Note-By-Note
Met dank aan: Foto’s cover door Isabelle Bernaerts. Ontwerp cover door Slidedesigners - www.slidedesigners.be Foto’s cursus door Ruth Verbruggen. Tekst, muziek en lay-out door Tim Van Roy - www.timvanroy.be Uitgegeven door Digital Music Print - www.dmp.be
1
Note-By-Note
Inhoudstafel Over de auteur en de bouwer
p. 4
1.1 D- en G-snaar 1.1.1 Inleiding 1.1.2 Plaatsing van D, E, G en A. 1.1.3 Ritmiek - hele, halve en kwartnoten 1.1.4 Oefeningen 1.1.5 Plaatsing van F 1.1.6 Leesoefeningen 1.2 B-snaar 1.2.1 Plaatsing van B, C en hoge D 1.2.2 Ritmiek - achtste noten & alternate picking 1.2.3 Oefeningen 1.2.4 Leesoefeningen 1.3 (Hoge) E-snaar 1.3.1 Plaatsing van hoge E, F en G 1.3.2 Oefeningen 1.3.3 Leesoefeningen 1.4 A-snaar 1.4.1 Plaatsing van lage A, B en C 1.4.2 Ritmiek - Gepunteerde halve en vierde noten 1.4.3 Oefeningen 1.4.4 Leesoefeningen 1.5 (Lage) E-snaar 1.5.1 Lage E, F en G 1.5.2 Ritmiek - Syncopes 1.5.3 Oefeningen 1.5.4 Leesoefeningen 1.6 Oefeningen in open positie 1.6.1 Ritmiek - Triolen van vierden en achtsten 1.6.2 G majeur en E mineur 1.6.3 Oefeningen 1.6.4 F majeur en D mineur 1.6.5 Oefeningen 1.6.6 Tweestemmig lezen 1.6.7 Leesoefeningen 1.7 Principe van tablatuur 1.7.1 Voorbeelden 1.8 Zichtleesoefeningen in open positie 1.8.1 Herstellingsteken 1.8.2 Melodische zichtleesoefeningen 1.8.3 Ritmische zichtleesoefeningen
p. 5 p. 5 p. 6 p. 7 p. 8 p. 9
p. 12 p. 12 p. 14 p. 17
p. 20 p. 20 p. 23
p. 25 p. 25 p. 26 p. 29
p. 32 p. 32 p. 33 p. 36
p. 39 p. 39 p. 40 p. 43 p. 43 p. 47 p. 47
p. 50
Hoofdstuk 1 : Open Positie
2
p. 52 p. 54 p. 60
Note-By-Note Hoofdstuk 2: Tweede Positie 2.1 Principe van positiespel:
2.1.1 Wat is een “positie”?
2.1.2 Plaatsing van hoge A 2.1.3 Ritmiek: Overbindingsboog 2.2 Tweede Positie 2.2.1 D majeur en B mineur 2.2.2 Oefeningen 2.2.3 A majeur en F# mineur 2.2.4 Oefeningen 2.2.5 Kleine positiewisselingen 2.2.6 Oefeningen op kleine positiewissels 2.2.7 Leesoefeningen 2.2.8 Ritmische leesoefeningen
p. 63 p. 63 p. 64
p. 65 p. 65 p. 69 p. 69 p. 73 p. 73 p. 76 p. 83
p. 85 p. 85 p. 87 p. 88 p. 89 p. 93 p. 93 p. 98 p. 106
p. 108 p. 108 p. 109 p. 109 p. 113 p. 114 p. 118 p. 125
Hoofdstuk 3: Derde Positie
3.1 Plaatsing van hoge Bb 3.2 Geen open snaren meer! 3.3 Ritmiek - Zestiende noten 3.4 Bb majeur en G mineur 3.5 Oefeningen 3.6 Eb majeur en C mineur 3.7 Oefeningen 3.8 Leesoefeningen 3.9 Ritmische leesoefeningen
Hoofdstuk 4: Vierde positie
4.1 Plaatsing van hoge B 4.2 Ritmiek - Gepunte achtste noten 4.3 E majeur en C# mineur 4.4 Oefeningen 4.5 B majeur en G# mineur 4.6 Oefeningen 4.7 Leesoefeningen 4.8 Ritmische leesoefeningen
3
Note-By-Note Over de auteur: Tim Van Roy werd geboren in 1981. Zijn jeugdjaren brengt hij door met het volgen van klassieke gitaarlessen. Verder eisen basketbal en computergames zijn volledige aandacht. In 1999 besluit hij om voluit te gaan voor een loopbaan als gitarist. Hij volgt een opleiding aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Gent en haalt een mastergraad in pop-jazz. Hij behaalt ook een diploma pedagogie en is sedert zijn 22 docent aan de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord & Dans te Merksem. Hij werkt mee aan talloze projecten binnen pop, rock, opera, klassieke muziek en musicals. Hij toert doorheen Europa en Azië. Naast zijn carrière als free-lance gitarist werkt hij ook als arrangeur voor verschillende tv-producties en als reviewer voor Meet Music Magazine. Reeds meer dan 400 gepubliceerde artikels staan op zijn naam. Hij componeert en voert zijn muziek zelf uit. 2 albums zijn intussen verschenen. Als lesgever ervaart hij dat er geen geschikte studiemethodes bestaan voor beginners. Dit resulteert in zijn eerste publicatie Impro Course. www.timvanroy.be
Over de gitaarbouwer: Jan Rammeloo is een Belgische gitaarbouwer. Na zijn studies aan het ILSA (International Lutherie School Antwerp) en CMB (Centrum voor Muziekinstrumentenbouw) startte hij in 2002 met het bouwen en herstellen van gitaren. In 2008 opende hij een winkel en herstelatelier in hartje Antwerpen. Doorheen deze cursus vind je een selectie van elektrische gitaren die door Jan gebouwd werden onder de naam “Rammeloo Guitars”. Maar klassieke en akoestische gitaren behoren ook tot de mogelijkheden. Voor al je gitaarwensen op maat kan je terecht bij Jan: alle vormen, maten en variaties zijn mogelijk. Je kan zelf alle aspecten van de gitaar mee bepalen. Van de pickups tot de knoppen, jij hebt het voor het zeggen. Ook voor grote en kleine herstellingswerken staat de deur wagenwijd open. Na al die jaren werkt Jan nog steeds alleen, en verzorgt alle aspecten van je instrument. Van de houtkeuze tot het besnaren en lakken van de gitaar, het gebeurt allemaal in hetzelfde atelier en door dezelfde bouwer! www.groeger-rammeloo.be www.facebook.com/RammelooGuitars
4
Note-By-Note
Hoofdstuk 1: Open Positie 1.1 : D- en G-snaar 1.1.1 : Inleiding Noten lezen op gitaar is minstens even belangrijk als de juiste akkoorden lezen. Het helpt je niet alleen muziek te leren spelen die misschien niet voor jouw instrument bedoeld is (zoals partituren voor fluit of viool), maar je leert ook omspringen met partituren die niet van tablatuur voorzien zijn. Het belangrijkste is echter dat je je instrument leert begrijpen. Je gaat minder dingen vanbuiten moeten leren en veel zaken, zoals liggingen van akkoorden en toonladders, worden logisch om te begrijpen. Je gaat dus geen zaken meer vanbuiten moeten leren: de manier waarop bepaalde dingen “werken” gaat gaat gewoon logisch lijken. We steken meteen van wal met de eerste noten. We beperken ons, zoals de inleiding doet vermoeden, tot de “open positie”. Dat wil zeggen dat we een combinatie gaan gebruiken tussen open snaren en noten die binnen de eerste vier frets liggen. We beginnen met de open snaren: Figuur 1: Open Snaren
E 6e snaar Open
A 5e snaar Open
D 4e snaar Open
G 3e snaar Open
B 2e snaar Open
E 1e snaar Open
Neen, het is geen fout: de lage E (de laagst klinkende snaar) wordt de 6e snaar genoemd, ondanks het feit dat het vanuit het oogpunt van de gitarist veel logischer zou zijn om die snaar als de 1e snaar te bestempelen. Dit is iets dat we niet zelf hebben uitgevonden! Dit is een van de elementen die zijn overgenomen uit de klassieke muzieknotatie. Ook in het tablatuur-systeem is de eerste lijn de eerste snaar. Je raakt er wel gewend aan! Tijd om de uitsluitend open snaren al wat aan te vullen met een eerste vingerzetting. We gaan de eerste lichting oefeningen afwerken met de volgende noten:
Figuur 2: D, E, G en A
D 4e snaar Open
E 4e snaar 2e fret
G 3e snaar Open
A 3e snaar 2e fret
Opgelet: de nummering die je in de notenbalk ziet staan heeft NIETS te maken met de fret waarop je die noot moet gaan zoeken (hoewel dat in het begin dikwijls toch overeen gaat komen). De getallen duiden op de vingerzetting van je linkerhand: 1 (wijsvinger), 2 (middelvinger), 3 (ringvinger), 4 (pink) en T (duim)
5
Note-By-Note
1.1.3 : Ritmiek - Hele, halve en kwartnoten en bijhorende rusten Maar het draait niet enkel om de plaats van de noten op de notenbalk en gitaarhals. Ook de plaats van je noten binnen de tijd (of binnen je tempo) is van het grootste belang. Daarom is het ook nodig dat we de ritmische notatie aanpakken. Ook hier beginnen we zo simpel mogelijk, namelijk met hele, halve en kwartnoten. Figuur 3: kwart-, halve en hele noten en rusten 1
2
3
4
1 kwartnoot Deze noot vult, in een 4/4-maat, 1 volledige tel
4 tellen, 4 kwartnoten 4 kwartnoten vullen dus een volledige 4/4-maat.
1 kwartrust Deze rust vult, in een 4/4-maat, 1 volledige tel
4 tellen, 4 kwartrusten 4 kwartrusten vullen dus een volledige 4/4-maat.
1
2
3
4
1 halve noot Deze noot vult, in een 4/4-maat, 2 volledige tellen
4 tellen, 2 halve noten 2 halve noten vullen dus een volledige 4/4-maat.
1 halve rust Deze noot vult, in een 4/4-maat, 2 volledige tellen
4 tellen, 2 halve rusten 2 halve rusten vullen dus een volledige 4/4-maat.
1
2
3
4
1 hele noot Deze noot vult, in een 4/4-maat, 4 volledige tellen
4 tellen, 1 hele noot 1 hele noot vult dus een volledige 4/4-maat.
1 hele rust Deze rust vult, in een 4/4-maat, 4 volledige tellen
4 tellen, 1 hele rust 1 hele rust vult dus een volledige 4/4-maat.
6
Note-By-Note
1.1.4 : Oefeningen Oefening 1: Voor de eerste oefening blijven we volledig op de re-snaar.
Oefening 2: Voor de tweede oefening blijven we volledig op de sol-snaar.
Oefening 3: Tijd om de re- en sol-snaar te gaan combineren.
Oefening 4: Meer combinaties van dezelfde noten, maar in een langere oefening.
7
Note-By-Note
1.1.5 : Plaatsing - F Figuur 4: F
F 4e snaar 3e fret
Oefening 8: Natuurlijk volgen meteen de eerste oefeningen met de fa er mee in verwerkt. We beginnen rustig aan.
Oefening 9: Terug een oefening waar veel sprongen in verwerkt zitten. Als we dikwijls terugspringen naar dezelfde noot (in dit geval de d) noemen we dat een “pedaalnoot”.
8
Note-By-Note
1.1.6 : Leesoefeningen Belangrijk! Zoals je kan zien staat bovenaan deze pagina dat het gaat om “leesoefeningen”. Het is dus niet de bedoeling dat je deze oefeningen instudeert. Je leest ze al spelend in één keer door en stopt NOOIT voor fouten of onzuiverheden. Je speelt elke oefeningen ook slechts 1 keer per dag door! Van zodra je dingen gaat herhalen begin je het stuk al in te studeren, en dat is in deze gevallen helemaal niet de bedoeling. Gebruik een metronoom om je tempo zo constant mogelijk te houden, dit zal je kennis van het notenbeeld op de meest grondige manier testen. Blijf voorlopig echter nog weg van hoge(re) tempo’s! Het nu rustig aan doen zal uiteindelijk de beste resultaten opleveren!
Oefening 10: We beginnen rustig met een heel beperkt ritme. Let wel op: geen aanduidingen meer qua vingerzetting! Dat zou nu toch wel min of meer vanzelf moeten gaan...
Oefening 11: De eerste vierde noten vinden hun weg terug in deze oefening...
Oefening 12: Denk eraan: doorlezen zonder dingen te hernemen, ook als je veel moet rondspringen (zoals hier het geval is).
9
Note-By-Note Oefening 13: Rusten lezen (en lang genoeg wachten) is minstens even belangrijk als de noten zelf kunnen lezen.
Oefening 14: De volgende oefeningen zijn “ritmeloos”, zo kan je je volledig op de noten concentreren. Zet je metronoom in een traag tempo en speel per klik (of per twee klikken) 1 noot.
Oefening 15: Hou het tempo maar laag! Als je het lastig vindt om aan een laag tempo (alles onder 100 bpm) een noot per klik te spelen kan je de metronoom dubbel zo snel zetten en 1 noot per 2 klikken spelen. Zo wordt 1 noot per klik aan 60 bpm 1 noot per 2 klikken aan 120 bpm. Je speelt net even snel maar zal makkelijker het trage ritme kunnen houden.
10
Note-By-Note Oefening 16: En dan 4 korte oefeningen waarbij de noten nooit veranderen, maar de ritmiek wel! Behoudt hetzelfde trage tempo, lange noten mag (of moet!) je ook lang laten klinken!
11
Note-By-Note
1.2 B-snaar 1.2.1 : Plaatsing B, C en hoge D Nu we de eerste noten kennen op de D- en G-snaar gaan we een voor een de andere snaren bijvoegen. We beginnen met de 2e snaar, met name de B-snaar. Figuur 5: B, C en hoge D
B 2e snaar Open
C 2e snaar 1e fret
Hoge D 2e snaar 3e fret
In het eerste hoofdstuk zagen we reeds de D al die net onder de notenbalk lag. Nu krijgen we daar de hoge D bij. Deze D klinkt een octaaf hoger dan degene die wel al kennen, en mag dus niet zomaar omgewisseld worden met de andere D (gewoon omdat ze dezelfde naam heeft).
1.2.2 : Ritmiek - Achtste noten Naast een paar nieuwe noten krijg je ook een volgende ritmische onderverdeling: de achtste noten. Laten we nog even herhalen wat tot nu toe onze kleinste onderverdeling was:
Figuur 6: kwart-, halve en hele noten (herhaling) 1
1 kwartnoot Deze noot vult, in een 4/4-maat, 1 volledige tel
2
3
4
4 tellen, 4 kwartnoten 4 kwartnoten vullen dus een volledige 4/4-maat.
We kunnen onze maat echter nog een stuk verder onderverdelen dan enkel maar in volledige tellen. De eerste stap daarin zijn de achtste noten. We gaan onze vierde noten opsplitsen in twee gelijke delen. Dan krijgen we dit:
Figuur 7: achtste noten 1
1 achtste noot Deze noot vult, in een 4/4-maat, een halve tel
12
2
3
4
4 tellen, 8 achtste noten 8 achtste noten vullen dus een volledige 4/4-maat.
Note-By-Note Achtste noten worden echter zelden apart genoteerd als ze achter elkaar volgen. Meestal gaat men deze noten groeperen per 2 of per 4. Dit wijzigt niets aan de duur van de noten!
Figuur 8: achtste noten in groepen 1
2
3
4
Hetzelfde kunnen we doen met groepen van vier achtste noten. Op die manier kan je duidelijker je ritmische groepen noteren.
Twee achtste noten achter elkaar Het vlaggetje verdwijnt en wordt doorverbonden naar de tweede noot in de groep.
Met het invoegen van de achtste noten komen we ook aan bij het onderwerp van “alternate picking” (vrij vertaald: afwisselend aanslaan). Daar waar je hele, halve en vierde noten meestal naar beneden gaat aanslaan (een zogehete “downstroke”) komen bij de achtste noten ook opwaartse plectrumslagen voor (de “upstroke”). Dit is een essentieel onderdeel van een degelijke plectrumtechniek, en moet dus ook worden toegepast bij het instuderen en doorlezen van zo goed als alle oefeningen die hierna volgen (de enige uitzondering zijn de ritmeloze leesoefeningen). Het op en neer aanslaan van noten zou zo snel mogelijk de basis van je techniek moeten vormen, en zo goed als onbewust en automatisch moeten gebeuren. Er zijn een aantal theorieën over “alternate picking”, maar de meest gebruikte is degene die overeen komt met het strummen van akkoorden: op de tel speel je naar beneden, tussen de tellen speel je naar boven.
Figuur 9: alternate picking met 8e noten
1
2
3
4
1
2
e 3
4
1
2
e
3
4
e
1
e
2
e
3 e 4
e
= plectrumaanslag naar beneden (downstroke) = plectrumaanslag naar boven (upstroke)
13
Note-By-Note
1.2.3 : Oefeningen Oefening 17: De eerste oefeningen op de B-snaar. We sparen het nieuwe materiaal niet: meteen de drie nieuwe noten, ritmiek in achtsten én alternate picking! Goed je hoofd erbij houden!
Oefening 18: Alleen met de B-snaar komen we helaas niet ver, dus voor de volgende oefening gaan we al meteen afwisselen tussen de B-snaar en de Gsnaar.
Oefening 19: Let hier op als je gaat afwisselen tussen de do en de hoge re: je kan je wijsvinger gewoon op de do laten staan en je zo het leven een heel stuk makkelijker maken!
14
Note-By-Note Oefening 20: Kleine toonladdervormen hebben we al gezien, maar nu gaan we ook toonladders spelen over verschillende snaren (zoals hier in de laatste maat). En let op voor de groepjes van 4 achtste noten: alternate picking doorheen de hele groep!
Oefening 21: Een verzameling van allerlei toonladdervormen. Let vooral op de voorlaatste maat: een volledige maat gevuld met 8e noten. Let op dat je dit loopje goed gebonden speelt en steeds blijft afwisselen met het plectrum!
Oefening 22: Met de volgende oefening testen we je ritmische kennis van achtste en vierde noten, en we smijten er nog enkele rusten tussen om het wat moeilijker te maken!
15
Note-By-Note Oefening 23: Stijgende toonladders hebben we al een aantal keren zien voorbij komen. Tijd om hetzelfde eens te oefenen maar dan dalend.
Oefening 24: Ook deze oefening maakt gebruik van toonladders, maar dan een andere soort dan je tot nu toe misschien kent. In deze oefening gebruiken we de pentatonische toonladder. Als je deze naam nog niet kent, geen paniek! Je gaat deze ladder nog heel vaak gebruiken als gitarist! Let ook op de tweede regel: drie maten volledig gevuld met achtste noten!
16
Note-By-Note
1.2.4 : Leesoefeningen Je kent de regels al, maar toch nog even herhalen: 1) Leesoefeningen moet (mag!) je niet instuderen! Je speelt ze maximaal 1 keer per dag door. 2) Niet hernemen, geen fouten verbeteren en niets herhalen. 3) Gebruik een metronoom om je in het juiste tempo te houden. Oefening 25: We nemen even gas terug wat betreft de achtste noten. Rustig doorlezen!
Oefening 26: We voegen al wat meer achtsten in, maar we blijven ze in groepjes van twee houden. Dat zou nog best moeten meevallen!
Oefening 27: Terug naar groepen van 4 achtste noten. Onthoud: niet instuderen, maar als je voelt dat je teveel noten moet laten vallen moet je de volgende keer wel het tempo laten zakken.
17
Note-By-Note Oefening 28: En weer terug naar de pentatonische ladder. Onthoudt deze term goed, deze ladder ga je nog erg dikwijls nodig hebben in je carriere!
Oefening 29: We laten de ritmiek weer weg, maar blijven voor deze oefening nog relatief braaf in toonladdervormen werken.
Oefening 30: Zonder ritme, maar met hopen grote(re) sprongen in!
18
Note-By-Note Oefening 31: En nu terug over naar enkel maar ritmische figuren lezen. We melken de combinaties van groepjes van achtsten met vierde, halve en hele noten hier volledig uit. En denk eraan: alternate picking voor die achtste noten!
19
Note-By-Note
1.3 : Hoge E-snaar 1.3.1: Plaatsing hoge E, F en G Vanaf dit ogenblik gaan we meer en meer noten in verschillende octaven te zien krijgen. We kennen reeds de mi, fa en sol, maar dan op de derde en vierde snaar. Nu krijgen die noten terug te zien, maar een octaaf hoger, op de hoge E-snaar.
Figuur 10: Hoge E, F en G
Hoge E 1e snaar Open
Hoge F 1e snaar 1e fret
Hoge G 1e snaar 3e fret
1.3.2: Oefeningen Oefening 32: Zoals altijd, even een stapje terug qua ritmiek. Makkelijke groeperingen en we blijven, op de laatste noot na, gedurende de hele oefeningen op de hoge E-snaar.
Oefening 33: Meteen terug het tempo er wat meer in. We starten steeds met vier achtste noten, die telkens met alternate picking worden doorgespeeld. We nemen er de B-snaar al terug wat meer bij.
20
