Oekraïne: Poetins boemerang?

faculteit der letteren

nederland-rusland centrum

Datum 01-04-2014 | 1

Oekraïne: Poetins boemerang? Prof. Dr. J.S.A.M.van Koningsbrugge Nederland-Rusland Centrum Rijksuniversiteit Groningen



Datum 01-04-2014 | 2

De historische wortel: Kiëv Rus



Datum 01-04-2014 | 3

Bogdan Chmelnitski; de unie van Perejaslav(1654)



Datum 01-04-2014 | 4

De Poolse delingen



Datum 01-04-2014 | 5

Kiëv 1918



Datum 01-04-2014 | 6

Holodomor 1932-1933



Datum 01-04-2014 | 7

Stepan Bandera



Datum 01-04-2014 | 8

Het einde van de Sovjet-Unie › 19-21 augustus 1991: Coup in Moskou › 24 Augustus: Oekraïense verklaring van Onafhankelijkheid › 1 December: Referendum & Presidentsverkiezingen › 12 December: Verdrag van Minsk; de facto einde van de Sovjet-Unie; › 25 december 1991: Gorbatsjov treedt af; Sovjet-Unie ontbonden



Datum 01-04-2014 | 9

Presidentsverkiezingen 1991



Datum 01-04-2014 | 10



Datum 01-04-2014 | 11

President Leonid Kravtsjoek › Staats- en natievorming van Oekraïne › Weinig aandacht voor economische problemen en hervormingen › Geen altruïst, van communist naar nationalist voor eigenbehoud › Drie problemen:  Afhankelijkheid van Russische energie  Nucleaire wapens op Oekraïens grondgebied  Status van de Zwartezeevloot en het Krimschiereiland



Datum 01-04-2014 | 12

1994-2004 President Leonid Koetsjma › Kravtsjoek verliest herverkiezing in 1994 vanwege zijn nationalistische politiek en het gebrek aan economische vooruitgang › Winnaar: premier Leonid Koetsjma; voormalige directeur van een rakkettenfabriek.



Datum 01-04-2014 | 13

Presidentsverkiezingen 1994



Datum 01-04-2014 | 14

Koetsjma’s speerpunten › Economische hervormingen -> in het voordeel van de oligarchen › Groei van corruptie › Constitutionele hervormingen -> sterk presidentieel systeem › Verdrag over de Zwartezeevloot en de status van de Krim › Naar het westen kijken: Samenwerking met de NAVO en eventuele toetreding tot de EU › Koetsjma’s herverkiezing



Datum 01-04-2014 | 15

Tweede ambtstermijn 1999-2004 › Betere economische situatie door de groei van de Russische economie › Benoeming en ontslag van premiers en vicepremiers Viktor Joesjtsjenko en Joelija Timosjenko › Verdwijning van Hrehory Honhadze › Geen derde termijn mogelijk



Datum 01-04-2014 | 16

Timosjenko & Joesjtsjenko



Datum 01-04-2014 | 17

Koetsjma: de verdwijning van Honhadze

› http://www.youtube.com/watch?v=M3thAG8G Kl0



Datum 01-04-2014 | 18

2004 Oranjerevolutie › Kandidaten: Voktor Janoekovitsj & Viktor Joesjtsjenko (in coalitie met Joelija Timosjenko) › Plotselinge ziekte van Joestjenko blijkt dioxinevergiftiging te zijn



Datum 01-04-2014 | 19

Kandidaten 2004



Datum 01-04-2014 | 20

2004 Oranjerevolutie

› 1ste ronde geeft geen duidelijk mandaat (39,87% vs. 39,32%) › 2e frauduleuze ronde geeft geeft Janoekovitsj een marge van 3%; exit polls geven Joesjtsjenko echter een marge van 11% › Kremlin erkent Janoekovitsj als winnaar; grote publieke protesten; uiteenvallen land dreigt › 3de ronde: 51.99% van de stemmen



Datum 01-04-2014 | 21

3e verkiezingsronde 2004



Datum 01-04-2014 | 22

Na de oranjerevolutie › Oranjerevolutie faalt -> spanningen; Joesjtsjenko wordt zelfs gedwongen met Janoekovitsj samen te werken. › Verslechterende betrekkingen met Rusland  Joesjtsjenko wil toetreden tot de NAVO en de EU  Gasconflicten van 2006 & 2009



Datum 01-04-2014 | 23

Oranjerevolutie › http://www.youtube.com/watch?v=iOYzlqJQu7 4



Datum 01-04-2014 | 24

Gasconflict 2006 › Afhankelijkheid van Oekraïne van Russisch gas › Oekraïne belangrijkste transitland voor Russisch gas (80%) › Bestaande Oekraïense gasschulden (o.a. Erfenis van de jaren ‘90) › Mislukken van onderhandelingen over de gasprijs in 2006



Datum 01-04-2014 | 25



Datum 01-04-2014 | 26

Gasconflict 2006 › Januari 2006: Rusland vermindert de doorvoer  Rusland beschuldigt Oekraïne van het stelen van transitgas  Verschillende Europese landen merken een lagere gasdruk -> Rusland minder betrouwbaar als gasleverancier › Maart 2006: akkoord over een hogere gasprijs voor 2006



Datum 01-04-2014 | 27

Gasconflict 2009 › Andere landen krijgen langetermijncontracten met gunstige prijsafspraken (Belarus, Bulgarije etc.); Oekraine dient ieder jaar een nieuwe prijs af te spreken › 2009: Rusland & Oekraine kunnen geen akkoord bereiken over de gasprijs en-schulden -> Rusland snijdt opnieuw de toegang af.



Datum 01-04-2014 | 28

Gasconflict 2009 › 5 januari: Rusland snijdt de toevoer af midden in een van de koudste winters › North en South Stream dienen Rusland minder afhankelijk van Oekraïne te maken › Rusland beschuldigt Oekraïne van stelen: discussie over ‘technisch gas’; gasaanvoer door Oekraïne wordt afgesneden › Bulgarije, Moldavië en Slowakije worden het hardst getroffen



Datum 01-04-2014 | 29

Gasconflict 2009 › Onderhandelingen met EU-bemiddelingen mislukken (Gastop moskou) › 18 januari: bilaterale afspraken tussen Timosjenko en Poetin: Oekraïne betaalt in 2009 80% van de marktprijs, daarna 100%



Datum 01-04-2014 | 30

Ukrainian Economy



Datum 01-04-2014 | 31

2010 – 2014 Janoekovitsj

› Joesjtsjenko verliest de eerste ronde; geen verrassing gezien de telleurstelling van de Oranjerevolutie › 2e ronde 45,47% Timosjenko’ Janoekovitsj 48,95% › Eerlijke verkiezingen; Timosjenko’s beroep bij het constitutionele hof mislukt › Janoekovitsj ontslaat Timosjenko als premier; nieuwe coaltie van de Partij van de Regio’s en de Communistische partij



Datum 01-04-2014 | 32

President Viktor Janoekovitsj › Gas-voor-Marine-basis-akkoord 2010  Korting op de gasprijs  Huur van de marinebasis Sevastopol verlengd tot 2042  Toont de politieke motivatie voor de gasconflicten van 2006 en 2009 aan



Presidentschap Janoekovitsj Datum 01-04-2014 |

>Politieke toepassing van het rechtssysteem (Timosjenko) › Mogelijke toetreding tot vrijhandelszone (Belarus-Rusland-Kazachstan) › Moeilijke relaties met de EU + EUassociatieverdrag › Gebrek aan EU-engagement drijft Oekraïne richting Rusland › Economische chantage door Rusland in 2014



Datum 01-04-2014 | 34

Rusland vs. Oekraïne: de wortel en de stok

› Verminderde gasprijzen (gelijk aan andere voormalige Sovjetrepublieken: Belarus en Armenië) in ruil voor concessies (Sevastopol) › Aanbod voor een lening van 15 miljard euro voor het begrotingstekort › Grensformaliteiten: bureaucratie, vermindering Oekraïense export (Rusland is de belangrijkste handelspartner)



Datum 01-04-2014 | 35

Poetins ‘pet project’: de Eurasiatische als alternatief voor de EU



Datum 01-04-2014 | 36

Tot 22 februari 2014: Russisch beleid jegens Oekraïne is consistent: Wat is er veranderd? Protesten hebben effect: Janoekovitsj vlucht.



Datum 01-04-2014 | 37

Kremlin: na 22 februari 2014 een antiRussische regering in Kiëv

Druk op Poetin door hardliners in het Kermlin: ‘Doe iets’!  Antwoord: De Krim!



Datum 01-04-2014 | 38

De Krim



Datum 01-04-2014 | 39

Traditionele Krimtataar



Datum 01-04-2014 | 40

Russen en Krimtataren › Krimtataren waren vazalen van het Ottomaanse Rijk › In Zuid-Rusland sprake van Krimtataarse rooftochten › Catharina de Grote maakt hieraan een einde door de Krim te bezetten › Potjomkin: favoriet en ‘geheime echtgenoot’ van Catharina richt in 1783 Sevastopol op; ‘de eerzame stad’



Datum 01-04-2014 | 41

Potjomkin



Datum 01-04-2014 | 42

Potjomkindorp



Datum 01-04-2014 | 43

› http://www.youtube.com/watch?v=bzLuP5RuT c8

› Potjomkin en Catharina



Datum 01-04-2014 | 44

Krim: het begin van een crisis › http://www.youtube.com/watch?v=RGFAUv4iM 9A



Datum 01-04-2014 | 45

Rusland BNP: gestage eerdere teruggang: tekort 2014: 12 miljard $/2015:25 miljard



Datum 01-04-2014 | 46

Roebel vs. Euro



Datum 01-04-2014 | 47

De escalatie van een conflict: OostOekraïne › - onhandigheden van nieuwe bewind in Kiëv › - Kiëv niet geïnteresseerd in federalisatie wegens vrees Russische bemoeienis › - Oekraïnse strijdkrachten sneller dan verwacht gemoderniseerd › - Gestage stroom van materieel en ‘vrijwilligers’ uit Rusland; grote delen van Russisch-Oekraïnse grens buiten controle van Kiëv › - de Ramp: MH 17: verscherping Westerse sancties onvermijdelijk



Datum 01-04-2014 | 48

Bij oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer!



Datum 01-04-2014 | 49

Waarom kan de Oekraïnecrisis een pyrrusoverwinning voor Rusland worden?

› Economische redenen: Vooruitzichten van de Russische economie zijn negatief › Een einde aan het contract sociale: Ivan Ivanovitsj “Poetin kan alles doen wat hij wil, zolang onze levens er maar op vooruit gaan”; Wat gebeurt er als de gemiddelde Rus minder te besteden heeft? › Oekraïne wordt onderdeel van de Westerse invloedssfeer (semenwerking met NAVO/associatie met de EU); Mogelijk volgen Georgië en Moldavië? Ruslands ergste nachtmerrie.



Datum 01-04-2014 | 50

Een pyrrusoverwinning II › Andere voormalige lidstaten hebben ook Russische minderheden: de Baltische staten, Kazachstan en Moldavië; de spanningen nemen toe › Steun voor Rusland is niet bijzonder groot: in de Algemene vergadering van de VN alleen steun van: Iran, Syrië, Belarus en Noord-Korea; en dus niet van China. Rusland riskeert een internationale paria te worden. › EU importeert 70% van Ruslands olie- en gasexport: de EU zal nu op zoek gaan naar nieuwe aanbieders en ‘schone energie’ bevorderen. Rusland riskeert zijn grootste en best betalende klant te verliezen. › Mondiale reputatie van Rusland beschadigd: internationale verdragen(Minsk, Boedapest etc.) betekenen kennelijk weinig



Datum 01-04-2014 | 51

Protesten in Donetsk http://www.youtube.com/watch?v=L0zD7Z Hbl-A



Datum 01-04-2014 | 52

Een mogelijk toekomstscenario: waarde Oekraïnse Grivna versus Euro



Datum 01-04-2014 | 53

Premisse: blijvende Russische bemoeienis met Oost-Oekräine › - met naderende winter verslechtert Oekraïnse situatie: monetair, gas › - snelle krimping van BNP › - steeds meer publiek verzet › - geen snelle overwinning › - wel westerse economische en enige militaire hulp maar te weinig › - testcase voor regering Poroshenko: wellicht nieuwe kansen voor Kremlin?



Datum 01-04-2014 | 54

Maar…… › Langere Russische inmenging in Oost-Oekraïne zal leiden tot nieuwe Westerse sancties; zwaarste sancties nog niet ingezet; › Russische banken en bedrijven roepen nu al om overheidssteun (Rosneft, MTB, Sberbank etc.) › Inspelen op Russische binnenlandse publieke opinie – blijvende inmenging – levert afkeuring van buitenland op en omgekeerd; publieke opinie kan veranderen door economische malaise en militaire verliezen



Datum 01-04-2014 | 55

De huidige situatie http://liveuamap.com/



Datum 01-04-2014 | 56

De uitkomst?

Oekraïne: Poetins boemerang?

Recommend Documents