Officieel orgaan van Plaatselijk Belang Mildam Jaargang 10 - nr. 4 Verschijnt 4 x per jaar Oplage: 320 stuks

Mildamster Brêge Colofon Redactie: Sietse van Dijk Henk Hidding Jan Peter Jansen van Galen Ab Slager Michiko Sugawara Lily Tola Renske de Vries (lay-out) Penningmeester: Grietus Brouwer Linoleumsnede voorblad: Jan ten Hoeve Vormgever voorblad: Roelof Koster Cartoon: Berend Krekt

Officieel orgaan van Plaatselijk Belang Mildam Jaargang 10 - nr. 4 Verschijnt 4 x per jaar Oplage: 320 stuks Rekeningnr. Rabobank: NL86 RABO 0109 9610 05 t.n.v. Dorpskrant Mildamster Brêge Wilt u reageren? Dat kan per e-mail: [email protected] òf schriftelijk: Redactie Mildamster Brêge, p/a De Wissel 14, 8454 KT MILDAM

Inleveren kopij: vóór 15 november 2015 (± één vel A4-formaat; lettertype Calibri; puntgrootte 11)

INHOUDSOPGAVE Colofon ............................................................................................ 1 Contactpersoon Plaatselijk Belang ...................................................... 3 Buurtcoördinatoren ........................................................................... 3 Van het bestuur van PB Mildam ......................................................... 3 Activiteitenagenda............................................................................. 4 Nieuwe inwoners Mildam ................................................................... 5 Boekenkist Heerenveen, ook in Mildam bij Mevius! .............................. 6 Hondenpoep!!!.................................................................................. 7 Cartoon ............................................................................................ 7 Waar-o-waar .................................................................................... 8 De geschiedenis van de Tjonger ........................................................ 9 Riekele Hoekstra ............................................................................. 13 Op de fiets van Mildam naar Berlijn .................................................. 16 ‘Snoepjeswinkel’? ............................................................................ 18 Schoonheids- en Massagesalon CAROMA 16 okt. a.s. open dag. ........ 21 Hoe ik mijn man heb leren kennen ................................................... 23 Reeën en jacht ............................................................................... 26 Michiko........................................................................................... 28 Museum Boijmans Van Beuningen .................................................... 29 Oproep voor alle burgerhulpverleners ............................................... 31 Nieuw lid Kreatief Kollektief Galerie It Alde Tsjerkje .......................... 32 Aquarellen Greet Paulides in Galerie Mildam ..................................... 33 Toanielferiening ‘De Twa Doarpen’ siket…….. .................................... 34 Spelen met woorden - Sietse D. ....................................................... 34 Foto’s dorpsfeest juni 2015 .............................................................. 35 Dertiende editie Lopers voor Rollers ................................................. 36 Reisje van de Soos 60+ Katlijk-Mildam ............................................. 37 Seizoen 2015-2016 van Soos 60+ .................................................... 38 DTT, actief voor jong, oud en alles er tussenin… ............................... 39 Nederlands jeugdkampioen jeu-de-boules ........................................ 40 De mof kin wer yn it fet…:-( ............................................................ 42 Wintermarkt De Knipe 2015!!!!!!! ..................................................... 43 Kerkdiensten PKN 2015 ................................................................... 44 Fries erfgoed hub RedBot.frl online .................................................. 44 Mildamster Brêge

2

INFORMATIE

Contactpersoon Plaatselijk Belang Ietje Miedema  0513 - 68 20 43 E-mailadres: [email protected] Website Mildam: www.mildam.org

Buurtcoördinatoren Judith van Tongeren, De Karn 13 Janny Jongedijk, Schoterlandseweg 33 Riekele Hoekstra, Schoterlandseweg 85 Eddie Bouwstra, Van Aylvalaan 13 Sietse van Dijk, Molenlaan 22 Bauke Visser, De Dobbe 52 Peter Dral, Weversbuurt 17 Marjan Wijngaard, Verzetslaan 9

Bruggelaantje/De Karn/Milhoes Schoterlandseweg (west) Schoterlandseweg (oost) Van Aylvalaan/De Wissel Canadezenlaan, Molenlaan De Dobbe IJntzelaan/Weversbuurt Verzetslaan

VAN HET BESTUUR VAN PB MILDAM Tien jaar de Brêge: een mijlpaal om even bij stil te staan. In de loop van de tijd is het blad uitgegroeid tot een belangrijk communicatiekanaal voor en door ons dorp Mildam. Het is een blad waar naar uitgekeken wordt. Een deel van het bestuur heeft zich bezig gehouden met de voorbereiding van de nieuwe dorpsvisie 2015-2025. In de dorpsvisie wordt de koers aangegeven waar we als inwoners met ons dorp heen willen. Dat is van belang voor het PB-bestuur maar ook voor de gemeente Heerenveen. In thema’s als verkeer, wonen, werken, natuur, recreatie, maar ook voorzieningen en leefbaarheid voor jong en oud wordt gewerkt aan ideeën, actiepunten en suggesties om de dromen daarover waar te maken. Op 27 oktober a.s., om 19.30 uur, in Hof van Schoterland, zullen al die wensen worden gepresenteerd, waarna iedere aanwezige zijn/haar stem daarover mag laten horen. 3

Mildamster Brêge

We willen een gedragen dorpsvisie en hopen daarom op een grote opkomst! Intussen kunt u zich aanmelden als meelezer van een themagroep; op Facebook.com/ PBMildam is al het een en ander te lezen. Zie verder de uitnodiging op pagina 5. De Verzetslaan wordt vanaf nu vertegenwoordigd door een nieuwe buurtcoördinator (BUCO). Marjan Wijngaard heeft de taak van BUCO overgenomen van Rjim de Jong. Het bestuur wil Rjim van harte bedanken voor haar inzet als oren en ogen van de Verzetslaan. Sinds kort heeft Plaatselijk Belang een Facebookpagina die al goed gevonden wordt door mensen in maar ook buiten het dorp. Like ook de pagina en blijf op de hoogte van nieuwtjes en ontwikkelingen in het dorp: www.facebook.com/PBmildam. Het is dan wel geen initiatief van Plaatselijk Belang, toch willen we de WhatsApp-groep ‘Buurtpreventie’ opnieuw onder de aandacht brengen. Wanneer u iets verdachts ziet, dan kunt u dit medeMildammers melden via WhatsApp. Het is een aanvulling op de buurtpreventie en vervangt geen politie. Het gaat om extra ogen en oren in het dorp. De spelregels staan op de website van PB: http://mildam.org/category/nieuws/page/2/. Ook toegevoegd worden aan deze WhatsApp-groep? Stuur dan een mail met uw naam, adres en het mobiele telefoonnummer naar: [email protected] In de activiteitenagenda hieronder staan de data vermeld van de komende activiteiten in ons dorp.

Activiteitenagenda Datum 30 okt. 2015 28 nov. 2015 9 jan. 2016

Activiteit Kinderdisco Wintermarkt Nieuwjaarsbijeenkomst

Locatie Café d’ Herberch, Katlijk Mildam Hof van Schoterland, Mildam

Kijk voor verdere informatie op www.mildam.org of op de facebookpagina.

Mildamster Brêge

4

UITNODIGING VOOR JONG & OUD DORPSVISIE MILDAM 2015 – 2025 Sinds april wordt er gewerkt aan de dorpsvisie Mildam voor de komende 10 jaar. In thema’s als verkeer, wonen, werken, natuur en recreatie, maar ook voorzieningen en leefbaarheid voor jong en oud wordt gewerkt aan ideeën, actiepunten en suggesties om dromen daarover waar te maken. Op 27 oktober a.s. om 19.30 uur in Hof van Schoterland worden de voorstellen gepresenteerd. Kom en beslis mee; na de presentatie kun je stemmen op de voorstellen die het meest belangrijk zijn. Zet de datum in de agenda, want wij zien je graag op: 27 oktober 2015 in Hof van Schoterland om 19.30 uur Tot ziens en neem vrienden & buren mee! Hoe meer meningen, hoe waardevoller de dorpsvisie! Bestuur Plaatselijk Belang

NIEUWE INWONERS MILDAM Sidney en Naomi van Dijk zijn in de Verzetslaan komen wonen op nummer 28. Ze komen uit Heerenveen, maar Sidney is in Mildam geboren. 5

Mildamster Brêge

MILDAM Hallo, Er is mij gevraagd een stukje te schrijven over mezelf voor de Mildamster Brêge omdat ik per 1 september jl. het stokje heb overgenomen van Rjim de Jong als buurtcoördinator van de Verzetslaan. Mijn naam is Marjan Wijngaard (-Dijkstra); ik ben geboren en getogen in het dorp Mildam, opgegroeid op De Wissel (mijn ouders wonen daar nog steeds). Daarna samen gaan wonen op De Dobbe; vanuit de Dobbe verhuisd naar Annebuorren en sinds 8 jaar woon ik met mijn gezin op de Verzetslaan 9. Ons gezin bestaat uit vader Jefry, moeder Marjan en de twee kinderen Luca (9) en Zoë (8). Daarnaast zijn we in het bezit van nogal een aantal huisdieren, de bekendste van al deze huisdieren is waarschijnlijk onze hond Joep. Naast het drukke gezinsleven zit ik in het jeugdbestuur van de plaatselijke voetbalvereniging VV Mildam en ben ik vrijwilligster bij Doarpshelp Ketlik en Mildaam. Met een aantal buurtbewoners hebben we net voor de zomervakantie sinds jaren weer een buurtbarbecue georganiseerd. Dit is bij vele buurtbewoners goed in de smaak gevallen en is dan ook zeker voor herhaling vatbaar. Ook heb ik me aangesloten bij een werkgroep van Plaatselijk Belang in verband met de vernieuwde dorpsvisie. Groeten, Marjan Wijngaard

Boekenkist Heerenveen, ook in Mildam bij Mevius! Iedereen kan gratis een boek lenen. Er is echter één voorwaarde: een boek halen = een boek brengen. Voor ieder boek dat geleend wordt moet een ander worden teruggezet.

Mildamster Brêge

6

MILDAM

Hondenpoep!!! De 2 jongens van Wijkbeheer (Caparis) klagen regelmatig dat er in Mildam hondenpoep in de gemeentelijke plantsoenen ligt. Dit is natuurlijk erg smerig. Ook omdat ze regelmatig onkruid moeten wieden/schoffelen in de perken. De mannen zouden het erg fijn vinden als u de hondenpoep in de speciale afvalbakken wilt deponeren! Redactie:

Extra afvalbakken voor hondenpoep zouden wellicht een oplossing zijn voor dit probleem.

7

Mildamster Brêge

PRIJSVRAAG

Waar-o-waar Deze keer 5 goede inzendingen. Aly Klazema, Bauke Visser, Rob Rieu, Geertje Hartkamp en Froukje Bik hadden het goed geraden. Gefeliciteerd allemaal. Op de foto in wow 10.3 was een stuk te zien van de betonnen belvedère. Deze staat aan het laantje tussen de Bieruma Oostingweg en de Marijke Muoiweg. Deze toren moet je toch een paar keer per jaar beklimmen om de wisselingen van de seizoenen vanuit een ander perspectief te bekijken. Bauke Visser is de gelukkige winnaar van de cadeaubon. De nieuwe foto

De nieuwe foto is ín of in de buurt van Mildam gemaakt. Herkent u het plekje, mail dan het adres of een omschrijving van de plek naar: [email protected]. U kunt de oplossing ook schriftelijk inleveren bij Sietse van Dijk, Molenlaan 22, Mildam. De oplossing kan tot uiterlijk 6 weken na het verschijnen van deze krant worden ingezonden. Onder de goede inzenders wordt een cadeaubon van € 7,50 verloot, te besteden bij het Kreatief Kollektief in It Alde Tsjerkje. Succes allemaal. Sietse van Dijk Mildamster Brêge

8

GESCHIEDENIS

De geschiedenis van de Tjonger Het ontstaan van de rivier de Tjonger Het gehele systeem van de in zuidwestelijke richting lopende dalen met zandruggen daartussen dateert waarschijnlijk al van vóór de een-nalaatste ijstijd, het Saalien (180.000 jaar geleden). Tijdens dit glaciaal werden de dalen verbreed door de vanuit het noordoosten opdringende gletsjers. Toen deze ijsmassa’s smolten, werden de dalen diep uitgesleten door het vrijkomende smeltwater. Daarbij werd het door de gletsjers afgezette keileem in de dalen opgeruimd. De dalen werden gedurende het daaropvolgende interglaciaal voornamelijk opgevuld met zand. Tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien, vond nog een verdere opvulling plaats, vooral met stuifzand. Enkele stuifzandheuvels uit die periode kan men bewonderen ter hoogte van de parkeerplaats bij de Prinsenwijk aan de Schoterlandseweg. Zo is uiteindelijk het brede rivierdal van de Tjonger ontstaan waarin het sterk meanderende, relatief kleine riviertje zijn weg zocht naar de lagere delen. Bron: Rivieren van Noord-Nederland

De eerste gebruikers van de rivier (in de Romeinse tijd Cunera Fluvius genoemd) 14.000 jaar geleden heeft een groep rendierjagers korte tijd gebivakkeerd in Oldeholtwolde. Ten noorden van Oldeholtwolde voegde zich indertijd een zijgeul van de hoofdstroom, waardoor een schiereiland was ontstaan van ongeveer 4 km2. De rendierjagers hadden met zorg de plek voor hun kamp gekozen, namelijk aan de zuidrand van dit schiereiland en wel daar waar het zijdalletje uitmondde in de hoofdstroom van de Tjonger en het zand steil afhelde naar de rivier. Even ten zuiden van kampeerboerderij ‘De Geele Bosch’ aan de Ottersweg is in 1980 het bodemonderzoek gestart naar de verblijfplaats van de rendierjagers. Bron: Archeologie van de Stellingwerven

9

Mildamster Brêge

De eerste bewoning van enige betekenis 1200 jaar geleden De overal zeer systematisch opgezette verkaveling doet vermoeden, dat bewoning van enige betekenis in de regio van de Tjonger pas is begonnen, nadat Karel de Grote (768-814) een geordend bestuur had ingevoerd. Rond 1300 werd aan de Tjonger een klooster van de Duitse Orde gesticht Tijdens de verdubbeling van rijksweg 32 werden in Oudeschoot resten van dit klooster teruggevonden. Deze Duitse Orde was in 1189 in Palestina gesticht door Noord-Duitse kooplieden ten tijde van de kruistochten. Deze geestelijke ridderorde had als taak: verpleging van pelgrims, zieken en gewonden. Gewonden van de kruistochten werden o.a. in dit klooster, dat ook wel Sint Nicolaas Hospitaal werd genoemd, verpleegd. Bron: Geschiedenis van Friesland Nr. 325 Fryske Akademy

De Tjonger tijdens de middeleeuwen Tijdens de middeleeuwen fungeerde de Tjonger als verkeersweg en vormde als zodanig een belangrijke ontsluitings-as van het gebied. In de oorkonde van 1313 werden de Boorne en de Tjonger Rivuli Regales genoemd, oftewel Koningsstromen. Koningsstromen zijn rivieren, waarover het koningsgezag zijn rechten kon laten gelden. Bron: De Friese huizen van de Duitse Orde

De Tjonger als onderdeel van de Friese waterlinie De Tjonger vormde samen met de Linde een natuurlijke waterlinie tegen oprukkende troepen uit Overijssel. Deze waterlinie en de daarbij behorende 12 schansen stammen uit de tijd van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). In het rampjaar 1672 en in 1673/74 probeerde Friesland de bisschop van Munster van het lijf te houden. Schoterland beschikte over de Schoterschans bij Oudeschoot en een schans bij Oudehorne.

Mildam beschikte zo rond 1592 over 6 wachters en een roer (een klein handkanon waarmee om de 2 à 3 minuten kon worden geschoten). De Friese Waterlinie heeft, ondanks alle inspanningen van hogerhand, slechts beperkt bijgedragen aan de Friese veiligheid.

Mildamster Brêge

10

De Franse en de Munsterse troepen staakten op 29 augustus 1672 de strijd (zonder dat er een mensenhand aan te pas kwam) toen een hevige storm het water van de Lende en Tsjonger opstuwde en de troepen van generaal Mornas dreigden ingesloten te worden door het water. Bron: ‘Bij de bek af’ geschreven door Karst Berkenbosch, Oudehorne

De conditie van de Tjonger rond 1550 De heren Dekama, Cuyck en Foeyts – de oprichters van de naar hen genoemde veencompagnie – overwogen in 1551 aanvankelijk het transport van het veen vanuit Oudehorne en Jubbega via de Tjonger te leiden. Ze ontdekten al gauw, dat de toenmalige ondiepe, sterk meanderende rivier ongeschikt was. Gelukkig maar voor Heerenveen dat de heren de Schoterlandse Compagnonsvaart besloten te laten graven. Omdat op een aantal plaatsen zandruggen lagen, kon men tot in het midden van de negentiende eeuw met vaartuigen vanaf de benedenloop niet verder komen dan Oudeschoot. Op veel plaatsen konden boeren in de zomer zelfs met paard en wagen hun aan de overzijde gelegen landerijen bereiken. In 1877 werd tot kanalisatie besloten op voorwaarde, dat het rijk ‘de

helft der kosten en een derde gedeelte der wederhelft door de daarbij betrokken gemeenten of belanghebbende grondeigenaren zou bijdragen’.

Door de kanalisatie kreeg Mildam de beschikking over een fraaie klapbrug. De verbeterde afvoer van water was vooral voor de Mildamster polders van belang. Voortaan kon men via de Tjonger turf afvoeren en voor de verbetering van de grond terpaarde aanvoeren. Ook voor de aanvoer van hooi van ver weg gelegen landerijen was de verbetering van de Tjonger belangrijk. In 1925 is de Tjonger uitgebaggerd en in 1963 werd ze opnieuw verbreed, waarbij helaas het jaagpad is verdwenen. Dit jaagpad liep van de Van Engelenvaart tot het Sevenaerspad in Oudehorne. Het vervoer van vee, veevoer, etenswaren en bouwmaterialen over de Tjonger Sinds 1682 werd er in Mildam op de 3e dinsdag in april een belangrijke voorjaarsmarkt gehouden en heel lang zelfs twee. Het vee werd met skûtsjes en later met stoomboten aan- en afgevoerd. In de glorietijd van deze Mildamster merk lagen er soms wel 20 boten in de Tjonger. Bron: Tusken wâld en wetter 11

Mildamster Brêge

Vóór de Tweede Wereldoorlog was de Tjonger een druk bevaren route: de CAF in Oldeberkoop en die van Makkinga werden met zeilschepen bevoorraad via de Tjonger. Ook de dorpswinkels van Nijeholtpade en Ter Idzard werden bevoorraad door schepen. Diverse, via het kanaal aangevoerde goederen, werden opgeslagen bij het gemaal in Ter Idzard. Voor de firma Scheenstra werd zand, grind en steen over het kanaal aangevoerd. Het gebruik van het kanaal voor recreatie In 1895 werd de ijsclub Tjongerkanaal opgericht. In zeer strenge winters werden er hardrijderijen gehouden om spek en brood. Een prachtig plekje voor zwemlustigen was destijds het Scheltinga’s brugje. Dit werd helaas opgeruimd tijdens werkzaamheden aan de Tjonger, net als het vlondertje voor kanoliefhebbers bij de Mildamster Brêge kortgeleden. Dit vlondertje werd jarenlang met veel plezier gebruikt door de Mildamsters bij het zwemmen. Mede door de goede doorstroom van het water is de Tjonger erg populair voor sportvissers en zwemjeugd. De Tjonger vanaf Sluis III tot de Van Engelenvaart is een onderdeel van de historische Turfroute en is vooral bedoeld voor de toerist met alle tijd van de wereld. Erg populair is dit gedeelte van de Turfroute nooit geworden. Het fietspad langs de Tjonger van Mildam naar het viaduct van Rijksweg 32 is echter wel erg populair bij wandelaars en fietsers Cultuurhistorisch is de Tjonger een zeer waardevol en interessant bezit voor zowel de gemeente Heerenveen als de gemeente Weststellingwerf, bovendien is het de enige vaarweg in Nederland met een officiële dubbele naam: De Tsjonger of De Kuunder. Bauke Visser, Mildam

Mildamster Brêge

12

MARKANTE MILDAMMERS VAN VROEGER EN NU

Riekele Hoekstra Geboren en getogen in Mildam en meestal te vinden op het sportveld achter zijn huis: Riekele Hoekstra, buurtcoördinator van een stukje Schoterlandseweg. “Sport is myn libben”, zegt hij met zijn kenmerkende glimlach en dat klopt, ondanks een herseninfarct in 2010, nog steeds.

Riekele Hoekstra woont met zijn vrouw Tineke toevallig in hetzelfde huis als waarin hij 74 jaar geleden is geboren. Of eigenlijk niet toevallig. Mem Hoekstra raakte naar Coornhertstate en zo kwam haar huisje aan de Schoterlandseweg 85 vrij. Zus Lutske had geen belangstelling, maar Riekele, die dichterbij Oudeschoot dan Mildam woonde, wel: “Je stappe sa út hûs wei nei achteren it sportfjild op.” En zo stapt Riekele vrijwel dagelijks zijn andere wereld binnen. Hij moet vaak ‘efkes nei achteren’, waar hij vooral actief is met grasmaaien, lijnen trekken en dat soort klussen. Maar vroeger, ja vroeger! Hij is als het ware met de bal aan de voet geboren en wist niet beter dan dat heit en voetbal bij elkaar hoorden. Riekele: “Doe ’t se de ‘geruisloze weg’ oanleinen, wiene der in bulte

Hollanners dy ’t hjir yn ‘e kost wiene. Dy mochten graech in partijtsje fuotbalje en dêrút is yn 1929 in ferieniging ûntstean, de HFC: HollandFriesland Combinatie.” Heit Sjoerd werd secretaris van het bestuur en toen de weg af was en de Hollanders vertrokken waren, werd de clubnaam veranderd in VV Mildam. Technische dienst Uit de tests bij meester Woudstra bleek dat Riekele een technische aanleg had. Omdat ook ouders een stem in het kapittel hadden, werd het aanvankelijk de ULO voor het vervolgonderwijs, maar zijn draai vond Riekele pas goed op de Ambachtsschool. 13

Mildamster Brêge

Machinebankwerker worden was zijn doel, met erachteraan de ‘kopklas’, een extra jaar om automonteur te worden. “Doe haw ik in pear jier wurke by Simon Schram yn Wolvegea, cross-

motoren. Prachtich wurk hear en dernei by de Gebroeders Van der Meer. ‘Smaragd van de Dracht’ wie dizze fytsemakker neffens eigen sizzen. Ik bongele as jonkje altyd al om by fytsemakker/smid Van der Hoeff hjir op ‘e streek. Dy makke sels kachelpypen en izeren bannen om de houten tsjillen. Och, en dat rookje fan it hynders beslaen… ” Junioren 1955: Riekele met donkere kleren en alpino

Toen moest hij onder dienst, naar Roermond en Venlo, 5 uur reizen. Riekele: “Mar letter yn

Schaarsbergen moette ik in soldaat út Stjinwikerwold mei itselde MOS-nummer1), dat wy hawwe ruile!”

Na z’n diensttijd kon hij aan de slag bij de Technische Dienst van Batavus en 6 jaar daarna bij die van de NBM. Nederlandse Basalt Maatschappij (voorheen Gebr. Algra), verduidelijkt hij, asfaltcentrale. De pasgetrouwde Riekele werd nog uitgeleend aan Snitjer en moest naar Franeker heen en weer: om 5 uur op en pas ’s avonds weer thuis. De boeren kregen gas en de TD moest overal in de provincie haperingen oplossen. Riekele: “Doe woene se ús hookstrooks nei België ha, mar dat verpoften wy! Ik seach ús jonges dochs al hast nooit! ” Sjoerd Hoekstra-toernooi Riekele kwam terug bij Batavus. Dus meer thuis? Riekele: “Nou nee! Ik

fuotballe omraek en wie eltse jûn beset: fuotbal, volleybal, elftalkommisje, sneons wedstriiden. En ik wie ús heit opfolge yn it bestjoer fan de VV Mildam.” 1

) MOS-nummer: Militair Opleiding Systeem bepaalde met je vooropleiding, testjes en een gesprek bij welk onderdeel je kwam en welke vervolgopleiding je mocht volgen. Mildamster Brêge

14

Heit is een verhaal apart. Als adres voor het inleveren van ingevulde totoformulieren, hoorde hij van mensen dat die een toernooi wilden opzetten. Heit financierde graag mee en schonk o.a. een voetbal - en toen kreeg het toernooi zijn naam. 1989: 60-jarig jubileum VV Mildam V.l.n.r. C. Bouma, R. Hartsuiker, E. Nijenhuis, Riekele en M. de Haan

Maar de bal kan raar rollen. In 2010 werd Riekele wakker, alleen zijn voet bleef slapen. Alle functies bleken normaal, vond de dokter. Tot kleinzoon Rick de dag erop uitriep dat pake zo morste met eten. Het ziekenhuis constateerde een herseninfarct en Riekele raakte twee dagen van de wereld. Riekele: “Ik bin letter yn De Sweach bedarre foar myn revalidaasje.

Geweldich sa ’t dy je oanpakke mei ‘geen medelijden maar medeleven’, ek foar de frou. Ik haw wer rinnen leard, prate, nyfelje mei de hannen. It ûnthâld is minder bleaun en mooi skriuwe slagget net mear. Allinnich wol spitich dat ik doe ’t ik krekt thús wie yn ‘e brûs fallen bin: heup brutsen.” De op-en-top VV Mildam-man mocht gelukkig nogmaals revalideren in Beetsterzwaag, maar loopt nog moeizaam. Liever peddelt hij op de postcodefiets. Hij gaat dagelijks ‘efkes nei achteren’ en is in de Tjongerschans actief in de training voor hartpatiënten.

Hij blijkt een besmettingsgevaar: zoon Sjoerd zit in het jeugdbestuur en trainde diverse jeugdteams en kleinzoon Rick trapt een aardig balletje mee. Alie Rusch

Kent u of bent u iemand voor een interview? Bel dan met Alie Rusch (0513 – 84 11 30) of mail naar [email protected] 15

Mildamster Brêge

INGEZONDEN

Op de fiets van Mildam naar Berlijn, 1100 km Op 7 mei jl. vertrokken Peter, Siemen, Gerard en ik om 8.30 uur vanuit Mildam voor een tocht van ongeveer 1100 km naar Berlijn. We fietsten eerst met een fikse zijwind via Zwolle naar Vorden, ± 125 km, waar we bij ‘Vrienden op de fiets’ overnachtten. De volgende dag pakten we daar de Europaradweg R1 op, die ons naar Berlijn moest leiden. Deze Radweg begint in Boulogne-sur-Mer en gaat via Den Haag, Arnhem, Münster en Berlijn dwars door Polen en de Baltische Staten naar Sint Petersburg, totaal 3500 km. De eerste prachtige stad die we in Duitsland tegenkomen, is Münster. Echt een plaatje. Verderop, in het Teutoburgerwoud, vind je veel cultuurgeschiedenis: overblijfselen/sporen van de historische Varusslag van ongeveer 2000 jaar geleden. En het monument van Hermann (Hermannsdenkmal), die door een list het Romeinse leger heeft verslagen (9 na Christus). Het Teutoburgerwoud is heuvelachtig!! We komen erachter dat de route veel onverharde weggetjes en paden volgt; in het routeboekje staat dat niet altijd beschreven. Het blijft overal een prachtige route, ook tijdens het klimmen. Dat klimmen ben je de volgende ochtend na een nachtje slapen en een goed Duits ontbijt wel weer vergeten en je kunt er om een uur of negen weer tegenaan. Iedere dag kom je door schitterende landschappen, prachtige dorpjes en steden en als je dan ook nog prachtig fietsweer hebt, is het helemaal volmaakt. Mildamster Brêge

16

In het oosten van Duitsland, de voormalige DDR, zijn nog veel onverharde en slechte wegen. In de dorpen liggen nog overal de bekende ‘kinderkopjes’ (Kopfsteinpflaster). De fietsen hebben daar veel te lijden gehad, maar ze hebben het prima doorstaan. De reis door de Harz was geweldig; er zitten nogal wat klimmetjes in, soms 10-15 %, maar ook afdalingen uiteraard en dan kun je met 55 km/u naar beneden. Op 17 mei kwamen we aan in Werder (ongeveer 15 km van Potsdam), in het merengebied van Brandenburg onder Berlijn. Dit is echt een schitterend gebied, een aanrader om je vakantie door te brengen. Van hieruit kun je tochten ondernemen naar Potsdam, waar natuurlijk het lustslot ‘Sanssouci’ van de Pruisische koning Frederik de Grote bekeken moet worden. Dit paleis is gebouwd op terrassen van wijnbouw. In het park vind je ook de ‘Orangerie’, een paleis met een schitterende inrichting en prachtige kunstschatten, een Chinees Theehuis, Romeinse Baden en een Belvedère. Verder is in Potsdam het ‘Hollands Kwartier’ de moeite waard om te bekijken. Dit is een wijk, gebouwd door Nederlanders, bestemd voor de officieren en onderofficieren van Frederik Wilhelm I. Vanuit Werder ga je natuurlijk ook naar Berlijn. Dat deden wij op dinsdagmorgen, de Brandenburger Tor was het einddoel, een kick. Daarna zouden we andere bezienswaardigheden in de stad bekijken, maar door de aangekondigde treinstaking zaten we ’s middags al om 14.40 uur in de trein naar Nederland. Een dag eerder thuis dus, maar het was een fantastische fietstocht. Grietus Brouwer 17

Mildamster Brêge

TUINRUBRIEK

‘Snoepjeswinkel’? Voor een tuinontwerper is het een uitdaging om de plantencombinaties zo te kiezen dat de beplanting kan groeien en er weinig aan hoeft te gebeuren. De tuin is een dynamisch geheel, door extreme weersomstandigheden of ziektes verdwijnen planten. Ook groeien bomen en heesters niet altijd volgens het boekje waardoor de geplande verhoudingen uit balans kunnen raken. In mijn tuin is dit ook het geval en kan ik als plantenliefhebber gelukkig op zoek naar nieuwe soorten.

Om nieuwe planten en ideeën te vinden, bezoek ik andere tuinen en ook plantenmarkten. Dit jaar weer eens een bezoek gebracht aan de Internationale Kwekerijdagen Bingerden.

Bingerden is een van de oudst bewaard gebleven landgoederen in Nederland. Het is sinds 1660 in bezit van dezelfde familie en ligt aan de IJssel, vlakbij het Gelderse dorpje Angerlo (bij Doesburg). Onderstaande tekst is overgenomen van hun website www.Bingerden.com

“Al in 970 wordt Bingerden voor het eerst beschreven als een versterkte boerderij met een gracht eromheen die bescherming moest bieden tegen aanvallen vanaf de rivier de IJssel. De naam is waarschijnlijk ontstaan uit een samenvoeging van ‘binnen de garden’. Mildamster Brêge

18

Stijve tuintje In 1660 werd het landgoed gekocht door een voorvader van de huidige eigenaressen. Inmiddels stond er een voornaam huis in een bosrijke omgeving met een formele tuin aan de linkerkant van het huis met de naam ‘het stijve tuintje’. De tuin die daar tegenwoordig ligt draagt nog steeds dezelfde naam. Engelse landschapsstijl In 1791 werden de tuinen opnieuw aangelegd, in de Engelse landschapsstijl, door de Duitse landschapsarchitect J.P. Posth (1763-1831). De klassieke gracht om het huis werd veranderd in een romantisch slingerende waterloop. De vrijgekomen grond werd gebruikt om in het omliggende landschap heuveltjes te maken die met bomen werden beplant. Na meer dan 200 jaar bestaat deze lommerrijke, natuurlijke oase nog steeds, ondanks de aanleg van de drukke verkeerswegen in de directe nabijheid. Tweede Wereldoorlog In de Tweede Wereldoorlog ontkwam Bingerden helaas niet aan het geweld. In april 1945 werd het huis door zich terugtrekkende Duitse troepen in brand gestoken. Als door een wonder werden de oude taxushagen aan beide kanten van het huis gespaard. In 1958 werd het huis in de huidige, kleinere versie herbouwd.” De plantenmarkt vindt ieder jaar plaats in het derde weekend van de maand juni op het terrein van het historische landgoed in een prachtige omgeving. Drie dagen lang een grote plantenmarkt waar een vijftigtal kwekers uit Nederland en ook uit het buitenland met hun planten staan. Het is één groot plantenfeest, voor mij is dit net als de snoepjeswinkel in mijn jeugd. Met een stuiver of een dubbeltje op zak wist ik niet wat te kiezen, die dropveter of misschien toch het zakje salmiak. Bij het betreden van het terrein weet je eigenlijk niet waar je het eerst naar toe zult gaan. Kraampjes met de meest bijzondere heesters en kleine bomen, vaste planten, eenjarigen, bloembollen, groentezaden en planten. Allemaal kwekers met speciale kennis van bepaalde soorten waar ik veel van kan leren. Het is een kleurrijk geheel; overal mensen met tassen vol planten, zelfs kruiwagens volgeladen met planten. Er is ook een heuse parkeerplaats om de aangekochte planten te stallen.

19

Mildamster Brêge

Om te voorkomen dat ik met planten thuiskom die niet in de tuin passen, ga ik altijd vergezeld van een wensenlijst met namen in de hoop net die ene plant te vinden waar ik al heel lang naar op zoek ben. De verleidingen zijn erg groot en ik kom toch altijd wel thuis met een plant die niet op het lijstje staat.

Alle planten staan in containers c.q. potten, hierdoor is het mogelijk het gehele jaar door te planten. Planten in de tuin kunnen het best in het voor- en najaar worden verplant, bladverliezende heesters en bomen pas als het blad is afgevallen en niet tijdens vorstperiodes. Naast verkoop van planten vinden er lezingen plaats, prijsuitreikingen, boekenverkoop en niet te vergeten de rondleidingen langs bomen in het 18e eeuwse Engelse landschapspark met de prachtige sier- en moestuin. Ondanks de regen een mooie dag gehad met interessante ontmoetingen, huiswaarts gekeerd met natuurlijk een tas met planten waaronder een paar Kniphofia’s (vuurwerkplant) in de hoop dat die voor wat vuurwerk gaan zorgen in de tuin. De tuinvrouw uit Mildam

Mildamster Brêge

20

ADVERTENTIE

Schoonheids- en Massagesalon CAROMA verhuist. 16 oktober 2015 open dag voor kennismaking Carla Klein, gediplomeerd schoonheidsspecialiste, runt haar salon met passie en dat vind je terug in haar behandelingen. Een behandeling met S.P.A.-producten is een beleving; hier wordt dan ook altijd ruimschoots de tijd voor genomen.

Binnenkort verhuist CAROMA naar Schoterlandseweg 108 te Nieuwehorne. Het fijne van dit pand is dat er een extra ruimte is voor een douche, toilet en een zonnebank. Alle voorzieningen zijn aanwezig. De producten zijn 100% natuurlijk (geen minerale oliën, parfum en synthetische houdbaarheidsstoffen). De sterke werking van de hoog gedoseerde etherische olie maakt het werken met apparaten overbodig! Naast de reguliere behandelingen is er veel aandacht voor huidverbetering, waarbij de behandeling helemaal op uw huidconditie aangepast wordt. Voor acne heeft Carla een specialisatie gevolgd waardoor de behandelingen (deels) vergoed kunnen worden. Ook is er een uitgebreid aanbod in aromatherapeutische behandelingen om het welzijn en de huid (lichaam + gezicht) te verbeteren. CAROMA is er dan ook voor vrouwen én mannen! Voor een volledig overzicht kunt u terecht op de website (zie hieronder). Kom langs tijdens de opening/open dag en laat u gratis professioneel opmaken door een visagiste of ervaar de S.P.A.-aromatherapieproducten. Ook kunt u uitgebreide informatie krijgen tijdens een hapje en een drankje en er is voor elke bezoeker een goodiebag . Adres: Schoterlandseweg 108, Nieuwehorne (ingang aan de zijkant) Datum: vrijdag 16 oktober 2015 Tijd: 15.00-20.00 uur Informatie: 06-5086 1353 www.schoonheidsaloncaroma.nl www.facebook/saloncaroma 21

Mildamster Brêge

Mildamster Brêge

22

PSYCHOLOGICA

Hoe ik mijn man heb leren kennen Soms vragen mensen mij, hoe ik mijn man heb leren kennen. Het is op zich een leuk verhaal, maar zeer ongeloofwaardig. Mijn man is ervan overtuigd, dat de hand van God ons bij elkaar heeft gebracht. Dus nu weet u het: dit stuk gaat over toeval.

Lezen we een roman, waarin de held en de heldin ten slotte met behulp van de ene na de andere toevalligheid happy enden, dan zijn we daar misschien wel verblijd mee, maar doen het verhaal toch af als onrealistisch en overmatig zoet; achteraf de moeite van het lezen niet waard. Als in een thriller de ontknoping op een gelukkig toeval berust, vinden we dat vaak onbevredigend; een zwaktebod. Ik geef de voorkeur aan de analytische denkwijze van een Sherlock Holmes, die tot zijn vaak verrassende conclusies komt door precies te observeren en logische gevolgtrekkingen te maken. Zo ook de thrillerschrijver Arnaldur Indridason: “…hij dacht aan wat hij had geleerd in de tijd dat hij zijn eerste stappen als rechercheur zette. Onder geen enkele omstandigheid in toeval geloven. Nooit.” (Erfschuld, p. 221) Dus toeval bestaat niet? Of zijn het onze hersenen, die er liever niet in willen geloven: onderzoek heeft uitgewezen dat de hersenen hunkeren naar zinvolle verhalen, ook al komen zij niet overeen met de realiteit. Kansberekening Neem dan Johan Cruijff, die weet het beter: ‘Toeval is logisch’. Hiermee komen we eigenlijk al op het gebied van de kansberekening, want als je maar lang genoeg met iets doorgaat, wordt de kans dat je je doel (of in Cruijffs geval: het doel) bereikt, alsmaar groter. In het programma ‘Kassa’ heeft professor R. Koning (Universiteit Groningen) de kans op het winnen van de jackpot van de Staatsloterij 2014 uitgerekend; dat was een kans van één op 4,4 miljoen1). Toegegeven: geen grote kans, maar als je volhoudt, kun je die kans wel afdwingen en is zij ook logisch. “Je moet 1,4 jaar wachten op de hoofdprijs als er vanaf heden elke tien seconden een Oudejaarstrekking plaatsvindt. Je moet dan elke tien seconden dus een nieuw lot kopen à € 30 of € 15.” R. Koning 1)

23

Mildamster Brêge

Andere voorbeelden Op een verlaten stukje midden in Frankrijk wandelden we in de rimboe en stonden plotseling oog in oog met vrienden uit Langezwaag, die ik in Heerenveen en omgeving nog nooit zo maar ben tegengekomen. Onze zoon ging op een ochtend vroeg met de auto naar Leeuwarden om een vriend te bezoeken. Wij besloten ’s middags ook naar Leeuwarden naar een museum te gaan. Daar reden we op een rotonde af en kwamen onverwachts direct achter een wel zeer bekende auto terecht: die van onze zoon. Is dit Cruijffs logische toeval? Volgens onze oudste zoon is het nog minder dan dat: als je in Frankrijk (of in Leeuwarden) bent, dan zoek je de door de reisgidsen als bijzonder interessant gekwalificeerde plekken op. Dat moet dan ook bij ons en onze vrienden het geval zijn geweest, dus wordt de kans om elkaar daar te ontmoeten veel groter dan hier in Nederland, waar iedereen met zijn eigen dingen bezig is. En plotseling is iedereen zwanger Ook bekend is het verschijnsel dat, als er in je leven iets ingrijpends gebeurt, je in je omgeving ineens heel veel van dergelijke gevallen ziet, of dat nu om een babybuik gaat of om een apart gestylde auto. Dit heeft weinig met toeval te maken; jouw bewustzijn heeft heel gericht aandacht voor één kenmerk. Onder die categorie valt ook de interpretatie van gebeurtenissen door een bepaalde bril: mijn vader had als hobbytuinierder een zwak voor regenwormen. Op de ochtend na zijn overlijden, zag ik midden in de stad wel vier regenwormen, die ik dan ook in zijn geest veilig in een bloempot of perkje zette. Ik zag ineens een vingerwijzing van mijn vader in dingen, die ik op een andere dag nooit had opgemerkt. Synchroniciteit Dit begrip werd door de psychiater Carl Gustav Jung in de jaren 30 van de vorige eeuw geformuleerd. Hij zag vaak patiënten, die een droom of een idee hadden en die dan hoorden, dat precies hetgeen ze droomden of dachten ook daadwerkelijk tegelijkertijd was voorgevallen. (Synchroniciteit betekent ‘gelijktijdigheid’.) Belangrijk hierbij was het ontbreken van oorzaak en gevolg. Zou het maar om éen zo’n synchrone gebeurtenis gaan, kan dit toeval zijn. Maar hoe vaker zo iets voorkomt en hoe groter de mate van overeenkomst, hoe minder waarschijnlijk de verklaring ‘toeval’ is.

Mildamster Brêge

24

Onze verstandelijke capaciteiten staan (nog) voor een raadsel, de verklaringen reiken in het spirituele vlak. Na Jung heeft de parapsychologie dan ook deze verschijnselen omarmd. De gevestigde wetenschap is het erover eens, dat iets als bv. telepathie niet bestaat, omdat het niet onder gecontroleerde omstandigheden overgedaan kan worden. Dit geldt voor de meeste soorten toeval. Toeval als lot Als toeval niet wetenschappelijk is, is het dan een kwestie van geloof? In de theologie zijn er twee zienswijzen. De ene is, dat God ons hele leven heeft voorbestemd en wat voor ons op toeval lijkt, een bewuste keuze van God - en daarmee ons lot - is. In deze interpretatie bestaat dus geen toeval – het heeft zo moeten zijn. De andere stelt, dat de mens een vrije wil heeft om te kiezen tussen goed en kwaad. Met het accepteren van elke toevallige gebeurtenis als ons lot, worden deze voorvallen ineens wel betekenisvol. Of, zoals mijn man het dan ziet: God - of het lot - schept de voorwaarden, zodat wij dan daarop verder kunnen bouwen en ons leven kunnen leven met hetgeen ons toe-valt. Iedereen heeft met het toeval te maken gehad. Als u uw ervaring en/of uw verklaring hiervoor graag kwijt wilt, kan dat op: [email protected]. Lily Tola *********

25

Mildamster Brêge

FAUNABEHEER

Reeën en jacht Rond Mildam kun je geregeld reeën zien. Je ziet ze zo vaak dat je je kunt afvragen hoeveel er eigenlijk zijn en hoeveel er worden afgeschoten. De cijfers staan in het faunabeheerplan Friesland (20142019). Er is dit jaar door de provincie een nieuwe ontheffing verleend voor het afschieten van reeën.

Per jaar mogen er maximaal 1.234 reeën worden geschoten (met een kogelbuks). Dit aantal geldt voor de periode 2015 tot en met 2019. Daarna moet er een nieuwe ontheffing worden aangevraagd aan de hand van weer een nieuw faunabeheerplan. In de vorige periode mochten er maximaal 1.796 stuks worden geschoten. Het aantal geschoten dieren bedroeg echter steeds ca. 1.200 à 1.300. Geiten en kalveren mogen worden geschoten van 1 januari tot 15 maart en bokken van 15 april tot 15 september. Buiten deze perioden mogen alleen zieke of gebrekkige exemplaren worden geschoten. De jacht op ree is ’s nachts niet toegestaan, ook niet in de bebouwde kom en niet op onmiddellijk aan de bebouwde kom grenzende terreinen, verder niet op zondagen, nieuwjaarsdag, tweede paas- en tweede pinksterdag, de kerstdagen of Hemelvaartsdag en niet op begraafplaatsen. De reeënstand Van 2000 tot ca. 2010 is de voorjaarsstand geleidelijk toegenomen met 2.000 stuks tot 6.000 reeën. Ze komen, behalve op Vlieland en Schiermonnikoog, bijna overal in Friesland voor. De doelstand is sinds 2008 vastgesteld op 6.146.

Mildamster Brêge

26

Reeën hebben een voorkeur voor bebost gebied, afgewisseld met akkers en weilanden; Mildam dus. Ze hebben een voorkeur voor loof- of gemengd bos met ondergroei die als dekking kan dienen. Ze houden zich vooral op in de boszomen, omdat ze hier zowel over voedsel (weiland, kruidenzomen) als vluchtmogelijkheden (de dekking van het bos) beschikken. Het ree leeft echter ook in open landschappen zoals heideterreinen, polderland en zelfs uitgesproken vochtige landschapstypen zoals rietvelden. Door het toegenomen aantal reeën leven er steeds meer in het opener akker- en polderland. Men spreekt dan over veldreeën. Schade Jaarlijks worden er in Friesland ca. 340 reeën doodgereden. Het aantal aanrijdingen met reeën ligt veel hoger dan 340, omdat niet alle aanrijdingen worden gemeld. Het aangereden ree wordt niet altijd gedood of gevonden. Aanrijdingen hebben schade tot gevolg: gewonde automobilisten en passagiers en schade aan de auto. De schade zou ca. een miljoen euro per jaar kunnen zijn. De schade aan landbouwgewassen zou beperkt zijn. Ontheffing Het doden van reeën (beschermde inheemse diersoorten in het algemeen) is verboden, tenzij hiervoor een ontheffing is verleend. Een ontheffing kan worden verleend in het belang van de volksgezondheid, (verkeers)veiligheid en ter voorkoming van schade. De ontheffing wordt verleend aan een faunabeheereenheid, op basis van een daartoe ingediend faunabeheerplan. De provincie Fryslân vindt populatiebeheer een belang op zich. Als de populatie groeit, is er meer voedsel- en territoriumstress. Daardoor vinden er meer trek- en zwerfbewegingen plaats, waardoor (nog) meer aanrijdingen zullen gebeuren en er meer reeën verdrinken of slachtoffer worden van maaimachines. Het lijden van de dieren dat hiervan een gevolg is, acht de provincie te voorkomen en onnodig. http://www.faunabeheereenheid.nl/friesland/pdf/FBP02.pdf http://www.faunabeheereenheid.nl/friesland/pdf/fr_ree_juli_2015.pdf Henk Hidding

27

Mildamster Brêge

MICHIKO

‘Hanny’ Hanny is verhuisd naar Heerenveen. Zij woonde 50 jaar in het huis op Van Aylvalaan 4. Haar laatste tuinfeest (verjaardag) hebben we beleefd met haar familie en vrienden, terwijl de zon scheen. Ik ontmoette Hanny ongeveer 20 jaar geleden, door toedoen van Lutz. Nadat mijn ex-man Bob overleden was, wou ik naar yogales gaan. Lutz zei meteen: ”Hanny doet ook yoga” en zij heeft meteen contact gemaakt met haar. Op een dag kwam Hanny bij mij op bezoek. Zij heeft met Joke Heida gesproken, de lerares van yoga, en ik ging meedoen met de les. De week daarna ging ik met Hanny, met mijn slaapzak, naar de Tjongerschool. Er waren ongeveer 20 mensen aanwezig op de grond in het leslokaal. Ik vond een plekje naast Hanny. Ik voelde me heel lekker op les en na de les. Ik voelde me opgeruimd ergens in mijn hoofd en lichaam, met het bewegen en de heel rustige stem van Joke. En later mocht ik ook mee met Hanny en haar vriendinnen als ze gingen wandelen, fietsen, zwemmen en gymnastieken. Ik ben niet zo goed in sport, maar het was heel leuk met hen samen. De eerste nacht in haar nieuwe woning heeft Hanny heel lekker geslapen. En nu maar genieten van de nieuwe, grote verandering, Hanny! Michiko Sugawara

Mildamster Brêge

28

GESCHIEDENIS EN CULTUUR

Museum Boijmans Van Beuningen: Van Bosch tot Bruegel Het is een eindje rijden maar het is voor liefhebbers de moeite waard. Ik bedoel hiermee het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Een museum dat al redelijk oud is; in ieder geval ouder dan het 'Rijks' in Amsterdam. Ik heb het idee dat vele Rotterdammers daar trots op zijn.....

Het museum ontstond in 1849, toen de jurist Boijmans zijn kunstverzameling naliet aan de stad Rotterdam. Ruim honderd jaar later kreeg het museum de beschikking over de kunstcollectie van (zakenman) Van Beuningen en in 1958 werd de naam van het museum veranderd in Museum Boijmans Van Beuningen. Zo kennen we het nog steeds. Het museum heeft een unieke verzameling schilderijen, sculpturen en gebruiksvoorwerpen en een heel mooie collectie tekeningen en prenten. Het eerste schilderij dat je bij binnenkomst ziet, is 'De Emmaüsgangers' van Vermeer, dat in 1937 werd aangekocht en een vervalsing bleek te zijn. Niet Johannes Vermeer had het schilderij in de 17 e eeuw gemaakt, maar Han van Meegeren; hij had willen aantonen dat een aantal, toenmalige hooggeleerde kunsthistorici, bepaald niet op de hoogte was van schildertechnieken. Van Meegeren werd rijk van het vervalsen van oude meesters. Ook Hermann Göring heeft dat geweten, of liever gezegd, 'niet meer geweten', want vóór de overgave van Duitsland pleegde hij zelfmoord..... Van Meegeren werd in 1945 tot een aantal jaren gevangenisstraf veroordeeld en ongetwijfeld zal het feit dat hij een aantal belangrijke kunsthistorici in Nederland bij de neus genomen heeft, daar debet aan zijn geweest. Vóór hij zijn gevangenisstraf had uitgezeten, stierf Han van Meegeren echter. Behalve de beroemde vervalsing van Han van Meegeren bevat het museum mooie hedendaagse kunst en óók een oude kunstcollectie, waaronder een aantal schilderijen van oude meesters van vóór de 17 e eeuw. Een van de collecties bevat een aantal schilderijen van Hieronymus Bosch, bij de meeste mensen bekend als Jeroen Bosch. 29

Mildamster Brêge

Eigenlijk was zijn naam Jheronimus van Aken, maar hij veranderde zelf zijn naam in Jheronimus (Jeroen) Bosch. De schilder is geboren in Den Bosch in 1450 en daar begraven in 1516. In zijn tijd was hij een beroemde schilder - eigenlijk een van de eerste noordelijke renaissanceschilders - wiens werk graag werd gekocht; de toenmalige Heren der Nederlanden hebben dan ook heel wat werken van hem meegenomen naar o.a. Spanje. We moeten hierbij denken aan mensen als Filips de Schone, diens zoon Karel V en Filips II. Het betekent, dat wij vrij weinig schilderijen van Jeroen Bosch in onze musea hebben. Veel grote werken hangen in Madrid of omgeving, zoals 'De Tuin der Lusten' (dat overigens niet wordt uitgeleend) en twee zgn. Triptieken (drieluiken), die bekend staan als 'De Hooiwagen'. Eén ervan hangt in het Prado in Madrid; dit schilderij is de komende tijd in Nederland te bezichtigen. Behalve dit meesterwerk zijn er meer werken van Bosch te bewonderen en daarnaast een aantal van Pieter Bruegel, Lucas van Leyden en Quiten Matsijs, om maar een paar te noemen. Het zijn schilderijen die het dagelijks leven voorstellen: bordelen, feestvierende boeren, kwakzalvers en 'ongelijke liefde'. Ik laat het graag aan u over wat daarvan de betekenis is.... De maatschappij wordt spottend 'op de hak' genomen. De schilderijen en prenten zijn eigenlijk de eerste werken die de religie niet als belangrijkste onderwerp hebben. 40 stuks hangen er, in twee zalen. De expositie in Boijmans is van 10 okt. 2015 t/m 17 jan. 2016. Daarna verhuist het circus naar 's Hertogenbosch. De moeite van bezichtigen waard. Denk aan uw museumjaarkaart! Heel veel plezier met deze tentoonstelling! Ab Slager Mildamster Brêge

30

SAMENLEVING

Oproep voor alle burgerhulpverleners In ons land krijgt jaarlijks 1 op de 1000 inwoners een circulatiestilstand, ook wel hartstilstand genoemd. Dit betekent ongeveer 15.000 à 16.000 reanimaties per jaar in Nederland, dat zijn 300 slachtoffers per week. Bijna 80 % van alle circulatiestilstanden vindt plaats in de thuissituatie van het slachtoffer. Bij een telefonische 1-1-2 melding van een – mogelijke – circulatiestilstand worden protocollair door de Meldkamer Ambulancezorg (MKA) twee ambulances naar het slachtoffer gestuurd en wordt het alarmeringssysteem HartslagNu automatisch geactiveerd. Via HartslagNu worden de BURGERHULPVERLENERS geactiveerd, dit zijn de mensen die binnen een straal van één km van het slachtoffer wonen/werken. Hierdoor kan snel gestart worden met de reanimatie, ondersteund door de lokaal beschikbare AED’s. Ben jij in het bezit van een diploma/certificaat met minimaal de vaardigheid ‘Reanimatie’ waarvan de geldigheidsduur nog niet is verlopen, meld je dan nu aan als BURGERHULPVERLENER bij HartslagNu. Kijk voor meer informatie op www.hartslagnu.nl

31

Mildamster Brêge

MILDAM

Nieuw lid Kreatief Kollektief Galerie It Alde Tsjerkje Sinds september is het Kreatief Kollektief uitgebreid met een portretschilder. Haar naam is Mirjam Torenbeek en ze woont in Heerenveen.

Mirjam omschrijft haar werk als volgt: “Ik ben portretschilder met gevoeligheid. Een portret kan een hoofd met schouders zijn, maar ook de hele persoon. Eigenlijk ben ik dus een mensen-schilder. Ik kijk graag naar gezichten en houdingen van mensen. Het lichaam van iemand zegt zo veel over het karakter; erin verborgen huist het leven en de geschiedenis van de persoon. Een portret is voor mij geslaagd als het bezield is; als het fascineert en je er naar blijft kijken. Als ik een portret schilder, breng ik al mijn aandacht samen naar dat moment, die persoon, het beeld dat ik waarneem. Ik realiseer me steeds meer dat het daar om gaat: mijn volle aandacht. ‘Vrouwen’ is een veel terugkerend thema. Voluptueuze dames, trotse vrouwen, lieve vrouwen, moedervrouwen, breekbare vrouwen, vrouwen vol verlangen. Krachtige en tegelijkertijd kwetsbare vrouwen; … een onderwerp dat oneindig boeit. Ik hoop dat mijn beelden jou uitnodigen om de fluistering van je ziel te voelen.” Voor meer informatie zie www.mirjamtorenbeek.nl

Openingstijden galerie: donderdag t/m zondag van 14.00–17.00 uur. Mildamster Brêge

32

MILDAM

Aquarellen Greet Paulides in Galerie Mildam In Galerie It Alde Tsjerkje aan de Schoterlandseweg 37 in Mildam zijn vanaf 3 oktober t/m 20 december 2015 aquarellen te zien van Greet Paulides-Reitsma. Greet is in 1940 in Utrecht geboren. Na de middelbare school ging ze naar de kweekschool en werd onderwijzeres in Zeist. Haar voorliefde voor tekenen, schilderen en muziek was er al vanaf de lagere school.

Toen Greet in 1971 in Mildam kwam wonen, werd ze lid van schilderclub ‘De Munnik’ in Heerenveen. In de loop van de jaren kwamen er verschillende docenten; van iedereen werd geleerd. Ook volgde ze masterclasses modeltekenen bij Gerard van de Weerd en schilderde ze, o.l.v. Igor Kusmirak, het Wad vanaf een klipper. Naast tekenen en olieverf heeft de aquareltechniek haar grote voorkeur. Ze valt hier altijd weer op terug. In de galerie zijn aquarellen te zien waarvoor Greet inspiratie opdeed in haar directe woonomgeving. Tijdens het Open Huis van 3 oktober a.s. is Greet in het kerkje aanwezig, evenals de leden van het Kreatief Kollektief. Prima gelegenheid dus om vragen te stellen, eventueel onder het genot van een kopje koffie of thee. 33

Mildamster Brêge

TONEEL

Toanielferiening ‘De Twa Doarpen’ siket…….. Nije leden en net samar nije leden, nee wy wolle graach wat JONGE spilers. Wy tinke oan de leeftyd fan 18 oant 30 jier. Faak komme wy yn stikken spilers tsjin dy jong binne en die ha wy net en der ha wy ferlet fan. Wy repetearje op woansdei fan 19.30 oere oant 22.00 oere yn d’Herberch yn Ketlik,…. dus kom es te sjen. Wolst der earst wat mear fan witte? Nim dan is kontakt op mei us bestjoer of kom gewoan is del yn de wintermoannen. Jaap-Tjeerd Heida, Ymmie van Veen, Hennie van der Zee, Rob Bergsma of Minke Bouwstra ( 0513 - 63 28 78). DWAEN!!! It is gesellich. *********

Spelen met woorden - Sietse D.

* Poststempel: schrijven zegt meer! * Komt een patiënt bij de dokter: “Dokter, hebt u iets tegen roken?” Arts: “Nee hoor, ga gerust uw gang!” * Agressieve buizerd valt mensen zonder hoofdbedekking aan: “Je schrikt je een hoedje.” * Mildamster Brêge

34

DORPSFEEST MILDAM

Onderstaande foto’s geven een indruk van het dorpsfeest van juni 2015.

Playbackshow

Hollandse avond

Highland Games

Creatief met fietsband

Twee Maaikes flankeren Aaltje

Het resultaat 35

Mildamster Brêge

SAMENLEVING

Dertiende editie Lopers voor Rollers Mooi weer, wandelen, lunchen en theedrinken vanuit de Thomastsjerke in Katlijk. Lees meer op de site www.mildam.org (Nieuws)

De vrijwilligers van de werkgroep ’Lopers voor Rollers’ stonden deze dag (27 mei jl.) klaar voor de vijftien deelnemers in de leeftijd t/m 98 jaar bij de Thomastsjerke in Katlijk. Eerst even bijpraten met koffie en oranjekoek, daarna jassen aan. De rolstoelen staan startklaar voor de ochtendwandeling door ons ‘smûk skaadzjend beamtegrien’ bij een prima temperatuur. Onderweg moesten sommige deelnemers, die zich in de survivalhindernissen wilden wagen, worden tegengehouden. De dorpsgids die mee was, vertelde wat er groeide en bloeide: bargjeblom, ereprijs, hondsdraf, look-zonder-look, muizenoor, fluitenkruid, koningsvaren, eikvaren, brede stekelvaren, blebberbeien enz. enz. Ondertussen was de catering in de Thomastsjerke druk bezig met de lunch: aardbeien, vers fruit, belegde broodjes en uiteraard de eigengemaakte kroketten, aangeboden door Kwartier Noord. Na de lunch, plaspauze, medicijnen enz. tijd voor de middagwandeling, met onderweg een ijsje; terug in de Thomastsjerke een lekker kopje thee met een soesje. Organisatoren en vrijwilligers, bedankt voor een prachtige dag!!

Mildamster Brêge

36

SOOS 60+

Reisje van de Soos 60+ Katlijk-Mildam Vanaf ‘Hof van Schoterland’ vertrokken we met 43 deelnemers op 19 mei jl. naar ‘Panorama Paviljoen’ in Hattem, waar we koffie met gebak kregen. Het paviljoen ligt aan het Apeldoorns Kanaal, dicht bij de plek waar dit kanaal in de IJssel uitkomt. Het kanaal is in 1868 gegraven, omdat de IJssel vaak te ondiep was of hard stroomde. Het kanaal is door verwaarlozing, o.a. van de sluizen, sedert ca. 1960 niet meer helemaal bevaarbaar. Vanaf het paviljoen maakten we een tocht met een rondvaartboot tot de eerste sluis, langs het natuurgebied ‘De Wiessenbergsche Kolk’; dit wordt gekenmerkt door wildgroei en over het water hangende takken en veel vogels. Meevliegende zwaluwen én een ijsvogel, een felblauwe streep onder de overhangende takken door. Opvallend waren ook de muskusrattenvallen die we aan de kant op het water zagen drijven. Terug aan wal in de bus naar het zandsculpturenfestijn in Garderen. Van Maaszand zijn prachtige beelden gemaakt: van de vroegere middenstand (de barbier, de groenteman, de kruidenier), oorlogsherinneringen met de ‘slachtoffers van Putten’, een tank tijdens de bevrijding, de wederopbouw en het leven vlak na de oorlog (de huiskamer, de keuken, de lagere school), de komst van de televisie (met o.a. Pipo de Clown, Dorus, Meneer de Uil), de landing op de maan, ons geld van toen, Beatles, Rolling Stones, hippies en nozems. Pure nostalgie. Andere onderwerpen waren Vincent van Gogh (de aardappeleters) en het Koninklijk Huis. Heel leuk vond ik de hal met figuren uit kinderboeken. Ik zag o.a. de smurfen, Niels Holgersson, Olivier B. Bommel en Flipje van Tiel. Veel bezoekers gingen op de foto met president Obama. In ‘De Keet van Heerde’ werd gegeten; het was voortreffelijk. Dank aan de vrijwilligers van de Soos die het organiseerden! Henk van der Kam (iets ingekort)

Lees meer op de site www.mildam.org (Nieuws) Ook in het komende seizoen heeft het bestuur van Soos 60+ veel activiteiten op het programma staan. Zie volgende pagina. 37

Mildamster Brêge

SAMENLEVING

Seizoen 2015-2016 van Soos 60+ Mildam-Katlijk Agenda: Woensdag 7 okt. 2015 14.00 uur Dinsdag 3 nov. 2015 14.00 uur November 2015 Donderdag 10 dec. 2015 14.00 uur Dinsdag 12 jan. 2016 14.00 uur Donderdag 11 febr. 2016 14.00 uur

Muziekmiddag van ‘Dets Laif’ met luisterliedjes door het Harlingse duo Era Copier en Henk Roodbergen. Eigentijdse lezing over het weer in begrijpelijke taal. Toneelavond ONMKB met toneelvereniging ‘Klimop’, De Blesse Kerstverhalen van mevr. Stelwagen

Dhr. Menger uit Katlijk vertelt over zijn buitengewone fietsreizen. Mevr. Westendiep-Niemeyer uit Westerbroek met een lezing ‘Was het wel zo knus na de oorlog?’ Febr. 2016: toneelgroep ‘De Twa Doarpen’ uit Katlijk/Mildam. Woensdag 23 mrt. 2016 Excursiemiddag 14.00 uur Woensdag 13 april 2016 Johan de Jong vertelt heel aanstekelijk 14.00 uur over kerkuilen en andere uilen. Hierna sluiten we het seizoen af met een broodmaaltijd. In mei vindt het jaarlijkse reisje plaats. Locatie: Hof van Schoterland te Mildam Lidmaatschap € 25,-- per persoon voor het hele seizoen (incl. koffie, thee, enz.). Of € 7,50 per keer. Graag overmaken op rek.nr. NL61 RABO 0331 6046 12 t.n.v. Soos 60+ Katlijk/Mildam, o.v.v. Contributie 2015/2016. Contant betalen op de eerste soosmiddag kan ook. Mildamster Brêge

38

Bestuur: Marjan Kerkstra (voorz.) Bonnie Haanstra (secr.) Truus Visser (penn.) Jep Janssen Geertje Hartkamp

    

0513 0513 0513 0513 0513

-

54 54 63 63 62

22 23 60 35 11

26 59 79 23 74

VERENIGINGEN

Actief voor jong, oud en alles er tussenin… Van kleutergym, gym, free running, zumba, bodyfit tot winterfit, gymvereniging DTT houdt iedereen in beweging. Met de gymzaal middenin Mildam kost het weinig moeite om fit te blijven. Betaalbaar, leuk voor de sociale contacten en geen ritjes naar Heerenveen.

Gym, de basis van iedere sport Klimmen, klauteren, springen, schommelen, zwaaien, koprollen en balanceren, bij gymnastiek komt alles aan bod. Er wordt gebruik gemaakt van vele toestellen, zoals trampoline, wandrek, rekstok, brug, balk, lange mat, touwen en nog veel meer. Gymnastiek is niet alleen goed voor de motorische ontwikkeling van kinderen, maar stimuleert ook het concentratie- en reactievermogen. Elke dinsdagmiddag van 14.15-15.00 uur voor groep 0 t/m 3 en van 15.00-16.00 uur voor groep 4 t/m 8. Free running Naast gymnastiek biedt DTT dit jaar ook Free Running voor groep 4 t/m 8 van de basisschool. Een stoere sport waarbij je allerlei tricks en trucs leert om hindernissen te nemen. Springen over kasten, lopen tegen muren, zweven tussen banken. Dus wil je coole moves leren, kom dan eens gratis meedoen op dinsdag van 16.00-17.00 uur. 39

Mildamster Brêge

Zumba workshop Lekker swingend fit worden, dat kan met zumba. Zumba is een fitnessprogramma gebaseerd op Latijns-Amerikaanse dans. Op swingende muziek dance moves en oefeningen doen. Je staat geen moment stil. Voor de meiden van groep 8 en van het voorgezet onderwijs is er een workshop van 3 lessen op vrijdag van 17.00-18.00 uur op 30 oktober, 6 en 13 november voor € 15,00. Doe je mee? Geef je op via [email protected]. Bodyfit dames Elke dinsdagavond van 19.30-20.30 uur klinkt er muziek in de gymzaal. Aan bod komen aerobics, steps, been- en buikspieroefeningen, balspellen, armspieren, enzovoort. Er is elke week iets anders. Bodyfit voor dames van 25 tot…. Doe mee, dat kan vrijblijvend. Het is inspannend, maar ook erg gezellig. Winterfit heren In de zomer is er genoeg te doen. Tennis, voetbal, fietsen, wandelen… Maar in de winter is het ook zaak om fit te blijven. Je kunt gaan hangen op de bank, maar je kunt van 1 oktober tot 1 april ook naar winterfit heren. Een uurtje zweten onder professionele begeleiding. Van conditietraining tot spiertraining, elke les een gevarieerd aanbod. Bij voldoende animo op dinsdag van 20.30-21.30 uur in de gymzaal. Dus mannen van 25 jaar en ouder, kom in beweging. Geef je op via [email protected]

VERENIGINGEN

Nederlands jeugdkampioen jeu-de-boules Rens de Roos is op 23 mei van dit jaar Nederlands jeugdkampioen jeude-boules geworden. Een mooi succes. Rens speelt al van jongs af aan jeu-de-boules. ‘ik boule al vanaf mijn tweede jaar...’ zegt Rens. Het is hem dus met de paplepel ingegeven. Mildamster Brêge

40

Rens is 11 jaar, woont in Lemmer, maar is jeugdlid bij jeu-de-boulesvereniging ‘De Blêde Boulers’ in Mildam. Hij is echt serieus bezig met jeu-de-boules; hij zit in de Nederlandse selectie en traint om de drie weken met de selectie in Nieuwegein. Verder speelt hij veel toernooien en met de selectie spelen ze zelfs in België en Frankrijk. Rens zegt over jeu-de-boules: “Het is niet alleen maar een bal weggooien, het is een tactisch spel en je moet je concentratie goed kunnen vasthouden. Het Nederlands kampioenschap is altijd leuk om aan mee te doen, want je kunt de beste van het land worden. Dat is dit keer gelukt, ik deed al een paar keer eerder mee. Het is altijd spannend omdat de anderen gelijkwaardig zijn en je die dag dus extra je best moet doen. Het zat mee en we werden met ons team kampioen. We spelen dan met z’n drieën in een zogenaamde tripletvorm.” De Blêde Boulers gaat een leuke jeu-de-boulesdag organiseren voor de jeugd in Mildam. Het lijkt Rens leuk om een keer met jullie jeu-de-boules te spelen in Mildam. Kom je dan ook? Dat doen we waarschijnlijk in het voorjaar van 2016. We gaan eerst uitleggen hoe het spel gaat en jullie kunnen dan onderling oefenen en een paar wedstrijdjes spelen. Bij de vereniging hebben we boules genoeg, die je kunt gebruiken om te oefenen en spelen. We zullen zien of er nog meer mogelijke jeugdkampioenen te vinden zijn in Mildam. We spelen dan op de jeu-de-boulesbaan van sportpark De Wissel. Wil je de datum niet missen? Volg ons dan op Facebook ‘De Blêde Boulers’ Mildam. 41

Mildamster Brêge

VERENIGINGEN

De mof kin wer yn it fet…:-( Het kaatsseizoen is helaas zo goed als ten einde. Dit jaar hebben we een aantal trainingen gehad van onze nieuwe trainer uit Stiens en we zien dat veel leden daar profijt van hebben; er wordt steeds beter gekaatst! Ook de jeugd gaat met sprongen vooruit en er worden inmiddels al diverse bovenslagen geturfd!

Op 6 juni jl. werd de tweede jeugdfederatiepartij gekaatst, georganiseerd door KF Heaks & Krekt. Maar liefst 30 jeugdkaatsers gaven acte de présence tijdens deze partij, ook was er veel publiek uit de diverse dorpen langs de lijn. De jeugd van Heaks & Krekt voerde de boventoon en daar zijn we natuurlijk apetrots op! Vlak voor de grote vakantie verkaatsten we de tweede ledenpartij. Ondanks een flinke bui werd de partij uitgekaatst en konden de mooie vleesprijzen, aangeboden door slager Talsma, tijdens een lekker glas bier uitgereikt worden. Op de vijfde woensdag van juli stond het hoogtepunt van het kaatsjaar op het programma, de PC. We togen met maar liefst 9 man richting Franeker en alras bleek dat we in het sfeervak zaten, de stemming zat er meteen in. Op 16 aug. de derde en laatste jeugdfederatiepartij in Jubbega; ook nu weer hetzelfde patroon; veel prijzen voor Heaks & Krekt! In okt./nov. gaan we met Jubbega en Heerenveen evalueren, maar op voorhand kan ik al zeggen dat dit naar meer smaakt! Op 30 augustus was er een absolute primeur: keatse op it smuke fjild fan Ketlik! Hier werd het competitiekaatsen voor de jeugd afgesloten; het publiek is er in groten getale op afgekomen om de strijd om de grote wisselbokaal te aanschouwen. Deze werd door Rick Hoekstra in de wacht gesleept. Mildamster Brêge

42

Bij de Wylde Wâlden-partijen pakten Margriet en Femke respectievelijk een vijfde en zesde prijs in Lippenhuizen en in Balk won Nienke van der Veer de tweede prijs. Op 23 aug. werden we door de fam. Van Leeuwenstein gevraagd om een kaatsclinic te geven. Maar liefst 17 man verscheen aan de start en na een kop koffie en Fryske oranjekoek gingen we aan de slag. Zelfs pake en beppe deden mee en genoten met volle teugen. Op 6 sept. stond de laatste partij op de kaatsagenda, de inmiddels geliefde pearke keatspartij! Deze partij werd gesponsord door Jansma’s Hof; er werd gestreden om mooie medailles bij de jeugd en waardebonnen bij de senioren! We kijken terug op een prachtig kaatsseizoen. In dec., jan. en febr. gaan we weer zaalkaatsen! En last but not least, binnenkort gaan we de prijzen van het competitiekaatsen nog uitreiken. Met kaatsgroet, Bennie de Boer

SAMENLEVING

Wintermarkt De Knipe 2015!!!!!!! Op drie locaties, De Consistorie, café De Knyp en De Barte wordt er op zaterdag 7 november a.s. een wintermarkt georganiseerd. Wilt u een stand op 7 november, dan horen we dat graag, u kunt dit doorgeven aan Anneke van der Meer, tel. 06-13 68 86 38 of via de mail: [email protected]. Hebt u voorkeur voor een locatie, dan zou het prettig zijn om dit bij opgave te vermelden, wij zullen dan proberen hier rekening mee te houden. Ook is het van belang dat u aangeeft hoeveel ruimte (aantal tafels) u denkt nodig te hebben en wat u gaat verkopen. Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, dus VOL=VOL. Namens de organisatie Lutske, Anneke, Jolanda, Jeltsje en Anneke m u l t i fu n ct i on el e a cco m m o d a t i e

43

Mildamster Brêge

MILDAM/KATLIJK

Kerkdiensten PKN 2015 04 11 18 25 01 04 08 15 22 29

okt. okt. okt. okt. nov. nov. nov. nov. nov. nov.

Mildam Katlijk Mildam Katlijk Mildam Mildam Mildam Katlijk Katlijk Mildam

Zondagsschool Koffie Kerkendag?

Koffie Dankdag 19.30 uur!! ZENDING Laatste zondag kj 1e Advent Avondmaal

Ds. C. Nicolay Dhr. U. Zwaga Mw. E.C. Rooseboom Ds. P. Hulshof Ds. Venhuizen Ds. Wijmenga Ds. IJ. Riemersma Dhr. S. de Jong Ds. L. de Ruiter

FRYSLÂN

Fries erfgoed hub RedBot.frl online Tot 2018 wordt er door twaalf Friese organisaties intensief samengewerkt aan het digitaliseren van een groot deel van het Fries cultureel erfgoed. De ‘Fries erfgoed hub RedBot.frl’ is vanaf nu het online portaal voor informatie over digitaal Fries cultureel erfgoed.

Denk daarbij aan atlassen, schilderijen, museumcollecties, films en foto's, monumenteninformatie, juridische stukken, notariële akten, Friese literatuur en publicaties in tijdschriften en kranten of prenten en tekeningen. Het prestigieuze meerjarenproject wordt gefinancierd vanuit het provinciale investeringsprogramma ‘Wurkje foar Fryslân’. Op de website www.redbot.frl, met zowel een Friestalige als een Nederlandstalige versie, is alles te lezen over de voortgang van het project en de oplevering van deelprojecten. RedBot is een verwijzing naar de oude Friese koning Radboud - in het Fries Redbad - een roemruchte en nogal strijdlustige koning. In ons digitale tijdperk herleeft hij onder de naam RedBot. Hij zorgt er nu voor, “dat het gedigitaliseerde cultureel Fries erfgoed voor iedereen,

overal ter wereld, online ontsloten wordt”. Mildamster Brêge

44