Nota volksgezondheid Rijswijk

Nota volksgezondheid Rijswijk 2013-2016

1

Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Hoofdstuk 1 Landelijke gezondheidsbeleid en lokaal beleid................................................................... 5 1.1 Gezondheid dichtbij, de landelijke nota............................................................................................. 5 1.2 Gezondheid in Rijswijk algemeen ..................................................................................................... 5 1.2.1 Speerpunten en lokale situatie ................................................................................................... 5 1.3. Visie en uitgangspunten ................................................................................................................... 6 1.3.1 Visie ............................................................................................................................................ 6 1.3.2 Uitgangspunten........................................................................................................................... 6 Hoofdstuk 2 Speerpunten........................................................................................................................ 8 inleiding.................................................................................................................................................... 8 2.1 Alcoholgebruik ................................................................................................................................... 8 2.1.1 Wat willen we bereiken?................................................................................................................. 9 2.1.2 Wat gaan we doen?........................................................................................................................ 9 2.1.3 Indicatoren.................................................................................................................................... 10 2.2. Tegengaan roken........................................................................................................................ 10 2.2.1. wat willen we bereiken................................................................................................................. 10 2.2.2 Wat gaan we doen?...................................................................................................................... 10 2.2.3 Indicatoren.................................................................................................................................... 10 2.3. Tegengaan overgewicht/ diabetes.............................................................................................. 11 2.3.1 Doelstelling ................................................................................................................................... 11 2.3.2 Wat gaan we doen?..................................................................................................................... 11 2.3.4 Indicatoren.................................................................................................................................... 12 2.4 Depressie en sociale kwetsbaarheid ........................................................................................... 12 2.4.1. wat willen we bereiken?............................................................................................................... 12 2.4.2 Wat gaan we doen?...................................................................................................................... 12 2.4.3 Indicatoren.................................................................................................................................... 13 3. Overige Wettelijke taken.................................................................................................................... 14 4. Financiering ....................................................................................................................................... 16

2

Inleiding Voor u ligt de nota volksgezondheid gemeente Rijswijk 2013-2016. Het gemeentebestuur hecht belang aan een goede gezondheid, niet alleen als doel op zichzelf maar ook als middel voor een duurzame en leefbare samenleving. Daarnaast heeft de gemeente op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) een wettelijke plicht volksgezondheidsbeleid te formuleren. Taak van de gemeente De gemeente heeft de wettelijke opdracht de gezondheid van de bevolking te bevorderen. Het gaat hierbij vooral om preventieve activiteiten, het behandelen van ziektes is een taak van zorgaanbieders. De wettelijke taak van de gemeente staat beschreven in de Wet publieke gezondheidszorg (Wpg). In deze wet staat ook benoemd dat de gemeente verplicht is lokaal volksgezondheidbeleid op te stellen. Dit binnen twee jaar na de vaststelling van de landelijke nota volksgezondheid. In mei 2011 is deze landelijke nota vastgesteld. Het lokaal volksgezondheidsbeleid dient ook aan te sluiten op het landelijke beleid. De nadruk van de lokale nota ligt daardoor ook op de invulling van de preventiecyclus. De preventiecyclus is de vierjarige beleidscyclus die wordt gebruikt als basis voor het Nederlandse gezondheidsbeleid

Op basis van landelijk beschikbare epidemiologische gegevens brengt het RIVM elke vier jaar de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) uit. Deze verkenning geeft een beeld van de staat van de volksgezondheid. Aan de hand van dat beeld stelt de minister van VWS een landelijke nota gezondheidsbeleid vast, met de landelijke prioriteiten op het gebied van de publieke gezondheid. De landelijke prioriteiten worden door de gemeenten op lokaal niveau verder vorm gegeven in een gemeentelijke nota gezondheidsbeleid. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de lokale VTV. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht op de vormgeving van het gezondheidsbeleid en publiceert de Staat van de Openbare Gezondheidszorg. Volksgezondheidsbeleid bevat echter meer dan alleen preventie. De Wpg benoemt ook andere taken waar de gemeente verantwoordelijk voor zijn. Ook deze onderwerpen komen in deze nota in hoofdstuk 3 (kort) aan bod. De beleidsvrijheid op deze onderwerpen is zeer beperkt. Hierbij gaat het onder andere om jeugdgezondheidszorg, preventieve ouderengezondheidszorg, bestrijding infectieziektes en prenatale voorlichting. Daarnaast moet worden opgemerkt dat ook overige preventieactiviteiten doorgang blijven vinden, zoals bestrijding van sexueel overdraagbare aandoeningen.

3

Actualisatie van het beleid De rijksoverheid heeft in haar landelijke nota bepaald dat de speerpunten voor de preventieactiviteiten uit de voorgaande beleidsperiode gehandhaafd blijven. De nadruk ligt hierbij meer op bewegen. Hiervan uitgaand is de beleidsnota Rijswijk die nu voor u ligt niet zozeer een geheel nieuwe nota, maar meer een actualisatie van de voorgaande nota. Opbouw van de nota Met de laatste wijziging van de Wpg in 2011 is een vormvoorschrift ingevoerd voor de lokale beleidsnota’s volksgezondheid. Dit brengt met zich mee dat gemeenten verplicht zijn te benoemen wat de gemeentelijke doelstellingen zijn, welke acties worden ondernomen om de doelen te halen en welke resultaten de gemeenten in die periode wenst te behalen. Deze vormvereisten zijn in de nota verwerkt. Hierbij moet worden opgemerkt dat uitgegaan wordt van realistische doelstellingen en indicatoren. Indien de lokale situatie niet sterk afwijkt van landelijke dan wel regionale gemiddelden wordt gestreefd naar het gelijkhouden / verlagen van de percentages. In hoofdstuk één worden de uitgangspunten voor het beleid geformuleerd. Dit gebeurt op basis van de landelijke kaders en de lokale gezondheidscijfers. Het tweede hoofdstuk handelt over de speerpunten, de doelstellingen en acties in het kader van collectieve preventie. Overige wettelijke taken worden in het derde hoofdstuk behandeld. Tot slot wordt in het laatste hoofdstuk het financiële kader bepaald. In de bijlage is het uitvoeringsprogramma zoals het gold in 2012 opgenomen. Tijdens het schrijven van deze nota wordt gewerkt aan een vernieuwde versie. Participatie Deze nota is voorgelegd aan de Wmo-adviesraad. De opdracht aan de gemeente vloeit niet zozeer voort uit de Wmo, maar heeft wel een directe samenhang. De Wmo-adviesraad heeft aandacht gevraagd voor voorlichting aan ouderen het betrekken van ouders bij preventie gericht op kinderen. Dit wordt meegenomen in de ontwikkeling van het actieplan voor de komende jaren..

Daarnaast is de nota voorafgaand aan de behandeling in de gemeenteraad ter consultatie aangeboden aan de samenwerkingspartners en conform reguliere inspraakprocedure bekend gemaakt.

4

Hoofdstuk 1 Landelijke gezondheidsbeleid en lokaal beleid De lokale visie en uitgangspunten voor het lokaal volksgezondheidsbeleid worden beïnvloed door verschillende factoren. In de eerste plaats zijn er de wettelijke kaders en de landelijke beleidsvisie waarop aangesloten moet worden. Daarnaast zijn er de specifieke lokale kenmerken en gegevens waarop de visie is gebaseerd. In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de landelijke nota en de gezondheidssituatie in Rijswijk om af te sluiten met de visie en uitgangspunten. 1.1 Gezondheid dichtbij, de landelijke nota De landelijke nota draagt de titel Gezondheid dichtbij. Deze nota is gebaseerd op het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ( RIVM). Hieruit blijkt dat het goed gaat met de gezondheid van Nederland, maar dat het nog beter kan. In de Rijksnota is benoemd dat de vijf speerpunten uit de preventienota 2006 belangrijk blijven om de volksgezondheid te verbeteren. Dit zijn: tegen gaan van overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. Het verschil ten opzichte van de voorgaande periode is dat het accent wordt gelegd op bewegen. Bewegen is goed voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Eigen verantwoordelijkheid en het vergroten van toegankelijkheid tot gezonde keuzes zijn hierbij sleutelbegrippen. 1.2 Gezondheid in Rijswijk algemeen Ook met de ervaren gezondheid van de Rijswijkse burgers gaat het goed.1 De GGD Zuid-Holland West voert in opdracht van de gemeenten periodiek onderzoek uit naar de gezondheidssituatie van de inwoners van de gemeenten in de regio. In 2011 heeft de GGD een Volksgezondheidtoekomstverkenning (VTV) opgesteld. Uit dit rapport blijkt dat de gezondheid van de inwoners van Rijswijk in het algemeen goed is te noemen. Van de volwassenen ervaart 87% en 74% van de ouderen hun gezondheid als goed tot uitstekend. Vrijwel alle jongeren van twaalf tot en met achttien jaar ervaren hun gezondheid goed tot uitstekend (98%). Dit betekent echter niet dat er geen verbetering mogelijk is. 1.2.1 Speerpunten en lokale situatie De gemeenten zijn wettelijke verplicht om bij de invulling van het lokaal gezondheidsbeleid de landelijke prioriteiten op het terrein van preventie over te nemen. Gezien de gegevens uit het lokale volksgezondheidsonderzoek is dit voor Rijswijk ook een logische keuze. Wel worden speerpunten gebundeld. De speerpunten zijn: - Roken - bevorderen van het niet roken. - Alcohol - terugdringen van schadelijk alcoholgebruik. - Overgewicht en obesitas en vroegsignalering diabetes - bevorderen van het aantal mensen met een gezond gewicht. - Depressie - bevorderen van het voorkomen van depressie door versterking sociale weerbaarheid Op basis van de onderzoeken uitgevoerd door de GGD kunnen we over de Rijswijkse situatie op terrein van de speerpunten het volgende zeggen. • Het percentage inwoners van Rijswijk dat rookt is vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio en zelfs lager dan het landelijk gemiddelde. Ook blijkt uit het onderzoek van de GGD dat van de groep rokers die de intentie heeft om te stoppen 4% behoefte heeft aan ondersteuning. 1

5

Gezondheid op peil,GGD Zuid-Holland West 2011

•

•

•

Het percentage inwoners van Rijswijk dat overmatig alcohol gebruikt is eveneens vrijwel gelijk met dat van de overige gemeenten in de regio. Aandachtspunten hierbij zijn in de eerste plaats de jongeren die in de afgelopen vier weken bij één gelegenheid 5 of meer alcoholische drankjes heeft gedronken (bingedrinken2). Ten tweede is zichtbaar dat het percentage dat overmatig alcohol gebruikt onder de groep 65plussers toeneemt ten opzichte van het percentage volwassenen. Overgewicht is een probleem dat in Rijswijk meer evident aanwezig is. Het percentage jongeren dat kampt met overgewicht is in Rijswijk hoger dan in de overige regiogemeenten. Vooral de leeftijdsgroep 13-14 jarigen vraagt de aandacht. Het percentage hiervan dat overgewicht heeft is 25% ten opzichte van 17% in de regio. In dezelfde leeftijdsgroep is het percentage met ernstig overgewicht in Rijswijk 6% tegenover 3% in de regio. Uit de cijfers van de GGD blijkt dat de geestelijke gesteldheid van de Rijswijkse burgers goed te noemen is. Aandacht voor weerbaarheid van kinderen en jongeren, met name met het oog op pesten blijft van belang. Knelpunt is daarnaast de ervaren eenzaamheid onder 65 plussers.

1.3. Visie en uitgangspunten De visie en uitgangspunten in het lokale beleid moeten aansluiten op die van het landelijke beleid. Daarnaast is het van belang dat binnen het sociale domein (waarbinnen de gemeente integraal verantwoordelijk wordt voor: inkomensondersteuning, meedoen, arbeidsparticipatie en de zorg voor jeugd) de visie op de verschillende beleidsterreinen op elkaar aansluiten. De nota volksgezondheid is derhalve ook gebaseerd op de visie binnen het sociale domein. 1.3.1 Visie De gemeente Rijswijk wil de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleren. De gemeente biedt ruimte waar dit kan en zorg waar dit echt nodig is. De gemeente betrekt actief haar omgeving en nodigt mensen uit om verantwoordelijkheid te nemen en mee te (blijven) doen. De gemeente werkt samen en legt duurzame verbindingen met haar maatschappelijke partners. De gemeente is flexibel en heeft een regierol. 1.3.2 Uitgangspunten Uit de visie, het onderzoek naar de volksgezondheid en de landelijke nota worden de volgende uitgangspunten afgeleid: De burger is zelf verantwoordelijk Ieder mens is primair zelf verantwoordelijk voor zijn gezondheid. Iedereen maakt bewust of onbewust voortdurend keuzes die van invloed zijn op zijn gezondheid. Gezond leven makkelijker maken De boodschap is mensen te stimuleren gezond te leven. Hierbij gaat het zowel om voorlichting en educatie. Speciale aandacht gaat uit naar het stimuleren van bewegen. De gemeente als regisseur Om gezond leven en een gezonde omgeving te bevorderen voert de gemeente regie op het lokaal gezondheidsbeleid. Dit houdt in dat zij doelen stelt. Zij brengt organisaties bij elkaar, 2

Wat wordt verstaan onder bingedrinken verschilt per land en ook per organisatie. In het kader van deze nota wordt aangesloten bij de definitie die door de GGD in het kader van het gezondheidsonderzoek wordt gehanteerd. ‘Het drinken van vijf glazen alcohol of meer bij één gelegenheid in de afgelopen vier weken.’

6

zorgt voor afstemming en creëert draagvlak voor gezamenlijk uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid. Jeugd heeft prioriteit Door op vroege leeftijd kinderen en jongeren mee te geven wat een gezonde leefstijl inhoud, worden zij in staat gesteld op te groeien tot zo gezond mogelijke stabiele volwassenen. Dat brengt mee dat zij weten wat goede voeding is, wat het belang en plezier van voldoende bewegen is, welke risico’s verbonden zijn aan het gebruik van genotsmiddelen zoals roken en alcohol en sociaal weerbaar zijn. Gezondheidsbeleid in integraal beleid Volksgezondheidsbeleid staat niet op zichzelf. Onderstaande figuur maakt inzichtelijk welke factoren van invloed zijn op het realiseren van gezondheidswinst.

Figuur 2: Preventiering: (Regionale handreiking GGD 2011) Het Wmo beleid in brede zin speelt een grote rol.3 Een duidelijke illustratie van de samenhang tussen Wmo beleid en volksgezondheidsbeleid is de uitvoeringsagenda Jeugd en onderwijs 2013-2016. Een van de uitgangspunten van de interactief samengestelde agenda is namelijk dat een gezonde leefstijl bij draagt aan een goede start. Dit sluit aan op het lokaal volksgezondheidsbeleid. Een ander voorbeeld van samenhang Wmo en volksgezondheid is te vinden bij het beleid gericht op de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (Wmo beleidsveld 8). Integraliteit gaat zoals figuur 2 laat zien verder dan alleen aansluiting tussen de Wmo en volksgezondheidsbeleid. Zo hebben handhaving en regelgeving ook een rol binnen het volksgezondheidsbeleid. Een voorbeeld hiervan ziet u terug in hoofdstuk 2 bij het speerpunt alcohol. In de komende periode werken we verder aan de borging van integraliteit van beleid door goed en regelmatig overleg tussen afdelingen en ambtenaren.

3

7

Onder Wmo beleid breed wordt verstaan het beleid op alle negen prestatievelden van de Wmo,

Hoofdstuk 2 Speerpunten inleiding In 2008 is gestart met een regionaal uitvoeringsoverleg preventie volksgezondheid. In dit overleg nemen diverse aanbieders van preventieactiviteiten deel.4 Gezamenlijk stellen deze partijen in overleg (onder regie) van de gemeente het uitvoeringsprogramma op. Dit programma is opgebouwd uit voorlichting, lessen, cursussen en trainingen. Hierbij kan gedacht worden aan de cursus bewegen voor ouderen, de training pak je kans (groepsbegeleiding bij stoppen met roken) en de methodiek gezonde school. Door op deze wijze samen te werken wordt voorkomen dat overlap aan activiteiten ontstaat. Daarbij wordt ook gerealiseerd dat die organisatie de activiteiten biedt waar zij het beste in is. Ook wordt op deze wijze zo efficiënt mogelijk inzet gepleegd door, indien mogelijk, bovenlokaal te werken. Jaarlijks wordt het uitvoeringsprogramma geëvalueerd en bijgesteld. De samenwerking en uitvoering verlopen goed maar kan altijd beter. Zo blijken scholen weinig speciale projecten uit te voeren gericht op het tegengaan van roken en alcohol op regionaal niveau.5 Dit betekent niet dat scholen in geheel geen aandacht schenken aan de onderwerpen. In 2011 is in dit kader de samenwerking tussen de GGD en Context 6 al sterk verbeterd. Deze lijn van verbetering gaan we doorzetten. Door gesprekken aan te gaan met organisaties die als vindplaatsen gezien kunnen worden van doelgroepen (zoals scholen en huisartsen) willen we het aanbod beter aan laten sluiten op de vraag. Het is van belang dat de gemeente de regierol blijft nemen om zorg te dragen dat de afstemming van vraag en aanbod van preventieactiviteiten wordt verbeterd. In dit hoofdstuk wordt per speerpunt in het kort benoemd welke doelen worden gesteld en welke activiteiten zijn gestart en worden voortgezet. NB: dit is geen uitputtend overzicht, zoals gezegd wordt elk jaar het actieprogramma aangepast. Tevens worden indicatoren beschreven waaraan in 2016 getoetst wordt of de doelen zijn behaald. Overkoepelend actiepunt alle speerpunten Bijeenkomsten afnemers en aanbieders van preventieactiviteiten om aanbod beter aan te laten sluiten op vraag. 2.1 Alcoholgebruik Overmatig alcoholgebruik heeft een veelvoud van schadelijke gevolgen.7 Dit geldt voor volwassenen maar zeer zeker voor kinderen en jongeren. Uit onderzoek blijkt dat het drinken van alcohol en zeker grote hoeveelheden alcohol op jonge leeftijd een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Daarnaast verhoogt het alcoholgebruik op jonge leeftijd het risico op alcoholverslaving. Het percentage volwassenen dat overmatig alcohol gebruikt is nog beperkt. Wel is zichtbaar dat in de leeftijdsgroep 65+ dit percentage groeit.8 Uiteraard

4

5

6

7 8

8

Deelnemers aan dit overleg zijn: Jutters, Florence, GGD-Zuid-Holland West, SportService Zuid-Holland, Stichting Lijn 1 Haaglanden, Context, Elzha, Multifysio, WelzijnRijswijk, gemeenten Leidschendam-Voorburg, Wassenaar en Rijswijk. Zie voor het preventieprogramma bijlage 1. Verslag monitoring lokaal volksgezondheidsbeleid 2011 Leidschendam-Voorburg-Rijswijk en Wassenaar, GGD 2012. Context is de uitvoerende organisatie welke specialist is op het gebied van het voorkomen en verminderen van (lichte) psychische en verslavingsproblemen. Kuunders & van Laar 2009 Van 14% onder 19-64 jarigen tegen 19% 65 plussers die meer dan 21 glazen per week drinken (mannen) dan wel 14 glazen per week (vrouwen)

blijft in het preventieaanbod aandacht voor volwassenen, maar de aandacht wordt specifiek gericht op kinderen/jongeren en daarnaast op ouderen. 2.1.1 Wat willen we bereiken? • • •

Voorkomen stijging/ verlagen percentage overmatig alcoholgebruik senioren Voorkomen stijging/ verlagen percentage bingedrinkers onder jongeren Realiseren van verlaging van de leeftijd waarop kinderen gaan drinken

2.1.2 Wat gaan we doen? Regionaal uitvoeringsprogramma Lokaal volksgezondheidsbeleid De preventieactiviteiten in het programma worden voortgezet, waarbij de komende jaren de aandacht met name gericht wordt op preventieactiviteiten gericht op ouderen en jongeren. Om het aanbod nog sterker aan te laten sluiten op de vraag wordt in 2013 overleg gevoerd met alle betrokken partijen hoe het preventieaanbod optimaal kan aansluiten op de vraag. Nieuwe drank en Horeca wet In 2013 is de nieuwe wet Drank en Horeca in werking getreden. Belangrijk uitgangspunt van deze wet is het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren. Per 1 januari 2014 moet de gemeente in dit kader een nieuwe verordening hebben. Binnen gemeente Rijswijk is een integrale projectgroep opgericht ter voorbereiding van de implementatie van deze wet. In deze projectgroep zijn medewerkers betrokken vanuit de afdeling MDGV, ZWW, Juridische zaken, LVH en SCO. Hierbij is aandacht voor alcoholverstrekking in Horeca, sportverenigingen maar ook in supermarkten. In dit kader wordt gewerkt aan het realiseren van het project Mystery Shoppers. Dit betekent dat jongeren onder de 18 jaar oud, bij horeca en supermarkten alcohol proberen te kopen. Dit project heeft een tweeledig doel. Ondernemers worden bewust gemaakt van de risico’s die verbonden zijn aan de verstrekking van alcohol aan 16 en/of 18 minners en daarnaast stimuleert deelname aan het project jongeren om kritisch te kijken naar het gebruik van alcohol. Ook de ouders worden in dit traject begeleid om samen met hun kind over alcohol in gesprek te kunnen gaan. Actie Regulier aanbod continueren (zie bijlage1) Bijeenkomsten betrokken partijen ter optimalisering vraag en aanbod Aangepaste preventie aanbod met daarin specifiek aandacht voor jongeren en senioren Project mysteryshoppers Verordening Drank- en Horeca wet

9

Planning 2013 2013 2014 ev. 2013 2014

2.1.3 Indicatoren 1. Het percentage jongeren (12-15 jr.) dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gebruikt, blijft gelijk of wordt minder dan 15%. 2. Het percentage jongeren (16-18 jr.) dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gebruikt, blijft gelijk of wordt minder dan72%. 3. Het percentage jongeren (16-18 jr.) dat in de afgelopen vier weken bij één gelegenheid vijf of méér alcoholische drankjes heeft gedronken (= binge drinken) blijft gelijk of wordt minder dan 47%. 4. Het percentage senioren dat overmatig alcohol gebruikt blijft gelijk of wordt minder dan 19%.  2.2. Tegengaan roken Het aantal mensen dat rookt in Rijswijk is lager dan het landelijk gemiddelde. Dat is een positief geluid. Vanaf 2013 is het stoppen met roken pakket weer geheel opgenomen in de basiszorg, dit is een positieve ontwikkeling. De meest succesvolle manier om het aantal rokers terug te dringen is echter het voorkomen van het beginnen met roken. Dat begint bij preventieactiviteiten gericht op jongeren en hun ouders. In Rijswijk rookt in de leeftijdsgroep tot 16 jaar 5%, dit is een laag gemiddelde. Opvallend is echter dat het percentage rokers in de leeftijdgroep 17-18 jarigen vervolgens 20% bedraagt. De periode tussen de 15 en 17 jaar oud lijkt een risicoperiode te zijn waar we aandacht aan moeten besteden. 2.2.1. wat willen we bereiken • •

Voorkomen stijging/ verlagen percentage rokers in alle leeftijdcategorieen Voorkomen stijging/ verlagen aantal rokers onder jongeren (12-18)

2.2.2 Wat gaan we doen? In het regulier preventieaanbod is aandacht voor het tegengaan van roken. Ouders worden voorgelicht door het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), Kraamzorg en het consultatiebureau over de gevolgen van het meeroken. Er is een lespakket beschikbaar voor de scholen om met dit onderwerp aan de slag te gaan. Gezien de toename in de leeftijdscategorie tussen de 15 en 17 jaar oud zal meer specifiek voorlichting gericht op deze doelgroep moeten worden gerealiseerd. Dit betekent dat met VO scholen het gesprek zal worden aangegaan om aandacht voor dit onderwerp te vergroten. Actie Regulier aanbod continueren waaronder aanbod methode Gezonde school Bijeenkomsten afnemers en aanbieders van preventie activiteiten om aanbod op leeftijdsgroep 15- 17 nader jaar te ontwikkelen

Planning 2013 2013

2.2.3 Indicatoren • •

10

Het percentage jongeren (12-18 jr.) dat rookt, is gelijk of lager dan 27% Het percentage rokers in algemeen is gelijk of lager dan de percentages in 2010

2.3. Tegengaan overgewicht/ diabetes Overgewicht, vooral ernstig overgewicht hangt samen met meerdere (chronische) aandoeningen. Het gaat hierbij met name over diabetes type 2. Andere ziektebeelden die samenhangen zijn onder andere hoge bloeddruk en daarnaast is het van invloed op het psychosociale welbevinden. Een kind met (ernstig) overgewicht kan gemakkelijk doelwit worden van pesterijen, een negatief zelfbeeld ontwikkelen en in een sociaal isolement raken. Het percentage volwassenen met overgewicht in Rijswijk komt overeen met het landelijke percentage. Het percentage kinderen met overgewicht in Rijswijk ligt echter significant hoger dan in de rest van de regio. Van de 13-14 jarigen in Rijswijk heeft 25% overgewicht versus 17 % in de regio. Er is een noodzaak om de aandacht op jeugdige Rijswijkers te blijven richten. 2.3.1 Doelstelling • •

Het percentage volwassenen met overgewicht neemt niet toe Het percentage jongeren met ernstig overgewicht daalt

2.3.2 Wat gaan we doen? Goede voeding en goed bewegen zijn de twee pijlers waarop het bestrijden van obesitas rust. In de afgelopen jaren, met name sinds 2010 zijn hiertoe verschillende acties voor uitgevoerd door verschillende partners en binnen diverse beleidsterreinen. In het reguliere preventieaanbod wordt aan scholen het lespakket de Gezonde school aangeboden. Daarnaast zijn er nog diverse andere activiteiten zoals: • Sinds november 2009 worden combinatiefunctionarissen Sport en Cultuur ingezet in het kader van de Impuls Brede Scholen. De inzet van de combinatiefunctionaris Sport zorgt voor een schools en naschools aanbod sport en bewegen in afstemming met het onderwijs en sportverenigingen. Kinderen op de basisschool worden hierdoor in de gelegenheid gesteld om laagdrempelig in aanraking te komen met diverse sporten. Dit biedt kinderen uit gezinnen met een laag inkomen een goede mogelijkheid om zonder hoge kosten te kunnen sporten. In 2013 wordt daarnaast ook de combinatiefunctionaris voor het voortgezet onderwijs aangesteld. • Een tweede initiatief dat in 2010 is gestart vanuit Jeugdbeleid is Sport in de Wijk. Met dit project wordt aan jongeren op laagdrempelige wijze sport in hun eigen wijk (Rijswijk West) aangeboden. Hiermee wordt gerealiseerd dat (ervaren) overlast vermindert, en daarnaast dat de jongeren op gezonde wijze bezig zijn met bewegen etc. Hier gaan we de komende jaren mee door. • Vanaf 2012 is er vanuit het ministerie van VWS een nieuwe Impuls: Sport en Bewegen in de buurt. In de komende jaren wordt ook binnen dit kader extra aandacht besteed aan het terugdringen van overgewicht bij jongeren. • Een mooi voorbeeld van aanpak obesitas is het volgende. In de maanden november en december 2012 zijn er zogenaamde fittesten afgenomen bij de leerlingen van het VO Stanislas college locatie Roland Holstlaan. Voor de leerlingen bij wie overgewicht en obesitas is geconstateerd, is met het Stanislas afgesproken dat deze leerlingen tijdens de zogenaamde Stanislasuren in het voorjaar van 2013 extra aandacht krijgen in bewegingsonderwijs. • Met de ooievaarspas kunnen kinderen tot en met 17 jaar gratis of met korting lid worden van één sport- en één culturele vereniging. Hiermee wordt gerealiseerd dat ook kinderen in huishoudens met laag inkomen lid kunnen zijn van een sportvereniging.

11

Actie Ingezette projecten continueren zoals -sportspot (programma in de wijk door combinatiefunctionarissen ism sportverenigingen) - netwerkschool (cursussen ook gericht op sport) - buitenspeeldag - brede school activiteiten in het algemeen - lekker fit, gezonde school etc.

Planning 2013 2016

2.3.4 Indicatoren •

Het percentage kinderen (5-6 jr.) met ernstig overgewicht is afgenomen van 5% naar 4%.

•

Het percentage jongeren (13-14 jr) met overgewicht is afgenomen van 25%, naar 17 %

•

Het percentage volwassenen met overgewicht blijft gelijk of wordt minder dan 40%

2.4 Depressie en sociale kwetsbaarheid Een depressie gaat verder dan zich even somber voelen. Van een depressieve stemming is sprake als er gedurende een langere periode een abnormale somberheid bestaat en/of een abnormale lusteloosheid, verlies van interesse of een onvermogen om ergens van te genieten. Uit het onderzoek van de GGD blijkt dat het percentage inwoners met matig tot hoge kans op het ontwikkelen van depressie of angststoornis niet afwijkt van het gemiddelde in de regio (45%). Laagdrempelige hulpverlening en vroegtijdige herkenning zijn van blijvend belang. De nadruk in de komende jaren ligt op het verhogen van de sociale weerbaarheid van kinderen en jongeren.9 In Rijswijk hebben 18% van de 5 t/m11 jarigen en 11% van de 12t/m 18 jarigen een indicatie voor psychosociale problematiek. Deze kinderen en jongeren krijgen zorg aangeboden binnen de reguliere hulpverlening.10 Het streven is dat zoveel mogelijk wordt voorkomen dat kinderen deze zorg nodig hebben. Psychisch gezond functioneren uit zich bij kinderen en jongeren in tevredenheid met hun leven, kunnen omgaan met tegenslagen, niet teveel druk ervaren om te presteren en een vriendenkring waarin zij zich thuis voelen. 2.4.1. wat willen we bereiken? •

Het verhogen van sociale weerbaarheid van kinderen en jongeren

2.4.2 Wat gaan we doen? Reguliere activiteiten zoals laagdrempelige voorlichtingen en workshops binnen het regulier preventieprogramma worden voortgezet en waar nodig bijgestuurd. 9

Dit betekent niet dat er geen aandacht is voor volwassenen en ouderen. De preventieactiviteiten binnen het reguliere preventieprogramma gericht op deze doelgroepen blijft gehandhaafd. Daarnaast wordt binnen het Wmobeleid onder andere aandacht besteed aan eenzaamheidsbestrijding. 10 Voor jongeren die zorg nodig hebben wordt het aanbod gehandhaafd. In het kader van doorontwikkeling van het CJG en de transitie Jeugdzorg wordt hier op een ander moment verder op ingegaan.

12

In het kader van de preventie is het van belang dat een laagdrempelig aanbod aanwezig is om vroegtijdig hulp te kunnen vragen. Voor jongeren is het van belang om laagdrempelig informatie te kunnen vinden op een wijze die aansluit op hun leefwereld. De website www.jonginrijswijk.nl11 speelt hierin een belangrijke rol. Hier kunnen jongeren informatie vinden over diverse onderwerpen, waaronder psychische klachten. Ook is een eenvoudige link naar het Algemeen maatschappelijk werk op deze site aanwezig. Om de sociale weerbaarheid te verhogen wordt in Rijswijk sinds 2001 het project Kom op voor Jezelf structureel aangeboden.12 Hiermee gaan we de komende periode door. Vanuit bestuurlijk overleg met schoolbesturen wordt tevens aandacht gevraagd voor zaken zoals pestgedrag. Daarnaast wordt vanuit het onderwijsprogramma door scholen zelf aandacht besteed aan pestgedrag. Actie

Planning

Ingezette projecten continueren zoals • Regulier preventieprogramma: jaarlijks afspraken over welke workshops en voorlichtingen worden gegeven. • Kom op voor Jezelf • www.Jonginrijswijk.nl

2013 2016

2.4.3 Indicatoren

11

•

Het percentage kinderen (0-11 jr.) dat in de afgelopen 3 maanden is gepest, is afgenomen van 40% in 2010 naar 38% (= niveau regio Zuid-Holland West in 2010).

•

Het percentage jongeren (12-18 jr.) dat in de afgelopen 3 maanden is gepest, is afgenomen van 17% in 2010 naar 14%.

Jongin heeft op alle speerpunten een rol, informatie over de risico’s van alcoholgebruik en roken is eveneens op deze website terug te vinden. 12 Het project is gericht op preventie van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag ten opzichte van kinderen, zowel door leeftijdsgenoten als door volwassenen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om seksueel misbruik en intimidatie, kindermishandeling en pesten. De gevolgen van deze vormen van machtsmisbruik blijken zowel op korte als op lange termijn bij kinderen te leiden tot psychische en psychosomatische klachten, zoals concentratiestoornissen, eetproblemen, depressie, angsten, gevoel van isolatie en moeite om anderen te vertrouwen (van Helvoort & Clarijs, 1999) Belangrijk is dat kinderen leren hoe ze met deze vormen van geweld kunnen omgaan. Omgaan met machtsmisbruik door kinderen, maar ook met machtsmisbruik door volwassenen. (jaarverslag 2010-2011)

13

3. Overige Wettelijke taken Zoals in de inleiding al is benoemd, heeft de gemeente naast de collectieve preventie ook andere taken, waarbij de beleidsvrijheid beperkt is. De uitvoering van deze taken is veelal sterk geprotocolleerd. 1.het op systematische wijze volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand en van gezondheidsbevorderende en -bedreigende factoren, en het ramen van de behoeften aan zorg. De GGD voert in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) voor de regio Zuid-Holland West conform wettelijke voorschriften onderzoek uit. Hierbij is aandacht voor de verschillende doelgroepen zoals jeugd en ouderen. 2. bevorderen van medische milieukundige zorg Het bevorderen van medische-milieukundige zorg behoort tot de gemeentelijke taken. De GGD is de adviseur van de gemeente voor de medische milieukunde. De GGD kan de risico’s met betrekking tot de gezondheid van de bevolking door blootstelling vanuit het milieu inventariseren. De belangrijkste milieufactoren die tot gezondheidsverlies leiden zijn: luchtverontreiniging (verkeersemissies, ozon) en geluidshinder. Doelstellingen met betrekking tot deze onderwerpen en bijhorende acties zijn vastgelegd in de beleidsnota Milieubeleid Rijswijk 2012-2020. 3. het bevorderen van technische hygiënezorg De gemeente heeft als taak het bevorderen van technische hygiënezorg. Ook hierbij ligt de uitvoering van deze taak bij de GGD Zuid Holland West. Deze adviseert over technische hygiënezorg in het algemeen, over kinderopvang en peuterspeelzalen en op verzoek van de gemeente over keukens, bordelen en grote evenementen. 4. Jeugdgezondheidszorg Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de regievoering over de jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor 0 tot 19 jarigen. Sinds 2009 is in dit kader in Rijswijk een Centrum voor Jeugd en Gezin geopend. Het CJG vervult een belangrijke rol in het tijdig signaleren van gezondheidsrisico’s bij jonge kinderen en het sluitend maken van de keten rond de jeugd. Onderdeel hiervan is de prenatale voorlichting. 5. Ouderengezondheidszorg Sinds juli 2010 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de regievoering over de preventieve ouderengezondheidszorg. De GGD is uitvoerder van het verzamelen van de informatie over de gezondheidssituatie van ouderen en het signaleren van gezondheidsrisico’s. In de regio Haaglanden is daarnaast stichting transmurale zorg actief. Vanuit de gemeente wordt hier deelgenomen aan het netwerk dementie. Daarnaast wordt onder regie van de gemeente intensief samengewerkt door Welzijn Rijswijk en Cardia in het kader van dagrecreatie plus. 6. Infectieziekten De bestrijding van infectieziekten is een taak van de gemeenten. De gemeenten hebben de uitvoering van deze taak opgedragen aan de GGD. De uitvoering houdt in ieder geval in de algemene infectieziektebestrijding, tuberculosebestrijding en bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen, waaronder aids. Voor de aanpak van een dreigende epidemie kunnen maatregelen nodig zijn van dwingende aard. Dit is geregeld in de Infectieziektewet. De Infectieziektewet is van toepassing op het voorkomen van 35 infectieziekten. De GGD geeft informatie en advies, geeft vaccinaties en doet bij een uitbraak van een epidemie bron-

14

en contactopsporing. De uitvoering van deze taak is landelijk sterk geprotocolleerd. De gemeente kan daar lokaal geen sturing aan geven. Preventief voert de Jeugdgezondheidszorg 0-19 jarigen de rijksvaccinatieprogramma’s voor jeugdigen uit. Daarnaast biedt de GGD de mogelijkheden van het vaccineren van reizigers die naar landen gaan waar een risico is dat men infectieziekten kan oplopen. 7. Afstemming preventie en zorg De rol van de gemeente bij de curatieve gezondheidszorg is beperkt. De inhoud en organisatie van eerste en tweedelijns zorg is primair de verantwoordelijkheid van zorgverzekeraars en zorgaanbieders, binnen de kaders van de landelijke wetgeving. De Wpg bepaalt wel dat de gemeente de afstemming tussen curatieve en preventieve gezondheidszorg dient te bevorderen. De instrumenten die het lokaal bestuur in handen heeft om dit te bereiken zijn beperkt. De gemeente is afhankelijk van de bereidheid van de gezondheidszorg om mee te werken aan het lokale gezondheidsbeleid. Om de afstemming te realiseren neemt Lijn 113 deel aan het preventieoverleg.

13

Lijn1 geeft advies en ondersteuning aan zorgverleners in de eerste lijn. Stimuleren van integratie en samenwerking staat daarbij centraal. Lijn1 richt zich ook op regionale organisaties die een bijdrage willen leveren aan samenhangende zorg in de buurt.

15

4. Financiering Er zijn diverse financieringsstromen voor de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid. Dit komt mede voort door het feit dat vanuit diverse beleidsterreinen activiteiten worden ingezet welke naast het primaire doel ook gezondheidswinst oplevert. De financiering van de GGD vindt in principe plaats via de totale jaarlijkse bijdrage van de gemeente aan de GGD. De gemeente kan desgewenst aanvullende diensten bij de GGD afnemen, waarvoor zij apart moet betalen. De financiering van preventieactiviteiten door bijvoorbeeld organisaties als Florence, Welzijn Rijswijk, Parnassia en de Jutters maken deel uit van de subsidies aan deze organisaties. De gemeente maakt bij het toekennen van de subsidie jaarlijks afspraken over de uitvoering van gewenste preventieactiviteiten.14 Financieringsbron per onderdeel Onderdeel Onderzoek Naar de gezondheidssituatie van de inwoners van Rijswijk Uitvoering collectieve preventie waaronder speerpunten

Deelgebieden Jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen Jeugdgezondheidszorg 4-19 jarigen Infectieziektebestrijding Medisch milieukundige zorg Technische hygiënezorg Communicatie Informatie via gemeentelijke communicatiekanalen

Uitvoering GGD

Financiering Gemeente (begroting GGD)

GGD Parnassia De Jutters Florence Welzijn Rijswijk

Gemeente

JGZ ZHW JGZ ZHW GGD GGD GGD

Gemeente (begroting JGZ) Idem Gemeente (begroting GGD Idem Idem

Gemeente

Gemeente

Bedragen €22.438

€ 23.017

€ 7.672,50

€ 989.402 €86.500 €31.563 €2.659

De activiteiten gericht op het stimuleren van sport en participatie van jeugd worden gefinancieerd vanuit de daartoe beschikbare budgetten. Deze zijn niet in geheel toe te rekenen aan volksgezondheidsbeleid. Daarnaast zijn in dit overzicht niet opgenomen de preventieactiviteiten die worden gefinancierd vanuit AWBZ, zorgverzekering en gelden vanuit de centrumgemeente Den Haag. De uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid gebeurt in principe binnen het huidige meerjarenperspectief. Op basis van het uitvoeringsplan heeft de gemeente de mogelijkheid om in de jaren verschuivingen binnen het aanbod aan activiteiten te laten plaatsvinden.

14

Het feit dat deze uitvoerende organisaties hier worden benoemd betekent niet dat deze partijen hier verdere rechten aan kunnen ontlenen.

16