notarisbarometer 15 n°
Vastgoed, vennootschappen, familie
Oktober - december Trimester 4 - 2012
www.notaris.be
A B C D E
Vastgoedactiviteit in België Prijsevolutie Registratierechten Vennootschappen De familie
A Vastgoedactiviteit in België 106,4 106,8 101,6
99,2 100
99,2 99,8 94,1
102,6 101 102,1 94,9
102,8 98,9
101,7
87,7
2009 Trim 1 2009 Trim 2 2009 Trim 3 2009 Trim 4 2010 Trim 1 2010 Trim 2 2010 Trim 3 2010 Trim 4 2011 Trim 1 2011 Trim 2 2011 Trim 3 2011 Trim 4 2012 Trim 1 2012 Trim 2 2012 Trim 3 2012 Trim 4
2012 : meer vastgoedtransacties in België De vastgoedactiviteit stijgt in oktober, maar daalt op het einde van het jaar Met een index van 101,7 in het 4de trimester van 2012 (98,9 in het 3de trimester) gaat de vastgoedactiviteit er met +2,8% op vooruit. Deze positieve evolutie stopt de dalende tendens die in het 2de en 3de trimester kon worden vastgesteld. Die daling kwam er na een uitzonderlijk sterk 1ste trimester en de eerder beperkte impact van de zomermaanden op het 3de trimester. In vergelijking met dezelfde periode in 2011 zien we echter een daling met -4,5%. Toen stond de index, net als in het 1ste trimester van 2012, op ruim 106. Toch blijft het in het 4de trimester van 2012 relatief druk op de vastgoedmarkt. Vooral in oktober waren er heel wat vastgoedtransacties: +5,3% in vergelijking met 2011. November en december daarentegen scoorden minder goed, met een daling van -9,9% in vergelijking met 2011.
Wat heel 2012 betreft, klokt de index af op 102,6, wat neerkomt op een stijging van +1,1% in vergelijking met 2011. Enkel het 4de trimester van dit jaar scoort minder goed dan in 2011. Indien we de gemiddelde index per jaar bekijken, zien we een constante stijging sinds 2009. Het Belgische vastgoed houdt dus goed stand, terwijl andere indicatoren maand na maand minder goed scoren. Op macro-economisch niveau Het consumentenvertrouwen gaat erop achteruit : -17 in oktober, -24 in november en -25 in december (in januari 2012 klokte die af op -4!). Deze achteruitgang is te wijten aan de sombere perspectieven inzake spaarcapaciteit en werkgelegenheid. Toch zien we een stabilisering van de werkloosheidcijfers (7,5% in oktober). De progressie van 0,4 punten over heel 2012 blijft ruim onder het niveau in de Eurozone, waar het stijgt van 10,8% naar 11,7%. Het ondernemersvertrouwen (bron : NBB) ging erop achteruit in het 4de trimester : -13,5 in oktober en -13,6 in november, maar met een licht herstel in december (-11,8). De bouwsector veerde in december op met 4,4 punten, wat de achteruitgang in oktober en november compenseerde.
De inflatie bleef vrij beperkt: 2,6% in oktober, 2,2% in november en 2,1% in december. Voor gans 2012 wordt de inflatie op 2,6% geschat. De hypothecaire rente die een grote invloed heeft op het aantal vastgoedtransacties, blijft zeer laag: 3,7% in oktober voor een hypothecair krediet met een vaste rente op meer dan 10 jaar (bron: NBB). Deze rentevoet bleef onder 3,90% in 2012 en haalde zijn laagste niveau in juli met 3,58%. Ondanks het feit dat leningen minder vlot worden toegekend, blijft de lage rente een belangrijke stimulans voor de vastgoedmarkt. De strengere toekenningsvoorwaarden en de huidige rente op spaarboekjes zijn twee elementen die ertoe leiden dat de geleende bedragen en zelfs het aantal kredieten dalen. Bovendien werden de zogezegde groene leningen afgeschaft. In die zin wordt het verband tussen de evolutie van de vastgoedmarkt en die van de hypothecaire kredieten minder duidelijk.
1
Notarisbarometer n°15
Regionale verdeling van de vastgoedactiviteit 140 120 100
106,8
106,4 8,9
13,3%
102,8 9,4
10,1
101,7
98,9 9,3
-1,6%
-6,9%
9,0
-2,8%
80 34,1
34,8
60
33,6
1,9%
32,7
31,8
-3,3%
2,8%
-5,3%
40 Brussel
20 0
63,4
-2,3%
Trim 4 2011
62
-3,5%
Trim 1 2012
59,8
-3,3%
Trim 2 2012
In vergelijking met hetzelfde trimester in 2011, is de achteruitgang van -4,5% in de loop van het 4de trimester 2011 toe te schrijven aan de activiteit in Vlaanderen (-5,4%) en Wallonië (-4,1%).
57,8 Trim 3 2012
Brussel houdt stand met een stijging van het aantal vastgoedtransacties met +0,9%. In vergelijking met het 3de trimester 2012, zien we het omgekeerde, vermits het aantal transacties stijgt in Vlaanderen (+3,7%) en Wallonië (+2,8%), terwijl Brussel
Wallonië Vlaanderen
59,9
3,7%
Trim 4 2012
lichtjes daalt (-0,3%). Voor gans 2012 klokt de stijging van de activiteit af op +1,1%. In Vlaanderen en Wallonië is er een stijging van +0,8%, In Brussel bedraagt de stijging +3,8%.
Provinciale verdeling van de vastgoedactiviteit 20 18 16 14 12 10 8 6
Antwerpen
Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen
2011 Trim 4 : 106,4 Verschil t.o.v. het vorige trimester * 2,9% 8,8% 7,0%
2,0%
Waals-Brabant Brussel
2012 Trim 2 : 102,8 -3,8%
-2,8%
Luik
Namen
Henegouwen 2012 Trim 3 : 98,8 -4,2%
6,3%
4,9 4,9 4,8 4,6 4,7
3,1 3,2 3,1 2,9 3,0
10,3 10,3 9,9 9,3 9,6
12,1 12,6 12 11,2 11,9
3,7 3,7 3,8 3,8 3,6
8,9 10,1 9,4 9,3 9,0
Vlaams-Brabant Limburg
2012 Trim 1 : 106,8
In vergelijking met het vorige trimester, zien we drie uitzonderingen op de nationale stijging met 2,8%. Brussel gaat erop achteruit (-2,8%), net als Waals-Brabant (-4,2%) en Vlaams-Brabant (-6,2%). In de rest van het land zien we een sterke stijging in West-Vlaanderen (+8,8%), maar ook in Oost-Vlaanderen (+7%) en Henegouwen (+6,3%).
2
9,9 9,9 9,7 9,7 9,3
8,5 8 7,7 7,2 7,4
13,7 13,6 13 12,5 13,4
0
13 12,5 12,1 11,4 12,4
2
18,3 17,9 17,3 17 17,5
4
Luxemburg 2012 Trim 4: 101,7 2,3%
1,6%
2,1%
In vergelijking met het 4de trimester 2011, zien we een daling van de vastgoedactiviteit in alle Vlaamse en Waalse provincies, terwijl er in Brussel een stijging van 0+,9% te noteren valt.
In 2012 zien we op provinciaal niveau een hoger niveau in vergelijking met 2011. Enkel in Luik (-0,7%) en Limburg (-5,1%) is er een achtergang. De grootste stijging was er in Luxemburg: +6,5%.
In Limburg is er een daling van -13%, in Luik een daling van 7,4%. In Henegouwen valt de kleinste daling te noteren, nl. -1,8%.
* De verdeling van het aantal verkopen tussen de regio’s en provincies heeft een invloed op de prijsevolutie op nationaal niveau. Het is normaal dat de algemene prijsevolutie hoger ligt dan de afzonderlijke schommelingen per regio of provincie.
Notarisbarometer n°15
In Brussel stijgt de gemiddelde prijs van een woonhuis nog met 1,2% : 404.350€ in het 4de trimester t.o.v. 399.662€ in het 3de trimester.
prix moyen en euros
400000 350000 300000 250000 200000 150000
België
Vlaanderen
Wallonië
403.920
393.705 391.404 422.248 399.662 404.350
171.066
0
169.040 166.841 171.179 176.229 170.011
50000
244.695
100000 240.193 239.190 246.711 251.151 249.697
In het 4de trimester van 2012 daalde de gemiddelde prijs van woonhuizen in België met -1,4%*. Een woonhuis kost gemiddeld 229.230€ in het 4de trimester 2012 t.o.v. 232.468€ in het 3de trimester 2012. Deze daling zette zich zowel in Vlaanderen als in Wallonië door. In Vlaanderen klokt de gemiddelde prijs af op 249.697€ in het 4de trimester (251.151€ in het 3de trimester, wat neerkomt op een daling van -0,6%). In Wallonië zakt de prijs naar 170.011€ (-3,5% in vergelijking met het vorige trimester, waar de prijs 176.229€ bedroeg).
450000
226.814
Woonhuizen
Woonhuizen per regio
227.691 222.424 228.525 232.468 229.230
Prijsevolutie
Brussel
2011 Trim 4 2012 Trim 1 2012 Trim 2 2012 Trim 3 2012 Trim 4 Cumul 2012
Woonhuizen per provincie 400000
gemiddelde prijs in euro
350000
2012 Trim 4 Cumul 2012
300000 250000 200000 150000
In 2012 kostte een woonhuis in België gemiddeld 226.814€, wat neerkomt op een stijging met +5,8% in vergelijking met 2011. Als we het 4de trimester 2011 vergelijken met het 4de trimester 2012 zien we een stijging van +0,7%: 229.230€ in 2012 t.o.v. 227.691€ in 2011. Rekening houdend met de inflatie, is de gemiddelde prijs van een woonhuis dus gedaald met 1,9%. In Vlaanderen kostte een woonhuis gemiddeld 244.695€, wat neerkomt op een stijging van +6,7% in vergelijking met 2011. Een vergelijking van de prijzen van eind 2011 en eind 2012 levert een stijging op van +4% (wat neerkomt op +1,4% in reële waarde). Wat Wallonië betreft, bedroeg de gemiddelde prijs in 2012 171.066€, met een stijging van +3,6% in vergelijking met 2011. Een vergelijking van de prijzen van eind 2011 en eind 2012 levert een stijging op van +0,6% (wat neerkomt op een daling van -2% in reële waarde).
3
Brussel
Vlaams-Brabant Oost-Vlaanderen Waals-Brabant Antwerpen West-Vlaanderen Limburg Henegouwen
Luik
179.953 175.643
165.928 170.490
162.809 162.167
135.885 138.278
295.070 291.581
213.491 212.084
241.235 232.188
231.730 228.135
0
279.853 276.187
50000
262.170 257.058
100000 404.350 403.920
In 2012 zien we 3 interessante evoluties : de evolutie van de gemiddelde prijs over het ganse jaar t.o.v. het gemiddelde in 2011, de nominale evolutie tussen de gemiddelde prijs op het einde van het jaar 2012 t.o.v. eind 2011** en de reële evolutie, rekening houdend met de inflatie geschat op 2,6%.
Namen Luxemburg
De analyse omvat niet de prijzen van villa’s, herenhuizen en opbrengsthuizen .
In Brussel zien we grotere verschillen: een gemiddelde prijs van 403.920€, wat neerkomt op een stijging van +10,7% in vergelijking met 2011. Een vergelijking van de prijzen van eind 2011 en eind 2012 levert een stijging op van +2,7% (wat neerkomt op stijging van +0,1% in reële waarde). De analyse per provincie t.o.v. het 3de trimester 2012 geeft een aantal meer genuanceerde evoluties weer. Na de forse stijging in Luxemburg gedurende het 3de trimester 2012 (+20,2%), zien we een daling van -15,9% in het 4de trimester 2012, wat nogmaals aangeeft dat de analyse van een kleinere markt als Luxemburg een pak moeilijker is. In Namen is er een stijging van +3,2%, in Waals-Brabant +3%, in Limburg +2,2% en in Oost-Vlaanderen +0,5%. In Luik (-5,4%), Henegouwen (-3,5%), West-Vlaanderen (-1,8%) en Vlaams-Brabant (-0,8%) noteren we dalingen. De prijs in Antwerpen blijft stabiel.
Wat 2012 betreft, zien we qua jaargemiddelden 2011-2012 positieve evoluties in het ganse land wat de woonhuizen betreft : van +0,2% in Luxemburg tot +10,7% in Brussel. Deze evoluties zijn minder sterk als we het 4de trimester van 2012 vergelijken met het 4de trimester 2011: van -1,3% in Luxemburg tot +6,5% in West-Vlaanderen. In reële waarde zien we evoluties van -3,9% et +3,9% voor dezelfde provincies. Slechts in vier provincies zien we de gemiddelde prijs stijgen in reële waarde: West-Vlaanderen (+3,9%), Antwerpen (+1,3%), Oost-Vlaanderen (+1,1%) en Brussel (+0,1%). Dat brengt de reële stijging in Vlaanderen op +1,4%. In Wallonië klokt dit af tussen 0,5% in Waals-Brabant en -3,9% in Luxemburg. * De verdeling van het aantal verkopen tussen de regio’s en provincies heeft een invloed op de prijsevolutie op nationaal niveau. Het is normaal dat de algemene prijsevolutie hoger ligt dan de afzonderlijke schommelingen per regio of provincie. **De vergelijking van jaargemiddelden kunnen een vertekend beeld geven van de reële evolutie op jaarbasis. Zo zijn eventuele stijgingen t.o.v. het vorige jaar relatief, in die zin dat die stijgingen voor een stuk al ingezet kunnen geweest zijn in het vorige jaar. Als we daarentegen dezelfde trimesters met elkaar vergelijken, kunnen we ook rekening houden met het cyclische karakter én vooral met de reële evolutie tussen twee duidelijk afgebakende periodes, wat andere resultaten oplevert. Beide manieren van vergelijken hebben hun waarde, in die zin dat er bepaalde piekmomenten in kaart kunnen gebracht worden.
Notarisbarometer n°15
Appartementen per regio
Als we de gemiddelde prijzen per provincie in het 4de trimester van 2012 vergelijken met die van het 3de trimester 2012, zien we dat de stijging van de gemiddelde prijs van een appartement in Vlaanderen zich vooral in Limburg doorzet (+10%), West-Vlaanderen (+3,4%) en in mindere mate in Oost-Vlaanderen (+2,1%). In VlaamsBrabant daalt de prijs (-3,8%), in Antwerpen is er een stabilisatie (-0,1%). In Wallonie daalden de gemiddelde prijzen : -14,5% in de provincie Namen (na een stijging van +9,5% in het vorige trimester), -5% in Henegouwen en -2,5% in Waals-Brabant. Deze dalingen worden voor een stuk gecompenseerd door een stijging van +12,8% in Luik.
4
150000
België
Vlaanderen
Wallonië
219.302
225.561 206.007 224.912 222.398 224.655
152.951
149.635 147.703 155.547 155.920 155.431
203.168
0
210.513 204.943 199.307 201.456 205.933
50000
199.990
100000
Brussel
2011 Trim 4 2012 Trim 1 2012 Trim 2 2012 Trim 3 2012 Trim 4 Cumul 2012
Appartementen per provincie gemiddelde prijs in euro
300000
2012 Trim 4 Cumul 2012
250000 200000 150000
Brussel
Vlaams-Brabant Oost-Vlaanderen Waals-Brabant Antwerpen West-Vlaanderen Limburg Henegouwen
Als we het ganse jaar 2012 vergelijken met 2011, zien we dalingen tot -4,1% (in Luxemburg) en stijgingen tot +4,4% (in Brussel en Oost-Vlaanderen). In Namen is de daling het hoogst, nl. -7,1%. Het 4de trimester 2012 vergeleken met het 4de trimester 2011 leveren stijgingen op in Luik (+10,6%), Luxemburg (+10,5%), WaalsBrabant (+3,3 %) en Namen (+2,5%). Luik kent een daling van (-10,2%). In Vlaanderen daalt de gemiddelde prijs van een appartement in Antwerpen (-3,2%) en Vlaams-Brabant (-3,7%). In reële waarden zien we dalingen in Brussel, Vlaams-Brabant, Antwerpen, West-Vlaanderen, Henegouwen en Namen en stijgingen in Oost-Vlaanderen, Limburg, Waals-Brabant, Luik en Luxemburg. * De analyse omvat de prijzen van appartementen, flats en studio’s.
Luik
144.327 152.310
151.099 140.486
151.902 137.441
123.266 129.686
202.649 206.473
0
193.073 183.454
50000
210.911 205.022
100000 248.084 242.700
Als we de gemiddelde jaarprijzen vergelijken, zien we dat er in België een daling is van -3,1%, -2,5% in Vlaanderen, een stijging van +1,3% in Wallonië en +4,4% in Brussel. Als we de prijzen van eind 2011 en vergelijken met die van eind 2012 zien we een daling van -2,1% in België, -2,2% in Vlaanderen, een stijging van +3,9% in Wallonië en een daling van -0,4% in Brussel. Rekening houdend met de inflatie, zien we reële dalingen: -4,7% in België, -4,8% in Vlaanderen en -3% in Brussel. In Wallonië is er een stijging : +1,3%.
200000
197.334 205.612
In 2012 bedroeg de gemiddelde transactieprijs van een appartement in België 199.990€, 203.168€ in Vlaanderen, 152.951€ in Wallonië en 219.302€ in Brussel.
250000
182.997 180.784
Deze stijging is vooral in Vlaanderen te voelen: de gemiddelde prijs stijgt er van 201.456€ in het 3de trimester 2012 naar 205.933€ in het 4de trimester (+2,2%). In Brussel is de stijging minder groot : van 222.398€ in het vorige trimester naar 224.655€ in het 4de trimester (+1%). In Wallonië zijn de prijzen vrij stabiel: gemiddeld 155.431€ in het 4de trimester t.o.v. 155.920€ in het 3de trimester (-0,3%).
gemiddelde prijs in euro
207.849 198.372 198.782 199.682 203.448
In het 4de trimester van 2012 stegen de gemiddelde prijzen van appartementen opnieuw : van 199.682€ naar 203.448€ (+1,9%).
300000
224.655 219.302
Appartementen*
Namen Luxemburg
Notarisbarometer n°15
in 1.000 euros
C Registratierechten 1.100.000
De registratierechten van het 3de trimester 1.000.000 950.661 942.720 924.994 940.153 2012 bevestigen dat 900.000 914.097 de vastgoedmarkt 903.007 894.765 842.224 stand hield in 2012. 800.000 De cijfers liggen heel 777.392 dicht bij die van het 700.000 3de trimester 2011, 600.000 nl. een lichte daling met -1,1%. 500.000 Trim 1 Trim 2 Trim 3 De cijfers van oktober en november geven een stijging van +6,8% aan in vergelijking met dezelfde maanden in 2011. De eerste 11 maanden van 2012 liggen qua registratierechten 2% boven die geïnd in 2011.
1.095.582 1.017.333
2012 2011 2010 Trim 4 Bron: FOD Financiën
D Vennootschappen aantal vennootschappen
Oprichting van nieuwe vennootschappen 24000
De complete cijfers van het 3de trimester 2012 22000 20.776 tonen een verbetering 20.669 19.906 aan van de situatie 20000 19.739 19.779 (+4,4%) in vergelijking 18.350 17.403 met het 2de trimester 18000 17.552 16.606 van 2012. In vergelijking 15.782 met het 3de trimester 16000 16.265 15.908 van 2011 gaat het 14000 echter om een daling Trim 1 Trim 2 Trim 3 Trim 4 met 4,6%. Wat het 4de trimester 2012 betreft, geven de cijfers van oktober en november aan dat we onder het niveau van 2011 zitten. Inclusief de voorlopige cijfers van december gaat het om een achteruitgang met 5% in vergelijking met het 3de trimester 2012 en zelfs 20% in vergelijking met het 4de trimester 2011. De economische perspectieven sporen niet meteen aan om te investeren. In die zin zit een ommekeer er niet meteen aan te komen.
2012 2011 2010 Bron: Graydon
aantal vennootschappen
Failissementen 3000
In 2012 waren er 10.490 2.667 geregistreerde faillisse2750 2.603 menten, een stijging van 3,6% 2.581 2.543 2500 2.508 2.346 in vergelijking met 2011. In 2.434 2.218 het 4de trimester 2012 steeg 2250 2.030 het aantal failissementen met 2000 22,5% in vergelijking met het 3de trimester 2012. Het gaat 1750 om een stijging van 1,9% in vergelijking met hetzelfde 1500 Trim 1 Trim 2 Trim 3 trimester in 2011. Oktober was een trieste recordmaand met maar liefst 1.236 failissementen, wat een stijging inhoudt van 12,6% in vergelijking met oktober 2011.
5
2.873 2.819 2.594
2012 2011 2010 Trim 4 Bron: Graydon
Notarisbarometer n°15
E De familie
130
www.comfi.be
index authentieke testamenten (Index 100 in het 1e trimester 2000)
Authentieke testamenten 125,2 119,6 120
115,1 110,0
113,2
108,9
110
109,7
108,7
110,6
105,4 102,0
100
101,1
100,5
102,2
100,2
94,3 90
Trim 1 Trim 2 2009 2009
Trim 3 2009
Trim 4 2009
Trim 1 2010
Trim 2 2010
Onze index inzake testamenten ging de hoogte in, na drie opeenvolgende trimesters waarin we een daling noteerden. Het cyclisch effect is een deel van de verklaring voor deze stijging. Met een index
Trim 3 2010
Trim 4 2010
Trim 1 2011
Trim 2 2011
Trim 3 2011
Trim 4 2011
van 108,7 komen we in de buurt van het gebruikelijke niveau op het einde van een jaar, nl. tussen 110 en 115. Eind 2011 was er in het 4de trimester een ware boost door de inwerkingtreding van de
Trim 1 2012
Trim 2 Trim 3 Trim 4 2012 2012 2012
btw op 1 januari 2012. Hierdoor beslisten heel wat mensen een stuk sneller over hun successieplanning. In de eerste maanden van 2012 was er dan ook een logische terugval qua aantal testamenten.
Echtscheidingen 150
120 98
104
99 84
86
90
78
86
81
75
73
81 71
58
62
70
71
57
63
82
67
69 55
60 30
45 2007
2008
0 Brengt een crisisperiode meer echtscheidingen met zich mee ? Het aantal echtscheidingsovereenkomsten die via de notariskantoren worden afgesloten zijn een
2009
2010
2012
2011
goede indicatie van de evolutie van het aantal echtscheidingen in België. Tussen 2007 en begin 2009 lag het aantal echtscheidingen vrij hoog. Onze index lag het hoogste in 2007
en 2008. In 2012 lag het aantal scheidingen een stuk lager. In de loop van het afgelopen jaar nam het aantal trouwens gestaag af.
U vindt alle analyses op onze website www.notaris.be.
De Notarisbarometer werd gedrukt op papier afkomstig van verantwoord beheerde bossen. Voor deze editie heeft de KFBN de aanplanting van 500 bomen gefinancierd via de NGO Kiem des levens. Deze bomen compenseren een deel van onze CO²-uitstoot. De NGO Kiem des levens is een project onder toezicht van de Koning Boudewijnstichting.
6
Verantwoordelijke uitgever : Lorette Rousseau, Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, Bergstraat, 30-34 - 1000 Brussel
93
