November-December 2014
Kislew 5775
We are grateful for the support of Masorti Olami and the World
1
INHOUD sjoeldiensten
Pag. 3
Advertenties
Pag. 4
Drasja Alex Waterman
Pag 5/7
Rosj Hasjana
Pag. 7
Drasja Simchat Tora
Pag.8/10
Het bestuur feliciteert
Pag.9
Drasja A. Waterman
COLOFOON Het Loechie is een uitgave van de Stichting Joodse Gemeenschap Flevoland e.o. Masorti Almere-Weesp. Het blad verschijnt 10 x per jaar en is zowel bestemd voor leden van de gemeente als voor honoraire leden, donateurs en andere belangstellenden. Leden, honoraire leden en donateurs en adverteerders krijgen Het Loechie gratis toegezonden. Het doel is het verstrekken van informatie over de activiteiten van de gemeente, het berichten over het Joodse leven in deze regio en het verbeteren van de onderlinge band. De redactie bestaat uit Bernhard Cohen , Lidio F.Blankstein. De foto’s zijn van Lidio F. Blankstein, tenzij anders vermeld. De redactie verwelkomt brieven en andere bijdragen van lezers. De redactie behoudt zich het recht voor om inzendingen te redigeren of te weigeren. De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen en voor de geplaatste advertenties. Voor op- of aanmerkingen en informatie kan men zich wenden tot het secretariaat van het JGF tel. 036-5297644 Informatie over tarieven en voorwaarden van advertenties worden verstrekt door Bernhard Cohen, tel. 036-5375350. Kopij en advertenties kunnen gestuurd worden aan: Redactie Het Loechie Dick Laanweg 1-1321 KD Almere Website www.masorti.nl E-mailen kan ook:
[email protected] Het ING zakelijk bankrekening nr. is: 4420984 t.n.v. Stichting JGF Almere Ingeschreven KvK Flevoland onder nr. 39074636
Pag.10t/m13
Drasja B.Oude Engbrink P.15t/m17
2
Data diensten Masorti Almere/Weesp in 2014/15 De diensten worden gehouden in de Weespersynagoge nieuwstraat 3-5 te Weesp en beginnen altijd om 9.00 uur Sjoeldiensten worden gehouden in de Weespersynagoge tenzij anders wordt Nieuwstraat 3-5 te meegedeeld Weesp Zaterdag 13 december 2014 En beginnen altijd Zondag 21december 2014
SjabbatWajigasj om 9.00 uur tenzij anders wordt mee chanoeka 5e avond gedeeld
1. Zaterdag 10 januari 2015 Sjabbat Sjemot 2. 3. 4. 5. 6.
Zaterdag 24 januari 2015 Sjabbat Bo Zaterdag 7 februari 2015 Sjabbat Jitro Zaterdag 21 februari 2015 Sjabbat Teroema Zondag middag 8 maart 2015 poerim middag Zaterdag 21 maart 2015 Sjabbat Wajikra +Sjabbat ha Chodesj 7. Vrijdag 3 april 2015 gemeenschappelijke seideravond 8. Donderdag 16 april Jom Hasjoa
9. Zaterdag 18 april 2015 Sjabbat Sjemini 10. Woensdag 22 april Jom Hazikaron
11. Donderdag 23 april Jom Ha,atsma,oet 12. Zaterdag 2 mei 2015 Sjabbat Acharee mot/Kedosjiem 13. Zaterdag 16 mei 2015 Sjabbat Behar/Bechoekotai 14. Zondag 17 mei Jom Jerusalem
15. Zaterdag 30mei 2015 Sjabbat Naso 16. Zaterdagl3 juni 2015 Sjabbat Sjelaeh-Lecha 17. Zaterdag 27 juni 2015 Sjabbat Choekat 18. Zaterdag 15 augustus Sjabbat Reë 19. Zaterdag 29 augustus 2015 Sjabbat Ki tetse 20. Dinsdag 15 september 2015 tweede dag Rosj Hasjana en Lunch 21. Dinsdag 22 september 2015 Kol Nidre 22. Woensdag 23 september 2015 Jom Kipoer 23. Zaterdag 10 oktober 2015 Sjabbat Beresjit + Simchat Tora viering 24. Zaterdag 24 oktober 2015 Sjabbat Lech Lecha 25. Zaterdag 7 november 2015 Sjabbat Chajee Sarah 26. Zaterdag 21 november 2015 Sjabbat Wajétsé 27. Zaterdag 5 december 2015 Sjabbat Wa jésjèv 28. Zondag 13 december 2015 Chanoeka middag 3
Herdenking Holocaust Herdenking slachtoffers Israël Onhafhankelijksdag Israël Hereniging van Jerusalem
Zondag 21 december 2014 Aanvang 16.00 uur
Groot Chanoekah feest In de Weesper Synagoge Entree kosten bij aanmelding voor 14 december zijn €7.50 p.p. voor volwassenen en €5.00 p.p. voor kinderen onder de 12 jaar. Niet leden betalen €10.00 p.p. en hun kinderen €7.50 p.p. Bij aanmelding na 22 december is het € 10.00 voor volwassenen en kinderen € 7.50 introducees betalen dan € 14,00 en kinderen € 12,50 Inclusief Perzisch buffet met shoarma, en div.salades en latkes. frisdranken en koffie of thee met Soefgani-oth U kunt zich tot 14 december 2014 aanmelden. Entree overmaken op ING Bank Iban rek.nr NL38 INGB 000 4420984 stichting JGF Almere ovv uw naam Aansteken Chanoekia (neem uw eigen Chanoekia met kaarsjes mee) Op het programma staat o.a. Wie is mijn PARTNER?? En een groot verrassingspel Met weer schitterende prijzen Voor iedereen is er een cadeau!!!!!!!! AANMELDEN VOOR 14 dechhember bij Hanna Waterman 0365350135
[email protected] of Sandra Blankstein 036-5297644 of email
[email protected] (wacht u a.u.b. niet te lang met aanmelden wij willen niemand teleurstellen)
4
Vandaag hebben wij gelezen Chajee Sarah. Hierin staat het leven van onze aartsmoeder Sarah centraal. Dat leven staat omschreven als goed. Maar da's raar. Als je eens kijkt wat zij allemaal heeft moeten meemaken.........Zij moest al vroeg haar ouderlijk huis uit, het grootste deel van haar leven was ze onvruchtbaar, haar man kreeg een zoon bij een andere vrouw, een zwangerschap en geboorte op hoge leeftijd, zij werd opgenomen in harems van 2 verschillende koningen, overleefde hongersnoden, droogte en oorlog en stierf voortijdig door de schok van de mededeling dat haar man had geprobeerd om hun enige zoon te offeren. Als je zo een leven hebt gehad dan kan dat toch nooit een goed leven zijn geweest? En toch staat dat geschreven.......Maar wat wordt er dan met het woordje "goed" bedoeld? De uitleg van dit goede leven is is dat zij een deugdzaam leven heeft geleid. Ondanks alle tegenslagen bleef zij deugdzaam. En
daar kunnen we wat van leren. Wij zullen allemaal door veel fases in ons leven gaan. Mooie, goede, leuke maar ook minder mooie, slechtere en rotperiodes. Wat dan zou moeten tellen is niet de kwaliteit van deze dagen maar hoe goed wij die dagen leven. De weegschaal van het leven zou eigenlijk altijd in balans moeten zijn. Accepteer de minder leuke dingen zoals zij zijn en haal vreugde uit de leuke dingen. Ons volk is als geen ander in staat om de goede dingen van het leven te blijven zien en de vreugde te blijven herkennen ondanks vele tegenslagen die wij op onze weg vinden.........Of het nu onze geschiedenis is zoals de slavernij in Egypte, de pogroms of de holocaust. Of dat het meer de tegenwoordige tijd is waarin wij als geheel volk tot op de dag van vandaag constant waakzaam moeten zijn voor aanslagen, moorden, scheldpartijen etc... In Eretz Jisraeel maar ook daarbuiten in Europa en in hier bij ons in Nederland.
legd. Tegelijkertijd hield van Agt een preek in de singelkerk. Dat alleen is al een gotspe. De preek begon met het bijbelverhaal van koning Achab die als koning van Israel volgens hun zeggen aan landjepik deed. Een hele duidelijke valse knipoog naar de situatie in Israel. Een paar joden die waren getipt over deze preek stonden op om van Agt een paar dingen toe te voegen, zeg maar. Het spandoek dat er werd opgehangen sprak boekdelen. Er stond te lezen “Van Agt, de joden zijn jou zat”. Natuurlijk was er niet de ilusie dat hij zou horen wat er gezegd werd. De enige bedoeling was om duidelijk te maken dat er niet langer meer wordt gezwegen. Zeker niet als er vanuit onwetendheid zoveel onwaarheden worden verkondigd. De woorden van Lodewijk Ascher tijdens de herdenking van de kristalnacht moet Nederland ter harte nemen. Hij zei: “Er wás en er ís antisemitisme in ons land. Daar zijn we op 5 mei 1945 helaas niet van bevrijd. Dat moeten we Afgelopen zondag was er voortdurend bestrijde herdenking van de kris- den. Zeker in deze tijd talnacht. Een herdenking in waarin smeulend antisemide portugese Snoge waarna tisme door de spanningen bij de hollandse schouwin het Midden-Oosten burg bloemen werden ge- wordt aangewakkerd en 5
6
? Hoe kunnen we dan zeggen “dat nooit meer”. Dan verliezen wij zelfs ons zelfrespect. En dat is het laatste wat je kan verliezen. Ik denk dat we al genoeg verloren zijn.
Weer een jaar voorbij, weer een jaar verder... Natuurlijk kan ieder voor zich de balans opmaken: waar waren we vorig jaar, hoe is het jaar 5774 verlopen, wat veranderde er? Hoe verging het de mensheid in de wereld? Vreugde en Ik wil graag zoals gewoonlijk verdriet, hoe beleefden we toch luchtig eindigen. Vangebeurtenissen, samen of aldaag is onze voorzitter Nicky leen? Wat was mijn bijdrage? Cohen jarig. Nog net geen Veel stof tot nadenken: een Abraham........Maar aardig op bewogen jaar voor allen was weg. 5774 zeker! Nicky, van harte mazzeltov met je verjaardag. Namens de hele kehilla spreek ik de En zo kwamen we ook dit wens uit dat je nog vele jaren jaar weer op naar de sjoel te in alle gezondheid in ons Weesp, om samen de Rosh midden mag blijven. Je bent HaSjana 5775 dienst mee te iemand die een drukke baan maken, mee te vieren. En als hebt. Je verblijft veel in het bijna altijd brengen o.a. buitenland. Daarom is het des sjoelsamenkomsten weer te respectvol dat je de spaarzame vrije tijd die je hebt je nieuwe onderwerpen om verook blijft inzetten voor Mader te onderzoeken mee, wat sorti. We hopen dat je dat de leidt tot steeds verdere verrijkomende jaren mag blijven kingen... Nu trok het Avinou doen. Ook de hele misjpoche Malkenou speciale aandacht: van harte mazzeltov. dit gebed kent verschillende Rest mij niet anders dan u al- verzen met woorden die aanlen een shabbat shalom wen- gepast zijn, en gebruikt worsen den tijdens de juiste momenten: zo wordt het woord Alex Waterman 15 November 2014/22 Ches- “kotwenou” (schrijf ons in) gezegd tussen Rosh HaSjana jwan 5775 en Yom Kipour en verandert dit tijdens het Ne’iela gebed aan het einde van Yom Kipour in “chotmeenou” (bezegel ons). Rosh HaSjana 5775 Voor de rest van het jaar wor7
den de woorden “zochreenou” (herinner ons) gebruikt. Er bestaan meerdere prachtige melodieën om het Avinou Malkenou te zingen, maar het gebed kan ook gelezen worden,… heel bijzonder en mooi! Tijdens de dienst werd er honderd keer op de sjofar geblazen, uiteindelijk stierf de laatste sjofar klank “tekia gdola” weg… toen volgde de kiddoush waarna we allen van een rijk voorziene maaltijd genoten. Vorig jaar nog, verzorgde Daan de lunch op deze dag: heerlijke zelfgemaakte salades , ter gelegenheid van zijn 50e verjaardag : dubbel Sjana Tova!! Dit jaar bood het bestuur, met behulp van enkele keukenprinsessen, de lunch aan, inclusief, natuurlijk ,de (granaat)appels met honing. Niet echt goed voor de slanke lijn, maar… o, wat lekker smaakte alles ook nu weer! Het was een internationaal gezelschap dat aan tafel genoot: Hebreeuws, Engels, Duits en Nederlands werd gesproken. Over en weer passeerden vele onderwerpen de revue. Na de maaltijd volgde samenzang, er heerste een gezellige saamhorigheid. Samen ver-
Drasja voor bazeh – Geheel Jisrael is voor Simchat Tho- elkaar verantwoordelijk’ met betrekking tot het houden van ra – 2014 de mitswes en met het begaan ‘Thora tsiwa van aweires wordt hier ingelanoe Mosje, voerd. Het idee wordt in de Talmorasja kehi- moed besproken, uiteraard. lat Jaakov. – De wet die Mozes De Thora is niet langer iets uit ons gaf; een erfenis voor de ge- de hemel, staat er geschreven. meenschap van Jacob.’ Dew. Lo basjamajiem hie. Men be33:4 doelt dat zolang Mosje ons in Simchat Thora is de dag waar- de woestijn leiding gaf, hij met op we de Thora vieren. Waar- God alle problemen die hij in om hebben de rabbijnen een de Thora tegenkwam en onder hele dag ingesteld om de vreug- ons volk moest oplossen, bede over de Thora te vieren? Per- sprak. De Eeuwige was de soonlijk denk ik bij rabbijnen hoogste autoriteit met betreknooit zo aan feest. Zou Sjawoe- king tot wetgeving en Mosje ot niet veel meer een feestdag was zijn spreker. De Thora was voor de Thora zijn geweest? De nog in de hemel. Voortdurend dag waarop we de Thora ontlezen we: ‘wajdabeer Mosje el vingen? benei Jisrael … en Mozes sprak De Talmoed leert een vader dat tot de kinderen van Jisrael…’ zodra een kind in staat is tot Zodra Mosje overleden was spreken, hij het moet onderwij- kreeg het volk de hoogste autozen. ‘Thora tsiwa lanoe Mosje, riteit; Jehosjoea besprak niet morasja kehilat Jaakov. – De langer met God over hoe te wet die Mozes ons gaf; een er- handelen bij geschillen, etc. fenis voor de gemeenschap van Vanaf dat moment was de ThoJacob.’ Dew. 33:4 ra niet langer in de hemel, maar Waarom is dit vers hier als uit- verbleef ze tussen ons, op aarleg bij gekomen en niet een van de. Met de Thora in de hand de vele verzen, die we al eerder zijn wij nu verantwoordelijk tegenkomen in de Thora, zoals voor ieders eigen en elkaars ‘We-zot haThora asjer sam handel en wandel. Mosje lifnei bnei Jisrael – En dit is de Wet die Mozes voor de kinderen van Jisrael gesteld heeft’? We zingen het bij iedere haqbe. Bij de Sinaï, waar we de Thora ontvingen, wordt dat gebeuren De laatste vier parsjes van de beschreven als een verhaal over Thora, de laatste vier sidrot die bruid en bruidegom. God was we de afgelopen weken op de de bruidegom en Jisrael de gewone sjabbessen gelezen bruid. Zodra Mosje overleed hebben, vertellen ons over het veranderde die rol: bnei Jisrael einde van Mosje’s levensdagen. was de bruidegom en de Thora Een belangrijke gebeurtenis is is dan de bruid. Het zit hem in het aangaan van een nieuw ver- het woord morasja, erfenis, dat bond in Nitsaviem. Het idee ook gelezen kan worden als van ‘Kol Jisrael areiviem zeh me’orasa, verloving. De erfenis 8
wordt dan een verloving. Daar de Wet niet langer in de hemel verkeert, maar persoonlijk met ons verbonden wordt, is hetzelfde idee. Sjawoeot viert dat Jisrael Gods bruid wordt; met Simchat Thora vieren we dat de Thora zich verlooft met Jisrael. En zo komen we aan de chatan Thora en een chatan Beresjiet. Daarbij hossen en klossen we met de sefariem alsof we op een chassene zijn. Zoals een chatan en een kalla met elkaar dansen. Vandaag staan Alex Waterman en Nicky Cohen als chataniem onder de choppe. Chatan wordt iemand om die persoon eens in het zonnetje te kunnen zetten, wegens diens bemoeienis met de kille, zorg voor anderen, een persoonlijke feestelijke gebeurtenis. Vandaag is het om Alex te eren voor zijn grote inzet voor de kille en om hem onze steun toe te zeggen met zijn volgende grote stap: vanaf de komende tijd zul je veel voor je werk moeten verblijven in Schotland. Vandaag willen we uitdrukken dat we de band niet met je willen doorsnijden, maar stevig willen aanhouden zolang je overzee verkeert. En om je alvast weer duidelijk te maken dat dit geen afscheid moet zijn maar een tijdelijke fase en dat we hopen dat je spoedig weer bij ons terug bent. En Nicky willen we eren, omdat je al zoveel jaar je voorzitterschap weet te combineren met je uithuizige werk; voortdurend heen en weer vliegen door heel Europa, veel en ver weg van huis, van je gezin, je vader, vrouw en kinderen, maar dan toch de eindverantwoordelijkheid willen nemen voor de hele gang van zaken rondom de
Het bestuur feliciteert de jarigen van de maand :
december
november
Nicky Cohen Michael Zvi
15 november
Sem Cohen
17 november
9
10 december
chatan en een kalla met elkaar dansen.
Vandaag staan Alex Waterman en Nicky Cohen als chataniem onder de choppe. Chatan wordt iemand om die persoon eens in het zonnetje te kunnen zetten, wegens diens bemoeienis met de kille, zorg voor anderen, een persoonlijke feestelijke gebeurtenis. Vandaag is het om Alex te eren voor zijn grote inzet voor de kille en om hem onze steun toe te zeggen met zijn volgende grote stap: vanaf de komende tijd zul je veel voor je werk moeten verblijven in Schotland. Vandaag willen we uitdrukken dat we de band niet met je willen doorsnijden, maar stevig willen aanhouden zolang je overzee verkeert. En om je alvast weer duidelijk te maken dat dit geen afscheid moet zijn maar een tijdelijke fase en dat we hopen dat je spoedig weer bij ons terug bent. En Nicky willen we eren, omdat je al zoveel jaar je voorzitterschap weet te combineren met je uithuizige werk; voortdurend heen en weer vliegen door heel Europa, veel en ver weg van huis, van je gezin, je vader, vrouw en kinderen, maar dan toch de eindverantwoordelijkheid willen nemen voor de hele gang van zaken rondom de kille. Mazzel tov voor beiden, tot 120 in gezondheid, omein. Voor Simchat Thora nog allen chag sameach en voor vandaag sjabbat sjalom.
speler een toneel te geven. droosje voor Rosj haSjana Deze dag is de verjaardag 2014 – 5775 van het begin van Uw handwerk, een herinnering Amar ha kadosj baroech aan de eerste dag. Lezen we hoe – de Eeuwige zei: ergens in de moesaf liturgie iemroe lefanai berosj haWaarom wordt Rosj haSjana malchoejot, zichronot Sjana het begin van Uw we sjofarot. – met Rosj ha- handwerk genoemd, terwijl Sjana zal ieder me vertellen de schepping vijf dagen over koningschap, herinne- eerder begon, op de 25e elringen en over sjofartonen. loel, die nooit bestond? En Koningschap, zodat jullie waarom de vijfde dag, terme tot jullie koning zullen wijl het volgens Genesis 1 maken; toch echt de zesde dag is? Herinneringen, zodat de Het belang dat Rosj hagoede herinneringen aan Sjana heeft gekregen laat jullie bij mij op zullen ko- ons de belangrijke rol van men. En waardoor? Door de mens in de schepping de tonen van de sjofar. zien. Wanneer er nieuwDit valt te lezen in de TB bouw wordt gepleegd wordt Rosj ha-Sjana 16a en 34b meestal de jaarlijkse dag van inwijding herdacht, niet Tijdens de eerste Rosj ha- zozeer de dag dat de eerste Sjana in de geschiedenis schop de grond in ging. Onschiep God Adam en Eva. ze beleving van de essentie De schepping begon al vijf van de schepping is onze dagen eerder, maar het was innerlijke strijd te kiezen pas toen de mens ten tonele tussen goed en kwaad, het verscheen dat het schepomgaan met onze vrijheid pingswerk volbracht was. van handelen. Het begin Alles wat eerder was gevan Uw handwerk. De dag, schapen diende slechts als dat volgens de traditie decor en bühne voor de Adam en Eva voor het eerst kroon van de schepping: de hun ogen openden, was de mens. Het firmament boven dag dat zij konden kiezen ons en de aarde, licht en om God te dienen of hem te donker, dag en nacht, de trotseren. Dat was de eerste continenten en de wereld- dag van Zijn handwerk. zeeën, engelen en hemelse Veel gebeurde er sindsdien lichamen, bomen en strui- op die eerste tisjri, volgens ken, beesten, vissen, gevo- onze wijzen. gelte – het hele universum de aartsvaders Awraham was nodig om de hoofdrol10
11
Tot een paar jaar geleden waren mijn Joodse zekerheden ongeschonden en verankerd in mijn leven. De vaste pijlers onder mijn leven. Ik was vrij in het op mijn manier belijden van mijn Joods zijn.........Tradities waren mijn houvast. Opgegroeid in een beschermende en onbevangen jeugd op Rosj Pina. Ook op de middelbare school en op mijn werk later kwam ik niet echt grove vormen van antisemitisme tegen. Ik wist dat het bestond maar dat was ook alles. Als tweede generatie ben ook ik opgegroeid met de holocaust. Ik wist ook dat in de tweede wereldoorglog werden al die zekerheden en ankers een voor een onderuit gehaald. Daarna werd gezegd: Dat nooit meer. Nooit meer zouden wij accepteren dat het ons verboden en onmogelijk gemaakt werd om onze Joodse tradities en geloof uit te dragen. En nooit meer zouden wij ons onderwerpen aan enig gezag dat dit wel wilde verbieden, sterker nog aan een gezag dat ons wil wegvagen...................Dat nooit meer. Morgen tijdens de Yom Kippurdienst worden alle doden tijdens deze verschrikkelijke jaren tijdens het Jizkorgebed herdacht.
Opdat zij nooit vergeten zullen worden. En wij kunnen ons geloof en tradities vrijelijk belijden. Daardoor zitten wij hier nu samen in vrijheid in de Sjoel op Erev Yom Kippur. Op Kol Nidrei. Maar is dat wel zo? Kunnen wij in Nederland en de rest van west Europa nog steeds ons joods leven leiden? leven volgens onze tradities? Die overpeinzing had ik bij de voorbereiding van deze derasha
teren. De waarheid accepteren betekent immers gelijktijdig het afzweren van een aantal bestaande dogma’s. En die dogma’s geeft bestaansrecht aan een aantal groeperingen....... Dezelfde groeperingen die vanuit deze dogma’s de holocaust blijven ontkennen.
Toch een lastig dilemma. Maar betekent dit nu dat we maar niet meer de waarheid moeten blijven herhalen? Moeten we het Ik ben altijd geneigd om maar opgeven om er tegen hier gewoon volmondig ja te ageren? Ik dacht het eiop te beantwoorden. De genlijk niet. Want dan verpolitiek en de overgrote vaagt het begrijp “dat nooit meerderheid van het Nemeer”....... Er zullen altijd derlandse volk vindt dit mensen zijn die het blijven ook. Er is een minderheid proberen, die altijd blijven die hier anders over denkt. proberen om de waarheid Zoveel is wel duidelijk ge- een andere draai te geven worden na de demonstra- en de geschiedenis op die ties waarin openlijk werd manier te herschrijven. beleden dat alle joden dood De tijd tussen Rosj Hasmoesten. De problemen jana en Yom Kippur is met rondom Gaza sloegen over name de tijd dat de mensen naar de rest van de wereld. naar binnen kijken. Diep in De joden in de rest van de hun eigen ziel. Wij hebben wereld werden belaagd als- daar van G'd 10 dagen of zij het front vormden in voor gekregen. De 10 daGaza. De reaktie hierop gen van inkeer en bekewas schrikwekkend voor ring. Ik vraag dan ook aan de joden in Nederland. Een alle mensen........wilt u ook schrikbeel kwam boallen even naar binnen kijven.......het zal toch niet? ken. Wilt u even naar binGaan we nu weer? Een uit- nen kijken en nadenken. leg over de feitelijke situa- Nadenken wat u er van zou tie in en rond Israel werd vinden als anderen uw gekeer op keer gegeven. Men schiedenis willen herschrijwilde en men wil niet luis12
Kol Nidrei betekent "alle geloften". Dat zijn de beginwoorden van het gebed dat vanavond, negen dagen na Rosj Hasjana, op de tiende tisjrei driemaal wordt opgezegd. In dit gebed verklaart men dat alle onbezonnen beloften die men het komende jaar tot Yom Kippur volgend jaar tegen zichzelf zal afleggen geen waarde zullen hebben. Men komt in het reine met elkaar, met G'd. Maar ook (last but not least) met zichzelf. Met name op deze dagen gaat men nadenken en herdenken.
vasten en dat u nog vele jaren in gezondheid en geluk in ons midden moge blijven verkeren temidden van iedereen die u lief heeft. 'Le'sjana tova tikateev weteegateem'; Moge U worden ingeschreven en bezegeld voor een goed jaar.'
dat op bepaalde tijdstippen dient te worden uitgesproken; het ochtendgebed ’s ochtends, het middaggebed ’s middags en het avondgebed nadat de schemering is ingetreden. Dit huis is een huis van samenkomst. Daar wordt mee bedoeld samenkomst tussen mens en God. De sjoel is een plaats waar men God ontmoet. In sjoel vinden – om een vormelijke uitdrukking te gebruiken – godsdienstoefeningen
Alex Waterman
Kol Nidrei 9 Tisjri 5775 / 3 Ik hoop oprecht en ik wens oktober 2014 ieder dat ook toe dat het nadenken ook ergens toe leidt. Er namelijk toe leidt Ons gebedshuis heeft verdat een ieder vrijelijk zijn schillende namen, die uitof haar godsdienst kan bedrukken welke functies delijden zonder belemmerinze ruimte heeft: beth hakegen die door anderen wornesset of synagoge (huis den opgelegd. Zonder door van samenkomst); sjoel mensen die een ander ge(school); en, Mikdasj me’at loof belijden te worden be– kleine Tempel, omdat ons dreigt en in het ultieme gebedehuis qua heiligheid en val wordt omgebracht. doel zoveel mogelijk lijkt Laten zij die gaan Naden- op de Tempel te Jeruzalem. ken dan gelijk HERdenken De benaming ‘sjoel’ komt wat er gebeurt als de godsvan het Duits-Jiddisj voor dienstvrijheid beperkt gaat ‘school’. Het duidt op de worden. Want die voorverwevenheid tussen dagebeelden zijn er in onze hislijks leren met het dagelijks torie jammer genoeg taluitspreken van de gebeden. rijk. Dat nooit Het leren kent geen bepermeer.................. king in de tijd, maar wordt Ik wens u allen een goed onderbroken voor gebed
De sjoel
13
plaats. Een oefening in godsdienstigheid, een poging de band met Gd te herstellen. Met het gezamenlijk gebed in sjoel wordt een herwinning van het religieus bewustzijn nagestreefd, een verinnerlijking van het religieuze besef. De sjoel heeft tot functie een plaats van devotie te zijn, een plaats waar men rustig met zichzelf en het Opperwezen kan praten. Maar u zult merken dat er interactie is tussen de deel-
14
Malkes geheime Chanoeka recept Chanoeka is een achtdaags lichtfeest. Acht dagen lang herdenken joodse mensen dat ze in het jaar 165 voor Christus hun tempel in Jeruzalem terugkregen. De menora, de joodse kandelaar met zeven armen, kon eindelijk weer worden aangestoken. Maar ze hadden maar één kruikje olie, en nieuwe olie maken duurde acht dagen. Toen gebeurde er een wonder: de menora brandde acht dagen op olie uit één kruik. Als herinnering daaraan krijgt elk joods kind op Chanoeka een kandelaar met acht kaarsen, plus eentje extra. De negende is het knechtje; daarmee wordt elke dag een nieuwe kaars aangestoken. Als het donker is, moeten de kaarsen minstens een half uur branden. Op de achtste en laatste dag van Chanoeka, midden in de donkerste tijd van het jaar, branden alle lichtjes. De kinderen doen spelletjes met snoepgeld en een tolletje. Ze kunnen snoepgoed verliezen en weer winnen. Ook krijgen ze cadeautjes. Vaak worden er speciale gerechten als latkes en soevganiot gegeten. Soevganiot zijn oliebollen gevuld met jam en latkes zijn aardappelpannenkoekjes. In de stad Chelm, net als in andere steden, hebben de joodse families allemaal hun eigen speciale recept om latkes te bakken. Die recepten worden in sommige families al generaties lang van moeder op dochter doorgegeven. De één gebruikt alleen aardappels en peper en zout, de andere ook ui en eieren. Er waren ook mensen die paprika, peterselie, en broodkruim toevoegden. Veel mensen wisselden hun recepten uit, maar Malke, de vrouw van de kleermaker, hield haar recept geheim. "Ik ben wel arm," zei ze dan, "maar ik bak de beste latkes van Chelm, vol-
gens mijn eigen geheime recept." Vroeger had Malke de mensen nog wel eens van haar latkes laten proeven. Maar ze was bang dat iemand haar geheime ingrediënten zou kunnen herkennen, en nu bakte ze haar beroemde latkes alleen nog maar voor haar man en haar kinderen. Met het verstrijken van de jaren begonnen in de herinnering van haar buren de latkes van Malke steeds lekkerder te smaken. Berel, de schoenmaker, sloot altijd even zijn ogen en glimlachte als hij weer aan die heerlijke latkes dacht. "Ze waren zo licht en zo luchtig," mijmerde hij. "Alsof je een wolk at." Op een Chanoeka-avond aten Berel en zijn vrouw Yentel en hun kinderen latkes. Het waren bepaald geen lichte, luchtige latkes, maar ze waren hard en lagen zwaar op de maag. Berel nam een hap en sloeg toen met zijn vuist op tafel. "En nu heb ik er genoeg van!" riep hij. "Deze Chanoeka wil ik Malkes latkes eten. Morgen zal ik haar recept te pakken krijgen!" De volgende ochtend zei Berel tegen Yentel: "Vandaag ga ik niet naar de winkel. Als er klanten komen, moeten ze morgen maar terugkomen. Maar je moet niemand vertellen waar ik heen ben." Berel verschool zich achter een boom bij Malkes huis. De hele dag stond hij daar op wacht, maar Malke maakte geen aanstalten om latkes te gaan bakken.'s Avonds stak de familie de Chanoeka-lamp aan. Ze zongen het lied Maoz Tsoer, en ze speelden met de dreidl. Eindelijk zag Berel hoe Malke aardappels pakte om ze te raspen. "Aha!" zei Berel. "Vanavond zal ik latkes eten zo licht en luchtig als een wolk." Berel sloop tot vlak bij het raam. Hij keek toe, en schreef alles wat Malke deed netjes op. Toen de latkes klaar
waren ging Berel snel naar huis. "Ik heb het!" riep hij naar Yentel. "Ik heb Malkes recept." Hij las wat hij op zijn papiertje had opgeschreven. "Je neemt eerst vijf aardappels en twee eieren," zei hij. "Wat is daar zo geheim aan?" vroeg Yentel terwijl Berel de aardappels schilde. "Dat gebruiken wij ook altijd."Berel raspte de aardappels boven een kom. Hij deed de eieren erbij. "Zo doen wij het ook altijd," zei Yentel."En nu," las Berel, "komen er fijngehakte bosuitjes bij.""Bosuitjes!" riep Yentel uit. "Waarom bosuitjes? Iedereen gebruikt altijd gewone uien. Hier heb je een ui.""Goed dan, een ui," zei Berel. Hij snipperde de ui en mengde de snippers bij de aardappels. "En nu deed Malke er meel bij," zei Berel."Je moet helemaal geen meel gebruiken," zei Yentel. "Broodkruimels zijn beter." Berel voegde broodkruimels toe. Daarna deed hij er zout bij. Hij nam de peperstrooier, maar Yentel zei: "Geen peper erbij doen. Daar moet ik altijd zo van niezen.""En nu heb ik nog een citroen nodig," zei Berel. "Malke deed een paar druppels citroensap bij haar latkes." Yentel schudde zeer beslist haar hoofd. "Nee, citroensap doe je door de thee.""En Malke gebruikte ook peterselie," las Berel verder. "Daarna bakte ze de latkes heel dun, in zonnebloemolie.""Peterselie? Zonnebloemolie?! Dat is geen speciaal recept, maar speciale onzin!" zei Yentel."Peterselie hoort over de wortels. En wij bakken altijd in kippenvet. En latkes horen stevig en dik te zijn." Berel en Yentel bakten hun latkes met aardappels, eieren, zout en broodkruim, precies zoals ze het altijd deden. Daarna bakten ze de heel dikke aardappelkoeken in kippenvet... Toen de latkes klaar waren gingen ze allemaal rond de tafel zitten. Ze proefden aandachtig. Ze waren benieuwd of de latkes van
Recept voor latkes (aardappelkoekjes): Met Chanoeka eet men gerechten gebakken in olie. Zo wordt op een symbolische manier verwezen naar het Chanoeka-wonder; het kruikje olie dat niet een Bereiding: dag maar acht dagen bleef branden. De rauwe aardappelen grof raspen en in vergiet uit laten lekken. Dan laatBenodigdheden: ste water eruit persen en droog deppen met keukenpapier. Ui klein snij6 grote geschilde aardappelen den. Eieren klutsen. Alle ingrediënten mengen. Mengsel mag niet te stijf 1 ui worden. De olie heet laten worden. Met een lepel portie maken en deze in 3 eieren de olie leggen. Een beetje platdrukken. Aan beide zijden op niet te hoge ½ kop meel temperatuur voorzichtig bakken. Serveren met appelmoes, compote of zout en peper 15
Met Rosj ha-Sjana herinnerde God zich die kinderloze vrouwen Sara en Rachel en Channah; Hij besliste dat ze moeder zouden worden. RH werd niet alleen een keerpunt in hún levens, maar met hun kinderen Izaak, Joseph en Benjamin en de profeet Samuel kreeg de Joodse, wat zeg ik, de wereldgeschiedenis ook een draai. Met Rosj ha-Sjana werd Joseph bevrijd uit 12 jaar Egyptische gevangenschap. Hij werd onderkoning in Egypte, met zijn inzicht overleefde Egypte een langdurige hongerperiode. Met Joseph werden de jaren van slavernij in gang gezet, evenals de jaren van de bevrijding uit slavernij en de Uittocht, dat zou leiden tot de ontvangst van de Thora en de intocht in Kanaän, niet langer als bijwoners, maar als leading nation. Met Rosj ha-Sjana zou Israël in Egypte ook stoppen met hun slavenarbeid, bij het begin van de tien plagen. Zo werd Rosj ha-Sjana de dag des oordeels. Omdat Rosj haSjana het begin van Zijn handwerk werd, werd het ook de dag van de jaarlijkse evaluatie ervan. De mens heeft te leven volgens vele leefregels, begrijpelijke en onduidelijke. De volkeren heb-
ben hun zeven Noachitische wetten, de basis van de hedendaagse universele opvatting over goed en kwaad en over samenleven. Israël heeft haar Thora. We staan er niet bij stil, maar elke minuut is er wel een uitdaging. Hoe behoud je je geloof tijdens de vele verleidingen om dat niet te doen? Verminder je het lijden en verdriet van je medemens wel? Heb je het vermeden of juist verergerd? Kwaadsprekerij, lasjon hara; onze grote valkuil. Hebben wij als goede rentmeesters gewaakt over en gezorgd voor het welzijn van de schepping rondom ons? En dit alles enthousiast of met tegenzin? Hoe hebben we ons zelf en de wereld geheiligd door ons te bekwamen in kennis, joodse en wereldse, want ook die, juíst die, kan het lot van de wereld verbeteren. Het oordeel van Rosj ha-Sjana beoordeelt dit oneindige samenstel van mogelijkheden van keuzes tot goed of kwaad, tot beter of slechter, tot doen of laten, tot zijn of niet te zijn – om Shakespeare er maar eens bij te halen. Het koningschap van God is het thema van Rosj ha-Sjana en van de dagen die erop volgen, tot Jom Kipoer. Voortdurend wordt er aan God gerefereerd als koning van het Al. We verwijzen naar de tijd dat de hele wereld zijn koningschap zal aanvaarden. Tijdens de moesaf zullen we tien Thora-verzen aanhalen waarin we God als koning zouden moeten uitroepen. De schepping van de mens was het hoogtepunt van Gods werk, want het zijn wij die hem als koning kunnen uitroepen, of afwijzen. 16
Koning: niet om pompeus en slaafs te vereren; dat is ijdelheid. Een koning als ideaal vorst: een leider en wegwijzer, met een toekomstvisie, degene die het lot van zijn volk verbetert, wie de menselijke energie weet te richten ten voordeel van zijn hele volk. Zijn volk kent geen verliezers, slechts winnaars. Zulke aardse koningen, het is 2014: ook presidenten, zijn er geweest, enkele, hooguit, eventjes. Maar gewoonlijk blijft het bij een ideaalbeeld. Wat zou de wereld schitteren: een verenigde mensheid met welzijn voor iedereen! Op die manier wil God dat wij Hem als koning uitroepen. Door Hem zouden wij ons verbeteren, verheffen. Door Zijn onderdanen te worden zouden we deel hebben in de missie waarvoor de wereld werd geschapen, met andere woorden: met Rosj ha-Sjana roepen we Hem uit tot koning – daarmee verklaren we bereid te zijn de schepping de moeite waard te maken. De Gaon van Vilna, ik las over hem onlangs, legt uit dat er een groot verschil bestaat tussen de woorden melech, koning, en mosjel, heerser. Een mosjel is een vorst die tegen de belangen van zijn onderdanen in regeert, iemand die we nu een tiran zouden noemen. Een melech, koning echter, kan weliswaar een absoluut vorst zijn, maar regeert met de instemming van zijn onderdanen. Zijn bewind kan strikt zijn, zelfs hard zijn. hij is niet gevoelig voor herverkiezing. Toch heerst die persoon wijs en is zich van zijn dienende positie bewust. De samenleving is zich er van bewust niet zonder een vorm van
Bezoekadres Transistorstraat 31 1322 CK Almere
Postadres Postbus 60262 1320 AH Almere
T (036) 763 08 82 F (036) 763 08 83 www.prinsze.nl
Prinsze notariaat Alle notariële zaken snel en duidelijk Geregeld Vragen over een hypotheek? Huwelijkse voorwaarden, erfenis of bedrijfsopvolging? Prinsze Notariaat in Almere maakt ingewikkelde zaken helder. Voor een scherp tarief. Met 22 jaar ervaring staat notaris Maarten Prinsze klaar om jouw notariële zaken te regelen. Indien gewenst samen met de financieel adviseur of accountant. En op afspraak ook buiten kantoortijden. Zo kan het ook 17
Israël accepteerde David als koning als de gezalfde van de God van Jacob. Zo werd hij hun koning, meer dan hun heerser. Wanneer onze rabbijnen het hebben over rabbanan ikrei melachiem, rabbijnen zijn als koningen, Gittin 52a, dan hebben ze het over een vorm van adeldom zonder scepters en legers, maar over adeldom met slechts de autoriteit van Gods woord en de loyaliteit van het volk die hen accepteert als leiding. In de Talmoed staat in Yoma 71B, dat handelt over Jom Kipoer, een mooi verhaal. Direct na Jom Kipoer wandelt het hele volk achter de Cohen Gadol aan, die op weg is naar zijn eigen verblijf. Tot het moment dat ze hun grote rabbijnen Sjemaya en Awtalion ontwaren. Als een zwerm vogels keert de optocht zich in de richting van de beide grote rabbijnen. Beiden hadden geen indrukwekkende stamboom, als nazaten van geriem was er geen lijn naar Awraham, maar zij droegen de juwelen van Thorakennis en begrip voor het volk. Zo ziet tot op heden de joodse adel eruit. Hoewel het tot de schepping God ook niet aan absolute macht ontbrak, ontbrak het Hem tot dan aan iets at hem vrijwillig tot koning kon uitroepen. Het sleutelwoord is vrijwillig. De engelen werden voor de mens geschapen en alles wat zij doen is de hele dag Hoera voor God – halleloeja - te roepen. Engelen hebben echter geen slechte neigingen, alleen maar goede. Het zijn hemelse robotjes, agenten van Gods wil, heet dat theologisch. Twijfel en opstandigheid
kennen ze niet. Ook roepen ze niet de hele dag ‘kadosj kadosj kadosj’ omdat er een geweer naar hen wijst. Want zij zien de absolute waarheid van Gods gelijk dat er bij hen geen ruimte voor twijfel ontstaat. Voor de mens, voor ons, is dat moeilijker. In ons dagelijks bestaan, met de nodige zorg, ellende, pijn, verdriet, angst, woede en onmacht kan het zomaar gebeuren dan een mens zich op een goede, op een slechte dag, van God niets meer wil aantrekken. In onze tijd is het niet meer heel gangbaar om je dagelijkse leven te laten leiden door gedachten ontsproten aan een hogere macht, die wetenschappelijk niet is te verklaren, terwijl het lijkt dat een klein kliekje van de mensheid zoveel macht heeft verzameld dat zij in staat is al het slechte te blijven doen wat de gewone hardwerkende mens verfoeit. Wij, het religieuze jodendom, of dat nu orthodox of progressief gericht is, wij hebben ons gezicht gericht op onze melech, de koning der koningen, die met zijn weg ons een weg heeft gegeven. Een weg die zal leiden naar een samenleving waarin iedereen gelijk is, waar recht een rechtvaardigheid heerst en ieder voor een ander opkomt. Wanneer wij vandaag het aleinoe lesjabeach lezen, lezen we meer dan op andere dagen waar het in onze toekomstdroom om gaat. Allen zullen het juk van uw koningschap aanvaarden en u zult spoedig voor altijd over de mensheid regeren, want u hoort het koningschap en ten eeuwigen dage zult u in glorie koning zijn. op die dag is de Eeuwige 18
EEN en Zijn Naam is EEN. Finally - I should have started with it - a word of welcome to Mr. and Mrs. Dean from the UK. We hope you’ll have a pleasant stay here in the Netherlands and we wish you for this season happy holidays. Und für unsere Gäste aus Deutschland; ein warmes Willkommen an Frau Rabbiner Channa und Frau Barbara Karrmann- Lente und ihre beiden Töchter aus der Hamburgischen MasortiGemeinschafft. Wir hoffen dass Ihr euch heute bei uns zuhause fühlt und dass Ihr auch einen angenehmen Neujahrsgottesdienst bei uns in Weesp haben. Ik wens u goede jamiem noraiem, Hoge Feestdagen, toe. Dat u en ik er als mens allen beter uitkomt dan ingaat; Sjana tova! Chatiema tova! en Chag sameach.
Voorzitter D.B. Sjoelbestuur Gabai Voorzitter Masorti Nederland
Penningmeester D.B. Executive Board member Masorti Europe 2e Penningmeester Secretaries D.B.
Evenementen
Nicky Cohen
Sandra Blankstein
Lidio Blankstein Daan Daniels
P.R. rabinale contacten , Gioeriem Masorti AlmereWeesp Masorti Nederland Onderwijs en opleidingen Halagiesche zaken,redactie en webside,subsidies, kasjroet redactie “t Loechie en fondsenwerving Secretariële ondersteuning Chewre Kadiesje Gioeriem Masorti Nederland
036-5239888 Fax 0365375351
06-46107749
036-5297644
06-27038845
0365297644
06-54925864
0573253415
Hanna Waterman
medebestuurder
036-5350135
2e Secretaris
Ellen Mulder Creveld
Secretariële ondersteuning
036-5304060
Bestuurslid
Damon Dean
medebestuurder
[email protected]
[email protected] 06-52406194
Ereleden Ere voorzitter Adviseur
Bernhard Cohen
Ere lid Adviseur
Alex Waterman
Ere lid
Louis Muijderman
Ere lid
Sandra Blankstein
Masorti AlmereWeesp Sjoelcommissie Redactie en website Masorti Nederland
036-5375350 Fax 036-5375351
Adviseur
Rabbijn David Soetendorp. Tel. 0044-(0)2084292955 Email
[email protected]
19
0654702554
06-41704107
20
