TIJDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR STICHTING L ABRI - NEDERLAND

TIJDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR STICHTING L’ABRI - NEDERLAND jaargang 17 nr. 3 2013

Beste vrienden: U ziet het: LEV heeft een ander formaat. Hiermee kijken we uit naar de komende tijd. Alhoewel we blij zijn om dingen te kunnen vernieuwen, is het ook gewoon een feit dat financiën hierbij een rol spelen. Dat leidt mij direct naar het eerste punt van deze nieuwsbrief, inderdaad, de financiële crisis is nu ook tot ons domein doorgedrongen. Naast de versobering die in heel Nederland een rol speelt (en zich bij ons uitwerkt in het wegvallen van de extra giften die ons tevoren deden overleven) is er ook de beëindiging van de ANBI status, zoals wij u in de vorige brieven al hebben verteld.Wij zijn nog steeds in beroep, maar hebben nog geen uitspraak van de rechter gekregen. Hoe ook, dit alles maakt dat wij proberen de broekriem wat aan te halen. Het deel van het inkomen van de medewerkers dat wij salaris noemen werd de laatste twee maanden gehalveerd en een paar projecten die geld kosten hebben we maar even in de koelkast gestopt. Dat is het mindere nieuws. Maar nu het goede nieuws: dit was een van de drukste zomers die wij de laatste jaren beleefden. Als ik terug kijk op de zomer zie ik vooral het leven in een gemeenschap waarin iedere gast telt en wij ieder persoonlijk ontmoeten als de kern van ons werk. De gezinnen zijn daarvan een hoofdbestanddeel. Alle kinderen

I I NN HH OO UU DD HOOFDARTIKEL Wim Rietkerk

pagina 2

RECENSIE EN RECEPT

pagina 5

PROGRAMMA

achterkant

De rijke man van Lukas 12 vraagt zich af: waar is mijn vertrouwen? (Rembrandt van Rijn, 1627)

(7) gingen over op de (middelbaar en lagere) school. Ze hebben er veel plezier in om met de gasten op het erf op te trekken. Het thema van het laatste weekend was: hoe je uit je comfort-zone moet treden. Het huis is vol geboekt. Nee, daar zullen de kinderen niet theoretisch aan meedoen, maar vaak zijn zij het die er onbewust in slagen om je los maken uit de stijfheid waarin wij ons vaak opsluiten. Persoonlijkheidsgroei raakt heel het leven: het heeft te maken met het doen van de goede keus. Oog in oog met je diepste verlangens, waar het in het weekend van Juni over ging, tot zoiets ogenschijnlijk laag bij de gronds als “wat je eet”, het thema van het weekend van half juli. Veel gasten en langere termijn studenten bezochten ons huis en maakten deel uit van de woongemeenschap. Zo praatte ik dit weekend met een man die werkzaam was aan een taalschool in het nabije oosten en daar verliefd werd op een niet gelovige vrouw. Nu brengt dit zijn hele leven in de crisis. Hij is bij ons om de weken die hij heeft te gebruiken om uit te zoeken wat hij zelf nu eigenlijk gelooft, en welke weg hij moet kiezen. Een ander persoon met wie ik sprak had op latere leeftijd (vergelijkbaar met ds. Carel Ter Linden) basistwijfel gekregen.Wilde terug gaan naar de wortels van het christelijk geloof. Als je dan tegelijk een boekje in handen krijgt van een andere theoloog met de subtitel: “Waarom de theologie iedere claim op

waarheid moet opgeven” dan begrijp je waarom we in deze editie van LEV hier aandacht aan willen geven. De navolging van Christus raakt heel het leven. Juist in een gemeenschap komt dat sterk naar voren. Wij gaan er in september het najaarsprogramma mee beginnen. Francis Schaeffer zei: ‘orthodoxy of doctrine’ is belangrijk, maar hoe konden wij vergeten dat het vooral aankomt op ‘orthodoxy of community’? Wie geen gezin heeft of dat achter zich heeft liggen is van evenveel belang in de veelkleurigheid van een gemeenschap. Kara en Aline waren onmisbaar als helpsters, Greta en ik ‘fietsen’ redelijk mee vanuit de ‘keet’ en Beryl is in goede conditie en blij dat de laatste medische controles een goede uitslag gaven. Maken wij ons zorgen over de materiële kant van het werk? Eigenlijk niet. Wij zijn in ons vertrouwen op God nooit beschaamd. Dit sluit niet uit dat wij de laatste tijd toch vaak te horen kregen: waarom heb je ons er niets over verteld, wij willen meeleven! Je geeft ons de kans niet! Vandaar deze speciale nieuwsbrief. Tenslotte: onze website is vernieuwd (www.labri.nl). Het programma is daar heel overzichtelijk en hopelijk ook uitnodigend. Geschikt om er vrienden voor mee te nemen! En last but not least vergeet niet voor ons te bidden dat het werk van de Heer goede voortgang mag hebben! Met de hartelijke groeten, Wim Rietkerk

MEER OVER L’ABRI L’Abri is het Franse woord voor ‘schuilplaats’. Het is een plek waar mensen ruimte en tijd mogen geven aan persoonlijke vragen over geloof en leven. Het Nederlandse werk begon in 1971. L’Abri zelf begon echter in 1955, toen Dr. Francis en Edith Schaeffer in het bergdorpje Huémoz (Zwitserland) hun huis openstelden voor een ieder die zocht naar eerlijke antwoorden op eerlijke vragen. L’Abri biedt een vrije studievorm: voor iedere gast wordt er onder begeleiding van één van de medewerkers een studieprogramma samengesteld. Naast de gezamelijke maaltijden en koffiepauzes krijgt iedereen een dagdeel voor eigen studie. ‘S middags helpt iedereen een dagdeel met korvee taken, en ‘s avonds is er vaak een inhoudelijk avondprogramma. De sfeer in l’Abri is persoonlijk en informeel. Er zijn altijd mensen van verschillende nationaliteit en levensbeschouwelijke achtergronden. Het zijn vaak 20-ers en 30-ers die komen, maar mensen van alle leeftijden zijn welkom. Het is hier mogelijk om voor een weekend, week(en) of maand(en) te verblijven voor studie en gesprek. Specifiek voor ons Nederlandse publiek zijn er in Eck en Wiel ook maandelijkse thema–weekenden, en in Utrecht lezing- en filmavonden. Meer informatie hierover vindt u op de achterpagina van deze folder. Wim en Greta Rietkerk leiden het werk vanuit Utrecht. In Eck en Wiel werken Beryl Gibbins, Robb en Christa Ludwick, en Henk en Riana Reitsema.

Kan er geen waarheid buiten mij bestaan? Wim Rietkerk Om aan te geven waar het mij om gaat, begin ik met twee moppen. 1. Sam en Moos lopen op een lenteavond langs de Amstel en komen op de Blauwbrug, genietend van de sfeer. Ze hangen zo’n beetje over de brug en ineens valt de bril van Moos in de Amstel. Moos roept uit: ‘Wat ben ik toch een schlemiel, daar valt toch mijn bril in de Maas!’ ‘In de Maas?’, zegt Sam verbaasd, ‘dit is toch de Amstel!’ Waarop Moos droevig verklaart: ‘Kun je nagaan hoe slecht ik zonder bril kan zien!’ Dat was een moderne mop. 2. En nu de postmoderne mop. Sam en Moos lopen langs dezelfde Amstel. Sam loopt aan de ene kant, kijkt naar de overkant en denkt: is dat nou Moos, die daar loopt? En Moos aan de andere kant ziet Sam lopen en vraagt zich ook af of hij Sam aan de overkant ziet. Ze lopen door tot ze bij de Blauwbrug komen en zijn nieuwsgierig wie het nu eigenlijk is. En... laten ze het nu allebei niet zijn!1 Deze laatste mop is postmodern omdat het er een is met literaire misleiding en ontologische twijfel. In beide mopjes wordt tegelijk het meest in het oog springend verschil duidelijk tussen modern en postmodern, namelijk: bij de modernen is er twijfel over het ‘weten’, of en hoe wij de dingen kunnen kennen, een epistemologische twijfel; bij de postmodernen is er twijfel over het ‘zijn’ der dingen, of er überhaupt wel een werkelijkheid is die aan woorden beantwoordt, een ontologische twijfel.

CC OO LL OO FF OO NN LEV WORDT UITGEGEVEN DOOR STICHTING L’ABRI – NEDERLAND. IEDEREEN DIE HET WIL KRIJGT LEV 3X PER JAAR TOEGESTUURD. GIFTEN VOOR LEV ZIJN WELKOM. ZIE HET ONDERSTAANDE GIRO– OF BANKNUMMER, o.v.v. LEV. L’ABRI IS EEN CHRISTELIJK STUDIECENTRUM, WAAR WE EEN PLEK GEVEN AAN IEDEREEN DIE MET DE KERNVRAGEN VAN HET LEVEN BEZIG WIL ZIJN. L’ABRI – ECK EN WIEL

L’ABRI – UTRECHT

BURG. VERBRUGHWEG 40 4024 HR ECK EN WIEL TELEFOON: 0344 – 691914

KROMME NIEUWEGRACHT 90 3512 HM UTRECHT TELEFOON: 030 – 2316933

INTERNET: WWW.LABRI.NL E–MAIL: [email protected] ING: 2069742 (STICHTING L’ABRI FELLOWSHIP) TECHNISCHE REALISATIE: Scholma B.V. te Bedum

Verhaal en verhaal is twee Het is vandaag de dag gangbaar geworden om te spreken over de Bijbel als ‘een goed verhaal’. ‘Hoe kun je nu toch vandaag nog in de Bijbel geloven?’, vraagt een NRC-journalist aan een theoloog. In zijn hoofd spelen vragen over de schepping in zeven dagen, Jezus die op het water loopt, enzovoort. Het antwoord luidt: ‘Het is gewoon een goed verhaal.’ Om eventuele misverstanden uit te sluiten: ik ben het daar zeker mee eens. Toch bekruipt me hier wel het gevoel dat de journalist zal denken dat het bij geloven draait om sterke verhalen met een opwekkend effect. Zoals bij mop

2

2. Behoudt het verhaal van de Bijbel wel zijn bezielende uitwerking zodra er bij verteld zou worden dat dit gebeuren, bijvoorbeeld van de uittocht uit Egypte of de genezing van de blinde Bartimeüs door Jezus, zich alleen maar in het brein van de Bijbelschrijver(s) voltrok? Ik heb wel eens een opmerking gehoord van een communicatiedeskundige die zich afvroeg wat er met de hoorder zou gebeuren als er onder op het scherm van een dominee die op tv preekt over Abraham een informatielijntje zou schuiven met de woorden ‘Deze verkondiger gelooft niet dat Abraham ooit bestaan heeft’. Daaraan moest ik denken bij die postmoderne mop over Sam en Moos. Ontologische twijfel. Is wat verteld wordt wel echt waar? Ánders waar misschien dan we eerst dachten – dat was de moderne twijfel. Moderne mensen twijfelen aan de aard van de ken-

Al is het waar dat de Bijbel een heel bijzonder verhaal vertelt, toch gaat het wel over echte gebeurtenissen. nis en willen het huis van de kennis opbouwen op het onschokbare fundament van de rede. Dat is mislukt. Nee, ik ben niet modern. De postmoderne mens echter gelooft dat er helemaal geen zintuiglijke werkelijkheid aan het verhaal ten grondslag ligt. Dan ben je verder van huis. Bij nader doordenken valt hij door de mand. Want, al is het waar, dat de Bijbel een heel bijzonder verhaal vertelt, over de mensheid, over Israel, over Jezus komst, toch gaat het wel over echte gebeurtenissen. Neem nu de gelijkenis van de verloren zoon. Het is een heel diepgaand en bijzonder verhaal. Ja, dat is het, maar het gaat intussen wel over de tragische geschiedenis van de mensheid. Echte geschiedenis! En over God als een Realiteit. Is Hij er niet, hoe kan ik me dan eindeloos aangesproken voelen door deze gelijkenis, die eigenlijk de gelijkenis van de nooit opge-

vende liefde van de Vader had moeten heten. Ik wil maar zeggen: verhaal en verhaal is twee. Waarheid Intussen is het woord waarheid gevallen. Is het wel echt waar? Het woord is uit mijn pen geglipt voor ik er erg in had. Daar moet ik mee oppassen, want in een postmoderne tijd is dit een verdacht begrip geworden. Ik hoor in het verlengde van de uitspraak dat de Bijbel een goed verhaal biedt steeds een waarschuwing: laten we het woord waarheid hier nu maar niet

meer gebruiken. Dat is spelen met vuur.2 Spreek liever over wijsheid. De Bijbel bevat niet zo zeer waarheid, maar wel veel wijsheid. Dat zal waar zijn, maar de tegenstelling klopt niet. Het begin van alle wijsheid is waarheid. Zoals ik die net al aanduidde: Realiteit die zich in feiten en echte geschiedenis heeft doen kennen. True truth, zei Francis Schaeffer. Vroeger stond op de voorkant van een school met de bijbel de spreuk uit Psalm 111: ‘Het begin van wijsheid is de vreze des Heren’ (vers.10). In het vernieuwde stadhuis van Utrecht is dit de enige Bijbeltekst die je er aantreft. Wijsheid komt dus alleen daar tevoorschijn waar mensen buigen voor de Heer van de schepping. Niet als een troostbegrip waaraan geen werkelijkheid beantwoordt, maar als Realiteit. Weer: een modern mens wilde waarheid vastleggen in een stevig, op redelijke grondslag gevestigd gebouw. Nooit doen. Houd

ermee op. Ze is niet te funderen op de rede. Ze rust op geloof als een gave van de Heilige Geest. Hoe je die waarheid vandaag benoemt en uitdraagt is een vraag: je kunt niet terug naar voor de tijd van de verlichting en alle vragen over de zes dagen van de schepping en de fysieke realiteit van de opstanding buiten beschouwing laten. Maar dat er nu postmoderne theologen iedere claim op waarheid maar liever willen opgeven, en toch van troost blijven spreken, klinkt mij in de oren als de verdediging van de postmoderne mop van Sam en Moos. Hopelijk zal er een kind

opstaan en roepen: deze keizer heeft geen kleren aan. Een ballon, een ballon Toon Hermans had een mooi liedje over een ballonnetje. Het danst er zo vrolijk in de lucht. Dat zie ik voor me bij veel postmoderne spirituele beschouwingen over mensen en hun diepe wijsheden. Ze hangen als een ballonnetje in de lucht. Wat is het verschil tussen de geestelijke wijsheden van deze eeuw en de wijsheid van God (1 Korinthe 1:19,20)? Het is de dwaasheid van het kruis van Christus. Aldus de apostel Paulus. Wat is er zo dwaas aan? Deze ballon zit met een draad vast aan de aarde: er stond een kruis op Golgotha en daar, in de reëel bestaande geschiedenis van Israël en de volken, is de beslissende wending in onze geschiedenis aangebracht. Alleen daar is redding te vinden. Bij een gekruiigde God.. De ballon zit aan onze aarde vast. De dromen die deze ballon

3

oproept zijn te vertrouwen. Zou het echt zo zijn dat lijden en dood niet het laatste woord hebben – dat er zelfs voor de grootse zondaar vergeving is, enzovoort? Deze dromen zijn ergens op gebaseerd, ze zijn verankerd in de realiteit. Als je erbij geweest was en met je hand langs het hout van het kruis had gestreken, zou je een splinter in je vingers gekregen hebben (F.A. Schaeffer). Erin geloven betekent: het voor waar houden. Intussen staat hier wel heel veel op het spel. Ik kan met een paar moppen duidelijk maken dat er iets grondig niet klopt met de wending van het moderne naar het postmoderne. Maar het gaat hier wel om een ondergrondse revolutie die even schokkend is in de geestelijke sfeer als de Franse revolutie op het vlak van de politiek. Ik denk aan Nietzsche, die zelf deze revolutie mede veroorzaakte, maar er wel haast krankzinnig van werd. ‘Wat hebben wij gedaan: wij hebben de zon uitgewist, zonder te beseffen dat wij zonder zijn stralen niet kunnen leven.’ God als levende Realiteit. Zijn werk in de geschiedenis. Jezus als de enige die onze geschiedenis een beslissende wending gegeven heeft. Daar gaat het om. Geestelijke revolutie De uitdrukking geestelijke revolutie heb ik niet bedacht, maar komt van George Steiner die in een boek (al uit 1990) reageerde op de postmoderne filosoof Derrida, die met een uitdagende uitspraak iedereen choqueerde. Je moet niet terug vragen naar werkelijkheid die achter de tekst ligt en waarnaar de tekst verwijst:‘er is niets achter de tekst’. George Steiner zei hierop: ‘Dit verbreken van het verdrag tussen woord en wereld is een van de weinige echt geestelijke revoluties in de westerse geschiedenis en definieert onze tijd’ (Het verbroken contract p.102, 3). Dit werkt vandaag door in de omgang met de Bijbel. Wij vinden het zo belangrijk dat we hier in november een weekend aan willen besteden. De twijfel van onze eeuw is de twijfel of er achter de beelden of woorden wel werkelijkheid bestaat.Alleen wat het woord mij doet is van belang en dat ontdek je als je erop let wat het de schrijver deed toen h/zij het ontwierp. Nu is het laatste zeker heel belangrijk, maar minstens zo belangrijk is de vraag wat dat woord over de realiteit zegt. Hoe is de band tussen dat woord en de werkelijkheid? Hier zijn wij heden ten dage beland. Midden in een ommekeer die heel ingrijpend is.

Die komt naar voren op het alledaagse vlak van eredienst en Bijbelstudie. Ik was laatst voor een spreekbeurt op een christelijke studentenbijeenkomst in den lande. In de inleiding op de avond werd de Bijbelkring aangekondigd en de voorzitter zei: ‘Let wel op dat je bij een Bijbelkring niet in allerlei vervelende gesprekken verzeilt over wat die tekst toen en daar betekende, je kunt dat beter voorkomen door eerst de vraag te stellen: wat doet die tekst jou! En daar kun je verder op doorgaan. Dan krijg je een goede avond.’ Dus, denk ik dan: het enige wat telt, is wat het beeld of de tekst betekent in relatie tot mij. Niet of de werkelijkheid eraan beantwoordt. Het heeft een enorme aantrekkingskracht om zo te werk te gaan, maar het is een valstrik. Wie God en de Bijbelse geschiedenis alleen maar ziet als een bron voor menselijke geloofservaring en niet meer als een reëel bestaande gebeurde realiteit, zit op een dwaalspoor.Wereldbeeld, mensbeeld, echt gebeurde geschiedenis, waarheid en waarden moeten plaats maken voor waarachtigheid, echtheid en authenticiteit. Opnieuw: dat lijkt mij heel goed, maar is niet genoeg. Het moet in de Realiteit, die ook los van mijn ervaring staat, verankerd zijn. Is het dat niet dan loop ik met open ogen in de valstrik van de projectieleer. Alles wat buiten is kan vanuit de binnenwereld verklaard worden. Weg is het en uiteindelijk geeft iedereen het geloof op. Deze roos is een roos, is een roos! Het was de bekende Engelse literatuurprofessor C.S. Lewis, die deze valstrik het scherpst beschreef in zijn werk Undeceptions. Hij noemt het Bulverisme. ‘Wordt de waarheid van iemands woorden geheel bepaald door zijn psychische structuur? Of door het mogelijk belang dat zij ergens in heeft? Nee’, zegt hij: ‘het is zelfs rampzalig, wanneer we in plaats van naar een roos te kijken, gedwongen worden na te denken over ons kijken naar de roos met een bepaald soort ogen en met een bepaald soort brein. Dit is rampzalig omdat, als we niet oppassen, de kleur van de roos wordt toegeschreven aan onze oogzenuw en haar geur aan onze neus en uiteindelijk blijft er geen roos meer over. De laatste jaren ben ik deze ondeugd zo vaak tegengekomen, dat ik er een naam voor heb moeten bedenken. Ik noem het Bulverisme. Eens zal ik de biografie schrijven van de uitvinder ervan, Ezechiël Bulver, wiens levenslot bepaald werd op zijn vijfde jaar, toen hij zijn

moeder hoorde zeggen tegen zijn vader, die volgehouden had dat twee hoeken van een driehoek samen groter zijn dan de

Wie God en de Bijbelse geschiedenis alleen maar ziet als een bron voor menselijke geloofservaring en niet meer als een reëel bestaande gebeurde realiteit, zit op een dwaalspoor. derde: O, dat zeg je omdat je een man bent! Op dat moment, verzekert Bulver ons, flitste door mijn ontluikend brein de grote waarheid dat weerlegging geen noodzakelijk onderdeel van een discussie is. Ga er-

van uit dat je tegenstander het mis heeft, verklaar dan zijn vergissing en de wereld zal aan je voeten liggen.’ Wie waarachtigheid en authenticiteit inruilt voor waarheid en recht, gaat die kant op. Ik snap ook niet hoe je je dan nog kunt onttrekken aan de projectietheorie die zegt dat alle waarheid uit de menselijke geest opkomt en daarin dan ook ten onder gaat. De dichter Schulte Nordholt is door deze diepe aanvechting heen gekropen. Hij dichtte (al in 1963):

Ben ik het hart? Het licht dat schijnen zal, wordt het geboren uit mijn open hand, zal het mijn oog zijn dat het zonlicht spant rondom het glazen hulsel van het heelal? Ik kan wel zitten tasten met mijn pen, maar dan stort heel mijn glazen huis ineen.. Kan er geen waarheid buiten mij bestaan, dan moet ik in mijzelf ten onder gaan.

1

Zie Woordwerk, jg.1995. Zie Spelen met vuur: waarom de theologie haar claim op waarheid moet opgeven. door Ruard Ganzevoort.

2

De waarde van religie in de film Life of Pi wordt neergezet als iets dat waardevol is omdat het ‘het beter verhaal’ is.Vandaag de dag horen we vaak dat een bredere, spirituele kijk op de wereld ons zal kunnen redden van een koud rationalisme. Dat is waar. Maar kijk uit voor onnodige spanningsvelden, alsof ‘het spirituele’ tegen de ratio in gaat in plaats van boven de ratio uitstijgt. Religieuze hoop in de christelijke zin is niet gewoon een mooie verpakking of alleen een ‘andere blik’ die het leven draaglijk maakt. Het is de diepere magie van de Schepper die ons begrip van het leven hier verrijkt en die ons steeds opnieuw wil vertellen: het kwaad krijgt niet het laatste woord. Een verhaal dat ons daaraan herinnert geeft hoop – maar alleen omdat Het Verhaal waar is.

4

In de peiling ... TOTHE WONDER Daar is hij weer. Na zoveel jaren stilte lijkt regisseur Terence Malick ineens in hoog tempo te willen werken. Op de voet gevolgd van zijn controversiële hit Tree of Life werd zijn nieuwste film To the Wonder wat minder goed ontvangen. Voor vele mensen is het gewoon te veel van hetzelfde: ontbrekende dialoog, meeslepende snaarinstrumenten, vrouwen die door velden dansen met hun armen open naar de hemel. En ja, zelfs voor deze grote fan was de eerste indruk er een van teleurstelling en verwarring. Malick is geniaal in het stellen van vragen, en in vergelijking met Tree of Life vond ik To the Wonder direct na afloop veel zwaarder en op het randje van cynisch. Malick is explicieter dan ooit in deze film met antwoorden vanuit het christelijk geloof, maar deze antwoorden lijken ook veel beperkter in het bieden van concrete hulp voor leven in het hier en nu. Dat zien we voornamelijk bij een priester die diepe twijfels heeft over het nut van zijn werk, de integriteit van zijn geloof, en zelfs

het bestaan van God. Maar ook in het leven van een stel, dat samen liefde vindt, vervolgens steeds meer van elkaar verwij-

derd raakt, en dan – hoewel ze door het advies van de priester ook een nieuwe kans lijken te krijgen door echte vergeving op basis van goddelijke hulp – overleeft hun huwelijk helaas niet. Het geloof

lijkt iets wat een gids kan zijn voor wat goed is om hier op aarde te doen, maar de echte herstellende troost ervan blijft iets voor het hiernamaals. Maar ik vraag me nu af, of dit eigenlijk Malicks bedoeling is.Volgens mij wil hij juist onze frustratie opwekken met zo’n conclusie. Voor degenen die geen levend geloof hebben gevonden in een echte Schepper en Verlosser, dreigt de film inderdaad te zeggen: ‘het verhaal’ van religie alleen is niet genoeg. Degenen die dat wel hebben gevonden worden uitgedaagd: zoek opnieuw uit hoe dit in het hier en nu belangrijk is. Net zoals de oude zwarte schoonmaker in de kerk, die de priester even probeert te bemoedigen, zegt: Het is mogelijk, zelfs in een wereld waar het lijden lijkt te regeren. Laten we Malicks uitdaging serieus nemen en, met de woorden van de dichter W.H. Auden, niet alleen leren hoe we ‘nog steeds’ mogen geloven, maar steeds weer. Robb Ludwick To the Wonder (T. Malick, 2013)

Cashewnotentaart Een belangrijk onderdeel van gastvrijheid in l’Abri is heerlijk eten! Daarom delen we graag met u iedere keer in LEV een recept vanuit onze eigen keuken. Dit recept heb ik oorspronkelijk op de ‘Allerhande’ website van de Albert Hein gevonden, maar over tijd heb ik mijn eigen versie ervan gemaakt. Het is een mooie combi van hartig en zoet, een goed zomerrecept dus! 150 g bloem + extra om te bestuiven 150 g extra belegen kaas, geraspt mespunt witte peper 125 g koude boter 3 el honing puur 125 ml slagroom 200 g gezouten cashewnoten, grof gehakt kant en klare taartbodem

Zet de honing en slagroom op een laag pitje in een kleine pan totdat het bijna kookt. Neem het van het vuur en voeg de cashewnoten toe. Schenk deze mix over de hele taartbodem. Bak in de oven op 170 C voor 45-50 minuten.Voor 6-8 mensen. Geniet!

Eerst, meng de bloem, geraspte kaas en peper samen. Snij de boter in, meng en in een bal kneden. Pers deze deegbal in de taartbodem.

Beryl Gibbins

5

Programma Eck en Wiel OPEN HUIS 2 september - 9 december (gesloten 20-25 oktober) Temidden van de Betuwse fruitbomen ligt Huize Kortenhoeve. Mensen met levens- en geloofsvragen kunnen hier voor kortere of langere tijd meedraaien. Bezinning, verdieping en gesprek vullen de dag, die uiteenvalt in een halve dag begeleide studie en een halve dag meehelpen met korvee in en rond het huis. De kosten zijn per dag €20 bij een verblijf van 4 dagen of minder en €15 per dag bij een langer verblijf. Dit sluit logies, ontbijt, lunch en avondeten in. De kosten moeten echter geen belemmering vormen om te komen. In de winter van 2014 zijn we van 6 januari - 9 april open. Zie onze website voor meer informatie, www.labri.nl. Of bellen (0344 - 691914) of emailen: [email protected].

THEMAWEEKENDEN Naast het open huis organiseren we ook themaweekenden in Eck en Wiel rondom specifieke thema’s. Lezingen, een filmgesprek en een zondagse dienst vormen het programma. Een weekend bijwonen kost 50 euro (voor studenten en uitkeringsgerechtigden: 40 euro). Dit sluit logies, ontbijt, lunch en avondeten in. Voor opgave: bel 0344-691914. Het helpt ons met het huishouden als je slaapzak of lakens mee neemt. 27 – 29 september: Gemeenschap: lust en last ‘Op zoek naar community’ is al lang een hot onderwerp. Inmiddels weten we genoeg over het belang ervan en waarom we ertoe geroepen zijn, maar in werkelijkheid is gemeenschap natuurlijk geen automatische oplossing en zeker geen paradijs. Eenzaamheid, individualisme, angst, trots en een gebrek aan zingeving leven daar net zo goed als elders in de maatschappij. Hoe kunnen we realistisch naar een community kijken als een plek waar je jezelf tegenkomt? Is dat eigenlijk belangrijk voor een ware liefde voor gemeenschap? vrijdag: zaterdag:

zondag:

20.00 11.00 15.30 20.00 10.30

Community en comfortzones. Christa Ludwick Gemeenschap en groei. Wim Rietkerk De netwerkgeneratie: een oude worsteling in een nieuwe jas. Robb Ludwick Filmdiscussie Dienst o.l.v. Henk Reitsema

11 - 13 oktober: Werkweekend Handen uit de mouwen steken en meewerken! We gaan dit weekend aan de slag in het bos, in de tuin en in onze huizen. Er zijn geen kosten aan dit weekend verbonden, maar we gaan wel gebruik van je maken! vrijdag zaterdag zondag

20.00 9.30 10.30

Bijbelstudie. Beryl Gibbins werk! Dienst o.l.v. Henk Reitsema

25 - 27 oktober: Kan er geen waarheid buiten mij bestaan? Deze slotzin van een gedicht van Schulte Nordholt is het thema voor dit weekend. Onder invloed van Freud e.a. ging deze dichter door een diepe crisis. Is alles wat met geloof te maken heeft niet inbeelding, meer de projectie van gevoelens die in de mens leven dan hoopvolle heenwijzing naar Realiteit buiten mij? Hij kwam erdoor en schreef een bijzonder gedicht. Het hoofdartikel van LEV ging hierover. Wij hopen dat de velen die in die crisis belanden er (misschien wel dankzij dit weekend) ook doorkomen! vrijdag: zaterdag:

20.00 11.00 15.30

zondag:

10.30

‘Het verhaal’: voordelen en valkuilen. Robb Ludwick Van een werkelijkheid achter deze wereld weet ik niets Wim Rietkerk Moet religie zich terugtrekken uit de openbare ruimte? (n.a.v. C. Taylor’s ‘A secular age’). Henk Reitsema 20.00 Filmdiscussie Dienst o.l.v. Robb Ludwick

22 - 24 november: Als muziek in de oren ... Op dit weekend willen we waarde en werkelijkheid van de muziek vieren! Hoe kunnen we door het geloof een dieptelaag ontdekken in het maken en het ontvangen van muziek? We richten het weekend een beetje op muzikanten… maar natuurlijk is iedereen welkom. vrijdag: zaterdag:

20.00 10.30

zondag:

15.30 20.00 10.30

Kan een geluid ‘waar’ zijn? Robb Ludwick Geloof als inspiratiebron voor muziek door de eeuwen heen. Henk Reitsema Workshops Muzikale avond! Dienst o.l.v. Wim Rietkerk

6 - 8 december: Filmweekend: Before ... In 1995 begon het: een ontmoeting tussen de Amerikaanse Jesse en de Franse Celine, twee jonge mensen in een trein op reis door Europa. In enkele uurtjes ontdekken ze een bijzondere klik met elkaar, wat tot een spannende vraag leidt: hoe nu verder? Na deze introductie in de film Before Sunrise heeft Richard Linklater ons het verhaal laten volgen, maar dan in sprongetjes van negen jaar – in de levens van Jesse en Celine, maar ook letterlijk volgens onze kalender! Het resultaat is een merkwaardige weerspiegeling van hoe leeftijd, ervaring en ook de tijdsgeest je visie op liefde en relaties kan beïnvloeden. vrijdag:

20.00

zaterdag:

10.00 15.30 20.00 10.30

zondag:

Liefde en relaties: Bijbelse echo’s in een onstuimige tijdsgeest. Henk Reitsema Before Sunrise (1995) Before Sunset (2004) Before Midnight (2013) Dienst o.l.v. Robb Ludwick

Adres: Burg. Verbrughweg 40, 4024 HR, Eck en Wiel.

Programma Utrecht LEZINGAVONDEN

FILMAVONDEN

In dit najaar willen we thema thema’s wat breder uitpakken met onze lezingavonden. Eerst het onderwerp community. Van een aantal verschillende invalshoeken zullen de lusten en lasten van leven in gemeenschap bespreken. Als tweede de relatie tussen het geloof en de werkelijkheid. Hoe mogen we dit zien, horen, begrijpen en voelen? Op dinsdagavond om 20.00 uur.

We gaan ook een aantal films bespreken. We beginnen met koffie en een inleiding. Na de film houden we een gezamenlijk gesprek: wat deed de film met je? Wat vond je mooi, irritant, inspirerend, deprimerend, belangrijk, sprookjesachtig? Wat heeft deze ervaring te maken met een bijbelse visie op het leven? Het overkoepelend thema dit keer: relaties. Geen reservering nodig, kom gewoon meedoen. Op vrijdagavond om 19.30 uur.

17 september 1 oktober 15 oktober 29 oktober 12 november

26 november 3 december

‘Gemeenschap en groei. Wim Rietkerk Community en comfort-zones. Christa Ludwick De netwerk generatie: een oude worsteling in een nieuwe jas. Robb Ludwick Privacy: de moderne paradox. Henk Reitsema Van een werkelijkheid achter deze wereld weet ik niets (n.a.v. C. ter Lindens ‘Wat doe ik hier in Godsnaam’). Wim Rietkerk ‘Het verhaal’: voordelen en valkuilen. Robb Ludwick Moet religie zich terugtrekken uit de openbare ruimte? (N.a.v. Charles Taylor’s A secular age). Henk Reitsema

6 september 20 september 4 oktober 1 november 15 november 29 november

Roman Holiday (W. Wyler, 1953). Gnade (M. Glasner, 2013). To Rome with Love (W. Allen, 2012). Before Sunrise (R. Linklater, 1995). Before Sunset (R. Linklater, 2004). Before Midnight (R. Linklater, 2013).

Adres lezingavonden en filmavonden: Kromme Nieuwegracht 90, 3512 HM, Utrecht