gemeente Eindhoven
Notitie Eindhoven Airport. Duurzame luchthavenontwikkeling In de vergadering van de gemeenteraad van 4 november jl. heeft wethouder Van Dorst ste de toezegging gedaan om in het 1 kwartaal van 2015 met een notitie te komen (en daarna een presentatie), die inzicht geeft in de plannen van Eindhoven Airport om binnen Europa de meest duurzame luchthaven in de lucht te worden. Aan deze toezegging geven wij hierbij uitvoering. Wij gaan in op de land- én luchtzijdige maatregelen van de luchthaven. Omdat de toezegging ziet op de plannen van de luchthaven, hebben wij de directeur van de luchthaven bereid gevonden om zelf en op locatie een toelichting te geven op zijn plannen voor uw A-commissie op 14 april a.s. Daarnaast zullen wij op korte termijn het rapport bespreken van het D-AIR project (Decarbonized Airport Regions). Wij zullen u op de hoogte brengen van de resultaten van dit project. De duurzame luchthavenontwikkeling op Eindhoven vindt plaats langs de lijnen zoals deze zijn vastgelegd in het Aldersadvies Eindhoven van 21 juni 2010. Dit, door Eindhoven gesteunde, advies is einde 2010 overgenomen door het kabinet. Het kabinetsbesluit is begin 2011 door de tweede kamer bekrachtigd en heeft inmiddels zijn juridische neerslag gekregen in het Luchthavenbesluit, van 15 oktober 2014 en de ste op basis daarvan, voor de 1 fase van de luchthavenontwikkeling, afgegeven vergunning medegebruik van 18 december 2014. In juni 2015 vindt de evaluatie van de gemaakte afspraken uit 2010 plaats. De uitkomst daarvan bepaalt de doorontwikkeling van de luchthaven vanaf 2016. De in 2010 afgesproken en ingezette luchthavenontwikkeling betreft een balans tussen de groei van het civiele luchtverkeer, hinderbeperking en de verduurzaming van luchthavenactiviteiten. De luchthaven geeft daaraan uitvoering volgens 4- aan de Alderstafel Eindhoven- uitgezette lijnen: 1. Hinderbeperking en duurzaamheid; 2. Leefbaarheid; 3. Bereikbaarheid; 4. Innovatie. Deze notitie biedt een overzicht en markeert kort een aantal maatregelen. Daarbij tekenen wij aan dat de luchthaven voor sommige maatregelen, zoals die omtrent hinderbeperking, primair aan de lat staat. Voor andere maatregelen, denk bijvoorbeeld aan de bereikbaarheid van de luchthaven, participeert de luchthaven in o.a. overleg. Wij stellen ons voor dat de directeur van Eindhoven Airport deze maatregelen zal toelichten, mede vanuit de rol van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Ad 1. Hinderbeperking en duurzaamheid Hinderbeperking Op Eindhoven Airport wordt inmiddels uitvoering gegeven aan een aantal hinderbeperkende maatregelen. Wij noemen: -
-
-
-
-
-
Optimalisatie vertrekroutes. Aan de Alderstafel zijn in de periode 2010-2013 drie routesets uitgewerkt. Twee ervan, richting het zuidwesten, leveren een vermindering op van het totaal aantal ernstig gehinderden in 2020. Daarvan heeft de Alderstafel in 2013 geadviseerd aan de minister van Defensie om de route met grootste vermindering van het totaal aantal ernstig gehinderden te kiezen als nieuwe startroute naar het zuidwesten. Inmiddels heeft Defensie gekozen voor beide routeoptimalisaties: het burgerverkeer maakt inmiddels gebruik van deze geadviseerde route; om vliegtechnische redenen is dat niet mogelijk voor het militaire verkeer. De routes zijn medio november 2014 inwerking getreden. Luchtzijdige inpassing van zogeheten CDA-landing (Continious Descent Approach). Het betreft hier het ontlasten van bewoond gebied op grotere afstand van de luchthaven als gevolg van het hoger inzetten van de landing. De procedures zijn begin januari officieel gepubliceerd. Gebruik van ‘reduced flaps’ tijdens de landing. Hierbij worden de kleppen op de vleugels later of minder uitgedaan om te remmen, waarmee de geluidsbelasting tijdens de landing kan worden beperkt. De maatregel is in 1 januari 2011 ingevoerd; Gebruik van ‘idle reverse thrust’ in plaats van ‘full reverse thrust’. Het betreft hier een maatregel waarbij wordt geremd op de wielen in plaats van op de motoren bij de landing. Effect van de maatregel is dat het grondgeluid in de directe omgeving van de landingsbaan wordt teruggebracht. De maatregel is in 1 januari 2011 ingevoerd; Vertrekkende vliegtuigen volgen de Standard Instrument Departure (SID) tot 6000 ft. De maatregel dient om woonkernen zoveel mogelijk te ontzien door het beperken van het versneld wegdraaien van de startroutes. Met ingang van 2011 wordt de procedure gevolgd. Thans wordt aan de Alderstafel gesproken over verbetering van (de naleving van) deze maatregel, o.a. door te komen tot ‘optimale corridors’ (breed boven dun bevolkt gebied; smal tussen twee woonkernen door) en de effectuering ervan; Awarenessprogramma. Einde 2011 is Eindhoven Airport samen met de luchtvaartmaatschappijen gestart met een awarenessprogramma, waarin vliegers bewust worden gemaakt van de effecten van het gebruik van ‘reduced flaps’ en ‘idle reverse thrust’. Het programma bestaat uit een vragenlijst dat aan elke vlieger wordt overhandigd bij aankomst op Eindhoven
2
-
Airport. Vanaf 2014 wordt vier keer per jaar de effecten gemeten (over een meetperiode van een week); Verbod D-E-F-Noise-indextoestellen (‘lawaaibakken’). Met ingang van 1 november 2013 geldt een verbod op alle dagen van de week voor starts en landingen van vliegtuigen van de categorie D, E en F uit de ACI Aircraft Noise Rating Index.
Daarnaast wordt in een daartoe medio 2014 ingerichte werkgroep van de Alderstafel, waaraan o.a. Eindhoven Airport, omwonenden en omliggende gemeenten deelnemen, onderzocht of het mogelijk is te komen tot innovatieve maatregelen om de hinder in met name het laatste uur van de dag (23.00-24.00 uur) te beperken. Op Eindhoven Airport wordt het vliegen met zogeheten Next Generation-toestellen – dat zijn type vliegtuigen die zuiniger vliegen dan de meeste andere toestellengestimuleerd. De drie grootste luchtvaartmaatschappijen op Eindhoven Airport (Transavia, Ryanair en Wizzair) vliegen met dergelijke toestellen vanaf Eindhoven Airport. Dat zelfde geldt straks voor ArkeFly, dat onlangs heeft aangekondigd vanaf Eindhoven Airport te gaan vliegen naar Aruba en Curacao met de zeer moderne en stille Dreamliner. Klimaatcompensatie De luchthaven gaat in hoofdzaak over grondgebonden activiteiten (zie hierna), niet over de luchtvaartactiviteiten. Voor dat laatste staan luchtvaartmaatschappijen aan de lat. De beïnvloedingsruimte van de luchthaven is beperkt. Zo gelden voor klimaatcompensatie internationale regels. Een van de belangrijkste set van deze regels betreft de sinds 2012 bestaande Europese afspraken over CO2-compensatie door luchtvaartmaatschappijen, het zogeheten ‘'European Union Emissions Trading System’ (ETS). ETS is het binnen Europa bestaande regelstellende kader waarbinnen afspraken over CO2-compensatie worden gemaakt. Voor CO2-compensatie van vluchten vanaf Eindhoven Airport betekent dit het volgende: -
-
Alle CO2-emissies van vluchten van en naar Europese luchthavens vallen onder het ETS, zowel de emissies boven als onder 3000 ft; De luchtvaartsector krijgt in 2012 een plafond van 97% van de jaargemiddelde CO2-emissies over de periode 2004-2006; vanaf 2013 wordt dit plafond verlaagd tot 95% van de emissies in deze basisperiode; 82% van de emissierechten krijgt de sector gratis, 15% wordt geveild en 3% is voor nieuwe toetreders; Voor ETS worden de emissies van alle vluchten van en naar Europese luchthavens meegerekend. Tot 2016 geldt dit alleen voor intra-europese vluchten.
Hieruit volgt dat de groei van de CO2-uitstoot van de Europese luchtvaart binnen ETS volledig wordt gecompenseerd. Voor elke ton CO2 die de luchtvaart meer uitstoot ten
3
opzichte van het niveau 2004-2006 moeten rechten gekocht worden voor een omvang van een ton minder uitstoot in andere ETS sectoren. In die zin is de groei van luchtverkeer op Eindhoven Airport CO2-neutraal. Voor wat betreft de uitstoot van andere klimaatgassen, zoals methaan, NOx, lachgas, fluorverbindingen, HFK’s e.d., bestaan er geen afspraken. Om reden dat (1) de luchtvaartsector, niet een luchthaven, voor niet-grondgebonden activiteiten -dat zijn de meest belastende activiteiten- een verantwoordelijkheid heeft; het betreft immers de uitstoot van hun vliegtuigen (‘de vervuiler betaalt’), (2) alleen collectieve afspraken tussen hen effect hebben (anders gezegd: de bijdrage van de luchthaven zelf in de totaal-emissie heeft een verwaarloosbaar klein effect), en (3) het ‘level playing field’ waarbinnen Eindhoven Airport zich beweegt tussen de met haar (internationaal) concurrerende luchthavens wordt verstoord, indien alleen deze luchthaven anders wordt genormeerd, bestaan hierover geen nadere afspraken. Dat is anders voor wat betreft de grondgebonden activiteiten van de luchthaven zelf. Eindhoven Airport heeft hier positie en werkt dan ook aan een eigen duurzaamheidsprogramma, binnen het geldende programma voor ‘Airport Carbon Accreditation’ van ACI Europe, de overkoepelende organisatie voor luchthavens. Ter uitvoering van de in 2010 aan de Alderstafel gemaakte afspraken organiseert de luchthaven dat zij haar grondgebonden luchthavenactiviteiten uiterlijk in 2020 CO2neutraal organiseert, voor wat betreft de terminal, kantoor en hangars en platform. De inspanningen van de luchthaven hebben ertoe geleid dat Eindhoven Airport - op 20 december 2011 het tweede accreditatieniveau heeft bereikt van de Airport Carbon Accreditation van ACI Europe. Dit tweede niveau is het ‘Reduction’ level dat bestaat uit het bewijzen van effectief CO2 management en het bewijzen van behaalde CO2 reducties; - in 2013 het derde accreditatieniveau heeft bereikt. Daartoe zijn o.a. de partners van Eindhoven Airport (afhandeling, beveiliging, horeca en retail, tankdienst) opgenomen in het programma; - eind 2013 de hoogst mogelijke accreditatieniveau, level 3+, heeft bereikt, waarbij alle restemissies worden gecompenseerd zodat de luchthaven volledig CO2-neutraal opereert. ste Hiermee is Eindhoven Airport de 1 luchthaven in de Benelux en één van de 19 luchthavens in Europa die deze hoogste accreditatie heeft gehaald. Een accreditatie die jaarlijks opnieuw moet worden behaald en bij een groei van de luchthaven een nog grotere inspanning vraagt om restemissies te compenseren. Om verder kennis en ervaring op het gebied van duurzaamheid op te doen is de luchthaven, samen met andere Europese steden en innovatieve luchthavens, actief betrokken geweest in het Interregproject D’Air. Dit project betrof een kennisuitwisselingsprogramma op het gebied van CO2-reductie. Hieruit is het idee ontwikkeld om een volgende stap te zetten in de ambitie om de CO2-uitstoot te reduceren. In samenwerking met de TU/e en de gemeente is in 2014 een
4
onderzoeksprogramma gestart naar zero emission: het zodanig inrichten van de operationele processen en de infrastructuur van de luchthaven dat er per saldo (nagenoeg) geen CO2 emissie meer zal plaatsvinden. Eindhoven Airport werkt aan de herontwikkeling van het buitenterrein en de realisatie van een zgn. multi purpose building, een multifunctioneel gebouw op het voorterrein waar naast voorzieningen voor kort parkeren ook een geheel vernieuwde busterminal zal worden gerealiseerd. Eindhoven Airport heeft de ambitie dit gebouw volgens BREAAM keurmerk te gaan realiseren. BREAAM is een internationaal erkende beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van gebouwen te bepalen. Ad 2. Leefbaarheid Eindhoven Airport heeft tezamen met de omliggende gemeenten, de provincie en omwonenden de portal ‘Samen op de hoogte’ ontwikkeld (www.samenopdehoogte.nl); een voor een ieder toegankelijk en transparant platform, via welke omwonenden laagdrempelig meldingen kunnen doen over het vliegverkeer, en waarop –vooralsnog alleen voor het burgerluchtverkeer- alle informatie over het gebruik van de luchthaven is te vinden. De portal biedt onder meer bijna-‘realtime’ inzicht over het vliegverkeer en het daarbij door geluidpalen gemeten geluid. Door de Commissie Overleg en Voorlichting Milieuhygiëne Vliegbasis Eindhoven (COVM) is in 2014 met Eindhoven Airport, omliggende gemeenten en omwonenden de laatste hand gelegd aan een vernieuwde opmaak van de kwartaal- en jaarrapportage en de organisatie van periodieke audits. Deze zullen in 2015 toegepast gaan worden. Ad 3. Bereikbaarheid De gemeente werkt onder andere met het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie en Eindhoven Airport aan een duurzame landzijdige ontsluiting van de luchthaven. Dat gebeurt langs meerdere sporen: -
-
HOV-bereikbaarheid van de luchthaven. Naast de bestaande HOV-lijn, is in een samenwerking tussen onder meer Eindhoven Airport, Nederlandse Spoorwegen en Hermes, in 2013 een hoogfrequente, rechtstreekse shuttleverbinding tussen Station Eindhoven CS en de luchthaven opgezet. Passagiers hebben de mogelijkheid te kiezen voor een combiticket voor trein en bus. Op het station wordt reisinformatie getoond en de Shuttle is herkenbaar als pendelbus. Onlangs zijn afspraken gemaakt over het realisatieprogramma voor de HOV-bereikbaarheid Eindhoven Airport voor de periode 2016-2020. Het betreft afspraken over de verbetering van de HOVbereikbaarheid op het gebied van o.a. bedrijfstijden, frequentie, reistijd, afwikkeling, resinformatie, materieel en communicatie. Doel is om meer reizigers via HOV naar en van de Airport te laten reizen. Autowegontsluiting. In de periode tot 2020 wordt toegewerkt naar een nieuwe, verbeterde autowegontsluiting op de A58 en N2 van de luchthaven en de omliggende bedrijventerreinen, waaronder de nieuw te ontwikkelen
5
-
Brainport Industries Campus. De ontsluiting volgt uit een door Eindhoven Airport met o.a. Brabants Landschap, Brabantse Milieu Federatie, gemeente en provincie aangegane challenge van de eerder ontworpen autowegaansluiting op de A2/N2, die zou leiden tot een sterke fragmentering van het omliggende landschap en de verbinding tussen stad en land. Deze zogeheten Challengevariant kan daarmee rekenen op breed draagvlak. In de omgeving van de luchthaven wordt voorzien in een verkeerscirculatieplan omwille van de doorstroming van het verkeer en de bereikbaarheid van de parkeervoorzieningen van de luchthaven. Multimodaal transferpunt. Eindhoven Airport heeft meegewerkt aan de Gebiedsvisie ´Brainport City´, een in het Bestuurlijk Overleg MIRT vastgesteld kansrijk perspectief voor de ruimtelijk-economische ontwikkeling van Brainport voor de periode 2020-2040. Onderdeel van deze Gebiedsvisie is de realisatie van een Multimodaal transferpunt in de omgeving van de luchthaven, waar de overstap van fiets, auto, HOV, Shuttle en trein mogelijk wordt en waarmee naast het omliggende gebied ook de Brainport regio Eindhoven beter verbonden wordt. Eindhoven Airport is bij deze ontwikkeling actief betrokken.
Ad 4. Innovatie Eindhoven Airport ontwikkelt innovatieprojecten. Deze dragen direct bij aan de verbetering van de bestaande en in gang te zetten (operationele) luchthavenprocessen van de luchthaven. Eindhoven Airport zet hiervoor een innovatiemanager in, die gebruik kan maken van een strategische klankbordgroep met daarin in ieder geval de TU/e, Brainport Development, gemeente en projectgewijs (regionale) markpartijen die een meerwaarde kunnen leveren aan de betreffende innovatie. In 2014 is de Innovatiemanager daadwerkelijk van start gegaan. Dat heeft bijvoorbeeld geresulteerd in de in 2014 al gerealiseerde innovatie van het zogeheten Bag & Gosysteem (automatisch boarden). Ook wordt met regionale stakeholders nagedacht of en hoe op termijn, met een innovatief en duurzaam vervoersconcept, het parkeerterrein P8 (WestFields) verbonden kan worden met de terminal van Eindhoven Airport. In de planvorming van het nieuwe voorterrein van Eindhoven Airport is ‘GreenTech’ een belangrijk thema.. Tot slot. Luchtkwaliteit staat steeds meer in de belangstelling, ook in relatie tot vliegverkeer van Eindhoven Airport. Het monitoren van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving is een opgave vanuit de Omgevingswet die over enkele jaren van kracht wordt. Het in Eindhoven door AiREAS ontwikkelde Innovatieve Lucht Meetsysteem is geschikt om de kwaliteit van de lucht real time te ontsluiten. Met omliggende gemeenten, de ministeries van Defensie en IenM wordt de aankomende tijd bezien of en hoe het Innovatief luchtmeetsysteem AiREAS, als onderdeel van Omgevingsmanagement, kan worden uitgebouwd in de om de luchthaven gelegen gemeenten. Eindhoven Airport zal in deze gesprekken ook worden betrokken.
6
