Nota Social Return on Investment in Helmond Helmond, april 2013
SOCIAL RETURN ON INVESTMENT IN HELMOND
1.INLEIDING Vanaf 2006 wordt in Helmond Social Return On Investment (SR) toegepast bij bepaalde aanbestedingen om werkzoekende Helmondse burgers met een afstand tot de arbeidsmarkt kansen te bieden. Ervaring is opgedaan met zowel het stellen van eisen (onderhoud groen en onderhoud wegen, schoonmaak) als wensen (WMO). Het beleid is echter nog niet geïmplementeerd. Onderhavige notitie werkt het beleid SR uit. SR bij inkoop sluit ook aan bij de landelijke doelstelling van gemeenten om in 2010 75% en in 2015 100% duurzaam in te kopen. 2.KERN Met de komst van de Participatiewet (afhankelijk van uitwerking) wordt het nog belangrijker dan voorheen om werkgevers actief te benaderen om werkplekken beschikbaar te stellen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. SR is een instrument dat daar effectief bij kan helpen. SR betekent dat er sprake is van ‘iets teruggeven aan de samenleving’ en maakt samen met duurzaam inkopen onderdeel uit van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). SR heeft als doel om ervoor te zorgen, dat een investering van de opdrachtgever ook een concrete sociale winst (return) oplevert, naast het ‘gewone’ rendement. De overheid kan aan haar opdrachtnemers of leveranciers opleggen dat zij: 1. een deel van de opdracht uit (laten) voeren door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt 2. een deel van de opdrachtwaarde investeren in door de gemeente aan te wijzen sociale doelen, zoals bijvoorbeeld arbeidstraining opleidingstrajecten. Hoewel 1 de voorkeur verdient kunnen opdrachtnemers bij een ruime arbeidsmarkt wel problemen hebben om hun eigen mensen aan het werk te houden. Het risico bestaat dan dat bij toepassing van SR verdringing optreedt. In dat soort situaties is het contraproductief om strak vast te houden aan het creëren van banen. Het doel blijft om extra werk(ervaring)plekken te creëren. Voor de invulling van SR bestaat geen kant-en-klaar recept. Maatwerkoplossingen zijn nodig, afhankelijk van het in te kopen of aan te besteden product, het type werkzaamheden bij de leverancier, de situatie op de arbeidsmarkt, de omvang van het contract, of de beschikbaarheid van geschikte kandidaten. 3.UITGANGSPUNTEN •
• •
SR bij inkoop is geen wondermiddel. Daarom wordt per inkooptraject bekeken welke reële mogelijkheden er zijn die voor de opdrachtnemer haalbaar zijn. De vorm van SR dient afgestemd te zijn op de beleidsdoelstellingen van de gemeente Helmond, op arbeidsmarktontwikkelingen, per branche/sector specifiek en de mogelijkheden bij de opdrachtnemer. De kwaliteit van de gevraagde dienstverlening mag nooit afbreuk doen aan deze eis. De gemeente Helmond hanteert het proportionaliteitsprincipe (d.w.z.: de eis staat in redelijke verhouding tot de opdracht).
SR in Helmond April 2013
Pagina1
4.DOELEN EN DOELGROEPEN Het doel van SR draagt bij aan verschillende beleidsdoelen van de gemeente, waaronder het vergroten van de arbeidsparticipatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, duurzaam inkopen, vergroten van vakmanschap door het bieden van leer/werkplaatsen en of stageplekken en het realiseren van economisch voordeel. Dit laatste is een belangrijk beleid voor de komende jaren. Door het vergroten van de uitstroom van de doelgroepen worden de kosten voor de uitkeringen kleiner. SR is een ondersteuningsinstrument gericht op de onderstaande doelgroepen: •
Uitkeringsgerechtigden vanaf 1 januari 2014 vallend onder de Participatiewet en tot die tijd vallend onder de wetten de Wet Werk en Bijstand(WWB), De Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ).
•
Burgers die aangewezen zijn op de Wet Sociale Werkvoorziening(WSW).
•
Uitkeringsgerechtigden die een uitkering ontvangen van het UWV in het kader van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten(WAJONG), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering(WAO), de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen(WIA). De Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) en de Werkloosheidswetuitkering(WW)
•
Leerlingen van VMBO, VSO, MBO niveau 1 en MBO niveau 2 en praktijkscholen
5. SR BIJ INKOOP: WANNEER EN HOE? De gemeente Helmond heeft veel burgers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Samen met het bedrijfsleven wil Helmond deze mensen zoveel mogelijk kansen geven. Het inkoopbeleid draagt daar toe bij door in ieder geval bij alle typen inkopen vanaf € 50.000, - SR toe te passen, zowel bij diensten, werken als leveringen. Bij voorkeur wordt ingezet op betaalde banen en leer werk plekken. Als dat niet haalbaar is worden alternatieve opties afgesproken. Alle aanbestedingen worden geregistreerd bij een centraal punt (inkoop). Bij elke aanbesteding wordt in samenspraak met W&I (projectleider SR) besloten op welke wijze SR kan worden vorm gegeven. Wat is de totale omvang van de inkoop? Om welk type werkzaamheden gaat het? Is het mogelijk om daar SR-kandidaten te plaatsen? Is er voldoende aanbod van geschikte (of geschikt te maken) kandidaten? Hoeveel plaatsingen kunnen maximaal worden gerealiseerd zonder de kwaliteit van de opdracht geweld aan te doen? Welke andere maatschappelijke doelen of organisaties in de gemeente kunnen via SR worden gesteund? Een aandachtspunt daarbij is dat bedrijven die vanuit MVO al “doelgroepen” in dienst hebben niet gedwongen worden werknemers te ontslaan. Een draaideur effect is het gevolg en duurzaamheid ver te zoeken. TNO heeft met een aantal bedrijven de Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO) in ontwikkeling. De PSO meet zowel het plaatsen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt als het inkopen of uitbesteden bij andere sociale bedrijven.
SR in Helmond April 2013
Pagina2
6. VORMEN VAN SR Wat wil de gemeente bereiken met SR 1. Reguliere banen 2. Leerwerkplekken ( BBL ) 3. Stageplekken 4. Ervaringsplaatsen 5. Arbeidsmarkt relevante trainingen 6. Een bepaalde waarde van de aanneemsom aan geld t.b.v. re integratie als de aanbieder niet in staat is aan bovenstaande doelen te voldoen. 7. Overig Uitgaande dat SR altijd maatwerk is zijn verschillende vormen denkbaar. Drie hoofdvormen worden gehanteerd: 1. Contracteis 2. Sociale paragraaf (gunningcriterium) 3. Verzoek om ideeën (selectie eis)
1. De contracteis als selectiecriterium De leverancier wordt verplicht een bepaald percentage van de opdrachtwaarde of van de bruto loonsom van de opdracht te besteden aan werkzoekenden of mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, die ingeschreven staan bij Werkplein Helmond. De werkelijke invulling (hoeveel en welke mensen, waar inzetten) wordt voor gunning door de opdrachtnemer in een plan van aanpak gedetailleerd aangegeven en na gunning tussen leverancier en opdrachtgever( projectleider SR) overeengekomen. Het voordeel van deze optie is, dat dit helder en controleerbaar is en ook juridisch objectiviteit biedt. 2. De sociale paragraaf als gunningscriterium Social return als gunningcriterium is toegestaan wanneer er voldoende verband is met de opdracht. De leverancier levert direct bij zijn aanbieding naast zijn akkoord met de contracteis (optie 1) een plan van aanpak in hoeveel plaatsingen hij kan realiseren. De offerte van de leverancier wordt beoordeeld en de leverancier met de beste score op SR krijgt het hoogste aantal punten voor dit gunningscriterium- EMVI. De criteria kunnen verder worden aanscherpt door ook te letten op de geboden begeleiding, scholing- en doorgroei mogelijkheden. Het voordeel van de sociale paragraaf is dat er soms meer werkplekken gerealiseerd worden dan bijvoorbeeld in een contracteis het geval kan zijn. Dat maakt deze optie ook bruikbaar voor kleine of arbeidsextensieve aanbestedingen. 3.
Verzoek om ideeën
Als eerder genoemde opties onmogelijk of onwenselijk zijn, en er vertrouwen is dat de markt goede ideeën kan voortbrengen, worden leveranciers gevraagd om hun ideeën op een andere manier voor SR in te vullen. Dit voorstel hoeft geen betrekking te hebben op toeleiding naar werk, maar moet wel een sociale opbrengst hebben. Zo behoort een bijdrage aan een sociaal project tot de mogelijkheden. De leverancier dient in zijn voorstel zo veel mogelijk aansluiting te zoeken bij het Helmondse beleid.
SR in Helmond April 2013
Pagina3
7. KOSTENOVERWEGINGEN SR betekent overigens extra inspanningen en dus kosten voor de opdrachtnemer. Als deze kosten worden doorberekend in de offerte, kan SR een economisch nadeel voor de gemeente als 1 opdrachtgever opleveren. In de praktijk ( bron TNO ) blijkt het echter mee te vallen, omdat de concurrentie sterk genoeg is. Het is wel iets om alert op te zijn als gemeente. Per aanbesteding worden gunningcriteria geformuleerd als een aanbesteding niet alleen op laagste prijs wordt beoordeeld, maar ook op kwaliteit. De gunning van de opdracht kan plaatsvinden op grond van de laagste aangeboden prijs of op basis van de prijs / kwaliteitverhouding van de aanbieding. In het laatste geval wordt gesproken van gunning op basis van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI). Gunning op EMVI heeft de voorkeur wanneer criteria met betrekking tot SR worden toegepast. 8. MINIMUM EN MAXIMUM VOORWAARDEN VOOR SR Landelijk wordt veelal bij grotere aanbestedingen de 5% regeling gehanteerd voor grootschalige projecten. De regeling houdt in dat een waarde van 5% van de opdrachtsom door de opdrachtnemer wordt besteed aan de inzet van langdurige werkzoekenden of stagiaires. In Helmond wordt het percentage minimaal 5 % en maximaal 50%. Daardoor kan per aanbesteding beoordeeld worden wat haalbaar en wenselijk is. Bijv. het stellen van eisen bij het inlenen van de Atlantgroep of bij een werk waar een vorm van een leerwerkproject voor meerdere werkzoekende een goede optie kan zijn. Daar waar de ondergrens 5% als disproportioneel aangemerkt kan worden, kan worden afgeweken , dan wel maatwerk worden geleverd. Zoals al eerder vermeld: SR is maatwerk. Bij alle aanbestedingen wordt ingezet op duurzame uitstroom (bijv. BBL opleidingen). Het ligt voor de hand dat naarmate het aanbestedingsbedrag lager is of de uitvoeringsperiode korter meer kort cyclische inzet (bijv. stages) van doelgroepen aan de orde kan zijn. De gemeente Helmond definieert een duurzame plaatsing als er sprake is van een dienstverband langer dan zes maanden. Bij diensten en werken kan vooral ingezet worden op arbeidsplaatsen en werk leerplekken, Bij leveringen kunnen andere sociale doelen worden mee genomen.
1SR
bij het Rijk en Handleiding voor SR
SR in Helmond April 2013
Pagina4
9. STRUCTURELE INBEDDING SR SR binnen het inkoopproces biedt kansen maar is ook ingewikkeld. Het verdient een structurele inbedding in het beleid waarin alle betrokken partijen (inkoop, budgethouders en W&I) mee uit de voeten kunnen. 1. Inkoopvoorbereiding - Mogelijkheden SR verkennen -Adviseringm.b.t. invulling - - - - Doelstellingen SR vaststellen
4. Contracteren -Vastleggen contract - Contact opdrachtnemer - Plan invulling SR
2. Specificeren
3. Selecteren
- Doelgroepen bepalen -Benutting dienstverlening · en uitstroom -
- Beoordelingen SR
5. Bestellen - Monitoren contractafspraken· sociale paragraaf - Rapporteren sociale ·
6. Contractbeheer - Rapporteren – verbeterplan - Sanctioneren – belonen - Informeren – communiceren · resultaten
7.Nazorg - Informeren - Communiceren behaalde · resultaten
Bronnen: -
Ervaringen binnen de gemeente Helmond bij Inkoop en W&I Diverse publicaties over SR en beleid van andere gemeenten zoals Eindhoven Rotterdam TNO VNG
10. KRITISCHE SUCCESFACTOREN Kritische succesfactoren in het inkoopproces m.b.t. SR zijn de volgende indicatoren: a. Heldere resultaten formuleren op jaarbasis b. Gemeenschappelijke visie tussen de verschillende diensten. Open communicatie en weerstand zien als koopsignaal. c. Leg procedures vast, maar houdt ruimte voor aanpassingen. d. W&I kent de klanten die met SR kunnen worden geholpen. e. Alle inkoopacties zijn tijdig bekend bij inkoop. f. Communicatie intern maar vooral ook extern naar potentiële opdrachtnemers, zodat zij het SR beleid van de gemeente Helmond kennen. g. Monitoren en evaluatie.
SR in Helmond April 2013
Pagina5
11. NADER TE OVERWEGEN Dit document beperkt zich tot SR bij inkopen van de gemeente Helmond. SR is ook toe te passen bij: •
Verstrekken van subsidies
•
Bij partners (na subsidieverstrekking) zoals welzijn- en onderwijs organisaties waar ook bijvoorbeeld wordt schoon gemaakt of het groen moet worden onderhoud en of gegeten moet worden.
•
Bij de gemeente zelf kan ook een actief MVO beleid gevoerd worden die de genoemde doelgroepen kansen biedt en een voorbeeldfunctie uitstraalt
•
Bij het aantrekken van nieuwe bedrijven MVO / SR afspraken te maken.
•
Een overweging is in hoeverre het beleid moet worden afgestemd met de regiogemeenten die vertegenwoordigd zijn op het Werkplein.
SR in Helmond April 2013
Pagina6
