NOTA S + PPT SOPHIE SCHIETTEKATTE

FAMILIERECHT 2013-2014 NOTA’S + PPT

© SOPHIE SCHIETTEKATTE

1

Inhoudsopgave Woord vooraf .................................................................................................................................... 15

DEEL I.VERTICALE RELATIES ............................................ 18 TITEL I. AFSTAMMING ..................................................................................................................... 18 Hoofdstuk 1. ALGEMEEN ......................................................................................................... 18 AFDELING 1. BEGRIP .............................................................................................................. 18 AFDELING 2. OPENBARE ORDE-KARAKTER VAN HET AFSTAMMINGSRECHT ............... 19 AFDELING 3. BLOED-EN AANVERWANTSCHAP .................................................................. 19 §1. Bloedverwantschap ........................................................................................................ 19 §2. Aanverwantschap .......................................................................................................... 20 §3. Systeem van de graden ................................................................................................. 20 AFDELING 4. AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT EN HET EVRM............................................. 21 §1. Belgisch recht beoordeeld door de Straatsburgse instanties ......................................... 21 A. Arrest Marckx 13 juni 1979 ......................................................................................... 21 B. Arrest Vermeire 29 november 1991 ........................................................................... 21 §2. Art 8 EVRM: directe werking in familierecht? ................................................................. 22 AFDELING 5. BELGISCH AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT IN HET LICHT VAN HET GRONDWETTELIJK GELIJKHEIDS-EN NON-DISCRIMINATIEBEGINSEL ............................... 22 §1. Beperkte doorwerking van het oude erfrecht bij wijze van overgangsmaatregel ........... 22 A. Erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind ...................................................... 23 B. Erfrecht van een overspelig kind a patre .................................................................... 23 C. Synthese ..................................................................................................................... 24 1. De nalatenschap is opengevallen voor 13 juni 1979 ................................................ 24 2. De nalatenschap is opengevallen in de periode vanaf 13 juni 1979, maar voor 6 juni 1987 ................................................................................................................................. 24 3. De nalatenschap is opengevallen na 6 juni 1987 ..................................................... 24 Hoofdstuk 2. VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING .......................................................... 25 AFDELING 1. VASTSTELLING MOEDERSCHAP ................................................................... 25 §1. Vermelding van de naam van de moeder in geboorteakte (art 312,§1 juncto art 57, 2° BW) 25 §2. Erkenning door een vrouw (art 313 BW) ........................................................................ 25 §3. Gerechtelijke vaststelling van moederschap (art 314 BW) ............................................ 26 AFDELING 2. DE VASTSTELLING VAN HET VADERSCHAP ................................................ 27 §1. Afstamming van vaderszijde binnen het huwelijk .......................................................... 27 A. De vaderschapsregel (art 315 BW) ............................................................................. 27 B. Vermoedens ................................................................................................................ 27 1. Tijdvak van de verwekking ....................................................................................... 27 2. Meest gunstige tijdstip: Omni meliore momento ....................................................... 28 C. Uitzonderingen ............................................................................................................ 29 1. Afwezigheid .............................................................................................................. 29 2. Automatische uitschakeling van de vaderschapsregel in drie (eigenlijk vijf) gevallen, behoudens verklaring van handhaving ............................................................................ 29 D. Vaderschapsconflicten ................................................................................................ 29 1. Opeenvolgende huwelijken van de moeder ............................................................. 29 2. Bigamie in hoofde van de moeder ............................................................................ 30 §2. Afstamming van vaderszijde buiten het huwelijk ........................................................... 30 A. Vaderlijke erkenning ................................................................................................... 30 1. Grondvoorwaarden ................................................................................................... 30 a. Het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel ex art 315 of 317 BW (art 319 BW) ......................................................................................................... 30 b. Toestemming van de moeder en/of het kind (art 329bis BW) .............................. 30 c. Geen absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkenner en de moeder ................... 33

2

2. 3.

Vormvereisten voor erkenning .................................................................................. 33 Modaliteiten van vaderlijke erkenning ...................................................................... 33 a. Erkenning door een man die niet de biologische vader is ................................... 34 b. Erkenning door een onbekwame ......................................................................... 34 c. Prenatale erkenning ............................................................................................. 34 d. Postume erkenning .............................................................................................. 34 e. Opeenvolgende erkenningen ............................................................................... 35 f. Erkenning van een doodgeboren kind .................................................................. 35 4. Declaratief karakter .................................................................................................. 35 5. Publiciteit van een erkenning .................................................................................... 35 B. Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap ............................................................ 36 1. Grondvereisten ......................................................................................................... 36 a. het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel , noch op grond van een erkenning ....................................................................................................... 36 b. Afwezigheid van succesvol uitgeoefend recht van verzet (art 322 BW) .............. 36 c. Afwezigheid van absoluut huwelijksbeletsel tussen moeder en vermeende vader 37 2. Bewijs (art 324 BW) .................................................................................................. 38 a. Bewijs door bezit van staat tav de vermeende vader (art 324, eerste lid BW) .... 38 b. Bewijs door alle wettelijke middelen (art 324, tweede lid BW) ............................. 38 c. Bewijs door een vermoeden van vaderschap wegens geslachtsgemeenschap met de moeder gedurende het wettelijk tijdperk van de verwekking (art 324, derde lid BW) 39 3. Procedureregels ....................................................................................................... 39 a. Titularissen van de vordering ............................................................................... 39 b. Termijn (art 331ter BW) ....................................................................................... 39 c. Partijen in het geding ........................................................................................... 39 d. Vertegenwoordiging ............................................................................................. 40 e. Materieel en territoriaal bevoegde rechtbank ....................................................... 40 f. Wijzen van gedinginleiding ................................................................................... 40 4. Uitwerking van het vonnis ......................................................................................... 40 5. Publiciteit .................................................................................................................. 40 6. Bijkomende vormvereiste bij overspelige kinderen a patre ...................................... 40 Hoofdstuk 3. BETWISTING VAN DE AFSTAMMING ............................................................... 41 AFDELING 1. BETWISTING VAN MOEDERSCHAP ............................................................... 41 §1. Betwisting van het wettelijk vastgesteld moederschap (art 312,§2 BW) ........................ 41 A. Ontvankelijkheid .......................................................................................................... 41 1. Afwezigheid van bezit van staat ............................................................................... 41 2. Titularissen van de vordering ................................................................................... 41 3. Termijn ...................................................................................................................... 42 B. Gegrondheid ............................................................................................................... 42 §2. Betwisting moederlijke erkenning .................................................................................. 42 A. Ontvankelijkheid .......................................................................................................... 42 B. Gegrondheid ............................................................................................................... 42 §3. Betwisting gerechtelijk vastgesteld moederschap ......................................................... 43 AFDELING 2. BETWISTING VAN VADERSCHAP ................................................................... 43 §1. Betwisting vaderschap echtgenoot ................................................................................ 43 A. Ontvankelijkheid .......................................................................................................... 43 1. Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de echtgenoot (art. 318, §1 eerste lid BW) ... 43 2. Toestemming van de echtgenoot tot K.I. of een andere daad die de voortplanting tot doel had (art. 318, § 4 BW) ............................................................................................. 45 3. De levende en levensvatbare geboorte van het kind (art. 331bis BW) .................... 45 4. Titularissen (art. 318, § 1, eerste lid BW) ................................................................. 45 5. Termijnen .................................................................................................................. 46 a. Vordering van de moeder .................................................................................... 46 b. Vordering van de echtgenoot ............................................................................... 46 c. Vordering van de beweerde biologische vader .................................................... 47 d. Vordering van het kind ......................................................................................... 47

3

e. Vordering van de bloedverwanten van de overleden echtgenoot ........................ 48 f. Vordering van de vorige echtgenoot ..................................................................... 48 B. Gegrondheid ............................................................................................................... 48 1. Betwisting op tegenbewijs ........................................................................................ 48 2. Betwisting op eenvoudige verklaring ........................................................................ 48 C. Partijen in het geding .................................................................................................. 49 §2. betwisting vaderlijke erkenning. ..................................................................................... 49 A. Ontvankelijkheid .......................................................................................................... 50 1. Algemene ontvankelijkheidsvoorwaarden ................................................................ 50 a. Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkenner (art. 330, § 1, eerste lid BW) 50 b. Een levensvatbaar geboren kind ......................................................................... 50 2. Bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde voor betwisting door de erkenner zelf of degene die tot de erkenning hebben toegestemd : wilsgebrek (art. 330, § 1, tweede lid BW)50 B. Gegrondheid ............................................................................................................... 51 C. Procedureregels .......................................................................................................... 51 1. Titularissen ............................................................................................................... 51 2. Termijnen (art. 330, § 1, vierde lid BW) .................................................................... 51 §3. Betwisting gerechtelijk vastgesteld vaderschap ............................................................. 52 Hoofdstuk 4. CASUSSEN ......................................................................................................... 53 Hoofdstuk 5. GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING ................................................................. 67 AFDELING 1. ALGEMEEN ....................................................................................................... 67 §1. De regel ......................................................................................................................... 67 §2. Uitzonderingen mbt de overspelige afstamming ............................................................ 67 A. Verlies van huwelijksvoordelen en schenkingen (art. 334ter, eerste en vierde lid BW) 68 1. Ratio legis ................................................................................................................. 68 2. Verklaring van handhaving bij notariële akte ............................................................ 68 3. Derden te goeder trouw ............................................................................................ 69 B. Uitsluiting van erfrecht ................................................................................................ 69 AFDELING 2. FAMILIENAAM ................................................................................................... 69 §1. Algemeen ....................................................................................................................... 69 §2. Verkrijging van de familienaam volgens de regels bepaald in artikel 335 BW ............... 69 A. Enkel de afstamming van vaderszijde staat vast ........................................................ 70 B. Enkel de afstamming van moederszijde staat vast ..................................................... 70 C. De afstamming van moederszijde en vaderszijde komen tegelijk vast te staan ......... 70 D. De afstamming van moederszijde komt vast te staan na deze van vaderszijde ......... 71 E. De afstamming van vaderszijde komt vast te staan na deze van moederszijde ......... 71 F. De afstamming van een meerderjarige wordt gewijzigd .............................................. 71 §3. Gelijkheid ....................................................................................................................... 72 §4. Naam van de vondeling (art. 58 BW) ............................................................................. 73 §5. Naamsbetwisting ............................................................................................................ 73 §6. Naamsverandering ......................................................................................................... 74 A. Verandering van familienaam ..................................................................................... 74 B. Verandering van voornaam ......................................................................................... 75 §7. Naamsverbetering .......................................................................................................... 75 A. Vordering tot verbetering van de akte van de burgerlijke stand na een gerechtelijke procedure (art. 1383-1385 Ger.W.) ...................................................................................... 75 B. Verbetering van een materiële misslag door de ABS (art. 99-100 BW) ...................... 75 AFDELING 3. WETTELIJKE ERFOPVOLGING ....................................................................... 76 §1. Algemeen ....................................................................................................................... 76 §2. Voorwaarden om te erven .............................................................................................. 77 A. Bestaan bij openvallen vd nalatenschap ..................................................................... 77

4

B. C.

De erflater overleven ................................................................................................... 77 Niet onwaardig zijn ...................................................................................................... 78 1. Algemene gronden van onwaardigheid .................................................................... 78 2. Bijzondere gronden van onwaardigheid ................................................................... 78 §3. Aanvaarding en verwerping van de nalatenschap ......................................................... 78 A. Zuivere aanvaarding ................................................................................................... 79 B. Verwerping van de nalatenschap ................................................................................ 80 C. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving ................................................ 80 §4. Vereffening en verdeling ................................................................................................ 81 §5. Erfrechtelijke reserve en beschikbaar deel .................................................................... 82 §6. Basisregels die de toebedeling van een erfenis tussen bloedverwanten bepalen ......... 83 A. De orde ....................................................................................................................... 83 B. De lijn .......................................................................................................................... 83 C. De graad ..................................................................................................................... 83 1. Begrip ....................................................................................................................... 83 2. Belang van de graad ................................................................................................ 84 D. Plaatsvervulling ........................................................................................................... 84 E. Kloving......................................................................................................................... 87 §7. Toebedeling binnen de erforden .................................................................................... 90 A. Toebedeling binnen de eerste orde ............................................................................ 90 B. Toebedeling binnen de tweede orde ........................................................................... 92 C. Toebedeling binnen de derde orde ............................................................................. 94 D. Toebedeling binnen de vierde orde ............................................................................ 96 §8. Erfrecht langstlevende echtgenoot ................................................................................ 97 A. In samenloop met afstammelingen van de erflater ..................................................... 97 B. In samenloop met andere bloedverwanten dan afstammelingen van de erflater ....... 97 C. In een nalatenschap zonder erfgerechtigde bloedverwanten van de erflater ............ 98 D. Bij gehuurde gezinswoning ......................................................................................... 98 E. Omzetting van het vruchtgebruik van de LLE. ............................................................ 98 §9. Erfrecht langstlevende wettelijk samenwonende partner ............................................. 101 §10. Anomaal erfrecht ....................................................................................................... 101 §11. Wettelijke erfopvolging: CASUSSEN ......................................................................... 103 AFDELING 4. ALIMENTATIE .................................................................................................. 114 §1. De gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting .............................................. 114 A. Tussen welke personen? .......................................................................................... 114 1. Tussen bloedverwanten in de rechte lijn (art. 205 j° 207 BW)................................ 114 2. Tussen schoonouders en schoonkinderen (art. 206 j° 207 BW) ............................ 115 B. Voorwerp van de onderhoudsverplichting ................................................................. 115 C. Grondvoorwaarden van het recht op levensonderhoud (art 208 BW) ...................... 115 1. Behoeften van de schuldeiser ................................................................................ 116 2. Vermogen van de schuldenaar ............................................................................... 116 D. Juridische kenmerken van de gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting . 117 1. wederkerig (art 207 BW) ......................................................................................... 117 2. van dwingend recht ................................................................................................ 117 3. veranderlijk (art 208 – 209 BW) .............................................................................. 117 4. persoonlijk .............................................................................................................. 117 5. Toegekende uitkeringen zijn ten dele niet vatbaar voor beslag (art 1409 §1bis j° 1410 §1, 1° Ger. W.) ...................................................................................................... 117 E. Pluraliteit van onderhoudsplichtigen ......................................................................... 118 F. Pluraliteit van onderhoudsgerechtigden .................................................................... 119 G. Verhaal ..................................................................................................................... 119

5

1. de onderhoudsplichtige heeft geen verhaal op de onderhoudsgerechtigde (behoudens bedrog) ...................................................................................................... 119 2. de onderhoudsplichtige heeft een verhaal op zijn medeschuldenaar ..................... 119 3. de derde-betaler heeft een verhaal op de onderhoudsplichtige(n), dat verjaart na 10 jaar 120 4. het OCMW heeft een eigen verhaalsrecht voor de kosten van maatschappelijke dienstverlening (wet 8 juli 1976) en het leefloon (wet 26 mei 2002) .............................. 120 H. Gerechtelijke stappen tegen de in gebreke blijvende onderhoudsplichtige .............. 121 1. Algemeen ............................................................................................................... 121 2. De bevoegde rechter .............................................................................................. 122 3. Gedinginleidend stuk .............................................................................................. 122 4. Het vorderen van onderhoudsgeld voor het verleden ............................................ 122 5. Methodes van gedwongen tenuitvoerlegging ......................................................... 123 a. Privaatrechtelijk: beslag en ontvangstmachtiging .............................................. 123 b. Publiekrechtelijk: het verlenen van voorschotten en het invorderen van onderhoudsgelden door de Dienst voor alimentatievorderingen bij de FOD Financiën 124 c. Strafsanctie bij wanbetaling van alimentatie ...................................................... 125 §2. De verplichtingen van ouders om te zorgen voor hun kinderen ................................... 125 A. De bijzondere onderhoudsplicht van de ouders ........................................................ 125 1. Voorwerp van de onderhoudsplicht (obligatio) ....................................................... 125 2. Grondslag en bijzondere kenmerken ...................................................................... 126 3. Voortbestaan van de verplichting na de meerderjarigheid ..................................... 126 4. Bijdrage van elke ouder (contributio) in verhouding tot zijn respectieve aandeel in de samengevoegde middelen ............................................................................................ 127 5. Kosten waarin de ouders dienen bij te dragen ....................................................... 128 6. Invordering van de onderhoudsbijdrage ................................................................. 128 7. Kindrekening (art. 203bis, § 4 BW) ......................................................................... 128 8. Indexering van rechtswege (art 203quater, §1 BW) ............................................... 129 9. Vordering ad futurum (art. 203quater, § 2 BW) ...................................................... 130 10. Bijzondere rechtspleging voor uitkeringen tot levensonderhoud .......................... 131 11. Verband tussen art. 203 en art. 371 BW .............................................................. 132 B. De bijzondere onderhoudsverplichting van de stiefouder en de langstlevende wettelijk samenwonende partner van de ouder ............................................................................... 132 1. Aard ........................................................................................................................ 132 2. Voorwerp ................................................................................................................ 133 3. Draagplicht van de onderhoudsplichtige ................................................................ 133 C. De bijzondere onderhoudsplicht van de vermoedelijke verwekker (art 336-441 BW) 133 1. Inleiding .................................................................................................................. 133 2. Ontvankelijkheidsvereisten ..................................................................................... 133 3. Grondvereisten ....................................................................................................... 134 a. Bewijs ................................................................................................................. 134 b. Tegebewijs ......................................................................................................... 134 c. Gemeenschap met meerdere mannen .............................................................. 134 4. Procedure ............................................................................................................... 134 a. Het persoonlijke karakter van de vordering ....................................................... 134 b. Vertegenwoordiging ........................................................................................... 134 c. Termijn ............................................................................................................... 134 d. Rechtspleging .................................................................................................... 135 5. Gevolgen ................................................................................................................ 135 a. Onderhoudsuitkering .......................................................................................... 135 b. Huwelijksbeletselen (art 341 BW) ...................................................................... 136 §3. Onderhoudsvorderingen ten laste van de nalatenschap (Art. 205bis BW) .................. 136 AFDELING 5. OUDERLIJK GEZAG........................................................................................ 137 TITEL II. ADOPTIE ........................................................................................................................... 138 Hoofdstuk 1. ALGEMEEN ....................................................................................................... 138 AFDELING 1. DEFINITIE ........................................................................................................ 138

6

AFDELING 2. HISTORIEK ...................................................................................................... 138 Hoofdstuk 2. GRONDVOORWAARDEN VOOR ADOPTIE .................................................... 139 AFDELING 1. INSTELLINGSVOORWAARDEN ..................................................................... 139 §1. Wettige redenen (art. 344-1 BW) ................................................................................. 139 §2. Het hoger belang van de minderjarige en eerbied voor de fundamentele rechten die hem op grond van het internationaal recht toekomen (art. 344-1 BW) .................................. 140 §3. Bekwaamheid en geschiktheid voor de adoptie van een minderjarige ........................ 141 §4. Wettige belangen ......................................................................................................... 141 AFDELING 2. VEREISTEN INZAKE BURGERLIJKE STAAT ................................................ 142 AFDELING 3. LEEFTIJDSVEREISTEN .................................................................................. 143 AFDELING 4. TOESTEMMINGSVEREISTEN ........................................................................ 143 §1. Wettelijk vereiste toestemmingen ................................................................................ 143 §2. Vorm van de toestemming ........................................................................................... 144 §3. Toestemming tot de adoptie zonder kennis van de identiteit van de adoptant(en) (art. 348-9 BW) .............................................................................................................................. 144 §4. Intrekking van de toestemming tijdens de procedure (art. 348-8, tweede lid BW)....... 144 §5. Verhaal tegen toestemmingsweigering (art. 348-11 BW) ............................................ 145 Hoofdstuk 3. ADOPTIEPROCEDURE .................................................................................... 147 AFDELING 1. DE VOORBEREIDING TOT ADOPTIE ............................................................ 147 AFDELING 2. RECHTSPLEGING........................................................................................... 147 §1. Inleiding van de procedure ........................................................................................... 147 A. Gedinginleidend stuk: eenzijdig verzoekschrift ......................................................... 147 B. Bevoegde rechtbank ................................................................................................. 148 1. Ratione materiae .................................................................................................... 148 2. Ratione loci ............................................................................................................. 148 C. Bij het verzoekschrift te voegen stukken ................................................................... 148 D. Kennisgeving van het verzoekschrift ........................................................................ 148 §2. Onderzoek door het openbaar ministerie: inwinnen van inlichtingen en adviezen ...... 148 §3. Maatschappelijk onderzoek ......................................................................................... 149 §4. Behandeling van de zaak + vonnis .............................................................................. 149 AFDELING 3. RECHTSMIDDELEN ........................................................................................ 150 AFDELING 4. ADMINISTRATIEVE FORMALITEITEN ........................................................... 151 Hoofdstuk 4. GEVOLGEN VAN DE ADOPTIE ....................................................................... 151 AFDELING 1. GEVOLGEN VAN DE GEWONE ADOPTIE..................................................... 151 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 151 §2. Naam (art. 353-1 tot 6 BW) .......................................................................................... 152 A. Familienaam ............................................................................................................. 152 B. Voornaam ................................................................................................................. 153 §3. Ouderlijk gezag (art. 353-8 tot 10 BW) ........................................................................ 153 §4. Huwelijksbeletselen (art. 353-13 BW) .......................................................................... 154 §5. Alimentatie (art. 353-14 BW) ........................................................................................ 154 §6. Erfrecht (art. 353-15 t.e.m. 353-17 BW) ....................................................................... 155 AFDELING 2. GEVOLGEN VAN DE VOLLE ADOPTIE ......................................................... 155 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 155 §2. Ouderlijk gezag ............................................................................................................ 156 §3. Naam ........................................................................................................................... 156 §4. Onderhoudsverplichtingen ........................................................................................... 158 §5. Erfrecht ........................................................................................................................ 158 Hoofdstuk 5. BEËINDIGING VAN DE ADOPTIE .................................................................... 158 AFDELING 1. HERZIENING VAN DE ADOPTIE(Art. 351 BW) .............................................. 158 AFDELING 2. HERROEPING VAN DE (GEWONE) ADOPTIE (Art. 354-1 tot 3 BW) ............ 158 AFDELING 3. NIEUWE ADOPTIE (Art. 347-1 en 2 BW) ........................................................ 159

7

AFDELING 4. (Art. 350 BW) AFDELING 5.

VASTSTELLING VAN DE OORSPRONKELIJKE AFSTAMMING NA ADOPTIE 159 OMZETTING VAN GEWONE ADOPTIE IN VOLLE ADOPTIE (Art. 347-3 BW) 160

TITEL III. BESCHERMINGSSTATUTEN VAN MINDERJARIGEN ................................................. 161 Hoofdstuk 1. HET INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND 161 Hoofdstuk 2. HANDELINGS(ON)BEKWAAMHEID VAN DE MINDERJARIGE ...................... 162 AFDELING 1. PRINCIPIËLE HANDELINGSONBEKWAAMHEID .......................................... 162 §1. Materiële rechtshandelingen ........................................................................................ 162 §2. Proceshandelingen ...................................................................................................... 163 AFDELING 2. UITZONDERLIJKE HANDELINGSBEKWAAMHEID ....................................... 163 §1. Handelingen die de minderjarige alleen mag verrichten .............................................. 163 A. Handelingen met een sterk persoonlijk karakter ....................................................... 163 B. Bewarende patrimoniale handelingen ....................................................................... 163 C. Dagelijkse handelingen ............................................................................................. 163 §2. Rechtshandelingen die de minderjarige mag stellen behoudens verzet ...................... 164 §3. Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijkomende toestemming of machtiging .............................................................................................................................. 164 §4. Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijstand .......................... 164 Hoofdstuk 3. OUDERLIJK GEZAG, VERBLIJF EN RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT 165 AFDELING 1. ALGEMENE BESCHOUWINGEN IN VERBAND MET OUDERLIJK GEZAG . 165 §1. Definitie en verantwoording ......................................................................................... 165 §2. Toepassingsgebied ...................................................................................................... 165 §3. Evolutie ........................................................................................................................ 166 §4. Wettelijk kader ............................................................................................................. 166 §5. Bestanddelen ............................................................................................................... 167 AFDELING 2. GEZAG OVER DE PERSOON VAN DE MINDERJARIGE .............................. 167 §1. Gezamenlijke gezagsuitoefening door beide ouders (REGEL) ................................... 167 §2. Uitsluitende gezagsuitoefening door één ouder (UITZONDERING) .......................... 168 A. Regime ...................................................................................................................... 168 B. Recht op persoonlijk contact en recht van toezicht voor de andere ouder ............... 169 §3. Getemperde regimes ................................................................................................... 169 §4. Verblijfsregeling ........................................................................................................... 169 A. Ouders gaan akkoord ............................................................................................... 170 B. Ouders gaan niet akkoord ......................................................................................... 171 1. Regel: verblijfsco-ouderschap ................................................................................ 171 2. Uitzondering: ongelijk verdeeld verblijf ................................................................... 171 AFDELING 3. RECHTEN OMTRENT HET VERMOGEN VAN DE MINDERJARIGE ............ 172 §1. Ouderlijk goederenbeheer ........................................................................................... 172 §2. Ouderlijk vruchtgenot (art. 384 BW) ............................................................................. 172 AFDELING 4. RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT .......................................................... 172 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 172 §2. Titularissen ................................................................................................................... 173 A. Principieel contactgerechtigden ................................................................................ 173 1. Ouders (art. 374, § 1, vierde lid BW) ...................................................................... 173 2. Grootouders (art. 375bis BW) ................................................................................. 174 B. Virtueel contactgerechtigden .................................................................................... 174 §3. Modaliteiten .................................................................................................................. 175 AFDELING 5. SANCTIES BIJ NIET-NALEVING..................................................................... 175 §1. Misdrijf niet-afgifte van het kind ................................................................................... 175 §2. Schadevergoeding wegens onrechtmatige daad ......................................................... 176

8

§3. Fysieke dwang op kinderen? ....................................................................................... 176 §4. Uitvoeringsmaatregelen ex art. 387ter BW .................................................................. 176 A. Toepassingsgebied ................................................................................................... 176 B. Maatregelen .............................................................................................................. 176 Hoofdstuk 4. VOOGDIJ OVER MINDERJARIGEN ................................................................ 178 AFDELING 1. ONTSTAAN (art. 389 BW) ............................................................................... 178 AFDELING 2. ORGANISATIE ................................................................................................. 178 §1. Bevoegde rechter ......................................................................................................... 178 §2. Aanwijzing van de voogd ............................................................................................. 179 §3. De toeziende voogd ..................................................................................................... 179 AFDELING 3. WERKING VAN DE VOOGDIJ......................................................................... 179 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 179 §2. Taken van voogd en vrederechter bij aanvang van de voogdij .................................... 180 §3. Goederenbeheer door de voogd .................................................................................. 180 AFDELING 4. EINDE VAN DE VOOGDIJ EN DEFINITIEVE VOOGDIJREKENING.............. 181 Hoofdstuk 5. PLEEGVOOGDIJ .............................................................................................. 182 AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN PRAKTISCH NUT .......................................................... 182 AFDELING 2. GRONDVEREISTEN........................................................................................ 182 AFDELING 3. VORMVEREISTEN (art. 475ter BW)................................................................ 183 AFDELING 4. GEVOLGEN (art. 475quater BW)..................................................................... 183 AFDELING 5. EINDE (art. 475quinquies-sexies BW) ............................................................. 183 Hoofdstuk 6. ONTVOOGDING ............................................................................................... 184 AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN NUT ............................................................................... 184 AFDELING 2. VORMEN.......................................................................................................... 184 §1. Wettelijke ontvoogding ................................................................................................. 184 §2. Gerechtelijke ontvoogding ........................................................................................... 184 AFDELING 3. RECHTSSTATUUT VAN DE ONTVOOGDE MINDERJARIGE ....................... 185 AFDELING 4. EINDE VAN DE ONTVOOGDING.................................................................... 186 AFDELING 5. SANCTIES VAN DE ONBEKWAAMHEID VAN DE ONTVOOGDE ................. 186 TITEL IV. BESCHERMDE MEERDERJARIGEN ............................................................................. 187 Hoofdstuk 1. PUBLIEKRECHTELIJKE MAATREGELEN HOUDENDE VRIJHEIDSBEROVING 187 AFDELING 1. DE IN EEN PSYCHIATRISCHE DIENST OPGENOMEN OF IN EEN GEZIN VERPLEEGDE GEESTESZIEKE ............................................................................................... 187 §1. Mensenrechtelijke bescherming van geesteszieken .................................................... 187 §2. De wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke .......................................................................................................................... 188 A. De gedwongen opname in een psychiatrische dienst ............................................... 189 1. Opneming ter observatie ........................................................................................ 189 2. Het verder verblijf ................................................................................................... 189 B. De gedwongen verpleging in een gezin (art 23-29 wet bescherming persoon geesteszieke) ..................................................................................................................... 190 AFDELING 2. DE GEÏNTERNEERDE PERSOON MET EEN GEESTESSTOORNIS............ 190 Hoofdstuk 2. PRIVAATRECHTELIJKE BESCHERMINGSSTATUTEN .................................. 190 AFDELING 1. VERLENGDE MINDERJARIGHEID ................................................................. 190 §1. Toepassingsgebied ...................................................................................................... 191 §2. Statuut .......................................................................................................................... 191 AFDELING 2. VOORLOPIG BEWIND .................................................................................... 192 §1. Inleiding ........................................................................................................................ 192 §2. Toepassingsgebied ...................................................................................................... 192 §3. Procedure .................................................................................................................... 192 A. Aanstelling van de voorlopig bewindvoerder ............................................................ 192 B. Publiciteit ................................................................................................................... 193

9

§4. Gevolgen ...................................................................................................................... 193 A. Algemeen .................................................................................................................. 193 B. Bevoegdheden van de voorlopig bewindvoerder ...................................................... 193 §5. Einde (art. 488bis, d) BW) ............................................................................................ 194 §6. Sancties (art. 488bis, i) en j) BW) ............................................................................... 194 AFDELING 3. GERECHTELIJKE ONBEKWAAMVERKLARING ............................................ 195 §1. Toepassingsgebied ...................................................................................................... 195 §2. Procedure .................................................................................................................... 195 §3. Gevolgen ...................................................................................................................... 195 §4. Einde ............................................................................................................................ 196 §5. Sancties ....................................................................................................................... 196 AFDELING 4. BIJSTAND VAN EEN GERECHTELIJK RAADSMAN...................................... 196 §1. Toepassingsgebied ...................................................................................................... 196 §2. Gevolgen ...................................................................................................................... 196 §3. Sanctie ......................................................................................................................... 197 AFDELING 5. HET NIEUWE BESCHERMINGSSTATUUT .................................................... 197 §1. Stand van zaken .......................................................................................................... 197 §2. Waarom een nieuwe wet? ........................................................................................... 197 §3. Het nieuwe beschermingsstatuut ................................................................................. 198 A. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II. Beschermde personen (art. 488/1-493) . 198 1. Afdeling 1. Het toepassingsgebied (art. 488-488/2 BW) ........................................ 199 2. Afdeling 2. Buitengerechtelijke bescherming (art. 489-490/2) ................................ 199 3. Afdeling 3. Rechterlijke bescherming (art. 492 e.v. BW) ........................................ 200 a. Verhouding rechterlijk ! buitengerechtelijk (combinatie kan) ........................... 200 b. De beoordeling van de bekwaamheid: ............................................................... 200 c. Het gemeen recht (als de vrederechter niets bepaald heeft): ............................ 200 d. Optreden bij (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen (na onbekwaamverkl.) ... 201 e. Tijdstip van aanvang: ......................................................................................... 202 f. Aanpassing ......................................................................................................... 202 g. Evaluatie ............................................................................................................ 202 h. Publiciteit ............................................................................................................ 202 i. Sanctionering (handelen in strijd met de handelingsonbekwaamheid) (art. 493 BW) ........................................................................................................................... 202 B. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II/1. Het bewind (art. 494-502) .................... 203 1. Afdeling 1 en 2 (art. 494-495 BW): Verband tussen handelingsonbekwaamheid en bewind ........................................................................................................................... 203 2. Afdeling 3. Organisatie van het bewind (art. 496) .................................................. 204 3. Afdeling 4. De werking van het bewind .................................................................. 204 a. Onderafdeling 1. Algemene bepalingen (art. 497 BW) ...................................... 205 b. Onderafdeling 2. Bijstand (art. 498 BW) ............................................................ 206 c. Onderafdeling 3. Vertegenwoordiging en beheer (art. 499 BW) ........................ 206 d. Onderafdeling 4. Het bewind uitgeoefend door de ouders (art. 500) ................. 207 e. Onderafdeling 5. Vertrouwenspersoon (art. 501 BW) ........................................ 208 4. Afdeling 5. De beëindiging van het bewind (art. 502) ............................................. 208 §4. Overgangsrecht ........................................................................................................... 209 A. Beginselen ................................................................................................................ 209 B. Bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel ............................. 209 1. Voorlopig bewind .................................................................................................... 209 2. Onbekwaamverklaring en verlengde minderjarigheid ............................................ 209 3. Bijstand door gerechtelijk raadsman ...................................................................... 209 §5. Verhouding tot bijzondere wetten ................................................................................ 209

DEEL II.HORIZONTALE RELATIES .................................... 211

10

TITEL I. HUWELIJK ......................................................................................................................... 211 Hoofdstuk 1. ALGEMEEN ....................................................................................................... 211 AFDELING 1. DEFINITIE ........................................................................................................ 211 AFDELING 2. VERDRAGSRECHTELIJKE BESCHERMING ................................................. 211 AFDELING 3. STATISTIEK ..................................................................................................... 212 Hoofdstuk 2. GRONDVEREISTEN OM TE TROUWEN ......................................................... 212 AFDELING 1. TWEE PERSONEN VAN VERSCHILLEND OF HETZELFDE GESLACHT .... 212 AFDELING 2. HUWBARE LEEFTIJD ..................................................................................... 213 AFDELING 3. TOESTEMMING VAN DE AANSTAANDE ECHTGENOTEN .......................... 214 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 214 §2. Verloving ...................................................................................................................... 214 §3. Gemis aan toestemming .............................................................................................. 215 A. Huwelijk van geesteszieken ...................................................................................... 215 B. Schijnhuwelijk ........................................................................................................... 215 C. Gedwongen huwelijk ................................................................................................. 217 §4. Gebrek in de toestemming ........................................................................................... 217 AFDELING 4. INSTEMMING VAN DE OUDERS.................................................................... 218 AFDELING 5. GEEN VORIG NIET-ONTBONDEN HUWELIJK .............................................. 218 AFDELING 6. GEEN VERWANTSCHAP IN VERBODEN GRAAD (HUWELIJKSBELETSELEN) ..................................................................................................... 219 §1. Bloedverwantschap in verboden graad ........................................................................ 219 A. In de rechte lijn .......................................................................................................... 219 B. In de zijlijn ................................................................................................................. 219 §2. Aanverwantschap in verboden graad .......................................................................... 220 A. In de rechte lijn .......................................................................................................... 220 B. In de zijlijn ................................................................................................................. 220 §3. Vermoede bloedverwantschap na een vonnis waarbij de vermoedelijke verwekker veroordeeld is tot alimentatie ................................................................................................. 220 §4. Verwantschap in verboden graad van adoptie ............................................................. 220 Hoofdstuk 3. VORMVEREISTEN OM TE TROUWEN ........................................................... 221 AFDELING 1. VOOR HET AANGAAN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSAANGIFTE.. 221 §1. Aangifteplicht ............................................................................................................... 221 A. Bevoegde ambtenaar van de burgerlijke stand ........................................................ 221 B. Mogelijkheid tot vrijstelling ........................................................................................ 221 C. Overhandiging van zekere documenten ................................................................... 221 §2. Informatie omtrent de getuigen bij het huwelijk ............................................................ 221 §3. Wachttermijn ................................................................................................................ 222 §4. Weigering de akte van aangifte op te maken ............................................................... 222 AFDELING 2. BIJ HET SLUITEN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSVOLTREKKING .. 222 Hoofdstuk 4. SANCTIEREGELING ........................................................................................ 223 AFDELING 1. VOORKOMENDE HUWELIJKSBELETSELEN ................................................ 223 AFDELING 2. VERNIETIGENDE HUWELIJKSBELETSELEN. NIETIGVERKLARING VAN HET HUWELIJK 224 §1. Volstrekte nietigheidsgronden ...................................................................................... 224 §2. Betrekkelijke nietigheidsgrond ..................................................................................... 224 §3. Gevolgen van de nietigverklaring ................................................................................. 225 §4. Putatief huwelijk (art 201 BW) ...................................................................................... 225 §5. Nietigverklaring van het huwelijk en kinderen .............................................................. 226 Hoofdstuk 5. BEWIJS VAN HET HUWELIJK ......................................................................... 226 Hoofdstuk 6. GEVOLGEN VAN HET HUWELIJK ................................................................... 227 AFDELING 1. HET PRIMAIR HUWELIJKSSTELSEL ............................................................. 228 §1. De artikelen 212 tot 224 BW ........................................................................................ 228

11

A.

Artikel 212 – imperatieve bepalingen ........................................................................ 228 1. De artikelen 212 tot 224 BW zijn van toepassing door het enkele feit van het huwelijk .......................................................................................................................... 228 2. De artikelen 212 tot 224 BW zijn imperatieve bepalingen ...................................... 228 3. De (gelijke) handelingsbekwaamheid van echtgenoten ......................................... 229 B. Artikel 213-214 BW – Persoonlijke huwelijksverplichtingen ...................................... 229 1. Samenwoningsverplichting ..................................................................................... 229 2. Getrouwheidsverplichting ....................................................................................... 231 3. Hulpverplichting ...................................................................................................... 231 4. Bijstandsverplichting ............................................................................................... 232 C. Artikel 215 BW – Bescherming van de gezinswoning ............................................... 232 1. Voorwerp van de bescherming ............................................................................... 232 2. De bescherming ..................................................................................................... 233 a. Welke bescherming geniet de gezinswoning? ................................................... 233 b. Welke bescherming geniet het huisraad? .......................................................... 235 D. Artikel 216 BW – Beroepskeuze ............................................................................... 236 1. Het recht een beroep uit te oefenen zonder instemming van de andere echtgenoot 236 2. Het recht de naam van de andere echtgenoot in beroepsbetrekkingen te gebruiken 237 E. Artikel 217 BW – Inning en besteding van inkomsten ............................................... 237 F. Artikel 218 BW – Openen van een bankrekening ..................................................... 237 1. Iedere echtgenoot kan, zonder de instemming van de andere, op zijn naam een depositorekening voor geld of effecten doen openen of een brandkast huren .............. 237 2. Vermoeden van uitsluitende bestuursbevoegdheid t.o.v. de bewaarnemer of verhuurder (art. 218, tweede lid BW) ............................................................................. 238 3. Kennisgeving aan de echtgenoot ........................................................................... 238 4. Sancties .................................................................................................................. 238 G. Artikel 219 BW – Lastgeving tussen echtgenoten .................................................... 238 H. Artikel 220 BW – Gerechtelijke indeplaatsstelling .................................................... 239 I. Artikel 221 BW – Bijdrage in de lasten van het huwelijk ............................................ 239 1. Lasten van het huwelijk .......................................................................................... 240 2. Bijdrage naar vermogen ......................................................................................... 240 3. Bijzondere uitvoeringssanctie: de ontvangstmachtiging (art. 221, tweede lid BW) 240 J. Artikel 222 BW – Hoofdelijkheid van huishoudelijke schulden .................................. 241 K. Artikel 223 BW – Dringende en voorlopige maatregelen .......................................... 242 L. Artikel 224 BW – Nietigverklaring van bepaalde handelingen ................................... 245 AFDELING 2. HET WETTELIJK SECUNDAIR HUWELIJKSVERMOGENSSTELSEL .......... 247 §1. Algemeen ..................................................................................................................... 247 §2. Actief ............................................................................................................................ 247 A. Baten van de eigen vermogens ................................................................................ 248 1. Goederen eigen omwille van hun oorsprong (art 1399 BW) .................................. 248 a. Goederen van voor het huwelijk (tegenwoordige goederen) ............................. 248 b. Goederen om niet verkregen tijdens huwelijk (toekomstige goederen) ............. 248 c. Bewijs van het eigen karakter van een goed ..................................................... 248 2. Goederen eigen omwille van hun aard ................................................................... 249 a. Accessoria ......................................................................................................... 249 b. Strikt persoonlijke goederen .............................................................................. 253 B. Baten van gemeenschappelijk vermogen (art 1405 BW) .......................................... 254 C. Twee bijzondere problemen ...................................................................................... 254 1. Handelszaak ........................................................................................................... 254 2. Cliënteel van een vrij beroep .................................................................................. 254 §3. Passief ......................................................................................................................... 255 A. Onderscheid tussen bijdrage en verbintenis ............................................................. 255 B. Definitief passief (art 1406-1408 BW) ....................................................................... 255 1. Eigen schulden ....................................................................................................... 255

12

a. Eigen omwille van hun oorsprong (art 1406 BW) .............................................. 255 b. Eigen omwille van hun aard (art 1407 BW) ....................................................... 256 2. Gemeenschappelijke schulden (art 1408 BW) ....................................................... 256 a. Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk ......... 256 b. Schulden aangegaan door één echtgenoot ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen .................................................................................. 256 c. Schulden aangegaan door één echtgenoot in het belang van het gemeenschappelijk vermogen................................................................................... 257 d. Schulden ten laste van giften die de gemeenschap toekomen .......................... 257 e. Interesten van eigens schulden ......................................................................... 257 f. Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van één der echtgenoten............................................................................................................... 257 g. Schulden waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling ............................................................................................................. 258 C. Voorlopig passief (art 1409-1414 BW) ...................................................................... 258 1. Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. eigen schulden ....................................... 259 a. Algemene regel: art. 1409 BW ........................................................................... 259 b. Uitzondering: uitbreiding van het verhaalrecht art. 1410-1413 BW ................... 259 2. Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. gemeenschappelijke schulden ............... 260 a. Algemene regel: art. 1414, eerste lid BW verhaal op de drie vermogens .......... 260 b. Uitzondering: beperking van het verhaalrecht tot twee vermogens (art. 1414, tweede lid BW) .......................................................................................................... 260 D. Aparte regeling voor schulden tussen echtgenoten (art. 1450 BW) ......................... 260 §4. Bestuur ......................................................................................................................... 262 A. Inleiding ..................................................................................................................... 262 B. Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen ........................................................ 262 1. Begrip bestuur en doelgebondenheid van bestuur ................................................. 262 2. De regel: het gelijktijdig bestuur (art. 1416 BW) ..................................................... 262 a. Handelingen die onder het gelijktijdig bestuur vallen (exemplatieve opsomming; niet i/d wet) ................................................................................................................ 263 b. Gehoudenheid van de andere echtgenoot......................................................... 263 3. De eerste uitzondering: het alleenbestuur .............................................................. 264 4. De tweede uitzondering: het gezamenlijk bestuur .................................................. 264 a. Daden van beschikking in het raam van een gezamenlijke beroepsuitoefening (art. 1417, tweede lid BW) ......................................................................................... 264 b. Bepaalde gewichtige handelingen, steeds vatbaar voor nietigverklaring (art. 1418,1 BW) ............................................................................................................... 264 c. Bepaalde (iets minder) gewichtige handelingen, vatbaar voor nietigverklaring mits benadeling van de andere echtgenoot (art. 1418, 2 j° art. 1422 BW) ....................... 265 d. Schenkingen van gemeenschapsgoederen (art. 1419 BW) .............................. 265 C. Bestuur van het eigen vermogen .............................................................................. 265 D. Beveiligingsmaatregelen en sancties ........................................................................ 265 1. Rechterlijke machtiging (art. 1420 BW) .................................................................. 266 2. Rechterlijk verbod (art. 1421 BW) .......................................................................... 266 3. De nietigverklaring (art. 1422-1423 BW) ................................................................ 267 4. De vergoeding (art. 1433 BW) ................................................................................ 268 5. Ontneming van bestuursbevoegdheden (art. 1426 BW) ........................................ 268 6. Gerechtelijke scheiding van goederen (art. 1470-1474 BW) .................................. 269 §5. Ontbinding. Vereffening. Verdeling .............................................................................. 269 A. Oorzaken en ogenblik van de ontbinding .................................................................. 269 1. Overlijden van een echtgenoot ............................................................................... 269 2. Echtscheiding of scheiding van tafel en bed .......................................................... 270 a. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed o.g.v. onherstelbare ontwrichting (art. 1278 Ger.W.) ..................................................................................................... 270 b. Bijzonder geval van overlijden vóór de overschrijving, maar na het in kracht van gewijsde treden v/h echtscheidingsvonnis ................................................................ 271 c. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming (art. 1304 Ger.W.) ............................................................................................................. 271

13

3.

Gerechtelijke scheiding van goederen ................................................................... 271 a. Titularissen van het vorderingsrecht .................................................................. 271 b. Gronden ............................................................................................................. 272 c. Procedure en publiciteit ...................................................................................... 272 d. Gevolgen ............................................................................................................ 272 4. De overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel ...................................... 272 5. De gerechtelijke verklaring van afwezigheid .......................................................... 273 6. Gerechtelijke verklaring van overlijden ................................................................... 273 7. Nietigverklaring van het huwelijk ............................................................................ 273 B. De post-communautaire onverdeeldheid .................................................................. 275 1. De samenstelling van de onverdeelde massa ........................................................ 275 2. Bijzondere problemen ............................................................................................. 276 a. Bestuurshandelingen ......................................................................................... 276 b. Aanrekening van tijdens de echtscheidingsprocedure betaalde onderhoudsgelden..................................................................................................... 277 c. Woonstvergoeding ............................................................................................. 278 d. Afbetaling van hypothecaire lening .................................................................... 279 C. Boedelbeschrijving .................................................................................................... 279 D. Vereffening ................................................................................................................ 280 1. Samenstelling van de boedels ................................................................................ 280 2. Opmaken van de vergoedingsrekeningen .............................................................. 280 a. dwingend karakter .............................................................................................. 280 b. Gevallen van vergoeding ................................................................................... 281 c. Bedrag van de vergoedingen (art. 1435 BW) ..................................................... 281 d. Bewijs van de vergoedingen (art. 1436, eerste lid BW) ..................................... 284 e. Interesten (art. 1436, tweede lid BW) ................................................................ 284 f. Eindrekening inzake vergoedingen (art. 1437-1438 BW) ................................... 284 g. Vergoedingen en handelszaak: een bijzonder probleem ................................... 285 3. Verrekening van de lasten ...................................................................................... 286 a. Betaling van de gemeenschappelijke schulden vóór de verdeling (art. 1439 BW) 286 b. Betaling van de gemeenschappelijke schulden na de verdeling (art. 1440-1441 BW) 287 4. Verrekening van de vergoedingen .......................................................................... 287 a. Een echtgenoot is vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen (art. 1443 BW) .......................................................................................... 287 b. Het gemeenschappelijk vermogen is vergoeding verschuldigd aan een echtgenoot (art. 1442 en 1444 BW) .......................................................................... 288 E. De verdeling .............................................................................................................. 289 1. Beginsel van verdeling bij helften ........................................................................... 290 2. Recht van toewijzing bij voorrang (art 1446-1447 BW)) ......................................... 290 3. Heling ..................................................................................................................... 291 4. Kosten van vereffening en verdeling (art 1449 BW) ............................................... 292 §6. Casussen vereffening en verdeling van het wettelijk stelsel ........................................ 293 A. Samenstellen van de boedels ................................................................................... 293 B. Opmaken van de vergoedingsrekeningen ................................................................ 294 C. Verrekening van de lasten ........................................................................................ 294 D. Verrekening van de vergoedingen ............................................................................ 294 E. Verdeling ................................................................................................................... 294 F. Overzicht ................................................................................................................... 294 G. Casussen .................................................................................................................. 295

14

23/09/2013 Woord vooraf mondeling examen op bureau van verschelden Lise Voet contacteren over erfrecht Lynn de schrijver huwelijksvermogensrecht Leermateriaal: Handboek familierecht. Aanvullen met actualisering op minerva!!! Leuk: boek volgt dia’s en les, exact dezelfde structuur Recent: grote wijzigingen met meerderjarige onbekwamen en invoering familierechtbank Dia’s altijd voor de les beschikbaar, zeer belangrijk om aan te vullen met nota’s Wetboek: actuele editie BW en Ger W – beste oplossing voor dit vak: VRG Aanraden met kleuren te werken en op versch manieren onderstrepen om de structuur van de les in te zien Hoe goed ge met het wetboek kunt werken wordt ook getoetst op het mondeling examen. De leerstof: 2 grote delen: verticale familiale relaties (ouders en kinderen en me beetje goede wil ook de geesteszieken) Ook wettelijke erfrecht. (Er bestaat ook conventioneel: testamenten en schenkingen) Deze les is enkel wat er in de wet staat, volgend jaar familiale vermogensplanning: overeenkomsten die van het wettelijk stelsel afwijken Goed structuur van de lessen kennen en verbanden leggen ! bescherming van meerderjarigen -> nieuw: bewind horizontale familierecht: tussen partners, gelijken Huwelijk veel langer bij stilstaan want veel meer gevolgen Primair huwelijksstelsel: rechten en verplichtingen van echtgenoten (wa wordt voorgelezen bij huwelijk) Wettelijk secundair huwelijksvermogensstelsel (als ge geen overeenkomst hebt bij ne notaris voor ge trouwt) Lessen en hoe studeren -hoorcolleges: verschelden (PO in tweede semester: advies over wettelijke samenwoning, clausules van EOT OK schrijven zeker ivm kinderen, pleitzaak voor levende magistraten in

15

gerechtsgebouw zelf, in gebouw van hof van beroep, ter voorbereiding processtuk maken) (juridisch schrijven: klassieke noot bij recent vonnis of arrest, begeleid door katrien vereecke) mondeling examen is maar de helft van de evaluatie! Daarbuiten: 3 casussen afstamming, wettelijke erfopvolging en vereffening/verdeling wettelijk huwelijksvermogensstelsel Deze stof dan ook niet meer praktisch toepassen op mondeling examen zelf. Ter voorbereiding 3 casusgerichte hoorcolleges – plenaire oefeningen ! GEEn vragen via mail, wel afspraak maken via mail. Eindcompetenties -> zie slides Vooral belgisch familierecht, niet zoveel europees of internationaal Ook inzicht in historische evolutie! Arrest Marckx!!!! Invloed van familierecht door ethiek, politiek, sociologie, economie (bv mogen homo’s trouwen, bv mensen trouwen minder = sociologisch vraagstuk – recht hinkt achter en moet zich aanpassen) Moet het familierecht structuur geven aan de mensen of moet het de wensen van de mensen dienen? 2 compleet verschillende visie, vroeger structuur en nu ten dienste van de mensen. Politieke keuzes maken, bv gaan we de naamgeving veranderen omdat de mensen willen dat het kind ook de naam van de moeder kan dragen. Elk land maakt andere politieke keuzes door invloed van politiek, zal als laatste geharmoniseerd worden. Internationale verdragen: evrm en rechten van het kind Casussen kunnen oplossen! – 3 oefeningen Kritische houding! Zeer veel discriminaties in familierecht vooral bv in afstammingsrecht, door rechtspraak GH helemaal anders toepassen dan hoe in de wet staat EXAMEN 1. niet-periodegebonden evaluatie (50%): die 3 casussen (3-3-4) 2. periodegebonden evaluatie (50%): mondeling examen iedereen krijgt 3 vragen ( 1 over afstamming enzo, dan een vraag over de rest van verticale relaties en dan een vraag over horizontale relaties) Die vragen beginne algemeen, alsmaar meer bijvragen tot ge niets meer weet. Ook toetsen of ge met uw wetboek kunt werken. Het is veel beter van bij een vraag niet direct te antwoorden maar eerst uw wetboek te nemen en gestructureerd adhv de wet en wat er mss is bij gezien in de les te vertellen. Ook kleine toepassingen, bv iemand heeft geld en moet aan die en die en die geld betalen, hoe gaat da in zijn werk, da zijn eigenlijk eenvoudige casussen. Op 6 december weten we wanneer we examen hebben. FSA regelt dat. Dan binnen die dag zelf kunt ge uw moment kiezen via reservatieprocedure op minerva. Hoe studeren? Enkel het belangrijkste vanbuiten leren, het noodzakelijke, de dias en wat er verteld wordt geven de essentie weer. Maar de dias zelf zijn niet voldoende om alles te

16

begrijpen. Dia’s moet ge samenleggen met het handboek. Studentencursus van anatal jaren geleden is totaal onbetrouwbaar. Tip: maak eigen samenvatting, blokschema. Dat is dia’s + nota’s + nog extra uit het handboek (= naslagwerk, onmogelijk om helemaal te memoriseren) Wat wel vanbuiten leren? Wat niet in het wetboek staat. Ong 70% staat wel in het wetboek, maar niet altijd even duidelijk als het in de les wordt verteld. Ook op het examen alles kunnen terugvinden in het wetboek. Als ge het antwoord weet en ge vindt het ni in het wetboek dan maakt ge ne slechte indruk. Het wetboek is uw vriend. Ook toepassingsgericht studeren, goed link tussen theorie en praktijk leggen: dat wordt in de les gedaan, boek is heel droog

17

DEEL I. VERTICALE RELATIES

TITEL I.

AFSTAMMING

Hoofdstuk 1.

ALGEMEEN

AFDELING 1. BEGRIP Verschillende betekenissen: Algemeen " bloedverwantschap Bijzonder " ouderschap Oorspronkelijke afstamming = afstamming Wijst in de omgangstaal op bloedverwantschap Als ge da individualiseert komt ge tot een ouder-kind relatie (zie frans: la filiation) Verschil tussen biologische en juridische afstamming. In familierecht gaat het om de juridische afstamming. OPGELET: deze is niet altijd in overeenstemming met biologische afstamming Ge kunt er bv aan twijfelen of u juridische vader wel u biologische is, uw moeder kan bv overspelig gewest zijn. Dan zitten we met afstammingsproblemen. Bv Delphine Boël: voor Albert de juridische vader kan zijn moet eerst het juridisch vaderschap van Jacques Boel betwisten. Ook veel problemen: heeft ze wel een vorderingsrecht, is er geen bezit van staat,…? Meeste afstammingsprocedures zijn om juridische vaderschap in overeenstemming te brengen met biologisch. Waarom zo belangrijk? Belang van de afstamming: diverse gevolgen: 1. Wettelijk erfrecht is gekoppeld aan juridische. (alimentatie kan bv wel obv biologisch alleen) 2. Alimentatie 3. Ouderlijk gezag. Afstamming bepaalt wie ouder is van welk kind en omgekeerd 4. Familienaam: van mijn papa, juridisch Onderscheid oorspronkelijke afstamming versus adoptieve afstamming Conceptueel: oorspronkelijke afstamming werkt declaratief: geeft iets aan wat altijd al heeft bestaan = terugwerkende kracht.

18

Vb een wijze van afstamming: vaderlijke erkenning = wijze van vestigen vd afstammingsband, werkt declaratief, das een wilsverklaring, da kan mits toestemming vd moeder. Als dat geacteerd wordt dan werkt die afstammingsband terug in de tijd tot de verwekking van dat kind! Ge wordt verwacht vanaf de conceptie vader geweest te zijn van kind. Ook bij gerechtelijke vaststelling van vaderschap, das retroactief. Papa is dood maar juridisch ist u papa ni dan nog gerechtelijk laten vaststellen, da werkt retroactief, declaratief dus dan ben ik al kind vanaf mijn verwekking dus ook erfgerechtigd in nalatenschap van mijn papa. Oorspronkelijke afstamming is gebaseerd op de biologische werkelijkheid, maar niet altijd, ook socio-affectief aspect speelt mee. Wilsverklaring primeert, maar alst ni waar is dan procedures om te betwisten. Adoptie is socio-affectief concept, los van biologische realiteit werkt maar heel klein beetje terug in de tijd. Constitutief van aard, vestigt iets wat voordien nog niet bestond. Werkt terug tot neerlegging van verzoekschrift tot adoptie. Onderscheid biologisch, socio-affectief moet ge met een korrel zout nemen, geen absolute tegenstelling. Idealiter valt da samen. Adoptie is per definitie niet biologisch georiënteerd, vandaar het verschil.

AFDELING 2. OPENBARE ORDE-KARAKTER VAN HET AFSTAMMINGSRECHT Het afstammingsrecht raakt integraal de openbare orde; heeft een ordenend karakter want stelt u plaats vast in de juridische afstammingsboom. Men kan er niet van afwijken bij overeenkomst, dus geen deals over afstamming. Welke deal in de praktijk: draagmoederschapscontracten de vrouw die het kind baart is juridisch de moeder, door het feit da zij het kind baart wordt zij de moeder. In context van draagmoederschap baart de draagmoeder het kind dus de moeder is de draagmoeder. Da wil men natuurlijk ni bij draagmoederschap, de wensmoeder moet de moeder worden, da staat in het contract, de wensouders krijgen alle ouderlijke rechten en plichten. Da mag niet, strijdig met art 312-333 BW, dus zo een contract is nietig. Problematische is dat de draagmoeder geen ouder kan worden als gevolg van het baren van het kind, ze wordt uit ouderlijk gezag ontzet door contract, dat mag niet en dat is net de essentie. Er zijn trucen om dat op te lossen, om te zorgen dat die regel niet speelt. AFDELING 3. BLOED-EN AANVERWANTSCHAP §1. Bloedverwantschap Op basis van afstamming Er zijn 2 soorten bloedverwanten: -­‐ IN RECHTE LIJN: stammen van elkaar af, maw uzelf tov u vader, grootvader, kinderen, achterkleinkinderen ascendenten (in opgaande lijn) en descendenten (neerdalend)

19

-­‐

IN ZIJLIJN: stammen niet rechtstreeks van elkaar af maar wel een gemeenschappelijke stamouder. Uzelf tov oom of tante gemeenschappelijke stamvader: u grootvader. Neven en nichten onderling ook grootouders als gemeenschappelijke stamouders in zijlijn: moeilijk woord: collateralen

EXAMEN: bv wat is een stiefbroer: als u stiefmoeder een kind heeft is da u stiefbroer. Hij is geen bloedverwant en ook geen aanverwant. Uw stiefmoeder is wel een aanverwant. Anders is het met halfzus: dat zijn bloedverwanten eh want ze hebben een gemeenschappelijke ouder. Probleem stiefouder en stiefkind begrippen zijn uitgedijd, stief is enkel als er een huwelijk is, niet bij samenwonen. §2. Aanverwantschap Op basis van huwelijk aanverwanten: -­‐ bloedverwanten van de echtgenoot (bv uw schoonbroer, schoonmoeder,…) -­‐ echtgenoten van de bloedverwanten (bv uw schoonzoon, schoonbroer,…) -> heeft te maken met huwelijk en is daar ook toe beperkt. Niet uitgebreid naar wettelijk samenwonen bv, degene die me mijn zus samenwoont is juridisch gezien niet mijn schoonbroer §3. Systeem van de graden In hoeveelste graad staat gij tav van familieleden? bloedverwanten: elke generatie is een graad in rechte lijn, niet in de zijlijn Gijzelf tov u zus : 2 graden want ge moet opklimmen naar gemeenschappelijke stamouder en dan neerdalen naar uzelf dus van u zus naar u ouders naar u zus aanverwantschap: zelfde systeem, maar geen graad voor het huwelijk dat de aanverwantschap deed ontstaan

20

AFDELING 4. AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT EN HET EVRM §1. Belgisch recht beoordeeld door de Straatsburgse instanties Art 8 EVRM: recht op eerbiediging privé-, familie-en gezinsleven Art 14 EVRM: non-discriminatiebeginsel A. Arrest Marckx 13 juni 1979 Volgens oud erfrecht moest Paula haar kind wettelijk erkennen en adopteren om haar eigen kind Alexandra (ze was een bom) om da kind dezelfde rechten te geven als een kind van een getrouwde vrouw. Gebracht voor EHRM, ze hebben 2 dingen beslist het ging over vaststelling vd afstamming en over de gevolgen daarvan in het erfrecht. Afstamming probleem: erkenning en adoptie Erfrecht: oud art 756!! Natuurlijke kinderen zijn geen erfgenaam. De wet verleent hen geen rechten in de nalatenschap van een vader of moeder tenzij ze wettelijk erkend zijn. Geen erfrecht in de nalatenschap van de bloedverwanten van die ouders (voor natuurlijke kinderen) Paula en Alexandra: schending van art 8 en art 14 juncto art8 EVRM wat betreft de vaststelling van de afstamming Erfrecht ook strijdig met art 8 en art 14 zowel in hoofde van moeder als kind Nog iets: het feit dat Paula niet mocht schenken aan haar kind: schending eerste protocol EVRM Veel literatuur daarover. Communautaire verschillen. In Wallonië in de literatuur proberen minimaliseren, in Vlaanderen ruim, er moest iets veranderen. Het is veranderd, nieuw afstammings-en erfrecht: wet van 31 maart 1987 (zeer laat!), in werking getreden op 6 juni 1987 Aanleiding tot nieuwe rechtspraak van GH B. Arrest Vermeire 29 november 1991 Oud erfrecht: in nalatenschap van bloedverwanten van ouders Opnieuw schending vastgesteld maar ook rekening houden met rechtszekerheid. Nalatenschappen opengevallen voor Marckx blijven onverlet. Pech voor Astrid Vermeire. Nalatenschap van grootvader 1980, mag toch erven, maar van grootmoeder 1975 want da was voor het Marckx arrest. Ongelooflijk dat de datum van een arrest als breekpunt geldt. - het verlies aan erfrecht voor een buitenhuwelijks kind in de nalatenschap van zijn in 1980 overleden grootvader moet worden vergoed; - het verlies aan erfrecht voor een buitenhuwelijks kind in de nalatenschap van zijn in 1975 overleden grootmoeder moet niet worden vergoed.

21

§2. Art 8 EVRM: directe werking in familierecht? Directe werking= verdragsbepaling inroepen voor nationale rechter om daarmee intern recht buiten spel te zetten. Rechtspraak hof v cass, zeer eigenaardige rechtspraak. -­‐ Over vaststelling van afstamming: nee art 8 heeft geen directe werking, want onvoldoende volledig en nauwkeurig. We kunnen dus ivm afstamming belgisch recht niet buiten spel zetten, ge kunt u niet op art 8 beroepen. -­‐ Bij erfrecht wel directe werking van art 8 aanvaard. Vreemd want erfrecht toch gevolg van afstamming Waarom? In die zaken ging da over zaken waar het oude erfrecht van toep had moeten zijn maar dan op art 8 beroepen en op da moment was er dan al nieuw niet discriminatoir erfrecht (arresten van 1993 en 1995) Da was ni zo bij de afstamming Wegens gelijkheidsbeginsel ook nog eens opwerpen voor grondwettelijk hof 1989 AFDELING 5. BELGISCH AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT IN HET LICHT VAN HET GRONDWETTELIJK GELIJKHEIDS-EN NON-DISCRIMINATIEBEGINSEL §1. Beperkte doorwerking van het oude erfrecht bij wijze van overgangsmaatregel Oud discriminatoir erfrecht uit de artikelen 756 en 762 (oud) BW is blijven doorwerken krachtens art. 107 eerste lid Afstammingswet van 31/3/1987. Oude wet ook nog kennen want nog altijd procedures over nalatenschappen die zijn opengevallen voor de wet van 1987. Probleem: die wet heeft overgangsbepalingen ivm bv oud art 756 en 762 (over overspelige kinderen). Dus da werd gehandhaafd mits een overgangsbepaling. art. 107, eerste lid Afstammingswet: de nieuwe wet is van toepassing op kinderen geboren vóór en nog in leven op 6 juni 1987, “zonder dat daaruit enig recht in de voordien opengevallen erfenissen kan volgen” Art. 756 (oud) BW: “Natuurlijke kinderen zijn geen erfgenamen; de wet verleent hun slechts dan rechten op de goederen van hun overleden vader of moeder, indien zij wettelijk erkend zijn. Zij verleent hun geen recht op de goederen van de bloedverwanten van hun vader of moeder.” Art. 762 (oud) BW: “De bepalingen van de artikelen 757 en 758 zijn niet van toepassing op in overspel of in bloedschande verwekte kinderen. De wet verleent hun niets anders dan levensonderhoud.” Art 107 eerste lid afstammingswet: -­‐ de nieuwe wet( van 1987)

22

-­‐

toep op kinderen geboren voor en nog in leven op inwerkingtreding van die wet -­‐ maar ze mogen ni erven als die nalatenschappen zijn opengevallen voor 6 juni 1987 die overgangsbepaling is bekritiseerd en voor het arbitragehof ( nu GH) gekomen A. Erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind Arbitragehof nr. 18/91, 4 juli 1991 - gebrek aan erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind in de nalatenschap van haar moeder († 1956) en haar tante († 1983) (zaak Verryt) Rosalie wil erven maar ze mag ni volgens die overgangsbepaling. De eerste keer dat GH gezegd heeft: praktisch betekent ons arrest dat. Deze overgangsbepaling is strijdig met gelijkheidsbeginsel over erfrecht in maar 1 nalatenschap, die van na het arrest Marckx, de andere nalatenschap krijgt ze niet. Rosalie wou het daar ni bij laten ze wil nog retroactiviteit, Europese commissie heeft haar vordering onontvankelijk verklaard, dus Straatsburg heeft zich inhoudelijk akkoord verklaard met Belgische oplossing.

Conclusie: art. 756 (oud) BW, krachtens art. 107 Afstammingswet in werking gebleven, schendt het gelijkheidsbeginsel. Omwille van de rechtszekerheid is het evenwel verantwoord dat de nalatenschappen opengevallen vóór het Marckx-arrest onverlet zouden blijven. B. Erfrecht van een overspelig kind a patre Arbitragehof nr. 83/93, 1 december 1993 - gebrek aan erfrecht van overspelige kinderen a patre in de nalatenschap van hun vader († 1984) (zaak M’Bayo Wa Mwamba) 23

Oud art 762 BW: aan overspelige kinderen geen enkel erfrecht, alleen onderhoud Nalatenschap opengevallen in 1984 dus na Marckx arrest dus da ga lukken om erfrecht te claimen Conclusie: niets kan verantwoorden dat de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht zou worden uitgesteld tot 6 juni 1987. Omwille van de rechtszekerheid kan het oude erfrecht wel nog overspelige kinderen a patre uitsluiten van erfrecht in nalatenschappen opengevallen vóór 13 juni 1979. C. Synthese 2 cruciale data: Marckx arrest en inwerkingtreding afstammingswet op examen: praktische toepassing A

13 juni 1979

B

6 juni 1987

C t

Doorwerking van het oude discriminatoire erfrecht (art. 756-766 (oud) B.W.) via art. 107 Afstammingswet: strikt wettelijk (A+B) na de beperkende correctie door het Arbitragehof (enkel A) Conclusie: geoorloofde toepassing van het door de Afstammingswet ingevoerde erfrecht (B+C)

1. De nalatenschap is opengevallen voor 13 juni 1979 Dwz voor het Marckx-arrest. Toepassen art 07 van de Afstammingswet van 31 maart 1987. Dus oude artikels blijven gelden (discriminatie buitenhuwelijkse kinderen) 2.

De nalatenschap is opengevallen in de periode vanaf 13 juni 1979, maar voor 6 juni 1987 Rekening houden met rechtspraak GH. Het nieuwe niet-discriminatoire erfrecht wordt toegepast hoewel strikt wettelijk het oude zou moeten gelden via art 107 afstammingswet 31 maart 1987 voor de nalatenschappen pengevallen voor de inwerkingtreding van deze wet. 3. De nalatenschap is opengevallen na 6 juni 1987 De overgangsbepaling speelt niet. Et nieuwe erfrecht is van toepassing.

24

Hoofdstuk 2.

VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING

AFDELING 1. VASTSTELLING MOEDERSCHAP Bijna geen problemen behalve ikv draagmoederschap Drie vaststellingswijzen (hiërarchie): 1. vermelding naam moeder in geboorteakte 2. erkenning door een vrouw 3. gerechtelijke vaststelling van moederschap §1. Vermelding van de naam van de moeder in geboorteakte (art 312,§1 juncto art 57, 2° BW) in meeste gevallen, pas andere wijzen als er niets op staat of geboorteakte verdwenen ofzo 2 bepalingen met elkaar combineren art 57,2° BW da gaat gwn over de akten van burgerlijke stand, daar knoopt het recht afstamming aan vast art 312 de regel: “mater semper certa est” de moeder is niet degene wiens eicel gebruikt wordt, het is niet de genetische realiteit die primeert. De moeder is de vrouw die het kind baart. DUS anonieme bevalling (acouchement sous x) in België niet mogelijk (geen naam en geen info). Verschil met discrete bevalling (prof is daar tegen), wel persoon identificeerbare gegevens om later contact te kunnen maken maar niets in de geboorteakte. Anonieme bevalling is wel mogelijk in Frankrijk, als da gebeurd dan staat het moederschap ni vast dus in België oplossing nr 2 §2. Erkenning door een vrouw (art 313 BW) - indien de naam v/d moeder niet vermeld is in de geboorteakte of - indien er geen geboorteakte is # toepassing bij draagmoederschap dus oplossing voor draagmoeder: in frankrijk laten bevallen en wensmoeder kan da kind dan erkennen in België. Als ge anoniem bevalt in frankrijk dan pupil d’état en dan moet da volgens franse wet aan de diensten van franse overheid voor adopteren. Een reukje: franse adoptiewetgeving wordt niet gerespecteerd. - onder dezelfde (toestemmings)voorwaarden als de erkenning door een man (zie verder, art. 329bis BW) Zelfde voorwaarden als erkenning door een man (zie later). De man met een afstammingsband moet toestemmen tot een moederlijke erkenning. Moet de echtgenoot van de vrouw die een kind wil erkennen toestemmen? Neen da moet ni want die wordt pas juridische vader nadat die erkenning een feit is obv vermoeden van vaderschap enz (zie later).

25

§3. Gerechtelijke vaststelling van moederschap (art 314 BW) - bij gebrek aan (vermelding v/d naam v/d moeder in de) geboorteakte - wanneer het kind onder een valse naam is ingeschreven in geboorteakte - bij gebrek aan moederlijke erkenning Wanneer kind onder valse naam is ingeschreven. Vb baby J geboren in Jan Palfijn en naam van nederlandse moeder in geboorteakte, dat is fraude. Moederschap van draagmoeder kan gerechtelijk worden vastgesteld. Met toep van nederlands recht is dat ook gelukt, had men belgisch toegepast was dat ook mogelijk geweest - onder dezelfde voorwaarden als de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap (zie verder, art. 332quinquies BW) Bewijs van de bevalling moet worden geleverd - via bezit van staat (zie art. 331nonies BW) of - (bij gebreke van bezit van staat) door alle wettelijke middelen

-­‐

-­‐

Welk bewijs moet geleverd worden bij gerechtelijke vastselling van moederschap? Gewoon naar art 314 BW. Bewijs van de bevalling leveren! via bezit van staat dus iets biologisch bewijzen via iets sociaal, das raar eh. Als wensmoeder die voor het kind gezorgd heeft zij kan dus de bevalling bewijzen als zij zich altijd als moeder gedragen heeft. Alleen na anonieme bevalling dus eh anders mater semper certa est. de socioaffectieve realiteit primeert op biologische werkelijkheid (zie art 331 nonies) de rest zijn details bij vaderschap Bijzondere regels voor overspelige kinderen - Erkenning door een overspelige vrouw: mededelingsverplichting (art. 313, § 3 BW), op straffe van (relatieve) niettegenwerpelijkheid - Gerechtelijke vaststelling overspelig moederschap: echtgenoot moet in het geding worden geroepen (art. 332ter, vierde lid BW) Bijzondere regels voor bloedschennige kinderen Erkenning of gerechtelijke vaststelling waaruit absoluut huwelijksbeletsel tussen ouders blijkt = verboden (zie art. 313, § 2 en 314, tweede lid BW)

26

27/09/2013 AFDELING 2. DE VASTSTELLING VAN HET VADERSCHAP Inleiding: Drie vaststellingswijzen: 1. de vaderschapsregel (= binnen het huwelijk) art. 315 BW 2. erkenning door een man 3. gerechtelijke vaststelling van vaderschap

§1. Afstamming van vaderszijde binnen het huwelijk A. De vaderschapsregel (art 315 BW) “Pater is est quem nuptiae demonstrant” De echtgenoot is vader van kinderen geboren: - binnen het huwelijk van de moeder - binnen de 300 dagen na de ontbinding of nietigverklaring van dit huwelijk vermoeden van vaderschap, meer dan dat, het is dwingend opgelegd ad echtgenoot vd moeder Wa zegt de wet? De echtgenoot is vader van kinderen geboren binnen het huwelijk van de moeder. Ook kinderen geboren binnen de 300 dagen (ong 10 maand) na de ontbinding of nietigverklaring vh huwelijk hebben de ex-echtgenoot of de overleden echtgenoot als vader Huwelijk ontbinden? Echtscheiding of overlijden Wat is de exacte ogenblik waarop huwelijk is ontbonden door echtscheiding? Op ogenblik dat vonnis in kracht van gewijsde treedt. Wanneer in kracht van gewijsde? 1 maand na de betekening van het vonnis Als nu het huwelijk wordt ontbonden door overlijden dan is het natuurlijk de datum van overlijden De idee achter de wet anno 1804? Ratio dat een kind verwekt binnen het huwelijk dat moet de echtgenoot tot vader hebben, dat is de idee van napoleon. Willen veruitwendigen door een bepaalde marge aan te geven. 300 dagen dat is een enorm ruime zwangerschap, een maand marge genomen B. Vermoedens Tekst van de wet koppelen aan de verwekking van het kind art 326 BW : 2 vermoedens, 1 omtrent de periode dat kind verwekt is en 1 omtrent de specifieke tijdstip binnen die periode

1. Tijdvak van de verwekking kind wordt vermoed te zijn verwekt in het tijdvak van de 300ste t.e.m. de 180ste dag vóór de geboorte = vermoeden juris tantum

27

tussen de 300ste en 180ste dag voor de geboorte, dat is een periode van 121 dagen. Dit is een vermoeden juris tantum = weerlegbaar vermoeden (tegendeel is vermoeden juris et de jure). Waarom is het zinvol om dat tegenbewijs te leveren? Hoe zou het nu praktisch nuttig kunnen zijn in een concrete afstammingszaak? Adhv voorbeeld: • stel u voor met een kind da geboren is 301 dagen na het in kracht van gewijsde getreden vonnis van ontbinding vh huwelijk. Heeft da kind de echtgenoot van de moeder tot vader? Neen, want enkel kinderen binnen de 300 dagen • stel u nu voor da ge zou kunnen bewijzen da die zwangerschap nog langer dan 301 dagen geduurd heeft, bv met bewijs van gynaecoloog dat het 302 dagen geduurd heeft, wat betekent da concreet? Dat betekent da da kind da volgens de tekst vd wet niet onder de vaderschapsregel zou vallen via het tegenbewijs leveren van da vermoeden kunt ge bewijzen da het toch verwekt is binnen het huwelijk en de ratio vd regel is kinderen verwekt binnen huwelijk en dan valt het dus toch onder vaderschapsregel. Ge kunt dus door da tegenbewijs de afstamming van da kind veranderen • stel u voor dat een kind geboren wordt 180 dagen na de ontbinding vh huwelijk. Heeft da kind de echtgenoot tot vader? Ja eh, krachtens de tekst vd wet. Stel u nu voor da ge ne gynaecoloog hebt die attesteert da de zwangerschap maar 179 dagen geduurd heeft, als ge da kunt bewijzen. Het gevolg daarvan is dat da kind verwekt is na de ontbinding van het huwelijk, en dan is de ratio van de vaderschapsregel nimeer voldaan en da kind onttrekken aan de vaderschapsregel dus kind is vaderloos en opent mogelijkheid voor erkenning door de biologische vader Conclusie: Toepassing: kind geboren 301 dagen na ontbinding, maar zwangerschap heeft 302 dagen geduurd # Vaderschapsregel speelt voor dit laat geboren kind (dat tijdens het huwelijk is verwekt) Toepassing: kind geboren 180 dagen na ontbinding, maar zwangerschap heeft slechts 179 dagen geduurd # Vaderschapsregel speelt niet voor dit prematuur kind (dat na het huwelijk is verwekt)

2. Meest gunstige tijdstip: Omni meliore momento kind wordt vermoed te zijn verwekt (binnen het wettelijke tijdvak) op het voor het kind gunstigste tijdstip = vermoeden juris tantum Praktisch belang: toepassing van de vaderschapsregel kan erdoor worden uitgeschakeld (bv. indien men de verwekking situeert binnen het wettelijk tijdvak, maar na de ontbinding van het huwelijk). kind wordt verwekt op het voor het kind gunstigste tijdstip. Ge moogt de verwekking willekeurig situeren binnen da tijdsperk. Dus ge kunt kiezen om het wel of niet ad vaderschapsregel te onttrekken. Meestal gedwongen tegen de wil van de vermeende vader in.

28

C. Uitzonderingen

1. Afwezigheid Een beslissing houdende vaststelling van het vermoeden van afwezigheid waaruit blijkt dat het kind geboren is meer dan 300 dagen na de verdwijning van de echtgenoot (art. 316 BW) Het regime van de afwezigheid is grondig hervormd door de wet van 9 mei 2007 (BS 21 juni 2007). bv weggespoeld door tsunami. Als meer dan 300 dagen na de verdwijning dan zal hij allicht ni de vader

2.

Automatische uitschakeling van de vaderschapsregel in drie (eigenlijk vijf) gevallen, behoudens verklaring van handhaving art 316bis zeer belangrijk artikel maar ge moet goe de systematiek daarvan snappen. Het gaat om uitz op het vermoeden van vaderschap eh die in de wet staan da betekent dat de echtgenoot niet de juridische vader zal zijn. Uitzondering tenzij gemeenschappelijke verklaring van handhaving van het vermoeden van vaderschap van echtgenoten. Er is een verschil tss gemeenschappelijke en gezamelijke verklaring. Bij gezamelijke moet ge beiden fysiek aanwezig zijn en uitspreken. Bij gemeenschappelijke kan de ene naar het loket komen en een papier van den andere meenemen

Nu wa zijn die 3 gevallan van uizonderingen? Overzichtsdia gemaakt: dia nr 6 waarin da ge in grote lijnen kunt snappen of het artikel van toep is of ni. Globaal gezien zal het vaderschap van de echtgenoot krachtens de wet niet vaststaan wanneer kind geboren is > 300 dagen na: - inleiding van een echtscheidingsprocedure (EOO of EOT) (drie te onderscheiden gevallen: 2 EOO en 1 EOT) - geregistreerde inschrijving op verschillende adressen - machtiging v/d vrederechter tot afzonderlijk verblijf (ZIE art. 316bis, 1° tot 3° BW) -­‐

in dat eerste zitten der al 3. Huwelijk is ontwricht als een echtscheidingsprocedure is ingeleid op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk, 2 gevallen van EOO en 1 geval van EOT -­‐ jullie zijn wel nog getrouwd maar er worden hier dringende voorlopige maatregelen gevraagd. Hij machtigt u om op andere adressen te wonen we komen hier nog op terug in de oefeningen volgende week. D. Vaderschapsconflicten

1. Opeenvolgende huwelijken van de moeder Er is een probleem als de moeder hertrouwt , als 2 echtgenoten de vader kunnen zijn. Stel u voor dat de moeder kort na de ontbinding van het ene huwelijk hertrouwt. Dan is het mogelijk dat het kind geboren wordt binnen het tweede huwelijk maar ook binnen 300 dagen na de ontbinding van het eerste. De wet zegt de voorkeur gaat uit naar de nieuwe echtgenoot. (art 317, eerste lid BW)

29

2. Bigamie in hoofde van de moeder Er is nog een ander vaderschapsconflict dat niet specifiek door de wet wordt opgelost. Bv in een geval van bigamie. Een vrouw is met 2 mannen tegelijk getrouwd. Welke van de 2 wordt de vader? Dan is er zo een restartikel. De rechter stelt de meest waarschijnlijke vast (art 331 septies BW). Bv bezit van staat en anders dna onderzoek enzo. Da komt ni voor want bigamie dat is een misdrijf eh. Maar wel bij allochtonen. §2. Afstamming van vaderszijde buiten het huwelijk T wee essentieel verschillende wijzen: - erkenning door een man - gerechtelijke vaststelling van (= onderzoek naar het) vaderschap A. Vaderlijke erkenning 1° erkenning door een man ofwel voor notaris ofwel ambtenaar van burgerlijke stand. Impliceert vrijwillligheid in hoofde van de man. Gedwongen erkenning is een contradictio in terminis want erkenning is altijd vrijwillig.

1.

Grondvoorwaarden a. Het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel ex art 315 of 317 BW (art 319 BW)

Wnn kan een man een kind vrijwillig erkennen? Een erkenning door een man is maar mogelijk als het vaderschap ni vaststaat krachtens de vaderschapsregel. Als een kind een vader heeft ogv vaderschapsregel kan erkenning ni. Oplossing? Het is mogelijk om het vaderschap vd echtgenoot te betwisten voor de rechter. Dus vaderschapsregel door de rechter laten uitschakelen. Dan wordt het kind vaderloos en is de weg vrij voor erkenning. Dat is omdat een kind ni tegelijkertijd 2 vaders kan hebben ogv afstamming. b. Toestemming van de moeder en/of het kind (art 329bis BW) Wettelijk vereiste toestemmingen: Ander basisprincipe bij erkenning (materiele rechtshandeling) , in zekere zin meerzijdige rechtshandeling, ook nog toestemming van andere personen vereist naargelang de leeftijd vh kind. Als ge da juridisch analyseert zijn da eigenlijk eerder instelling, want die worden eigenlijk geen partij bij de rechtshandeling. In de meeste gevallen ofwel een kind da nog moe geboren worden ofwel een kind da juist geboren is, wie moet dan toestemmen? De moeder? Pas als het kind 12j is moet het kind ook toestemmen tenzij geestelijk gehandicapt. Is het kind meerderjarig dan moet de moeder niet instemmen. Ook bij prenatale erkenning moet de moeder instemmen, da is juridisch nog geen moeder, even opmerken. Een meerderjarige kan ook erkend worden, er zijn geen leeftijdsgrenzen, het is zelfs mogelijk dat ik iemand zou erkennen die ouder is dan ik, een biologische band is dus niet vereist bij erkenning en we zullen zelfs zien dat een minderjarige kan erkennen. 30

Dus als regel zou ge kunnen zeggen da elke vaderlijke erkenning een of andere toestemming vereist van iemand anders dan de vader zelf. Er is daar een uitzondering op bv als er geen moeder is of ze is dood of ze is niet in staat toe te stemmen, wet is daar wantrouwige tegenover. Conclusie: * kind < 12 jaar: moeder moet toestemmen, ook bij prenatale erkenning * kind ≥ 12 jaar: moeder + kind (maar kind niet wanneer het onbekwaamverklaard is, verlengd minderjarig werd verklaard of werd geoordeeld dat het geen onderscheidingsvermogen heeft) (art. 329bis, § 2 BW) * kind meerderjarig of ontvoogd: moet zelf toestemmen (art. 329bis, § 1 BW = vetorecht) * uitzondering: bijzondere gevallen ex art. 329bis, § 3 BW: erkenning zonder toestemming moet ter kennis worden gebracht, met het oog op eventuele vordering tot nietigverklaring Toestemmingsweigering en het geding dat daarop volgt: Helaas is het id praktijk zo dat die erkenning niet zonder slag of stoot gaan. Een man verwekt een kind bij een vrouw en die relatie springt af. Man kan verantwoordelijkheid nemen maar moeder wil da ni want tis een slechte man. Wa gebeurt er dan? Hij stuit op toestemmingsweigering vd moeder. Wa gaat er gebeuren de man moet de moeder dagvaarden. Verhaal na toestemmingsweigering(en) bij de rechtbank van eerste aanleg (art. 329bis, § 2, derde lid BW) - aspirant-erkenner dagvaardt wie weigert - partijen worden gehoord in raadkamer 2 fasen in het geding voor de rechtbank (art. 329bis, § 2, derde lid BW) a) Verzoeningspoging b) Uitspraak van de rechtbank (indien de nodige toestemmingen niet worden bekomen) Een verzoeningspoging mislukt nagenoeg altijd. De rechtbank gaat de zaak moeten trancheren, wat gebeurt er dan? In eerste instantie als ge die wettekst leest gaat de RB die moet oordelen na of de man al dan niet mag erkennen, naar de biologie gekeken maar op negatieve manier, kan er worden bewezen dat de man de vader niet is. Maar heel vaak is hij de vader wel of kan de moeder het nog niet wordt bewezen. Wat moet de rb dan beslissen? Dan kan de rb de erkenning weigeren als de erkenning kennelijk in strijd is met de belangen vh kind. Kennelijk interpreteren als manifest. Kennelijk betekent een marginale toetsing of de erkenning manifest in strijd is met de belangen vh kind. Er zijn wel gevallen waarin ex gevangenen bv een verkrachter waar de rb heeft geoordeeld dat de erkenning niet in strijd is met de belangen vh kind. De rechtbank vindt erkenning iets positief. Het kind gaat erven, das voor de afstammingsband. Het belang van de afstammingsband. Zelfs mensen die id gevangenis zitten worden toegelaten tot de erkenning. Het moet al heel grof zijn, een notoire pedofiel om te weigeren. Dat opportuniteitsoordeel vd rechtbank

31

enkel maar mogelijk is voor kinderen die ouder zijn dan 1 jaar, maar daar moet ge rechtspraak van GH bijlezen want feit da kind jonger dan 1j geen opportuniteitsoordeel krijgt is ongrondwettig bevonden. Die opportuniteitstoetsing is dus altijd mogelijk. Dat is contra legem he. Een dubbele afstammingsband wordt in het belang van het kind geacht. Het manifest nadelige karakter van de vaststelling van de afstamming moet worden bewezen om het oordeel dat de erkenning kan plaatsvinden te verhinderen. Overwegingen inzake de gevolgen van de afstamming (ouderlijk gezag en recht op persoonlijk contact, in het algemeen de gevolgen van de afstamming) doen niet ter zake

Er is een bepaling die wil dat de verkrachter van de moeder de vader niet kan worden. Het is het instellen van de strafvordering tegen man als verkrachting, dan wordt erkenningsprocedure geschorst en als hij uiteindelijk de verkrachter is dan mag hij dus niet erkennen. De vraag rijst wat wordt bedoeld met de bewoordingen “wordt de in het [derde] lid bedoelde termijn van één jaar opgeschort tot de beslissing over de strafvordering in kracht van gewijsde is gegaan”. Wellicht was het de bedoeling van de wetgever om de rechtbank geen opportuniteitsoordeel te laten vellen (en de belangen van het kind dus niet te laten toetsen) telkens wanneer de aspirant-erkenner vervolgd werd wegens verkrachting van de moeder, maar naderhand onschuldig werd bevonden, in gevallen waarin de aspirant-erkenner de moeder al tijdens het eerste levensjaar van het kind had gedagvaard na haar toestemmingsweigering.

Conclusie: wat zal de rechtbank beslissen? - bij bewijs van biologisch niet-vaderschap: verzoek afgewezen; - indien het niet-vaderschap niet wordt bewezen, kan de rechtbank de erkenning weigeren als ze “kennelijk” in strijd is met de belangen van het kind (ook ≤ 1 j., zie GwH 16 december 2010). - Indien tegen de aspirant-erkenner een strafvervolging is gestart wegens verkrachting van de moeder gedurende het wettelijk tijdperk van de verwekking, kan de erkenning niet plaatsvinden (art. 329bis, § 2, vierde lid BW) De procedure na toestemmingsweigering kan door de aspirant-erkenner worden ingeleid vóór de geboorte (art. 328bis BW), maar er rijzen in voorkomend geval problemen i.v.m. het bewijs van de biologische realiteit Het is mogelijk dat de man de procedure al start voor de geboorte van het kind, dat is een theoretisch recht maar in de praktijk komt da ni goed voor de erkenner. Er wordt eerst gekeken naar de biologische realiteit. Hoe kunt ge da bewijzen als het kind nog in de buik zit? Da kan, niet via gwn dna onderzoek maar wel via vruchtwaterpunctie, maar dat is niet risicoloos dus de praktijk is dat de rechtbanken aarzelen om die punctie manu militari op te leggen als de moeder daar ook tegen is, dat doet men niet, in de praktijk gaat men die zaak gewoon uitstellen. Da is rampzalig voor die aspirant erkenner. Wa hij wil doen is da kind erkennen zo snel mogelijk want hij wil zijn naam geven aan da kind en dat het kan erven als hij sterft voor de geboorte. Als het wordt uitgesteld wa gaat er dan gebeuren op moment van geboorte? De naam van de moeder krijgen. Die naam kan niet gewijzigd worden na de geboorte zonder instemming vd moeder. Er moet een gezamelijke verklaring tot naamswijziging

32

gebeuren. Da uitstellen van die zaak hier heeft verschrikkelijke gevolgen voor de man. Als ge al weet da de moeder ga tegenwerken leidt het toch tot niets. c. Geen absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkenner en de moeder men heeft erkenningen willen verhinderen die uit incest ontstaan. Een man kan geen kind erkennen bij zijn moeder, dochter, kleindochter, zus, halfzus, de rest is toegelaten. Bv bij stiefzus kan wel, er is wel een huwelijksbeletsel maar tis ni absoluut. Helaas is de wettekst langer dan hij zou mogen zijn, de tekst laat uitschijnen dat er een uitzondering zou zijn. Die toevoeging is zinloos want het huwelijk kan geen absoluut huwelijksverbod doen ontstaan. Zie je dat de erkenningen die verboden zijn zeer miniem zijn De vader kan het kind niet erkennen, wanneer uit die erkenning een absoluut huwelijksbeletsel tussen hem en de moeder zou blijken, [tenzij…… het huwelijk waardoor dat (huwelijks)beletsel is ontstaan, nietig werd verklaard of werd ontbonden door overlijden of door echtscheiding] (art. 321 BW), Opgelet: de huwelijksverboden tussen aanverwanten in de rechte lijn zijn relatief geworden na de wet van 15 mei 2007 Het arrest dat het Arbitragehof terzake wees op 17 december 2003 (i.v.m. art. 321 BW) handelde over de (vaderlijke) erkenning van een aanverwant kind (verwekt door een man bij zijn stiefdochter), die vanuit grondwettigheidsperspectief moet kunnen plaatsvinden op een ogenblik dat het huwelijk dat de aanverwantschap deed ontstaan, ontbonden was door echtscheiding. Na de Wet van 15 mei 2007 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het huwelijk tussen aanverwanten (B.S. 29 juni 2007) kan het huwelijksverbod tussen aanverwanten in de rechte opgaande en nederdalende lijn om gewichtige redenen worden opgeheven (zie art. 164 B.W.).

2. Vormvereisten voor erkenning Authentieke akte. Ambtenaar vd burgerlijke stand is het goedkoopst - een authentieke akte, maar geen testament (art. 327 BW) - opgemaakt door een bevoegde ambtenaar (ABS, notaris, diplomatieke of consulaire ambtenaar)

-

3. Modaliteiten van vaderlijke erkenning erkenning door een man die niet de biologische vader is (= erkenning uit welwillendheid) erkenning door een onbekwame (art. 328, eerste lid BW) erkenning van een verwekt kind vóór de geboorte (= prenatale erkenning) is mogelijk art. 328, tweede lid BW erkenning van een overleden kind(= postume erkenning) is mogelijk indien dit afstammelingen heeft nagelaten Een zonder afstammelingen overleden kind kan enkel binnen het jaar na zijn geboorte worden erkend (art. 328, tweede lid BW) 33

-

erkenning van een reeds erkend kind (= opeenvolgende erkenningen) mogelijk, maar enkel de eerste erkenning heeft uitwerking zolang ze niet is vernietigd (art. 329 BW) erkenning van een doodgeboren kind is NIET mogelijk, omwille van de theorie van de juridische persoonlijkheid (Juridische persoonlijkheid ontstaat bij de levende en levensvatbare geboorte.) Wel wordt een akte van aangifte van levenloos kind opgemaakt (art. 80bis BW) a. Erkenning door een man die niet de biologische vader is

Er is geen enkel probleem met de situatie dat een man een kind erkent die dat kind niet verwekt heeft. Is dat aan te raden? Da hangt af van de situatie. Als de man er toch voor wil zorgen zelfs al heeft hij het niet verwekt dan is dat zelfs voordelig voor het kind. Erkenning uit welwillendheid, maar een erkenning die niet ad biologische werkelijkheid beantw loopt het risico betwist te worden. Principieel is er geen probleem mee maar kan later worden betwist. b. Erkenning door een onbekwame Een erkenning is een belangrijke rechtshandeling toch zegt de wet dat de erkenning door een onbekwame kan geschieden. Maar met een korrel zout nemen: een geesteszieke met kettingzaag in een instelling niet, een kindje van 7-8j ook niet. Ge moet over het gevraagde onderscheidingsvermogen beschikken om de draagwijdte van uw handeling te kennen. Men aanvaard dat een 12jarige een kind kan erkennen als oordeel des onderscheids. Degene met een heel kleine handicap kan wel een kind herkennen. c. Prenatale erkenning Prenatale erkenning= voor de geboorte maar na de verwekking. De wet laat da toe. Maar de praktijk is anders naargelang de gemeente waarin de erkenning gebeurt. Er zijn 2 strekkingen, de ene zegt de wet is wat het is, kan vanaf de verwekking = vanaf de zaadcel de eicel bevrucht. Ge gaat da ni zien aan de vrouw; Als ge kunt bewijzen dat het er is en de dokter attesteert da dan is da voldoende. Er is een andere strekking die meer vereist, meestal vereist men da ge 6 maand of meer al zwanger zijt. Waarom is dat? Het antwoord ligt ie ministeriele omzendbrief van 1848 dus geen akte van burgerlijke stand voor een wezen bestaan dat nog gaan 180 dagen oud is mag bestaan. In gent is het ook zo eh dat er 6 maanden zwangerschap vereist wordt. Wat is er nu juist? Ik denk dat het wel degelijk 6 maanden moet zijn obv omzendbrief. In mijn ogen is de omzendbrief gewoon een concretisering van de wettekst die niet onbillijk is in de concrete situatie want er gaat al soms iets mis in het begin vd zwangerschap.

d. Postume erkenning Postuume erkenning = erkenning ve overleden kind. Dat kan als dat overleden kind afstammelingen heeft nagelaten. De ratio van die bepaling is dat men erfenisnajagerij te voorkomen. Men zou een overleden kind kunnen erkennen en daar dan van erven maar de ouder zal ni erven als er afstammelingen zijn.

34

Desalniettemin is het sinds 2007 mogelijk dat een zonder afstammelingen overleden kind kan erkend worden binnen het jaar na de geboorte. e. Opeenvolgende erkenningen Opeenvolgende erkenningen kunnen. Enkel de eerste erkenning heeft uitwerking zolang ze niet is vernietigd. Die tweede bestaat en moet geakteerd worden maar geen uitwerking zolang eerste bestaat, als betwistingsvonnis van eerste in kracht van gewijsde treedt dan krijgt de tweede automatisch uitwerking met terugwerking tot verwekking king. Een misverstand dat wijd verspreid is. Een reeds erkend kind kan nog ne keer erkend worden (terwijl in wet een kind kan maar 1 vader tegelijk hebben). f.

Erkenning van een doodgeboren kind

Erkenning van een doodgeboren kind (dat is een verschil eh dat ander heeft nog zelfstandig geademd) Dat kan niet worden erkend. Omwille van de theorie van de juridische persoonlijkheid. Wa gebeurt er daar dan mee met die doodgeboren kinderen, er wordt een akte opgemaakt als bewijs dat er een doodgeboorte is geweest maar geen geboorteakte en ge kunt daar ne naam aan geven maar da heeft geen juridische gevolgen, niets te maken met afstamming. Wel wordt een akte van aangifte van levenloos kind opgemaakt (art. 80bis BW)

4. Declaratief karakter werkt retroactief tot de geboorte of zelfs tot de verwekking “Infans conceptus pro jam nato habetur, quoties de commodis eius agitur” 5. Publiciteit van een erkenning - Algemeen: kantmelding in de geboorteakte van het erkende kind (art. 62, § 2 BW); niet in de geboorteakte van de erkenner Enkel publiciteit id geboorteakte van het kind. Zou beter in da van de erkenner staan want als die dan doodgaat ziet ge wie die allemaal erkend heeft. Een gebrek id publiciteit. Tegenwoordig met nieuw samengestelde gezinnen en buitenhuwelijks enzovoort al die kinderen zijn even erfgerechtigd. Der kan jaren later ene afkomen ik ben ook erfgerechtigd en dan moet de hele erfverdeling opnieuw gebeuren - Specifiek: de erkenning van een overspelig kind a patre moet ter kennis worden gebracht aan de echtgeno(o)t(e) van de erkenner, op straffe van relatieve niet-tegenwerpelijkheid (art. 319bis BW) De erkenning van een overspelig kind a patre. De vader is overspelig geweest hij heeft een kind verwekt bij een vrouw die niet zijn echtgenote is. Die erkenning moet ter kennis gebracht worden van de erkenning dat haar man een kind erkent heeft dat hij verwekt heeft bij een andere vrouw. Waarom is da? Haar erfrecht en da van haar kinderen wordt daardoor beinvloed. Hoe gebeurt dat? Via een aangetekende brief. Enkel gerechtsdeurwaardersexploot als erkenning in buitenland. Hoe?

35

- indien de erkenningsakte werd opgemaakt door een Belgische ABS of notaris, wordt een afschrift van de erkenningsakte door hem verzonden bij een ter post aangetekende brief, binnen de drie dagen na de opmaak van de erkenningsakte; - in andere gevallen wordt ze betekend bij deurwaardersexploot, op verzoek van de vader, het kind of diens wettelijke vertegenwoordiger. De sanctie is relatieve niet-tegenwerpelijkheid. Als die aangetekende brief niet wordt verstuurd dan is 319bis niet gerespecteerd Die erkenning zal niet tegenwerpelijk zijn aan die echtgenote en de kinderen uit het huwelijk, dus enkel aan die mensen niet tegenwerpelijk de bedrogen echtgenote en de huwelijkse kinderen. Die mogen doen alsof die erkenning niet bestaat. Das natuurlijk een schizofrene toestand eh. Da leidt tit ongewikkelde complicaties ivm erfrecht waar geen goeie oplossing voor bestaat. Die aangetekende brief kan ook na overlijden worden verstuurd. B. Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap gerechtelijke vaststelling das altijd met procedure, meestal tegen zijn wil in. Soms wil de vader het zelf maar da gebeurt heel weinig want erkenning is veel eenvoudiger en goedkoper

1.

Grondvereisten a. het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel , noch op grond van een erkenning

vaderschapsregel speelt niet (art. 315 of 317 BW) " spiegelbepaling van art 319 b. Afwezigheid van succesvol uitgeoefend recht van verzet (art 322 BW) Recht van verzet tegen de gerechtelijke vaststelling van het vaderschap: regeling analoog aan de toestemmingen vereist voor een erkenning (zie art. 332quinquies BW): na uitoefening relatief verzetsrecht wordt de vordering pas afgewezen indien de vaststelling “kennelijk” strijdig is met de belangen van het kind (ook al is dat ≤ 1 j., zie GwH 3 mei 2012) parallel met toestemming bij erkenning is recht van verzet, degenen die tot de vaderlijke erkenning moesten toestemmen die hebben ook een recht van verzet die kunnen zich verzetten tegen gerechtelijke vaststelling art 322 quinquies, 322 verwijst daarnaar. In deze context ook vonnis grondwettelijk hof, marginale toetsing moet dus ook gebeuren voor kinderen jonger dan 1 jaar. GwH 7 maart 2013 Het marginale karakter van het rechterlijke opportuniteitsoordeel ex art. 332quinquies BW is strijdig bevonden met artikel 22bis, vierde lid Gw. (het belang van het kind is de eerste overweging bij elke beslissing die het kind aangaat)

36

Gevolg: volle toetsing aan het belang v/h kind; concrete belangenafweging van alle partijen, maar belang kind primeert Arrest van GH over marginaal karakter van rechterlijk opportuniteitsoordeel, het feit dat het marginaal is is strijdig met de grondwet bevonden want het belang van het kind moet primordiaal doorwegen. Concreet praktisch gevolg is nu dat ge het belang vh kind ten volle moet toetsen. Bij belangenafweging primeert het belang van het kind. Wat is de doorwerking van dat arrest naar die zelfde toetsing in geding na toestemmingsweigering tot erkenning. Strikt genomen moogt ge ni doen want ge moogt een GW arrest ni laten doorwerken, ni naar analogie interpreteren (zegt cass) maar het kan ni anders dan dat er binnenkort ook over 329 een prejudiciële vraag wordt gesteld met hetzelfde antwoord van GH c. Afwezigheid van absoluut huwelijksbeletsel tussen moeder en vermeende vader geen absoluut huwelijksbeletsel tussen vader en moeder , juist hetzelfde en juist dezelfde fout in de wettekst Het onderzoek is onontvankelijk wanneer uit het vonnis een absoluut huwelijksbeletsel tussen de vermeende vader en de moeder zou blijken [tenzij het huwelijk waardoor dat beletsel is ontstaan, nietig werd verklaard of werd ontbonden door overlijden of door echtscheiding] (art. 325 BW) GwH 9 augustus 2012. Mensen die ni wisten da ze halfbroer en halfzus waren als ze elkaar leerden kennen ze mochten niet trouwen ze zijn het te weten gekomen ze zijn wel wettelijk gaan samenwonen, ze hebben 5 kinderen. Die man overlijdt. Hij kon die kinderen niet erkennen en dus die kinderen kunnen van hem niet erven. Die moeder wil post mortem een onderzoek naar vaderschap instellen met als doel dat de kinderen kunnen erven maar ze stuit op probleem want er blijkt een absoluut huwelijksverbod. Ze werpt op dat die kinderen daar dus ook niet aan kunnen doen. " de ratio van het artikel speelt hier wel niet mee want tis hier echt wel ih belang vd kinderen dat die afstamming wordt vastgesteld. Artikel 325 BW schendt de artikelen 10 en 11 Gw., in zoverre het de rechter bij wie een verzoek tot gerechtelijke vaststelling van vaderschap is ingediend, verhindert dat verzoek in te willigen indien hij vaststelt dat de vaststelling v/d afstamming overeenstemt met de belangen v/h kind. Hoe moeten we dat arrest interpreteren? Er is een barst gekomen in art 325. Dat als de rechter zelf ie concrete situatie zegt dat het in de belangen vh kind is dat de gerechtelijke vaststelling v vaderschap gebeurt. Indien hij vaststelt dat het in de belangen vh kind is, dat is geen marginale toetsing, dat is een volle toetsing. Dat verbod bestaat nog maar is grotendeels uitgehold door rechtspraak van het GwH. Nu een zeer moeilijke vraag. Wat zou de weerslag zijn van dit arrest hier op hetzelfde verbod dat we daarjuist gezien hebben op verbod tot erkenning. Ik denk ni da da getransponeerd kan worden, want hier gaat het om een rechterlijke appreciatie we kunnen dat niet transponeren naar ambtenaar vd burgerlijke stand, maar als het geweigerd wordt door ambtenaar en dan gaat ge naar de rechtbank dan kunt ge het misschien wel toepassen, dan maakt ge kans. 37

2. Bewijs (art 324 BW) Cruciaal verschil tussen erkenning en gerechtelijke vaststelling. Bij gerechtelijke vaststelling moet er iets bewezen. Er moet niets bewezen worden bij erkenning want de biologische realiteit is geen criterium. Maar bij een onderzoek naar het vaderschap moet altijd bewezen worden dat hij de vader is. 3 verschillende bewijsmiddelen (art 324) a. Bewijs door bezit van staat tav de vermeende vader (art 324, eerste lid BW) bezit van staat = onweerlegbaar, primair bewijsmiddel (omschreven in art. 331nonies BW) vb: Priester heeft een kind verwekt en behandelt het altijd als zijn eigen kind. Iedereen weet dat dat dat de vader is van mijn kind die priester steekt dat ook ni weg want gaat kind gaan halen van school enzo. Dat sociaal gedrag is voldoende. Een dna onderzoek is totaal ni nodig. Kost voor DNA onderzoek is heel hoog als het gerechtelijk gebeurt. Dus ni te snel naar lopen, beroep u eerst op bezit van staat, da kost niets extra. Bezit van staat primeert op bewijs met alle wettelijke middelen. (314 en 324 zijn ook spiegelbepalingen) Als er bezit van staat is kan het ni door wettelijke bewijsmiddelen worden geleverd. Dat wordt door deskundigen betwist, da bezit van staat moet worden tegengesproken door dna. Verschelden vindt van ni, de wet is duidelijk eh. Bezit van staat wordt geregeld 331 nonies BW. b. Bewijs door alle wettelijke middelen (art 324, tweede lid BW) DNA is het sterkste maar ook schriftelijke en getuigenbewijsmiddelen. De eed wordt niet toegelaten omdat staat van persoon raakt. DNA onderzoek " buitengerechtelijk en het gerechtelijk (dat is door de rechter bevolen da kan zelf ambtshalve door de rechter worden opgelegd.) Wat doet ge best? Het goedkoopste is buitengerechtelijk. Die passen zelfde technieken toe ze. Er zijn rechters die dat aanvaarden, er zijn er ook die standaard ne prof aanstellen. Pas op zo een onderzoek is in aantasting vd fysieke integriteit. Er wordt gezegd dat die minieme schending van art 8 EVRM niet opweegt tegen belang van vaststelling van afstamming. Wat niet kan is dat de vader tegen de wil vd moeder een dna staal afneemt va het kind, de moeder beslist daarover want de vader van wie de afstamming niet vaststaat heeft geen ouderlijk gezag. De rechter zal dat onrechtmatig verkregen bewijsmiddel terzijde schuiven. " DNA onderzoek post mortem is mogelijk, zelfs na crematie. Da wordt zelfs de regel, meestal pas als iemand overlijd dat de biologische realiteit uitkomt, op zijn sterfbed wil men eerlijk zijn. En dan gebeurt er vanalles. " Rechtsgevolgen van de onrechtmatige weigering een deskundigenonderzoek te ondergaan: Cass. 17 december 1998 (i.v.m. art. 331octies BW) Juridisch probleem niemand kan gedwongen worden een dna onderzoek te ondergaan. Het verbod van dwanguitvoering op de persoon is een algemeen rechtsbeginsel, dat heeft het Hof van Cassatie gezegd. Da wil dus zeggen concreet dat de rb een dna onderzoek kan bevelen maar niet laat in u mond zitten tegen u wil, 38

maar het hof v cass heeft ook gezegd dat er rechtsgevolgen kunnen gekoppeld worden aan het onrechtmatig weigeren van een onderzoek. Baanbrekend cassatiearrest 17 december 1998. Het kind was verwekt door een steenrijke man uit oostende die bekend was in de middens van de wellingtonse renbaan. Die man wou dat kind ni erkennen. De rb beveelt een dna onderzoek. Er worden er 5 bevolen hij komt gewoon nooit opdagen. Het feit dat hij zich altijd onttrekt zonder rechtmatige reden gevolgen kunne gekoppeld worden. Er mag daar een feitelijk vermoeden van vaderschap uit worden afgeleid. Dat in combinatie met andere feiten uit het dossier kan besloten worden tot vaderschap. Da was nieuw, want vroeger zei met uit het rechtsbeginsel geen gevolgen. Da cass arrest van 17 december vindt vandaag veel toepassing. c. Bewijs door een vermoeden van vaderschap wegens geslachtsgemeenschap met de moeder gedurende het wettelijk tijdperk van de verwekking (art 324, derde lid BW) “behalve wanneer er twijfel over bestaat” die twijfel waar gaat dat eigenlijk over? Da gaat ni over is da nu al dan ni seks geweest, het gaat over het causaal verband tussen de seks en de verwekking. Als er twijfel is over da causaal verband speelt da vermoeden niet. Exceptio plurium concubentio. Bv als ge bewijst dat die moeder in die 121 dagen ook nog met andere mannen geslapen heeft dan is er twijfel dat de seks van man 1 geleid heeft tot verwekking.

3.

Procedureregels a. Titularissen van de vordering

Wie kan da vorderen? Het kind kan da vorderen plus elk van zijn ouders persoonlijk. (art 332ter, eerste lid BW) Kan de beweerde vader da zelf instellen? Waarom zou hij da nu doen? Hij kan toch ook erkennen? Bv hij is ni zeker, hij wil alleen maar erkennen als het ook echt zijn kind is, dan kan hij een procedure starten en de rechtbank vragen om een dna onderzoek te bevelen. Ge kunt da als laatste redmiddel zien om een dna onderzoek te krijgen eh. En alst dan zo is krijgt ge het ook, dan zijt ge de vader eh. b. Termijn (art 331ter BW) Er is een specifieke verjaringstermijn : 30 jaar! . ! Enkel voor deze procedure geldt er een lange verjaringstermijn (kunnen gestuit en geschorst worden, vervaltermijnen niet, vervaltermijnen bij alle andere procedures van afstammingsrecht) start termijn 30j: vanaf het einde van het bezit van staat of, bij gebrek daaraan, vanaf de geboorte deze verjaringstermijn wordt geschorst tijdens de minderjarigheid, maar loopt tussen echtgenoten VB ik ben 38 jaar ik heb geen vader mijn moeder is BOM ik leer hem plots kennen en wil iets instellen. !!!!! verjaringstermijn wordt geschorst tijdens de minderjarigheid dus ik kan da instellen tot mijn 48ste. Dus kinderen hebben 48 jaar om dat in te stellen. c. Partijen in het geding in de wet bekijken art 332ter, derde lid BW 39

d. Vertegenwoordiging ja soms ma kga daar ni teveel op ingaan aanstelling voogd ad hoc bij tegenstrijdigheid van belangen, die in concreto moet worden bewezen (wanneer hoedanigheden van eiser en verweerder niet gecombineerd worden) e. Materieel en territoriaal bevoegde rechtbank ge kunt da lezen in de wet. Die artikels staan ni samen eh moet de juiste met elkaar kunnen combineren zie art 331,§1 BW f.

Wijzen van gedinginleiding

Verschil met procedure na toestemmingsweigering, kan enkel als kind levensvatbaar is geboren. (geding kan niet vóór de geboorte worden ingeleid, zie art. 331bis BW)

4. Uitwerking van het vonnis Werkt terug tot de geboorte of de verwekking. Om te kunnen erven moet ge verwekt zijn op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt. = toepassing van declaratief karakter vh vonnis 5. Publiciteit zie art 333 BW 6. Bijkomende vormvereiste bij overspelige kinderen a patre als het vaderschap ve overspelige man gerechtelijk wordt vastgesteld dan moet da vonnis betekend worden aan die echtgenote weer met die relatieve niettegenwerpelijkheid als die betekening niet gebeurd (art 322, tweede lid BW)

40

30/09/2013 dia 32 vorige week vergeten en nu bijgevoegd. (heb ik in de samenvatting al bijgevoegd) Hoofdstuk 3. -­‐ -­‐

BETWISTING VAN DE AFSTAMMING

langs moederszijde: gebeurt ni veel en veel naar analogie met vader langs vaderszijde

AFDELING 1. BETWISTING VAN MOEDERSCHAP §1. Betwisting van het wettelijk vastgesteld moederschap (art 312,§2 BW) we frissen de vaststelling vh moederschap op. Mater semper certa est. De moeder is de vrouw die het kind baart. Da moederschap kan door alle wettelijke mideelen worden bestreden. A. Ontvankelijkheid

1. Afwezigheid van bezit van staat Der moet bewezen worden dat die vrouw ni vh kind bevallen is behalve als het kind bezit van staat heeft tav de moeder. Bezit van staat is een grond van onontvankelijkheid voor deze procedure (we zullen dat ook zien bij vaderschap, dat is ongrondwettig verklaard daar maar niet bij moeder. Socioaffectieve realiteit primeert op biofysische werkelijkheid vd bevalling. 2. Titularissen van de vordering Wie kan da vorderen? De vader, het kind, de moeder en de persoon die het moederschap opeist. Tis ni zo dat de vrouw die zegt ik ben bevallen van het kind dat die dan ook moeder wordt nadat de beslissing slaagt. Bij de vader kan da alleen betwisten als hij zelf meteen de vader wordt. Hier wordt het kind moederloos en het is een vergissing dat de moeder die betwist niet onmiddellijk moeder wordt. Wanneer de beweerde moeder de vordering inleidt, is niet in de wet bepaald dat haar betwistingvordering maar gegrond is wanneer haar moederschap is komen vast te staan, noch dat de beslissing die deze betwistingvordering inwilligt, van rechtswege de vaststelling van de afstamming van verzoekster met zich meebrengt, met inachtneming van art. 332quinquies BW (een systeem dat wel vooropgesteld wordt bij de betwisting van het vaderschap van de echtgenoot door de beweerde vader (zie art. 318, § 5 BW)

41

3. Termijn 1 jaar vanaf de ontdekking v/h leugenachtige karakter v/d afstamming opm: Titularissen en termijnen gewoon in de wet (bij vaderschap zelfde) B. Gegrondheid Concreet moet aangetoond orden dat de vrouw die als moeder in de geboorteakte is vermeld niet bevallen is van het kind. Bevalling primeert op genetische band: afleiden uit art 314, derde lid BW Alle wettelijke bewijsmiddelen (art 312, §2 BW) behalve de eed (staat vd persoon) §2. Betwisting moederlijke erkenning A. Ontvankelijkheid ! Algemeen: afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkennende vrouw ! Bijzonder (voor de erkennende vrouw en degenen die hebben toegestemd): een wilsgebrek (art. 330, § 1, eerste en tweede lid BW) (dat is in deze context bijna niet aanvaardbaar want ge weet toch of ge bevallen zijt of ni) ! Titularissen en termijnen (art. 330, § 1, vierde lid BW) -­‐ de erkennende vrouw en de vader moeten de vordering inleiden binnen 1 j. na de ontdekking dat de erkennende vrouw niet de moeder is -­‐ de beweerde moeder: binnen 1 jaar na de ontdekking dat zijzelf de moeder is -­‐ het kind: ten vroegste vanaf de 12de verjaardag, uiterlijk op de 22ste verjaardag of binnen 1 jaar na de ontdekking dat de erkennende vrouw niet zijn moeder is B. Gegrondheid De erkenning wordt tenietgedaan indien door alle wettelijke middelen is bewezen dat de betrokkene “niet de moeder” is (art. 330, § 2 BW) cf. de bijzondere hypothese van art. 329bis § 3, vijfde lid BW: “niet de biologische moeder” toch moet bewezen worden dat de erkennende vrouw niet van het kind is bevallen (cf. art. 314, derde lid BW) (bewijs van genetisch niet-moederschap is niet doorslaggevend) Gegrondheid wet bevat een bepaling die u op een verkeerde been kunnen zetten. De biologische realiteit is niet doorslaggevend hoewel da zo zou kunnen lijken. Het criterium is de biofysische realiteit van het baren. Bewijs van genetisch niet moederschap is niet doorslaggevend. Bv wensmoeder heeft geen eicellen en krijgt een eicel van iem anders om mama te worden, degene die de eicel geleverd heeft , de genetische moeder gaat zich niet als moeder kunnen opwerpen. Als de betwisting gebeurt door de moeder die zegt ik heb het kind gebaard die haar moederschap komt wel vast te staan, hier wel en niet bij gerechtelijk vastgesteld moederschap. De vordering v/d beweerde moeder is slechts gegrond indien haar eigen moederschap is komen vast te staan; het vonnis dat de betwistingvordering

42

inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling v/h moederschap v/d beweerde moeder mee, indien aan de voorwaarden van art. 332quinquies BW is voldaan (art. 330, § 3 BW) §3. Betwisting gerechtelijk vastgesteld moederschap Art. 331decies BW door middel van een bijzonder rechtsmiddel: derdenverzet AFDELING 2. BETWISTING VAN VADERSCHAP §1. Betwisting vaderschap echtgenoot Art 318 BW §1, § 2 en § 4 = ontvankelijkheid § 3 en § 5 = gegrondheid v/d vordering Eerst de ontvankelijkheid onderzoeken en dan pas de gegrondheid. In u casusoplossing weinig punten te sprokkelen als het al onontvankelijk is en ge begint over de gegrondheid geen punten. A. Ontvankelijkheid

1.

Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de echtgenoot (art. 318, §1 eerste lid BW)

basisregel: als het vaderschap vd echtgenoot bevestigd wordt door bezit van staat dan is het onontvankelijk. Dus het is pas ontvankelijk als er geen bezit van staat is. Socio-affectieve werkelijkheid primeert op biologische realiteit. Als ge bezit van staat hebt dan staat die vader vast. Probleem: mannen die denken dat het hun kind is en da kind ook zo opvoeden en dan op 8-jarige leeftijd vh kind ontdekt dat het zijn kind ni, is, da overspel komt uit. Hij wil da vaderschap betwisten maar hij stuit dus op deze regel. Tis gedaan DNA onderzoek zelfs ni doen want ontvankelijkheid is al ni in orde. Man stapt naar de RB en zegt inbreuk op mijn privéleven. maar: het absolute karakter van deze regel is ongrondwettig bevonden GwH 3 februari 2011 Art. 318, § 1 eerste lid BW schendt art. 22 Gw., in samenhang gelezen met art. 8 EVRM, in zoverre de vordering tot betwisting van vaderschap [ingesteld door de bedrogen echtgenoot zelf] niet ontvankelijk is indien het kind bezit van staat heeft t.a.v. de echtgenoot van de moeder Rechtsoverweging B.10: Door het « bezit van staat » als absolute grond van niet-ontvankelijkheid van de vordering tot betwisting van het vermoeden van vaderschap in te stellen, heeft de wetgever de socio-affectieve werkelijkheid 43

van het vaderschap steeds laten prevaleren op de biologische werkelijkheid. Door die absolute grond van niet-ontvankelijkheid wordt de echtgenoot van de moeder die te goeder trouw het socio-affectieve vaderschap heeft opgenomen, op absolute wijze uitgesloten van de mogelijkheid om zijn vaderschap te betwisten omdat zijn handelen te goeder trouw precies heeft bijgedragen tot de totstandkoming van de feiten die de criteria uitmaken van het bezit van staat. Aldus bestaat voor de rechter geen enkele mogelijkheid om rekening te houden met de vaststaande feiten en de belangen van alle betrokken partijen. Een dergelijke maatregel is onevenredig met de door de wetgever nagestreefde, legitieme doelstellingen, en derhalve niet bestaanbaar met artikel 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. GH zegt het absolute karakter van deze grond van niet-ontvankelijkheid (bezit van staat) dat is ongrondwettig. De regel op zichzelf hoeft ni problematisch te zijn maar het absolute karakter dat is een probleem. GW arrest was voor de bedrogen echtgenoot zelf. GH zegt dat dat het art 22 GW schendt, recht op privéleven. Wat is de kernoverweging dat het hier gaat om een schending. De echtgenoot vd moeder die ter goeder trouw het socioaffectieve vaderschap heeft opgenomen wordt op absolute wijze uitgesloten vd betwisting omdat hij door zijn eigen gedrag te goeder trouw heeft hij zelf de grond van onontvankelijkheid gecreëerd. Aldus bestaat geen enkele mogelijkheid om rek te houden met de vaststaande feiten en rekening te houden met de belangen van alle partijen. Die vader blijft aan da kind vasthagen en hij moet toch levenslang juridisch de vader blijven. Dat is wel een probleem. Die maatregel is onevenredig met de door de wetgever nagestreefde doelstelling. Wat zijn de gevolgen daarvan voor de rechtspraktijk. Tis duidelijk dat de regel op zichzelf ni totaal onzinnig wordt bevonden maar er moet een uitzondering mogelijk zijn, er moet een belangenafweging mogelijk zijn. Zeer belangrijke rechtspraak van GH. Het wordt een soort van relatieve grond van onontvankelijkheid. Dan is de situatie vd betrokken echtgenoot beter. Het is in veel gevallen ook beter voor de belangen van het kind. Want de echtgenoot gaat er niet meer willen zijn en wie weet staat de biologische vader staat klaar om hem met zijn open armen te ontvangen. Da zijn moeilijke belangenafwegingen. GH 9 juli 2013: GwH 9 juli 2013 Art. 318, § 1 eerste lid BW schendt art. 22 Gw., in samenhang gelezen met art. 8 EVRM, in zoverre de vordering tot betwisting van het vaderschap [door de man die het vaderschap opeist] niet ontvankelijk is indien het kind bezit van staat heeft t.a.v. de echtgenoot van zijn moeder juist hetzelfde maar de vordering is ingesteld door de beweerde biologische vader. Das al een minder evident arrest want diene man is ni bedrogen. Stel dat de moeder en echtgenoot zich hebben kunne verzoenen en voor da kind samen willen blijven zorgen en die moeder wil diene echte vader bv ni, kan die man daar dan zomaar tussenkomen?

44

2.

Toestemming van de echtgenoot tot K.I. of een andere daad die de voortplanting tot doel had (art. 318, § 4 BW)

Art 318 par 4. Gaat over kunstmatige voortplanting. Als ge binnen het huwelijk toestemt op een of andere kunstmatige voortplanting vb kunstmatige inseminatie van een donor of van een echtgenoot, dan zegt de wet dat hij onmogelijk de vaderschap over da kind kan betwisten. Die bepaling beschermt het wensvaderschap. Men heeft willen verhinderen dat hij kan afstappen vh vaderschap door de biologische realiteit. Tenzij de verwekking van het kind niet het gevolg van die kunstmatige voortplanting kan zijn. Casus: vrouw wordt geïnsemineerd, 5 maanden later wordt een kerngezond kind geboren. De relatie springt af en de nieuwe vriend wil vaderschap betwisten. Dan is de betwistingsvordering wel ontvankelijk. opm: er zijn ook koppels die hun vrouw laten ‘vreemdgaan’ zodat ze kan zwanger worden, bv een goede huisvriend stelt zich kandidaat om zaad te leveren. Hier moet ook de toestemming vd echtgenoot bewezen worden. Ratio van de bepaling is vaderschap van wensvader beschermen. Dus bv echtgenoot vd draagmoeder is niet wensvader. Lees art juristenkrant!

3.

De levende en levensvatbare geboorte van het kind (art. 331bis BW)

Regel: pas instellen na de levend en levensvatbare geboorte Uitzondering: de man die het vaderschap opeist, kan de vordering reeds vóór de geboorte instellen (zie art. 328bis BW) Ge kunt gevallen hebben waar ge ni kunt voorspellen wanneer een kind exact ga geboren worden en ni weet hoeveel dagen na de ontbinding vh huwelijk Er zijn evenwel gevallen waarin het onduidelijk is of het kind meer of minder dan 300 dagen na de gebeurtenissen vermeld in art. 316bis BW zal worden geboren. In deze gevallen rijst het praktische probleem dat de rechtbank verzocht wordt om uitspraak te doen over de betwisting van een vaderschap dat misschien nooit zal worden gevestigd.

4.

Titularissen (art. 318, § 1, eerste lid BW)

Wie kan de vordering instellen? Leden vh kerngezin moeder, echtgenoot, kind : lukt da dan wordt het kind vaderloos OF de persoon die het vaderschap opeist: 2 in 1 afstammingsvordering. Tegelijkertijd een soort gerechtelijke vaststelling vh vaderschap van de beweerde. Zijn vordering is maar gegrond als zijn vaderschap is komen vast te staan. De RB gaat kijken of vw van 322quinquies BW vervuld zijn. Bijzonderheid voor de vordering van de beweerde biologische vader :

45

Indien hij de betwistingvordering inleidt, is zijn vordering maar gegrond als zijn vaderschap “is komen vast te staan”; de beslissing die de betwistingvordering inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling van het vaderschap van de verzoeker mee. De rechtbank gaat na of de voorwaarden van art. 332quinquies BW vervuld zijn (art. 318, § 5 BW) Er zijn mensen die verzet kunnen leveren en er moet een opportuniteitstoetsing zijn, volgens de wet marginaal maar GH heeft gezegd volle toetsing. Als dit lukt gaat het kind naadloos over van de ene naar de andere vader zonder dat het kind een dag vaderloos is geweest. Dus ge kunt ni zomaar tussenkomen ge moet ook u verantw opnemen OF subsidiair de bloedverwanten van de echtgenoot als hij dood is OF de eerste echtgenoot bij vaderschapsconflict (art. 318, § 2, tweede en derde lid BW)

5.

Termijnen a. Vordering van de moeder

1 jaar na geboorte (art. 318, § 2, eerste lid BW) b. Vordering van de echtgenoot 1 jaar na de ontdekking van het feit dat hij niet de (biologische) vader van het kind is (art. 318, § 2, eerste lid BW) Al die termijnen van betwisting zijn vervaltermijnen die ni geschorst en gestuit knn worden. Het vertrekpunt is variabel, dat is een feitenkwestie waar in de praktijk enorm veel over wordt geprocedeerd en over wordt gelogen. Als de tegenpartij opwerpt hij wist het al van bij de geboorte ja dan is er een bewijsprobleem, wie gaat de rechtbank geloven? Er zijn bv ook mensen die ah loket vd burgerlijke stand ontdekken dat ze nog een kind hebben bv als ge jarenlang gescheiden feitelijk vd vrouw en ze heeft een kind met de minnaar ma tis binnen huwelijk dan gaat de termijn in vanaf de ontdekking aan burgerlijke stand. Het gebeurt soms da ge iets vermoed en ge doet een buitengerechtelijk onderzoek. Ge krijgt ne mail er is geen match. Er zijn mensen die dan nog meer dan een jaar wachten. Dan hebt ge ne slimme advocaat die zegt buitengerechtelijk dna onderzoek dat is ni betrouwbaar er moet een gerechtelijk onderzoek gebeuren 2 dagen na die vaststelling leidt hij een betwisting in en da mag vh grondwettelijk hof. De interpretatie van het woord feit behoort tot appreciatiebevoegdheid vd rechter. En het gerechtelijk onderzoek MAG als startpunt beschouwd worden. In de praktijk houden de rechters ook rekening met de belangen. GwH 28 maart 2013 De interpretatie van het begrip “feit” behoort tot de bevoegdheid van de rechter ten gronde, waarbij hem een ruime appreciatiebevoegdheid wordt verleend. Niets belet hem het tijdstip van de uitkomst van het door de

46

rechtbank bevolen deskundigenonderzoek als startpunt van de termijn van één jaar te beschouwen c. Vordering van de beweerde biologische vader Man die vaderschap opeist: 1 jaar na da hij zelf ontdekt dat hij vader is 1 jaar na de ontdekking van het feit dat hij de (biologische) vader van het kind is (art. 318, § 2, eerste lid BW) d. Vordering van het kind Kind: vervaltermijn van 10 jaar: ten vroegste op de 12de verjaardag, ten laatste op de 22ste verjaardag of binnen 1 jaar na de ontdekking van het feit dat de echtgenoot zijn vader niet is (art. 318, § 2, eerste lid BW) Dit betekent dus dat een minderjarige de vordering kan inleiding. Maar van 12 tot 18 procesonbekwaam? Dat zal opgelost worden door een voogd ad hoc. De ouders kunnen in dit geval niet optreden voor het kind. Wie gaat de aanwijzing van die voogd ad hoc kunnen vragen? Niet de ouders, maar de minderjarige zelf zal da kunnen op een informele manier zal hij de rechtbank kunnen vatten. GwH 31 mei 2011 In de hypothese dat het vaderschap van de echtgenoot niet overeenstemt met de biologische, noch met de socio-affectieve waarheid, schendt art. 318, § 2 BW de artikelen 10, 11 en 22 van de Grondwet, in samenhang gelezen met art. 8 en 14 EVRM Rechtsoverweging B.14: Door te bepalen dat een kind het vermoeden van vaderschap dat is vastgesteld ten aanzien van de echtgenoot van zijn moeder niet meer kan betwisten na de leeftijd van tweeëntwintig jaar of na het jaar te rekenen vanaf de ontdekking van het feit dat diegene die de echtgenoot van zijn moeder was, niet zijn vader is, terwijl dat vermoeden met geen enkele biologische, noch socio-affectieve realiteit overeenstemt, wordt evenwel op discriminerende wijze afbreuk gedaan aan het recht op de eerbiediging van het privéleven van dat kind. Door de korte verjaringstermijn zou het kunnen dat dat kind niet meer beschikt over de mogelijkheid om zich tot een rechter te wenden die rekening kan houden met de vaststaande feiten, alsook met het belang van alle betrokken partijen, zonder dat een en ander kan worden verantwoord door de zorg om de rust der families te bewaren terwijl de familiale banden te dezen onbestaande zijn. arrest GH da ging over een kind dat al veel ouder was dan 22j, liep al tegen de 40. Ook een zaak vh kind da nooit was opgevoed door die echtgenoot en tstond ook al heel lang vast dat hij de biologische vader niet was. Een juridisch vaderschap dat noch sociaal noch biologisch bevestigd wordt is art 318par2 een schending van gw en evrm. Er is hier geen familie die moet beschermd worden want die man heeft zich nooit zo gedragen. Het is problematisch hoe ge dit arrest in de praktijk moet toepassen. Wel duidelijk dat er een barst is gekomen. Als er ooit een zaak met delphine boël komt zal dit arrest ook meespelen. In alle geval kunt ge door dit arrest ni zeggen te laat is onontvankelijk.

47

e. Vordering van de bloedverwanten van de overleden echtgenoot Voor subsidiaire titularissen: gewoon in de wet lezen - 1 jaar na de geboorte, indien de echtgenoot overleden is vóór de geboorte - 1 jaar na het overlijden, indien de echtgenoot na de geboorte is overleden (art. 318, § 2, tweede lid BW) f.

Vordering van de vorige echtgenoot

de eerste echtgenoot bij vaderschapsconflict: m.i. zelfde termijn als de (enige) echtgenoot (naar analogie met het vroegere art. 332, vierde lid BW, dat voor echtgenoot en vorige echtgenoot dezelfde termijn bepaalde) Dus: 1 jaar na de ontdekking da hij niet de vader is. Opm: Vervaltermijnen zijn niet vatbaar voor stuiting of schorsing. Enkel verlengbaar bij overmacht. Als ge in de absolute onmogelijkheid verkeerde om de vordering in te leiden ingevolge elementen onafh vd wil terwijl ge toch heel de tijd die vordering wou instellen. Het begrip “overmacht” moet – restrictief – verbintenisrechtelijk worden geïnterpreteerd; men moet in de absolute onmogelijkheid zijn om de vordering in te leiden binnen de voorgeschreven termijn, als gevolg van gebeurtenissen onafhankelijk van de wil van de betrokkene die hij niet heeft kunnen voorzien of voorkomen, terwijl hij de volgehouden intentie had de handeling te stellen. Conclusie Ontvankelijkheid 1. bezit van staat? 2. Is iem vorderingsgerechtigd? 3. is die nog op tijd? dan pas rijst de vraag naar de gegrondheid B. Gegrondheid Art. 318, § 3 BW bevat 2 wijzen van betwisting: - op tegenbewijs - via eenvoudige verklaring

1.

Betwisting op tegenbewijs

betwisting op tegenbewijs: door alle wettelijke middelen (behalve de eed) bewijzen dat de echtgenoot niet de vader is (art. 318, § 3, eerste lid BW) In de praktijk zeer vaak dna deskundigenonderzoek door rechter bevolen.

2.

Betwisting op eenvoudige verklaring

in drie (eigenlijk zeven) gevallen waarin het vaderschap van de echtgenoot onwaarschijnlijk is, opgesomd in art. 318, § 3, tweede lid BW

48

= vermoedens juris tantum van niet-vaderschap, zonder verdere bewijsvoering Goedkoper dan betwisting op tegenbewijs is om bewijs door eenvoudige verklaring te gebruiken. Er zijn 3 (eigenlijk 7) gevallen waarin vaderschap onwaarschijnlijk is en als ge kunt bewijzen da ge in een van die gevallen zit dan kunt ge bewijzen da ge ni de vader zijt want dan is er een vermoeden, de tegenpartij kan wel nog tegenbewijs leveren. Dat is eigenlijk nonsens , want 5 van die gevallen zijn die van 316bis BW (= uitzonderingen op vermoeden van vaderschap) zijn eigenlijk gevallen waarin het vaderschap ni speelt. Hoe kunt ge da betwisten als het ni vaststaat? Dat is toch raar? De wet laat toe iets te betwisten da ni vaststaat. juridisch klopt da niet. Dat is pragmatisch ingegeven men heeft er rek mee gehouden dat de ambtenaar vd burg stand soms fouten maakt. Vermelding in geboorteakte betwisten. Ma eig is da op die manier een fout id geboorteakte rechtzetten. Ma het vaderschap da sta ni vast obv vermelding in geboortekate, vaderschap sta vast krachtens de wet (bij moeder is da anders). Als die ambtenaar da schrijft wil da ni zeggen da da vaderschap vaststaat. Juridisch gezien was het eigenlijk geen vader. Eigenlijk moet ge doen ene vordering tot verbetering van de akten van de burgerlijke stand, strikt juridisch moet er dat gebeuren. Maar pragmatisch en goedkoopst is betwisting op eenvoudige verklaring De vermelding van “de gevallen bedoeld in artikel 316bis” (art. 318, § 3, tweede lid, 1° BW) is bekritiseerbaar, aangezien de vaderschapsregel in deze gevallen niet speelt, behoudens gemeenschappelijk verklaring van de echtgenoten op het ogenblik van de aangifte van de geboorte. Het is bijzonder eigenaardig dat in voorkomend geval het bewijs van niet-vaderschap niet zou moeten worden geleverd. Tijdens de parlementaire voorbereiding verklaarde de minister van Justitie dat de ambtenaar van de burgerlijke stand zich zou kunnen vergissen en ten onrechte de echtgenoot in de geboorteakte als vader zou kunnen vermelden. Deze vergissing behoort evenwel te worden rechtgezet door een vordering tot verbetering van de akten van de burgerlijke stand (art. 1383-1385 Ger. W.) en niet d.m.v. een (eenvoudige) betwistingvordering van een vaderschap dat juridisch niet eens vast mocht staan (het is overigens niet door de vermelding van de naam van de (ex-) echtgenoot in de geboorteakte dat het vaderschap komt vast te staan, maar krachtens de wet zelf (art. 315-317 B.W.)). C. Partijen in het geding -

het kind (of zijn afstammelingen) de moeder de echtgenoot (art. 332bis BW)

§2. betwisting vaderlijke erkenning. Gaan we sneller overgaan want grotendeels hetzelfde

49

A. Ontvankelijkheid

1.

Algemene ontvankelijkheidsvoorwaarden a. Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkenner (art. 330, § 1, eerste lid BW)

maar arrest GH het absolute karakter van die regel is ongrondwettig Bezit van staat is een grond van niet-ontvankelijkheid voor elke vordering tot betwisting van een erkenning, ook indien er een wilsgebrek wordt ingeroepen. Pro memorie: zie ook art. 331bis BW: het erkende kind moet levensvatbaar geboren zijn alvorens de rechtsvordering tot betwisting van het (prenataal erkende) kind ontvankelijk is. GwH 7 maart 2013 en GwH 9 juli 2013 Art. 330, § 1, eerste lid, tweede zin BW schendt art. 22 Gw. in samenhang gelezen met art. 8 EVRM, in zoverre de vordering tot betwisting v/d erkenning v/h vaderschap door de man die het vaderschap v/h kind opeist, niet ontvankelijk is indien het kind bezit van staat heeft t.a.v. degene die het heeft erkend. b. Een levensvatbaar geboren kind Zie artikel 331Bis BW Opgelet: ook de persoon die het vaderschap opeist, kan zijn vordering niet inleiden vooraleer het kind levend en levensvatbaar geboren is (art 328bis BW verwijst niet naar art 330 BW)

2.

Bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde voor betwisting door de erkenner zelf of degene die tot de erkenning hebben toegestemd : wilsgebrek (art. 330, § 1, tweede lid BW)

die moeten een wilsgebrek aantonen (verschoonbare dwaling, bedrog, geweld) * veschoonbare dwaling: tis onverschoonbaar bevonden als ne man een kind erkent van een vrouw waar hij nog maar 4 maanden een relatie mee heeft. In de rechtspraak wordt de ingeroepen dwaling meestal niet-verschoonbaar bevonden (bv. bij erkenning van een kind geboren na zes maanden zwangerschap, zogezegd zonder complicaties). * bedrog: vrouw verzekert dat het van u is en da ze niem anders heeft gehad en achteraf toch iem anders gehad Bedrog is opzettelijk verwekte dwaling (meestal door de moeder geïnduceerd). * geweld. Gehandicapte mannen hebben al kinderen erkend door moreel geweld omda ze rijk zijn, zeer sluwe vrouwen Moreel geweld wordt in de rechtspraak aanvaard als wilsgebrek bij geesteszwakke erkenners.

50

Maar tis ni omda ge een wilsgebrek kunt bewijzen da automatisch die erkenning gaat vernietigd worden eh, da heeft alleen tot gevolg da het ontvankelijk ga zijn. Er moet nog altijd bewezen worden dat de erkenner niet de biologische vader is. En ook de andere ontvankelijkheidsvereisten spelen ook nog: bezit van staat! B. Gegrondheid bewijs dat erkenner biologisch niet de vader is: bewijzen door alle wettelijke middelen (art. 330, § 2 BW) maar meest betrouwbare is dna deskundigenonderzoek Bewijs van biologisch niet-vaderschap is vereist voor (de gegrondheid van) elke betwisting van een erkenning, ook deze ingeleid door de erkenner zelf (na bewijs van een wilsgebrek); zie Cass. 7 mei 2007 Deskundigenonderzoek = meest betrouwbare bewijsmiddel Opm: het belang van het kind speelt geen rol, het is geen wettelijk criterium bij de betwisting, raar eh want bij vaststelling is het wel belangrijk. Da zou ook wel ne keer kunnen aanvochten worden voor het GH eh. C. Procedureregels

1. Titularissen Wie kan de vordering inleiden: technisch hetzelde als daarnet: de moeder, het kind, de man die het kind heeft erkend en de man die het vaderschap opeist (art. 330, § 1, eerste lid BW) Spiegelbepaling: zelfde 2 in 1 vordering. de vordering van de persoon die beweert vader te zijn, is maar gegrond als diens vaderschap is komen vast te staan. De beslissing die de betwistingvordering inwilligt, brengt van rechtswege de vaststelling van het vaderschap van de biologische vader mee (de rechtbank gaat na of aan de voorwaarden van art. 332quinquies BW is voldaan) (art. 330, § 3 BW) 2.

Termijnen (art. 330, § 1, vierde lid BW)

een beetje anders maar ni logisch * voor de moeder en de erkennende man: 1 jaar na de ontdekking dat de erkennende man niet de vader is * voor de man die het vaderschap opeist: 1 jaar na de ontdekking dat hijzelf de vader is * voor het kind: ten vroegste de dag van de 12de verjaardag, ten laatste de dag van de 22ste verjaardag

51

Opmerking: een overgangsbepaling (art. 25 § 3 wet 1 juli 2006) stelt (ten onrechte) dat het hier om een verjaringstermijn gaat (wat evenwel merkwaardig is, gelet op de korte duurtijd van de termijn). GwH 6 april 2011 Art. 330, § 1, vierde lid BW schendt de artikelen 10-11 Gw., in zoverre de daarin bepaalde vervaltermijn voor de persoon die de afstamming opeist, kan aanvangen vooraleer de betwiste erkenning plaatsvindt Ge kunt ne man hebben die weet da hij het kind verwekt heeft maar die nog ni de betwisting kan vorderen want het is nog ni erkend door nen andere. Ge had hier dus geslepen moeders die dus hun kind laten erkennen dat door man B verwekt is door man A, maar ze laten da erkennen meer dan 1j na de geboorte, dan is deze termijn al verstreken eh want man B wist al voor de geboorte da hij de verwekker was. Die termijn is ongrondwettig bevonden in zoverre hij kan beginnen lopen voor de erkenning. De man moet dus altijd 1 jaar de tijd hebben na de opmaak van de erkenningsakte. Vorderingen die nog ni bestaan kunnen ook niet verjaren (adagium). §3. Betwisting gerechtelijk vastgesteld vaderschap 1 dia maar: derdenverzet Art. 331decies BW - via het bijzonder rechtsmiddel derdenverzet, in te stellen door degenen die ten onrechte niet in de procedure werden betrokken - kan tot 30 jaar na de uitspraak (of 3 maanden na betekening aan de derde)

52

Hoofdstuk 4.

CASUSSEN

Wat we de voorbije lessen gezien hebben op 2 dias samengevat Op examen zal over vaststelling en of betwisting van vaderschap gaan want daar is veel meer over te zeggen. Eerste vraag: is de vaderschapsregel van toepassing? Ge moet de betwistingsprocedure voeren om in de toepassing van erkenning of gerechtelijke vaststelling over te gaan. DE VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING MOEDERSZIJDE

vermelding naam moeder in de GEBOORTEAKTE (art. 312 BW)

ERKENNING (art. 313 BW) GERECHTELIJKE VASTSTELLING (art. 314 BW)

VADERSZIJDE HUWELIJKS

BUITENHUWELIJKS

VERMOEDEN VAN VADERSCHAP (art. 315-317 BW) tenzij toepassing van art. 316bis BW (zonder verklaring van handhaving)

ERKENNING (art. 319 BW) + toestemming(en) art. 329bis, § 2 BW + eventueel mededeling v/d akte art. 319bis BW

GERECHTELIJKE VASTSTELLING (art. 322, eerste lid) + recht van verzet art. 332quinquies BW + bewijs art. 324 BW (drie manieren) + eventueel betekening v/h vonnis art. 322, tweede lid BW

53

DE BETWISTING VAN DE AFSTAMMING MOEDERSZIJDE

VADERSZIJDE

Vermelding in de GEBOORTEAKTE (art. 312, § 2 BW) - bewijs van niet-bevalling door alle wettelijke middelen tenzij bezit van staat

VERMOEDEN VAN VADERSCHAP (art. 318 BW) I. Ontvankelijkheid - geen bezit van staat (§ 1) - titularis (§§ 1 en 2) - termijn (§ 2) II. Gegrondheid twee wijzen van betwisting: 1. eenvoudige verklaring (§ 3, tweede lid) 2. tegenbewijs (§ 3, eerste lid) Vordering door beweerde biologische vader: art. 318, § 5 BW

ERKENNING (art. 330 BW) - betwisting door erkennende vrouw zelf: wilsgebrek noodzakelijk - bewijs van niet-bevalling door alle wettelijke middelen tenzij bezit van staat

GERECHTELIJKE VASTSTELLING (art. 331decies BW) - derdenverzet

ERKENNING (art. 330 BW) I. Ontvankelijkheid (§ 1) - geen bezit van staat - titularis - termijn - betwisting door erkennende man zelf: wilsgebrek noodzakelijk II. Gegrondheid (§ 2) - bewijs niet-vaderschap erkenner door alle wettelijke middelen Vordering door beweerde biologische vader: art. 330, § 3 BW

GERECHTELIJKE VASTSTELLING (art. 331decies BW) - derdenverzet

54

CASUS1 U treedt op voor een gehuwd koppel (man en vrouw). De vrouw heeft geen baarmoeder. De zus van de vrouw is bereid als draagmoeder te fungeren en krijgt een embryo ingeplant dat gecreëerd is met gameten van het echtpaar (eicel van de vrouw en zaadcel van de man). Het koppel wenst niet over te gaan tot adoptie. Kunnen zij een (oorspronkelijke) afstammingsband met het kind tot stand brengen en, zo ja, hoe? Er is een genetisch kind van de getrouwde wensouders maar het zal gedragen worden door de zus van de wensmoeder. Het koppel wil een oorspronkelijke afstammingsband creëren. Kan dat? Als ze in België zou bevallen is dat een groot probleem want dan is de draagmoeder de moeder, in de geboorteakte moet de naam van de moeder vermeld worden art 375,2 BW en die moeder is degene die het kind baart art 312 BW. Dus die moeder moet buiten België bevallen, bv in Duinkerke anoniem. Ze kan het kind erkennen krachtens art 313 BW. Er moet een authentieke akte zijn. Er moet daarbij niets bewezen worden. Wie moet er instemmen? Art 329bis: als de man het kind al erkend heeft dan moet hij toestemmen, anders niet. Het vaderschap vd echtgenoot worst gekoppeld aan de moeder, maar er is nog geen moeder. Zou het ook mogelijk zijn dat het moederschap van de wensmoeder gerechtelijk wordt vastgesteld, in die procedure moet bewezen worden dat ge het kind gebaard hebt, die laatste deductie is er een teveel. Eerst de ontvankelijkheid van de vordering bekijken. Art 332 ter lid 1 daar staat wie de vordering kan inleiden: kind en ouders persoonlijk. Termijn is 30j art 331 ter. Wat moet er bewezen worden dat die vrouw het kind gebaard heeft. Das fout, eerste bewijs is bezit van staat (bezit van staat is bewijs voor bevalling). Bezit van staat dat is da ge u gedraagt als moeder, die wensmoeder doet dat eh. Als die zich als moeder gedraagt kan zij bewijzen dat zij het kind gebaard heeft (hoewel het ni zo is). Als er geen bezit van staat is kunt ge de andere bewijzen voeren. Dus de wensmoeder kan haar eigen moederschap gerechtelijke laten vaststellen. Als ik de advocaat zou zijn zou ik da aanraden want erkenning kan betwist worden behalve als bezit van staat maar dan zou er zo een arrest van GH kunnen komen. Bij gerechtelijke vaststelling enkel derdenverzet en dat is veel moeilijker. Hoe zit da nu met het vaderschap? Kan de vader prenataal erkennen? Kan de wensvader dat kind in de buik van de draagmoeder erkennen. Ja dat kan. De ambtenaar zal gewoon vaststellen dat daar een zwangere vrouw is en zij zal haar toestemming moeten geven. Als zij dat doet komt dat vaderschap vast te staan. Wat nu als die prenatale erkenning niet gebeurd is. Kind wordt geboren, wat dan met vaststelling vaderschap. Het juridische vaderschap is gekoppeld aan juridisch moederschap. Die moeder kan juridische moeder worden zie hierboven dan wordt den andere automatisch de vader op moment da da vonnis van gerechtelijke vaststelling in kracht van gewijsde treedt. Maar bij een bevalling is da ni mogelijk dus dan zal hij ni anders kunnen dan het kind erkennen mits toestemming van de moeder = de draagmoeder. Bij anonieme bevalling kan hij ook gewoon het kind kunnen erkennen zonder enige toestemming dan geval 329bis par 3.

55

04/10/2013 CASUS AFSTAMMING Over vaststelling en of betwisting vh vaderschap CASUS 2 (gaat hij nooit vragen op examen omdat de oplossing niet duidelijk is. Er ontbreken een aantal gegevens waardoor er discussie mogelijk is. Ge moet nooit bijkomende hypotheses maken. Als er ni staat da hij getrouwd is is hij ook ni getrouwd) Een echtpaar leeft al sinds 2011 feitelijk gescheiden (zonder daartoe door een rechter te zijn gemachtigd) omdat de man toen is ingetrokken bij zijn vriendin. Kort nadien is ook zijn echtgenote ingetrokken bij haar minnaar. Op 19 september 2013 beviel zij van een zoon die verwekt is door haar minnaar. De verwekker wil nu zijn verantwoordelijkheid voor het kind opnemen en vraagt u welke stappen hij dient te ondernemen om juridische vader van het kind te worden. Een echtpaar (gaat over gehuwde mensen eh) leeft al sinds 2011 feitelijk gescheiden is ni hetzelfde als echtscheiding (= uit de echt gescheiden door een vonnis), ze wonen gewoon nimeer samen en zijn nimeer van plan om terug te komen. Kan bewezen worden door alle wettelijke middelen. Ze zijn niet door een rechter gemachtigd om feitelijk gescheiden te leven. Normaal is een gehuwd koppel verplicht om samen te wonen, er zijn 2 rechters die gemachtigd zijn om hun te machtigen om afzonderlijk te verblijven. Als er problemen zijn in huwelijk dan is eerst de vrederechter, enkel als dringende voorlopige maatregel art 223, maar bevoegd tot zolang er geen echtscheidingsprocedure is ingeleid (als de procedure al begonnen is dan is het de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg ex art 1280 Ger W). Die 2 rechters kunnen echtgenoten machtigen om niet meer samen te leven. Maar hier in onze casus hebben we een feitelijke scheiding maar zonder machtiging van rechter. De man gaat intrekken bij zijn vriendin en de vrouw gaat intrekken bij haar vriend. Enkele weken geleden bevalt de vrouw van een zoon en de vader is niet de echtgenoot maar wel van de minnaar. (altijd optreden vanuit perspectief van degene die u advies vraagt). De verwekker wil verantwoordelijkheid opnemen , welke stappen moet hij ondernemen? Waar denk je onmiddellijk aan? Wa is het belangrijkst nu eerst? Ge kunt maar iets betwisten als er iets vaststaat! Ge moogt geen stappen in de redenering overslaan! De eerste vraag is staat het vaderschap van de echtgenoot vast? Wat is het doel van heel die casus/procedure? Een erkenning. Een vraag tot vaststelling van de afstamming = juidische vader van het kind. Er zijn 2 mogelijkheden tot vaststelling van de afstamming: erkenning en onderzoek naar het vaderschap. Hier is het erkenning want hij wil het, er moet niets tegen zijn wil in. Men beoogt hier een erkenning, een erkenning van vaderschap. Kan 319 BW worden toegepast (gaat over erkenning)? Wanneer het vaderschap niet vaststaat niet vaststaat krachtens 315 of 317 kunt ge erkennen. Zou art 315 hier van

56

toepassing zijn? Ja die is van toepassing dus de echtgenoot is de juridische vader want het kind is geboren binnen het huwelijk. Wat is dan de volgende stap in de redenering? Staat het vaderschap van de echtgenoot wel vast? We moeten 315 lezen samen met 316bis. Daar staan verschillende gevallen in waar het vaderschap vd echtgenoot onwaarschijnlijk is en dus niet vaststaat. (deze casus is ni goed want ge kunt ni afleiden of 316bis wel van toep zal zijn, op examen zal duidelijk zijn of 316bis al dan ni van toep is). Art 316bis: 1° is eig opgesplitst in 3 gevallen en die termijn van 300 dagen moet ge eig 3 keer lezen. Het eerste is het geval dat de echtgenoten zelf een akkoord hebben over wie waar ga leven en de rechter bekrachtigd het, da impliceert dat er een procedure EOO is ingeleid, da gaat over de rechter die bezig is met de echtscheidingsprocedure. Tweede gevalletje binnen de EOO: ‘na de beschikking’, wil zeggen meer dan 300 dagen na de beschikking! Das dus het geval van art 1280 ger w, waar de voorzitter machtigt tot afz verblijf, hij is bevoegd om voorlopige maatregelen te nemen als de eoo als is ingeleid. Derde gevalletje of het kind is geboren 300 dagen na inleiding van de EOT procedure, ze leggen een verzoekschrift neer en overeenkomsten. Art 316bis ten eerste zijn allemaal gevallen waar al een echtscheidingsprocedure is ingeleid. 2° bevolkingsregister is voor België, vreemdelingen is voor niet-belgen en wachtregister is voor vluchtelingen. Als ge als koppel u laat inschrijven op verschillende adressen dan hebben ze wss niet samen ene kind verwekt, tenzij ze daarna weer samen geregistreerd staan natuurlijk. Het is hier ni duidelijk of de echtgenoten op afzonderlijke adressen geregistreerd zijn en zoja wanneer want is het kind dan meer of minder dan 300 dagen na die inschrijving is geboren. 3° 2 termijnen die cumulatief moeten vervuld zijn. Minder dan 180 dagen na de datum waarop deze maatregel verstreken is. Meestal spreekt de vrederechter maar uit voor een bep periode, bv 6 maanden. Waarom staat da daarin? Omdat de wetgever er van uitgaat dat de mensen de uitspraken goed opvolgen. De wetgever gaat er van uit da als de periode verloopt da ge terug samen gaat wonen. ! of minder dan 180 dagen nadat de echtgenoten feitelijk zijn herenigd. Als het kind zou geboren zijn meer dan 300 dagen na de registratie op verschillende adressen (316bis 2°) dan zal de echtgenoot niet de vader zijn. Goed nieuws voor de verwekker want dan kan hij erkennen mits toestemming van de moeder wegens art 329bis par 2. Weinig mensen nemend e moeite om dat adres te veranderen en dan is de oplossng helemaal anders. Dan is 316bis is niet van toepassing, wat moeten we dan doen? De vaderschapsregel speelt. Het vaderschap moet betwist worden. Betwistingsprocedure via 318 voeren. Ontvankelijkheid van de procedure tot betwisting? -­‐ bezit van staat. Als kind bezit van staat heeft tav de echtgenoot, gata het niet. Maar hier knn we afleiden dat er geen bezit van staat is -­‐ titularis? Ge wordt hier geraadpleegd door ne bep mens? Kan hij de vordering inleiden? Art 318 par1: ‘de persoon die het vaderschap opeist ‘. Inderdaad dat vorderingsrecht moet ge linken met par 5 => 2 in 1 procedure: zijn vaderscap

57

zal van rechtswege komen vast te staan. Maw dan is een erkenning overbodig. -­‐ Termijn: art 318par2 : binnen het jaar na de ontdekking van het feit dat hij de vader van het kind is. Hier zou ge kunnen zeggen da hij het van bij de geboorte wist dus vordering tot 19sept 2014. De betwisting en de vaststelling gaan smane in 1 vonnis art 318par5 (2 in 1 vordering). Ge kunt ook de moeder het vaderschap laten betwisten (maar da zou hij minder goedkeuren want we wetn hier ni wa de moeder wil eh). Dan als da slaagt moet de erkenning nog geberue. Tzou ook kunnen da de echtgenoot het vaderschap betwist. Als ge iem anders dan de opeiser het vaderschap laat betwisten dan wordt het kind vaderloos en dan moet het nog ne keer erkend worden, das minder aangewezen dan deze verwekker laten betwisten.

58

CASUS 3 Een ongehuwde vrouw beleefde een kortstondige relatie, maar haar minnaar liet haar in de steek op het ogenblik dat hij vernam dat ze zwanger was van hem. De vrouw wenst dat de verwekker van haar kind zijn verantwoordelijkheden opneemt. Het kind is momenteel 3 maanden oud en de ex-minnaar weigert elk contact met moeder en kind. Op welke wijze kan de afstamming van de biologische vader worden vastgesteld? Specificeer de procedurele stappen (wie kan de procedure inleiden, binnen welke termijn, wat moet worden bewezen en hoe kan dit bewijs worden geleverd)? Een ongehuwde vrouw beleefde ene relatie met haar minnaar, minnaar laat haar in de steek als hij weet da ze zwanger is. Vrouw wil da hij zijn verantwoordelijkheden opneemt. Minnaar wil er niets van weten. We zitten hier met een kind ve alleenstaande vrouw (familienaam vd vrouw), het kind heeft geen vader. Moeder weet wie de biologische vader is maar hij wil er ni van weten. Moeder wil vaststelling van de afstamming. Erkenning en ger vaststelling. Hier ger vaststelling want hij wil ni erkennen er is geen bereidwilligheid, dus er moet een procedure tegen hem worden ingeleid. Ontvankelijkheid (titularis, termijn) + gegrondheid (wat bewijzen en hoe) -­‐ titularis: art 332ter: door kind en door elk van zijn ouders. Wie gaat da hier concreet doen? De moeder = ouder met vastgestelde afstammingsband -­‐ termijn: art 331ter: 30 jaar na de geboorte (verjaringstermijn geschorst tijdens de minderjarigheid de vordering zal ontvankelijk zijn gegrondheid -­‐ wat moet worden bewezen? Art 324 BW: 3 leden met 3 versch bewijsmiddelen. Wat gaat ge hier gebruiken? Gaat bezit van staat knn worden toegepast? Neen, want hier staat da elk contact me kind wordt geweigerd. Dus alle andere wettelijke middelen (lid 2), veiligst is dna onderzoek. Ge kunt lid 3 proberen maar das ni 100% zeker, dna onderzoek wel. Zijn er personen die een recht van verzet kunnen uitoefenen? De moeder en het kind ouder dan 12j. De moeder zal zich niet verzetten en het kind is nog ni oud genoeg.

59

CASUS 4 Echtgenoten leven al sinds juli 2012 feitelijk gescheiden nadat de vrederechter eind juni 2012 een vonnis heeft gewezen waarbij zij gemachtigd werden een afzonderlijke verblijfplaats te betrekken gedurende een periode van 1 jaar. Op 30 september 2013 bracht de echtgenote een dochter ter wereld. De ambtenaar van de burgerlijke stand maakte op 3 oktober 2013 een geboorteakte op en vermeldde daarin de echtgenoot als vader van het kind. Partijen leven vandaag nog steeds feitelijk gescheiden. Deze man raadpleegt u en beweert het kind niet te hebben verwekt. Wat raadt u hem aan? Echtgenoten leven sinds juli 2012 feitelijk gescheiden nadat eind juni 2012 de vrederechter een vonnis heeft gewezen tot afz verblijf in de tijd beperkt tot 1 jaar (wetgever gaat er van uit da echtgenoten eind juni 2013 gaan samenwonen) Op 30 september 2013 bracht de echtgenote een dochter ter werled. De ambtenaar van burgerlijke stand schrijft echtgenoot op als vader op 3 oktober 2013. Wie vraagt mijn raad? Deze man = echtgenoot van de moeder. Wat is zijn bekommernis: dat hij juridisch vader is en da biologisch ni klopt en hij wil de vader ni zijn. Wat is de redenering? Is hij juridisch de vader ja of nee. Welke artikels ? 315 – 317. Art 315BW ja dat klopt, het huwelijk is nog niet ontbonden. Het vaderschap speelt in hoofde van de echtgenoot want hij is geboren binnen het huwelijk. Met welk artikel in verband brengen? 316bis! Naar welk deel (woord vrederechter): geval 3°. Ga na woord voor woord of het van toep is. Is het kind geboren meer dan 300 dagen na het vonnis? Datum vonnis eind juni 2012, geboorte 30 september 2013: tis meer dan een jaar dus tis ook meer dan 300 dagen, ok. Is het kind ook geboren minder dan 180 dagen nadat aan deze maatregel een einde is gekomen? Einde aan maatregel: eind juni 2013, is het kind geboren minder dan 180 dagen na einde juni 2013. Ja da klopt want tis ong 3 maand na het einde van de voorwaarde. Dus toepassingsvoorwaarden van 316bis3° zijn vervuld. Dus die man is niet de vader krachtens de wet (de wet primeert). Wel een praktisch probleem want hij staat in de geboorteakte. Eigenlijk moet ge doen ene vordering tot verbetering van de akten van de burgerlijke stand, strikt juridisch moet er dat gebeuren. Maar pragmatisch en goedkoopst is betwisting op eenvoudige verklaring Eigenlijk moet ge doen ene vordering tot verbetering van de akten van de burgerlijke stand, strikt juridisch moet er dat gebeuren. Maar pragmatisch en goedkoopst is betwisting op eenvoudige verklaring art 318 par 3 tweede lis ten eerste , verwijst naar 316bis en daar zitten we nu in eh. Hoe kunt ge nu een vaderschap op eenvoudige verklaring betwisten als het ni vaststaat, het is een absurditeit. Nog eens opmerken het is ni de vermelding in de geboorteakte die het vaderschap vaststelt eh, dat si enkel bij de moeder zo, bij vader enkel krachtens de wet.

60

CASUS 5 Een gehuwde man heeft een kind verwekt bij een vrouw die niet zijn echtgenote is. Op het ogenblik dat het kind 2 jaar is, wil hij het kind erkennen. a) Kan dit nog? b) Zo ja, welke personen dienen tot deze erkenning toe te stemmen? c) Wat kan de man ondernemen als de moeder zich tegen deze erkenning verzet? d) Hoe kan de echtgenote van de erkenner deze erkenning verhinderen? Een gehuwde man heeft een kind verwekt bij een vrouw die niet zijn echtgenote is. Op het ogenblik dat het kind 2 jaar is wil hij het kind erkennen. Het is een overspelig kind a patre en een overspelige man. De man wil zijn verantwoordelijkheden opnemen maar hij aarzelt een beetje. a) kan dit nog? Ja dat kan ten eeuwigen dage, er staat geen limiet op erkennen b) welke personen dienen toe te stemmen? De moeder (art 329bis) c) wat kan de man ondernemen als de moeder de toestemming weigert? Naar de rechtbank gaan. Als wordt bewezen dat hij niet de vader is kan hij niet erkennen, maar hij is het wel dus opportuniteitsoordeel : belang vh kind. Dat art impliceert een marginale toetsing (kennelijk strijdig met de belangen van het kind) Kijken naar rechtspraak grondwettelijk hof: volledige toetsing d) hoe kan de echtgenote van de erkenner deze erkenning verhinderen? Ze kan deze erkenning niet verhinderen (homologatieprocedure is afgeschaft). Het enige wat gaat moeten gebeuren is : ter kennis brengen van de echtgenote art 319bis: aangetekende brief. Allen is het zo dat als die aangetekende brief niet verstuurd wordt is de erkenning niet tegenwerpelijk aan de echtgenote en de huwelijkse kinderen. Relatieve niet-tegenwerpelijkheid. Dus de nalatenschap moet verdeeld worden alsof het overspelig kind niet bestond simpele casus, da gaat hij niet vragen.

61

CASUS 6 Mevr. DE POORTER heeft ongehuwd samengewoond met de heer CRUCKE, een vrijgezel. Op 1 september 2013 bracht zij een zoontje Kurt ter wereld. Dit kind werd echter verwekt door de heer OTTEN. Omdat deze zelf gehuwd is (met mevr. DE VILDER) en mevr. DE POORTER vermoedt dat hij het kind nooit zal willen erkennen, liet zij de heer CRUCKE opzettelijk in de waan dat Kurt zijn zoon is en stuurde zij erop aan dat hij het kind zou erkennen. Enkele dagen na de geboorte erkende de heer CRUCKE het kind voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Na zware meningsverschillen i.v.m. de opvoeding van het kind verliet de heer CRUCKE op 15 september 2013 het land en liet vanaf die datum niets meer van zich horen. Het kind heeft hij sindsdien niet meer gezien en ook met de moeder heeft hij geen enkel contact meer. Eergisteren kreeg de heer CRUCKE bij toeval een brief voor ogen, gericht aan mevr. DE POORTER en geschreven door de heer OTTEN, waaruit duidelijk blijkt dat de heer OTTEN de biologische vader van Kurt is. A. Wat is uw advies mocht u vandaag geraadpleegd worden door de heer CRUCKE die beseft dat hij misleid is en zijn erkenning ongedaan wil maken? B. Welke juridische stappen kan mevr. DE POORTER nog ondernemen om de afstamming langs vaderszijde vast te stellen indien de heer CRUCKE zijn erkenning ongedaan heeft gemaakt en de heer OTTEN alle medewerking weigert? Deze casus is moeilijk omdat hij lang is, het duurt langer om er de relevante feiten uit te halen (er zal ook niet relevante informatie in staan) A. hij heeft het kind erkend, hij heeft beseft dat hij misleid is. Hij wil duidelijk met het kind niets te maken hebben. Welk artikel flitst er dan onm door u hoofd? Art 330 (enige art voor betwisting vaderlijke erkenning) a. ontvankelijkheid: i. bezit van staat. Heeft het kid van staat? Zoja dan is het onontvankelijk? Hier is da zeer duidelijk, hij is verdwenen heeft niets meer van hem laten horen dus geen bezit van staat. ii. Er moet een wilsgebrek zijn art 330 par 1 tweede lid. Er is hier bedrog = opzettelijk verwekte dwaling. iii. Titularis: ok iv. Tot wanneer kan hij de vordering inleiden? 1 jaar na de ontdekking van het bedrog = op ogenblik da hij die brief las: eergisteren. Dus tot 2 oktober 2014. b. Gegrondheid: i. Bewijs: gebrek aan biologische band moet bewezen worden ii. Via alle wettelijke middelen B. Wat kan de moeder doen als crucke zijn erkenning heeft ongedaan gemaakt en ze wil de echte vader afstamming laten vaststellen maar hij wil niet. Dus gerechtelijke vaststelling. Juridische grondslag is 322. Dat de moeder titularis is is krachtens 332ter. Termijn voor de moeder 30jaar vanaf de geboorte art 331ter. Bewijs voor onderzoek naar het vaderschap (bezit van staat, wettelijke middelen, geslachtsgemeenschap). Het vonnis moet krachtens art 322 lid 2 betekend worden aan de echtgenote, mevr de vilder, op straffe van relatieve niet-tegenwerpelijkheid.

62

CASUS 7 Mevrouw JANSSENS is gehuwd met de heer PEETERS. Er rijzen ernstige huwelijksmoeilijkheden en op 1 oktober 2012 werd door de heer PEETERS een echtscheidingsvordering o.g.v. onherstelbare ontwrichting van het huwelijk ingesteld. Op 12 oktober 2012 machtigde de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg de partijen om afzonderlijk te wonen. Op 3 oktober 2013 bracht mevr. JANSSENS een zoontje Bart ter wereld. Dit kind werd verwekt door de heer LIEVENS, die zelf ook gehuwd is. Mevr. JANSSENS wenst dat de heer LIEVENS als juridische vader van het kind zal worden beschouwd, maar deze weigert halsstarrig enige verantwoordelijkheid op te nemen. De echtscheiding van het echtpaar PEETERS-JANSSENS is op heden nog niet uitgesproken. a) U wordt vandaag geraadpleegd door de heer PEETERS, die aanvoelt dat hij niet de biologische vader is van Bart. Hij heeft ook nooit naar het kind omgekeken. Wat raadt u hem aan? b) U wordt vandaag gecontacteerd door mevr. JANSSENS. Wat zal u haar adviseren? Op 1 oktober 2012 EOO ingeleid. Op 12 oktober machtiging vd voorzitter om apart te wonen. U wordt geraadpleegd door PEETERS, wie is dat? De echtgenoot van de moeder. Hij voelt dat hij de vader ni is en kijkt ook ni naar het kind. PEETERS is de juridische vader obv art 315 omdat het kind geboren is binnen het huwelijk. Nu ook kijken naar 316bis 1° da bevat eig 3 gevallen, het tweede is van toep. Dus 300 dagen na 12 oktober 2012. Is het kind geboren meer dan 300 dagen na de datum van da vonnis. Kind is geboren 3 oktober 2013. Is da meer dan 300 dagen? Ja dat is meer dan 300 dagen dus is art 316bis 1° 2de gevalleke van toepassing. Da betekent dus dat PEETERS niet de vader is. Dus goe nieuws voor hem hij hoeft geen verantwoordelijkheden op te nemen. Wat raadt u hem aan? Doe niets want ge zijt de vader ni. Stel u voor dat de moeder u client is, wat kan u haar adviseren. Zij wil dat JANSSENS de vader wordt. Gerechtelijke vaststelling art 322, vaderschap mag ni vaststaat maar das geen probleem wanter is geen vader. Kan zij de vordering inleiden? Ja 332TER, de termijn 30 jaar 331 ter. Vonnis moet betekent worden aan echtgenote van LIEVENS op straffe van relatieve niet-tegenwerpelijkheid.

63

CASUS 8 (moeilijk!) Staf COPPENS is gisteren vierentwintig jaar geworden. Zijn moeder, mevr. JANSSENS, werd verlaten door haar echtgenoot COPPENS, een steriele man, toen zij twee maanden zwanger was, ongeveer zeven maanden voor de geboorte van Staf, maar beide echtgenoten bleven tot voor kort op hetzelfde adres gedomicilieerd. Mevr. JANSSENS had destijds een relatie met de heer PEETERS die nog vóór de geboorte bekend was geraakt. De heer PEETERS is de biologische vader van Staf. Op 3 oktober 2012 werd door het echtpaar JANSSENS-COPPENS een procedure echtscheiding door onderlinge toestemming ingeleid; uitspraak v/d EOT viel in mei 2013 De heer COPPENS heeft al te kennen gegeven aan geen enkele andere procedure meer te willen meewerken. Staf heeft ondertussen een stevige band met de heer PEETERS ontwikkeld. U wordt geraadpleegd door Staf en de heer PEETERS. Beiden willen dat de heer PEETERS de juridische vader van Staf wordt. De heer PEETERS wil daartoe alle medewerking verlenen. Mevr. JANSSENS leeft momenteel echter in onmin met haar zoon zodat op haar medewerking niet gerekend moet worden. Staf COPPENS is op 3 oktober 2013 24 jaar geworden. Zijn moeder JANSSENS wordt verlaten door echtgenoot een steriele man als ze 2 maanden zwanger was. Maar beide echtgenoten domiciliering op zelfde adres. JANSSENS had een relatie met PEETERS en iedereen wist da hij eig de biologische vader was. Op 3 oktober 2012 werd een EOT ingeleid, is uitgesproken in mei van dat jaar. COPPENS wil met niets anders meewerken dan aan de EOT. Staf heeft stevige band met PEETERS ontwikkels, er is precies bezit van staat. Op consultatie komen kind en biologische vader. Beiden wil dat hij ook de biologische vader wordt. De moeder, JANSSENS wil niet meewerken aan de afstammingsprocedure. Wat gaan ze moeten doen om hun doel te verwezenlijken? Eerst juridische vaderschap in kader brengen. Hoe zit het nu? Wie is de vader van dat kind? COPPENS want kind is geboren binnen het huwelijk obv 315 BW. Nu kijken naar 316bis. Hier is geen enkel geval van toep. EOT is pas neergelegd in 2012, en zelfde domiciliering en er is geen vrederechter aan te pas gekomen. Wat willen de mensen? Ze willen dat de beweerde biologische vader de juridische vader wordt. Hij wil meewerken dus we denken aan erkenning, basisart inzake erkenning is 319. Probleem: vaderschap gaat vast obv art 315 dus 319 kan niet onmiddellijk worden toegepast. Hier moeten we toch weer een betwistingsprocedure voeren; art 318 BW!. Nu 318 toepassen op deze specifieke casus. Kunnen die mensen het vaderschap betwisten? Ja: kind en persoon die vaderschap opeist. Wat is de termijn voor PEETERS? Binnen jaar nadat hij ontdekt dat hij de vader is. Uit deze context blijkt da iedereen het eig al wist da peeters de vader was van bij de geboorte. Zijn vorderingsrecht is vervallen, dus zijn vordering is onontvankelijk. Wat is de termijn voor het kind. Hij kan vorderen van 12 jaar tot 22 jar of binnen een jaar na de ontdekking vh feit dat de echtgenoot zijn vader niet is. Kan die nog nuttig benut worden? Dus vorderingsrecht van het kind ook verstreken. Probleem! Zou de moder nog iets knn forceren stel da ze zou kunne meewerken? Nee haar termijn is ook verstreken. Hier is de oplossing: wat die mensen willen da gaat niet, want vaderschap van echtgenoot kan niet worden uitgeschakeld. PEETERS zal nooit juridische vader kunnen worden. 64

CASUS 9 Mevr. JANSSENS is al meer dan 10 jaar gehuwd met de heer LIEVENS. Na echtelijke moeilijkheden zijn de echtgenoten vanaf 1 september 2011 feitelijk gescheiden gaan leven, zonder daartoe door een rechter te zijn gemachtigd. Eind 2011 begon mevr. JANSSENS een relatie met de heer PEETERS die gehuwd is met mevr. COPPENS en nog steeds met zijn echtgenote samenleeft. De heer LIEVENS is pas op 15 januari 2012 officieel ingeschreven op het adres waarop hij al sinds de feitelijke scheiding woont. Uit de relatie van mevr. JANSSENS en de heer PEETERS werd op 3 oktober 2012 een kind Piet geboren. De relatie tussen mevr. JANSSENS en de heer PEETERS werd nog vóór de geboorte verbroken. Piet werd tot nog toe enkel door zijn moeder opgevoed. Wat is uw advies mocht u vandaag geraadpleegd worden a) door mevr. JANSSENS die wenst dat de heer PEETERS zijn verantwoordelijkheden opneemt en de juridische vader van Piet wordt, terwijl de heer PEETERS dat helemaal niet wil. b) door de heer LIEVENS die pas gisteren - na toevallig contact met de heer PEETERS - te horen kreeg dat zijn ex-echtgenote meer dan een jaar geleden een kind ter wereld heeft gebracht. Hij meldt u dat hij evenmin iets met het kind te maken wil hebben. a) moeder wil dat biologische vader juridische vader wordt en hij wil dat niet. a. Juridisch vaderschap? Art 315 samen met 316bis: is kind geboren meer dan 300 dagen na de inschrijving op versch adressen? Dat is hier niet zo, tis minder dan 10 maand dus 316bis ni van toepassing. Dus vaderschap van LIEVENS staat vast. b. Gerechtelijke vaststelling van biologische vader, maar eerst betwisting vaderschap echtgenoot c. Betwisting. Wie? De moeder, termijn: 1 jaar na geboorte: vorderingsrecht vd moeder al 1 dag vervallen. Pech, gaat niet. PAsop de juridische vader kan wel nog betwisten, tot wanneer? Jaar na ontdekking van feit dat hij niet de vader is, ge zou kunnen zeggen da hij da nog ni lang wist en dan een manier forceren om te betwisten. Wa ge ook nog zou kunnen doen, 11 jaar wachten en het kind de vordering laten instellen. Als succesvol betwist dan is weg open voor gerechtelijke vaststelling bewisj enzovoort b) LIEVENS ontdekt gisteren pas dat zijn ex echtgenoot een kind heeft waar hij niet de biologische vader van is. Zijn eigen vaderschap betwisten, hij heeft nog de tijd want weet het nog maar net, zijn vordering zal gegrond kunnen zijn dus da kan.

65

CASUS 10 (uit tweede zit van vorig jaar) Een echtpaar wil graag kinderen, maar de man is volkomen steriel. Het koppel begaf zich naar de fertiliteitsafdeling van het UZ Gent, alwaar de artsen op 16 april 2013 overgingen tot kunstmatige inseminatie met zaad van een anonieme donor, uiteraard na daartoe de schriftelijke toestemming van het koppel te hebben bekomen. Na een probleemloze zwangerschap is gisteren een kerngezond kind geboren. U wordt geraadpleegd door de echtgenoot van de bevallen vrouw die vermoed dat zijn echtgenote overspelig is geweest. Hij wenst in de nabije toekomst een procedure tot EOO in te leiden en eveneens zijn vaderschap te betwisten. Kan dit laatste en – zo ja – hoe dient uw cliënt dit aan te pakken? Een echtpaar wil kinderen maar man is steriel. Ze gaan over tot KID (kunstmatige inseminatie met donorsperma). Man en vrouw tekenen voor akkoord. Gisteren is een kerngezond kind geboren. De man denkt dat zijn echtgenote overspelig geweest is en wil zijn vaderschap betwisten. Situatie het kind is geboren binnen het huwelijk dus de echtgenoot is vader art 315. 316bis is hier niet aan de orde. Art 318 par 4, de echtgenoot heeft toestemming gegeven tot KID dus dan kan hij niet betwisten, tenzij de verwekking niet het gevolg van de verwekking kan zijn. Het kind is geboren minder dan 6 maand na de KI, na 5,5 maand zwangerschap kan geen kerngezond kind geboren worden. Dus kind kan niet verwekt worden door KI. Dus het kind is in overspel verwekt. Dus de grond van niet-ontvankelijkheid speelt niet en de vordering is toch ontvankelijk en de echtgenoot binnen jaar nadat hij ontdekt heeft dat hij niet de vader is, dat is zo die betwisting zal slagen want gewoon attest vd fertiliteitskliniek.

66

07/10/2013 Hoofdstuk 5. • • • • •

GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING

Algemene regel + enkele specifieke uitzonderingen i.v.m. de overspelige afstamming Familienaam Wettelijke erfopvolging Alimentatie [Ouderlijk gezag]

AFDELING 1. ALGEMEEN §1. De regel Principe = gelijke gevolgen wederkerige gelijkheidsregel in art. 334 BW ongeacht de wijze van vaststelling van de afstamming, hebben kinderen t.o.v. ouders en vice versa dezelfde rechten en verplichtingen Er is een soort algemene regel opgenomen in de wet ivm oorspr afstamming. Waarom id wet? Gewoon om onderscheid tussen vroegere recht te maken in 1987, vroeger was discriminatoir. Ongeacht wijze van vaststelling van afstamming kinderen tov ouders zelfde rechten en verplichtingen. Dwz ongeacht ge uit een gehuwde of ongehuwde moeder komt, of ge nu onder de vaderschapsregel valt of niet, da doet er allemaal ni toe. Als ge een vastgestelde afstammingsband hebt hebt ge dezelfde rechten. §2. Uitzonderingen mbt de overspelige afstamming Er zijn ook nog uitzonderingen: beperkingen van rechten van overspelige kinderen (waren beperkt tot 1 juni 2007) en beperking van rechten van overspelige ouders. - behoud van de beperkingen ten nadele van overspelige ouders - afschaffing van de beperkingen ten nadele van de kinderen door de wet van 1 juli 2006 - Instemming van de echtgenote was vereist opdat het overspelig kind a patre de familienaam van de erkenner kan dragen (art. 335, § 3 (oud) tweede lid BW is opgeheven) - Een overspelig kind kon enkel in de echtelijke verblijfplaats worden opgevoed mits de toestemming van de echtgeno(o)t(e) (art. 334bis BW is opgeheven) - Het overspelig kind kon de omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot niet vragen (art. 745quater, § 1, tweede lid BW is opgeheven) - Een overspelig kind kon van de verdeling in natura worden uitgesloten door de overlevende echtgenoot en de huwelijkse kinderen (art. 837 BW is opgeheven)

67

Maar ten nadele van overspelige ouders zijn ook nog beperkingen aan die gelijke gevolgen wat de gevolgen van de afstamming betreft. Wa zijn die nadelige gevolgen ? (die spelen krachtens de wet zelf!) A. Verlies van huwelijksvoordelen en schenkingen (art. 334ter, eerste en vierde lid BW) de overspelige ouder verliest automatisch de voordelen die door zijn echtgenoot zijn toegestaan bij huwelijkscontract en schenkingen… WELKE VOORDELEN VERDWIJNEN? - Da zijn de huwelijksvoordelen, wa zijn da? a. Bedingen van vooruitmaking: dan kunt ge gratis goederen uit het gemeenschappelijk vermogen voorafnemen, betekent zonder aanrekening uit uw deel b. Beding van ongelijke verdeling: alles dat afwijkt van de fifty fifty verdeling. Het meest extreme beding van ongelijke verdeling is een: c. Verblijvingsbeding: heel de gemeenschap zal naar de langstlevende gaan Da vervalt dus allemaal eh. Als ik een overspelig kind erken en mijn vrouw sterft voor mij dan krijg ik NIET alles. Wat vervalt er niet? Een beding van inbreng. Huis gekocht man 70% en vrouw 30%en als getrouwd volledig in gemeenschappelijk vermogen gestoken. - schenkingen bij huwelijkscontract gedaan: i. tegenwoordige goederen schenken ii. toekomstige goederen: die er zullen zijn op ogenblik da gij gaat sterven (= contractuele erfstellingen)

1. Ratio legis RATIO? Ge moet da zien anno 1987. Men heeft een soort sanctie willen uitschrijven ten nadele van de overspelige echtgenoot zodat de niet-overspelige echtgenoot de echtgenoot niet zou willen scheiden uit de echt, want door echtscheiding verliest ge ook die voordelen. Vandaag de dag heeft da weinig zin, want of ge nu schuldig zijt of ni, die voordelen vervallen toch na echtscheiding, ongeacht de gekozen echtscheidingsvorm (art 299 BW). Maar op die manier wordt ook vermeden dat mocht de niet-overspelige eerst sterven dan gaat de overspelige normaal erven en uiteindelijk doorgegeven aan da overspelig kind. Door deze regel wordt da verhinderd da da geld naar dat kind gaat. Indirect wel nog nadelig voor overspelig kind eh. Ratio klopt eig anno 2013 nimeer. 2. Verklaring van handhaving bij notariële akte Al die schenkingen vervallen dus eh, das wel erg eh. Twee keer nadenken voor ze da kind erkennen. Wat dus dubbel erg is voor da kind eh, want da werkt verhinderend voor de vaststelling van de afstamming. Er zijn een aantal correcties op, ge kunt die voordelen handhaven, maar da moet bij notariële akte. Handhaving van huwelijksvoordelen en schenkingen is mogelijk door de bedrogen echtgenoot bij notariële akte (art. 334ter, eerste lid in fine BW)

68

3. Derden te goeder trouw Het verval van die voordelen doet geen afbreuk aan de rechten van derden te goeder trouw. Het kan zijn da ge zo een goed verkocht hebt aan een derde, dan overspel dan vervalt da ge recht hebt op da goed. Die derden mogen daar ni slachtoffer van zijn dus die mag het houden. De overspelige moet dus financieel moeten compenseren. Stel u nu voor da ge die handhaving bij notariële akte gedaan hebt. Kunt ge u dan nog ne keer bedenken? Ik denk da da ni gaat. Huwelijkscontract da onherroepelijk is wordt in ere hersteld. Verval doet geen afbreuk aan de rechten van derden te goeder trouw (art. 334ter, tweede lid BW) Vrijwaring van de rechten van derden te goeder trouw (die b.v. goederen hebben gekocht van een overspelige echtgenoot) impliceert o.m. dat de trouwe medeechtgenoot enkel de tegenwaarde van de vervreemde goederen (niet: de goederen zelf) zal kunnen terugvorderen van zijn ontrouwe echtgenoot (en dus niet van de derden te goeder trouw). B. Uitsluiting van erfrecht De overspelige ouder kan geheel of gedeeltelijk worden onterfd door zijn medeechtgenoot. Met uitz van vruchtgebruik op gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad = (concrete reserve en die kan nooit ontnomen worden) (art. 334ter, derde lid BW) Deze aantasting van het erfdeel van de LLE is mogelijk d.m.v. testament, legaat, schenking, … AFDELING 2. FAMILIENAAM Overzicht: • zes regels in art. 335 BW • vordering tot naamsbetwisting • naamsverandering • naamsverbetering §1. Algemeen Is gevolg van juridische afstamming, maar ook mogelijk bij administratieve procedure die helemaal losstaat van afstamming (da kost geld maar dat is dikwijls wel de aangewezen oplossing bv omda ge u afstamming nimeer kunt veranderen.) Verschil tss naamsverandering en naamsverbetering. Verbetering alleen maar als er een fout is , naamsverandering kan altijd. En er zijn 2 procedures voor naamsverbetering een moeilijke en makkelijke. §2. Verkrijging van de familienaam volgens de regels bepaald in artikel 335 BW 6 REGELS ART 335 BW (maar 1 artikel ivm de naam)

69

A. Enkel de afstamming van vaderszijde staat vast # naam vader (art. 335, § 1 BW) stel enkel het vaderschap staat vast dat is logisch dat het kind de naam vd vader heeft. Da kan bv na anonieme bevalling in het buitenland. Hoe kan het vaderschap dan vaststaan ofwel als de man het kind erkend heeft of na ger vaststelling B. Enkel de afstamming van moederszijde staat vast # naam moeder (art. 335, § 2 BW) Vb moeder is niet gehuwd en de man niet onmiddellijk zijn verantwoordelijkheid opneemt. Tegenwoordig meestal prenatale erkenning. Er is een verschil tss erkenning in de geboorteakte en een erkenning 5 minuten na de opmaak van de geboorteakte Is het verlies van de naam van de vader na betwisting van het vaderschap discriminatoir voor meerderjarigen, vergeleken met behoud naam moeder voor meerderjarigen met laat vastgestelde afstamming van vaderszijde? Zie Arbitragehof nr. 171/2005, 23 november 2005, dat geleid heeft tot art. 335, § 4 BW C. De afstamming van moederszijde en vaderszijde komen tegelijk vast te staan # naam vader (art. 335, § 1 BW) Een vrouw is getrouwd en de vaderschapsregel speelt. Vb ongehuwde moeder maar prenatale vaderlijke erkenning of ongehuwde moeder en erkenning in de geboorteakte (bv als man naar burgerlijke stand gaat om geboorte aan te geven tegelijk ook erkennen). Erkent de man 5min na de opmaak vd geboorteakte dan krijgt het kind de naam van de moeder. Is da geen discriminatie voor de moeder? Wordt de vrouw gediscrimineerd door deze verplichte patrilineaire naamsverkrijging? Arbitragehof 6 november 2002 Het doel van de wettelijke regeling is de familienaam op eenvoudige en eenvormige wijze bepalen en een zekere onveranderlijkheid geven. De voorkeur voor de familienaam van de vader gaat terug op historische patriarchale opvattingen. Nu zegt GH in de opvattingen vd huidige samenleving zouden andere regelen aan de doelstellingen kunne voldoen maar da geldt niet om deze regel discriminatoir te achten. Het recht op een naam is een persoonlijkheidsrecht dwz het recht om een naam te dragen is een persoonlijkheidsrecht, maar het recht om zijn naam door te geven is geen grondrecht zegt het GH. Dat is tot op heden de visie vh GH. En nu het meest verwerpelijke wetsartikel verkiezing, verschelden heeft toen dit artikel voorgesteld, hij heeft gewonnen. Uiteindelijk heeft da geleid tot wetsontwerp waarin deze regel de facto afgeschaft wordt. Waar dit de terugvalpositie zou worden als er niets gekozen wordt. Vooralsnog is het nog niet gewijzigd. Verschelden vraagt altijd vind ge dat geen problematische regel, indruk hoe hoger da men opgeleid is hoe minder problemen men ermee heeft. 70

Vraag op EXAMEN: geef eens een vb van discriminatie van gehuwden. Hoe kan verantwoord da als ge getrouwd zijt ge niet het recht hebt om naam van u kind te kiezen en als ge ni getrouwd zijt wel (da staat er ni letterlijk in maar da volgt wel uit deze regels, hoe doe ik da? Ongehuwd koppel en wil het kind de naam vd moeder geven, vb eerst geboorteakte maken en 10min later terugkomen om te erkenning). Dat is een vd weinige discriminaties in hoofde van gehuwden tov ongehuwden. D. De afstamming van moederszijde komt vast te staan na deze van vaderszijde Moederschap komt vast te staan na vaderschap # naam vader blijft (wet voorziet niet dat een naamsverandering mogelijk is) (impliciet maar zeker, nu art. 335 BW geen modaliteiten tot naamswijziging in dit geval bevat) E. De afstamming van vaderszijde komt vast te staan na deze van moederszijde vaderschap komt vast te staan na moederschap # naam moeder blijft, maar… ouders kunnen samen verklaring tot naamswijziging afleggen voor ABS (art. 335, § 3, eerste lid BW) (dus die ongehuwden kunnen kiezen). Die gezamelijke verklaring tot naamswijziging is dus beide naar burgerlijke stand en verklaring afleggen (ni zelfde als gemeenschappelijk dan kan er volmacht zijn) en het moet voor de meerderjarigheid of ontvoogding. Er zijn grenzen aan het geven van die gezamelijke verklaring: - termijn van 1 jaar na het vernemen van de vaststelling van de afstamming - Bij erkenning van een overspelig kind a patre begint de termijn van één jaar te lopen op de dag die volgt op de in art. 319bis, tweede lid BW bedoelde kennisgeving of betekening (art. 335, § 3, tweede lid in fine BW) - Wat bij ger vaststelling van overspelig kind a patre? Dan staat er zo geen begin van termijn, daar is nochtans betekening van vonnis als speciale vormvereiste - vóór de meerderjarigheid of ontvoogding F. De afstamming van een meerderjarige wordt gewijzigd Indien de afstamming van een kind wordt gewijzigd wanneer het de meerderjarige leeftijd heeft bereikt, mag er zonder zijn akkoord geen enkele verandering aan zijn naam worden aangebracht. (art. 335, § 4 BW) Vb ge zijt meerderjarig en ge ontdekt dat uw juridische vader de echte niet is. En dan het vaderschap betwisten. En wa gebeurt er dan. Wa gaat er gebeuren als da vonnis in kracht van gewijsde treedt dan komt ge in een situatie waar alleen het moederschap vaststaat. In welke regel komt ge dan terecht? Dan zitten we in regel nr 2. Mocht regel 6 ni bestaan dan automatisch een naamswijziging, dat is discriminatoir dus is sinds 2007 regel 6 ingevoerd. Pas op voor minderjarige kinderen verandert da wel nog zomaar eh, voor minderjarigen is dat ook al problematisch want

71

dan zijn er vragen op school eh dat is ni plezant. Voor meerderjarigen is da nog minder plezant dus hij moet akkoord geven als er een naam verandert. Is verlies naam vader na betwisting vaderschap discriminatoir voor meerderjarigen, vergeleken met behoud naam moeder voor meerderjarigen met laat vastgestelde afstamming van vaderszijde? Arbitragehof nr. 171/2005, 23 november 2005 De verplichting tot naamsverandering na betwisting van vaderschap is een inmenging in de uitoefening van het recht op eerbiediging van het privé-leven van de betrokkene. Er is sprake van een onevenredige aantasting v/d sociale waarborg op de onveranderlijkheid v/d naam na een wijziging van staat. De mogelijkheid tot administratieve naamswijziging kan het aangevoerde verschil in behandeling niet redelijkerwijs verantwoorden, aangezien die mogelijkheid per definitie hypothetisch blijft. Conclusie: art. 335 § 2 B.W. schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre het van toepassing is op meerderjarige kinderen die met succes het vaderschap hebben betwist. §3. Gelijkheid Worden meerderjarigen gediscrimineerd doordat de ouders de verklaring tot naamswijziging moeten afleggen vóór de meerderjarigheid van het kind? Arbitragehof 14 juli 1994 Arbitragehof zegt nee Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd door de mogelijkheid voor de moeder haar toestemming tot de erkenning te weigeren? Arbitragehof 28 november 1995 Arbitragehof zegt nee Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd doordat bij onenigheid tussen vader en moeder hun naam onveranderd blijft? Arbitragehof 7 november 1996 en 6 november 1997 Neen zegt het arbitragehof want men gaat er van uit dat beide ouders samen het best geplaatst zijn om de belangen vh kind te beoordelen Worden buitenhuwelijkse kinderen gediscrimineerd nu hun naamswijziging niet meer mogelijk is doordat de moeder weigert de verklaring af te leggen, hoewel zij eerder heeft toegestemd tot de erkenning? Arbitragehof nr. 82/2004, 12 mei 2004 De moeder wil wel dat vader erkend maar hij mag zijn naam niet veranderen. Belangrijk arrest van arbitragehof. In het begin waren ze het eens en nadien oneens over de naam. Belang vh kind moet door beide samen beoordeeld worden. !!! de naamswijziging is mogelijk via de administratieve procedure. De overheid zal niet anders kunnen dan het verzoek van iem die de naam van zijn vader wil dragen dan dat verzoek gegrond te vinden. Deze context is een ernstige reden voor naamsverandering. De FOD gaat ni kunnen weigeren.

72

De wetgever mag ervan uitgaan dat de ouders het best (samen) het belang van het kind kunnen beoordelen tot diens meerderjarigheid of ontvoogding; het gegeven dat hun onenigheid niet vanaf het begin blijkt, is niet relevant. De naamswijziging is mogelijk via de administratieve procedure; de overheid zal niet anders kunnen dan een verzoek van iemand om de naam van zijn vader te dragen als ernstig beschouwen. Een aantal fait divers… §4. Naam van de vondeling (art. 58 BW) de naam van de vondeling: beide ouders wettelijk onbekend voogdij valt open en zal een voogd krijgen. De ambtenaar van de burgerlijke stand die moeten de kinderen ne naam geven. De vondeling krijgt twee of meer voornamen waarvan een als familienaam dient. Maar tegenwoordig een familienaam afgeleid uit de omstandigheden waarin het kind gevonden werd. Vb de familienaam verpackt (kind da ingepakt gevonden werd. Vb koffie bruynooge, da zal van een vondeling me bruine ogen afstammen. §5. Naamsbetwisting = een mogelijkheid die voortvloeit uit het Decreet 6 Fructidor jaar II (23 augustus 1794) “Iedereen is verplicht de naam te dragen die in zijn geboorteakte is vermeld” (art. 1) Recht op naam is een onvervreemdbaar en onverjaarbaar persoonlijkheidsrecht, dat verdragsrechtelijk gewaarborgd is # Bescherming via gerechtelijke vordering tot naamsbetwisting (stopzetting + art. 1382 BW) Ge kunt een procedure instellen tegen mensen die u naam dragen da ni in hun geboorteakte staat. Cass heeft uitdr erkend da zo een vordering tot naamsbetwisting kan als iem u naam draagt. Elke belanghebbende kan een vordering tot naamsbetwisting instellen tegen degene die de naam van een ander persoon draagt of er misbruik van maakt. Het alledaags karakter van de naam volstaat niet om de vordering te beletten (Cass. 25 mei 1962). Zie evenwel Brussel 12 januari 1994, R.W. 1994-95, 229: in de zaak Xavier De Baere oordeelde het hof dat de drager van een naam zich tegen het gebruik van een gelijkluidende naam niet kan verzetten o.g.v. zijn persoonlijkheidsrecht. Zaak Xavier De Baere. Er was een programma op tv met daarin een typetje xavier de baere. Da was een vreemde typ en een professionele afscheidsnemer. Da was gebaseerd op een klasgenoot van lucas vandeneynde die ook xavier de baere noemt. Den echte xavier heeft een vordering ingesteld om lucas vandeneynde ertoe te bewegen te stoppen zijn naam te gebruiken. Afgewezen, strijdig met cass rechtspraak van 62. Da heeft er mee te maken dat hett duidelijk is dat het een karikatuur is. Het was duidelijk grappig bedoeld

73

§6. Naamsverandering = administratieve procedure geregeld door wet van 15 mei 1987 Administratieve procedure dienst familierecht FOD justitie. is een gunst, toegestaan door de uitvoerende macht, geen recht van de aanvrager Dit is geen recht, ge kunt da vragen aan de FOD justitie in beste geval alst over familienaam gaat leiden tot koninklijkbesluit. Maar dat is geen recht, dat is een gunst, het enige da ge kunt doen is annulatieberoep. ! Alles staat in de naamwet! Er is een onderscheid tss familienaamsverandering en een voornaamsverandering. Familienaam geeft u plaats in maatschappij en voornaam unieke plaats in familie. Voornaamsverandering is een eenvoudigere procedure maar eigenaardig gng zal het meer kosten. Onderscheid: - familienaamsverandering: bij KB - voornaamsverandering: bij MB (eenvoudiger) A. Verandering van familienaam Familienaamsverandering: ernstige redenen aanduiden, ge moet da zelf bewijzen want het is een gunst geen recht de bewijslast ligt bij u. Wa zijn nu de criteria die ge uit de administratieve praktijk kunt halen om in te schatten of een verzoek gegrond gaat verklaard worden of ni. Welke gaan er leiden tot een KB, welke veranderingen gunstig onthaald? - het verzoek moet op “ernstige redenen” steunen o een belachelijke, hatelijke of onzedelijke naam kan ook voortvloeien uit combinatie met voornaam vb Peter Selie. Vb er zijn mensen die pannekoek heten, zo kunt ge ook wel een aantal namen vinden. Hatelijke namen vb geubels (met verwijzing naar tweede wereldoorlog), hitler, dutroux. Onzedelijke naam vb vandekloot, neukermans,… o belgicisering van een naam, b.v. ter integratie Mensen ervaren moeilijkheden bij sollicitatie omda ze een onuitspreekbare naam hebben o toekenning vd naam vd biologische vader (zie da arrest van arbitragehof) o toekenning van de naam van de pleegouder. o voorkomen van het uitsterven van een naam (uitzonderlijk) - Algemeen criterium: gevraagde naam mag geen aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden niet schaden. KB wordt in BS bekendgemaakt, verzet kan. Laag registratierecht 40 euro want ernstige redenen. Maar soms ist meer 740 euro, zult ge betalen als ge een dubbele naam wilt en ook als ge een grote letter vervangt door een kleine letter (om er wa adelijker uit te zien) Registratierecht: zie art. 249 §§ 2 en 3 W. Reg.: in de regel € 49, maar € 740 voor vergunningen om aan een naam een andere naam toe te voegen of een hoofdletter door een kleine letter te vervangen.

74

B. Verandering van voornaam Kan om enigerlei redenen. Tis soepeler maar tzal meer kosten. Tis nog steeds een gunst. • moet worden toegestaan onder de voorwaarden van art. 2, derde lid wet namen en voornamen (transseksuelen, zie art. 3, tweede lid wet namen en voornamen)) • gevraagde voornaam mag nooit aanleiding geven tot verwarring en de verzoeker of derden niet schaden Wel een recht voor echte transseksuelen en gaat het ook maar 49 euro kosten terwijl normaal 490. Dat leidt tot een MB , niet in BS en geen verzet mogelijk. Basisprijs 490 euro maar verminderbaar tot 49 euro om bepaalde redenen: - op zichzelf of samengenomen met de naam, belachelijk of hatelijk zijn, of dit zijn omdat ze manifest ouderwets zijn; o als de voornaam belachelijk vb marc selie worden o ge hebt ene voornaam die manifest ouderwets is vb hypolytus (pol), hieronymus (jeroen) - vreemd klinkende voornamen (mohammed) - die tot verwarring aanleiding kunnen geven - enkel aangepast worden door een diakritisch teken of leesteken toe te voegen of weg te nemen; vb als koppelteken toevoegen of weglaten - afkorting vb gerard wordt gerd §7. Naamsverbetering (hier moet er een fout gebeurd zijn) A. Vordering tot verbetering van de akte van de burgerlijke stand na een gerechtelijke procedure (art. 1383-1385 Ger.W.) Logge procedure: vordering tot verbetering vd ake van de burgerlijke stand. Vraag is wanneer is u naam fout? - ingeval van onjuiste naam in de geboorteakte (die geen tikfout is) juiste naam = deze van de vader, zoals vermeld in de geboorteakte v/h kind (Cass. 29 oktober 1976) (als ge natuurlijk een vaderlijke afstamming hebt eh) Logge procedure - verzoekschrift bij de rechtbank van eerste aanleg v/d plaats waar de foutieve akte v/d burgerlijke stand is opgemaakt - behandeling in raadkamer + kantmelding in de foutieve akte B. Verbetering van een materiële misslag door de ABS (art. 99100 BW) (limitatieve opsomming in art. 100 BW) In deze context: tikfout in naam of voornamen

75

oplossing = verbetering via randmelding in rode inkt, na gunstig advies van de PdK ABS vraagt advies aan parket, de ambtenaar neemt rode stylo en gaat corrigeren AFDELING 3. WETTELIJKE ERFOPVOLGING De gelijknamige afdeling 3 (van hfdst. 4 van titel I van deel I) van het Handboek Belgisch Familierecht wordt integraal vervangen door een tekst die op Minerva is bekendgemaakt. (t.g.v. de wet 13/08/2011 i.v.m. de gerechtelijke vereffening-verdeling en de wet 10/12/2012 i.v.m. onwaardigheid) Vervang de randnummers 305-370 (p.135-155), door het pdf-bestand “Wettelijke erfopvolging” in de map “Actualisering Handboek”

Waarom staat er ni gewoon erfrecht? Ge kunt ook zelf kiezen wa ge testeert. De opdeling is wettelijke devolutie en vermogensplanning, ook bij overeenkomst. Probleem bij erfrecht: 2 nieuwe wetteksten waardoor boek ni helemaal meer klopt. Oplossing door dia 37. Op minerva komt vervanging randnummers 305-370. §1. Algemeen Eerste artikel bij erfrecht art 718 BW. Erfenissen vallen open bij de dood. De nalatenschap wordt verdeeld onder de wettelijke erfgenamen van de erflater (bij gebrek aan testament of huwelijkscontract) Ge moet weten wa ge volgens de wet krijgt vooraleer ge kunt zinvol beslissen om daarvan af te wijken. De dood? Het overlijden wordt vastgesteld door een arts die de datum en het uur van overlijden vaststelt en da zal ook in de overlijdensakte moeten opgenomen worden. In beginsel is het dus een arts die dat zal genotuleerd hebben. Wie zijn de wettelijke erfgenamen? a. Bloedverwanten in de juridische betekenis van het woord. (de afstamming moet vaststaan krachtens de juridische regels, niet biologisch verband aantonen) Bloedverwanten met juridisch (niet: louter biologisch) vastgestelde afstammingsband t.a.v. de erflater (zie GwH 7 november 2007, nr. 136/2007) Vb probleem juridisch kind v bep man echtgenoot v moeder maar ze wisten dat ze verwekt waren door een andere rijke man. Ze wouden ook erven maar da ging ni want vaderschap kon ni betwist worden omdat de termijnen verstreken waren. Het is op zich niet kennelijk onredelijk om bloedverwantschap in juridische betekenis en niet in biologische betekenis te interpreteren; Welke bloedverwanten zijn dat? Tot in de vierde graad. b. de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner. De langstlevende feitelijk samenwonende partner erft niets! Als ge daar iets aan wil nalaten gaat ge zeker een testament moeten maken. Verwarring want gunstregime ivm successierechten vanaf ge een jaar feitelijk samenwoont. Wa zijt ge me gunstregime op belastingen als ge niets erft? c. de adoptieve verwanten van de overledene (gewone ≠ volle adoptie) 76

Derde categorie erfgerechtigden plaatsen tav bloedverwanten: adoptieve verwanten vd overledene. Er is een verschil tss gewone en volle adoptie (volle kan alleen voor minderjarigen: volledig in de familie vd adoptant alsof da ge een normaal kind waart van hen. Gewone gaat minder ver, enkel band met adoptant. Beide vormen van adoptie sorteren gerechtigdheid id nalatenschap vd adoptant. Het is ook mogelijk om beide hoedanigheden te combineren. Vb ik ben geadopteerd door tweede echtgenoot van mijn moeder terwijl mijn echte vader nog leefde. Die tweede man heeft mij en mijn zus gewoon geadopteerd. Ik was al meerderjarig dus geen toestemming van mijn vader. Hij had geen dichte familieleden dus hij wou da als hij sterft da wij zouden erven. Ondertss is mijn biologische vader overleden, ik ben dus ne bloedverwant van hem en van mijn adoptievader ben ik een adoptieve verwant. Ik heb op het ogenblik da mijn vader overleden is geerfd van hem waarom ik ben bloedverwant. Als mijn adoptievader sterft ga ik ook nog ne keer erven. Gewone adoptie is een manier om dubbel te erven. Volle adoptie daar gaat da niet want ge wordt volledig in een nieuwe familie opgenomen en banden met oude uitgewist. Gewone adoptie vaak reden om te ontkomen aan hoge successierechten. d. Stelt u voor dat er geen bloedverwanten zijn, helemaal niemand die in nuttige orde en graad staat om te knn erven. Wie wordt er daar beter van? De belgische staat. §2. Voorwaarden om te erven Wat zijn de vwen om erfgerechtigd te zijn? - ge moet juridisch bestaan - de erflater overleven - niet onwaardig zijn om te erven A. Bestaan bij openvallen vd nalatenschap - verwekt uiterlijk op het ogenblik van overlijden EN - naderhand levend en levensvatbaar geboren (art. 725 BW) Bestaan wa betekend dat? Geboren? Nee ge moet verwekt zijn op ogenblik van overlijden maar ge moet naderhand levend en levensvatbaar geboren worden (theorie vd juridische persoonlijkheid). Ge kunt al begunstigde zijn vanaf de verwekking maar erfrechten maar uitoefenen vanaf de levens en levensvatbare geboorte. Maar embryo is erfgerechtigd. infans conceptus pro jam … het verwekte kind wordt beschouwd als geboren telkens als het in zijn belang is. Afstammingsband heeft declaratief karakter= werkt terug tot verwekking. Dus veel afstammingsprocedures als de man al dood is. B. De erflater overleven Ge moet de erflater overleven om te kunnen erven. Ge moogt zelf ni al dood zijn op moment dat nalatenschap is opengevallen. Daar zijn een aantal problemen. Problemen bij: - afwezigheid - gelijktijdig overlijden (leer van de commorientes)

77

Bij het juridisch statuut vd afwezigen bijvoorbeeld. In afwezigheid bestaan twee fasen, fase van vermoeden van afwezigheid (onzekerheid of hij gaat terugkomen), tweede de verklaring van afwezigheid bij vonnis (beiden zijn een vonnis). Als ge zit in fase van vermoeden die kan erven. Iemand die feitelijk afwezig is die kan ook erven. Ne keer dat de verklaring van afwezigheid bij vonnis is gebeurd en overgeschreven in de registers vd burgerlijke stand da staat gelijk aan overlijden en dan kunt ge nimeer erven ookal leeft ge echt nog, ge zijt juridisch dood. Ge moet dus kijken wnn de afwezige overleden wordt bevonden. Wat als ge samen sterft (commorientes). De basisregel is die personen erven niet van elkaar. Da wilt dus zeggen dat die nalatenschappen vereffent worden alsof die overlijdens ni hebben plaatsgevonden. Praktisch vb mijn vrouw en ik zitten id auto met kinderen we verongelukken op de E40. Vrouw en ik gaan dood maar kinderen overleven. Pas op alleen leer vd commorienten kan enkel toegepast worden als eg ni kunt achterhalen wie het langst geleefd heeft. Mijn vrouw en ik zullen niet van elkaar erven. Ge ziet dat dat een afwijking is eh, normaalgezien zou de LLE het vruchtgebruik erven vd volledige nalatenschap vd overledene en de kinderen krijgen de blote eigendom. Als de regel vd commorienten speelt zal de erfenis van mij en mijn vrouw onder de kinderen verdeeld worden. Onze dochters zullen wel erfgerechtigd zijn in de nalatenschap van mij en van hun moeder. Maar geeneen vd nalatenschappen zal goederen bevatten van elkaars nalatenschap. C. Niet onwaardig zijn - limitatief in de wet omschreven oorzaken van onwaardigheid (art. 727 BW) - ontzetting uit ouderlijk gezag kan leiden tot onwaardigheid m.b.t. nalatenschap kind (art. 33, 5° jeugdbeschermingswet) of echtgenoot (art. 745septies, §§ 1 en 2 BW)

1. Algemene gronden van onwaardigheid In de wet worden oorzaken van onwaardigheid beschreven. Meest erge vb is als ge de erflater vermoord hebt. De onwaardigheid zal da het erven verhinderen. Staan in de wet opgesomd: poging tot vergiftiging, niet aangeven vd moordenaar,.. (lees da maar ne keer) 2. Bijzondere gronden van onwaardigheid Ontzetting uit het ouderlijk gezag da is voor de jeugdbescherming dan wordt er een provoogd aangesteld. Dan zijt ge dus geen goeie ouder, da maakt u ook onwaardig om te erven van u kinderen, dat is zo bij volledige ontzetting. Kan ook gedeeltelijk dan bepaalt de jeugdrechter wat er vervalt voor de ouder, kan dus ook beslissen da erfrecht voor die ouders vervalt. Opm u slecht gedragen tov van u kindern kan ook leiden tot uitsluiting van nalatenschap van echtgenoot. Da ga ni automatisch da moet gevorderd worden door afstammmelingen binnen termijn van 1 jaar. §3. Aanvaarding en verwerping van de nalatenschap Principe = drievoudig keuzerecht Een erfgenaam kan: - zuiver aanvaarden

78

-

verwerpen aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving

Nu stuk waar de dias de perfecte samenvatting vormen vrij technisch en ni diep op ingaan. Wa moet ge wel weten. Wa ga ik doen tov een nalatenschap waarin ik erfgerechtigd ben. Ofwel zuiver aanvaarden, ofwel ik neem geen risico ik verwerp ofwel even kat uit de boom kijken en dan weloverwogen keuze maken (boedelbeschrijving). A. Zuivere aanvaarding - uitdrukkelijk (via een akte) - impliciet (door de goederen in bezit te nemen of te beheren) binnen de 30 jaar na het overlijden zuivere aanvaarding kan uitdrukkelijk in een akte maar in praktijk impliciet. Die gevolgen zijn niet min, opletten eh! Een daad van impliciete of stilzwijgende aanvaarding is elke daad die meer is dan een daad van behoud of voorlopig beheer, waaruit men de bedoeling van de erfgenaam kan afleiden om de nalatenschap waartoe hij is geroepen, zuiver te aanvaarden. Impliciet kan gebeuren door de goederen vd nalatenschap in bezit te nemen of te beheren. Het is al voorgekomen dat kinderen een deel van die goederen al in beslag nemen, bv een aantal antieke meubels meenemen. Daaruit wordt al afgeleid da ge de nalatenschap zuiver aanvaardt wa dus ook wil zeggen da ge de schulden zult betalen. Als ge nog maar denkt dat er schulden zijn, blijft ervan af! En ge hebt tijd om die keuze te maken eh, ge hebt 30j. De aanvaarding werkt retroactief: vanaf het overlijden treedt de aanvaardende erfgenaam in de rechten en plichten van de overledene (sustinet personam defuncti) Ne keer da ge aanvaard werkt die aanvaarding terug in de tijd. Vanaf de datum van overlijden vanaf de datum van overlijden gaat ge zijn rechtsopvolger zijn in rechten en plichten. De aanvaarding is definitief: semel heres, semper heres Ne keer da ge zuiver aanvaard hebt kunt ge daar nimeer op terugkomen. Eeenmaal erfgenaam, altijd erfgenaam. Tis definitief. Niemand is verplicht de nalatenschap (zuiver) te aanvaarden (en kan dus verwerpen), behalve - art. 792 BW: gedwongen aanvaarding na heling - art. 1240ter, § 3, vierde lid BW: LLE of LLWSP die méér afhaalt dan ½ v/d creditsaldi of 5.000 euro Niemand is verplicht zuiver te aanvaarden. Maar in bep gevallen wordt ge toch als zuiver aanvaardend erfgenaam beschouwd. Als ge geheeld hebt van

79

erfgoederen bv. Maar ook als ge als LLE of als LLWSP, als ge meer hebt afgehaald dan meer dan de helft of meer dan 5000 euro van de creditsaldi (van versch banken optellen). Nooit meer ookal beslaat de naletnschap 3miljoen vooraleer er vereffend en verdeeld is. Da vind ik totaal disproportioneel, zeker id praktijk ist ni duidelijk hoeveel creditsaldi er zijn. Er is veel onduidelijkheid, ge moet daarmee opletten. Hoe komt da? Als iem sterft worden tegoeden geblokkeerd, ni alleen de zijne maar ook die vd LLE. Da is om de correcte betaling van successierechten te knn garanderen. Das een probleem voor degene die achterblijft die allerlei betalingen moet doen. Dus een gunst voor hun om toch een beetje verder te kunnen. Zelfs zonder een attest ofzo, gewoon in hoedanigheid van LLE en LLWSP. Als ze teveel doen dan hebt ge die sanctie die echt wel draconisch is. B. Verwerping van de nalatenschap Algemeen: - Verwerping wordt nooit vermoed en dient te gebeuren door een verklaring ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg - De nalatenschap van een nog levende persoon kan niet worden verworpen - De verwerpende erfgenaam wordt vermoed nooit erfgenaam geweest te zijn: zijn erfdeel komt toe aan zijn afstammelingen; plaatsvervulling is mogelijk - Ouders hebben machtiging nodig om namens hun kinderen te verwerpen (art. 378 j° 410, § 1, 5° BW) Verwerpen. Hoe? Naar griffie van REA begeven. De mensen weten da ni eh. Ge moet een verklaring geven. Ge zult niks krijgen maar ge zult ook niks moeten betalen. Het is mogelijk ve soort erfenissprong door te voeren. Het is mogelijk dat u ouders die van u grootouders zouden erven die verwerpen zodat wij bij plaatsvervulling kunnen erven van grootouders. Nu kan verwerping ook element van vermogensplanning worden. Op die manier kan vermeden worden dat er twee keer successierechten moeten betaald worden eh. Stel papa heeft veel schulden, mama zal verwerpen en kinderen moeten dat ook doen. Mama zal machtiging nodig hebben daarvoor. In marginale milieus doen die ouders niets. Alleen de ouders kunnen da doen dus als de ouder stilzit kan er niks gebeuren. Er is gen wettelijke basis om dat via een voogd ad hoc te doen. C. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving Aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Als ge da doet hebt ge ook het voordeel da ge nooit meer ga moeten betalen dan ge eruit kunt halen. De erfgenaam is slechts gehouden tot betaling van de schulden en lasten van de nalatenschap tot het bedrag van de waarde der goederen die hij verkrijgt (art. 802 BW) De boedels van erflater en erfgenaam worden niet vermengd Hoe? Door een verklaring ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waar de erfenis is opengevallen bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad Deze verklaring moet voorafgegaan of gevolgd worden door een getrouwe en notariële inventaris van de goederen van de nalatenschap

80

Termijn: 3 maanden + 40 dagen om zich te beraden (zie art. 795 BW) Uiteraard moet er eerste een inventaris zijn (3 maand om da te maken) e dan 40 dagen om te beslissen (termijnen ni op straffe van nietigheid dus meestal overgeschreven. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving is verplicht: - telkens wanneer minderjarigen of beschermde meerderjarigen gerechtigd zijn - wanneer erfgenamen van mening verschillen over het aanvaarden of verwerpen van een aan hun onbesliste rechtsvoorganger toekomende nalatenschap Deze regeling is de regel bij onbekwamen? Bv iem die een minderjarig kind nalaat. Bv persoon onder bewind dan gaat dat ook de regel zijn. Maar da belet ni da ge na zicht op die boedelbeschrijving nog kunt verwerpen eh. Ge gaat toch nog ne keer u keuze moeten maken. Wanneer erfgenamen van mening verschillen…. Stel u grootmoeder is gestorven en u vader had dus de keuze, maar hij had nog geen keuze gemaakt op ogenblik da hij zelf sterft. Dan ist ook boedelbeschrijving. §4. Vereffening en verdeling VEREFFENING EN VERDELING vd nalatenschap (gebt ook obv huwelijksctt, chronologie huwelijksctt – testament) Algemeen Wanneer meerdere erfgerechtigden aanvaard hebben, ontstaat een onverdeeldheid De verdeling kan te allen tijde gevorderd worden, maar kan conventioneel worden uitgesteld, telkens voor max. 5 jaar (zie art. 815 BW) Die onverdeeldheid moet verdeeld geraken daar zal men zich in notariaat mee bezig houden. 3 vormen van verdeling - minnelijk - minnelijk, maar onder gerechtelijk toezicht - gerechtelijk (gewijzigd door de wet van 13 augustus 2011, in werking op 1 april 2012) !!!! deel van gerechtelijke vereffening verdeling moet ge niet kennen voor het examen!!!! (er zijn dias over maar da gaat hij niet vragen op het examen, de pgs zijn geactualiseerd maar ge moet het ni kennen) dals er uiteindelijk verdeeld is , declaratoire rh, bevestigende rh, wordt geacht altijd in u deel gezeten te hebben. Gevolgen van de verdeling “Iedere erfgenaam wordt geacht alleen en onmiddellijk te zijn opgevolgd in alle goederen die in zijn kavel zijn begrepen of die hem bij veiling ten deel zijn gevallen, en nooit de eigendom van de andere goederen van de nalatenschap te hebben gehad” (art. 883 BW)

81

§5. Erfrechtelijke reserve en beschikbaar deel Relevantie: wanneer de erflater bij schenking of testament over zijn goederen heeft beschikt bep erfgenamen hebben een reservatair deel, bij testament kunt ge daar ni aan. Wat is het beschikbaar deel? = het gedeelte van de nalatenschap waarover de erflater bij schenking onder de levenden of bij testament vrij kon beschikken, zonder het voorbehouden deel (de reserve) van de reservataire erfgenamen te schenden (zie art. 913-915bis BW) Deel waarover vrij kan beschikt worden zonder het reservatair deel te schenden. Bep personen hebben een wettelijke reserve, w beschermd tegen testamentaire beschikking. Da zijn de descendenten, de ascendenten en de LLE.

Wat is de omvang van die reserve? Dia 83.(tabel) Bv 2 kinderen hebben samen recht op 2/3 van de volledige nalatenschap. Reserve van de langstlevende echtgenoot = ½ VG = “abstracte” reserve LLE krijgt minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en het aldaar aanwezige huisraad = “concrete” reserve Reserve LLE: minstens de helft in VG (= abstract VG) maar binnen da VG zit sowieso de gezinswoning en de huisraad = concrete reserve

82

11/10/2013 WETTELIJKE ERFOPVOLGING §6. Basisregels die de toebedeling van een erfenis tussen bloedverwanten bepalen A. De orde De orden van erfopvolging Wat is een orde? Een geheel van erfgenamen die (samen genomen) andere uitsluiten (of worden uitgesloten), ongeacht de graad t.o.v. de erflater Orde = groep van erfgenamen (er zijn er 4). Er is een strikte hiërarchie tussen de versch. orden. Als er erfgenamen zijn vd eerste dan erven die van de tweede derde en vierde niets. (uitz bij kloving) De wetgever heeft de erfgenamen ingedeeld in vier orden. De erfgenamen van de eerste orde zijn de afstammelingen van de overledene: kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen enz. (art. 745 BW). De erfgenamen van de tweede orde zijn de vader, de moeder, de (half)broers en (half)zussen en hun afstammelingen (art. 748 en art. 750-751 BW). De erfgenamen van de derde orde zijn de ascendenten van de overledene (ouders, grootouders, overgrootouders enz.); vader en moeder behoren tot de derde orde wanneer de overledene geen (half)broers of (half)zussen of afstammelingen van dezen heeft achtergelaten (art. 746 BW). De erfgenamen van de vierde orde zijn de bloedverwanten in de zijlijn tot de vierde graad, andere dan (half)broers of (half)zussen en hun afstammelingen: ooms, tantes, neven en nichten, grootooms en groottantes (art. 753 j° art. 755 BW). B. De lijn We gaan de bloedverwanten ook opdelen in lijnen. Rechte lijn: die stammen van elkaar af. ! opgaand: ascendenten ! nederdalend: descendenten Zijlijn: gemeenschappelijke stamouder. BV broers en zussen hebben gem stamouder nl hun mama en papa. C. De graad

1.

Begrip

Zie – voor de definitie: art. 735 BW; – voor de berekening van de graad in rechte lijn: art. 737 BW; – voor de berekening van de graad in de zijlijn: art. 738 BW (zie supra).

83

2. Belang van de graad We gaan de bloedverwanten opdelen in graden. Binnen de orde kijken wie dichtst in graad staan en die alleen gaan erven. Graad = generatie. Bij bloedverwanten in rechte lijn. Als het gaat om bloedverwanten in de zijlijn tel je generaties tot gem stamouder en dan keer je terug naar de bloedverwant in kwestie. Tekeningetje DC : decuius = overledene

hier: welke orde? Eerste: kinderen en kleinkinderen. Maar we kiezen dan eerste graad = kind, die zal erven Gelijken in graad binnen dezelfde orde krijgen een gelijk aandeel (men erft bij hoofden) D. Plaatsvervulling Plaatsvervulling. Een erfgenaam kan ni alleen uit eigen hoofde tot de nalatenschap komen. Ook bij plaatsvervulling. Een bloedverwant komt in een dichtere graad te staan dan de graad die hij zelf heeft. De afstammelingen vd erfgenaam die vooroverleden is of hij verwerpt of hij is onwaardig. ! het moet telkens gaan om afstammelingen. Wie kan erven bij plaatsvervulling De afstammelingen van: - afstammelingen van de overledene - (half)broers en (half)zussen van de overledene - ooms en tantes van de overledene Voorwaarden voor plaatsvervulling Degene wiens plaats men vervult, moet: - vooroverleden zijn of gelijktijdig zijn overleden of - de nalatenschap hebben verworpen of - onwaardig zijn om te erven

84

die met rood kruis zijn overleden en hun plaats kan vervuld worden. Wie gaat hier de nalatenschap erven? In welke orde zitten we? "de eerste want er zijn afstammelingen: K’, K, KK’ en KK. K zal niet meer kunnen erven want hij is overleden. Wie staat er het dichtst in graad binnen de eerste orde? "K’ en KK door plaatsvervulling. Dus wie erft wat? Elk de helft want ze staan in gelijke graad. Stel nu dat K niet vooroverleden is maar onwaardig om te erven, dan is er ook plaatsvervulling (dat is veranderd tov vroeger). Ook als K zou verwerpen is er plaatsvervulling, ook veranderd tov vroeger. Stel nu dat uw ouder vooroverleden is , ge komt dmv plaatsvervulling tot de nalatenschap van uw grootvader. Dan heeft het geen belang dat jij de nalatenschap van uw ouder vroeger zou hebben verworpen. Stel dat je onwaardig was om te erven van uw ouder? Da maakt ni uit ge kunt nog altijd bij plaatsvervulling erven van uw grootvader. Hoe wordt de nalatenschap verdeeld? Plaatsvervullers erven bij staken, niet bij hoofden: al de afstammelingen van de overleden (of verwerpende of onwaardige) erfgenaam, komen samen tot het erfdeel dat aan hun ouder/grootouder… zou zijn toegekomen

85

Vb: de decuius heeft twee vooroverleden kinderen Z en D er zijn 6 kleinkinderen, 2 van Z en 4 van D. Wie erft? De eerste orde. Dichts in graad? Z en D (overleden) en dus de kleinkinderen bij plaatsvervulling. Voor welk deel erven de kinderen van Z? Elk ¼ (= de helft van ½). De kinderen van D elk 1/8 (= ¼ van ½). We gaan verdelen per staak en per tak van een staak.

Wie erft? Eerste orde (afstammelingen) en eerste graad: KK1, KK2 door plaatsvervulling van Z; KK4, KK5 door plaatsvervulling van D; AKK1, AKK2 door

86

plaatsvervulling van KK3 en D. Wie erft wat? KK1 en KK2 erven elk ¼; KK4 en KK3 erven elk 1/6; AKK1 en AKK2 erven elk 1/12. BIJZONDER GEVAL: plaatsvervulling ingevolge onwaardigheid.

Erflater laat een zoon na, die is gehuwd met E en hij laat een kleinkind na KK. Z heeft zijn vader vermoord dus hij is onwaardig dus de volledige nalatenschap is voor KK. Stel KK overlijdt en hij laat geen kinderen. De nalatenschap komt dan de helft toe aan Z en de helft van E. Zo zou Z toch onrechtstreeks de nalatenschap krijgen van zijn vader van wie hij onwaardig was om te erven. MAAR nieuwe wet Z wordt uitgesloten vd nalatenschap van KK voor het deel dat van de grootvader komt. Bv KK heeft een woning geerfd die woning zit nog in zijn nalatenschap wnn KK overlijdt. Z krijgt da ni, het zal naar de moeder E gaan. Als die goederen niet meer in natura aanwezig zijn, dan is Z uitgesloten ten belope van de waarde vd goederen. Die waarde wordt bep op moment dat KK die goederen van de decuius, zijn grootvader verkregen wordt. Vb KK heeft een som geld geerfd van grootvader DC en KK is met die som geld op reis geweest dan zal de onwaardigheid geen rol meer spelen want die som geld is niet meeer id nalatenschap van KK aanwezig. Stel dat KK er niet mee op reis is geweest maar geinversteerd in effecten, en effecten zitten dus wel nog in zijn nalatenschap. Z zal uitgesloten worden van die effecten maar enkle ten belope van de waarde van die som geld op ogenblik van overlijden van DC. E. Kloving Wat? De nalatenschap wordt in twee gelijke delen verdeeld: - ½ voor bloedverwanten in de vaderlijke lijn - ½ voor bloedverwanten in de moederlijke lijn Wanneer? altijd vanaf de derde orde; soms ook al binnen de tweede orde (= “kleine” of “beperkte” kloving) Moet altijd worden toegepast als we in de derde orde zitten. De helft voor de kant vd moeder, de helft voor de kant van de vader. Soms ook al als we in de tweede orde zitten, nl als er halfbroers of halfzussen zijn. Techniek Kloving splitst de nalatenschap in twee helften, om die toe te kennen aan de vaderlijke lijn enerzijds en de moederlijke lijn anderzijds - binnen elk van beide lijnen erft de dichtste in orde en graad; erfgenamen in dezelfde orde en graad erven evenveel

87

Stel nu dat er geen erfgenamen zijn in de ene lijn dan gaat da deel gewoon naar de andere lijn. - als er geen erfgenamen zijn in de ene lijn, wordt hun deel geërfd door de erfgenamen in de andere lijn Slide 25 vb.

De DC is overleden en laat geen afstammelingen na, hij laat ook geen broers en zussen na. Alleen een oom langs vaders kant en een grootmoeder langs moeders kant. In welke orde zitten we? "De derde, dus we gaan direct kloven. De helft naar de kant vd vader, de andere helft naar de kant van de moeder. Binnen de vaderlijke lijn wie staat dichtst in orde en graad? "De oom (al de anderen zijn dood. Dus O krijgt de helft vd nalatenschap. Binnen de lijn vd moeder? "Grootmoeder is dichtst in orde en graad. Zij krijgt ook de helft vd nalatenschap. Opm: kloving doorbreekt de prioriteitsregels van de ordes, grootmoeder staat in derde orde en oom in vierde orde en toch allebei de helft vd nalatenschap. (bv.: erfgenamen uit de derde orde in de ene lijn, sluiten erfgenamen uit de vierde orde in de andere lijn niet uit) Mildering van klovingsprincipe. Ingeval in één lijn een ouder erft en in de andere lijn een zijverwant uit de vierde orde, dan erft de ouder ook het vruchtgebruik op 1/3 van de goederen die geërfd worden in de andere lijn (art. 754 BW) Vb slide 28:

we zitten in de derde orde dus kloving. Langs de kant vd moeder gaat moeder zelf de helft erven, langs de kant vd vader gaat oom de helft krijgen. De wet zegt de moeder moet toch iets meer krijgen, ze krijgt ook nog het vruchtgebruik van 1/3 vd helft die de oom erft. Dus moeder krijgt ½ in volle egendom en 1/6 in vruchtgebruik.

88

Wa krijgt oom? 1/3 in volle eigendom en 1/6 in blote eigendom. Wat is vruchtgebruik? Het recht op gebruik en genot van het goed. Als ge vg erft van som geld wa krijgt ge dan? De interesten. Als ge vg krijgt van effecten wa krijgt ge dan? De dividenden. Wat is blote eigendom: de rest, concreet stelt da ni veel voor. Kleine kloving: Als we in de tweede orde zitten. • wanneer er naast een volle broer of zus ook een halfbroer of halfzus tot de nalatenschap komt • wanneer een halfbroer of halfzus van moederszijde EN een halfbroer of halfzus van vaderszijde tot de nalatenschap komen Uitwerking: - de nalatenschap (of het gedeelte ervan dat niet toekomt aan de ouders van de erflater) wordt in twee gelijke delen verdeeld tussen de vaderlijke lijn en de moederlijke lijn - volle broers en zussen erven dan in beide lijnen, terwijl halfbroers en halfzussen enkel erven in hun lijn we gaan de nalatenschap weer opdelen in twee gelijke delen, de helft aan vaderlijke lijn en helft aan moederlijke. Als de ouders ook tot de nalatenschap komen in tweede orde dan krijgen de mama en papa sowieso elk ¼ van de nalatenschap. De volle broers en zussen gaan in beide lijnen erven. Halfbroers en halfzussen gaan enkel erven in hun lijn. (art 752 j° art 733 BW) Vb slide 33.

DC laat twee volle broers na en een halfzus C. De ouders zijn overleden. In welke orde zitten we? In de tweede. We hebben een halfzus dus we doen een kleine kloving. Helft naar kant van vader helft naar kant van moeder. Volle broers gaan in beide lijnen erven. De helft die toekomt aan vaderlijke lijn verdelen over A en B dus die krijgen al elk ¼, ze krijgen dan ook nog eens elk 1/6 langs de moederlijke lijn dus A en B krijgen elk 5/12. C erft enkel langs moederszijde dat is 1/6. Vb slide 34. Stel nu dat A en B geen volle broers waren maar halfbroers. Zelfde principe toepassen. De helft komt toe aan vaderlijke lijn en helft aan moederlijke. Dus A en B krijgen elk ¼ en C krijgt ½.

89

§7. Toebedeling binnen de erforden Nu gaan we de principes die we net gezien hebben toepassen. A. Toebedeling binnen de eerste orde Slide 38.

K1, K2 en K3 staan het dichtst in graad en erven elk 1/3. Stel nu dat K3 vooroverleden is. Wie staat er dan het dichtst in graad.

K1, K2 en KK1 en KK2 in eerste graad. K1 en K2 erven elk 1/3, KK1 en KK2 erven elk 1/6. Stel K3 verwerpt. Het resultaat is dan hetzelfde

90

Slide 41.

Stel K1, K2 en K3 zijn allemaal vooroverleden of verwerpen de nalatenschap. KK1 en KK2 staan in eerste graad door plaatsvervulling. K3 zou volledige nalatenschap hebben gekregen dus het wordt gewoon verdeeld over KK1 en KK2 ze krijgen elk de helft. Slide 42.

Stel K1 en K2 en K3 vooroverleden en er is ook een kind van K1, KK3. Wie dichtst in graad. KK1, KK2 en KK3 in eerste graad want plaatsvervulling. Hoe wordt de nalatenschap verdeeld? Bij staken. Dus KK3 krijgt ½ en KK1 en KK2 krijgen elk ¼.

91

B. Toebedeling binnen de tweede orde De ouders krijgen elk vast ¼. De rest wordt verdeeld tussen broers en zussen (of hun afstammelingen) Slide 44.

Vb V en M krijgen elk ¼ en de rest ½ wordt verdeeld onder B en Z. B en Z krijgen elk ¼. Waarom krijgen K1 en K2 niets? Ze staan een graad verder. Waarom geen kleine kloving? Er zijn geen halfbroers of halfzussen. Slide 45. Stel nu dat V vooroverleden is. Dan krijgt M ¼. En B en Z krijgen elk 3/8.

92

Slide 46. Stel beide ouders in leven maar Z is overleden. V en M krijgen elk ¼, B krijgt ¼, K1 en K2 krijgen elk 1/8. Hier is er plaatsvervulling.

Slide 47. Stel V en M allebei overleden. B en Z krijgen elk ½. Stel nu da Z vooroverleden is. Dan gaan K1 en K2 de plaats innemen van Z en elk ¼ erven.

Slide 48-49.

Stel nu V en M nog altijd dood B is volle broer en Z is halfzus. Kleine kloving. B erft vaderszijde en ¼ langs moederlijke, dus in totaal ¾. Z erft enkel van moeder dus ¼.

Slide 50 nu is enkel broer B nog in leven. B krijgt alles. Stel nu da B een halfbroer was, zou da verschil hebben uitgemaakt? Neen, zelfde resultaat.

93

C. Toebedeling binnen de derde orde

V krijgt ½. En GV krijgt ½ langs moederlijke lijn.

94

V krijgt ½. Wat doen we met de ½ in moederlijke lijn? Die gaat naar de oom (dichtere graad dan grootoom). Oom is zijverwant in vierde orde dus vader krijgt ook nog 1/6 vruchtgebruik. En de oom heeft dan 1/3 in volle eigendom en 1/6 in blote eigendom. vader krijgt ½ + 1/6 vruchtgebruik. N1 en N2 krijgen elk 1/6 in volle eigendom en elk 1/12 in blote eigendom. (N1 en N2 treden in de plaats van de oom dus ze staan in 3de graad, das dichter dan grootoom, 4de graad) Stel oom is overleden maar laat geen kinderen na, dan gaat da van de moederszijde naar de grootoom. Vader krijgt ½ + 1/6 vg, grootoom krijgt 1/3 volle eigendom en 1/6 blote eigendom.

als de grootoom ook overleden is dan zijn er geen erfgenamen langs moederszijde tot en met de 4de graad. Dus hier erft enkel de vader, hij erft alles. Er is ook geen plaatsvervulling, want kan alleen ascendenten, broers zussen, ooms of tantes, GEEN grootooms.

95

D. Toebedeling binnen de vierde orde Kloving

O1 erft ½ (vaderlijke lijn). In de moederlijke lijn erven A, B en C elk 1/6 (plaatsvervulling).

96

§8. Erfrecht langstlevende echtgenoot Als personen gehuwd zijn onder wettelijk stelsel= gemeenschap van aanwinsten. We hebben 3 vermogens, eigen vermogen vd man, eigen vermogen vd vrouw en het gemeenschappelijk vermogen. Het eigen vermogen van elke echtgenoot bestaat uit de voorhuwelijkse goederen + alle goederen die ze hebben gekregen door erfenis, schenking, wettelijke devolutie,.. In het gemeenschappelijk vermogen zit alles wat niet eigen is. Er is ook een vermoeden van gemeenschappelijkheid (als ge ni kunt bewijzen da het een van beide is is het gemeenschappelijk). in gem goederen zitten dus goederen verkregen onder bezwarende titel tijdens huwelijk. Als man overlijdt bestaat de nalatenschap uit zijn eigen vermogen en zijn aandeel in het gemeenschappelijk vermogen ( in principe de helft).

A. In samenloop met afstammelingen van de erflater LLE krijgt het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap (art. 745bis, § 1, eerste lid BW); de afstammelingen slechts blote eigendom B. In samenloop met andere bloedverwanten dan afstammelingen van de erflater LLE krijgt de VE v/h deel v/d eerststervende in het gemeenschappelijk vermogen en het VG van diens eigen vermogen (art. 745bis, § 1, tweede lid BW) Vb slide 59. Y krijgt gem in volle eigendom en eigen vermogen in vg, B en Z krijgen elk 1/4 van eigen vermogen van DC in blote eigendom en vader en moeder ook ¼ in blote eigendom.

97

C. In een nalatenschap zonder erfgerechtigde bloedverwanten van de erflater LLE krijgt de volledige nalatenschap in volle eigendom (art. 745bis, § 1, derde lid BW) D. Bij gehuurde gezinswoning Stel nu dat de overledene gehuwd was en dat zij in een gehuurde gezinswoning leefden. Dan heeft de LLE het recht op de huur en VG op de huisraad. LLE verkrijgt het recht op huur van het onroerend goed dat bij overlijden tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende en het vruchtgebruik op het daarin aanwezige huisraad (art. 745bis, § 3 BW) E. Omzetting van het vruchtgebruik van de LLE. De wet voorziet een manier om het VG te beëindigen, dat is typisch voor het VG van de LLE, we zien da ni anders in VG. Gaat enkel over efrechtelijk vg van de LLE. Art 815 BW: niemand kan gedwongen worden om in onverdeeldheid te blijven, dat is hier NIEt van toepassing, want dat is maar zo als de deelgenoten hetzelfde recht hebben op een goed, hier versch zakelijke rechten dus art 815 is geen oplossing. Ratio: het VG blokkeert in zekere zin de nalatenschap, omdat tussen vruchtgebruiker en blote eigenaar geen onverdeeldheid bestaat Omzetting - LLE staat vg af van bepaalde goederen in ruil voor blote eigendom van andere goederen. Dus vg wordt omgezet in volle eigendom vd met vg belaste goederen. Die methode komt niet zoveel voor omdat de meeste mensen niet genoeg goederen nalaten om dit systeme toe te passen. - Vg omzetten in een geldsom. Da kan in nalatenschap aanwezig zijn, dan krijgt de LLE da en de afstammelingen krijgen de rest in volle eigendom. Als die som geld ni aanwezig is knn we een deel vd goederen verkopen en wordt het daarvoor gebruikt. Wat ook gebeurt is dat de blote eigenaars het VG met eigen gelden afkopen. Bv er zit een woning in de nalaetnschap die al jarenlang inde familie zit, de LLE wil van het VG af maar blote eigenaars willen niet dat het verkocht wordt dus ze kunnen het VG met eigen gelden afkopen, zo krijgen ze de volle eigendom - Vg omzetten in rente, bv 800 euro per maand, er wordt ook een zekerheid gekoppeld aan die rente = gewaarborgde rent en ook geindexeerd, dus gekoppeld aan index. Titularissen van het omzettingsrecht: " in elk geval de LLE, " de blote eigenaars, afhankelijk van aan wie de blote eigendom toebehoort Slide 65. Behoort de blote eigendom toe aan de afstammelingen of geadopteerde kinderen (of afstammelingen daarvan) van de erflater: LLE + BEs zijn omzettingsgerechtigd (geen termijn) " Rechter heeft discretionaire beoordelingsbevoegdheid 98

We maken het onderscheid naargelang LLE tot nalatenschap komt samen met afstammelingen of andere bloedverwanten. LLE en BE zijn omzettingsgerechtigd. Als ze ni overeenkomen dan zal de rechter moeten beslissen en hij zal een ruime beoordelingsbevoegdheid hebben. Rechter kan omzetting weigeren bv als voor kinderen emotionele waarde van ouderlijk huis en enige manier van omzetting is huis verkopen. Slide 66-68 Behoort de blote eigendom toe aan andere personen: 1) LLE is omzettingsgerechtigd (vordering binnen vervaltermijn van vijf jaar na †) " rechter moet in principe de omzetting toestaan 2) Blote eigenaars, of LLE na verloop van 5 jaar, kunnen de omzetting vragen " Rechter staat omzetting maar toe als hij dit billijk acht de langstlevende kan tevens (te allen tijde) de afkoop eisen van de blote eigendom van de zgn. “preferentiële goederen” (art. 745quater, § 2, tweede lid BW) Zijn er geen afstammelingen. Dan is ten eerste LLE omzettingsgerechtigd rechter moet da toestaan behalve als onderneming of bedrijf dan zwaar geschaad zou worden. Na verloop van vervaltermijn van 5 j kan de LLE toch nog omzetting vragen maar dan krijgt rechter heel ruime bevoegdheid en gaat hij alle belangen afwegen, en ook de blote eigenaars kunnen de omzetting vragen. De LLE kan ook de afkoop eisen van de gezinswoning en huisraad (= preferentiele goederen). De rechter kan maar weigeren als het onderneming of familiearbeid ernstig zou schaden.

99

14/10/2013 vervolg theorie slide 69: Het vruchtgebruik van het onroerend goed dat bij het openvallen van de nalatenschap het gezin tot voornaamste woning diende, en van het daarin aanwezige huisraad, kan niet worden omgezet dan met instemming van de langstlevende echtgenoot Het recht om de omzetting te vorderen kan niet worden ontnomen aan: - de afstammelingen uit een vorige relatie van de vooroverleden echtgenoot - de langstlevende echtgenoot m.b.t. de preferentiële goederen (art. 745quinquies, § 2 BW) de blote eigenaars kunnen nooit de omzetting vragen van de preferentiele goederen tegen de wil van de LLE in. Belangrijke bescherming voor LLE, kan heel vervelend zijn voor blote eigenaars. Kan voor problemen zorgen voor LLE die niet van goede wil is. Vrouw overlijdt en heeft tweede jonge man en 2 kinderen met eerste man. Ze laat heel veel schulden na, het enige actief is de gezinswoning. De kinderen zijn jong en kunnen die schulden niet betalen, ze willen het huis verkopen maar jonge man wil niet, ze zitten vast. De wetgever heeft het recht tot omzetting gegarandeerd voor afstammelingen uit vorige relatie: men neemt aan dat die verbodsbepaling alleen maar geldt voor de reserve. Dus de erflater kan de omzetting van vruchtgebruik op die reserve niet beperken. De erflater kan ook de omzetting niet beperken voor de LLE wat betreft de preferentiële goederen (= gezinswoning en huisraad). Waardering van het vruchtgebruik (als het wordt omgezet moet er een waarde op gekleefd worden). = feitenkwestie maar er zijn 4 criteria die opgesomd staan in de wet zelf (art. 745sexies, § 3 BW fictie in art. 745quinquies, § 3 BW) -

de waarde in volle eigendom (de verkoop waarde) op de dag van de omzetting de opbrengst van de goederen (vb landbouwgrond brengt minder op dan een huis dat wordt verhuurd) kijken of er veel schulden en lasten verbonden zijn ah goed (vb oud kasteel met veel kosten voor herstelling en onderhoud) de vermoedelijke levensduur van de vruchtgebruiker (hoe jonger, hoe langer vg zal duren, hoe hoger we zulen moeten waarderen)

fictie in de wet: als de erflater een tweede huwelijk heeft aangegaan dan wordt de LLE geacht ten minste 20 jaar ouder te zijn dan de oudste afstammeling uit een vorige relatie. Als die stiefouder zo jong is dan zijn die kinderen tot het einde van hun dagen vast aan de blote eigendom. Kijk naar de criteria da vruchtgebruik zal heel duur zijn omdat de echtgenoot zo jong is. Dus we gaan er van uit dat die minstens 20 jaar ouder is dan de oudste afstammeling.

100

§9. Erfrecht langstlevende wettelijk samenwonende partner (WSP) Vruchtgebruik van gezinswoning en huisraad. Vruchtgebruik - van het onroerend goed dat het gezin tijdens het samenwonen tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende (of: recht op huur bij gehuurde gezinswoning) - van het daarin aanwezige huisraad (art. 745octies, § 1, eerste en tweede lid BW), Zie de wet van 28 maart 2007 tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende betreft, van het Burgerlijk Wetboek en van de Wet van 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit, BS 8 mei 2007, in werking getreden op 18 mei 2007.

Uitzondering: dat erfrecht geldt niet wnn de LLWSP een afstammeling is van de overledene. Waarom? De wetgever wil de andere kinderen beschermen, zodat alle kinderen evenveel krijgen. Geen vruchtgebruik of huurrecht voor de langstlevende wettelijk samenwonende wanneer deze een afstammeling is van de erflater (art. 745octies, § 1, derde lid BW), ter bescherming van de reservataire rechten van de andere kinderen Dat vruchtgebruik kan ook worden omgezet, zelfde regels als omzetting vg LLE. De regels inzake de omzetting van het vruchtgebruik van de echtgenoot zijn mutatis mutandis ook van toepassing op het vruchtgebruik dat de langstlevende wettelijk samenwonende erft (zie de verwijzing in art. 745octies, § 3 BW naar de artikelen 745quater tot 745septies BW) §10.

Anomaal erfrecht

Art 747 BW: bloedverwanten in opgaande lijn erven de goederen die door hen geschonken zijn aan hun kinderen of afstammelingen. Gaat allen over schenking onder de levenden. Die schenkingen keren terug. Wettelijke terugkeer: De bloedverwanten in de opgaande lijn erven, met uitsluiting van alle andere erfgenamen, de goederen door hen geschonken aan hun kinderen of afstammelingen (art. 747 BW) onder twee voorwaarden: 1) de erflater is zonder ‘nakomelingschap’ gestorven (incl. geadopteerde kinderen) (incl. vooroverlijden, onwaardigheid of verwerping) 2) de geschonken goederen zijn nog in natura in de nalatenschap van de erflater aanwezig (indien ze werden verkocht, bekomen de ascendenten de nog verschuldigde verkoopprijs)

101

Twee voorwaarden: - de erflater mag geen afstammelingen nalaten (als hij wel afstammelingen nalaat gaat het naar hun en geen wettelijke terugkeer) afstammelingen zijn ook geadopteerde kinderen. Stel dat zijn afstammelingen onwaardig zijn dan zegt men dat hij overleden is zonder afstammelingen en dan geldt de wettelijke terugkeer ook. - De geschonken goederen moeten nog in natura in de nalatenschap zitten. (uitzonderlijk geval: stel die goederen zijn verkocht maar de prijs is nog ni betaald dan komt die prijs toe aan de ascendenten schenkers). Wettelijke terugkeer is een persoonlijk recht van de ascendent schenker (alleen hij kan die goederen terugkrijgen, hij moet dus nog in leven zijn, er is geen plaatsvervulling, dat recht wordt niet vererfd). Stel nu schenking door twee ascendenten als er een al dood is dan gaat de schenking voor de helft terug naar de ene die nog leeft. Het is niet mogelijk om in de schenkingsakte afstand te doen van de wettelijke terugkeer (art 1030 tweede lid BW). Ge kunt ni op voorhand een overeenkomst sluiten over een nalatenschap. Wie anticipatief verzaakt aan zijn wettelijk recht van terugkeer, sluit een beding over een nog niet opengevallen nalatenschap. Het wettelijk recht van terugkeer staat tegenover het bedongen recht van terugkeer, dat de schenker voor zichzelf bedingt (art. 951-952 BW) ? bedongen recht van terugkeer? = ontbindende voorwaarde in schenkingsakte. Ook dat goed gaat terugkeren, niet op grond van wet maar op grond van ontbindende voorwaarde vb overlijden van de begiftigde zonder afstammelingen ( dat is heel analoog aan de wet). Waarom nemen we dat ook in de schenkingsakte op als de wet dat eigenlijk al voorziet? De reden is fiscaal: als wettelijk recht van terugkeer dan gaat ascendent successierechten betalen, als bedongen recht dan krijgt hij die goederen terug zonder successierechten die goederen zitten nooit inde nalatenschap want fictie van retroactiviteit van vervullen van ontbindende voorwaarde.

102

§11.

Wettelijke erfopvolging: CASUSSEN

Examen: je krijgt een verhaaltje, je maakt zelf een schema. Wetsartikelen moet je niet vermelden behalve in 3 gevallen: als het gaat om LLE art 745bis BW (juiste paragraaf en juiste lid vermelden), het erfrecht vd LLWSP art 745octies BW, ook bij adoptie moet er een wetsartikel (gewone: art 353-15 BW ev; volle: art 356-1 eerste en tweede lid BW). Je mag schematisch antwoorden, het moeten geen volzinnen zijn, je moet de ratio van de wetgever niet vermelden, wees schematisch, volledig en to the point. Zeg of het blote of volle eigendom is, als iem gehuwd is en sterft dan zeggen waaruit de nalatenschap bestaat. Ook bij de orden zeggen waarom we in die orde zitten. voorbeeld 1

• • • •

wat erft de LLE? Met wie in samenloop? Met afstammelingen (kind C, kind A, kleinkinderen E en D) wat erft de LLE dan? Het vruchtgebruik van de hele nalatenschap (art 745bis par 1, eerste lid BW) wat blijft dan over om te verdelen over de bloedverwanten? De blote eigendom in welke orde zitten we? De eerste orde want er zijn afstammelingen. Wie staat het dichtst in orde en graad binnen die eerste orde: C en A staan in eerste graad maar B is vooroverleden en zijn kinderen D en E komen door plaatsvervulling ook in eerste graad te staan. C en A krijgen elk 1/3 in blote eigendom en D en E krijgen elk 1/6 in blote eigendom. (bij plaatsvervulling per staken verdelen)

voorbeeld 2

•

in welke orde zitten we? De derde orde (er zijn geen afstammelingen en geen broers en zussen)

103

•

kloving: tussen vader- en moederszijde. Dus V krijgt ½ want dichtst in orde en graad in vaderlijke lijn. In de moederlijke lijn staat GV het dichtst in orde en graad en gaat dus ook ½ van de nalatenschap krijgen. • Wat als grootvader van vaders kant nog in leven is? Alles gaat gewoon naar de vader. Want langs moederszijde geen bloedverwanten in nuttige orde en graad.

Voorbeeld 3

• • • •

In welke orde zitten we? In tweede orde: halfbroer C. Geen kleine kloving want geen volle broers of zussen en ook geen halfbroers of zussen langs de andere kant. Dus wie staat binnen die orde het dichtst in graad? C, dus alles is voor hem. (B behoort ook tot die orde maar die staat een graad verder) Stel dat C vooroverleden is. Dan treedt B in de plaats van C. B staat dan in de tweede orde en tweede graad tov van DC.

Voorbeeld 4

• •

Tweede orde want er is een broer of zus met afstammelingen. De ouders zitten ook in de tweede orde want er zijn afstammelingen van broers of zussen in de nalatenschap. V en M krijgen vast elk ¼. De rest is voor B en C dus ook elk ¼. In volle eigendom allemaal.

104

Voorbeeld 4 met LLE

•

•

Wat erft de LLE? Daarvoor moeten we kijken met wie de LLE in samenloop komt: andere bloedverwanten dan afstammelingen. Dan erft de LLE het gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom en het eigen vermogen van de erflater krijgt de LLE in VG (745bis par 1, tweede lid BW) Wat blijft er over om te verdelen? Blote eigendom vh eigen vermogen en dat gaan we verdelen op dezelfde manier als daarnet. Tweede orde want afstammelingen van A en V en M. V en M elk ¼ blote eigendom vh eigen vermogen en de rest wordt verdeeld over B en C, elk ¼ vd blote eigendom vh eigen vermogen.

Voorbeeld 5

• •

Zeer gemakkelijke oefening. Zowel bij onwaardigheid als verwerping als vooroverlijden is er plaatsvervulling. Bloedverwanten allemaal vd eerste orde. D E en F staan in eerste graad bij plaatsvervulling van hun ouders. Dus ze krijgen elk 1/3.

Voorbeeld 6

105

•

A en B allebei in tweede orde, in hun orde ook dichtst in graad. Ze krijgen elk de helft in volle eigendom.

•

Stel nu A en B zijn vooroverleden. Tweede orde want afstammelingen van broers en zussen. C en D treden in plaatsvervulling van A en krijgen elk ¼. E treedt in de plaats van B en erft ½.

Voorbeeld 7

• • • •

We zitten in de tweede orde want er zijn broers en zussen en halfbroers en halfzussen. Tweede orde: we kijken of vader en moeder nog in leven zijn. Hier wel dus ¼ voor vader en ¼ voor moeder. De rest ½ wordt verdeeld. Wat is er hier speciaal? Kleine kloving: dus ¼ naar vaderlijke lijn en ¼ naar moederlijke lijn. A en B krijgen elk 1/8 via vadelijke lijn en elk 1/20 langs moederlijke lijn (moeder heeft 5 kinderen). In totaal hebben A en B elk 7/40. C D en E krijgen dus nog elk 1/20 = 2/40.

106

Voorbeeld 8

•

Derde orde dus kloving. GM1 krijgt ½ langs vaderszijde (tweede graad) en O krijgt ½ langs moederszijde (derde graad).

Voorbeeld 9

•

Welke orde? Derde dus kloving. De helft die toekomt aan moederlijke lijn gaat naar GV en GM elk ¼ in volle eigendom. De helft die toekomt aan vaderlijke lijn zou naar A gaan maar die staat in vijfde graad en en bij grootoom is er geen plaatsvervulling. Das da ½ gaat ook naar moederszijde. GV en GM elk ½ in volle eigendom.

Voorbeeld 10

• •

Derde orde dus kloving. Langs moederszijde erft moeder ½. En de andere helft komt toe aan de vaderlijke lijn aan de tante. We gaan een correctoe toepassen want ze komt in samenloop met de tante dus moeder krijgt nog 1/6 in vruchtgebruik, de tante krijgt 1/6 blote eigendom en 1/3 volle eigendom.

107

•

Stel nu moeder leeft nog maar tante is overleden en laat 2 kinderen na A en B. We zitten weer in de derde orde dus we gaan kloven. Dus ½ in volle eigendom van moeder. A en B plaatsvervulling. M krijgt nog 1/6 in VG. A en B krijgen elk 1/12 blote eigendom en 1/6 volle eigendom.

Voorbeeld 11

• •

•

X is LLE, die komt in samenloop met afstammelingen dus de LLE krijgt vruchtgebruik vd volledige nalatenschap art 745bis par 1 lid 1 BW. De blote eigendom gaat naar de bloedverwanten. We zitten in de eerste orde want afstammelingen. C vervult de plaats van C en D en E vervullen de plaats van B. Ze staan dus allemaal in eerste orde en eerste graad. C krijgt ½ in blote eigendom. D en E krijgen elk ¼ in blote eigendom van de volledige nalatenschap.

Voorbeeld 11 tweede hypothese: X is WSP • X krijgt VG van de gezinswoning en het huisraad 745octies par 1 eerste lid BW. • Wat blijft dan te verdelen? De rest van de nalatenschap in volle eigendom en de blote eigendom vd gezinswoning en het huisraad. • C krijgt ½ vd blote eigendom en ½ vd rest vd nalatenschap in volle eigendom. D en E krijgen elk ¼ vd gezinswoning en huisraad in blote eigendom en ¼ van de rest van de nalatenschap in volle eigendom. Voorbeeld 12

108

• • •

X is LLE. X erft in samenloop met afstammelingen. Dus x erft vruchtgebruik op de volledige nalatenschap art 745 bis par1 eerste lid BW. De blote eigendom van de volledige nalatenschap gaan we verdelen onder de bloedverwanten. We zitten in de eerste orde en E, F , A en D staan in de eerste graad (E en F vervullen plaats van C en D vervult plaats van B). E en F krijgen elk 1/6 , A krijgt 1/3 en D krijgt 1/3.

Voorbeeld 13

• • •

Anomale NS? Voorwaarden zijn niet vervuld want DC laat afstammeling na dus da huis valt in de gewone nalatenschap. LLE? Samenloop met afstammelingen. Dus LLE krijgt VG op volledige nalatenschap art 745bis eerste lid BW. De rest gaat naar de bloedverwanten: afstammeling A eerste orde en eerste graad. A zal alles erven in blote eigendom.

Voorbeeld 13 hypothese b) A is vooroverleden • Wettelijk recht van terugkeer zal wel spelen. Het huis gaat terug naar V want is nog in natura aanwezig. Maar omdat DC LLE nalaat krijgt LLE ook nog VG op da huis. Dus dus V krijgt huis in blote eigendom. • LLE krijgt huis in vruchtgebruik, aandeel van DC in huwgemeenschap in volle eigendom (geen afstammelingen) en appartement in vruchtgebruik. • Wat blijft nog over? Blote eigendom van appartement. Te verdelen over de bloedverwanten. In welke orde? Tweede orde daar zitten V en B in. V krijgt sowieso een vast ¼ vd blote eigendom vh app en B krijgt de rest dat is ¾ in blote eigendom van dat appartement.

109

Intermezzo ERFRECHT BIJ ADOPTIE Volle adoptie: kind behoort nimeer tot oorspronkelijke en krijgt zelfde rechten en plichten als elk ander kind geboren uit de adoptant. Uit de oorspr familie geen rechten meer. Gewone adoptie: het kind zijn erfrecht in zijn oorspr familie gaat behouden. In de nalatenschap van de adoptant gaat het kind evenveel rechten hebben als elk ander kind geboren uit de adoptant van de adoptant zelf. Het kind heeft in de nalatenschap van de bloedverwanten van de adoptant geen enkel erfrecht. Voorbeeld 14

• •

Volledige nalatenschap gaat naar A en B in volle eigendom Stel nu dat V sterft dan erft C de blote eigendom van de hele nalatenschap. En M het vruchtgebruik.

Voorbeeld 15

•

D en C komen tot de nalatenschap. Hier heeft D evenveel rechten in de nalatenschap als C (want D vervult plaats van B dus D komt in eerste graad te staan) Dus ze krijgen elk de helft in volle eigendom.

Voorbeeld 16

•

A 1/3 B 1/3 en D en E elk 1/6 in volle eigendom.

110

Voorbeeld 17

• •

LLE erft de volledige nalatenschap in vruchtgebruik (want samenloop met afstammelingen) art 745bis par 1 lid 1 BW C,D, E en F erven elk ¼ vd nalatenschap in blote eigendom. Eerste orde en eerste graad (C en D vervullen plaats van A en E en F vervullen de plaats van B)

Voorbeeld 18

• • •

C kan niet erven van de bloedverwanten van zijn adoptant A, ook niet bij plaatsvervulling. LLE in samenloop met afstammelingen krijgt volledige nalatenschap in VG D krijgt volledig in blote eigendom die plaats vervult van B.

Voorbeeld 19

• •

C behoudt zijn erfrecht in zijn oorspronkelijke familie want gewone adoptie. B en C in eerste orde (plaatsvervulling van A) en eerste graad. Zij krijgen elk de helft van de nalatenschap in volle eigendom.

111

Voorbeeld 20

•

• •

•

• • •

Kind dat gewoon geadopteerd is overlijdt en laat geen afstammelingen na. Wat is er dan zo speciaal? o Zeer uitgebreid recht van terugkeer: alle goederen die hij heeft gekregen van bloedverwanten in opgaande lijn van oorspr familie als goederen gekregen van adoptanten (niet adoptieve grootouders). Gekregen door schenking of erfenis. Die keren terug naar hun of naar hun erfgenamen in neerdalende lijn. o Als we de gewone nalatenschap gaan verdelen moeten we de nalatenschap kloven tussen adoptieve en oorspronkelijke familie (art 35316 BW) o In gewone familie gaan alleen de adoptant erven of hun afstammelingen. o In oorspronkelijke familie enkel die in eerste graad erven. Effecten geërfd van moeder, moeder is overleden maar heeft wel twee andere kinderen B en C. B en C krijgen dus elk voor de helft die effecten terug. Een villa geërfd van adoptieve moeder. Dat goed keert in principe terug maar M’ is ook overleden en laat geen afstammelingen na dus de villa blijft in de gewone nalatenschap. Grond geschonken door adoptieve grootmoeder. Hier speelt de wettelijke terugkeer niet want in adoptiefamilie geldt dat alleen voor de adoptanten zelf. Dus het perceel grond blijft in de gewone nalatenschap. De rest van de nalatenschap gaan we kloven: oorspr en adoptieve familie. (villa, perceel grond en spaarrekening) Oorspr familie: tweede orde broer en zus erven elk de helft van die helft erven: dus elk ¼ in volle eigendom van de villa de grond en de spaarrekening. Adoptieve familie: daar erven alleen de adoptanten. Adoptieve moeder is vooroverleden (het deel dat aan M’ zou zijn toegekomen toekomen aan haar erfgenamen in neerdalende lijn, hier is dat niet zo dus deel gaat naar andere adoptant. V’ krijgt dus ½ van de villa, de grond en de spaarrekening.

Voorbeeld 20 maar volle adoptie • Anomale nalatenschap? Hier gewone recht van terugkeer. Geen terugkeer van geërfde goederen. Dus GM’ krijgt perceel grond terug • Effecten en villa behoren tot gewone nalatenschap samen met spaarrekening. We gaan dat verdelen volgens de gewone regels: derde orde : kloven. De helft

112

gaat naar vaderlijke lijn en komt V’ en de andere helft gaat naar moederlijke lijn en komt toe aan GM’. Voorbeeld 21

•

• • •

We gaan twee keer kloven. Een keer want in derde orde kloven helft moederlijke lijn en ander helft vaderlijke lijn. V is dood en hij is gewoon geadopteerd dus daar weer kloven tussen oorspr en adoptieve familie. In oorspr familie de gewone regels toepassen: E is in dichtste orde en graad en erft dus dat ¼. In adoptieve familie: B zal dat ¼ verkrijgen. Hier GEEN ENKEL WETTELIJK RECHT VAN TERUGKEER want het is KIND VAN GEADOPTEERDE

Samenvatting casusoplossing

113

18/10/2013 AFDELING 4. ALIMENTATIE Diverse categorieën onderhoudsverplichtingen Komen aan bod: - de gemeenrechtelijke familiale alimentatieplicht - drie bijzondere onderhoudsverplichtingen van ouders - de onderhoudsplicht ten laste van de nalatenschap Belangrijk want in praktijk veel over geprocedeerd We zijn nog altijd bezig met gevolgen van de afstamming, dus ook alimentatieverplichtingen, sommige zuiver gevolg van afstamming, sommige enkel op grond van huwelijk Staat niet veel over in boek maar wel belangrijk! Het plan is om vdg het gemeenrechtelijk onderhoudsrecht te zien en onderhoudsverplichtingen van ouders (art 203par1, 203 par 3 (vd stiefouder alleen maar na overlijden van oorspr, vermoedelijke verwekker) en nalatenschap. §1. De gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting A. Tussen welke personen?

1.

Tussen bloedverwanten in de rechte lijn (art. 205 j° 207 BW)

verticale relatie in de stamboom. Ik ben dus ook onderhoudsplichtig aan mijn eigen ouders. Nu gebeurt da wss ni, later zal da wel zijn. Als ze geen goe pensioen hebben en ze belanden in een RVT da zijn serieuze kosten (OCMW valt mss nog mee). Ouders gaan hun eigen kinderen aanspreken voor onderhoudsgeld. Obv gemeen onderhoudsrecht (als kinderen tov ouders geld vragen eerder bij die bijzondere onderhoudsverplichtingen). Tussen bloedverwanten in de zijlijn bestaat er GEEN onderhoudsverplichting. Dat wil niet zeggen nooit, er kan een natuurlijke verbintenis zijn, die is omgezet in een burgerrechtelijke verbintenis. In de praktijk verschaft ge eig al onderhoud en ge voert dus eig een natuurlijke verbintenis die er krachtens de wet ni is uit of ge belooft da ge die zult uitvoeren, dan kan er een afdwingbare verbintenis aanvaard worden. Komt op in de context van meemoeders, lesbische koppels die kindjes hebben. Mensen die zich altruistisch gedragen en kinderen sponseren bij wijze van spreken volgens de wet moeten ze da ni doen. Die kan dan zeggen er is een natuurlijke verbintenis die kan omgezet worden. Indien de “natuurlijke verbintenis” wordt uitgevoerd, kan deze worden omgezet in een afdwingbare burgerrechtelijke verbintenis, niet alleen ten laste van zijverwanten,

114

maar ook t.a.v. de vermeende biologische vader (zie Cass. 6 juni 1975, m.b.t. een kind dat de echtgenoot tot vader heeft). Cass 6juni1975 biologische vader die niet de juridische vader is zorgt ook voor da kind en er is daar ook een natuurlijke verbintenis die omgezet wordt.

2.

Tussen schoonouders en schoonkinderen (art. 206 j° 207 BW)

en dat is ook wederkerig, beide partijen kunnen vorderen. Dit is onderhoudsplicht die ontstaat uit huwelijk. NIET: stiefouder en stiefkinderen (bestaat wel bijzondere onderhoudsplicht zie les van maandag). Die onderhoudsplicht vervalt in bepaalde gevallen (3 gevallen, enkel derde vanbuiten leren da sta ni id wet) a. Schoonouder hertrouwt (art 206, 1° BW). Wederkerigheid vervalt dus ook (zie art 207 BW). Art. 206, 1° BW is aangepast door de wet van 13 februari 2003 tot openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht. Voordien was er enkel verval na een tweede huwelijk van de schoonmoeder (= discriminatie van de vrouw) b. Het kind dat de aanverwantschap deed ontstaan sterft bv mijn vrouw sterft en dan moeten mijn kinderen ook dood zijn dan moet ik ni aan mijn schoonouders betalen (art 206, 2° BW) c. wanneer het huwelijk van kind en schoonkind ontbonden is door echtscheiding (Cass. 26 oktober 1905) B. Voorwerp van de onderhoudsverplichting Wat moet ge dan betalen? De wet zegt levensonderhoud. In de doctrine wordt begrepen alles wat noodzakelijk is om menswaardig bestaan te leiden (meer dan het strikt noodzakelijke, meer dan bestaansminimum), maar niet da ge de levensstandaard van onderhoudsplichtige moet knn delen (wel zo bij bijzondere). C. Grondvoorwaarden van het recht op levensonderhoud (art 208 BW) alimentatie wordt toegestaan naar verhouding van feitelijke gegevens (de mensen in het geding en elke rechter kijkt daar anders tegenover) -­‐ de behoeften van de schuldeiser (degene die geld nodig heeft, degene die het minst heeft, die is er dus slecht aan toe) EN

115

-­‐

het vermogen van de schuldenaar (degene die wordt aangesproken tot alimentatie, de financieel sterkere partij in deze context)

1. Behoeften van de schuldeiser Hier bestaan veel uiteenlopende visies over. Vb: Vrouw heeft twee kinderen, vriend is weg. De vraag is wanneer zijt ge behoeftig? Is da zo als ge een enorm kapitaal hebt geërfd da op lange termijn is belegd maar ook werkloos. Ene strekking zegt gebt kapitaal dus ni behoeftig. Maar men aanvaard ook da ge da kapitaal ni moet pakken, deel van kapitaal te gelde maken. Er is ook een deel die zegt geen werk dus behoeftig dus ge kunt onderhoudsgeld vorderen. Behoeftigheid van iem moet altijd persoonlijk bekeken worden. Bv keb geen werk en kga ook geen werk zoeken dan zijt ge ni behoeftig, ge hebt het zelf gecreëerd. Als het ontstaan van u behoefte u eigen schuld is dan staan de alimentatierechters weigerachtig om alimentatie toe te kennen. Bv alcoholisme is da ziekte of zelf in de hand, soms alimentatie voor alcoholverslaafden. Het bedrag van het onderhoudsgeld is afhankelijk v/d “draagkracht” van SE en SA, die bepaald is door - gezinslasten - gezinsinkomsten Voor gemeenrecht zijn er geen oorzaken van onwaardigheid. Da ge zodanig schandelijk gedrag gepleegd hebt da ge geen recht meer hebt op levensonderhoud. Inzake levensonderhoud bestaan geen oorzaken van onwaardigheid van de SE Eén wettelijke uitzondering: - de (volledig) ontzette ouder verliest zijn recht op onderhoud jegens zijn kind en diens afstammelingen (art. 33, tweede lid, 4° jeugdbeschermingswet)

2.

Vermogen van de schuldenaar

Wat geschreven werd over de behoeften van de schldeiser geldt mutatis mutandis ook voor het “vermogen” van de schuldenaar (= geheel van middelen, inkomsten uit arbeid of kapitaal) Als de onderhoudsplichtige zelf ook arm is dan zal er van die alimentatievordering ni veel in huis komen. Zijn allemaal feitelijk gegevens. Er hangt enorm veel af van de advocaat Het bedrag van het onderhoudsgeld is afhankelijk v/d “draagkracht” van SE en SA, die bepaald is door -­‐ gezinslasten -­‐ gezinsinkomsten Hier kan veel over geconcludeerd worden

116

bv ik ben hertrouwd en keb daar ook 3 kinderen das dus grotere gezinslasten en lagere draagkracht. Het is een sport om zoveel mogelijk inkomsten te verzwijgen. Zelfstandigen doen dat ook. Aanslagbiljet is ni genoeg, onderhoudsrechters houden rekening met inditium, aanwijzingen die er zijn om te zien dat ze eig wel geld hebben bv dikke bmw en 4 keer per jaar op reis. Uit de fiscale fiches blijkt het een, maar uit dossier blijkt dat er ongetwijfeld meer inkomsten zijn en ik begroot da op zoveel. Als ge ene procedure start weet ge dus nooit op voorhand hoeveel ge gaat krijgen/ betalen. Principes zijn zodanig vaag en volatiel (wisselende gezinssituaties, ne keer bij iem rijk samenwonen, ne keer bij iem die ge zelf moet onderhouden) D. Juridische kenmerken van de gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting Kenmerken die voortvloeien uit: - grondslag = familiale solidariteit - voorwerp = alimentatie

1.

wederkerig (art 207 BW)

2. van dwingend recht (de principes zijn van dwingend recht) ge kunt ni bepalen da de uitkering die ge overeenkomt ni veranderlijk kan zijn, -­‐ ge kunt er ni aan verzaken voor de toekomst. Ge kunt ni zeggen ik zal nooit alimentatie vorderen. Ge kunt wel een deal sluiten ik verzaak aan de alimentatie waar ik ih verleden recht op had -­‐ overeenkomsten kunnen geen afbreuk doen aan de wettelijke principes 3. veranderlijk (art 208 – 209 BW) heel u leven lang wijzigt u draagkracht: gezinslasten enzo 4. persoonlijk (niet overdraagbaar) -­‐ stel ik heb recht op onderhoudsverplichting dan zullen u erfgenamen niet in da recht delen. Als het nog ni betaald is en tmoest wel dan kunnen ze het wel opeisen -­‐ als er mensen moeten betalen aan u dan zullen hun rechtsopvolgers niet moeten betalen aan u. -­‐ Noch de plicht noch het recht wordt automatisch op de rechtsopvolgers overgedragen 5.

Toegekende uitkeringen zijn ten dele niet vatbaar voor beslag (art 1409 §1bis j° 1410 §1, 1° Ger. W.) Alimentatiegeld da ge krijgt zijn ten dele niet vatbaar voor beslag. Uitbetaalde alimentatie kan niet of beperkt beslag op door schuldeisers van de alimentatiegerechtigde. Bij kinderalimentatie komt da ni voor en bij partneralimentatie uitz dat er zo hoge bedragen worden uitgekeerd.

117

bedragen onder de € 1059: geen beslag mogelijk in 2013; bedragen tussen € 1059 en € 1138 zijn voor 1/5 beslagbaar; bedragen tussen € 1138 en € 1373 zijn voor 2/5 beslagbaar; sommen boven € 1373 zijn volledig beslagbaar

E. Pluraliteit van onderhoudsplichtigen (bijna altijd op examen, quizje) Stel iem heeft alimentatie nodig en kan meerdere mensen aanspreken, luxesituatie voor degene die geld nodig heeft eh hij kan het aan meerdere mensen vragen krachtens de wet. Wie moet hij eerst aanspreken?? Daar gaat dia 12 over: - art. 203 BW gaat vóór art. 205-206 - art. 213 BW gaat vóór art. 205-206 - art. 205bis BW gaat vóór art. 205-206 - art. 301 BW gaat vóór art. 205-206

Daar sta niets over in de wet (da moet ge memoriseren) da volgt uit belangrijke cassatierechtspraak (bijzondere primeert op het algemene, gemeenrechtelijk) - bijz onderhoudsplicht van ouders tav kinderen (art 203) gaat voor 205-206 bloedverwanten en aanverwanten in rechte lijn - de hulpverplichting tss echtgenoten (213) en uit die hulpverplichting wordt geconcretiseerd in onderhoudsplicht (tijdens huwelijk) gaat ook voor op 205206 - 205bis nalatenschap - 301 ex-echtgenoot na EOO onherstelbare ontwrichting (zie voorlaatste les) Stel er kunnen meerdere mensen worden aangesproken gemeenrechtelijk (art 205206) ook regels over uit rechtspraak: Cass. 16 maart 1995 (VANBUITEN, hij vraagt ook ogv welk artikel dat die onderhoudsplichtig is en dan id praktijk hiërarchie toepassen) - 205 primeert op 206 bloedverwanten primeert op aanverwanten (eerst ouders dan schoonouders) - de dichtere graad gaat voor de verdere graad (eerst ouders dan grootouders) - descendenten gaan voor ascendenten (eerst kinderen, dan ouders) Wie moet eerst worden aangesproken? 1. de echtgenoot (art 213 BW) 2. de ex-echtgenoot -­‐ na EOO(art 301 BW) Die verplichting vervalt na huwelijk en wettelijke samenwoning van onderhoudsgerechtigde. Dus de samenloop van 1 en 2 gaat zich ni voordoen (sinds recht van 2007, er zijn ook nog oudere procedures) -­‐ na EOT geen wettelijke onderhoudsverplichting, kan wel conventioneel 3. de ouders: art 203 BW voor niet zelfstandige kinderen 4. de bloedverwanten in rechte lijn (art 205 BW) (eerst deze in naaste graad; bij gelijke graad eerst descendenten) 5. de aanverwanten (art 206 BW)

118

Meerdere gegoede schuldenaars in dezelfde rang zijn niet hoofdelijk, noch in solidum gehouden. Toepassing: Meerdere mensen gij en u broer en u zus zijn onderhoudsplichtig tav u ouders stel u voor da ge alle drie geld hebt ge zijt niet hoofdelijk noch in solidum as. Uw ouders kunnen van u slechts u deel vragen. Stel u ouders hebben 1000 euro nodig en ge zijt me 3 met allemaal ong evenveel geld. Stel ze procederen alleen tegen u, ik moet dan maar 333 betalen. Elke schuldenaar kan maar voor zijn deel gehouden zijn. Volgt ook allemaal uit da fameus cassatiearrest: Cass. 16 maart 1995: de SE kan van ieder van hen slechts zijn deel vorderen, ook al zijn de medeschuldenaars niet in het geding F. Pluraliteit van onderhoudsgerechtigden Meerdere mensen hebben recht op geld van eenzelfde schuldenaar. Wie gaat er eerst betaling kunnen bekomen? Globaal gezien zelfde regels als onderhoudsplichtigen Maar 203 en 213 gaan voor art 301. En dan de vraag tussen 203 en 213: de meeste stellen da gelijk ma ik denk da art 203 primeert want raakt de openbare orde en 213 dwingende orde. Meeste auteurs schakelen da gelijk. Aan wie moet eerst worden betaald? 1. de echtgenoot en de niet-zelfstandige kinderen 2. de gewezen echtgenoot 3. de bloedverwanten in rechte lijn (eerst deze in naaste graad; bij gelijke graad eerst descendenten) 4. de aanverwanten G. Verhaal Dan de vraag stel u voor da gij wordt aangesproken en ge betaalt geld. Ziet ge da geld ooit terug? Is er verhaal?

1.

de onderhoudsplichtige heeft geen verhaal op de onderhoudsgerechtigde (behoudens bedrog) Het antw is neen, het onderhoudsgeld wordt vermoed opgesoupeerd te zijn, die heeft da nodig om te leven. Ge kunt ni terugvorderen want tis weg. Een uitz: bedrieglijk laten uitschijnen dat hij behoeftig is 2.

de onderhoudsplichtige heeft een verhaal op zijn medeschuldenaar (voor de som die zijn aandeel overtreft) Stel u voor 3 kinderen en ouders 100 euro nodig stel gij hebt die 1000 alleen betaalt dan kunt ge van u broer en zus 333 terugvorderen want ge zijt enkel voor u eigen deel gehouden. 119

3.

de derde-betaler heeft een verhaal op de onderhoudsplichtige(n), dat verjaart na 10 jaar De derde-betaler (iem die de onderhoudsplicht voldaan heeft maar die zelf niet onderhoudsplichtig was) kan wel terugvorderen op de onderhoudsplichtigen tenzij verjaring na 10 jaar. 4.

het OCMW heeft een eigen verhaalsrecht voor de kosten van maatschappelijke dienstverlening (wet 8 juli 1976) en het leefloon (wet 26 mei 2002) Het eigen verhaalsrecht van het OCMW wet. OCMW betaalt massaal het leefloon uit ook aan studenten bv, ocmw heeft wettelijke plicht om dat te geven krachtens wet 26 mei 2002. Dat OCMW kan die kosten van leefloon terugvorderen van de onderhoudsplichtigen (in principe is da een wettelijke verplichting vd ocmw’s want da is belastingen en ede bedoeling is zoveel mogelijk id familie en zo weinig mogelijk op de staat). In de praktijk gigantische territoriale verschillen, in praktijk veel gemakkelijker om leefloon te krijgen van ocmw en veel moeilijker om procedure tegen familie te winnen. In sommige steden voeren ze die procedures door en in andere steden ni. Dus ge zult maar pech hebben als onderhoudsplichtige. Dat eigen verhaalsrecht van OCMW wet heeft verschelden opgelijst in boek (NIET KENNEN VOOR EXAMEN) ge moet gewoon weten dat hett een eigen vorderingsrecht maar hoe da precies gaat moet ge ni weten. Organieke Wet 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn: Art. 98, § 2. De kosten van de maatschappelijke dienstverlening worden eveneens krachtens een eigen recht door het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn verhaald : - op degenen die aansprakelijk zijn voor de verwonding of ziekte die het verstrekken van de hulpverlening noodzakelijk heeft gemaakt; wanneer de verwonding of ziekte het gevolg is van een misdrijf, kan de vordering tezelfdertijd en voor dezelfde rechters als de publieke vordering worden ingesteld; - op de onderhoudsplichtigen van de begunstigde tot beloop van het bedrag waartoe zij gehouden zijn voor de verstrekte hulp. Art. 100bis, § 1: De Koning kan regels en voorwaarden vaststellen betreffende : a) de berekening van de kosten van de maatschappelijke dienstverlenging bedoeld onder 2°, 4° en 5°, van artikel 97; b) het bepalen van de bijdrage van de begunstigde zoals bedoeld in artikel 98, § 1; c) het verhaal op de begunstigde, de onderhoudsplichtigen of op zijn debiteurs zoals bepaald in artikel 98, § 2, en artikel 99, § 1. Wet van 26 mei 2002 betreffende de maatschappelijke integratie: Art. 26. Het leefloon door een centrum uitgekeerd met toepassing van deze wet wordt krachtens een eigen recht door dit centrum verhaald, binnen de grenzen, onder de voorwaarden en modaliteiten bepaald door de Koning, op de onderhoudsplichtigen bedoeld in artikel 4, § 1, alsook de onderhoudsplichtigen

120

bedoeld in artikel 336 van het Burgerlijk Wetboek, tot beloop van het bedrag waartoe zij gehouden zijn gedurende de tijd dat het leefloon is uitgekeerd. Art. 4, § 1. Er kan van de betrokkene worden gevergd dat hij zijn rechten laat gelden op onderhoudsgeld vanwege daartoe gehouden personen, deze laatste beperkt zijnde tot : de echtgenoot of, in voorkomend geval, de ex-echtgenoot; de ascendenten en descendenten in de eerste graad; de adoptant en de geadopteerde. § 2. De overeenkomsten over onderhoudsgeld zijn niet tegenwerpelijk aan het centrum. § 3. Het centrum kan van rechtswege in naam en ten voordele van de betrokkene optreden om de in artikelen 3, 6°, en 4, § 1, bedoelde rechten te laten gelden. H. Gerechtelijke stappen tegen de in gebreke blijvende onderhoudsplichtige

1. Algemeen Wat als onderhoudsgeld niet wordt betaald? Echt een probleem in België. Wanneer? bij gebrek aan vrijwillige naleving Hoe? via een rechtsvordering… … waarna de rechter de uitkeringsplichtige al dan niet veroordeelt tot een (maandelijks) onderhoudsgeld (vooraf te betalen) geen automatische indexering Wa moet ge doen ge hebt recht op alimentatie en ge wordt ni betaald. Ge moet een procedure instellen. Da s een probleem stap naar rechter is voor zwakste partij. De rechter kan veroordelen tot periodieke alimentatie (in begin van de maand want gebt het nodig om die maand door te komen. Voor art 205-2011 geen automatische indexering (voor bijzondere wel index). Dat is een probleem, maar ge kunt die indexering wel vragen, een goede advocaat vraagt dat altijd maar als ge het ni vraagt kan de rechter het ni toekennen want mag niet ultra petita. Dus de regel is een maandelijkse uitkering meestal geïndexeerd. Uitzonderlijk kan de rechter de uitvoering in natura bevelen. - wanneer de SA bewijst dat hij de uitkering niet kan betalen (art. 210 BW) - wanneer de vader of moeder (aangesproken door het kind) dit aanbieden (art. 211 BW) De SA toelaten de SE in huis te nemen en kost en onderhoud te verschaffen. Da komt terug als het gaat om de kosten van het kot. Ouders zeggen nee ge moogt thuis da is een aanbod van hun om in natura. Zeer uitzonderlijk kan alst echt ni mogelijk is om onder een dak te wonen hebt ge recht op een kot. Meestal kunt ge de kosten ve kot niet claimen. 121

2. De bevoegde rechter Wet 30juni 2013 invoering familie-en jeugdrechtbank wss op 1 september 2014 in werking. Dus vanaf dan dat bevoegd. Tot nu toe was het de vrederechter (we gaan er niet veel op in want tzal familie en jeugdRB worden) 3. Gedinginleidend stuk Bijzondere rechtspleging voor uitkeringen tot levensonderhoud Verzoekschrift op tegenspraak (goedkoper dan een dagvaarding) (art. 1320 Ger.W.) 4. Het vorderen van onderhoudsgeld voor het verleden Is het mogelijk om onderhoudsgeld voor het verleden te vorderen? Ja dat kan ondanks adagium Aliments n’arréragent pas = Onderhoudsgeld laat geen achterstallen (belangrijk adagium) Dat adagium wordt niet gevolgd kunt ge hoogtens uit afleiden dat er een vermoeden bestaat da als ge geen alimentatie vordert ge der ook geen nodig hebt, vermoeden van niet-behoeftigheid Maar toch ni te lang wachten want gebt da vermoeden. Maar da vermoeden is weerlegbaar. MAAR verjaringstermijn 5j Concreet betekent dat dat als we vdg 5 jaar in de tijd terug alimentatie kunt verkrijgen, maar de periode voor 18 oktober 2008 daar kunt ge geen centen meer voor krijgen. Das een zeer belangrijke termijn. (verjaringstermijn: kan gestuit en geschorst worden) Dikwijls nog meer gevorderd maar van voor 5 j moogt ge ni toewijzen. Het vermoeden van niet-behoeftigheid is weerlegbaar, maar… art. 2277 BW: verjaringstermijn van 5 jaar Elk vonnis waarin alimentatie wordt toegekend doet een vordering tot tenuitvoerlegging ontstaan (actio judicati = vordering van hetgeen waarover geoordeeld is). Hier andere termijn, de alimentatie die ge gekregen hebt tenuitvoer leggen ge hebt 10 jaar voor ge het opeist. Bv moeder krijgt alimentatie maar vordert die ni op, als ge het tien jaar laat liggen kunt ge het ni opvorderen. De herziening van een rechterlijke beslissing inzake alimentatie vereist “nieuwe feiten” of “gewijzigde omstandigheden” (cf. art. 209 BW) De herziening van rechterlijke beslissing inzake alimentatie vereist nieuwe feiten of gewijzigde omstandigheden. Bv alimentatieplichtige heeft extra geld. Maar hoe nieuw zijn nieuwe feiten? Waarvan de rechter geen kennis had omdat de betrokkenen het ook ni wisten en ook ni konden weten. Vb na sluiting vd debatten plots werk als poetsvrouw. Dat is geen nieuw feit want ge kunt de debatten laten heropenen. Dus nieuwe feiten das echt na het vellen van het vonnis. “Nieuw” is een gegeven waarvan de vorige rechter op het ogenblik van zijn uitspraak geen kennis kon nemen omdat het door de belanghebbende partij niet gekend was of kon zijn (Cass. 8 november 1991).

122

Wat men verneemt na de sluiting van de debatten, maar vóór de uitspraak is niet nieuw, want men kan de heropening van de debatten vragen (Cass. 18 april 2002).

5. Methodes van gedwongen tenuitvoerlegging Stel ge hebt u recht en de alimentatie nog altijd ni betaald. Dan afdwingen: -privaatrechtelijk: beslag (duur, log en traag) of door ontvangstmachtiging instellen (beste methode) ge kunt die ontvangstmachtiging al laten inschrijven op moment dat alimentatie wordt toegekend. Tis eig een vorm van rechterlijke vertegenwoordiging in die zin dat de rechter beveelt dat de onderhoudsgerechtigde gerechtigd zal zijn om sommen die toekomen aan de onderhoudsplichtige rechtstreeks te ontvangen. Dus bv de lonen van de onderhoudsplichtige kunnen rechtstreeks naar de onderhoudsgerechtigde. Heel interessante techniek. - publiekrechtelijk: DAVO dienst voor alimentatievorderingen, onderdeel van FOD Financiën (niet justitie). Davo is overheidsdienst ofwel om voorschotten te krijgen ofwel om davo te laten invorderen. a. Privaatrechtelijk: beslag en ontvangstmachtiging Beslag= logge procedure onbeperkt beslag is mogelijk op de inkomsten van de schuldenaar = “supervoorrecht” v/d alimentatieschuldeiser, die voorrang geniet (art. 1412, eerste lid, 1° Ger.W.) Supervoorrecht voor alimentatiegerechtigde: beslag op inkomsten mogelijk. De grenzen voor loonbeslag die in Ger W staan komt hier niet aan bod. Wat betekent dat voor de andere schuldeisers (andere dan alimentatieschuldeisers) Voor hun gelden wel de grenzen van het loonbeslag Wat blijft over voor de andere schuldeisers? 1) berekening beslagbaar gedeelte loon schuldenaar 2) aftrek volledige bedrag onderhoudsgeld of ontvangstmachtiging. Enkel het eventuele restant blijft over (techniek van art. 1412, tweede lid Ger.W.) Ontvangstmachtiging= sommendelegatie art 203ter BW = wettelijk voorzien voor diverse, maar niet voor alle onderhoudsverplichtingen Toepassingsgebied uitgebreid door wet 19/03/2010 Voor welke onderhoudsbepalingen geldt dat? Belangrijk artikel: 203ter BW (art 221 gaat ook over ontvangstmachtiging over bijdragen in huwelijk zullen we later zien) er zijn maar 2 artikels over ontvangstmachtiging. 203 gaat over kinderalimentatie maar zo ruim over ontvangstmachtiging dat het ook op andere gebieden toepasbaar is. Toch vallen niet alle alimentatieplichten daaronder. Ontvangstmachtiging is NIET mogelijk voor art. 206 BW art. 1288, eerste lid, 4° Ger.W. bedongen in een onderhandse akte art. 205bis BW en is NOOIT een automatisme (zie art. 203ter BW)

123

Bv art 206 BW staat niet in het lijstje van 203ter. EXAMEN: Ge moet ook weten dat als ge 1288 ziet staan dat dat gaat over EOT. art 1288 eerste lid 4° ger w ge kunt onderhoudsplicht overeenkomen (geen wettelijke voor EOT) ;slechts ontvangstmachtiging aan koppelen als authentieke EOT overeenkomst. Onderhoudsgeld bedongen in onderhandse akte valt er niet onder. Dat is een argument om als ge dergelijke overeenkomsten maakt da voor een notaris te laten verlijden, EOT in zijn geheel. Art 1288 eerste lid 3° kinderalimentatie wel altijd ontvangstmachtiging mogelijk, ook bij onderhandse akte art 205bis onderhoudsverplichting nalatenschap (GEEN ontvangstmachtiging) opm: ontvangstmachtiging is NOOIT een automatisme, het moet ALTIJD gevraagd worden, een goeie advocaat vraagt da, altijd naar proberen streven. Uiteraard alleen maar als da wettelijk mogelijk is. Problemen inzake samenloop. Meerdere ontvangstmachtigingen tav versch schuldeisers. Een bericht van delegatie (kijk eens aan die onderhoudsverplichting is een ontvangstmachtiging gekoppeld, da wordt bijgehouden en da wordt gekoppeld aan de berichten van beslag) een bericht van delegatie ter griffie van de rechtbank van eerste aanleg v/d woonplaats van de alimentatieplichtige wordt gevoegd bij de berichten van beslag (art. 1390bis Ger.W.) b. Publiekrechtelijk: het verlenen van voorschotten en het invorderen van onderhoudsgelden door de Dienst voor alimentatievorderingen bij de FOD Financiën DAVO bij FOD Financiën: bijzondere wet (staat in VRG codex : wet 21 februari 2003) Techniciteiten ni kennen maar wel hoofdlijnen kunnen weergeven (wat op de dia staat " kunt ge integraal uit de wet afleiden) Opmerking: helft vd wet geen uitvoeringsbesluiten nog dus da is nog ni in werking (vraag op EXAMEN : wat is DAVO? Neem die wet erbij en onderstreep wat op de dia staat). DAVO kunt ge instellen krachtens de wettekst toepassingsgebied (art. 2): onderhoudsgelden voor kinderen, echtgenoten of samenwonenden, voor zover… … vastgesteld door een - uitvoerbare gerechtelijke beslissing - uitvoerbare minnelijke schikking - familierechtelijke overeenkomst voorafgaand aan een EOT

In de praktijk echtgenoten en samenwonenden schrappen (er is nog geen KB voor en die zal er ook ni komen want da zou de Belgische staat teveel geld kosten. Dus de wet werkt momenteel enkel voor kinderalimentatie. Ge moet een uitvoerbare gerechtelijke beslissing hebben of uitvoerbare minnelijke schikking of familierechtelijke overeenkomst in EOT (1288 eerste lid 3°)

124

De DAVO heeft een dubbele functie: a) toekenning van voorschotten b) inning en invordering van onderhoudsgelden Ge kunt DAVO inschakelen voor een klein voorschot en ook voor u naam en u rekening laten invorderen. Das interessant. Ge moet het zelf nimeer doen ook ni procedure kosten enzo, ze krijgen wel een percentje op wa ge dan krijgt. Hoe zit het met de voorschotten? Ge kunt da vragen als er in een jaar 2 keer ni betaald is. bij wanbetaling van minimum twee termijnen in de laatste twaalf maanden (art. 6) maximum 175 euro/maand (art. 3) Interessanter is inning en invordering. - int in de plaats van de onderhoudsgerechtigde (met als grens het leefloon; De wanbetaler mag zelf niet onder het leefloon komen.) - DAVO treedt in de rechten van onderhoudsgerechtigde en kan ook beslag laten leggen. c. Strafsanctie bij wanbetaling van alimentatie Ge kunt ook een strafvervolging instellen. Ge moet eerst veroordeeld zijn voor alimentatie. Strafsanctie voor familieverlating art. 391bis Sw Art. 391bis Sw. vindt toepassing na: - een definitieve rechterlijke veroordeling tot betaling van een uitkering of ontvangstmachtiging - wanneer de SA meer dan twee maanden vrijwillig in gebreke blijft te betalen

Ni aan te raden om da te doen. Dat is een soort schrikmiddel ma totaal ineffectief. Gevangenis dan werkt hij ni en heeft hij zeker geen geld en die korte gevangenisstraffen da wordt ni uitgevoerd. §2. De verplichtingen van ouders om te zorgen voor hun kinderen Drie bijzondee onderhoudsverplichtingen: 1) in hoofde van de ouders art. 203, § 1 j° art. 203bis-quater BW 2) in hoofde van de LLstiefouder/LLWSP art. 203, § 3 BW en art. 1477, § 5 BW 3) in hoofde van de vermoedelijke verwekker art. 336-341 BW A. De bijzondere onderhoudsplicht van de ouders

1.

Voorwerp van de onderhoudsplicht (obligatio)

Art 203, §1 BW: De ouders dienen naar evenredigheid van hun middelen te zorgen voor de huisvesting, het levensonderhoud, de gezondheid, het toezicht, de opvoeding, de opleiding en de ontplooiing van hun kinderen

125

Indien de opleiding niet voltooid is, loopt de verplichting door na de meerderjarigheid van het kind dit artikel gaat over de obligatio, dwz de plicht om te betalen. Wat moet betaald worden? Da staat erin: huisvesting (u kind dak boven het hoofd bieden, kot of ni da valt te bezien), levensonderhoud (ander begrip dan in gemeenrechtelijk daar was meer dan levensnoodz maar niet da ge levensstandaard van ouders moogt delen ge moet behoeftigheid knn bewijzen, dit hier levert voor het kind veel meer op da geeft u het recht om dezelfde levensstandaard als u ouders te hebben. Ge moet dus eigenlijk de middelen krijgen om ook op reis te gaan zoals u ouders doen), de gezondheid, het toezicht (op school toezicht enzo, creche), de opvoeding (morele verplichting), de opleiding (alle scholen) en de ontplooiing (muziekschool enzo) Indien de opleiding niet voltooid is loopt de verplichting door tot de meerderjarigheid van het kind.

2.

Grondslag en bijzondere kenmerken

Art 203, §1 BW vindt zijn grondslag in de afstamming (NIET: huwelijk of ouderlijk gezag) Afwijkende kenmerken tav gemeenrechtelijke onderhoudsverplichting: - eenzijdig (ipv wederkerig) enkel een plicht voor u ouders om te betalen voor u - moreel ipv enkel materieel (ook enkel voor ouders, NIET grootouders) - levensstandaard van de ouders kunnen delen (das veel ruimer dan behoeftig zijn sensu stricto) - tijdelijk (ipv blijvend) de plicht stopt wel, wanneer? Bij de voltooiing van de opleiding

3. Voortbestaan van de verplichting na de meerderjarigheid Loopt totdat de opleiding voltooid is. Wanneer is da nu eigenlijk? Ge kunt zo heel u leven blijven studeren. Er zijn een aantal vuistregels maar die moeten genuanceerd worden - de studies moeten een normale voortgang kennen (de minderheid vd studenten studeert af na 5 jaar, 60 procent vd studenten zit ooit wel ne keer in ne git, minder dan 40 procent studeert af na 5 jaar voor de rechten eh) Betekent da als ge ne keer bist da ge geen normale voortgang hebt? Ah nee want bij de meerderheid is da zo. Het is normaler geworden om langer te doen dan het modeltraject. Dat betekent da 1 bisjaar zeker en vast getolereerd wordt. Ik denk wel da als ge geen leerkrediet nimeer hebt da de ouders dan kunnen zeggen we gaan onze uitkering daarvan afh maken. Dan kunt ge naar de KULAC gaan daar nemen ze u aan. - Einde na einddiploma hoger onderwijs dat toegang geeft tot de arbeidsmarkt. Met ons bachelordiploma rechten kunt ge weinig doen, ge kunt dus wel aanspraak maken op de financiering van uw master ook. Bv na 5 jaar

126

-

-

stage als advocaat in die stagejaren krijgt ge echt ni veel, minder dan leefloon, dus er zijn er die hun ouders aanspreken om hun eerste jaar als stage aan de balie ook te financieren en ook onder de onderhoudsverplichting valt. Dat is al vrij verregaand. Tegenwoordig ook veel contentieux over manama’s ook daar vrederechters die aanvaarden dat ouders dat ook moeten betalen als dat in het verlengde ligt van de voorgaande studies. Manama banketbakkerij na rechten da zal ni lukken. Vlerick zou bijvoorbeeld ook lukken maar niet helemaal zeker. In buitenland studeren das minder waarschijnlijk want extra kosten. Ik raad u altijd af van tegen u ouders te procederen. Ge creëert dan wrok bij u ouders. Ge kunt dan later tegenkomen da ze alle mogelijke truuken gebruiken om da erfdeel van da kind zo klein mogelijk te houden. Ook moreel is het dikwijls problematisch. Er moet rekening gehouden worde met de eigen inkomsten van de student Er moet rekening gehouden worden met de prioritaire onderhoudsaanspraak van het gehuwde kind tov zijn echtgenoot niet voor niet-noodzakelijke meeruitgaven Niet noodzakelijke meeruitgaven moet ge ni geven. Ook met een korrel zout nemen. Ge moet de levensstandaard van u ouders hebben. Vb jongen geprocedeerd tegen zijn ouders voor appartement in binnenstad van 1000 euro per maand, da is toegekend want mama 5000 per maand en papa 8000 per maand. De buitenhuwelijkse samenwoning van het kind is op zichzelf geen grond tot beëindiging van de onderhoudsverplichting van de ouders

4.

Bijdrage van elke ouder (contributio) in verhouding tot zijn respectieve aandeel in de samengevoegde middelen

Dat was de obligatio, nu komt de cotributio = de bijdrage elke ouder moet bijdragen in de kosten die voortvloeien uit de verplichting bepaald in artikel 203, § 1 BW, “in verhouding tot zijn respectieve aandeel in de samengevoegde middelen” (art. 203bis, § 1 BW) (da moet ge knn uitleggen op het examen, hij kan vragen lees dat artikel en leg mij uit). Dus wa ge eig moet doen de middelen van beide ouders die noodzakelijkerwijs verschillend zijn (vesch perspectieven, erfenissen, ..) samenvoegen. Dus middelen van vader en moeder samengooien en dan kijken wat is het aandeel van ouder A en wat is het aandeel van ouder B in die samengevoegde middelen. In die mate moeten ze bijdragen in alle kosten zoals gedefinieerd in artikel 203 niet alleen gewone kosten ook buitengewone. Wat zijn de middelen avn beide ouders (da staat in de wet) alle beroepsinkomsten, roerende en onroerende inkomsten van de ouders, alsook alle voordelen en andere middelen die hun levensstandaard en deze van de kinderen waarborgen (art. 203, § 2 BW) = wat er maandelijks binnenkomt, alle interesten van kapitalen, eindejaarspremie, vakantiegeld,… wat moet ge daarvan aftrekken? Huur, lening afbetalen, schulden.

127

Hieruit blijkt ook zwart geld (kan blijken uit levenswandel van de partijen, vandaar de verwijzing naar de levensstandaard) ook daar kan rekening mee gehouden worden.

5. Kosten waarin de ouders dienen bij te dragen Voor welke kosten moet er worden bijgedragen? Gewone en buitengewone (in wet gedefinieerd) Wettelijke definitie (art. 203bis, § 3 BW) van twee soorten kosten: - gewone kosten en - buitengewone kosten Wat staat niet in de wet: wat is de praktische onderscheid tss gewone en buitengewone? Gewone kosten zijn die in maandelijks forfait begrepen zijn. De rest is buitengewone. Die buitengewone worden slecht betaald. Traditie buitengewone kosten: ouders betalen elk de helft. !Maar nu wet bijgekomen dat ouder moet bijdragen in aandeel in samengevoegde middelen, dat is wettelijke principe ma in advocatuur nog altijd fifty fifty. Ge kunt da wel overeenkomen . maar dat is eig een afwijking van wettelijk principe. Het is zeker ni zo dat de vader verplicht zo zijn de helft te betalen, als zijn aandeel meer is moet hij meer betalen in die buitengewone kosten. Wa zijn da id praktijk? Zeeklassen, skiklassen, beugels, brillen,… (probleem ge kunt da ni allemaal onder die definities steken)

6. Invordering van de onderhoudsbijdrage Invordering van kinderalimentatie art 203bis, §1 BW Door wie? - door het meerderjarige kind zelf - door de andere ouder (die het ouderlijk gezag uitoefent) in praktijk meestal voor minderjarige kinderen dus de andere gaat als wettelijke vertegenwoordiger van het kind de vordering instellen. Als da degene is die het ouderlijk gezag uitoefent. - het minderjarige kind zelf? via een voogd ad hoc, aangewezen o.g.v. art. 378, § 1, zesde lid BW Stel ge zijt 16-17 en ge hebt da geld nodig en u mama doet het niet. Da kan via voogd ad hoc. Ogv art 378 paragraaf 1 zesde lid BW 7. Kindrekening (art. 203bis, § 4 BW) Bestaat er zoiets als de kindrekening? Sinds wet van 2010 een wettelijke basis. - mogelijkheid voor de rechter om, op vraag van een ouder, de partijen een kindrekening te doen openen - verplichte bepalingen in het vonnis dat het gebruik van de kindrekening oplegt - stortingen worden beschouwd als de betaling van onderhoudsbijdragen - geen specifieke sanctie bij wanbeheer (Maar daarnaast ook louter conventioneel met een kindrekening werken.)

128

Dat is geen rekening op naam van het kind, dat is een rekening op naam van beide ouders. De wet laat toe dat of de moeder of de vader een kindrekening opent. Wat nu als ze beiden de opening vd kindrekening vorderen? Dat kan a fortiori natuurlijk ook eh. Maar de rechter kan dat niet ambtshalve. Wat is dat dan: een zichtrekening bij financiële instelling waar gelden op gestort worden door ouders die worden aangewend in belang van het kind. Er zijn wettelijk verplicht 7 zaken die in dat vonnis dat een kindrekening doet ontstaan moet staan. Er is rechtsleer die zegt dat bij conventionele kindrekening die 7 dingen ook moeten staan. Ik denk dat da verkeerd is. Enkel bij kindrekening dor rechter opgelegd. Stortingen op de kindrekening worden beschouwd als de betaling van onderhoudsbijdragen. Da betekent da het geld dat daarop staat fiscaal aftrekbaar is (alimentatie is voor 80% aftrekbaar voor degene die het betaalt). Wa ge op die kindrekening zet kunt ge aftrekken als betaalde onderhoud. Stel moeder plundert die rekening volledig voor kleren voor zichzelf. Geen specifieke sanctie. Wat met louter conventionele kindrekening? Da kan maar die wettelijke bepalingen niet van toepassing volgens verschelden.

8. Indexering van rechtswege (art 203quater, §1 BW) ge moet dus de indexering ni vragen, automatisch zal de rechter da in zijn vonnis moeten zetten. Voor onderhoudsbijdragen - vastgesteld bij vonnis (wanneer de vordering is ingeleid na 31/7/2010) OF - bij overeenkomst bepaald (wanneer de overeenkomsten is ondertekend op of na 1/8/ 2010) Belangrijk is da da ni alleeen voor door de rechter toegekende, ook conventionele alimentatie (vanaf wet 2010 die van rechtswege indexering heeft ingevoerd). Mogelijke afwijkingen - van de wettelijke indexatieformule - van het indexcijfer - van het principe van de indexering zelf? Ge kunt van die indexering afwijken, ge kunt ook vh indexcijfer afwijken (normaal indexcijfer vd consumptieprijzen, ge kunt het ook laten koppelen aan de gezondheidsindex da zal minder snel stijgen), ik denk ook da ge van principe van indexering op zich kunt afwijken. Wij bedingen bij EOT dat het een vast bedrag is. Ge kunt da juridisch technisch doen en da moet gehomologeerd worden door de rechter en die moet kijken naar belang van het kind en geen indexering zal meestal ni in belang van kind zijn. Dus EOT zal

129

dan tegengehouden worden, ik zal da afraden van da te doen maar ik denk juridisch technisch wel mogelijk.

9. Vordering ad futurum (art. 203quater, § 2 BW) De rechter kan in het belang van het kind op vraag van een van de partijen beslissen dat de onderhoudsbijdrage “van rechtswege” (da klopt ni men bedoeld automatisch van rechtswege zou willen zeggen zonder tussenkomst) door de rechter wordt verhoogd in de door die partij bepaalde omstandigheden. Bv Rekening houden dat de kosten van kinderen alsmaar stijgen. Kinderen van 2 of 3 jaar is da goedkoop, ne keer da ze 6 worden moet da meer worden (overgang naar lagere school). Op ogenblik da men naar middelbaar gaat er ne pak bijkomen en het ergste als er hoger onderwijs komt. Das eigenlijk geen slecht idee om voor die scharniermomenten verhogingen te voorzien. Het was een goed idee om hierdoor procedures te vermijden, maar niemand heeft een glazen bol eh, ge weet ni hoe de situatie gaat zijn op die momenten. Dat is gewoon niet te voorzien. Ik zou aanraden pas daarmee op met dergelijke dingen te vragen. Dat is vaak al een bron van conflict van int begin. Vader ziet bv da bedrag op 18 jaar ni zitten terwijl een bedrag hier en nu mss wel mee akkoord. Ik denk dat het een illusie is van te denken dat deze bepaling procedures zal vermijden. De toestand zal toch veranderd zijn en dus toch weer wijziging vragen. Eerder doos van pandora dan nuttige innovatie.

130

21/10/2013 eerste 10 minuten gemist

10.

Bijzondere rechtspleging voor uitkeringen tot levensonderhoud Art. 1320 Ger.W.: gedinginleidend stuk (algemeen) Art. 1321 Ger.W: explicitering en motivering v/d rechterlijke beslissing inzake kinderalimentatie + vermelding DAVO Art. 1322 Ger.W.: oprichting van een commissie voor onderhoudsbijdragen + eventuele berekeningsmethode bij KB Art. 1322/1 Ger.W.: van rechtswege uitvoerbaarheid bij voorraad (algemeen) iets over nieuwe wet Art. 1321 Ger.W. (motiveringsverplichting): Verplichte vermelding in de beslissing die de onderhoudsbijdrage vaststelt van acht relevante elementen (parameters) + Verplichte verduidelijking van de wijze waarop de rechter deze elementen in acht heeft genomen = redenering uitleggen, toegepast op het dossier Verscherpte motiveringsverplichting. In elke beslissing die onderhoudsbijdrage vaststelt. Welke elementen in acht genomen bv middelen van ouders, kosten van kind, verblijfsregeling tss ouders. Hoe meer kind bij hoe minder betalen. Misverstand: week-week da betekent geen kinderalimentatie. Dat is en misverstand! Waarom? We hebben gezien wat de bijdrage juist is. In verhouding tot wat? Art 203par1 in verh tot respectieve aandeel in de samengevoegde middelen. Dus das nooit perfect hetzelfde. Da vereist per definitie een ongelijke bijdrage. Dikwijls de truc: meer verblijf vragen om minder alimentatie te betalen. Ma ge haalt dan da kind gwn ni op en de andere vindt da goed want die wil da kind. Dus de moeder betaalt uiteindelijk meer. Art. 1322 Ger.W en dan over berekeningsmethoden kinderalimentatie probleem: naargelang methode ander bedrag in de magistratuur wordt da ogenschijnlijk ni gebruikt maar toch stiekem eens checken als iedereen akkoord zou gaan met da programma ok maar nog altijd gefoefel met parameters. We zijn daar voorlopig nog ver van, magistraten nog niet allemaal fan Wet zegt ok ni da da moet komen, hangt af van aanbevelingen van commissie die er nog ni is (nog moet komen) In elk vonnis inzake kinderalimentatie (langer sinds wet 2010, parameters toepassen op de casussen). Kan de rechter volstaan om te zeggen ik heb cdke van de kinderalimentatiebond gebruikt. Neen eh. Alle elementen moeten erin staan. Das belangrijk want partijen verzwijgen soms elementen. Men wringt zich in bochten om de alimentatierechter niet helemaal of gekleurd in te lichten.

131

Art 1322/1 Ger. W. Uitspraak uitvoerbaar bij voorraad: wa wilt da zeggen? Niettegenstaande dat er een rechtsmiddel is aangewend is die uitspraak uitvoerbaar. In belang van degene die alimentatie krijgt, en dat is ook logisch. Tenuitvoerlegging wordt niet geschorst door hoger beroep.

11. Verband tussen art. 203 en art. 371 BW Verband tss art 203 en 371: elk kind is aan elk van zijn ouders eerbied en respect verschuldigd en omgekeerd. Dat artikel is zeer veel aangehaald door ouders om te ontsnappen aan kinderalimentatie. Zeer problematisch geworden door cassatiearrest Cass. 3 juni 2010: “de afwezigheid van respect dat een kind aan zijn ouders verplicht is, vormt geen wettelijke uitsluitingsgrond voor het recht op een onderhoudsbijdrage van dat kind, recht dat van openbare orde is” De plicht om te betalen voor de ouder raakt de openbare orde dat is een vd grondslagen vd mpij. Wat is hier gebeurd? Meerderjarige kinderen dochter studies in engeland en zoon studies voor lijnpiloot (heel duur). Ze vertelden niets tegen hun vader over die studies ze stuurden gewoon de rekening door. Dat is voor de vrederechter gekomen, mijn kinderen behandelen mij als nen hond. Dat is respectloos. Rb Dendermonde in hoger beroep had gezegd dat die vader nimeer moest betalen obv gebrek aan respect (soort exceptie van onwaardigheid). Veel auteurs hadden al geschreven dat dat moest kunnen. Cassatie zegt er is geen uitsluitingsgrond want art 203 raakt de openbare orde. Zeer duidelijk dat 203 primeert op 371 volgens Hof van Cassatie. Moreel is daar toch wel een klein probleempje mee. Fel gecontesteerd cassatiearrest. Kritische noten bij deze cass rechtspraak maar wel belangrijk. B. De bijzondere onderhoudsverplichting van de stiefouder en de langstlevende wettelijk samenwonende partner van de ouder Art. 203, § 3 BW en art. 1477, § 5 BW

1. Aard - persoonlijke plicht voor stiefouder/wettelijk samenwonende partner na het overlijden van de hertrouwde/wettelijk samenwonende ouder (verval ten aanzien van het kind dat onwaardig is om te erven) Bijzondere onderhoudsplicht uit aanverwantschap/ wettelijke samenwoning. Stel u voor ge hebt 2 ouders, u vader is hertrouwd en u vader sterft. Ge hebt dan nog u moeder blijft onderhoudsplicht art 203§1. Maar als een van u 2 ouders sterft dan nieuwe onderhoudsplicht tav stiefouder of wettelijk samenwonende. Wat nieuw is is dat die verplichting vervalt als dat kind onwaardig is om te erven in de nalatenschap van die ouder die overleden is. Da staat dus ook nog niet in het boek. Die plicht ontstaat alleen na overlijden van u oorspr ouder.

132

2. Voorwerp Zorgen voor huisvesting, levensonderhoud, gezondheid, toezicht, opvoeding, opleiding en ontplooiing (art 203, §1 BW) 3. Draagplicht van de onderhoudsplichtige - begrensde plicht: uitkering kan niet méér bedragen dan hetgeen de stiefouder/WSP verkregen heeft uit de nalatenschap of bij wijze van huwelijksvoordeel, schenking of testament/samenlevingsovereenkomst En is nog beperkt ook. Kan niet meer zijn dan wat die uit de nalatenschap verkregen heeft. Da geld moet zo nodig aangewend worden voor het stiefkind. Is het op dan kan hij niet met zijn persoonlijk vermogen gehouden zijn. C. De bijzondere onderhoudsplicht van de vermoedelijke verwekker (art 336-441 BW)

1. Inleiding Art 203 volgt uit juridisch vastgestelde afstamming. Maar afstamming zal ni altijd vaststaan langs vaderszijde. Dan is er geen juridische vader en dan kan deze onderhoudsplicht ontstaan. Er zijn veel vrouwen wel geïnteresseerd in alimentatie maar met die verwekker voor de rest niets willen te maken hebben en dan gebruikt ge dit en niet gerechtelijke vaststelling van vaderschap. Stel er komt een zwangere moeder kind ga geboren worden, relatie is kapot ze heeft ni veel geld, wa gaat ge haar adviseren? Vaststelling vaderschap of alleen alimentatie? Vragen stellen aan moeder: wa wilt ge bekomen: kind alleen opvoedern of ni, als ze alleen geld wil en da kind ni door die man laten opvoeden ze wil er niets mee te maken hebben dan moet ge dit toepassen en niet erkenning of gerechtelijke vaststelling proberen. Probleem is als ge juridische vaststelling hebt dan heeft die man ook ouderlijk gezag over dat kind, dus dan kan de moeder het kind nimeer alleen opvoeden dan heeft de man evenveel zeggenschap. Dus nut is: alimentatie zonder dat de vermoedelijke verwekker ouderlijk gezag heeft over het kind. Interessant voor moeders die het kind alleen willen opvoeden.

2. Ontvankelijkheidsvereisten Namens een kind wiens moederschap wel en vaderschap niet werd vastgesteld - Huwelijks kind tav wie het vaderschap met succes werd betwist - buitenhuwelijks kind tav wie geen vaderlijke erkenning plaatsvond of erkenning met succes betwist EN vaderschap niet gerechtelijk vastgesteld Opmerking: Cassatie 6 juni 1975: de moeder van een kind dat onder de vaderschapsregel valt kan van de andere man met wie zij tijdens of na haar huwelijk in concubinaat leefde een onderhoudsuitkering vorderen op basis van de omzetting van een natuurlijke verbintenis in een burgerlijke verbintenis.

133

3.

Grondvereisten a. Bewijs

Wat moet bewezen worden? Geslachtsgemeenschap gedurende wettelijk tijdvak van de verwekking? Tussen 300ste en 180ste dag voor de geboorte. Das voldoende om te bewijzen, dmv getuigen, liefdesbrieven, ge kunt het best bewijzen door dna onderzoek. Maar die man kan ook het tegenbewijs leveren, maar een sluitend middel: dna onderzoek. Dus in de praktijk gaat da wel uitdraaien op een dna onderzoek " Bewijs van gemeenschap: kan door alle wettelijke middelen worden geleverd b. Tegebewijs Tegenbewijs: bewijs van niet-vaderschap (art. 338bis BW), eveneens door alle wettelijke middelen te leveren Die man kan ook het tegenbewijs leveren, maar een sluitend middel: dna onderzoek. Dus in de praktijk gaat da wel uitdraaien op een dna onderzoek c. Gemeenschap met meerdere mannen Ge hebt promiscue vrouwen en vrouw weet niet wie de biologische vader is. Wat is dan de rechtsregel? Geen probleem om meerdere mannen aan te spreken, maar maar 1 kan tot een uitkering veroordeeld worden en da moet dan de echte verwekker zijn. Tis ni echt in het belang van het kind da wordt vastgesteld dat de moeder me meerdere mannen geslapen heeft. Il vaut mieux être le fils de personne que le fils de tout le monde

4.

Procedure a. Het persoonlijke karakter van de vordering

Tis eigenlijk het kind da vordert (art 337, §1 BW) = de vordering komt het kind persoonlijk toe. De erfgenamen erven dat recht niet maar kunne het wel voortzetten (art 337, §2 BW).

b. Vertegenwoordiging Wettelijke vertegenwoordiger van minderjarig kind, meestal de moeder. Meerderjarig kind? Art 336 BW. Dat kan.

c. Termijn vordering is niet langer aan een termijn onderworpen (zie art. 337, § 1 BW), maar: art. 2277 BW speelt wel degelijk Tis niet langer aan een termijn onderworpen. Er is geen vervaltermijn gekoppeld aan inleiding van de vordering. Betekent da dan dat vorderingten allen tijde kan worden 134

ingeleid worden? Is dat dan ongebreideld retroactief terug in de tijd gevorderd kan worden? Want art 2277 speelt. 5 jaar terug in de tijd werkt het maar. Als het kind 7j is kunt ge de vordering inleiden maar maar 5 j inde tijd teruggaan dus voor eerste 2 levensjaren zult ge geen alimentatie kunnen vorderen. Da loopt door na de meerderjarigheid maar ge kunt max 5j retroactief in de tijd onderhoudsgeld bekomen. Waarom? Das algemene regel ivm onderhoudsgeld. Das logisch da geldt voor alle onderhoudsgelden. Arbitragehof nr. 79/2004, 12 mei 2004: Art. 337, § 1 BW schendt de art. 10-11 Grondwet., in zoverre het de vordering tot uitkering voor levensonderhoud bedoeld in art. 336 BW aan een vervaltermijn van drie jaar onderwerpt. De vroegere verantwoording voor een korte vervaltermijn (“het is moeilijk om na een zeker tijdsverloop de werkelijkheid van de seksuele betrekkingen – bv. via getuigen – te bepalen”) is achterhaald, gelet op de toepassing van DNAonderzoek dat betrouwbaar blijft. Ingevolge de toepassing van art. 2277 BW kan evenwel geen uitkering worden bekomen voor een periode die de vordering meer dan vijf jaar voorafgaat. d. Rechtspleging Dit is de enige vordering die nu niet bij de vrederechter komt, REA. Maar binnenkort familie-en jeugdrechtbank! 1 september 2014. Verzoekschrift op tegenspraak. 338bw primeert op 1320 maar geen probleem want men schrijft hetzelfde voor.

5.

Gevolgen a. Onderhoudsuitkering

Voorwerp zelfde, kind moet levensstandaard kunnen delen; En dat is vreemd. Opvoeding staat er bv ook in, kosten voor huisvesting, … Dus die moet vanalles betalen maar zeggenschap over niets. Dus veel zeggen als ik toch moet betalen kan ik maar evengoed zeggenschap hebben. Dus hij wil dan het kind erkennen, moeder wil da niet. Gaat hij dan dat kind kunnen erkennen? Neen er moet toestemming zijn van moeder of toestemming van kind vanaf 12J samen met moeder en vanaf 18j kind alleen toestemming. Dan geding na weigering dan wss toch erkenning mogelijk (tenzij dat hij pedofiel is ofzo). Dus dan afstammingsband. Wa gebeurt er dan? Eerst onderhoudsgeld en dan erkent hij, de facto is dat onderhoud hetzelfde. Indien een man het kind erkent tijdens de procedure ex art. 336 et seq. BW, dan moet de vordering als ontoelaatbaar worden afgewezen, ook al heeft ze (deels) betrekking op de periode vóór de erkenning (Cass. 28 januari 1988). Wa gebeurt er als hij sterft? Erfgenamen hebben geen plicht maar de nalatenschap wel Het kan ook dat den deze gehouden is voor onderhoud en dat de moeder nen andere laat erkennen. Wat dan? Als ge dan consequent redeneert… Man A is

135

veroordeeld als vermoedelijke verwekker voor alimentatie, man B erkent het kind, hij is ook alimentatieplichtig, obv van welke bepaling? Art 203 BW. Dus de erkenner is onderhoudsplihtig obv 203 en biologische obv 336. Een juridische vastgestelde afstamming werkt declaratief dus de erkenner wordt geacht altijd de vader geweest te zijn en al altijd onderhoudsplichtig was. Dus da betekent dat die vermoedelijke verwekker teveel heeft betaalt. Dus strikt juridisch kan verm verwekker terugvordering van alle bijdragen. Maar rechtspraak en rechtsleer zegt (tegen declaratieve werking) : de verm verwekker kan enkel terugbetaling bekomen vanaf de erkenning (anders zou niem meer willen erkennen eh) " Gevolgen van een geslaagde vordering: • een uitkering zoals ex art. 203, § 1 BW, (ook art. 203bis-quater BW zijn toepasselijk (art. 339 BW) • last ervan gaat over op de nalatenschap van de uitkeringsplichtige (art. 339bis BW) • geen uitkering meer verschuldigd na erkenning of adoptie (art. 340 BW); vermoedelijke verwekker kan terugbetaling vorderen van de erkenner voor na de erkenning betaalde bedragen b. Huwelijksbeletselen (art 341 BW) De onderhoudsplicht vd vermoedelijke verwekker doet ook huwelijksbeletselen ontstaan. Wie mag niet met elkaar huwen? Kind en man die onderhoudsgeld betaalt (want die worden beschouwd als vader en dochter/zoon). Da kind zal ook ni mogen trouwen met een ander kind van die man (halfbroers en halfzussen). §3. Onderhoudsvorderingen ten laste van de nalatenschap (Art. 205bis BW) Ongelukkige combinatie van een statisch en een dynamisch element Statisch: erfrecht, dynamisch: onderhoudsrecht Voor wie? Twee categorieën begunstigden: - de weduwe/weduwnaar (LLE) - de ascendenten van de kinderloos overledene Wa houdt da in? Ge moet behoeftig zijn op ogenblik van overlijden! (als het daarna pas ontstaat geldt het niet). Er wordt hier ni gevorderd tegen erfgenamen eh das logisch want begunstigden zijn vaak zelf erfgenaam. Tis tegen de nalatenschap zelf. Meestal kapitaal afgezonderd dat intrest opbrengt en die intresten gaan naar de onderhoudsbegunstigden gaan. Waarborgen dmv een zekerheid, specifiek voor deze onderhoudsverplichting In geval van onwaardigheid om te erven dan is er gewoon geen onderhoudsverplichting da staat in de wet (fout in de wet). Verval speelt ni alleen voor de langstlevende maar ook voor de ascendenten (dat is men vergeten in de wet, dat is manifest een vergissing)

136

Dat is nuttig als de langstlevende echtgenoot niet erft. Maar ge hebt gezien dat die wel erft eh. Desalniettemin kunt ge toch langstlevende echtgenoten hebben die erven en toch behoeftig. Of die knn bij testament onterfd zijn. De wet zegt bij scheiding van tafel en bed art 731BW de echtgenoten niet erven bij elkaar. Dus dan is het ook interessant om dit in te roepen. Wat dan voor de ascendenten, enkel als de erflater overleden is zonder kinderen. Maar die ascendenten knn maar vorderen ten belope van het deel vd erfenis da wordt weggegevven aan langstelevende echtgenoot/samenwonede partner. # Gemeenschappelijke kenmerken: - behoeftigheid bij overlijden is vereist (art. 205bis, § 1 en § 2 BW) - uitkering is een last van (het netto-actief van) de nalatenschap (art. 205bis, § 3 BW) - zekerheidsverschaffing, waarbij de erfgenamen kiezen hoe zij de uitbetaling waarborgen (art. 205bis, § 4 BW) - inleiding van de vordering binnen het jaar na het overlijden (art. 205bis, § 5 BW) - verval van onderhoudsplicht bij onwaardigheid v/d eiser om tot de nalatenschap ter komen (art. 205bis, § 6 BW) (dit verval is bij vergissing niet hernomen in art. 1477, § 6 BW voor de ascendenten van de kinderloos overleden WSP) # Onderhoudsvordering van de langstlevende echtgenoot: -­‐ nut indien deze niet erft -­‐ ook na scheiding van tafel en bed # Onderhoudsvordering van de ascendenten: -­‐ erflater overleden zonder nakomelingen -­‐ slechts ten belope van de erfrechten die de ascendenten verliezen ten gevolge van giften aan de LLE / LLWSP opm: Giften aan de LLE/LLWSP mogen de gehele nalatenschap omvatten indien de erflater geen afstammelingen heeft nagelaten (zie art. 915, tweede lid BW). AFDELING 5. OUDERLIJK GEZAG Ouderlijk gezag (en recht op persoonlijk contact van de ouder) is een gevolg van de juridisch vastgestelde afstamming Louter biologische vader heeft het niet, lesbische meemoeder die niet geadopteerd heeft, heeft geen zeggenschap over het kind (volgens afstammingsrecht kan kind maar 1 man en 1 vrouw als vader of moeder hebben). Ge kunt biologische grootouders hebben die obv bloedband ook recht hebben op persoonlijk contact Recht op persoonlijk contact van de grootouders is niet noodzakelijk gevolg van de afstamming Zie verder, bij de bespreking van de “Beschermingsstatuten voor minderjarigen”

137

TITEL II.

ADOPTIE

Hoofdstuk 1.

ALGEMEEN

AFDELING 1. DEFINITIE Begrip: Instelling die, ten gevolge van een rechterlijke beslissing, een band schept tussen twee individuen, met gevolgen gelijkaardig aan de afstammingsband Grote verschil met oorspronkelijke afstamming: niet declaratief maar constitutief! Wat is adoptie? Burgerrechtelijke instelling waar ge tot kunt toetreden, altijd met rechterlijke beslissing. Een adoptie veronderstelt altijd een vonnis. Terwijl oorspr afstammingsband ook zonder vonnis kan: erkenning of vaderschapsregel. Belangrijk onderscheid tussen gewone en volle adoptie. (vanbuiten kennen) Bij volle adoptie worden de banden met oude familie verbroken en ge wordt kind zoals oorspr afstammingskind in de familie van adoptant, alsof ge er altijd hebt ingezeten. Gewone adoptie is veel minder verregaand. Er wordt een band gecreëerd tss geadopteerde, adoptant en afstammelingen van de geadopteerde. Er komt gewoon een adoptieve afstammingsband bij u oorspronkelijke afstammingsband. Banden met oorspr familie worden niet verbroken. AFDELING 2. HISTORIEK Doelstellingen van adoptie zijn doorjaren heen veranderd. Vroeger was dat voor mensen die geen erfgenaam hebben. In 20ste eeuw een ouder bezorgen aan kinderen (die in noodsituatie zitten). Nu: adoptie is jeugdbeschermingsmiddel. We moeten er in eerste instantie alles aan doen om het kind in oorspr milieu te houden. Pas als dat echt ni kan een adoptief milieu want beschermen tegen oorspr milieu. De wet doet er alles aan om oorspr familie te responsabiliseren. Dat is de filosofie van Haags Adoptieverdrag. Er is geen recht op adoptie in EVRM of IVRK. Een ouder die wil adopteren heeft geen recht op een kind, maar ne keer da ge zijt toegelaten om te adopteren dan zijt ge beschermd door recht op familieleven art 8 EVRM. Het belang van het kind primeert art3 EVRM; specifiek voor adoptiezaken art 21 IVRK, bepaalt dat deze bepaling directe werking heeft want heel ons adoptierecht is ook doordrenkt van de idee dat belang van kind moet primeren. Wat moet ge daarvan kennen. Niet alles. Immens recht: er is federaal en stuk regionaal (bijstand aan personen is bevoegdheid voor gemeenschappen) Ge moet

138

alleen de grote lijnen kennen en da zit in federale, wat in het burgerlijk wetboek staat (dus decreten enzo niet kennen) - Wet 2003: basis - Wet 2006: adoptie opengesteld voor mensen van zelfde geslacht, met 1 stem op overschot (eig per ongeluk) gestemd. - Dan nog technische wijzigingen das minder belangrijk. Ge moet enkel intern recht kennen (internationaal niet kennen, internationale overbrenging van het kind dat is IPR, da staat ook in het BW maar dat moet ge ni kennen.) Wa moet ge kennen? Enkel het interne federale adoptierecht wordt hier behandeld (art. 343 tot art. 356-4 BW juncto art. 1231-1 tot 1231-25 Ger.W.) Vandaag grondvoorwaarden van adoptie (procedure is voor vrijdag en dan de gevolgen) Hoofdstuk 2.

GRONDVOORWAARDEN VOOR ADOPTIE

volle adoptie is onmogelijk voor meerderjarigen, tis enkel voor minderjarigen. Met kleine korrel zout nemen. Ge moet op moment van neerlegging van verzoekschrift tot adoptie minderjarig zijn. Dus volle adoptie kan wel uitgesproken worden als het kind meerderjarig is. Procedure moet gestart zijn als minderjarig. Dat is eenzijdig verzoekschrift eh, er is geen tegenpartij. AFDELING 1. INSTELLINGSVOORWAARDEN Instellingsvoorwaarden (grondvoorwaarden in bep kleur aanduiden in wetboek, cursief op slides. §1. Wettige redenen (art. 344-1 BW) Elke adoptie moet gegrond zijn op wettige redenen. Welke zijn dan geen wettige redenen (negatief ingevuld) " Niet strijdig met OO of dwingend recht en niet strijdig met ratio van de instelling (= beschermingsmaatregel voor kind) -­‐

Ge moogt u echtgenoot of wettelijke samenwonende partner niet adopteren. Waarom is da? Dat is familiale relatie gebaseerd op gelijkheid. En bij adoptie is da ni zo, want dan is iem als verantwoordelijke van kind aanduiden.

-­‐

Adoptie van het eigen kind is verboden (art. 344-2 BW), o Eigen kind= al oorspronkelijke afstammingsband maar adoptie door de genetische moeder van een draagkind steunt op wettige redenen, zelfs bij endofamiliaal draagmoederschap (Antwerpen 14 februari 2008)

139

o Daaruit moogt ge niet afleiden eigen kind = genetisch kind. Dus het is wel mogelijk dat een moeder haar kind waarvan ze de genetische moeder adopteert als al geen afstammingsband. Da komt meer en meer voor in de context van draagmoederschap. Veel rechtspraak hof van beroep Antwerpen. Wensmoeder heeft geen goede baarmoeder en er wordt een embryo gecreëerd met ei van wensmoeder en zaad van vader en draagmoeder is moeder van wensmoeder = endofamiliaal draagmoederschap. De genetische grootmoeder baart het kind eh. Wie wordt dan juridische moeder op moment van geboorte? Mater semper certa est. Vrouw die kind baart = baarmoeder = genetische grootmoeder van kind. Dat is natuurlijk ni de bedoeling. Dus wat doet die wensmoeder? Die wil dat adopteren. Dit wordt wel toegestaan. Het mag alle vormen van draagmoederschap zijn, het mag niet louter commercieel zijn. Alleen hoogtechnisch mag. Men staat weigerachtig als het met eicel van draagmoeder zelf is. Commercieel draagmoederschap, de adoptie daarna dat is geen wettige redenen, ook rechtspraak over door hof van beroep van gent. Dus enkel voor draagmoederschap met eicel/embryo donatie. Niet familiaal laagtechnologisch draagmoederschap mag ook niet. Vrouw moet kind dragen uit altruïsme en niet puur commercieel. -­‐

Steunt grootouderadoptie op wettige redenen? Kan als ze een reeds bestaande toestand bevestigd. Bv ouders aan de drugs of gevangenis en kind is geplaatst bij grootouders dan knn ze erin slagen hun kleinkinderen te adopteren. Nog argument: ouders van adoptandus zijn overleden dan zal voogdij openvallen en de grootouders kunnen dan adopteren OF als ouders er ni naar omkomen. Waarom doen ze dat? Om ouderlijk gezag te krijgen, grootouderlijk gezag bestaat niet. o Nadeel van grootouderadoptie: verstoring in familiale banden. Grootouder wordt ouder van da kind. Dus ouders worden broer en zus van hun eigen kinderen. Dus beetje eigenaardig maar sommige rechtspraak laat het toch toe. Dit bezwaar is niet determinerend, want het belang van het kind staat centraal (zie ook art. 21 IVRK). o Bijkomend argument pro endofamiliale adoptie: art. 346-2, derde lid BW, dat het maatschappelijk onderzoek niet verplicht voor de adoptie van een verwant tot in de derde graad. §2. Het hoger belang van de minderjarige en eerbied voor de fundamentele rechten die hem op grond van het internationaal recht toekomen (art. 344-1 BW)

Enkel van toep op minderjarigen. Hoger belang van het kind en met eerbied voor de fundamentele rechten die het ogv het internationaal recht toekomen. Toepassing van subsidiariteitsbeginsel. Dus adoptieve milieu moet voor belang van het kind verkozen worden boven oorspr milieu. -­‐ Da kan moreel belang zijn, iem die u wil socialiseren -­‐ Er kan ook materieel belang zijn: alimentatie en erfrecht in adoptieve familie (bij gewone adoptie zelfs dubbel erfrecht).

140

§3. Bekwaamheid en geschiktheid voor de adoptie van een minderjarige Bekwaamheid en geschiktheid van de adoptanten (alleen voor adoptie van minderjarige). Bekwaamheid is slechte term da slaat niet op handelingsbekwaamheid, da is gewoon ge zijt bekwaam als ge voldoet aan de grondvoorwaarden, dus geen praktische betekenis. Geschiktheid is wel belangrijk (enkel voor adoptie van minderjarige.) geschiktheid wordt beoordeeld door jeugdrechtbank obv maatschappelijk onderzoek: door kind en gezin, ge moet de voorbereiding tot adoptie gevolgd hebben, de psychologie vh adoptiekind wordt ingeprent enzo. En dan moet ge bewijzen da ge zelf in staat zijt om da kind goed te kunnen opvoeden, da wordt beoordeeld door de rb obv maatschappelijk onderzoek. Die gaan zeer diep in u prive geen graven ( verschelden vindt dat zeer onrechtvaardig want om kind te maken enkel zaad lozen en adoptie allemaal screening door overheid). Als ge ni geschikt wordt bevonden zult ge ni knn adopteren. Ge kunt wel in hoger beroep. Veel maatschappelijk medewerkers vinden zichzelf belangrijk en blazen op en overdrijven. Verschelden bv zou ni moegn adopteren want drinkt 2 duvels als hij examens verbetert. Opm: - maatschappelijk onderzoek is ni nodig als ge een kind adopteert met u verwant is tot in de derde graad met de adoptant, bv grootouderadoptie kan hieronder, dus grootouderadoptie principieel mogelijk. = Bijkomend argument pro endofamiliale adoptie: art. 346-2, derde lid BW, dat het maatschappelijk onderzoek niet verplicht voor de adoptie van een verwant tot in de derde graad. - Ook geen onderzoek als ge al dagelijks leven deelt en sociale en affectieve band hebt (art. 346-2, derde lid BW) Dat is interessant voor pleegouders. §4. Wettige belangen Een vierde grondvoorwaarde staat in ger w. De schending van al te veel wettelijke belangen zal ook uitspraak van adoptie verhinderen. De rechtbank moet, rekening houdend met alle wettige belangen, oordelen of de adoptie kan worden uitgesproken (art. 1231-13 Ger. W.) Wiens belangen zijn in het geding? Adoptant, geadopteerde, families van beiden. Partner bv belang bij adoptie. Kinderen die ge al had zijn ook belanghebbenden. Meest delicate is die na volle stiefouderadoptie. Wat is dat? De echtgenoot van een ouder het kind wil adopteren ten volle. Dit probleem rijst in hersamengestelde gezinnen. Wat is nu de praktijk? De vraag die de adoptierechter moet beoordelen. Ge hebt een 16-17jarige en er wordt volle stiefouderadoptie overwogen. U moeder is hertrouwd 141

en uw stiefvader wil u adopteren maar u echte vader leeft nog eh. Steunt die adoptie op wettige redenen? Belang van kind? Maar hoe zit het met wettige belangen die in rekening moeten gebracht worden. Het kan zijn met goede bedoelingen. Wel probleem als de oorspr ouder daartegen is want als gevolg daarvan worden zijn banden met het kind doorgeknipt. Ik heb al meegemaakt dat dat wordt gebruikt als ultieme zet na vechtscheiding. De moeder dringt er op aan gewoon om de eerste echtgenoot een hak te zetten. Gelukkig is het zo dat de oorspr ouder zijn toestemming moet geven. Ge kunt ook hebben bij gewone adoptie bv voor ons, da kan ook in scene gezet zijn en daar enkel toestemming van meerderjarig kind. Klassiek argument voor kinderen is dat kinderen dan minder zullen erven als er nog een geadopteerd kind bijkomt. Da wordt gewoon van tafel geschoven. Als da een reden is dan zou geen enkele adoptie moeten uitgesproken worden. De rechtspraak is zo dat er eigenlijk weinig redenen zijn om een adoptie niet te laten doorgaan. EXAMEN: welk argument kan dan wel wettig ingeroepen worden? Als het levensonderhoud van de kinderen in het gedrang komt. Als hij al ni in staat is om zijn eigen kinderen te voeden en er komt dan nog een adoptief kind bij dan gaan die oorspr kinderen zeker tekort komen. Dat gaat wel ukken, als u recht op levensonderhoud in het gedrang komt. Al het andere ligt open voor de rechter. De andere worden bijna allemaal uitgesproken. AFDELING 2. VEREISTEN INZAKE BURGERLIJKE STAAT Eenpersoonsadoptie: dan maakt het ni uit wat u burgerlijke staat is, ge kunt bv getrouwd zijn en alleen adopteren. Getrouwd koppel ook geen probleem, ongeacht ge heteroseksueel of homoseksueel zijt. Ongehuwd koppel: wettelijk of feitelijk samenwonend (art. 343, § 1 b) BW). Als ge een latrelatie hebt dan is het een probleem. -­‐ Belangrijke definitie voor samenwonenden, ge moet aan het begrip voldoen om te adopteren. Def goe kunnen uitleggen o Verklaring van wettelijke samenwoning afleggen. Vanaf die dag kunt ge samen een kind adopteren. Wettelijke samenwoning wordt vermoed duurzaam te zijn. In de praktijk ni altijd eh o Als feitelijk samenwonend: duurzaamheidsvereiste: ten minste 3 jaar een gezin op een permanente en eig ook seksueel affectieve wijze samengewoond hebben en ge moogt geen bloedband hebben, er mag geen huwelijksbeletsel tussen u bestaan. Er is een beetje een ongelijkheid ge kunt vdg samenzijn morgen wettelijk samenwonen en dan overmorgen kind adopteren maar als ge 2 jaar samenwoont kan het ni. Wel goede bedoeling van wetgever die duurzaamheid.

142

Gelden die vereisten ook voor eenpersoonsadoptie, bv kunt ge het kind adopteren van u lief? Naar de geest van de wet moeten die vereisten gelden, maar naar de letter van de wet niet. Want die vereisten staat alleen voor samenwonenden die samen adopteren. Niet in de geest van de wet die het kind een stabiel gezin wou garanderen Adoptant moet in leven zijn op ogenblik van verzoekschrift (zie art. 1231-20 Ger.W.). geadopteerde ook op het ogenblik van het adoptievonnis. Maar pustume adoptie is onmogelijk? Iem die dood is kan dus adoptant zijn maar geadopteerde mag ni dood zijn bij uitspraak. Prenatale adoptie is ook ni mogelijk, ook ni id context van draagmoederschap. AFDELING 3. LEEFTIJDSVEREISTEN Adoptanten - 25 jaar oud zijn op het ogenblik van de indiening van het verzoekschrift tot adoptie - ten minste 15 jaar ouder dan de geadopteerde (art. 345, eerste en derde lid BW) Gunstregime voor stiefouder- en partneradoptie: - 18 jaar oud zijn - ten minste 10 jaar ouder dan de geadopteerde (art. 345, tweede en derde lid BW) Adoptandus - ten minste twee maanden oud (voor toestemming door de ouder, zie art. 348-4, eerste lid BW) - voor volle adoptie: minder dan 18 jaar op het ogenblik van de neerlegging van het verzoekschrift (art. 355 BW) Nu knn we snel gaan want staat allemaal in de wet. AFDELING 4. TOESTEMMINGSVEREISTEN §1. Wettelijk vereiste toestemmingen Kind vanaf 12j heeft absoluut vetorecht! (art. 348-1 BW) tenzij: wilsonbekwaam of zonder onderscheidingsvermogen Geen verhaal tegen toestemmingsweigering Ouders of voogd moeten toestemmen (alleen bij minderjarige) (art. 348-3 BW) Beide ouders of de enige ouder kunnen hun toestemming pas geven 2 maanden na de geboorte (art. 348-4 BW); zij worden geïnformeerd door (de sociale dienst van) de jeugdrechtbank Deze informatie betreft de rechten, de bijstand en de voordelen waarop de families, de vaders en de moeders, al dan niet alleenstaand, en hun kinderen bij wet of

143

decreet aanspraak kunnen maken, alsook op de middelen waarop een beroep kan worden gedaan om sociale, financiële, psychologische of andere problemen die hun situatie meebrengt, op te lossen (art. 348-4, derde lid BW). De voogd moet toestemmen indien - er geen ouders zijn - beide ouders of de enige ouder * zich in de onmogelijkheid bevinden hun wil te kennen te geven, * geen gekende verblijfplaats hebben, of afwezig zijn verklaard (art. 348-5, eerste lid BW) Bij adoptie door de voogd: - toestemming van de toeziende voogd of (bij tegenstrijdigheid van belangen) van een voogd ad hoc, aangewezen door de rechtbank (art. 348-5, tweede lid BW) Verhaal tegen een toestemmingsweigering door ouder(s) of voogd is mogelijk De echtgenoot of samenwonende partner adoptant en adoptandus (art. 348-2 BW). Als ge al 3 jaar met u lief samenwoont en iem wil u adopteren dan moet u lief daar ook mee toestemmen. Maar als die toestemming geweigerd wordt dan kane r aan voorbij gegeaan worden als het §2. Vorm van de toestemming Hoe toestemmen of weigeren? (art. 348-8 resp. 348-10 BW) Ge zegt ja voor de rechter of ge hebt een akte voor notaris of vrederechter. Notaris heeft sinds 2005 ni veel meer te zeggen met adoptie. Ge kunt geen ctt sluten over kinderen , maar tostemming kan wel nog via notaris. Als ge ni komt opdagen is dat een toestemmingsweigering. §3. Toestemming tot de adoptie zonder kennis van de identiteit van de adoptant(en) (art. 348-9 BW) blanco toestemming: ge stemt toe met adoptie van u kind en ge weet ni door wie, sommige ouders willen het ook ni weten. Hoe? door in de akte/verklaring te bepalen dat men - de identiteit van de adoptant(en) niet wenst te kennen - in de procedure niet tussenbeide wenst te komen # aanwijzing van een vertegenwoordiger Door wie? ieder lid van de oorspronkelijke familie van het kind van wie toestemming vereist is §4. Intrekking van de toestemming tijdens de procedure (art. 348-8, tweede lid BW) Gegeven toestemming kan ook worden ingetrokken tot de uitspraak en uiterlijk 6 maand na starten adoptieprocedure. - slechts mogelijk tot de uitspraak van de adoptie 144

- uiterlijk tot zes maanden na indiening verzoekschrift tot adoptie (in dezelfde vorm als het geven v/d toestemming) §5. Verhaal tegen toestemmingsweigering (art. 348-11 BW) Wat gebeurt er als iem toestemming weigert? Dan verhaal tegen als de toestemmingsweigering onverantwoord is. " adoptie kan toch worden uitgesproken, op verzoek van de adoptant(en) of het openbaar ministerie, indien de rechtbank oordeelt dat de weigering onverantwoord is, maar… na een toestemmingsweigering door een ouder, kan de rechtbank de adoptie pas uitspreken wanneer na een grondig maatschappelijk onderzoek gebleken is dat deze zich niet meer om het kind heeft bekommerd of de gezondheid, veiligheid of zedelijkheid van het kind in gevaar heeft gebracht (art. 348-11, tweede lid BW) Dat is ni mogelijk na toestemmingsweigering door adoptandus en als de ouder weigert dan pas adoptie uitspreken pas als die weigerende ouder na maatsch onderzoek blijkt dat die er ni goe voor zorgt. Dat is ook uiting van subsidiariteitbeginsel. Ook bv da ouders pas vanaf 2 maand toestemming kunnen geven. Wat is nu een recent probleem, wat hierboven staat is ongrondwettig bevonden (art. 348-11 BW) GwH 12 juli 2012, nr. 93/2012 De artikelen 348-3 en 348-11 BW schenden de artikelen 10, 11, 22 en 22bis Gw., in samenhang gelezen met de artikelen 8 en 14 EVRM, in zoverre zij de rechter die ermee belast is een adoptie uit te spreken in de omstandigheden [van de zaak], slechts toelaten geen rekening te houden met de weigering van de moeder om in die adoptie toe te stemmen, in het geval waarin zij zich niet meer om het kind heeft bekommerd of wanneer de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind in het gedrang is gebracht. context van de zaak: een lesbisch echtpaar en zij hebben via medisch begeleide voortplanting een ok gesloten om een kind te creëren via donorsperma. Beide ouders ondertekenen OK met fertiliteitscentrum. Het kind wordt geboren in 2009 (ze waren getrouwd in 2008). In 2010 zetten ze stappen om het kind te laten adopteren door de meemoeder (volle adoptie). Na dat verzoekschrift gaat de moeder die het kind gebaard heeft weg uit de woning en ze nemen het kind mee, ze verzoenen zich weer, opnieuw uit elkaar en uiteindelijk echtscheiding. Meemoeder vraagt recht op persoonlijk contact, da mag. Maar dan moeder van het kind werkt adoptieprocedure tegen. Ze weigert toestemming. De Rb kan maar aan toestemmingsweigering voorbijgaan als de moeder er nimeer voor zorgt da was dus ni het geval dus meemoeder maakt strikt wettelijk geen schijn van kans. Maar ge weet dat die adoptie de enige manier is om juridische afstammingsband te creëren met het kind. Dan zegt GWH (zie notitiepagina slide)…

145

Volgens het Grondwettelijk Hof haalt het mogelijke belang van het kind om het voordeel van een dubbele afstammingsband te genieten het in beginsel op het recht van de moeder om te weigeren toe te stemmen tot de adoptie door een vrouw met wie zij gehuwd was en die met haar een mee-ouderschapsproject had aangegaan vóór de geboorte van het kind en dat project erna had voortgezet in het kader van een adoptieprocedure. Gegeven het feit dat adoptieve kinderen van de echtgenoot van de adoptant zelfs na volle adoptie niet ophouden tot hun oorspronkelijke familie te behoren (art. 356-3 BW), is de wettekst die de toestemmingsweigering van de moeder instelt als een absolute grond van niet-ontvankelijkheid, behalve indien de moeder zich niet meer om het kind heeft bekommerd of de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind in gevaar heeft gebracht en die aan de rechter dus geen enkele mogelijkheid laat om rekening te houden met het belang van het kind om in voorkomend geval het onverantwoorde karakter van de toestemmingsweigering te beoordelen, niet redelijk verantwoord (overw. B.14). Dus tis zeer duidelijk dat da ongrondwettigheidsoordeel verband houdt met feiten vd zaak. Praktisch gevolg: in deze specifieke omstandigheden en dan u staart intrekken vanwege de geboortemoeder da kan ni. Dus in deze omstandigheden moet de adoptierechter toch de mogelijkheid hebben om de toestemmingsweigering te overrulen. Is deze rechtspraak transponeerbaar naar veel andere gevallen? Ik denk het niet, niet automatisch toepassen, het is in de specifieke context van gezamelijke wil van kind en gezamenlijk project opgestart. Ge moet u hoeden voor al te extensieve interpretaties.

146

25/10/2013 Hoofdstuk 3.

ADOPTIEPROCEDURE

Niet diep op in staat grotendeels in wetboek en slides zijn perfecte samenvatting Wa moet ge kunnen? Met de wet werken! Hoofdlijnen staan erin -> overbrengen in uw wetboek, niets echt memoriseren. Adoptie is ni zo simpel, vereist altijd een vonnis, gerechtelijke procedure (internationale procedure is zwaarder maar niet kennen). Belgische adoptie is eenvoudiger. Er zijn 2 vormen van adoptie (gewone en volle) maar procedure is tzelfde. Waar vind ge da terug? Allemaal in ger. W. " art. 1231-1 t.e.m. 1231-25 (binnenlandse adoptie) AFDELING 1. DE VOORBEREIDING TOT ADOPTIE De voorbereiding tot adoptie gebeurt door vlaamse gemeenschap dat is in vlaanderen kind en gezin. Nodig als ge een minderjarige adopteert. de voorbereiding tot adoptie houdt informatie in over: - de stappen in de procedure; - de juridische en andere gevolgen van de adoptie; - de mogelijkheid en het nut van nazorg na de adoptie (art. 346-2, eerste lid BW) na afloop: aflevering van een attest, dat bij het verzoekschrift moet worden gevoegd Die voorbereiding is geen deel van gerechtelijke procedure, het moet er aan vooraf gaan. AFDELING 2. RECHTSPLEGING §1. Inleiding van de procedure A. Gedinginleidend stuk: eenzijdig verzoekschrift Hoe wordt adoptie gevorderd? Niet op tegenspraak, het kind is geen tegenpartij, het is de bedoeling dat iedereen meewerkt: eenzijdige procedure. te ondertekenen door de adoptant(en) of hun advocaat (niet: hun notaris) (art. 1231-3 Ger.W.)

147

Notaris kan verzoekschrift niet ondertekenen, advocaat eigenaardig genoeg wel. Notaris heeft bijna geen bevoegdheden. Verplichte vermeldingen in het verzoekschrift: - gewone of volle adoptie (+ motivering) - gekozen naam en voornamen adoptandus B. Bevoegde rechtbank

1. Ratione materiae Eenzijdig verzoekschrift, in te dienen bij - jeugdrechtbank (minderjarigen) - rechtbank van eerste aanleg (meerderjarigen) (art 1231-3, eerste lid Ger. W.) In toekomst geen afz entiteiten meer alles bij familie en jeugdrechtbank.

2. Ratione loci Welke rechter? Soort cascadesysteem in wetboek. woonplaats of gewone verblijfplaats van - adoptant(en); bij gebreke daarvan - adoptandus; bij gebreke daarvan - rechter van de plaats waar de adoptant(en) keuze van woonplaats doe(t)(n) (zie art. 628, 21° Ger.W.) C. Bij het verzoekschrift te voegen stukken allerhande, o.m. attest van gevolgde voorbereiding, zie de art. 1231-3 en 1231-4 Ger.W. D. Kennisgeving van het verzoekschrift = taak van griffier (in les niets over gezegd) geeft binnen 3 dagen na ontvangst, kennis van het verzoekschrift aan de afstammelingen van de adoptandus (art. 1231-4, tweede lid Ger.W.); zendt het verzoekschrift binnen de 8 dagen naar de procureur des Konings §2. Onderzoek door het openbaar ministerie: inwinnen van inlichtingen en adviezen (ook niet op ingegaan in de les) procureur wint onverwijld alle nuttige inlichtingen in, nl. het advies van (art. 1231-5 Ger.W.): 1° de ouders of desgevallend de (toeziende) voogd v/d adoptandus en de vrederechter (of hun vertegenwoordiger)

148

2° de kinderen v/d adoptant(en) en v/d adoptandus die ten minste 12 jaar oud zijn (…) Advies van de grootouders van de geadopteerde (ascendenten in de tweede graad) is afgeschaft door art. 245, 1° Programmawet 27 december 2004. Advies van de kinderen was initieel beperkt tot meerderjarige kinderen van de adoptant(en); in de plaats van de minderjarige kinderen diende het advies van de ouder niet-adoptant te worden ingewonnen. Deze regeling werd evenwel gewijzigd door art. 245, 2° Programmawet 27 december 2004.

(…) 3° de opvangouder 4° eenieder die moest toestemmen en zijn toestemming heeft geweigerd (of hun vertegenwoordiger) De procureur des Konings beschikt over een termijn van twee maanden om het verzoekschrift, samen met zijn advies en inlichtingen, terug te zenden aan de griffier (art. 1231-7, eerste lid Ger.W.) Opm: Advies is iets anders dan toestemming tot adoptie! Maar het advies moet gevraagd worden ook van alle personen die moeten toestemmen. Vb meerderjarige dan ouders moeten niet toestemmen maar hun advies moet wel gevraagd worden. Speelt mee bij toetsing wettige belangen. Maar diegene die advies moeten geven hebben geen vetorecht eh, gwn ne keer peilen wa denkte gij daarvan. Kan adoptie ni tegenhouden. Wa kan het wel tegenhouden? Vetorecht van kind boven 12 en quasi vetorecht van ouder. §3. Maatschappelijk onderzoek Verplicht voor adoptie ve minderjarige. Uitz kinderen tot in de derde graad en als er een feitelijke opvoedingssituatie was. (Maatschappelijk onderzoek is niet verplicht in de uitzonderlijke gevallen opgesomd in art. 346-2 derde lid BW, m.n. bij endofamiliale adoptie of adoptie die de sociale werkelijkheid bevestigt.) MO is facultatief bij meerderjarige, rb kan het bevelen maar tis ni verplicht. verslag neergelegd ter griffie binnen de 2 maanden na het bevel (art. 1231-6 en 1231-7, tweede lid Ger.W.) §4. Behandeling van de zaak + vonnis Oproeping van adoptant en geadopteerde (> 12 jaar) bij gerechtsbrief, binnen de 3 dagen nadat zowel het verslag van het O.M. als dat van het maatschappelijk onderzoek zijn neergelegd met het oog op kennisname binnen de 15 dagen door adoptant en geadopteerde Tussen de 15de en de 45ste dag na de neerlegging: vaststelling zittingsdag (art. 1231-8 en 1231-9 Ger.W.) Fasen in de rechtspleging: - verhoor van alle betrokkenen (a) - onderzoek door de rechtbank (b) 149

Specifieke regels: - wachttermijn (c) - wijziging van adoptievorm tijdens de procedure (d) a) verhoor van alle betrokkenen (zie art. 1231-10 Ger.W.) Eenzijdige procedure, da wil ni zeggen dat er ni gesproken wordt. De betrokkenen worden gehoord in de rb. Minderjarige jonger dan 12 ook vanaf hij zijn eigen mening kan vormen (mag ook ni tegen zijn zin gehoord worden = de minderjarige kan ervan afzien te worden gehoord; hij wordt door het horen geen partij (art. 1231-11 Ger.W.)). b) Onderzoek door de rechtbank (art. 1231-13 Ger.W.) - Rechtbank onderzoekt of volle of gewone adoptie goede keuze is - Legaliteitscontrole: toestemmingsvw, instellingsvwen, leeftijdsvereisten. - Opportuniteitscontrole: wettige belangen In het geding zijn ook de belangen van • de echtgenoten/partners van geadopteerde en adoptant • de ouders van de geadopteerde • de kinderen van de adoptant "Delicate belangenafweging bij volle stiefouderadoptie indien er nog een band bestaat tussen de geadopteerde en zijn oorspronkelijke ouder wiens echtgenoot niet adopteert. "Verlies van erfrecht voor de eigen kinderen van de adoptant is niet determinerend, maar cruciaal is de vraag of de adoptie het recht op levensonderhoud van de bestaande kinderen niet in het gedrang brengt (nu er in hoofde van de adoptant een nieuwe onderhoudsverplichting (t.a.v. de geadopteerde) ontstaat. c) Wachttermijn (art. 1231-13, tweede lid Ger.W.) adoptie kan ni vroeger dan 6 maand na neerlegging (subsidiariteitsbeginsel: alles aan om kind in oorspr milieu te houden en iedereen goed te laten nadenken). Uitz als adoptie gwn juridisering is van sociale werkelijkheid (=tenzij geadopteerde sedert meer dan 6 maanden is opgevoed door de adoptant(en)) d) Wijziging van adoptievorm tijdens de procedure (art. 1231-14 Ger.W.) Adoptant(en) kunnen, na nieuw verhoor, verzoeken: - gewone adoptie i.p.v. volle adoptie of vice versa gegrond op ernstige redenen, overeenstemmend met het hoger belang van het kind kind en mits de steun van al wie heeft toegestemd Vonnis: -­‐ verplichte vermeldingen art 1231-15 Ger. W. -­‐ Wachttermijn (zie hierboven) -­‐ De adoptanten, iedereen van wie de toestemming vereist was en het OM worden per gerechtsbrief van de adoptie in kennis gesteld (art. 1231-15, tweede lid Ger. W.) AFDELING 3. RECHTSMIDDELEN zie de artikelen 1231-16 tot 1231-18 Ger.W. voorziening in cassatie schorst de tenuitvoerlegging

150

AFDELING 4. ADMINISTRATIEVE FORMALITEITEN Wnn wordt adoptievonnis definitief en vatbaar om overgeschreven te worden? Als het in kracht van gewijsde is getreden: wnn is dat? 1 maand na de betekening van de uitspraak (deurwaardersexploot), maw als de beroepstermijn is afgelopen. Overschrijven in registers van de burgerlijke stand, da moet want alleen die adopties hebben gevolgen. zie art. 1231-19 Ger.W. griffier zendt beschikkend gedeelte door naar ABS, die het “onmiddellijk” overschrijft in de registers Hoofdstuk 4.

GEVOLGEN VAN DE ADOPTIE

Enkel een overgeschreven vonnis of arrest heeft gevolgen. Beperkte retroactiviteit: vanaf neerlegging van verzoekschrift (art. 349-1 BW): dus ni declaratief maar constitutief. Adoptie vestigt een afstammingsband die er daarvoor ni was. Onderscheid gewone en volle adoptie AFDELING 1. GEVOLGEN VAN DE GEWONE ADOPTIE §1. Algemeen !!! Basisprincipes - geadopteerde blijft in zijn oorspronkelijke familie, maw banden worden niet doorgeknipt (anders dan bij volle adoptie) - geadopteerde wordt tevens kind van de adoptant - adoptieband strekt zich uit tot de afstammelingen van de geadopteerde (art. 353-12 BW), NIET tot de verwanten van de adoptant Wa gebeurt er? Bij u oorspr afstammingsband die ge behoud komt gwn een adoptieve afstammingsband bij. Er wordt ni zoiets gecreëerd als een adoptieve familie. Alleen een band met de adoptant. Het is een verticale relatie: adoptant - geadopteerde - afstammelingen van de geadopteerde. Gerdje zijn stiefvader en zijn kinderen hebben ook een adoptieve band. Maar gerdje heeft met de broers en zussen van stiefvader niets te maken. Als ge deze basis snapt dan zijn alle gevolgen logisch (al die artikels)

151

§2. Naam (art. 353-1 tot 6 BW) A. Familienaam geadopteerde krijgt familienaam van adoptant (dat is het principe) als ge da ni wilt moet ge zeggen ik wil mijn oorspr naam behouden, pas op da kan alleen als ge meerderjarig zijt. Gerdje heeft dat gedaan. Bij minderjarigen verandert de familienaam sowieso of eventueel een dubbele naam. Stel u voor da ge geadopteerd wordt door een koppel dan is de regel da ge de naam van de man van dat koppel krijgt. Bij adoptie door ene koppel van hetzelfde geslacht? Wat is de basisregel daar? Die mensen kunnen kiezen, dus voor ene keer worden de gelijkslachtige paren bevoordeeld. "verklaring voor de rechtbank, in onderlinge overeenstemming, wie van beiden zijn naam zal doorgeven (art. 353-1, § 2 en 353-2, § 2 BW) Maar zij kunnen enkel maar een enkelvoudige naam kiezen, de naam van een van de twee, ze kunnen geen dubbele naam of samengestelde naam kiezen. Dat is door 2 vrouwen die gehuwd waren gecontesteerd door het grondwettelijk hof. GwH 16 september 2010 art. 353-2, § 2, eerste lid BW schendt art. 10-11 Gw. in zoverre het niet voorziet in de mogelijkheid dat de geadopteerde in het geval van stiefouderadoptie of partneradoptie door een persoon van hetzelfde geslacht als zijn ouder, zijn naam behoudt door die te laten voorafgaan of te laten volgen door de naam van de adoptant Het ging om stiefouderadoptie, 2 vrouwen hadden uit een vorige relatie met een man elk een kind en ze willen elkaars kind adopteren, dat is stiefouderadoptie. Wa ze eig willen doen is een dubbele naam geven maar da kan ni strikt wettelijk ze moeten een enkelvoudige naam kiezen. Ze zeiden we worden gediscrimineerd. Het GH gaat daarmee akkoord, duidelijk arrest van GH. Als de wet zegt de huidige naamregeling schendt het grondw gelijkheids en discriminatiebeginsel. Er moet ook een dubbele naam kunne gegeven worden en volgorde naar keuze. Dus er zijn nu veel meer mogelijkheden na dit arrest. Belangrijk arrest eh. Arrest is gewezen voor stiefouderadoptie maar in beschikkend gedeelte staat dat ook partneradoptie (= samenwonende partner: wettelijk samenwonend of duurzaam feitelijk samenwonend) In een grondwetsconforme benadering moet het kind dat gewoon geadopteerd wordt door de gelijkslachtige echtgenoot of wettelijk dan wel duurzaam feitelijk samenwonende partner van zijn ouder een dubbele naam kunnen krijgen: zijn oorspronkelijke naam, gevolgd of voorafgegaan door de naam van zijn adoptant. Keuzemogelijkheden: - minderjarigen: dubbele naam (oorspronkelijke + adoptieve naam, met volgorde naar keuze); - meerderjarigen: idem, maar er kan ook worden geopteerd voor het behoud van de oorspronkelijke naam (art. 353-3 BW)

152

opm: Vroeger was enkel het behoud van de naam van de geadopteerde, gevolgd door de naam van de adoptant mogelijk (zie art. 358, § 1, tweede lid (oud) BW), niet omgekeerd. Op examen minicasusje en terug naar wetsbepaling knn grijpen. Bijzondere regels: - Bij stiefouder- of partneradoptie door een vrouw blijft de naam van het kind onveranderd (art. 353-4 BW) - Bij adoptie door paren van hetzelfde geslacht geldt de gekozen naam ook voor later door hen geadopteerde kinderen (art. 353-4bis BW) Familienaamsverandering van de geadopteerde geldt ook voor diens afstammelingen (zelfs geboren vóór de adoptie), maar meerderjarige kinderen van de geadopteerde kunnen verklaren hun oorspronkelijke naam te behouden (zie art. 353-6 BW) B. Voornaam Adoptant(en) kan/kunnen in de loop van de procedure vragen dat de voornamen van de geadopteerde worden gewijzigd voornaamsverandering kan enkel doorgaan mits toestemming van de geadopteerde > 12 jaar (art. 349-2 BW) §3. Ouderlijk gezag (art. 353-8 tot 10 BW) (als ge hier strikt de wet volgt gaat ge der ni komen) - bij éénouderadoptie: gezag enkel voor de adoptant uitzondering: bij adoptie van een (adoptief) kind van de echtgenoot of persoon met wie de adoptant samenwoont: gezamenlijke gezagsuitoefening - bij adoptie door echtgenoten of samenwonenden (als koppel): gezamenlijke gezagsuitoefening Stel minderjarige heeft moeder en vader en wordt geadopteerd door stief moeder of stiefvader dan zijn er 3 afstammingsbanden. Wat gebeurt er dan met het ouderlijk gezag? In de wet staat gezag voor de adoptant. Alle drie da kan nooit, ouderlijk gezag kan nooit door meer dan twee personen tegelijk worden uitgeoefend. Er staat nergens in de wet dat ouderlijk gezag van oorspr dan verdwijnt. Maar da is wel zo als ge geadopteerd wordt door stiefvader dan heeft u oorspr vader geen ouderlijk gezag meer. Uitz: gezamelijke gezagsuitoefening Is gezamenlijke gezagsuitoefening mogelijk indien de ongehuwde feitelijk samenwonende partner een kind van zijn partner adopteert wanneer hij minder dan drie jaar op permanente en affectieve wijze met die partner samenwoont? Wellicht

153

niet (zie art. 343 § 1 b) BW), al is dit resultaat wellicht in strijd met de wens van de betrokkenen. Wat gebeurt er dan als de adoptant sterft? Overlijdt de enige adoptant of beide adoptanten: inrichting van de voogdij, maar de oorspronkelijke ouders kunnen (samen of afzonderlijk) de jeugdrechtbank vragen dat het kind opnieuw onder hun ouderlijk gezag wordt geplaatst, in welk geval de voogdij een einde neemt (art. 353-10 BW) Bij voogd is het voogdijgezag das iets anders dan ouderlijk gezag. Weer subsidiariteitsbeginsel eh voorrang naar oorspr ouders §4. Huwelijksbeletselen (art. 353-13 BW) Absoluut beletsel met adoptant (ge kunt nooit trouwen) 4 relatieve (lees da eens in de wet) (uitzonderlijk toch ontheffing van huwelijksbeletsel bij KB) geen huwelijksbeletsel tss geadopteerde en ouders vd adoptant (zogezegd adoptieve grootouders). Zeer eigenaardig eh, da heeft te maken me het feit da er geen adoptieve band bestaat huwelijksbeletselen in oorspr familie blijven bestaan §5. Alimentatie (art. 353-14 BW) ge wordt adoptief kind da levert onderhoudsverplichtingen in de twee richtingen. Ouder-kind relatie (art 203). Maar dan rijst de vraag : ook alimentatie oorspr ouders? Ja. Als ge geld nodig hebt wie moet ge dan eerst aanspreken? Eerst de adoptant voor de oorspronkelijke ouders. Hieruit blijkt da adoptieve afstammingsband toch iets sterker is dan de oorspronkelijke. Verhaal Verschelden: op ogenblik dat ik getrouwd ben heb ik ook ervaren dat adoptieve afstammingsband primeert. Ik ben getrouwd met West-Vlaamse vrouw, ze was gedomicilieerd in gistel en er moest daar getrouwd worden naar West-Vlaamse gewoonte. In gistel zeiden ze ge kunt toch in gent trouwen, ik zei ik kan toch kiezen. Nee nee nee ge woont in gent en mevrouw ge woont daar toch dus ga naar gent. Ik zei haal u BW boven , ze hadden daar geen BW. Ik had het artikel gedebiteerd. Ze hebben moeten toegeven dat we daar konden trouwen. In de fase van de voltrekking heb ik ook problemen gehad in stadhuis van gistel. De plechtigheid begint en ik werd voorgesteld als zoon van en dan kwam de familienaam van mijn adoptant (velen hadden daar nog nooit van gehoord, da was pijnlijk, al mijn familie staat daar). Dus hoewel ik geopteerd had om mijn familienaam te behouden had ik gedacht da ze mijn naam gingen gebruiken maar doordat in geboorteakte ook melding was ‘geadopteerd door…’. Consternatie bij de hele familie. Ze dachten dat er een vergissing was da ze nen andere lieten trouwen. Ik heb dat ook allemaal moeten

154

uitleggen, da was een beetje gênant. Da heeft mij doen beseffen dat de adoptieband primeert. Ik ga als mijn stiefvader adoptant behoeftig wordt ook moten bijdragen in zijn onderhoud (ik en mijn zus) = ook alimentatieplicht van geadopteerde en diens afstammelingen t.a.v. adoptant(en) indien hij (zij) behoeftig is (zijn); indien de geadopteerde zonder afstammelingen sterft, is deze plicht een last van zijn nalatenschap (art. 205bis, §§ 3-5 BW van toepassing) §6. Erfrecht (art. 353-15 t.e.m. 353-17 BW) Gewone adoptie van meerderjarigen daar is hoofdmotief erfrecht (want dan twee mogelijkheden om te erven), maar enkel erven van gewone adoptant eh Actief (in geval van een geadopteerde erfgenaam): Geadopteerde erft zelf: in zijn oorspronkelijke familie én van de adoptant(en), NIET van zijn/hun bloedverwanten (art. 353-15 BW) Passief (in geval van een geadopteerde erflater): de nalatenschap v/d kinderloos overleden geadopteerde wordt als volgt verdeeld: - goederen gekregen van ascendenten of adoptant(en) keren terug (= bijzonder anomaal erfrecht) - overige goederen: ½ voor oorspronkelijke, ½ voor adoptieve familie (art. 35316 BW) Kleine toegift: ik verbind er mij plechtig toe van op 18 december geen erfrecht na adoptie te vragen. AFDELING 2. GEVOLGEN VAN DE VOLLE ADOPTIE §1. Algemeen Zeer logisch eig niets nieuws - geadopteerde en zijn afstammelingen hebben dezelfde rechten en plichten als een kind van de adoptant(en) - ten volle geadopteerde houdt in de regel op tot zijn oorspronkelijke familie te behoren, maar… … op dit principe bestaan volgende uitzonderingen: * huwelijksbeletselen in de oorspronkelijke familie blijven bestaan * recht op persoonlijk contact voor oorspronkelijke ouders en grootouders * volle stiefouderadoptie en volle partneradoptie

155

uitzonderingen op de regel dat de banden met de oorspronkelijke familie worden doorgeknipt belangrijkste bij volle stiefouderadoptie en volle partneradoptie Recht op contact is gebaseerd op bloedband §2. Ouderlijk gezag In de regel verliezen de oorspronkelijke ouders hun ouderlijk gezag nadat hun kind ten volle werd geadopteerd en wordt het ouderlijk gezag uitgeoefend door de adoptant. Na volle stiefouderadoptie en volle partneradoptie (door een persoon met wie de adoptant “samenwoont”) blijven de banden met de oorspronkelijke ouder bestaan, zodat gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezag de regel is (art. 356-1, derde lid BW) §3. Naam dezelfde regels als da we gezien hebben. geadopteerde verkrijgt naam van adoptant of adopterende man bij gelijktijdige volle adoptie door personen van hetzelfde geslacht, of wanneer één persoon het kind van zijn echtgenoot of “samenwonende” partner van hetzelfde geslacht adopteert… - … verklaren zij, in onderlinge overeenstemming, voor de rechtbank, wie van beiden zijn naam aan de geadopteerde zal geven - de gekozen naam geldt ook voor de later door hen geadopteerde kinderen (356-2, § 2 BW) -

Ge weet dat die enkelvoudige naam voor de gelijkslachtige koppels die is ongrondwettig bevonden bij gewone adoptie, een soortgelijk arrest is er nog niet voor volle adoptie maar da kan ni anders dan dat da in de toekomst op dezelfde manier zal beantwoord worden. GwH 12 juli 2012, nr. 94/2012 “De art. 343, § 1, b), 356-1 en 356-2 BW schenden de art. 10, 11 en 22bis Gw., in samenhang gelezen met art. 21 IVRK, in zoverre zij niet erin voorzien dat een minderjarig kind, [in de omstandigheden van deze zaak], ten volle kan worden geadopteerd door de voormalige partner van de wettelijke ouder van dat kind, met behoud van de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie overeenkomstig art. 356-1, derde lid BW en met toepassing van de in art. 356-2, § 2, tweede en derde lid BW vervatte bepalingen betreffende de naam van het kind” Het gaat hier om de definitie van samenwonenden (wettelijk samenwonen of duurzaam feitelijk samenwonen = minstens 3j). Nu die regel dat ge de naam kunt doorgeven (356-1 gaat over de naam en 356-2 gaat over ouderlijk gezag). Het moet wel gaan om een koppel dat beantwoord aan die definitie van samenwonenden. Er zijn 2 vrouwen die niet beantwoorden aan deze definitie. Nimeer samenwonen op moment van neerleggen verzoekschrift. Maar ze wilden wel dat de ene de kinderen die de andere gebaard had adopteerde, ze wouden dat allebei. Ziet ge het probleem,

156

het feit dat ouderlijk gezag gezamenlijk wordt uitgeoefend da kan enkel als men beantwoord aan de definitie. Idem voor naamdoorgeving. Wa zegt het GH, die artikelen schenden het gelijkheids en nondiscriminatiebeginsel en de belangen van het kind. De ratio daarvoor is die vereisten van samenwonend die waren erop gericht het kind een stabiel opvoedingsmilieu te geven. Maar hier zitten we met een situatie dat een adoptie wil is dat beide vrouwen da willen maar da da technisch ni kan omda men nu nimeer samenwoont. GH zegt die vereiste da doet er hier ni toe want er is een stabiel opvoedingsmilieu en het zou voor het kind beter zijn als er nog een afstammingsband bijkomt. Tis veel beter als da kind 2 ouders heeft dan is het flauw van deze vereiste in de wet op te nemen die verhindert dat deze adoptie kan gebeuren. Dus ratio toepassing van dit arrest? Hoe extensief interpreteren? Niet te extensief, enkel in de omstandigheden van deze zaak. Het GH begint meer en meer naar de feiten zelf te kijken; Concreet in deze zaak betekent dat dat de adoptie moet kunnen doorgaan eh Nota’s Verschelden: Een lesbisch koppel, dat meer dan drie jaar feitelijk had samengewoond, had tijdens deze feitelijke samenwoning twee kinderen gekregen. Het vaderschap stond juridisch niet vast en de biologische vader was niet bekend. De partner van de geboortemoeder had deze kinderen reeds sinds hun geboorte mee opgevoed en er bestond naast een affectieve band ook een feitelijke ouder-kindrelatie tussen deze partner en de beide kinderen. Na de beëindiging van de relatie wenste de vrouwelijke ex-partner van de moeder de kinderen ten volle te adopteren, met behoud van de juridische band tussen de kinderen en hun moeder (“volle ex-partneradoptie”). De moeder en beide kinderen verklaarden uitdrukkelijk akkoord te gaan met de voorgenomen adoptie. Artikel 343, § 1, b) BW verhindert inderdaad de voormalige partner van de wettelijke ouder om aan de duurzame feitelijke ouder-kindrelatie die in voorkomend geval bestaat tussen die persoon en het kind, gevolgen te verbinden die de verbintenissen die die persoon bereid is aan te gaan ten aanzien van het kind juridisch verankeren, en dit zolang de wetgever niet voorziet in andere procedures. Deze bepaling heeft volgens het Grondwettelijk Hof gevolgen die onevenredig zijn ten aanzien van het door de wetgever nagestreefde doel, dat erin bestaat het kind waarborgen te bieden dat het wordt opgevangen in een stabiel milieu. In de gevallen waarin de feitelijke ouder-kindrelatie tussen een kind en de voormalige partner van zijn wettelijke ouder duurzaam vaststaat, zou de adoptie van dat kind door de voormalige partner, in zoverre de juridische banden tussen het kind en zijn oorspronkelijke familie behouden blijven, noch met zich meebrengen dat het kind uit zijn omgeving wordt weggehaald, noch dat het zou worden opgevoed in een milieu dat per definitie dient te worden beschouwd als instabiel. Zulk een adoptie zou volgens het Hof integendeel doorgaans kunnen bijdragen tot de stabiliteit van het milieu waarin het kind opgroeit en de bestaande feitelijke verhoudingen binnen dat milieu juridisch kunnen bekrachtigen, Als gevolg van deze uitspraak moet het mogelijk worden dat de volle adoptie wordt uitgesproken op verzoek van een ex-partner van de oorspronkelijke ouder, zonder dat de juridische banden tussen deze laatste en het kind worden verbroken, waarna gezamenlijke uitoefening van het ouderlijk gezag door de adoptant en de oorspronkelijke ouder de regel is. Het feit dat adoptant en oorspronkelijke ouder niet (langer) wettelijk of duurzaam feitelijk samenwonen, kan niet meer verhinderen dat deze adoptie wordt uitgesproken en dat het kind de naam van de oorspronkelijke ouder of de adoptant draagt; beiden moeten in onderlinge overeenstemming voor de rechtbank (kunnen) verklaren wiens naam het kind na de adoptie zal dragen.

157

§4. Onderhoudsverplichtingen In de familie van de adoptant dus alles van orospr afstamming geldt hier ook. Geen onderhoud in oorspr familie - onderhoudsplicht en onderhoudsrecht in de adoptieve familie zoals een bloedverwant - geen onderhoudsaanspraken, noch onderhoudsplichten meer in de oorspronkelijke familie §5. Erfrecht net zoals oorspr afstammingskind maar dus geen erfrecht in oorspr familie; Als ge maximaal erfrecht wilt is de volle adoptie geen goed idee. - erfrecht v/d geadopteerde in de adoptieve familie zoals een afstammeling (dus ook in de nalatenschap v/d familieleden v/d adoptant(en)) + erfrecht v/d adoptieve familieleden in de nalatenschap v/d geadopteerde - verlies van erfrecht in de oorspronkelijke familie (maar oorspronkelijke familieleden erven ook niet meer v/d ten volle geadopteerde) Hoofdstuk 5.

BEËINDIGING VAN DE ADOPTIE

AFDELING 1. HERZIENING VAN DE ADOPTIE(Art. 351 BW) mogelijk voor gewone én volle adoptie - op vordering van het openbaar ministerie of een lid van de oorspronkelijke familie (t.e.m. 3de graad) - uitsluitend indien ontvoering van, verkoop van of handel in kinderen bewezen wordt Dat gebeurt niet, nog geen arrest van gezien waarom? Dat is bij ontvoering, verkoop of handel in kinderen. Gevolgen? Geen gevolgen meer vanaf de overschrijving van het beschikkend gedeelte van het vonnis in de registers van de BS Welk statuut dan? Het kind heeft geen ouders meer (als geen oorspr ouders nimeer) dus dan denk ik dat voogdij openvalt. Tis ni zo duidelijk maar ik denk gemeen recht toepassen voogdij en als er oorspr ouders zijn dan krijgen zij weer ouderlijk gezag AFDELING 2. HERROEPING VAN DE (GEWONE) ADOPTIE (Art. 354-1 tot 3 BW) Opm: herroeping van volle adoptie is onmogelijk Enkel mogelijk bij gewone adoptie t.a.v. één of twee adoptanten - om “zeer gewichtige redenen”: onwaardig gedrag of zeer slechte verstandhouding - op verzoek van de adoptant(en), de geadopteerde of de procureur des Konings 158

Enkel bij gewone adoptie mogelijk en er moeten zeer gewichtige redenen zijn . Het moet eig een totaal onleefbare toestand zijn. Bv geadopteeerde heeft adoptant proberen vermoorden. Of psychologisch ondragelijk. Die gewichtige redenen worden zeer restrictief ingevuld. Alle gevolgen verdwijnen vanaf de overschrijving v/d beslissing, behalve de huwelijksbeletselen inrichting van de voogdij, tenzij het kind opnieuw onder het ouderlijk gezag van (één van) de oorspronkelijke ouders wordt geplaatst AFDELING 3. NIEUWE ADOPTIE (Art. 347-1 en 2 BW) = adoptie van een reeds (gewoon of ten volle) geadopteerd kind; mogelijk indien - de adoptant(en) overleden is/zijn - de vorige adoptie herroepen of herzien is - er zeer gewichtige redenen bestaan die vereisen dat op verzoek van het openbaar ministerie een nieuwe adoptie wordt uitgesproken Volle adoptie is onherroepelijk. Dat kan soms een probleem zijn eh in de praktijk. Maar da probleem kan worden opgelost door een nieuwe adoptie. Maar da kan ook alleen maar in bep gevallen: zeer gewichtige redenen. En enkel mogelijk op vordering van openbaar ministerie. 347-1 dat gaat over een ‘kind’ dat betekent minderjarige , deze dia 47 gaat over minderjarigen. Volgende dia staat er ‘persoon’ dat is ook meerderjarigen. 347-2 endofamiliale nieuwe adoptie Een persoon die reeds eerder door twee adoptanten is geadopteerd, kan nogmaals (gewoon of ten volle) worden geadopteerd door de nieuwe echtgenoot of partner in dezelfde omstandigheden als genoemd in art. 347-1 BW (gaat over minderjarigen en meerderjarigen). Alst meerderjarige is dan kan enkel nog gewone adoptie eh. Maar dezelfde strikte criteria gelden wel AFDELING 4. VASTSTELLING VAN DE OORSPRONKELIJKE AFSTAMMING NA ADOPTIE (Art. 350 BW) Tav adoptant: Een kind is geadopteerd door man A. Nadien erkent hij hetzelfde kind. De oorspr afstammingsband vervangt de adoptieve afstammingsband. Enkel voor de toekomst, ex nunc. (het omgekeerde is wel verboden, adoptie van een eigen kind kan niet) = Vaststelling van de afstamming van de adoptant(en) t.a.v. de geadopteerde maakt ex nunc een einde aan de adoptie (art. 350, eerste lid BW) Tav een derde: Kind is geadopteerd door man A en man B erkent het kind. Hier moet ge goed opletten.

159

de adoptie blijft bestaan (art. 350, tweede lid BW) - gewone adoptie: afstamming heeft slechts gevolgen voor zover zij niet strijdig zijn met de adoptie - volle adoptie: afstamming genereert enkel huwelijksbeletselen Gevolgen na volle adoptie? Enige gevolg is extra huwelijksbeletselen ogv oorspr afstamming. Maw dat is totaal zinloos dus doe da ni Gevolgen na gewone adoptie? Goed volgen! Die afstamming heeft slechts gevolgen voor zover zij (= die gevolgen vd oorspr afstamming) niet strijdig zijn met de adoptie. De vaststelling van de afstamming bv een erkenning heeft pas gevolgen als die gevolgen niet strijdig zijn met gewone adoptie. EXAMEN! Bv wie zal ouderlijk gezag uitoefenen? Van wie onderhoudsgeld? Welke naam? Van wie erven? … "Toepassing: een man erkent een (gewoon) geadopteerd kind Verkrijgt de erkenner ouderlijk gezag? Nee, want dit is strijdig met de adoptie, op grond waarvan de adoptant ouderlijk gezag heeft verkregen. en er kunnen er geen 3 ouderlijk gezag uitoefenen Verkrijgt het erkende kind (additioneel) erfrecht in de nalatenschap van de erkenner? Ja, zelfs in de nalatenschap van diens bloedverwanten. Dat erfrecht van adoptie vervalt niet door feit dat er nog keer erfrecht bijkomt. Dubbele erfrecht is geen probleem. Verkrijgt het kind recht op levensonderhoud van de erkenner? Ja, zelfs diens bloedverwanten in opgaande lijn worden onderhoudsplichtig. Kan het kind de naam van de erkenner krijgen? Nee, want deze naamswijziging is strijdig met de adoptie. Dat is de praktische draagwijdte van art 350 lid 2 dat ik u niet theoretisch maar adhv casus zal vragen. Overgangsbepaling dia 51. Overgangsbepaling: art. 18 wet 24 april 2003: de adoptie van het eigen buitenhuwelijks kind geadopteerd vóór 6 juni 1987 wordt als niet verkregen beschouwd. Deze regel schept mogelijkheden voor de man die dergelijk geadopteerd kind nadien erkent: zijn erkenning zal alle gevolgen sorteren en wordt niet geremd door art. 350 BW We moeten het kind beschouwen alsof het niet geadopteerd is (dat is ih voordele vh kind. Dus oorspr afstamming na de adoptie krijgt alle gevolgen. Dat is relevant voor oude zaken, ttv paula marckx AFDELING 5. OMZETTING VAN GEWONE ADOPTIE IN VOLLE ADOPTIE (Art. 347-3 BW) Dat kan, omgekeerd niet. Dat is het einde van de adoptie

160

TITEL III.

BESCHERMINGSSTATUTEN VAN

MINDERJARIGEN

Bescherming van handelingsonbekwamen - positief aspect: vertegenwoordiging of bijstand - negatief aspect: nietigheid indien de onbekwame zelf optreedt Voor minderjarigen principe de vertegenwoordiging voor meerderjarigen is het principe de bijstand geworden. - Minderjarig is degene die de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt (art. 388 BW) - Meerderjarig wordt men de dag van zijn achttiende verjaardag, op het uur waarop men geboren is (vermeld in geboorteakte, zie art. 57, 1° BW) Hoofdstuk 1. HET INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND Kort iets over het kinderrechtenverdrag. Onthoud dat dat anders dan het EVRM een mondiaal verdrag is, bijna heel de wereld is toegetreden. VN-Verdrag van 20 november 1989, in werking voor België sinds 15 januari 1992 Kind = ieder mens jonger dan 18 jaar, tenzij de meerderjarigheid eerder zou worden bereikt (art. 2 IVRK) Persoonlijk idee van verschelden: geen praktische bruikbaarheid van het IVRK. Da bevat ne waaier aan rechten, maar de vraag is hou knn die kinderen die rechten effectueren hoe staan die tov die ouders. Meerdere vragen rijzen: - welke bepalingen hebben directe werking? - hoe verhouden de kinderrechten zich tot het ouderlijk gezag? - hoe kunnen kinderrechten door de betrokkenen zelf gerealiseerd worden? Bijna geen hebben directe werking, die waar het wel is da zijn diegenen die bijna letterlijk ih belgisch recht zijn geïmplementeerd. De bepalingen van IVRK zijn zo vaag da ze ni directe werking knn hebben. Kinderrechten tov ouderlijk gezag? Dat is problematisch eh. Kinderrechten kunnen door betrokkenen niet gerealiseerd worden want kinderen zijn procesonbekwaam. Belangrijke bepalingen zijn:

161

Art. 3 IVRK: “Bij alle maatregelen betreffende kinderen (…) vormen de belangen van het kind de eerste overweging”. Art. 7 IVRK: Het kind heeft “voor zover mogelijk, het recht zijn ouders te kennen en door hen te worden opgevoed” Art. 12 IVRK: “De Staten (…) verzekeren het kind dat in staat is zijn eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn leeftijd en rijpheid” Directe werking toekennen aan deze belangrijkste artikelen zou rampzalig zijn. Art 3: de belangen vh kind primeren (staat ook in belgische grondwet). Stel u voor da ge da zou kunne inroepen in afstammingszaken. Dat is rampzalig dan de afstamming allemaal in belang van het kind. Da zou louter door een subjectieve appreciatie van een rechter ingevuld worden. Geen enkele afstammingsprocedure zou een voorspelbare uitkomst hebben. Da zou de deur openzetten voor een gouvernement des juges, dat is niet interessant voor zaken die de staat van de mens raken, openbare orde. Maar het gaat er wel naartoe door rechtspraak van GH. Art 7: ook probleem, definitie van ouders is onduidelijk Art 12: daarvan aanvaardt men wel de directe werking want da is omgezet in belgisch recht. Nog een grote geste, dia 58 kwijtschelden want in wet vd familierechtbank andere regeling. We moeten da ni kennen die artikels, de nieuwe regeling moeten we ook ni kennen. Onthoud gewoon dat er directe werking is van art 12 want bijna letterlijk geïncorporeerd in belgische wet. Hoofdstuk 2. HANDELINGS(ON)BEKWAAMHEID VAN DE MINDERJARIGE AFDELING 1. PRINCIPIËLE HANDELINGSONBEKWAAMHEID Principiële handelingsonbekwaamheid vd minderjarige Ni veel nieuws, hoe moet ge da kenne, ik ga u een rechtshandeling geven: kan de minderjarige da stellen of ni? Op de volgende dias staat daar de ultieme samenvatting daarvan. Ge moet da nuanceren, soms alleen stellen, soms me bijstand, soms vertegenwoordiging. Het is geen nieuws maar ge moet da wel kennen. opm daden van beschikking zijn zeer zwaarwichtige RHen die in de regel niet zonder toestemming vd vredrechter knn worden gesteld en dan is het rechtens nietig en dan moet er geen benadeling bewezen worden. We hebben alles in het eerste jaar gezien eh. §1. Materiële rechtshandelingen - een minderjarige kan niet contracteren (art. 1124 BW), noch schenken (art. 903-904 BW) 162

- patrimoniale handelingen door minderjarigen zonder oordeel des onderscheids kunnen steeds nietig verklaard worden, wegens gebrek aan toestemming Betrekkelijke nietigheid - vordering in te stellen door de wettelijke vertegenwoordiger of de meerderjarig geworden minderjarige - verjaart na 10 jaar - vatbaar voor bevestiging door de meerderjarig geworden minderjarige * Daad van beschikking moet worden nietigverklaard * Daad van beheer kan vernietigd worden mits benadeling (intrinsiek en extrinsiek) §2. Proceshandelingen - Minderjarige stelt alleen een rechtsvordering in: verweerder kan de nietigheid niet opwerpen, maar beschikt over een dilatoire exceptie; de vordering moet geregulariseerd worden via tussenkomst van de wettelijke vertegenwoordiger - Dagvaarding tegen minderjarige alleen = nietig AFDELING 2. UITZONDERLIJKE HANDELINGSBEKWAAMHEID In bepaalde gevallen kan de minderjarige zelf optreden 1. Alleen 2. Alleen, behoudens verzet 3. Mits toestemming 4. Mits bijstand §1. Handelingen die de minderjarige alleen mag verrichten A. Handelingen met een sterk persoonlijk karakter - een kind erkennen (art. 328 BW) - uitoefenen van ouderlijk gezag over eigen kinderen - beschikken over de helft van zijn goederen bij testament, vanaf 16 jaar (art. 904 BW) - zich verzetten tegen orgaanwegneming (van zodra men in staat is zijn wil te doen kennen) - zijn recht op maatschappelijke dienstverlening uitoefenen tegen het OCMW B. Bewarende patrimoniale handelingen - een spaarrekening openen C. Dagelijkse handelingen - dagdagelijkse handelingen (o.g.v. de leer van het stilzwijgend mandaat)

163

§2. Rechtshandelingen die de minderjarige mag stellen behoudens verzet - loon ontvangen (behoudens verzet van ouders of voogd) - vanaf 16 jaar: geld afhalen van spaarrekening, maximum 125 euro per maand (behoudens verzet van wettelijke vertegenwoordiger(s)) §3. Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijkomende toestemming of machtiging - huwen - toestemmen tot zijn adoptie (vanaf 12 j.) - toestemmen tot zijn erkenning (vanaf 12 j.) §4. Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijstand - sluiten van een huwelijkscontract (art. 1397 BW) (bijstand ouders of machtiging jeugdrechtbank) - verklaring van verblijfplaatsverandering (bijstand door minstens één van de personen die het gezag over hem uitoefenen)

164

28/10/2013 Hoofdstuk 3. OUDERLIJK GEZAG, VERBLIJF EN RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT AFDELING 1. ALGEMENE BESCHOUWINGEN IN VERBAND MET OUDERLIJK GEZAG Da komt enorm veel voor, veel over te zeggen §1. Definitie en verantwoording Alle minderjarigen staan onder ouderlijk gezag. Enorm veel procedures tss gescheiden ouders. Ook veel misverstanden te maken met terminologie, begripsverwarring is vrij essentieel, zelfs in de wet doorgedrongen Ouderlijk gezag: rechten die ouders hebben tav hun kinderen. Doelgebonden bevoegdheden. = een geheel van rechten die ouders kunnen laten gelden t.a.v. kinderen, teneinde hun ouderlijke verplichtingen te kunnen vervullen (zie art. 203, 1384, tweede lid en 371 BW) Doel? Ouderlijke verplichtingen. Waarom hebben ouders ouderlijk gezag? Minderjarigen zijn niet in staat om zelf volwassen te worden. Om te knn zorgen voorkinderen moet ge er ook iets aan te zeggen hebben. Gesocialiseerd tot zelfstandige rechtssubjecten. (socialisering/volwassenwording van kinderen ) §2. Toepassingsgebied Ouderlijk gezag = gevolg van afstamming of adoptie Bestaat enkel voor ouders. Niet zorgouders enzo. Hoe kunt ge ouder worden? Oorspronkelijke afstamming of adoptieve afstamming. Homo’s en lesbiennes als ze alletwee ouderlijk gezag willen dan moeten ze adopteren. Ge kunt ook een combinatie hebben een lesbienne baart het kind en de partner adopteert het, dat is oorspr afstamming en adoptie. Opgelet die partner kan het kind ni erkennen, geen oorspr afstamming voor 2 vrouwen of 2 mannen Grootouders kunnen de materiële bewaring bekomen, die verwerven daardoor geen gezag, dat is problematisch. Het recht van bewaring knn grootouders ni bekomen, ouderlijk gezag ook niet. Het enige dat ze bekomen is dat de rechter zegt het kind mag bij u verblijven. Einde: bij de meerderjarigheid of de ontvoogding

165

(art. 372 BW), de ontzetting (art. 32-35 jeugdbeschermingswet), adoptie of het overlijden van beide ouders Dag en uur waarop de meerderjarigheid bereikt wordt. Ook bij ontvoogding Kan ook ontnomen worden: ontzetting op initiatief vd procureur des konings (kom ik nimeer op terug dat is eigenlijk jeugdbeschermingsrecht, details daarvan ni kennen. Wa gebeurt er? Er komt iem in de plaats geen voogd maar pro-voogd. En het kan gehele of gedeeltelijke ontzetting zijn. Ouderlijk gezag stopt ook na adoptie ookal staat da ni letterlijk in de wet. Want ouderlijk gezag kan maar door 2 personen van versch geslacht worden uitgeoefend met enige uitz adoptie door holebikoppels. Ook overlijden van beide ouders. Dan valt de voogdij open. Da is zo sinds 2001, als er maar 1 sterft heeft die alleen ouderlijk gezag, voor 2001 kwam er dan een voogd in combinatie met de ene ouder die overbleef.

§3. Evolutie van vaderlijke macht, over ouderlijke macht, naar ouderlijk dienstbetoon belangrijker geworden sinds de hervorming van de voogdijwetgeving in 2001 steeds meer toezicht door de rechter: “bevoogding” van de ouders, vnl. inzake goederenbeheer (ni teveel over zeggen) Interessanter: Ouderlijk gezag heeft aan belang gewonnen sinds 2001 (als een ouder sterft dan eindigt het ouderlijk gezag niet, de andere blijft het gezag uitoefenen). Er wordt betuttelend opgetreden voor ouders, want voor veel belangrijke rechtshandelingen moeten ze naar de vrederechter. Ouders zijn vertegenwoordigers, maar alst over geld van die kinderen gaat zullen ze voor belangrijke zaken naar de vrederechter moeten stappen. Dat is versterkt in 2001 en beetje afgezwakt door reparatiewet 2003 maar gelukkig ni te veel. §4. Wettelijk kader Waar staat da da ouderlijk gezag? Dat is titel IX van Boek I BW (art. 371-387ter BW) gewijzigd door de wetten van 13 april 1995 en 18 juli 2006 Sinds 1804 twee belangrijke mijlpalen 13 april 1995: gezagsco-ouderschap ingevoerd 18 juli 2006: verblijfs co-ouderschap ingevoerd Waar gaat heel die titel over: gezag enzo en beheer goederen. Inhoud:

166

- gezag over, verblijf van en contact met het kind - beheer v/d goederen v/h kind §5. Bestanddelen Traditioneel indeling - gezag over de persoon * recht van bewaring materiële bewaring: o.m. huisvesting (verblijf) juridische bewaring: fundamentele keuzes * rechten omtrent de staat van de persoon - rechten omtrent het vermogen * wettelijk beheer * wettelijk genot Vb juridische bewaring: naar welke school zal het kind gaan, religie, keuzes ivm vrijetijdsbesteding (ballet, voetbal, muziekschool) Opm: verschil tss huisvesting en verblijf (in frans maar 1 term hebergement). Huisvesting: een kind een dak boven het hoofd bieden. Verblijf heeft te maken met het blijven slapen (wnn kind bij vader, wnn bij moeder). In de wet ivm verblijfscoouderschap slecht vertaald uit frans er staat vaak huisvesting waar eig verblijf moet staan Vb: rechten omtrent de staat van de persoon: recht vd moeder om toe te stemmen tot de erkenning vh kind door een man, het recht om toe te stemmen tot adoptie, het recht vd ouders om in te stemmen met het huwelijk van het minderjarig kind (welke ouder heeft da degene die ouderlijk gezag uitoefent) AFDELING 2. GEZAG OVER DE PERSOON VAN DE MINDERJARIGE Gezagsregimes 1. Gezamenlijke gezagsuitoefening door beide ouders = de regel 2. Uitsluitende gezagsuitoefening door één ouder = de uitzondering 3. Twee tussenmodellen (niet voor ouderlijk beheer) §1. Gezamenlijke gezagsuitoefening door beide ouders (REGEL) gezamenlijke gezagsuitoefening = gezagsco-ouderschap (REGEL) veel verwarring met de term co-ouderschap want gebt verblijfs en gezags. Dus coouderschap is te algemeen, als de mensen erover spreken hebben ze het over verblijfsco-oouderschap. Spreek nooit over co-ouderschap, dat is een vlag die een te grote lading dekt. Wa betekent da concreet? Da betekent da ge samen die belangrijke beslissingen over de kinderen moet nemen. Ge moet samen nadenken daarover. Das de regel bij

167

samenlevende ouders en ook voor gescheiden ouders. Dat is bij iedereen de regels totdat er een afwijking is. Daaruit blijkt de wil vd wetgever om de ouders te stimuleren om hun relationele problemen te overkomen om voor da kind te zorgen. Als ge een kind maakt is da voor een leven lang. Tis veel belangrijker dan een huwelijk ( da kunt ge ontbinden). Een kind ne keer da het er is, ne keer da ge ouderlijk gezag hebt schept da verantwoordelijkheden. Het is een gezonde regel dat ook gescheiden ouders gedwongen worden om samen te blijven nadenken over wat het beste is voor het kind. Gezamenlijke gezagsuitoefening door beide ouders = de regel ongeacht de ouders gehuwd zijn of niet, samenleven of niet (zeer moeilijk voor die mensen die scheiden eh). De regel wordt geacht ih belang vh kind te zijn. Vermoeden van instemming tav derden te goeder trouw (enkel in dit regime eh van gezamenlijke gezagsuitoefening). In de praktijk is het zo dat een van de ouders alleen een beslissing neemt, een ouder alleen schrijft bv het kind in een school in. Als 1 ouder een handeling stelt die verband houdt met het ouderlijk gezag wordt vermoed dat de andere daarmee toestemt. Schoolvoorbeeld: inschrijving kind op school. Wie is die derde dan? Degene vd school bij wie wordt ingeschreven. Dat is natuurlijk om het rechtsverkeer te vergemakkelijken. Problematische is dat da vermoeden geldt voor alle rechtshandeling (in frankrijk enkel voor des actes usuels). In de praktijk is da vaak zo dat de andere daar helemaal ni mee akkoord is. vb een van gescheiden ouders schrijft kind in in steiner school en de andere wil da ni. Ge kunt u tot de jeugdrechtb wenden, binnenkort familie-en jeugdrechtbank. Nog voor het probleem zich voordoet kunt ge naar de rechter gaan (verhaal a priori). Ook achteraf, verhaal a posteriori. Hier dikwijls eerst komt eerst maalt in de praktijk. §2. Uitsluitende gezagsuitoefening door één ouder (UITZONDERING) A. Regime = exclusieve gezagsuitoefening Uitzondering: een ouder beslist alleen Den andere is wel titularis vh ouderlijk gezag, maar de rechter kan beslissen da maar ene het uitoefent. Beide ouders zijn titularis en maar een oefent zijn rechten uit. Wettekst op slide 9: ge zou denken da da enorm veel kan voorkomen. De praktijk is dat er al zware conflicten moeten zijn da men al bijna nimeer met elkaar kan spreken. “bij gebreke van overeenstemming over de organisatie van de huisvesting van het kind, over de belangrijke beslissingen betreffende zijn gezondheid, zijn opvoeding, zijn opleiding en zijn ontspanning en over de godsdienstige of levensbeschouwelijke keuzes of wanneer deze overeenstemming strijdig lijkt met het belang van het kind” (art. 374, § 1, tweede lid BW)

168

B. Recht op persoonlijk contact en recht van toezicht voor de andere ouder ENKEL in een regime van exclusieve uitoefening van het ouderlijk gezag (door één ouder) is er een recht op persoonlijk contact (voor de andere ouder) + recht van toezicht op de opvoeding van het kind via: recht op het inwinnen van informatie recht zich tot de jeugdrechtbank te wenden (art. 374, § 1, vierde lid BW) Enkel in dat regime is er een troostprijs voor degene die het gezag ni ma uitoefenen: recht op persoonlijk contact. (spreek nooit over recht op persoonlijk contact in gezamenlijke gezagsuitoefening, daar moet verblijfsregeling). Hij heeft ook een recht van toezicht op de opvoeding vh kind. Scheiding: ouders vragen allebei uitsluitende uitoefening, meestal als het wordt toegekend dan ist naar de moeder. Dan is er persoonlijk contact maar ook recht op inwinnen van informatie. Bv de directrice van school denkt dat ze het rapport dan niet ad papa mag meegeven. Da mag wel, da moet zelfs, tenminste een kopie ervan. Recht op persoonlijk contact hangt samen met recht van toezicht op opvoeding vh kind (dat is veel te weinig bekend). De beslissingsbevoegdheid is wel weg eh. Maar informatierecht blijft bestaan §3. Getemperde regimes Twee tussenregimes: getemperde gezamelijke of uitsluitende gezagsuitoefening. -

gezamenlijke gezagsuitoefening, maar één ouder kan alleen optreden voor één of meer bepaalde handelingen (art. 373, vierde lid BW) (komt minder voor) exclusieve gezagsuitoefening, maar één of meer bepaalde handelingen moeten gezamenlijk worden gesteld (art. 374, § 1, derde lid BW) Dat is voor zaken die de vader bv essentieel vindt bv schoolkeuze, vrijetijdsbesteding, woonplaats vh kind. (dit is dikwijls een oplossing voor zeer conflictueuze situatie)

Dus: - regeling van recht op persoonlijk contact in een regime van exclusieve gezagsuitoefening - regeling van verblijf in een regime van gezamenlijke gezagsuitoefening bij nietsamenlevende ouders (onderscheid sinds 1995) §4. Verblijfsregeling = element van het gezag over de persoon

169

Verschillende verblijfsregimes: - klassieke weekend- en vakantieregeling - gelijkmatig verdeeld verblijf (synoniem: verblijfsco-ouderschap, verkeerdelijk “bilocatie” genoemd) - varianten Tegenwoordig minder klassieke regime, sinds wet 2006 is verblijfsco-ouderschap in de wet ingeschreven: evenveel tijd bij moeder en evenveel tijd bij vader. Ook hier begripsverwarring, veel mensen spreken over co-ouderschap, velen spreken ook over bilocatie, dat is ne slechte term (bilocatie = situatie waarbij een zelfde lichaam op twee verschillende plaatsen is). Gebruik de wettelijke term: gelijkmatig verdeelde huisvesting/ verblijf en RS en RL hebben daar verblijfsco-ouderschap van gemaakt. Varianten: kinderen blijven op zelfde plaats en ouders gaan beurtelings bij hun wonen. (enkel voor vermogende ouders eh want 3 onroerende goederen) Hoofdverblijf versus secundair verblijf (“hébergement principal / secondaire”) in elk geval (ook bij gelijkmatig verdeeld verblijf) moet worden bepaald waar het kind in de bevolkingsregisters moet worden ingeschreven “als hebbende aldaar zijn hoofdverblijf” (art. 374, § 1 vijfde lid BW) Hoofdverblijf: da wil zeggen het grootste deel van de tijd daar. De ander heeft dan secundair verblijf. In elk geval administratieve verplichting dat kinderen op een plaats zijn ingeschreven. Fiscaal voordeel kan wel perfect fifty fifty verdeeld worden. Dus kind moet hoofdverblijf hebben, domicilie, bij een vd ouders. Verblijfsregime bij niet-samenlevende ouders A. Ouders gaan akkoord Eerste optie ouders hebben een akkoord. - keuzemogelijkheid voor ouders het akkoord te laten homologeren (verplicht bij EOT) - uitdrukkelijke verplichting voor de rechter het akkoord te homologeren tenzij ingeval van kennelijke strijdigheid met het belang van het kind (art. 374, § 2, eerste lid BW) Ze knn het laten homologeren; wat is het voordeel daarvan? Dan hebt ge een uitvoerbare titel! Kunt ge laten homologeren als ge ni op voorhand een geschil aanhangig het gemaakt? Sommige rechters doen da andere rechters zeggen nee ge hebt geen belang om een rechter te vatten ge moet nar ne notaris stappen. Als ge pas naar de rechter stapt als het probleem is opgelost dan hebt ge geen probleem, er is geen geschil dus dan volgens de wet geen belang. In de praktijk gaat men dan een geschil veinzen en dan plots akkoord. De wet zegt dat dat akkoord over verblijf moet gehomologeerd worden tenzij kennelijk in strijd met belangen vh kind ( dat is marginale toetsing van rechter of het ni manifest strijdig is met belangen vh kind)

170

B. Ouders gaan niet akkoord Meestal gaan ouders echter niet akkoord. Wat zegt de wet?

1. Regel: verblijfsco-ouderschap Regel: de rechter moet bij voorrang de “gelijkmatig verdeelde huisvesting (sic)” onderzoeken en toekennen, voor zover - beide ouders het ouderlijk gezag gezamenlijk uitoefenen én - minstens één van beide ouders erom verzoekt (art. 374, § 2, tweede lid BW) Dat moet ni in hoofdorde, mag ook in subsidiaire orde. Stel beide ouders vorderen uitsluitende uitoefening, kan de rechter dan gelijkmatige huisvesting toekennen? Neen. Stel moeder vordert in hoofdorde uitsluitende en subsidiair gezamenlijk met beetje verblijf bij papa. 2. Uitzondering: ongelijk verdeeld verblijf Rechter moet zich dus eerst afvragen of gelijkmatige verdeeld verblijf kan, maar hij kan ook oordelen da da ih belang vh kind ni de meest passende oplossing is. Tis wel zo dat het vonnis altijd met bijzondere redenen omkleed moet worden. Belang van kinderen én belang van ouders. Het moet praktisch haalbaar zijn. Eigenlijk is da een overbodige bepaling want elk vonnis moet gemotiveerd zijn. de rechtbank kan beslissen om een ongelijk verdeeld verblijf vast te leggen, indien zij van oordeel is dat de gelijkmatig verdeelde “huisvesting” niet de meest passende oplossing is (art. 374, § 2, derde lid BW) Mogelijke contra-indicaties voor een gelijkmatig verdeeld verblijf zijn: - Grote geografische afstand tussen de woonplaatsen van de ouders - Onbeschikbaarheid van één van hen - Duidelijk blijk geven van onverschilligheid t.a.v. het kind tijdens het gemeenschappelijk leven of na de scheiding - Jonge leeftijd van het kind - Mening van het kind - Geen mogelijkheid tot dialoog tussen de ouders In ieder geval: oordeelt de rechtbank bij een met bijzondere redenen omkleed vonnis, rekening houdend met de concrete omstandigheden van de zaak en het belang van de kinderen en de ouders (art. 374, § 2, vierde lid BW) = bijzondere motiveringsplicht

171

AFDELING 3. RECHTEN OMTRENT HET VERMOGEN VAN DE MINDERJARIGE §1. Ouderlijk goederenbeheer Wettelijk beheer: - beheer van de goederen v/d minderjarige: machtiging van de vrederechter vereist voor zwaarwichtige beheershandelingen of daden van beschikking (art. 378, § 1 BW) vb kunnen ouders met geld van minderjarig kind een onroerend goed kopen - vertegenwoordiging v/d minderjarige in rechte, als eiser of verweerder Hoewel da ze haar minderjarige kind vertegenwoordigt is dit wel een belangrijke rh, meer bepaald daad van beschikking moe ze voorafgaande machtiging van de vrederechter bekomen. Ja dat is rolrecht bij de vrederechter, 27 euro of zoiets. Ik ga da praktisch vragen op het examen. Ge moet weten wat een minderjarige alleen kan doen en ge moet weten wat de ouders wel en niet kunnen doen, ge moet da redelijk goed kennen §2. Ouderlijk vruchtgenot (art. 384 BW) = genot van de vruchten van de goederen van de kinderen vb interesten komen integraal toe ad ouders, huurgelden ook integraal toe ad ouders. Wat nu als 17-jarige vakantiejob doet? Krijgen ouders daar intresten op? Neen want hij heeft er zelf voor gewerkt. Allemaal in de wet lezen, ge moet da kunnen toepassen. Interesten zijn voor de ouders en opgelet! Ze mogen ermee doen wat ze willen! Ze moeten het ni aanwenden in belang vd minderjarige! Ze mogen het vergokken in casino. AFDELING 4. RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT §1. Algemeen Samenhang met ouderlijk gezag (= gevolg van afstamming) Terminologie: - “bezoekrecht” - “omgangsrecht” - “recht op persoonlijk contact” Nimeer spreken van bezoekrecht (dat is te eng, een archaische term. Omgang en contact zin wederkerige termen. Omgangsrecht is uit de doctrine, recht op persoonlijk contact is uit de wet.

172

Wettelijke basis sinds 1995: art. 374 [§ 1] vierde lid en art. 375bis BW Aan uitzonderingsregime is recht op persoonlijk contact gekoppeld. Recht op persoonlijk contact van grootouders art 375bis. Er zijn maar twee artikels over recht op persoonlijk contact. verdragsrechtelijk gewaarborgd: zie art. 8 EVRM en art. 9.3 IVRK, maar… (in België) geen subjectief recht van het kind In verdrag gezien als recht van een kind, recht op persoonlijk contact met ouders. Kinderen zijn in belgie procesonbekwaam dus kinderen knn da zelf niet opeisen. In belgië is het een recht van ouder op contact met het kind. De trieste praktijk is dan dat sommige ouders da recht wel hebben maar niet uitoefenen §2. Titularissen Ouders & Grootouders

= principieel contactgerechtigd

Derden

= virtueel contactgerechtigd

Principieel contactgerechtigd: wordt een bijzondere affectieve band met het kind verondersteld. Virtueel contactgerechtigd: die moet zelf affectieve band met kind bewijzen Tprobleem zit hem in de bewijslast (een derde is iedereen die geen ouder of grootouder, dus zelfs broers en zussen worden door het recht als derden gezien) A. Principieel contactgerechtigden

1. Ouders (art. 374, § 1, vierde lid BW) Enkel de ouder die het ouderlijk gezag niet uitoefent dus: in een regime van gezamenlijke gezagsuitoefening is er totaal geen sprake van de juridische notie “recht op persoonlijk contact” (maar wel van verblijf (in de wet: “huisvesting”)) Grondslag? Ouderlijk gezag of natuurrecht? Als ge zegt da hij da heeft omdat titularis van ouderlijk gezag. Dan ist zo dat ouders die da gezag ni hebben die moeten dan bijzondere affectieve band bewijzen, bv biologische ouders. Als ge zegt natuurrecht dan hebben die biologische ouders toch een principieel contactrecht. Ze moeten geen affectieve band bewijzen. Er is tegengestelde rechtspraak, zeer goeie argumenten voor de twee.

173

Kan enkel om bijzonder ernstige redenen worden geweigerd (art. 374, § 1, vierde lid BW). Anders dan da van derden en da van grootouders (kan in belang van kind worden geweigerd) Ge kunt geen deals sluiten, definitieve afstand van recht op persoonlijk contact is strijdig met openbare orde.

2. -

Grootouders (art. 375bis BW)

Principieel recht, maar subsidiair t.o.v. het recht van de ouder (kan eenvoudiger worden geweigerd) (art. 375bis, tweede lid BW) Gegrond op het natuurrecht (voor oorspronkelijke grootouders, zie Cass. 14 oktober 1915)

Die bijzondere ernstige redenen gelden hier niet, hier gewoon belang vh kind. Cassatiearrest Oorspr grootouders hebben principieel recht op persoonlijk contact omwille van een bloedband (al jaren voor de wet zei cassatie dat) Er is ook het grootjesarrest (zeer belangrijk): zelfs na volle adoptie oorspr grootouders een principieel omgangsrecht blijven behouden. Al in 76 beslist. oorspronkelijke grootouders behouden hun principieel omgangsrecht, zelfs na volle adoptie (Cass. 4 maart 1976) Als de grootouders een principieel recht hebben gebaseerd op bloedband dan moeten a fortiori ook de ouders een contacrecht hebben obv bloedband. Wat met het contactrecht vd adoptieve grootouders na gewone/volle adoptie? Enkel principieel omgangsrecht na volle adoptie. Waarom? Ge treedt in nieuwe familie vd adoptant. Bij gewone adoptie enkel band met adoptant, niet met de rest vd familie vd adoptant (gewoon toepassing van de basisprincipes). Op EXAMEN toetsen of ge kunt redeneren. Recht op persoonlijk contact kan aan een grootouder worden ontzegd “in het belang van het kind” (zie art. 375bis, tweede lid BW) bewijslast ligt bij degene die zich verzet tegen het omgangsrecht Degene die ertegen is moet bewijzen dat ni in belang van kind is B. Virtueel contactgerechtigden = Derden (art. 375bis BW) Wie? Geen ouder of grootouder Weigeringscriterium is ruim dus het recht is precair

174

- moeten zelf een “bijzondere affectieve band” met het kind aantonen - hun contactrecht kan steeds worden geweigerd in het belang van het kind Dus: slechts virtueel recht Cass 16 jan 2009. Belangrijk principe vooropgesteld. In de praktijk waar gaat dat over? Vaak over de lesbische meemoeder moet dus affectieve band met kind bewijzen. Das moeilijk als ge het kind ni moogt zien. Er is daar wel een probleem. Ge zult da knn doen als ge lang samen met de moeder voor het kind gezorgd hebt, hoe meer al samen voor gezorgd dan gemakkelijk. Veel moeilijker als vlak na de geboorte relatie gedaan. Er is een doctrine ontstaan: wederkerigheidsvereiste en actualiteitsvereiste aan bewijs van affectieve band vereist. Het kind moet ook een band hebben met die derde, ni alleen de derde die het kind graag ziet (wederkerig). Er moet op dit ogenblik een affectieve band zijn (actualiteitsvereiste). !! Cassatie zegt nu de wet vereist da ni (doctrine heeft da gezegd). Het is een misvatting dat er een actualiteits en wederkerigheidsvereiste aan het bewijs van affectieve band wordt gelinkt. Er moet altijd gekeken worden naar belang vh kind. De rechter heeft de mogelijkheid om in belang vh kind een recht op persoonlijk contact toe te kennen ookal geen wederkerigheid of actualiteit. Opm overgrootouders zijn ook derden, is ni zelfde als grootouders §3. Modaliteiten worden best nauwgezet en gedetailleerd overeengekomen of in het vonnis bepaald, om latere betwistingen te vermijden (plaats, duur, periodiciteit, halen/brengen…) soms bijzondere beperkende modaliteiten soms beperkende modaliteiten. Rechter bepaalt soms dat contact moet plaatsvinden ie neutrale ontmoetingsruimte begeleid. Bij mensen die echt enorme zware conflicten hebben. Dat is een waarborg dat er geen ongelukken gaan gebeuren. Die neutrale ontmoetingsruimtes worden georganiseerd door vzw’s. In wallonie espaces de rencontre AFDELING 5. SANCTIES BIJ NIET-NALEVING 1) misdrijf niet-afgifte van het kind: art. 432 Sw. 2) schadevergoeding ex art. 1382 BW 3) fysieke dwang # verduidelijkingen in 4) dwangsom art. 387ter BW §1. Misdrijf niet-afgifte van het kind Misdrijf: da heeft geen zin want als er een id bak zit ist nog moeilijker eh

175

§2. Schadevergoeding wegens onrechtmatige daad Schadevergoeding kan (komt ook ni veel voor) §3. Fysieke dwang op kinderen? Fysieke dwang op kinderen: dat is mogelijk. Ingegeven door lobby organisatie (mannen met minderjarige kinderen die hun kinderen te weinig zien, die wegen echt wel door). Dat is zeer eigenaardig en strijdig met algemeen rechtsbeginsel fysieke dwang op persoon. Zie §4 Opm: ik heb een aantal dias geschrapt: procedure bij jeugdrechtbank en nog aantal andere procedurele zaken heb ik laten vallen, in het boek mogen we dat dus ook laten vallen!! §4. Uitvoeringsmaatregelen ex art. 387ter BW A. Toepassingsgebied Wa ge moet weten is het toepassingsgebied van 387ter BW. (veel fouten op het examen). Wnn toepassen? Ingeval één ouder weigert de rechterlijke beslissing of overeenkomst bij EOT na te leven, kan de zaak opnieuw voor de rechter worden gebracht die laatst kennis heeft genomen van de vordering; Da betekent dus da ge die dwangmaatregelen niet kunt inroepen als ge een overeenkomst over gezag en verblijf tss niet-getrouwde maar wettelijk samenwonende ouders! Da behoort niet tot het toepassingsgebied. Er moet al een beslissing geweest zijn en ge leeft da ni na. Alle andere overeenkomsten die niet worden nageleefd knn deze sancties niet hebben eh!!! Ne rechter heeft gezag/verblijf toegekend en da wordt ni nageleefd. Da komt opnieuw bij dezelfde rechter; Die rechter is ni tevreden eh, zijn vonnis wordt ni nageleefd (welke rechter da staat in boek maar ni vragen op examen!). Die rechter doet uitspraak zo snel mogelijk ( da wil met voorrang zeggen). B. Maatregelen deze doet uitspraak “met voorrang boven alle andere zaken” en kan onder meer: (behalve in geval van dringende noodzakelijkheid) • nieuwe onderzoeksmaatregelen nemen • een poging tot verzoening ondernemen • de partijen bemiddeling voorstellen (art. 387ter eerste-derde lid BW)

176

De rechter kan steeds: • nieuwe beslissingen nemen • het slachtoffer toestaan een beroep te doen op dwangmaatregelen en – indien hij zulks nodig acht – de personen aanwijzen die gemachtigd zijn de gerechtsdeurwaarder te vergezellen voor de tenuitvoerlegging van zijn beslissing (art. 387ter § 1 vierde-vijfde lid BW) • een dwangsom uitspreken en in die hypothese stellen dat voor de tenuitvoerlegging van die dwangsom, art. 1412 Ger.W. van toepassing is De rechter kan nieuwe beslissingen nemen. In de rechtspraak is da dikwijls totaal tegenovergestelde van eerste beslissing. Klassiek moeder uitsluitend gezag en vader recht op persoonlijk contact. De moeder wil da ni. Dan exclusieve gezag voor papa en recht op persoonlijk contact voor moeder. Adviseert da dus ni aan u cliënt. Beter eerste vonnis naleven. De rechter kan het slachtoffer (degene die recht heeft om het kind te zien en ni mag zien) toestaan een beroep te doen op dwangmaatregelen en manu militari da contact opeisen: de gerechtsdeurwaarder sturen en da kind meepakken en iedereen staat de wenen. Deze nieuwe regel gaat lijnrecht in tegen de vroegere praktijk, die bestond in de toepassing van een Richtlijn d.d. 21 maart 1996 van de Vaste Raad van de Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders: de deurwaarder mag het kind niet manu militari afnemen van de onwillige ouder. Hij dient zich ertoe te beperken de nodige vaststellingen te doen en, in voorkomend geval, de inbreuk op de art. 431-432 Sw. (misdrijf niet-afgifte van het kind) te melden aan de procureur des Konings. Wie zijn die personen? Psychologen, sociaal assistenten, die moeten intermediëren om da vlotter te laten verlopen ma da blijft een drama eh. Dat is dus vreemd eh, geweld op kinderen, onder druk van de gescheiden mannen met minderjarige kinderen. Opm: ge kunt die dwangmaatregel ni al direct vragen als er geen naleving zal zijn, ni id initiële beslissing. Er moet al een beslissing geweest zijn die niet is nageleefd. Wat ook kan gebeuren is dat er een dwangsom wordt uitgesproken iedere keer dat men het kind niet afgeeft. En art 1412 van toepassing: dat is het supervoorrecht van de alimentatevorderinegn. Dat is meestal een effectief middel om het kind toch mee te geven. De beslissing is van rechtswege uitvoerbaar bij voorraad (art. 387ter, § 1, zesde-zevende lid BW) In principe contradictoir. Soms op eenzijdig verzoekschrift allen ingeval slide 38. In geval van absolute noodzaak, kunnen de dwangmaatregelen via eenzijdig verzoekschrift worden bekomen, mits de verzoeker staaft dat de weigerende partij werd aangemaand haar verplichtingen na te komen en zich heeft verzet tegen de tenuitvoerlegging (art. 387ter, § 3 BW)

177

Hoofdstuk 4.

VOOGDIJ OVER MINDERJARIGEN

Art. 389-420 BW. j° art. 1232-1237 Ger.W. Ook een beschermingsstatuut voor minderjarigen. Voogdij komt voor in deze gevallen dia 39 belangrijkste dia van voogdij. We gaan de dias ni uitgebreid behandelen maar dit is wel belangrijk. AFDELING 1. ONTSTAAN (art. 389 BW) - Beide ouders moeten overleden zijn. - Beide ouders zijn wettelijk onbekend. Da betekent bv dat er wel zijn maar dat hun afstamming niet vaststaat, kind in vondelingenschuif bv. Kind zonder juridisch vastgestelde afstamming. - beide ouders zijn in de voortdurende onmogelijkheid om het ouderlijk gezag uit te oefenen (zie art. 1236bis Ger.W.) Gebt ook triestige gevallen da de ouders er zijn en bekend maar in voortdurende onmogelijkheid om ouderlijk gezag uit te oefenen. Bv verkeersongeluk en allebei in coma. Of beide ouders worden geestesziek. Een ouder is ni voldoende eh, de andere gaat dan alleen ouderlijk gezag uitoefenen. Deze voortdurende onmogelijkheid moet niet door de rechter worden vastgesteld in sommige gevallen waarin ze van rechtswege bestaat: - bij gerechtelijke onbekwaamverklaring - bij verlengde minderjarigheid - bij vermoeden of verklaring van afwezigheid van beide ouders of de enige ouder. In de andere gevallen moet ze worden vastgesteld door de rechtbank van eerste aanleg, op verzoek van de procureur des Konings. Opm: als beide ouders in de gevangenis zitten dan blijft in de regel ouderlijk gezag bestaan. Ge zou da knn proberen maar da zal ni zommaar toegekend worden, ook vanuit de gevangenis knn beslissingen genomen worden. AFDELING 2. ORGANISATIE §1. Bevoegde rechter Onthoud de vrederechter behoudt het volledige contentieux van de onbekwamen; dus voor de voogdij verandert er weinig. - centrale orgaan is de vrederechter van de plaats waar de minderjarige in de bevolkingsregisters is ingeschreven (art. 390 BW) - wanneer de voogdij openvalt kan de vrederechter dringende maatregelen bevelen, na eenvoudige brief van iedere belanghebbende of zelfs ambtshalve (art. 391 BW)

178

§2. Aanwijzing van de voogd Wat ge hier moet weten dia 41: - de vrederechter benoemt de voogd(en), na de minderjarige ouder dan 12 jaar gehoord te hebben en naaste familieleden minstens te hebben opgeroepen: ofwel homologatie v/d keuze v/d ouder(s) (art. 392 BW) ofwel keuze vrederechter zelf (art. 393 BW) naaste familieleden genieten de voorkeur In uitzonderlijke gevallen kunnen twee voogden worden aangewezen, één voor de persoon en één voor de goederen van de minderjarige (art. 395 BW) Ge moet nadenken of het ni verstandig is om te anticiperen op u eigen overlijden. Testament maken waarin ze een voogd suggereren. Dat is dan een keuze van de ouders. Kan ook in een brief maar testament is beter. Dan kan de vrederechter die keuze van de ouders homologeren maar vrederechter is daar ni toe verplicht. In de wet staat er dat er voorkeur is voor naaste familieleden. niemand kan nog verplicht worden de voogdij op zich te nemen (art. 396 BW) indien niemand aanvaardt, wordt de OCMW-voogdij ingericht (art. 63-68 OCMW-wet) Als er niemand aanvaard dan OCMW wet (hoe da functioneert moet ge ni kennen). Bijzonder voogdijstel voor minderjarige vluchtelingen door FOD justitie moet ge ook ni kennen! §3. De toeziende voogd - naast een voogd wordt steeds een toeziende voogd aangesteld (art. 402-404 BW) die toezicht houdt op de voogd en de minderjarige vertegenwoordigt wanneer diens belangen in strijd zijn met deze van de voogd eventueel wordt nog een toeziende voogd ad hoc aangesteld Wa ge wel moe weten is dat er ook altijd ene toeziende voogd is. Die gaat optreden als er een belangenstrijd is tss de pupil en voogd. Toeziende voogd ad hoc kan ook als ook belangenstrijd met toeziende voogd. AFDELING 3. WERKING VAN DE VOOGDIJ §1. Algemeen - de voogd zorgt voor de persoon v/d minderjarige en voedt hem op, volgens de wil v/d ouders - vertegenwoordigt de minderjarige in alle burgerlijke handelingen - beheert zijn goederen zoals een goede huisvader; is aansprakelijk voor schade uit slecht beheer (art. 405, § 1 BW)

179

opmerking: Op de voogd weegt geen onderhoudsplicht ex art. 203 BW. De voogd is niet aansprakelijk ex art. 1384, tweede lid BW. De voogd heeft geen vruchtgenot. Hoofdtaak vd voogd: zorgen voor het kind en opvoeden volgens de wil van de ouders ( ge kunt da allemaal in u testament zetten bv ik wil da mijn kind naar die school gaat). Die voogd zal goederen beheren, maar geen ouderlijk vruchtgenot!!! Das een verschil met ouderlijk gezag (linken kunnen leggen, vraag op examen, verschillen tss voogdij en ouderlijk gezag). - in geval van ernstige betwisting met de voogd kan de minderjarige zich richten tot de PdK * vanaf 12 jaar i.v.m. zijn persoon * vanaf 15 jaar i.v.m. zijn goederen Procureur kan de zaak aanhangig maken bij de vrederechter, die beslist na de betrokkenen te hebben gehoord (art. 405, § 2 BW) Bv minderjarige 17j onder voogdij die wil een brommer kopen, voogd is ertegen gekant. Minderjarige kan zich richten tot procureur des konings (boven 15j). Die kan zaak aanhangig maken bij vrederechter maar is ni verplicht. Minderjarige staat redelijk zwak. Zelfde bij ouders eh als zij zeggen ge moogt ni moogt ge ni eh want ge zijt handelingsonbekwaam. Probleem ivm persoon ik wil beroeps doen maar voogd zegt aso, minderjarige vanaf 12j kan dan naar parket stappen (ook knn aanduiden in wetboek!!) Altijd praktisch bekijken en weten waar het staat. §2. Taken van voogd en vrederechter bij aanvang van de voogdij Aantal formaliteiten bij aanvang van de voogdij Boedelbeschrijving (vrederechter beslist over de vorm, zie art. 406 BW): wat heeft de minderjarige. Als de voogdij einde neemt moet er een voogdijrekening worden gemaakt. Wet zegt da dingen moeten worden vastgesteld (staat id wet laat ik nu voorbijgaan) §3. Goederenbeheer door de voogd We hebben gezien wat kan de minderjarige zelf, zo een soort regeling is er ook voor de minderjarige onder voogdij (zelfde als die onder ouderlijk gezag. Wa kan de voogd wel en niet doen? Slide 48 is de lijn die erin zit. Vier categorieën handelingen, ngl. de voogd ze - alleen - met bijstand van de toeziende voogd

180

- slechts met bijzondere machtiging van de vrederechter - totaal niet kan stellen Ge moet dus met u wetboek kunne werken, da staat er allemaal in, ge kunt da ni vanbuiten leren, ge gaat alles door elkaar halen. Er zit wel een soort systeem in da voor belangrijke handelingen machtiging , die linken leggen bij ouders 378, voogdij 410, 378 verwijst naar 410. In de wet staan er ook een aantal die de voogd ni kan machtiging is nodig voor zwaarwichtige beheershandelingen en daden van beschikking (opgesomd in art. 410, § 1 BW): - vervreemding van goederen v/d pupil - een nalatenschap aanvaarden of verwerpen - een onroerend goed aankopen - een lening aangaan - de minderjarige vertegenwoordigen in rechte als eiser rechtshandelingen die de voogd niet kan stellen zijn o.m.: - sluiten huwelijk(scontract), erkenning, testament - schenking van goederen van de minderjarige Jaarlijks: neerlegging beheersrekening door de voogd en voogdijverslag i.v.m. de persoon AFDELING 4. EINDE VAN DE VOOGDIJ EN DEFINITIEVE VOOGDIJREKENING Einde van de voogdij: dat is de logica zelve (ik vraag ni geef 5 manieren waarop de voogdij eindigt, dat si een stupide vraag). bij: - overlijden van de pupil - meerderjarigheid of ontvoogding - vaststelling van de afstamming - adoptie - opheffing van de voortdurende onmogelijkheid het ouderlijk gezag uit te oefenen Binnen de maand na het einde van de voogdij of de taak van een bepaalde voogd opmaak definitieve voogdijrekening: balans van alle ontvangsten en uitgaven in het raam van de gehele voogdij in aanwezigheid van de vrederechter en toeziende voogd ter goedkeuring overhandigd aan de pupil (vanaf 15 jaar) Slide 53 ook ni op in. ook na de goedkeuring van de voogdijrekening blijft de voogd aansprakelijk voor zijn wanbeheer (art. 417 BW) maar de vorderingen verjaren na vijf jaar, te rekenen vanaf de meerderjarigheid (art. 419 BW)

181

Verschil ouderlijk goederenbeheer en voogdijbeheer. Verschil zit hem in rolrecht bij vrederechter. Voogd moet geen rolrecht betalen, als de ouders da vragen moeten de ouders wel rolrecht betalen. Ni strijdig met gelijkheidsbeginsel want de minderjarige onder voogdij die is er veel slechter aan toe. Dat is een gerechtvaardigd verschil in behandeling want de situatie is anders. Hoofdstuk 5.

PLEEGVOOGDIJ

AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN PRAKTISCH NUT Art. 475bis-septies BW de pleegvoogd neemt ouderlijke verplichtingen op en verwerft sommige prerogatieven van het ouderlijk gezag Hier ook toepassingsgebied belangrijker dan details. De pleegvoogd neemt sommige verplichtingen op en verwerft sommige aspecten van ouderlijk gezag. Wanneer? Als ge altruïstisch ingesteld zijt maar toch ni adopteren. Soms ook proefperiode voor adoptie. Grote verschil met adoptie: da genereert erfrecht. Erfrecht dat is slecht voor u eigen kinderen. Het is het enige wat dat er bestaat voor pleegouders. Er bestaat in België geen juridisch statuut voor pleegouders wat er in andere beschaafde landen wel bestaat. Het enige dat er bestaat is die pleegvoogdij. Terwijl een kind gewoon geplaatst wordt in ene pleeggezin zonder dat da pleegvoogdij is dan geen zeggen schap. Als pleegouders zeggenschap willen is pleegvoogdij de enige mogelijkheid, enige manier voor juridische bescherming # Nut: - minder verregaand dan adoptie - juridische bescherming voor pleegouders AFDELING 2. GRONDVEREISTEN (da staat in de wet, ni vanbuiten leren) art. 475bis BW - ten minste 25 jaar oud zijn - zich ertoe verbinden een minderjarige te onderhouden, op te voeden en in staat te stellen de kost te verdienen - toestemming van de echtgenoot - instemming van degenen die moeten toestemmen tot de adoptie van de minderjarige Opm: toestemming vd echtgenoot: merkwaardig nog niet wettelijk samenwonenden , da is nog niet aangepast aan sociale realiteit.

182

Belangrijk: instemming van degene die moeten toestemmen tot adoptie van minderjarige (interessante vraag op examen eh, integratievraag). Daar zien we wel die samenwoning opduiken. Ook absoluut vetorecht van meerderjarige ouder dan 12. Dus het aspirant pleegkind moet ook akkoord gaan eh. AFDELING 3. VORMVEREISTEN (art. 475ter BW) Authentieke overeenkomst (vrederechter of notaris). Wie zijn partijen? De pleegvoogd en het pleegkind. Vanaf welke leeftijd is het pleegkind partij? Niet duidelijk. Ik zeg de meer dan 12 jarige is zelf partij. Nochtans in wet lezen pas opgeroepen om gehoord te worden als het 15 jaar is. Ik denk da da niet zo is waarom als ge een vetorecht hebt vanaf 12 (sinds 2005 adoptiewet) dan moet ge dezelfde leeftijdsgrens nemen bij degene die partij is eh. Familierecht is op bepaalde vlakken verouderd; wijzigingen in adoptie en kijkt ni naar pleegvoogdij. bekrachtiging door de jeugdrechtbank, op aanvraag van de pleegvoogd AFDELING 4. GEVOLGEN (art. 475quater BW) - pleegvoogd beheert de goederen van het pleegkind zonder het genot ervan te hebben - pleegvoogd oefent het recht van bewaring uit, voor zover het pleegkind zijn gewone verblijfplaats bij hem heeft - pleegvoogd heeft geen ouderlijke rechten sensu lato Geen genot van goederen net zoals bij voogdij Geen ouderlijke rechten sensu lato. Moet de pleegvoogd bv toestemmen tot adoptie bv? Moet de pleegvoogd toestemmen als zijn minderjarig pleegkind wil trouwen? Neen. AFDELING 5. EINDE (art. 475quinquies-sexies BW) vrij logisch moeten we ni op ingaan - meerderjarigheid van het pleegkind - overlijden van de pleegvoogd - overlijden, ontvoogding, adoptie van het pleegkind - beëindiging door de jeugdrechtbank

183

Hoofdstuk 6.

ONTVOOGDING

Art. 476-486 BW AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN NUT Die term is eigenlijk slecht gekozen. Meestal komt ontvoogding voor bij minderjarigen onder ouderlijk gezag die zijn algemeen handelingsonbekwaam. Door de ontvoogding wordt hij gedeeltelijk handelingsbekwaam. Grosso modo mbt zijn persoon kan hij alles zelf maar mbt goederen nog altijd beetje handelingsonbekwaam. Niet alleen voor minderjarigen onder voogdij, maar ook voor minderjarigen onder ouderlijk gezag De ontvoogde is - m.b.t. de persoon: nagenoeg volledig vrij - m.b.t. de goederen: minder handelingsonbekwaam AFDELING 2. VORMEN Hoe? §1. Wettelijke ontvoogding trouwen als minderjarige: wettelijke ontvoogding. Toestemming van ouders vereist en ook ontheffing van leeftijdsvereiste dor de jeugdrechtbank vereist. Door het feit da ge trouwt verwerft ge meer bekwaamheid. Synoniem: ontvoogding van rechtswege §2. Gerechtelijke ontvoogding Ge vraagt aan de jeugdrechtbank om ontvoogd te worden. Vroeger was da meer nodig want grens lag op 21. Bv in familie landbouwbedrijven moeten die kinderen ook handelingsbekwaamheid hebben. Dus dit heeft aan belang ingeboet. Het kan maar vanaf 15j of meer maar dan moet de jeugdrechtbank het uitspreken en dan moet er ene vonnis zijn (bij huwelijk zonder vonnis eh). - op verzoek van minstens één ouder - op verzoek van de voogd en/of toeziende voogd - op verzoek van de procureur des Konings, in naam van * een bloed- of aanverwant t.e.m. de vierde graad * de minderjarige zelf

184

AFDELING 3. RECHTSSTATUUT VAN DE ONTVOOGDE MINDERJARIGE Wat is het statuut? Voor een stuk bekwaam De ontvoogde minderjarige staat onder curatele Het is een regime van bijstandsverlening. De bijstandsverlener is de curator. Wie is de curator? Wettelijk ontvoogd en echtgenoot is meerderjarig dan is hij de curator. Anders gaat de rechtbank een aanstellen. Bij bijstand treedt de minderjarige zelf op er moet alleen nog iemand bijzijn, in dit geval de curator. Aangaande de persoon van de ontvoogde: vrij, maar ouders moeten instemmen met, resp. toestemmen tot huwelijk en adoptie Aangaande de goederen van de ontvoogde: De goederen van de ontvoogde hoe minder zwaarwichtig hoe meer de minderjarige het zelf kan doen. Een lijst adhv wetboek oplossing vinden. Mag de ontvoogde alleen: - verhuren en verpachten tot max. 9 jaar - inkomsten ontvangen en beleggen - roerend goed kopen met inkomsten Mag de ontvoogde mits bijstand van zijn curator: - roerend kapitaal in ontvangst nemen - roerend goed aankopen met kapitaal Ik vraag dat als volgt: kan de ontvoogde minderjarige een auto kopen? Ni te snel antwoorden eh, eerst nadenken het wetboek erbij halen en zo mogelijk een genuanceerd antwoord geven. Een ontvoogde minderjarige kan zelf een auto kopen alleen met inkomsten van hemzelf, als hij daarvoor kapitaal moet aanwenden dan bijstand van de curator vereist. Een vrij gedifferentieerde regeling. Kan de minderjarige een onroerend goed aankopen (daad van beschikking)? Daar hebben ouders en voogd machtiging van vrederechter nodig, awel de ontvoogde minderjarige moet ook machtiging van vrederechter hebben. Pas op op examen ook handelingen die in wetboek staan die niet op de dia staan eh. Mag de ontvoogde minderjarige met machtiging van de vrederechter: - een lening aangaan - een onroerend goed vervreemden Mag de ontvoogde minderjarige nooit: - zijn goederen wegschenken - een nalatenschap zuiver aanvaarden

185

AFDELING 4. EINDE VAN DE ONTVOOGDING - bij overlijden van de ontvoogde - bij meerderjarigheid van de ontvoogde - bij intrekking van de ontvoogding door de jeugdrechtbank, wanneer de ontvoogde “er niet toe in staat blijkt zichzelf te leiden” of wanneer zijn verbintenissen zijn verminderd Allemaal logisch Behalve specifiek: we hebben ontvoogding gegeven maar hij kan er ni mee omgaan, nu ist genoeg geweest. Ontvoogding kan ingetrokken worden door de jeugdrechtbank. Ook wnn zijn verbintenissen verminderd zijn bv auto kopen met kapitaal zonder bijstand, consequentie vernietigbaar en benadeling moet bewezen worden behalve nietigheid rechtens als zeer zwaarwichtige handelingen. Dat is nietigheid rechtens (pas op altijd relatieve nietigheid nooit absoluut). Stel minderjarige heeft veel te veel voor tweedehandsauto betaald dan kan de sanctie zijn dat de ontvoogde zelf naar de jeugdrechtbank kan stappen ik ben hier gejost, dan kunnen zijn verbintenissen minder worden. We gaan de verkoper verplichten een dele van de betaalde prijs terug te laten betalen. Dat is verbintenissen verminderen. DA kan dus tot gevolg hebben dat zijn statuut vervalt. AFDELING 5. SANCTIES VAN DE ONBEKWAAMHEID VAN DE ONTVOOGDE * zonder bijstand verricht: vernietigbaar bij benadeling * zonder machtiging vrederechter verricht: betrekkelijke nietigheid rechtens * rechtsgeldig verricht, maar tegen buitensporige voorwaarden: verbintenissen kunnen verminderd worden Dat wat de beschermingsstatuten voor minderjarigen betreft.

186

04/11/2013

TITEL IV.

BESCHERMDE MEERDERJARIGEN

NIEUW RECHT! (1 juli 2014 in werking) -> over pirvaatrechterlijke beschermingsstatuten: die worden niet opnieuw in gang gestoken want er is nieuw priv statuut (zie ook tekst op Minerva over materie) Na de pauze: academisch consulent Tim Wuyts Niet alles in details: !! - Publiek - Gedwongen opname in psychiatrie staat in wet: hoofdlijnen in dia kennen -> weinig meer (behalve wat europese rechtspraak: inhoud dia’s kunnen terugvinden adhv wetboek, WPG) - Geinterneerde geesteszieken: zwaar strafrechtelijk veroordeelden: NIET KENNEN (dia’s ook NIET want eigenlijk strafrecht + eigenlijk ook nog niet in werking) - Privaat: niet gewoon overslaan want de oude statuten gelden overgangsrechtelijk nog jaren na inwerkingtreding wet nog blijven voortbestaan: hoofdlijnen dus nog kennen (Essentie: dia’s enkel die benadrutk worden) - Na de pauze: alles kennen (behalve procedure in Ger W NIET!) maar overgangsrecht WEL - Tekst is illustratief, niets dat niet op dia’s staat (maar die wel kunnen toepassen) Hoofdstuk 1. PUBLIEKRECHTELIJKE MAATREGELEN HOUDENDE VRIJHEIDSBEROVING AFDELING 1. DE IN EEN PSYCHIATRISCHE DIENST OPGENOMEN OF IN EEN GEZIN VERPLEEGDE GEESTESZIEKE §1. Mensenrechtelijke bescherming van geesteszieken Art. 5.1 litt. e EVRM stelt voorwaarden aan de vrijheidsberoving van geesteszieken - de persoon moet geestesziek zijn - vrijheidsberoving langs wettelijke weg - rechtmatige vrijheidsberoving verduidelijkt in de rechtspraak van het EHRM Arrest Winterwerp / Nederland van 24 oktober 1979 - geestesziekte moet worden aangetoond op basis van een objectief medisch onderzoek (behalve in spoedgevallen) -> hoe geïmplementeerd in Belgische wetgeving: omstandig geneeskundig getuigschrift dat hoogstens 15 dagen oud is 187

(dokter moet zeggen dat er iets scheelt aan persoon) = die vereiste ziet men vaak opduiken in natl wetten net daarom - vrijheidsberoving is slechts gerechtvaardigd * als de geestesziekte voldoende ernstig is: gewone exentrieke figiren die psychisch niets mankeren vallen hier niet onder (vb dokter le comte: zei dat hij 100 jaar ging worden, ze hebben geprobeerd hem op te sluiten maar het ging niet) * zolang de geestesziekte blijft bestaan: dwz ziekte kan evolueren ten gunste van de geesteszieke Arrest Aerts / België van 30 juli 1998 - vrijheidsberoving moet plaatsvinden in een hospitaal of in een andere geschikte instelling (niet: de psychiatrische afdeling van een gevangenis zonder medisch personeel en aangepaste therapeutische omgeving) Belangrijk want tegen België = groot budgettair probleem (voor goede verzorging aangepaste instellingen nodig, psychiatrische instellingen: aantal plaatsen is te klein, dus in België is er natuurlijk maatsch nood: worden gewoon opgesloten (geïnterneerd) maar bedoeling is dat ze daar wel begeleid worden (en in de praktijk is dat zeer slecht in België) Aerts zat in Lantain gevangenis: niet geschikt voor geesteszieken te begeleiden, België zwaar veroordeeld §2. De wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke De wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke is er gekomen ter vervanging van de Krankzinnigenwet van 18 juni 1850. Art. 559 Sw. stelt sinds de wet van 2 augustus 2002 rondzwervende krankzinnigen niet langer gelijk met kwaadaardige dieren die de dood van vee veroorzaken. Beschermingsmaatregelen zijn enkel toegelaten indien de toestand van de geesteszieke zulks vereist, - hetzij omdat hij zijn (eigen) gezondheid en veiligheid ernstig in het gedrang brengt - hetzij omdat hij een ernstige bedreiging vormt voor andermans leven of integriteit (art. 2 lid 1) = WPG: criteria van art 5 EVRM zoals uitgelegd door EHRM geïntegreerd (perfect in overeenstemming) - Vnl van belang voor suïcidale geesteszieken (is voldoende om in psychiatrie opgenomen worden) - Niet alleen die die met de kettingzaag rondloopt, maar ook zij die niet beseffen wat voor gevaar zij zijn voor de anderen

188

A. De gedwongen opname in een psychiatrische dienst - opneming ter observatie (art. 4-12) - verder verblijf (art. 13-22)

1. Opneming ter observatie Elke belanghebbende kan daartoe een verzoekschrift indienen bij de vrederechter, vergezeld van een omstandig geneeskundig verslag (ten hoogste 15 dagen oud), wanneer de omstandigheden bepaald in art. 2 zich voordoen Extravagant gedrag is geen grond tot vrijheidsberoving (art. 2, tweede lid). !!!! Wat doen als men met geesteszieke geconfronteerd wordt: oplossing is snel mogelijk -> elke belanghebbende kan de gedwongen opneming vragen (patrimoniaal belang, moreel belang) -> naar de vrederechter (in normale situatie! De uitzondering, nl het spoedeisend karakter (met andere procedure) is de facto het meest voorkomend) met verslag dat niet te oud is -> vragen dat hij wordt opgenomen tegen zijn wil (Want als men zich vrijwillig aanbiedt valt men helemaal buiten deze wet) (als voorwaarden dia 5 voldaan zijn) = de regel Meestal wordt de spoedprocedure gevolgd (art. 9): bij hoogdringendheid kan PdK ambtshalve de opneming bevelen, die binnen de 24u moet worden bevestigd door de vrederechter, op straffe van verval De regel is in de praktijk de spoedprocedure geworden: geen geneeskundig verslag nodig, maar WEL gewoon naar het parket bellen (bij hoogdringendheid kan de pdK ambtshalve de opneming bevelen). De geestezieke gaat men niet langer dan 24u vasthouden, binnen die tijd vrederechter vatten die dit al dat niet moet bevestigen (indien dit niet gebeurt of vrederechte raanvaardt niet dat komt die persoon vrij). Dan kan 40 dagen (max) vastgehouden worden tegen eigen wil. Automatisch eindigt de opneming ter observatie na 40 dagen (art. 11) maar dat kan ook vroeger (zie art. 12)

2.

Het verder verblijf

De vrederechter bepaalt de periode, maar maximum 2 jaar, steeds verlengbaar voor maximum 2 jaar (art. 13-14) Gedurende het verder verblijf kan nazorg plaatsvinden buiten de instelling, of overbrenging naar een andere instelling (art. 16-17) Niet op ingegaan

189

B. De gedwongen verpleging in een gezin (art 23-29 wet bescherming persoon geesteszieke) - in het eigen gezin, in een ander gezin of in een gezinsvervangend tehuis - onder dezelfde voorwaarden en modaliteiten als de gedwongen opneming in een ziekenhuis - een bepaalde persoon bewaakt de zieke en een bepaalde geneesheer behandelt hem (art. 24 § 3) - de vrederechter bezoekt de zieke minstens jaarlijks (art. 28) AFDELING 2. DE GEÏNTERNEERDE PERSOON MET EEN GEESTESSTOORNIS Wet 21 april 2007 betreffende de internering van personen met een geestesstoornis NIET KENNEN !!! Wet nog niet inwerking getreden (moest 2009 maar gebrek aan accommodatie) NU: uiterlijk 1 januari 2015… (bv in Gent groot psychiatrisch centrum wordt bijgebouwd) Hoofdstuk 2. PRIVAATRECHTELIJKE BESCHERMINGSSTATUTEN Huidige privaatrechtelijke beschermingsstatuten (niet gedetailleerd maar WEL toepassingsgebied) Zie dia 1: 4 verschillende: - Verlengde minderjarigheid - Voorlopig bewind - Gerechtelijke onbekwaamverklaring - Bijstand van een gerechtelijk raadsman probleem is dat in praktijk enkel voorlopig bewind wordt toegepast (1: te klein toep gebied om functioneel te kunnen zijn, 3: te zwaar,…): regelingen verschillen allemaal (publiciteit..) MOEST GEUNIFORMISEERD WORDEN: 1 STATUUT DAT FLEXIBEL GENOEG IS NIEUWE STATUUT: BEWIND - Buitengerechtelijke - Rechterlijke bescherming = men is vertrokken van het beste en alle andere afgeschaft; kan nu evolueren met staat van geesteszieken (flexibel) AFDELING 1. VERLENGDE MINDERJARIGHEID Art. 487bis-septies BW (wet 29 juni 1973)

190

§1. Toepassingsgebied - zowel voor minderjarigen als voor meerderjarigen “indien blijkt dat zij wegens ernstige geestelijke achterlijkheid ongeschikt zijn en schijnen te zullen blijven om zichzelf te leiden en hun goederen te beheren” “…” toepassingsgebied = concreet aangeboren of ontstaan tijdens vroege kinderjaren (bv tijdens auto ongeval een zware mentale handicap krijgen: toch valt men hier niet onder); toep gebied te restrictief om functioneel te zijn Rs heeft die beperktheid bevestigd: bv kind van 7 jaar kan al niet meer verlengd minderjarig verklaard worden want zijn al geen vroege kinderjaren meer Ernstige geestelijke achterlijkheid = een staat van geestelijke onvolwaardigheid, aangeboren of begonnen tijdens de vroege kinderjaren, gekenmerkt door een uitgebleven ontwikkeling van de gezamenlijke vermogens van verstand, gevoel en wil Vereisten voor geestelijke achterlijkheid zijn dus: - aangeboren of ontstaan in de vroege kinderjaren - ernstig: IQ < 50 - blijvend (naar alle vooruitzichten) Wat met een kind dat een ernstige mentale handicap oploopt na een verkeersongeval? Rechtspraak: een driejarig kind kan verlengd minderjarig verklaard worden; een zevenjarig kind niet §2. Statuut - betrokkene wordt t.a.v. zijn persoon en zijn goederen gelijkgesteld met een minderjarige beneden de vijftien jaar - betrokkene blijft onder ouderlijk gezag zolang zijn ouders leven, maar de rechtbank kan het ouderlijk gezag vervangen door voogdij (art. 487quater BW) - betrokkene ouder dan 18 kan nog ten volle worden geadopteerd, maar discussie bestaat over de vraag welke rechtbank terzake bevoegd is - het statuut kan te allen tijde worden opgeheven, op verzoek van de beschermde, zijn ouders, voogd, bloedverwanten of de PdK (art. 487septies BW) Niet zo belangrijk: bevoegdheidskwestie wordt opgelost door familie en jeugdrechtbank en statuut zal tegen dan toch niet meer bestaan

191

AFDELING 2. VOORLOPIG BEWIND §1. Inleiding Art. 488bis, a) t.e.m. k) BW ingevoerd door de wet 18 juli 1991, gewijzigd door de wet van 3 mei 2003 (BS 31 december 2003) uiterst succesvol beschermingsstatuut Grotendeels hervormd in 2003 en in 2014 uniform statuut -> komt in praktijk enorm veel voor - Geesteszieken die mentale handicap hebben - Ook dementerende bejaarden (dit statuut kan mee evolueren) Succesvol? Toep gebied is veel ruimer! §2. Toepassingsgebied de meerderjarige die, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, wegens zijn gezondheidstoestand, niet in staat is zijn goederen te beheren, als hem nog geen wettelijke vertegenwoordiger werd toegevoegd (art. 488bis, a) BW) = zeer ruim, zeer veel personen kunnen daar onder vallen §3. Procedure A. Aanstelling van de voorlopig bewindvoerder verzoekschrift op tegenspraak, gericht aan de vrederechter ingeleid door de te beschermen persoon, elke belanghebbende of de PdK (art. 488bis, b), §§ 1 en 5 BW) verklaring van voorkeur omtrent een aan te wijzen voorlopig bewindvoerder, kan worden afgelegd voor vrederechter of notaris (art. 488bis, b), § 2 BW) [deze verklaringen worden opgenomen in een centraal register, bijgehouden door de KFBN] KB 21 september 2004 houdende vaststelling van de regels inzake oprichting, beheer en raadpleging van het Centraal Register van Verklaringen betreffende de aanwijzing van een voorlopige bewindvoerder, BS 3 januari 2005. bij het verzoekschrift dient een omstandige medische verklaring (ten hoogste 15 dagen oud) te worden gevoegd vrederechter kan horen wie hij wenst en wijst een voorlopig bewindvoerder aan, bij voorkeur gekozen uit de ouders, de echtgenoot, samenwonende of een naast familielid

192

de te beschermen persoon kan zich gedurende het voorlopig bewind laten bijstaan door een vertrouwenspersoon * door hemzelf of de vrederechter aangesteld * vervangbaar gedurende het bewind wiens naam en adres wordt vermeld in het bewindsdossier De vertrouwenspersoon zorgt voor bijstand en controle. Hij is een loutere tussenpersoon, zonder enige beheersbevoegdheid. B. Publiciteit (art. 488bis, e) BW) Elke beslissing tot - aanwijzing van een voorlopig bewindvoerder - wijziging van diens bevoegdheden - opheffing van de aanstelling wordt in het BS bekendgemaakt en betekend aan de burgemeester van de woonplaats, met het oog op aantekening in de bevolkingsregisters §4. Gevolgen A. Algemeen - het voorlopig bewind betreft enkel de goederen, niet de persoon = basis van voorlopig bewind - de bewindvoerder beheert de goederen als een goed huisvader of staat de beschermde persoon bij in dat beheer (art. 488bis, f) BW) - de bewindvoerder geeft jaarlijks rekenschap aan de vrederechter de beschermde persoon diens vertrouwenspersoon en brengt de beschermde persoon op de hoogte van de handelingen die hij verricht (art. 488bis, c), § 3 BW) B. Bevoegdheden van de voorlopig bewindvoerder worden bepaald “met inachtneming van de aard en de samenstelling van de te beheren goederen evenals van de gezondheid van de te beschermen persoon” (art. 488bis, f), § 2 BW) indien niets werd bepaald: algemene vertegenwoordiging inzake goederenbeheer OOK WIJZIGING: VB is fexibel, kan mee evolueren: als er niets bepaald is in aanstellingsbeschikking van vrederechter dan is het algemeen regime dat voorlopig bewindvoerder volldeig in

193

de plaats komt (algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid: VB treedt op in naam en voor rekening van onbekwame, deze kan niets zelf) maar kan op maat gemaakt worden. Zeer veel uitzonderingen op gemaakt. DAT GAAT VERANDEREN: in bewind vertrekt men van meer bekwaamheid, het basisregime is daar bijstand (onbekwame zelf treedt op maar samen met bijstandsverlener) =/= VB (bjistand is daar uitz die moest afgesproken worden) voor zwaarwichtige handelingen is machtiging van de vrederechter nodig: - opsomming in art. 488bis, f), § 3, tweede lid BW - gevraagd bij eenzijdig verzoekschrift, behalve in geval van belangenconflict tussen de voorlopig bewindvoerder en de te beschermen persoon (verzoekschrift op tegenspraak) Heel gedifferentieerde regeling = geen toepassingen meer op EX. Toepassingen mag men antwoorden adhv nieuwe recht! (Kan persoon onder voorlopig bewind een testament opmaken? = niet meer als vraag; enkel in context van bewind) = enkel toep gebeid en krachtlijnen handelingen die de voorlopig bewindvoerder niet kan stellen: - souvenirs en persoonlijke voorwerpen van de beschermde persoon vervreemden (tenzij strikt noodzakelijk) - schenkingen doen namens de beschermde persoon de beschermde kan zelf schenken, mits machtiging van de vrederechter, op zijn verzoek (+ omstandige geneeskundige verklaring en oproeping bewindvoerder) de beschermde kan een huwelijkscontract sluiten of zijn huwelijksvermogensstelsel wijzigen, na machtiging door de vrederechter en met bijstand van zijn bewindvoerder Voor de opmaak van een testament gelden dezelfde regels als voor een schenking, maar de voorlopige bewindvoerder dient niet te worden opgeroepen. §5. Einde (art. 488bis, d) BW) - door overlijden van de beschermde persoon - door verlengd minderjarigverklaring - door onbekwaamverklaring - na beslissing tot opheffing van de vrederechter, ambtshalve of op verzoek §6. Sancties (art. 488bis, i) en j) BW) - handelingen ten onrechte gesteld door de beschermde persoon na de indiening van het verzoekschrift zijn rechtens betrekkelijk nietig nietigheid, uitsluitend in te roepen door de bewindvoerder of de beschermde, verjaart na vijf jaar

194

De beschermde persoon of zijn erfgenamen kunnen, ook nadat meer dan vijf jaren zijn verlopen, schadevergoeding vorderen van een medecontractant die te kwader trouw was, echter NIET van de voorlopig bewindvoerder. ENKEL toegepast ifv nieuwe statuut AFDELING 3. GERECHTELIJKE ONBEKWAAMVERKLARING §1. Toepassingsgebied Art. 489-512 BW j° art. 1238-1253 Ger.W. Een meerderjarige die zich in een aanhoudende staat van onnozelheid of krankzinnigheid bevindt moet onbekwaam worden verklaard, zelfs wanneer in die staat heldere tussenpozen voorkomen (art. 489 BW) Het allerergste wat men kan meemaken: zwaarste! Voor de ergste geesteszieken. = dan kan men niets meer zelf (zelfs niet mbt persoon) = ook algemene vertegenwoordigingsbev, zowel mbt persoon als met goederen. Doet men dus ook niet zomaar: tussenkomst geneesheer-neuropsychiater §2. Procedure Eerste fase (eenzijdig): - eenzijdig verzoekschrift, gericht aan de rechtbank van eerste aanleg, dat de feiten vermeldt waaruit de geestesziekte blijkt en waarbij bewijsstukken worden gevoegd - horen van de echtgenoot, ouders en kinderen van de betrokkene (niet: de betrokkene) - aanwijzing van een geneesheer-neuropsychiater die verslag zal uitbrengen Tweede fase (contradictoir): Betrokkene wordt verweerder - zal worden ondervraagd - een voorlopige bewindvoerder kan worden aangewezen - de rechtbank spreekt de onbekwaamverklaring uit, wijst ze af of voegt een gerechtelijk raadsman toe Publiciteit - elk vonnis dat de onbekwaamverklaring uitspreekt (of een raadsman benoemt) wordt in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd - in januari: overzichtstabel van het voorbije jaar - bericht door griffier aan burgemeester en vrederechter §3. Gevolgen - de onbekwaamverklaarde wordt vanaf de uitspraak van het vonnis volledig handelingsonbekwaam

195

hij staat gelijk met een minderjarige wat betreft zijn persoon en zijn goederen (art. 509 BW) - de voogdij wordt ingericht - alle handelingen verricht na het vonnis zijn rechtens nietig (art. 502 BW) §4. Einde - door overlijden van de betrokkene - door opheffing van de onbekwaamverklaring bij vonnis, na volledige genezing; na onvolledige genezing kan een gerechtelijk raadsman worden aangesteld §5. Sancties * Handelingen verricht na de onbekwaamverklaring: rechtens betrekkelijk nietig (art. 502 BW) * Handelingen vóór de onbekwaamverklaring: principieel geldig, maar kunnen vernietigd worden “indien de oorzaak van de onbekwaamverklaring kennelijk bestond ten tijde dat die handelingen zijn verricht” (art. 503 BW) AFDELING 4. BIJSTAND VAN EEN GERECHTELIJK RAADSMAN §1. Toepassingsgebied Art. 513-515 BW - voor geesteszieken of geesteszwakken die niet zodanig gestoord zijn dat ze onbekwaam verklaard kunnen worden - voor verkwisters = personen die met hardnekkige standvastigheid hun inkomsten en kapitaal verspillen, zonder dat hun uitgaven redelijk zijn of enig economisch voordeel opleveren (art. 513 BW) Regime van bijstand. Voor een stuk toch zware procedure van gerechtelijk onbekwaamverklaring vandaar toch in de praktijk niet courant. Voor verkwisters: in de context van geestesziekte (bv iemand koopt vandaag tv en morgen en de dag erna ook nog eens = geld uitgeven zonder dat die uitgave enig nut heeft) =/= begiftiging aan Artsen zonder Grenzen, meermaals op reis met nieuwe vriendin. Hier gaat het om mensen die niet inzien dat het geen voordeel of nu heeft om meerdere auto’s per dag te kopen. Gokverslaafden vallen hier meestal niet onder. §2. Gevolgen - m.b.t. de persoon: men blijft volledig bekwaam

196

- m.b.t. de goederen: men wordt gedeeltelijk handelingsonbekwaam, meer bepaald voor de rechtshandelingen opgesomd in art. 513 BW; bijstand van de door de rechtbank benoemde raadsman is vereist §3. Sanctie bijstandbehoevende handelingen, na de benoeming van de raadsman zonder bijstand verricht, zijn rechtens betrekkelijk nietig AFDELING 5. HET NIEUWE BESCHERMINGSSTATUUT §1. Stand van zaken -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐

Wet van 21 januari 2013 Wet van 17 maart 2013 Beide gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 14 juni 2013 Treden in werking op 1 juni 2014 Mogelijks nog enkele kleine reparaties op komst §2. Waarom een nieuwe wet?

Problemen met de huidige statuten -­‐ Het voorlopig bewind is beperkt tot vermogensrechtelijke handelingen : als persoon onder VB behoefte heeft aan bescherming van persoon (bv keuze woonplaats) dan ging dat niet -> dus verruiming -­‐

De gerechtelijke onbekwaamverklaring, de bijstand door een gerechtelijk raadsman en de verlengde minderjarigheid zijn (sterk) verouderde statuten , probleem daarmee is dat het alles of niets is. ALS u krankzinnig bent, DAN wordt u onder statuut geplaatst en mag men in praktijk juridisch niets meer doen (bij wijze van spreken niet meer naar bakker een brood gaan kopen) - Is vaak te zwaar: sommige mensen willen wel nog kunnen optreden in het rechtsverkeer in bepaalde gevallen, maar hier wordt men gelijkgesteld met minderjarig kind!

Een nieuwe kijk op gehandicapten: VN Verdrag 13 december 2006 (vgl. IVRK) in 19de eeuw beschermde de wetgever enkel het vermogen Eind jaren 90 is men gaan kijken naar de persoon (is bewindvoerder/voogd die invulling geeft aan begrip welzijn (zij bepalen of persoon gelukkig is of niet) 2000: toch volwaardige deelnemers aan de samenleving: men gaat uit van hun bekwaamheid eerder dan onbekwaamheid. Iedereen kan het voorhebben, vroeg of laat (zelfs bv op latere leeftijd dementie) = het vertrekt van een heel ander beeld dan vroeger

197

§3. Het nieuwe beschermingsstatuut Huidige regelingen • Lastgeving (buitengerechtelijk) • Gerechtelijke onbekwaamverklaring • Toevoeging van een gerechtelijk raadsman • Verlengde minderjarigheid • Voorlopig bewind Toekomstige regelingen • Lastgeving (buitengerechtelijk), maar soepel omkaderd • Het bewind over de persoon en/of de goederen -

lastgeving: blijft voortbestaan, alleen in bepaalde gevallen, mn wanneer LG zelf niet meer wilsbekwaam is om het tecontroleren (kwetsbare positite) dan gaat wetgever soepel ingrijpen om misbruiken te voorkomen) Vervangen door 1 groot globaal statuut bewind over persoon en of goederen: kan op maat gemaakt worden op persoon zelf! A. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II. Beschermde personen (art. 488/1-493)

Afdeling 1. Toepassingsgebied (art. 488/1-488/2) Afdeling 2. Buitengerechtelijke bescherming (art. 489-490/2) Afdeling 3. Rechterlijke bescherming (art. 491-493) Stuk 1: uitsluitend betrekking op persoon die voorwerp is van bescherming = kijken naar realiteit, wat kan deze persoon nog, waar heeft die ondersteuning nodig: deze ondersteuning juridisch vertalen Bv: niet meer mogelijk om brood te gaan kopen: men kan juridisch geen koop meer sluiten Toep: - omwille van gezondheistoestand - Verkwisting (vandaag onder toestadn door gerechteljk raadsman) In 1 van die toestanden: dan kan bescherming geregeld worden: - Uzelf organiseert de bescherming: van toepassing vanaf het tijdstip vanaf men bv niet meer in staat is de rekeningen van lasthebber te controleren - Stel u heeft geen lastgeving vertstrekt: men is toch gevaar voor u eigen of anderen, dan KAN rechterlijke bescherming worden georganiseerd: juridisch handelingsbekwaamheid verliezen = enorme impact op autonomie = ieder persoon is rechtsbekwaam, normaal oefent men die rechten en plichten zelf uit, maar precies omdat sommige mensen dat niet zelf kunenn bepaalt men hier dat men stuk van handelingsbekwaamheid gaat ontnemen

198

1.

Afdeling 1. Het toepassingsgebied (art. 488-488/2 BW)

– Niet in staat om de eigen belangen behoorlijk waar te nemen wegens de gezondheidstoestand = impact gezondheidstoestand op functioneren beoordelen om beschermingsstatuut te beoordelen – Staat van verkwisting : niet de bedoeling dat dat zomaar kan, wordt zeer terughoudend beoordeeld Twee beginselen die gelden in alle gevallen: 1° maatwerk: “indien en voor zover de bescherming van de belangen vereist is” 2° informele bescherming primeert Als u zelf iets geregeld hebt en dat werkt goed dat moet rechter niet meer tussenkomen: bv iemand werkt in beschutte werkplaats en kan als broer een oogje in het zeil houdt dat moet geen rechtelrijke bescherming worden georganiseerd

2.

– – – – –

Afdeling 2. Buitengerechtelijke bescherming (art. 489490/2) Beperkt tot vermogensrechtelijke handelingen Waarom een omkadering? Wat? 1° voortzetting lastgeving ofwel 2° aanvatting lastgeving Voorwaarden: registratie en bekwaamheid Alarmbelprocedure om misbruiken te vermijden

lastgeving? In naam en voor rekening Waarom? Als er lastgeving wordt gegeven om facturen te betalen en men verkeert op bepaald moment in staat dat men niet meer kan controleren = dan geeft men in feite vrijgeleide aan lasthebber… rechterlijke beschermingsmaatregel: professionele bewindvoerder gaat LH opzoeken, verantwoording vragen, evt schadevergoeding vragen: zulke misbruiken vermijden Wat? - Volmacht op rekening om facturen te betalen: u mag als LH doorwerken zelfs indien ik als LG niet meer kan controleren - Of: LG aanstellen maar pas aanvang als men zich in die situatie bevindt. Hoe bepalen? Advies van twee geneesheren die dat bevestigen Voorwaarden: heel bewust laagdrempelig gehouden - LG regisreren: ovk neerleggen ter griffie van vredegerecht, die dat laat optekenen in register van verklaringen, of nog iets - Bekwaam zijn (sommigen duidt men niet aan als LH: bv in rusthuis iemand aanstellen maar die persoon moet belangen LG verdedigen en anderzijds ook belangen directie: wie niet kan optreden als bewindveorder kan dat ook niet als LH) Stel men stelt toch RH in naam en voor rekening: RH kunnen nietig verklaard worden op voorwaarde dar LH wist da hij RH stede die hij niet mocht stellen (moetweten dat hij met onder bewind verklaarde pesoon te maken heeft)

199

Alarmbelprocedure: bij vrederechter gaan onderzoeken: bevindt die persoon zich wel in lastgeving + correct vervullen opdracht door LH? Als problemen dan kan vrederechter verzoeken om een jaarlijks verklaring van LH OF voor bepaalde handelingen zijn machtiging vereisen. Stel: geen LG of LG voldoet niet aan voorwaarden OF LG is gevaar voor zichzelf of voor misbruiken door derden => rechterlijke

3.

Afdeling 3. Rechterlijke bescherming (art. 492 e.v. BW) a. Verhouding rechterlijk ! buitengerechtelijk (combinatie kan)

Soms wel nodig dat iemand die bevoegdheid wordt ontnomen precies omdat hij gevaar vormt voor zichzelf of anderen. Het is niet alles of niets: maar het is ENKEL rechterlijke bescherming heeft tot gevolg dat LG beschermde persoon wordt en stuk juridische handelingsbekwaamheid kan verliezen. b. De beoordeling van de bekwaamheid: -

Persoon en goederen afzonderlijk De rechter wijst de handelingen aan waarvoor de beschermde persoon onbekwaam wordt De rechter bepaalt de opvang van de onbekwaamheid: bijstand of vertegenwoordiging?

Vrederechter: wat kan die persoon op persoonsrechtelijk vlak nog? Op vermogensrechtelijk vlak? -> in het verleden vaak klemtoon op medische dimensie: nu ook omkadering, gepaste omgeving? Dan kan bescherming wat soepeler. Altijd in beschikking aanwijzing waarvoor de te beschermen persoon handelingsonbekwaam wordt: vandaag als er niets bepaald is dan is men automatisch handelingsonbekwaam voor alle. Nu niet. + bepalend hoe dat handelingsonbekwaamheid wordt opgevangen: normaal oefent men zijn rechten zelf en zelfstandig uit, ALS het nodig om dit te verklaren moet rechter zeggen in hoeverre: nl bijstand? (zelf nog ovk sluiten maar iemand anders bepaalt of dit u niet schaadt); of in naam en voor rekening (vertegenwoordiging: iemand treedt volledig in uw plaats) -> dat is link met bewind: vangt dat op. Het is bewindvoerder die u bij handelingen gaat vertegenwoordigen.

c. Het gemeen recht (als de vrederechter niets bepaald heeft): -

Persoon: bekwaam, de vrederechter moet uitdrukkelijk uitspraak doen over een lijst gewichtige handelingen Goederen: bekwaam, de vrederechter moet uitdrukkelijk uitspraak doen over een lijst gewichtige handelingen Bijstand als beginsel, vertegenwoordiging als uitzondering

200

d. Optreden bij (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen (na onbekwaamverkl.) -

Machtiging (bv. huwen, uit de echt scheiden, testament opmaken, schenken) Uitdrukken mening door de beschermde persoon of vertrouwenspersoon (bv. de toestemming tot erkenning) => passend belang wordt gehecht Andere ouder/echtgenoot treedt op (bv. uitoefening ouderlijk gezag, keuze gezinswoning)

Aantal situaties waarbij bewindvoerder toch moeilijk kan optreden: - Het ja woord zeggen? - Testament opmaken? In uw plaats gaan schrijven aan wie u uw erfenis nalaat,… Kan dus niet: vrederechter moet bepalen of men al dan niet handelingsbekwaam is: hoe wordt dat dan opgevangen? Wet geeft mogelijkheid om dmv een machtiging van vrederechter die handelingen toch te stellen = algemeen vatten wat de gezondheidstoestand is gaat niet. - Soms statisch: bv dementerende bejaarden, stoornis - Of dynamisch: af en toe dipjes, men weet dat nooit op voorhand - Evoluerende toestand: kunnen er op vooruitgaan of achteruitgaan (dementeren) ⇒ vandaar: vrederechter gaat in het beign handelsonbekwaam vaststellen want men kan niet inschatten wanneer men een helder moment gaat hebben -> dus mogelijkheid om die handelingen te stellen bij machtiging door vrederechter ⇒ Soms wordt beschermde persoon gevraagd om toestemming: bv bij erkenning minderjarig kind: als nlijkt dat hij meing niet kan geven dan zal mening gegeven worden door vertrouwster ⇒ 3de soort: handelingen die u samen met iemand anders stelt (bv als ouder (ouderlijk gezag) of gehuwden (kiezen gezinswoning)): wat als juridisch handelingsonbekwaam om die RH te stellen? Andere ouder treedt in dat geval alleen op. -

Rechtsonbekwaamheid, tenzij aanpassing statuut (bv. uitoefening politieke rechten); Bijzondere wetten primeren (bv. wet patiëntenrechten) => beoordeling door geneesheer op het tijdstip van de uitoefening van de rechten; Bewindvoerder over de persoon treedt op (bv. keuze verblijfplaats, naamsverandering)

GEEN OPVANG voor deze hoogstpersoonlijke rechten - uitoefening politieke rechten: momenteel volgens nieuwe statuut kan niemand in plaats optreden; stel dat die persoon op dat moment wel daartoe in staat is dan enige mogelijkheid is hele statuut aanpassen - Wet in BW = gemeen recht (bijzondere wetten primeren in principe; bv wet patientrechten: regeling van hoe rechten moeten uitgeoefend worden -> patiënt oefent ze zelf uit als de geneesheer hem daartoe bekwaam beschouwt: ZELFS indien een vrederechter zou bepaalt hebben dat hij

201

-

juridisch onbekwaam is om die handeling te stellen, dan nog kan arts vaststellen dat persoon daar toch toe in staat is - Waarom? Tweede zijden van medaille: men maakt automatisch bewindvoerder bevoegd om in de plaats handelingen te stellen Als u handelingsonbekwaam wordt verklaard: over alles e. Tijdstip van aanvang:

afhankelijk van de aard van de rechtshandeling machtiging behoevend (tijdstip publicatie in BS) of niet (indiening verzoekschrift) Aanvang: vzschrift tot aanstellen bewindvoerder, en persoon weet dat dan gaat persoon alle rekening plunderen; of omgekeerd: hoe kan derde op de hoogte zijn dat die niet met persoon mag handelen? Rechtszekerheid vs bescherming f.

Aanpassing

De rechterlijke beschermingsmaatregel kan te allen tijde aangepast worden op verzoek van ieder belanghebbende Heel gewichtige handelingen: dan treedt bescherming in werking op tijdstip van publicatie Niet machtiging behoevende: treedt retroactief in werking heel veel vrederechter worden geconfronteerd met korte tijdsspanne om te beoordelen: gaan dus vaker later aanpassen g. Evaluatie Verplichte evaluatie binnen twee jaar na het uitspreken van de maatregel h. Publiciteit Publiciteit in Belgisch Staatsblad, aantekening in bevolkingsregisters, vermelding bewindvoerder in rijksregister i. -

Sanctionering (handelen in strijd met de handelingsonbekwaamheid) (art. 493 BW)

Geldt ook bij de niet-naleving van de gestelde voorwaarden en ongeacht het regime Persoon: rechtens nietig Goederen: - Machtigingbehoevend: rechtens nietig - Andere handelingen: benadeling aantonen. De rechter beschikt over beoordelingsruimte en kan i.p.v. nietigverklaring de verbintenissen ook verminderen, er wordt rekening gehouden met de derde te goeder trouw en het nut of de nutteloosheid van de uitgaven

Rechtspraktrijk!! Sommige handelingen kunnen gesteld worden na een machtiging onder bepaalde voorwaarden:daarbij kan vrederechter oordelen bv u moet een testament opmaken binnen 5 dagen

202

-> ook sanctie als men gestelde voorwaarden niet naleeft Ovk is rechterns nietig: kan in de praktijk nog uitgevoerd worden: als ze nog wordt gevordered dan moet de rechter ze in alle gevallen uitspreken. Goederen: - Heel gewichtige: zijn rechtens nietig (nietigverkl moetgevorderd worden, als gevorderd moet men die vernietigen -

De nietigheid is relatief (te vorderen door de beschermde persoon, erfgenamen of bewindvoerder); Verjaring: 5 jaar (vanaf kennisname of betekening) Bevestiging is mogelijk door de bewindvoerder (cf. art. 1338 BW), eventueel na machtiging Quid na nietigverklaring?: er moet enkel datgene teruggegeven worden wat de beschermde persoon “tot voordeel” heeft gestrekt.

Partij die beschermd wordt: beschermde persoon, maar tijdens statuut is dat bewindvoerder, na statuur kan hij dat zelf doen of erfgenamen. Bevestiging: bewindvoerder kan handelingen toch erkennen als rechtsgeldig, opnieuwe bevestigsakte ondertekenen Na nietigverklaring: afschrikkende effect voor derde om met zulk persoon te handelen: teruggeven (bv wagen verkocht aan beschermde persoon; men rijdt die kapot: in dit geval dus niets om terug te geven: verkoper zal geld moeten terugbetalen maar krijgt daardoor niet de wagen terug zoals geleverd) B. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II/1. Het bewind (art. 494-502) Afdeling 1. Definities (art. 494) Afdeling 2. Ontstaan van het bewind (art. 495) Afdeling 3. Organisatie van het bewind (art. 496) Afdeling 4. De werking van het bewind (art. 497-501) Afdeling 5. De beëindiging van het bewind (art. 502)

1.

Afdeling 1 en 2 (art. 494-495 BW): Verband tussen handelingsonbekwaamheid en bewind

Elke handelingsonbekwaamheid moet opgevangen worden of dit leidt tot rechtsonbekwaamheid (= burgerlijke dood); Algemene keuze: vertegenwoordiging (= iemand treedt volledig in de plaats op) of bijstand (= beschermde persoon treedt zelf op, maar met bijstand van iemand die zijn goedkeuring geeft).

203

2. -

Afdeling 3. Organisatie van het bewind (art. 496)

Het bewind kan door de betrokkene zelf ingericht worden De vrederechter homologeert of duidt aan (voorrang familiale bewindvoerder) Keuze van de bewindvoerder - Beginsel: bewindvoerder over de persoon = bewindvoerder over de goederen - Uitzondering: strijdig met het belang van de beschermde persoon of ingeval er geen vertrouwenspersoon werd aangeduid

Nog iemand aanduiden die als bewindvoerder gaat optreden: in nieuw regime gaat men zelf eigen regime kunnen inrichten! Vanaf inwerkingtreding: wie bewindvoerder over goederen,, persoon, zie vertrouwenspersoon, volgens welke principe die moet optreden (bv nooit speculatieve beleggingen, enkel gezonden voeding krijgen,…) Familiale bewindvoerders kunnen ook opvolgers aanduiden: vrederechter moeten die keuze homologeren: maar kan veel tijd tussen verstrijken (dus voorkeur kan ondertussen veranderd zijn) -> als niemand aangeduid, dan duidt vrederechter iemand aan. Voorkeur gaat uit naar familiale bewindvoerders, maar in sommige gevallen helemaal geen geschikte kandidaat of spanningen binnen gezin (dan toch aangewezen dat iemand buiten familie wordt aangeduid: uitzondering op beginsel, maar wordt vandaag bijna regel om een prof bewindvoerder aan te duiden. Hoeveel bewindvoerders? 2 afzonderlijke mandaten, 2 functies (nl goederen en persoon) in principe door 1 en dezelfde persoon, Uitzondering is 2 bewindvoerders aanduiden. In het bijzonder wanneer geen vertrouwenspersoon aangeduid (want dan geen controle over geode werking bewind). -

Keuze van de bewindvoerder - Met uitzondering van de ouders: één bewindvoerder over de persoon - Meerdere bewindvoerders over de goederen mogelijk (bv. combinatie mogelijk bewindvoerder over persoon + dagdagelijks beheer en bewindvoerder over gewichtige vermogenshandelingen), te moduleren door vrederechter - Sommige personen mogen niet optreden als bewindvoerder - Vervanging van de bewindvoerder of wijziging van zijn opdracht is steeds mogelijk

3.

Afdeling 4. De werking van het bewind

Onderafdeling 1. Algemene bepalingen (art. 497) Onderafdeling 2. Bijstand (art. 498) Onderafdeling 3. Vertegenwoordiging en beheer (art. 499) Onderafdeling 4. Het bewind uitgeoefend door de ouders (art. 500) Onderafdeling 5. Vertrouwenspersoon (art. 501) Algemene bepalingen: ongeacht statuut (zowel bijstand als vert) Dan : bijzonder Uitzondering wanneer ouders het uitoefenen

204

a. Onderafdeling 1. Algemene bepalingen (art. 497 BW) Opdracht: - Vrijwillig - Persoonlijk - Behartiging van de belangen van de beschermde persoon - Bevordering van de autonomie, in de mate van het mogelijke De Koning kan de uitoefening van het beroep van bewindvoerder afhankelijk maken van voorwaarden: bv. opleiding of maximaal aantal dossiers Geschillen tussen bewindvoerders worden op verzoek beslecht door de vrederechter in het belang van de beschermde persoon (cf. art. 1252 Ger.W.) Gemengde rechtshandelingen (art. 497/3 BW): - Gezamenlijk optreden (toestemming beide bewindvoerders) - Vermoeden van instemming t.a.v. derden te goeder trouw voor wat betreft niet machtigingbehoevende handelingen Gemengde RH (!!!): wat doen met keuze verblijfsplaats als deze belangrijke fin implicaties heeft (afsluiten huurovl, verkoop woning en koop andere)… -> beginsel van gezamenlijk optreden. Voor dagdagelijkse hadnelingen geldt een vermoeden van instemming (Als 1 van de 2 die handeling stelt wordt die vermoed dit met instemminge gedaan te hebben Belangentegenstelling (art. 497-5 BW): aanstelling bewindvoerder ad hoc Vergoeding - Bezoldiging van max. 3% van de inkomsten - Onkosten - Buitengewone ambtsverrichtingen - Verbod om daarbuiten enig voordeel te ontvangen Vergoeding: professionelen doen dat niet voor niets -> daarom max 3% inkomsten (minder kan, meer kan niet) + kosten kunnen ze oplijsten en bij jaarlijks verslag indienen en ook terugbetaald zien, Bij buitengewone verrichtingen (bv als advocaat optreden in procedure: die krijgt normaal een ereloon, nu treedt u zelf op, het is dan ook logisch dat men voor optreden als advocaat een verloning kan krijgen). Ten slotte mage de bewindvoerder daarbuiten geen enkel voordeel ontvangen (geldt ook voor schenkingen en testamenten) = logisch, men zit in machtspositite tov beschermde persoon. Informeringsbevoegdheid vrederechter (art. 497/7 BW): - Onderzoeksbevoegdheid materiële toestand en leefomstandigheden - Onderzoek door Parket laten verrichten Communicatieverplichting (art. 497/8 BW): - Tussen bewindvoerders en vertrouwenspersoon - M.b.t. de handelingen gesteld in uitvoering van opdracht - Functioneel te bekijken (privacy): datgene wat nodig is voor de goede werking van het bewind

205

b. Onderafdeling 2. Bijstand (art. 498 BW) -

Beschermde persoon stelt zelf de handeling, maar niet zelfstandig: de bewindvoerder moet akkoord gaan Bijstand = moduleerbaar door vrederechter Bijstand = in beginsel de mede-ondertekening van het geschrift of de verlening van een voorafgaande toestemming De toestemming voor een bepaald doel = schriftelijk

c. Onderafdeling 3. Vertegenwoordiging en beheer (art. 499 BW) Uitoefening: - Zoveel als mogelijk eerbiediging van de gekozen beginselen - Betrokkenheid beschermde persoon bij uitoefening opdracht en verplichting tot overleg - Kennisgevingsplicht over de gestelde handelingen Opdrachten bewindvoerder over de goederen: - Besteding inkomsten aan onderhoud, verzorging en welzijn - Toepassing sociale wetgeving vorderen - Stelt na overleg met beschermde persoon en vertrouwenspersoon zakgeld ter beschikking (niet nodig als er een budgettair kader is bepaald bij inrichtingsbeschikking) - Onverminderd bijzondere wetgeving - Verplichting tot afscheiding van vermogens - Bijstand bij de uitoefening is mogelijk, maar bewindvoerder blijft eindverantwoordelijke - Vrederechter kan bank aanduiden voor beheer kapitalen en waardepapieren + stelt voorwaarden van beheer. Bank behoeft in beginsel geen machtiging voor vervreemding - Budgettair kader bewindvoerder: vrederechter bepaalt bedrag dat bewindvoerder mag afhalen of overschrijven zonder machtiging en de tijdspanne Vertegenwoordiging en beheer - Eerst kijken naar de aanstellingsbeschikking onbekwaamheid => mandaat bewindvoerder - Beginsel: volheid van bevoegdheden - Uitzondering: naleving van een aantal pleegvormen – Bij wet bepaald: machtiging voor bepaalde handelingen, verslaggevingsplichten – Door de rechter opgelegd Hoe concreet in de praktijk te werk gaan bij bv afsluiten koop-verkoop ovk? -> ben ik bevoegd? Vrederechter moet uitdr handelingsonbekwaam verklaard hebben -> in beginsel volheid van bevoegdheden (behalve dan verplichting tot overleg en rek houden met wensen persoon) -> pleegvormen van toep? Ja, voor aankoop OG is voorafgaande machtiging nodig en vragen om gemachtigd te worden

206

Bijzondere beschermingsmaatregelen – enkel bij volstrekte noodzakelijkheid kan vervreemd worden (= behoud leefkader en omgeving): - De woning van de beschermde persoon en de huisraad; - Souvenirs en andere persoonlijke voorwerpen; - Beschermde persoon en vertrouwenspersoon worden gehoord. Sommige handelingen worden best niet gesteld, zo zwaarwichtig = veel mensen willen blijven in vertrouwde omgeving: als men dit wilt doen moet het volstrekt noodzakelijk zijn. Wat is in het belang van de beschermde persoon (geest van de wet: autonomie ex art. 497 BW)? (reflectiepunten) – Mening beschermde persoon en/of eerder uitgedrukte wensen en verlangen (= leidraad) – In voorkomend geval, mening vertrouwenspersoon – Materiële en morele belangen zijn relevant – Is de handeling welzijnsgericht? Wat zijn de gevolgen? – Normale voorwaarden voor het sluiten van overeenkomsten – Behoud van de financiële onafhankelijkheid, ruimte tot beschikking binnen dat kader Quid bij handelen zonder voorafgaande machtiging (art. 499/13 BW)? - Voor nietigverklaring vatbaar - Rechtens: eens verzocht, moet uitgesproken worden - Op verzoek van de beschermde persoon of bewindvoerder ad hoc - Bevestiging mogelijk, mits machtiging tot bevestiging - Na nietigverklaring: enkel teruggeven wat tot “voordeel heeft gestrekt” - Nietigverklaring belet aansprakelijkheidsvordering tegen bewindvoerder niet -> bv bij koop-verkoop: OG werd van u verkocht: u hebt koopsom al ontvangen, als er niets van die koopsom wordt teruggevonden in vermogen van beschermde persoon dan moet die dat niet teruggeven (Wel A-vorderingen tov bewindvoerder natuurlijk) Quid met bepaling verblijfplaats bij afwezigheid van bewindvoerder over de persoon (art. 499/11 BW)? - Beschermde persoon oordeelt zelf - Hij behoeft evenwel instemming van de bewindvoerder over de goederen - Bij weigering kan hij of elke belanghebbende zich wenden tot de vrederechter die oordeelt over het belang van de beschermde persoon (cf. art. 1252 Ger.W.) d. Onderafdeling 4. Het bewind uitgeoefend door de ouders (art. 500) -

Vrederechter bepaalt het tijdstip of de omstandigheden evenals de wijze van verslaggeving na de ouders, de beschermde persoon en de vertrouwenspersoon te hebben gehoord Aan dezelfde pleegvormen onderworpen Gezamenlijke uitoefening + vermoeden van instemming Procedure van geschillenregeling is van toepassing (art. 1252 Ger.W.), maar de voorkeur gaat naar bemiddeling Rekenschap en verantwoording bij beëindiging enkel op uitdrukkelijke vraag van de (gewezen) beschermde persoon of diens erfgenamen 207

OUDERS: evenwicht tussen rechten en plichten naleven, maar toch ook bijzonder vertrouwen omdat ze het beste willen voor hun kind = soepelere verslagverplichting is vooral belangrijk e. Onderafdeling 5. Vertrouwenspersoon (art. 501 BW) Recht op (fysieke) bijstand door een vertrouwenspersoon Aanwijzing: - Door de te beschermen persoon zelf (cf. art. 496 BW), tenzij er ernstige redenen zijn m.b.t. het belang van de te beschermen persoon - Op verzoek van de beschermde persoon of belanghebbende - De vrederechter kan desnoods ambtshalve een vertrouwenspersoon aanwijzen Uitsluitend fysieke bijstand: - Aanstellingsmogelijkheden zeer ruim (wet probeert het te stimuleren) - Probeert bewind goed te laten verlopen: goeie communicatie?... - Drukt soms mening uit van beschermde persoon: bv bij adoptie - MOET het melden als hij tekortkomingen vaststelt van de bewindvoerder -> iedereen moet dit kunnen doen Opdracht - Vrijwillig - Fysieke bijstand (ondersteuning) - Onderhouden van nauwe contacten met de beschermde persoon - Regelmatig overleg plegen met bewindvoerder(s) - Ontvangt alle informatie en kan alle nuttige informatie inwinnen bij bewindvoerder(s) - Drukt wens uit van de beschermde persoon als advies in de door de wet bepaalde gevallen (afstamming, adoptie) of ondersteunt de beschermde persoon in het uiten ervan - Alarmbelfunctie bij kennelijke tekortkomingen van bewindvoerder: moet de vrederechter vatten

4.

Afdeling 5. De beëindiging van het bewind (art. 502)

Beëindiging van het bewind versus beëindiging van het mandaat van een bewindvoerder Gronden tot beëindiging van het bewind (duurtijd, overlijden, beslissing) Om redenen die samenhangen met beschermde persoon (bv duur is verstreken, overleden) / mandaat: misbruik, ouderdom,… = andere grondslag!

208

§4. Overgangsrecht A. Beginselen Nieuw regime lastgevingen is van toepassing op lastgevingen verleend na inwerkingtreding wet De handelingsonbekwaamheid van de beschermde persoon gaat er door deze wet niet op achteruit Als er een nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel wordt getroffen, eindigt het oude statuut Oude bepalingen blijven (voorlopig) van toepassing op oude statuten !!!! Op alle LG die worden gesloten na inwerkingtreding (vandaag: rechtsonzekerheid want men weet niet wat gevolgen zijn van optreden) + handelingsonbekwaamheid gaat er voor een stuk op vooruit B. Bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel -

-

1. Voorlopig bewind Automatische omzetting in bewind over de goederen 2 jaar na inwerkingtreding wet Bij algemeen voorlopig bewind: handelingsonbekwaam m.b.t. alle vermogensrechtelijke handelingen + vertegenwoordiging Verplichte evaluatie handelingsonbekwaamheid binnen twee jaar na omzetting Het bewindsforum wijzigt in beginsel niet 2. Onbekwaamverklaring en verlengde minderjarigheid automatische omzetting 5 jaar na inwerkingtreding wet Onbekwaamheid: volledig en algemeen goederen en volledig voor alle persoonsrechtelijke handelingen opgesomd in de checklist Verplichte evaluatie binnen 2 jaar na omzetting Dezelfde vrederechter blijft in beginsel bevoegd

3. Bijstand door gerechtelijk raadsman dooft van rechtswege uit 5 jaar na inwerkingtreding wet §5. Verhouding tot bijzondere wetten – Wetgeving in het BW = gemeen recht – Bijzondere wetten met afwijkende bepalingen gaan voor (lex specialis derogat lex generalis)

209

– Bijgevolg moet de wetgeving inzake bewind samen gelezen worden met o.a.: – Wet patiëntenrechten; – Wet bescherming persoon geesteszieke; – Huwelijksvermogensrecht; – Wet collectieve schuldenregeling; – Private stichting (/stichting openbaar nut); – …

210

08/11/2013

DEEL II. HORIZONTALE RELATIES TITEL I. HUWELIJK

Hoofdstuk 1.

ALGEMEEN

Art. 143-202 BW AFDELING 1. DEFINITIE Een instituut waartoe twee personen toetreden d.m.v. een vormgebonden overeenkomst, met als kern het tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap -

-

Instituut, burgerrechtelijk instelling 2-relatie - Wettelijke samenwoning: ook, maar feitelijke samenwerking niet Vormgebonden: is voor geldigheid huwelijk akte vereist? Bv schenking is ook vormelijk handeling, akte vereist voor geldigheid, maar hier NIET: akte is slechts BEWIJSMIDDEL - Maar wel zo dat men de ovk pas kan aangaan als men vormvereisten naleeft, geformaliseerd in wet - VORM is BEWIJS, GEEN geldigheidsfunctie Kern = tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap

AFDELING 2. VERDRAGSRECHTELIJKE BESCHERMING Mensenrechtelijke bescherming Recht te huwen voor mannen en vrouwen van huwbare leeftijd is gewaarborgd door o.m. art. 12 EVRM - recht op hertrouwen zonder wachttermijn - recht op vrije keuze van huwelijkspartner Basisbeginsel: art 12 EVRM = mannen en vrouwen van huwbare leeftijd hebben het recht te huwen -> er staat niet letterlijk dat zelfde geslacht met elkaar mag trouwen,

211

verplicht ook niet dat LS het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht mogelijk maakt. - Beter niet zeggen ‘homohuwelijk’ want seksuele geaardheid niet relevant, recht is obv geslacht (in Belgie toegelaten) ⇒ Er moet dus een recht zijn om te hertrouwen zonder wachttermijn ⇒ In Belgische recht moest men vroeger 2 jaar wachten op opnieuw te hertrouwen (ook zo in Zwitserland, is door Hof zo bepaald) ⇒ Wanneer kan men eigenlijk hertrouwen? (EX!!) ⇒ Niet tijdens eerste huwelijk bigamie ⇒ Op welke dag ten vroegste na echtscheiding? Als het echtscheidingsvonnis in kracht van gewijsde treedt -> concreet? 1 maand an de betekening van het vonnis (NIET DE UITSPRAAK) Recht op vrije keuze van een huwelijkspartner (zie bij gedwongen huwelijken) AFDELING 3. STATISTIEK - Recordaantal in 1972: 74352 huwelijken - Absoluut dieptepunt in 2002: 40443 huwelijken - in 2008: 45613 huwelijken - in 2009: 43303 huwelijken - in 2010: 42159 huwelijken - in 2011: 41001 huwelijken (in 2005: 43141; in 2006; 44813; in 2007: 45561) Na 2008 weer gezakt in aantal, trend zet zich voort Waarom? Wettelijke samenwoningstijgt in populariteit (andere geinstitutionaliseerde 2 relatie is uitgebreider geworden) MAAR volgens prof is the real stuff het huwelijk! Hoofdstuk 2.

GRONDVEREISTEN OM TE TROUWEN

AFDELING 1. TWEE PERSONEN VAN VERSCHILLEND OF HETZELFDE GESLACHT Het huwelijk is geslachtsneutraal Art. 143 BW: “kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van hetzelfde geslacht” maar: art. 315 BW is niet van toepassing op het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht Huwelijken tussen personen van hetzelfde geslacht in 2004: 1069 in 2007: 1150 in 2012: 1086 betrokken mannen en 1017 betrokken vrouwen.

212

Vandaar misschien ook boost in huwelijken in die periode. Over seksuele geaardheid wordt er niet gesproken, is “huwelijk ts personen van hetzelfde geslacht” MAAR niet evenwaardig! LEG UIT OP EXAMEN wat artikel betekent art 315 BW: - 315 is de vaderschapsregel, niet van toepassing = binnen een huwelijke van 2 mannen of 2 vrouwen - 1 vrouw baart het kind: de echtgenote van die vrouw wordt geen juridische vader of moeder, geen oorspronkelijke afstammingsband komt tot stand met kind, vandaar dat de homobeweging dit huwelijk hebben omschreven als ‘alcohol vrije jenever”, een lege doos -> afstammingsrechtelijk had men veel verder moeten gaan: prof ook tegen dat dat zou gebeuren want afstammingsrecht sekse neutraal maken (nl dat kind meerdere moeders of vaders zou kunnen hebben) zou niet kloppen - Dus opl: adoptie - Tussen 2 mannen minder belangrijk die regel: andere man zal na erkenning geen band met kind kunenn krijgen (maar sowieso is heir vaderschapsregel nie echt van toep) AFDELING 2. HUWBARE LEEFTIJD = 18 jaar (art. 144 BW) maar: de jeugdrechtbank kan om “gewichtige redenen” het verbod om voordien te huwen opheffen (art. 145 BW) hoger beroep: binnen de 8 d. na de kennisgeving per gerechtsbrief v/h vonnis Wet 9 mei 2006 tot wijziging van artikel 145 van het Burgerlijk Wetboek, BS 30 april 2007, err. 21 mei 2007. In principe moet men 18 zijn MAAR het komt voor dat minderjarigen willen trouwen (EX: kan een minderjarige huwelijk aangaan? GOED PRESENTEREN, antwoorde opbouwen) = in principe niet want wet stelt leeftijd van 18 jaar voorop in art 144 BW. Maar er kan van afgeweken worden: rb kan “opheffing van leeftijdsvereiste” toestaan om gewichtige redenen -> niet in wetboek: wat zijn die gewichtige redenen? - vroeger: meisje is zwanger -> EX: prof zal zeggen ja maar nu is dat toch geen reden om te trouwen (Voor 87 wel, omdat die kinderen er toen beter aan toe waren (Marckx) maar sindsdien zijn binnen en buitenhuwelijkse kinderen grotendeels gelijkgesteld, het enige dat anders is is dat het automatische en vader zal hebben, maar men kan ook gemakkelijk erkennen. Deze reden dus niet doorslaggevend meer. - Om uit armoede te geraken: beide boedels samenbrengen: niet doorslaggevend genoeg - Een van de twee is illegaal in Belgie en daardoor dat verhelpen: ook niet - WEL: men beleeft de kern van het huwelijk al: allang een duurzame samenwoning/levensgemeenschap, maar externe factoren zoals hierboven uiteengezet niet aanhalen

213

AFDELING 3. TOESTEMMING VAN DE AANSTAANDE ECHTGENOTEN §1. Algemeen “Er is geen huwelijk wanneer er geen toestemming is” (art. 146 BW) - “marriage by proxy” en postuum huwelijk = onmogelijk - huwelijk in extremis kan wel ZELF toestemmen tot eigen huwelijk: is niet altijd zo evident -> in bv Angelsaksische landen bestaat er marriage by proxy = trouwen dmv vertegenwoordiger (proxy = letterlijk soort naaste), men noemt dat soms ook huwelijk met de handschoen. Postuum huwelijk? NEEN = zelfs toestemming kunnen geven Wel bv Marie-Rose Morel was terminaal en ging bijna sterven -> maar dat mag WEL, zelfs al zal de levensgemeenschap niet duurzaam zijn, er zijn zelfs uitzonderingen op de vormversiten (bv vrijstelling van de aangifte van het huwelijk) §2. Verloving De verloving = een feitelijke toestand Juridisch: - wederzijdse verbintenis om met elkaar te trouwen is nietig (in strijd met de openbare orde) - verbreking van de verloving kan soms aanleiding geven tot toepassing van art. 1382 BW - ook art. 1088 BW kan worden ingeroepen Verloving is eigenlijk een feitelijk toestand waarin 2 mensen elkaar beloofd hebben dat ze gaan trouwen binnen afzienbare tijd = belofte, wederzijdse verbintenis om met elkaar te trouwen ⇒ Juridisch totaal niet afdwingbaar ⇒ Eigenlijk is u op voorhand verbinden tot het huwelijk strijdig met openbare orde want er is huwelijksvrijheid (anders gedwongen), de toestemming op het ogenblik dat men voor openbare ambtenaar is moet volledig vrij zijn Echter de verbreking van de verloving kan soms aanleiding geven tot buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht Schadevergoeding ex art. 1382 BW kan worden bekomen wanneer de omstandigheden van de verbreking van de verloving beledigend of schadelijk zijn (Cass. 17 maart 1967). ⇒ Soms verloving en zelfs op dag van huwelijk volgt soms tweede jawoord niet… bijzonder pijnlijk, ook in portemonnee ⇒ Kan niet afgedwongen worden maar als men verloving verbreekt in omstandigheden die een goede huisvader dat niet zou doen = geen schending van recht maar geen gedrag van goede huisvader, dus de fout (1382) zit daarin (in extremis de boel afblazen), schade en causaal verband. Iets anders dat men kan inroepen: 1088 BW: schenkingsrecht; om verlovingsringen terug te krijgen 214

Art. 1088 BW: “Iedere schenking ten voordele van het huwelijk gedaan, vervalt indien het huwelijk daarop niet volgt”. Deze bepaling werd succesvol ingeroepen om de verlovingsringen terug te krijgen. ⇒ Schenkingen omwille van het huwelijk gedaan: de oorzaak vervalt als huwelijk niet volgt = verlovingsringen kunnen duur zijn… De verlovingsring die men zelf betaald heeft kan men terugvorderen (andere vb kan je lezen in hb) §3. Gemis aan toestemming A. Huwelijk van geesteszieken Huwelijk van geesteszieken, alcoholici en gedrogeerden: geen bewuste toestemming Op ogenblik van huwelijksvoltrekking -> in principe kan geesteszieke niet trouwen want kan draagwijdte niet inschatten. NU: afhankelijk van statuut - Onder voolopig bewind: zal wel gaan (want heeft betrekking op persoon) - Gerechtelijk onbekwaam verklaarde: niet De lege feranda: het bewind kan ook slaan op de persoon, men is ervoor bekwaam tenzij vrederechter anders bepaalt. Hangt daar dus van af. Alcoholici: zodanig zat zijn dat men niet met kennis van zaken toestemming kan geven: kan geweigerd worden B. Schijnhuwelijk enkel formele toestemming, kennelijk niet gericht op een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op een verblijfsrechtelijk voordeel (zie art. 146bis BW) Een verstandshuwelijk is (geen schijnhuwelijk en) perfect geldig. Voor schijnhuwelijken bestaat sinds 1999 een specifieke nietigheidsgrond (art. 184 BW, dat verwijst naar art. 146bis BW), zodanig dat dit niet langer o.g.v. een schending van art. 144 BW moet worden nietigverklaard. Grote misvatting is dat illegalen niet zouden mogen trouwen: het recht te huwen is een mensenrecht (art. 12 EVRM); hun huwelijk is geenszins per definitie een schijnhuwelijk. Schijnhuwelijken worden ook strafrechtelijk beteugeld: zie art. 79bis Vreemdelingenwet (ingevoegd door de Wet van 12 januari 2006) Schijnhuwelijk (zie def letterlijk in wet) - 146bis: er is geen huwelijk (=maar wel een schijnhuwelijk; schijnhuwelijk is dus GEEN huwelijk) wanner ondanks gegeven formele toestemmingen (ja zeggen, maar niet inhoudelijk: stemmen niet toe tot kern van het huwelijk, nl

215

duurzame levensgemeeschap), gaat over INTENTIE (kennelijk) niet gericht is tot dat maar enkel tot… = formeel ja, maar intentie 1 van de 2 is gericht op bekomen van wettelijk verblijfsrecht terwijl men nu illegaal in Belgie verblijft -> moeilijk wat verwacht wordt van ambtenaar BS: moet zich verplaatsen in hoofd van degene die gaat trouwen -> men moet de gedachten van mensen gaan beoordelen - Bv 2 illegale vluchtelingen: kunnen legaal trouwens, want huwelijk is mensenrecht; mn kan niet uitlsuiten De ministeriële omzendbrief van 17 december 1999 inzake de wet van 4 mei 1999 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende het huwelijk (BS 31 december 1999) bevat een aantal indicaties voor een schijnhuwelijk “Wanneer men zich beroept op het schijnkarakter van een huwelijk, moet men duidelijke indicaties hebben dat het huwelijk kennelijk niet is gericht op het vormen van hoger vermelde duurzame levensgemeenschap. Een combinatie van o.m. volgende factoren kan een ernstige aanduiding vormen dat een schijnhuwelijk wordt beoogd: — Partijen verstaan mekaar niet, of kunnen enkel op een gebrekkige wijze met elkaar communiceren, of doen beroep op een tolk; - niet doorslaggevend, is slechts aanwijzing — Partijen hebben elkaar vóór de huwelijkssluiting nooit eerder ontmoet; — Een van de partijen woont duurzaam samen met iemand anders; — Partijen kennen elkaars naam of nationaliteit niet; — Een van de aanstaande echtgenoten weet niet waar de andere werkt; — Verklaringen omtrent de omstandigheden van de ontmoeting lopen manifest uiteen; - de 2 ondervragen, los van mekaar, maar mensensmokkelaars bereiden die mensen daarop voor — Een som geld wordt beloofd bij het aangaan van het huwelijk; — Het uitoefenen van prostitutie door één van beiden; — Het optreden van een tussenpersoon; — Een groot leeftijdsverschil.” = die zaken wijzen daarop, maar zijn slechts indicaties, er moet geheel van overeenstemmende vermoedens zijn -> onderzoek van cel schijnhuwelijken -> dan weigert men het huwelijk te voltrekken: maar veel procedures want mensen hebben niets te verliezen Tegen de weigering van de ABS om het huwelijk te voltrekken (o.g.v. een vermoeden van schijnhuwelijk) (art. 167, laatste lid BW) is verhaal mogelijk bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, rechtsprekend zoals in kort geding (art. 587, eerste lid, 9° Ger.W.) De aanstande echtgenoten kunnen een verhaal aantekenen: in de wet staat echter “beroep” (FOUT: men kan geen beroep instellen tegen administratieve beslissing van ambtenaar BS, daar heeft men verhaal tegen), bij VOORZITTER van de REA (ook

216

fout in wet, kijk naar GerW = artikelen goed met elkaar verbinden!!!! Rechtsprekend zoals in kort geding; wat is verschil met IN kort geding? (EX) - Volgens de vormen van het kortgeding, via dagvaarding en korte termijnen maar met uitspraak ten gronden, niet bij voorraad! Voorzitter spreekt zich uit: in beschikking wordt ambtenaar veprlicht het huwelijk te voltrekken\ Als preventie mislukt is, dan volgt repressie: - Grondvoorwaarde miskent = absoltute nietigheid (vordering tot nietigheid) - Of strafsanctie, staan in vreemdelingenswet (art 79bis) – correctionele straf C. Gedwongen huwelijk aangegaan zonder vrije toestemming van beide echtgenoten en de toestemming van minstens een van de echtgenoten werd gegeven onder geweld of bedreiging (zie art. 146ter BW) Zie de wet van 25 april 2007 tot invoeging van een artikel 391sexies in het Strafwetboek en tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de strafbaarstelling en het uitbreiden van de middelen tot nietigverklaring van het gedwongen huwelijk, BS 15 juni 2007. Art. 391sexies Sw.: Hij die iemand door geweld of bedreiging dwingt een huwelijk aan te gaan, wordt gestraft met gevangenisstraf van een maand tot twee jaar of met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro. De poging wordt gestraft met gevangenisstraf van vijftien dagen tot een jaar of met geldboete van vijftig euro tot tweehonderd vijftig euro. = aangegaan zonder vrije toestemming =/= gearangeerd huwelijk! = werkelijk gedwongen §4. Gebrek in de toestemming Beperktere toepassing dan in het algemeen verbintenissenrecht omwille van de stabiliteit van het huwelijk, maar tendens tot soepelheid - bedrog: wordt niet aanvaard inzake huwelijk (Cass. 17 juli 1925) “En mariage il trompe qui peut” Dwaling wordt in sommige gevallen wel aanvaard, niet bedrog -> eigenaardig… maar omwille van oud adagium: in huwelijkszaken probeert iedereen wel een beetje te bedriegen; de scherpe kantjes worden verzwegen, men wilt zich altijd beter voorstellen dan dat men is - dwaling “in de persoon” wordt aanvaard (art. 180 BW) = over de burgerlijke of de fysische identiteit van de huwelijkspartner (bv. naam, tweelingbroer/zus) - Zich van naam vergissing: grond tot nietigverklaring - Mer Rozemieke ipv Annemieke

217

Dwaling in de persoon: rs begint dat uit te breiden, ook koppelen aan essentiele hoedanigheden van persoon: strafrechtelijk verleden, kunsten in bed niet over de burgerlijke staat (zie Cass. 17 juli 1925) (bv jaren 20 iemand zei dat ze weduwe was maar was eigenlijk uit de echt gescheiden: niet aanvaard als ontbindingsgrond; bedrog wordt niet aanvaard als wilsgebrek) Indien een beroep op “dwaling in de persoon” mislukt om de nietigverklaring van het huwelijk te vragen, kan altijd de echtscheiding o.g.v. onherstelbare ontwrichting van het huwelijk worden aangevraagd. - geweld is eerder uitzonderlijk: morele druk volstaat niet voor de nietigverklaring prof zelf heeft dat meegemaakt, heeft huis gekocht maar vrouw wou het niet zeggen aan ouders omdat ze nog niet gingen trouwen: heeft daarom toegestemd AFDELING 4. INSTEMMING VAN DE OUDERS Weigering # - één ouder - beide ouders (zie art. 148 BW)

jeugdrechtbank machtigt indien weigering ongegrond is indien weigering een misbruik is

!!! TOESTEMMEN =/= INSTEMMING - toe: partijen bij RH; vandaar hier toestemming want worden partij bij huwelijk - instemming: ouders bij minderjarige Als 1 ouder weigert -> jeugdrechtbank kan zich in de plaats stellen van weigerende ouder (kan weigering overrulen): mag toch ; maar als beide ouders weigeren dan is criterium strenger: enkel machtigen indien die weigering een misbruik uitmaakt. Vb: komt wel voor in landbouwmilieu: ouders willen vaak dat kind op boerderij blijft (jonge minderjarige boeren die willen trouwen maar dan zouden verhuizen naar ander landbouwbedrijf): als dat enige reden is (velries werkkracht) dan is dat misbruik. AFDELING 5. GEEN VORIG NIET-ONTBONDEN HUWELIJK “Men mag geen tweede huwelijk aangaan voor de ontbinding van het eerste” (art. 147 BW) Bigamie (en polygamie) zijn verboden en strafbaar (art. 391 Sw.) = bigamie verbod Lijkt evident, maar er zijn toepassingen van in de praktijk. In Belgie vaak geen probleem maar dikwijls toch in de context van vreemdelingen: afkomstig uit buitenland en men denkt dat men in thuisland gescheiden is, maar als verstoting niet in Be als rechtsgeldig erkend wordt (verstoting is strijdig met de intl oo) -> tweede huwelijk naar Belgisch recht nietig.

218

Tussen Belgen (zie Cass in boek) ook voorgekomen. EXAMEN!!! Man is getrouwd en trouwt dan nog eens met andere vrouw: moet dat tweede huwelijk dat altijd nietig verklaard worden wegens bigamie-verbod? Zie nietigheidsleer: kan ook op andere manier opgelost worden: eerste huwelijk kan men ook proberen nietigverklaren dan kan men tweede huwelijk redden. Na plegen bigamie al parket dat oplossen door 2de huwelijk nietig te verklaren; maar zelf oplossen door 1ste nietigverklaren want wordt dan geacht nooit te hebben bestaan. AFDELING 6. GEEN VERWANTSCHAP IN VERBODEN GRAAD (HUWELIJKSBELETSELEN) Bepaalde huwelijken mogen niet afgelsoten worden = huwelijksbeletselen; maar er zijn er ook nog ANDEREN!!! Los van 161-164. Bepaalde RH (meestal vonnissen) genereren huwelijksbeletselen (zowel gewone als volle: in de adoptieve familie) + in de contexxt van alimentatieverplichting (onderhoudsvordering tegen vermoedelijke verwekker) = zo’n vonnis dat dat vaststelt is gebaseerd op feitelijke bloedband (die ook bewezen moet worden); zelfs als is er geen juridisch vastgestelde afstamming. DEZE huwelijksbeletselen zijn gevoglen van vastgestelde bloed- of aanverwantschap -> zelfs bv bij erkenning als men niet biologische vader is, wordt men juridische vader dan kan men er ook niet mee trouwen. EX: -

absoluut: in de rechte opgaande en nederdalende lijn (ouders en kinderen, GO en KK,…) NOOIT mogelijk Relatief: aanverwachten in de rechte lijn -> combineren met art 164: want er is uitzondering (daaruit afleiden dat dat verbod er principieel is, maar ontheffing mogelijk om gewichtige redenen) = samen lezen !! §1. Bloedverwantschap in verboden graad

A. In de rechte lijn - art. 161 BW: * absoluut huwelijksverbod tussen ouders en kinderen B. In de zijlijn - art. 162 BW: absoluut huwelijksverbod tussen broers, zussen, broer en zus Onduidelijkheid in wet: art 162 bepaalt dat huwelijk verboden is Ratio: Halfbroer en halfzus zijn ook door bloed verbonden = 1 gemeeschappelijke stamouder, ABSOLUUT HUWELIJKSBELETSEL - art. 163 BW: tussen oom en nicht of neef; tante en nicht of neef = relatief huwelijksverbod, vatbaar voor ontheffing bij KB, om “gewichtige redenen” (zie art. 164 BW)

219

Kunt gij trouwens met u oom of tante? In principe niet. MAAR om gewichtige redenen kan men afgeweken worden, ook al is men daar ook in bloed mee verbonden. Bij KB vatbaar voor ontheffing Met bloedeigen neef of nicht? Onderling neven en nichten = geen beletsel (met zelfde grootouders)! Enkel tov oom of tante, want men moet huwelijksbeletselen vrij restrictief intrerpreteren. Huwelijksbeletsel kan me OPHEFFEN door ONTHEFFING van het verbod te vragen. => Bij FOD justitie, directoraat wetgeving, burgerzaken en… dienste familierecht §2. Aanverwantschap in verboden graad A. In de rechte lijn - art. 161 BW: * relatief huwelijksverbod tussen schoonouders en schoonkinderen, stiefouders en stiefkinderen “Het in art. 161 BW bedoelde verbod voor aanverwanten” (m.a.w. het huwelijksverbod tussen schoonouders en schoonkinderen, stiefouders en stiefkinderen), kan door de Koning om gewichtige redenen worden opgeheven (art. 164 BW) na de wet van 15 mei 2007, als gevolg van rechtspraak van het Arbitragehof Wet 15 mei 2007 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot het huwelijk tussen aanverwanten, BS 29 juni 2007. = criterium heel duidelijk bij veranderen wet Relativiteit; gewichtige redenen: langdurige samenleving,.. etc B. In de zijlijn Tussen schoonbroer en schoonzus bestaat geen huwelijksbeletsel meer (sinds de wet van 27 maart 2001) EX: schoonbroer of schoonzus? Geen enkel huwelijksbeletsel! Na ontbinding van huwelijk dat band heeft doen ontstaan. §3. Vermoede bloedverwantschap na een vonnis waarbij de vermoedelijke verwekker veroordeeld is tot alimentatie Met betrekking tot huwelijksbeletselen wordt de vermoedelijke verwekker als vader beschouwd en gelden dus ook huwelijksbeletselen tov hem en zijn familie. §4. Verwantschap in verboden graad van adoptie Bij gewone adoptie worden banden in oorspr familie behouden, huwelijksbeletselen dus ook. In nieuwe familie slechts een absoluut huwelijksverbod: tss geadopteerde en adoptant (art 353-13, eerste lid, 1° BW) Andere zijn relatieve (zie art 353-13, eerste lid 2°- 5° BW).

220

Bij volle adoptie worden enkel huwelijksbeletselen behouden in oorspr familie (art 356-1, tweede lid BW) en ontstaan alle huwelijksbeletselen in nieuwe familie zoals het zijn oorspronkelijke familie zou zijn (want zie art 356-1, eerste lid BW). Hoofdstuk 3.

VORMVEREISTEN OM TE TROUWEN

AFDELING 1. VOOR HET AANGAAN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSAANGIFTE §1. Aangifteplicht Wie moet het huwelijk aangeven? één van de aanstaande echtgenoten of beide A. Bevoegde ambtenaar van de burgerlijke stand Welke ambtenaar is bevoegd? (art. 63 BW) de ABS van de gemeente waarin één van de aanstaande echtgenoten is ingeschreven in - het bevolkingsregister - het vreemdelingenregister - het wachtregister zo nodig: ABS van de actuele verblijfplaats (Als actuele verblijfplaats om gegronde redenen niet overeenstemt met waar men geregistreerd is (bv huwelijk in extremis in ziekenhuis), of foorreizigers) B. Mogelijkheid tot vrijstelling Vrijstelling van aangifteverplichting door PdK om “gewichtige redenen” C. Overhandiging van zekere documenten Lijst van vereiste documenten voor de aangifte van het huwelijk: zie art. 64 BW Lijst van doumenten in wet (gewoon dat weten) -> alles wat ABS uit geboorteregister kan halen moet men zelf niet meer naar voren brengen (Vroeger wel), nu zit dat allemaal in rijksregister §2. Informatie omtrent de getuigen bij het huwelijk Informatieverplichting voor de ABS: hij moet de aanstaande echtgenoten op de hoogte brengen van de mogelijkheid een beroep te doen op maximaal vier getuigen (art. 64, § 5 BW)

221

§3. Wachttermijn Voltrekking van het huwelijk is onmogelijk vóór de 14de dag na de opmaak v/d akte van aangifte (= wachttermijn) indien geen voltrekking binnen de 6 maanden na deze 14 dagen: nieuwe akte van aangifte noodzakelijk Tussen fase 1 en 2 zit moratorium: wachttermijn, bedenktijd, geeft ambtenaar de gelegenheid om te controleren of documenten wel in orde zijn en dat het geen schijnhuwelijk is. Min 14 dagen wachten (behalve in extremis), maar men mag ook niet te lang wachten: als niet binnen de 6 maanden erna (dus 6 mnd + 1 dagen) dan moet men opnieuw beginnen. §4. Weigering de akte van aangifte op te maken Weigering de akte van aangifte op te maken: enkel wanneer de aanstaande echtgenoten in gebreke blijven de documenten te overhandigen Als ABS weigert de akte van aangifte op te maken: wat is weigeringsgrond? !!! ALS ABS zeker weet of grote vermoedens heeft? : NEE!!! ENIGE REDEN kan zijn als documenten niet in orde zijn. Verhaal tegen de weigering bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg (art. 587, eerste lid, 9° Ger. W. j° art. 63, § 4, tweede lid BW) AFDELING 2. BIJ HET SLUITEN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSVOLTREKKING art. 166 BW (akte) + art. 75 BW (voltrekking zelf) " 2 bepalingen met elkaar combineren in het openbaar: verbintenis waar heel de buitenwereld van op de hoogte moet zijn, niet in besloten kring in persoon, ten overstaan van de ABS die de akte van aangifte heeft opgemaakt in het gemeentehuis of op een andere openbare plaats met een neutraal karakter, waarvan de gemeente het uitsluitend gebruiksrecht heeft Recent gewijzigd: voordien alleen maar mogelijk op gemeente of stadhuis, nu uitgebreid. MAAR (EX) goed bekijken kan men het voltrekken in luchtballon? NEEN -> want huwelijk moet voltrokken worden op andere openabre plaats met neutraal karakter waarva gebruiksrecht gemeente -> is aangewend als soort exra bron van inkomsten voor staatskas! Bv gravensteen: openbaar en neutraal. Niet neutraal zou zijn Kerk of Moskee. Kerkelijk huwelijk mag in Belgie maar gesloten worden na burgerlijk wetboek! Grondwet zegt dat. Kan niet samen want burgerlijk mag niet in Kerk. 222

Luchtballon: gemeente heeft niet uitsluitend gebruiksrecht op de lucht. Ook niet Noordzee. Ook niet in restaurant,… aanwezigheid van getuigen is facultatief; maximum vier zijn toegelaten Getuigen: ook recent aangepast, 2 getuigen niet meer verplicht: men kan trouwen zonder getuigen! Van geen tot maximum 4 -> ratio? Letterlijk in parl voorbereiding: voor niet gelovige mensen want mensen die kerkelijk trouwen konden 4 vrienden plezieren en mensen die enkel burgerlijk huwelijk sloten konden er maar 2… voorlezing van (excerpten uit) het primair huwelijksstelsel (art. 212-224 BW) Op huwelijksvoltrekking: wet zegt dat bepaalde vormversiten moeten voldaan worden: volledig voorlezen art 212-224 (bepalingen van het primair huwelijksstelsel): in de praktijk worden bepaalde passages voorgelezen aanname v/d verklaring v/d echtgenoten – één na één – dat zij elkaar willen aannemen tot echtgenoten (= cruciaal!) - verklaring in de naam der wet dat zij door de echt verbonden zijn - onmiddellijk daarna: opmaak huwelijksakte Alle rechten en veprlichtingen die huwelijk met zich meebrengt ontstaan op 1 moment: het 2de ja-woord: wettelijke secundair huwelijksvermogenstelsel,… dus al VOOR dat huwelijksakte door beide echtgenoten wordt ondertekend … Hoofdstuk 4.

SANCTIEREGELING

bij niet-naleving van grond- of vormvereisten - Preventief: “voorkomende huwelijksbeletselen”, brengen de geldigheid v/h huwelijk niet in gedrang - Repressief: “vernietigende huwelijksbeletselen” leiden tot volstrekte of betrekkelijke nietigheid Vernietigend: - Bijna altijd absoluut! - Enkel bij dwaling relatief AFDELING 1. VOORKOMENDE HUWELIJKSBELETSELEN Voorkomende huwelijksbeletselen: Vb. als men wachttermijn van 14 dgen niet zou respecteren = gaat geldigheid niet in gedrang brengen (te vroeg trouwen mag niet maar zal niet ongeldigheid van huwelijk tot gevolg hebben) Vb. Documenten niet in orde, lichte gebreken in de voltrekking (bv iets niet voorgelezen)

223

AFDELING 2. VERNIETIGENDE HUWELIJKSBELETSELEN. NIETIGVERKLARING VAN HET HUWELIJK §1. Volstrekte nietigheidsgronden Zijn volstrekt nietig (art. 184 BW): - huwelijken van minderjarigen zonder ontheffing van leeftijdsvereiste - huwelijken van geesteszieken - schijnhuwelijken en gedwongen huwelijken - bigame huwelijken - huwelijken tussen bloed- of aanverwanten in verboden graad - niet aangegeven huwelijken - huwelijken gesloten door een onbevoegde ABS - niet in het openbaar aangegane huwelijken (art. 191 BW) verzamelnaam = clandestiene huwelijken Nietigverklaring vereist naast een objectief, ook een subjectief element: bedrieglijk opzet (door de rechter te appreciëren) 1 tussencategorie: geen akte van aangifte, ABS niet territoriaal bevoegd of helemaal niet bevoegd (bv er was huwelijk tss 2 oude mensen die op rand dementie stonden > waren naar loket gegaan en mens daar had gewoon mensen getrouwd maar had geen bevoegdheid van ABS: schepen, de burgermeester en aangewezen, maar niet elke beambte): mensen echter overtuigd dat ze getrowd waren: 1 van de kinderen was gekant tegen huwelijk (erfrecht van de LLE) Hoe oplossen? Een formele vereiste was niet voltrokken: niet automatisch nietig, valt onder “clandestien huwelijk” (voor de 3 zaken); naast objectieve elementen is er ook nog bedrieglijk opzet vereist om huwelijk door rechter te laten nietigverklaren -> procedure ingeleid §2. Betrekkelijke nietigheidsgrond Is betrekkelijk nietig (art. 180-181 BW): - het huwelijk aangetast door een wilsgebrek nietigheid te vorderen door de echtgenoot die in dwaling werd gebracht maar vordering niet meer ontvankelijk wanneer de samenwoning is voortgezet meer dan zes maanden nadat de dwaling door de echtgenoot is ontdekt Aangepast door de artikelen 4 en 5 van de wet van 25 april 2007 tot invoeging van een artikel 391sexies in het Strafwetboek en tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de strafbaarstelling en het uitbreiden van de middelen tot nietigverklaring van het gedwongen huwelijk, BS 15 juni 2007.

224

IS ENIGE: dwaling in de persoon (fysische identiteit, NIET de burgerlijke staat, maar wordt iets extensiever geinterpreteerd in rs) Niet meer ontvankelijk,… = de nietigheid is hier bevestigd. Maar komt zeer weinig voor. §3. Gevolgen van de nietigverklaring - blijft geldig tot het (definitieve) vonnis - het vonnis geldt erga omnes - werkt ex nunc en ex tunc Van zodra het vonnis dat de nietigverklaring uitspreekt, definitief is, wordt het huwelijk geacht nooit te hebben bestaan Vooral belangrijk bij schijnhuwelijken. Vordering tot nietiegverklaring nog niet ingeleid = dan nog volledige rechtskracht; dikwijkls dus huwelijken vatbaar voor nietigverklaren, maar geldig TOT het defintieve vonnis = TOT DAN UITSPRAAK IN KRACHT VAN GEWIJSDE IS GETREDEN. Van zodra… = uitwerking ex tunc van vonnis = huwelijk wordt geacht nooit bestaan te hebben, totale fictie => ZEER INGRIJPEND, alle gevolgen worden retroactief uitgewist -> bv ook een evt echtscheiding die daar op gevolgd heeft; evt verblijfsrecht dat er obv dat huwelijk geweest is. Maar geen gevolgen voor de kinderen (uitz) zie dia 40 Bv: Onderhoudsgeld dat men aan elkaar verschuldigd is tgv huwelijk -> in principe onverschuldigde betaling, tenzij men natuurlijk verbintenis zou aanvaarden; gemeenschappelijk vernogen §4. Putatief huwelijk (art 201 BW) aan een nietig huwelijk worden bepaalde gevolgen toegekend, wegens de goede trouw van minstens één echtgenoot (= “pendelbeweging der ficties”) ten voordele v/d echtgeno(o)t(en) te goeder trouw gevolgen van het putatief huwelijk: enkel deze gerealiseerd vooraleer het huwelijk definitief nietig is (m.a.w. vóór het ogenblik waarop het vonnis dat de nietigverklaring uitspreekt in kracht van gewijsde treedt) Dus: nietigheid ex nunc, niet ex tunc Dus uitzonderingen (verzachtingen op sanctieregeling):

225

Putatief huwelijk = vermeend : minstens 1 van beide te goeder trouw, in de veronderstelling dat er niets mis was met de grondvereisten; na nietigverklaring toch bepaalde gevolgen -> in afwijking van gemeen verbintenisrecht moet goede trouw hier bewezen worden, itt 2268 BW; hier moet bewezen worden want uitzondering = pendelbewegingv an ficties: zuivere toep van nietigheidsleer is al fictie, de gevolgen daarvan wordt bestreden met 2de fictie, nl in afwijing daarvaan toch nog gevolgen: gevolgen van verleden blijven bestaan (nietigverklaarde huwelijk werkt niet ex tunc maar wel ex nunc), enkel voor toekomst = ALS men kan kwalificeren als putatief huwelijk !!! Praktisch kunenn toepassen: stel men zit in huwelijk, men heeft dus huwelijksvermogensstelsel (wettelijk: gemeenschapsstelsel), als geen van beide ter GT is dan wordt gemeenschap geacht nooit bestaan te hebben, dus moet niet vereffend of verdeeld wordn: het wordt feitelijk gemeenrechtelijk situatie van onverdeeldheid. Wanneer men vereffening-verdeling wilt dan kan dat enkel door degene die zich wilt beroepen op putatief huwelijk (zijnde te echtgenoot ter GT) Echtgenoot zou ook een uitkering na echtscheiding krijgen als ontbinding na een echtscheinding, ten misnte als putatief huwelijk. = op concrete situtaite kunnen toepassen. §5. Nietigverklaring van het huwelijk en kinderen het nietig verklaarde huwelijk heeft steeds gevolgen ten voordele van de kinderen ook al is geen van beide echtgenoten te goeder trouw geweest (art. 202 BW) bv.: de vaderschapsregel Bv zelfs als wetens en willens schijnhuwelijk aangegaan; kinderen mogen niet de dupe zijn Hoofdstuk 5.

BEWIJS VAN HET HUWELIJK

Principe: bewijs wordt geleverd via de akte van huwelijksvoltrekking, ingeschreven in het register van de burgerlijke stand (art. 194 BW) Uitzonderlijk door bezit van staat (leven als gehuwden en zo door gemeenschap erkend worden) Uitzonderingen: zie de artikelen 194 t.e.m. 200 BW

226

Hoofdstuk 6.

GEVOLGEN VAN HET HUWELIJK

Overgang: hoe aflsuiten en wat zijn dan gevolgen? - primair huwelijksstelsel (art. 212-224 BW) - de vaderschapsregel (art. 315-317 BW) - erfrecht van de langstlevende echtgenoot (art. 745bis-septies BW en 915bis BW) - secundair huwelijksvermogensstelsel (art. 1387-1474 BW) Wat zijn argumenten om niet te trouwen? - Huidige maatsch leven sneller van partner wisselen = echtscheiding; maar is veel veranderd, brengt het zo veel meer ongemak met zich mee naast wettelijk samenwonen? Instituut kan gemakkleijk, eenzijdig ontbonden worden ddor naar ABS te stappen, maar prof zegt: de nasleeg van een feitelijke scheiding is vandaag, zeker nu in afwachting van familerechbank veel meer problemen geeft dan echtscheing want procedure niet geregeld en bevoegdheidssplitsing voor verschillende rb. Bovendien er is geen scheidingsrecht maar wel echtscheidingsrecht (Duidelijker regels die rechten en verplichtingen na echtscheiding gelden) maar inderdaad wel stap zetten om procedure te starten. - Is echtscheiding duurder? Neen, want men kan ook via EOT dan maakt men zelf de regels, dus als men overeenkomt in een echtscheiding hoeft dat niet zo te zijn; maar in vechtscheiding heeft men advocaten nodig en dan kan men wel zware klappen krijgen. - Uit sociologisch oz: als zeer belangrijke motivering: men ziet het niet zitten om investering voor feest te doen, maar daardoor mist men ook juridische bescherming! - Echtscheiding zou sociaal schever bekeken worden…

227

18/11/2013 AFDELING 1. HET PRIMAIR HUWELIJKSSTELSEL = wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten Mix van persoonsrechtelijke en vermogensrechtelijke aspecten Doel: verwezenlijking van de essentie v/h huwelijk NIET VERMOGENSSETELSEL! Verkeerde terminologie Kern van het huwelijk: duurzame levensgemeenschap aangaan (bv geen overspel) §1. De artikelen 212 tot 224 BW A. Artikel 212 – imperatieve bepalingen

1.

De artikelen 212 tot 224 BW zijn van toepassing door het enkele feit van het huwelijk

De artikelen 212-224 BW zijn van toepassing door het enkele feit van het huwelijk (art. 212, eerste lid BW) Op het primair stelsel ent zich het secundair vermogensstelsel (WS of HC) Bij het tweede ja-woord: allen van toepassing; wet zegt dat dit moet worden voorgelezen zodat men weet tot wat men toetreedt (in praktijk niet echt) = op ALLE gehuwden! Men kan daar niet aan ontsnappen, niet uitsluiten, ongeacht het huwelijksvermogensstelsel -> harde kern worden het secundair huwelijksvermogensstelsel zich zal stoelen -> dat 2de kan men wel kiezen: als men niets kiest dan heeft men wettelijk stelsel; ook huwelijkscontract mogelijk waarin men zegt dat men iets anders wilt (algehele gemeenschap, of geen gemeenschap – toch niet patrimoniaal want levensgemeenschap heeft men sowieso. -> dit eerst staat volledig vast

2.

De artikelen 212 tot 224 BW zijn imperatieve bepalingen

Bij HC kan niet worden afgeweken van het primair stelsel: het gaat om imperatieve bepalingen (art. 212, tweede lid BW) Is het primair stelsel van toepassing - na scheiding van tafel en bed? "essentiele huwelijksveplichtingen vallen weg (zie later) maar huwelijk wordt niet ontbonden - Wat blijft bestaan: getrouwheidsverplichting en hulpverplichting - Wat valt weg: samenwoningsverplichting en daaraan gekoppelde bijstandsverplichting - op feitelijk samenwonenden? NEEN

228

- op wettelijk samenwonenden? - " Specifiek art 1477 BW bepaalt welke bepalingen van toepassing zijn (zie artikel: geen hulpverpl, geen getrouwheidsverpl, geen samenwoningsverpl (moeten wel gemeensch woning opgeven maar verpl geldt niet) Het primair stelsel is van dwingend recht, niet van openbare orde zie de (evolutie in) de cassatierechtspraak i.v.m. schadevergoeding na overspelig concubinaat, met als eindpunt: Cass. 1 februari 1989 en Cass. 15 februari 1990 Een man was overspelig: echtgenote en minares; minares zegt dat ze schade lijdt doordat de man nu weg is -> mocht de getrouwheidsverpl de openbare orde raken dan zou die vordering niet toegelaten worden; maar wel gelukt dus daaruit wordt afgeleid dat die verplichting niet langer de o o raken, en dus alle verplichitingen ook > wel nog dwingend recht!

3.

De (gelijke) handelingsbekwaamheid van echtgenoten

Het huwelijk wijzigt de (gelijke) handelingsbekwaamheid van de echtgenoten niet, behoudens bij toepassing van art. 476 BW: na ontvoogding is de andere echtgenoot van rechtswege curator (art. 212, derde lid BW) Behalve als minderjarige trouwt! Principieel volledig handelsonbekwaam, maar wordt dan ontvoogd en wordt gedeeltelijk bekwaam -> er is regime van bijstand: door curator (van rechtswege de echtgenoot): enige waardoor de bekwaamheid door huwelijk verandert. Revolutionaar in de jaren 70! Toen als principe in wet ingeschreven omdat vroeger de handelsbekwaamheid van de vrouw beduidend minder was dan van de man. B. Artikel 213-214 BW – Persoonlijke huwelijksverplichtingen Vier persoonlijke huwelijksverplichtingen: - samenwoningverplichting - getrouwheidsverplichting - hulpverplichting - bijstandsverplichting

1.

Samenwoningsverplichting

= delen van tafel en bed (met echtgenoot) verkrachting tussen echtgenoten is mogelijk overeenkomsten tot feitelijke scheiding zijn mogelijk: echtgenoten moeten onderling kunnen overeenkomen wat een rechter kan beslissen (cf. art. 223 BW) Men heeft ook het recht op ongedwongen geslachtsverkeer met echtgenoot, maar gedwongen kan niet: verkrachting tussen echtgenoten bestaat, kan niet afgedwongen worden

229

Kan men dat conventioneel uitlsuiten? Toch kleine uitzondering op feit dat van dwingend recht is -> men kan aan rechter vragen (vrederechter, binnenkort familierb) om toch op afzonderlijke adresen te verblijven, obv art 223 BW -> zodanig ingeburgerd dat men dit ook onderling kan overeenkomen Sancties bij niet-naleving van de samenwoningverplichting: - geen directe: gedwongen uitvoering is niet denkbaar, een dwangsom en schadevergoeding eerder theoretisch - wel indirecte: echtscheiding o.g.v. onherstelbare ontwrichting van het huwelijk, hulpen bijdrageplicht niet langer afdwingbaar Burgerrechtelijke fout als men wettelijke veprlichting schendt (1382) Dwangsom komt in de praktijk niet voor Praktijk: EOO wordt gevorderd -> in principe gaat de ene weg: feitelijke scheiding! Echtgenoten zijn gehouden samen te wonen, feitenkwestie als ze niet meer onder hetzelfde dak verblijven. Als de ene weggaat is dat in principe een fout, de andere kan dan de EOO vorderen: zou kunnen positief bewijzen dat huwelijk ontwricht is door feit dat echtgenoot weg gaat (art 229, par 1), maar de feitelijk scheiding worden belangrijke gevolgen aan gehecht: als lang genoeg blijft duren dan wordt het huwelijk onweerlegbaar vermoed ontwricht te zijn -> in de praktijk wordt meer gebruikt dan positief bewijs. Kan leiden tot ontbinding van het huwelijk en soms zonder toestemming van degene die weggaat. Weggaan is niet verboden maar heeft wel consequenties: kan zich niet meer beroepen op hulverplochting en bijdrageverlpichting (tenzij bewijs dat te wijten aan andere) -> als de ene weggaat zou het onbillijk zijn dat de trouw echtgenote wordt aangesproken tot onderhoudsgeld -> vandaar dat degene die weggaat zich daar niet meer op kan beroepen tenzij bewijs dat fout van echtgenoot. Vaststelling van de echtelijke verblijfplaats (art 214 BW) = plaats waar de samenwoningverplichting wordt uitgeoefend (niet noodzakelijk = de woonplaats) - in onderlinge overeenstemming - bij gebrek daaraan: uitspraak v/d rechter i/h belang v/h gezin Wordt samenwoningsverplichting effectief uitgevoerd? Niet noodzakelijk dezelfde als burgerrechtelijke woonplaats (art 108 BW, maar ook 36 Ger W: wordt op 2 verschillende manieren omschreven!, echtelijke verblijfplaats is nog iets anders: daar waar men overeenkomt dat men gaat samenwonen maar niet verboden dan ze beiden op ander adres gedomicilieerd zijn. Waarom staat dat nu in wet? Territoriaal aanknopingspunt voor hele reeks familiale vorderingen. Verlaten echtgenoot kan dit ook aanhalen Relevantie: - territoriaal bevoegde rechtbank voor een hele reeks familiale vorderingen is deze van de laatste echtelijke verblijfplaats zie art. 628, 1° en 2° Ger.W. - bescherming voor de verlaten echtgenoot

230

2.

Getrouwheidsverplichting

= afwezigheid van geslachtsgemeenschap met een ander dan de echtgenoot Sanctie bij niet-naleving: echtscheiding o.g.v. onherstelbare ontwrichting van het huwelijk (art. 229, § 1 BW) -> zelfde sanctie, door overspel aan te wenden en bewijzen op tafel te leggen: positief bewijs voor EOO (hoe? Art 1016bis Ger W: vaststelling van overspel bij gerechtsdeurwaarders, mag niet tussen 21 en 5u). Nu geen afzonderlijke echtscheidingsgrond meer!! Maar 229 toch nog snelste manier om uit te echt te scheiden

3.

Hulpverplichting

= de specifieke onderhoudsverplichting tussen echtgenoten in principe in natura uitgevoerd, in de echtelijke verblijfplaats primeert op de gemeenrechtelijke onderhoudsplicht ex art. 205 BW Onderhoudsverplichting tussen echtgenoten: dit is grondslag. Nu is principe dat men geen onderhoud effectief aan elkaar betaalt. Maar als men trouwt moet men levensstandaard delen met echtgenoot (moet niet behouden worden na echtscheiding, wel behoeften van ex-echtgenoot maar dat is iets anders). Speelt in nadeel van economsich sterkste echtegenoot = bijzondere onderhoudsveplichten (213), primeert op 205 dus als men onderhoudsgerechtigde ouder en een onderhoudsgerechtigde echtgenoot moet men eerst aan deze laatste betalen; als men ook nog studerende kinderen heeft: discussie in de rechtsleer (prof: 203 is nog belangrijker precies omdat die de openbare orde raakt en dit niet). Dus: eerst 203, 213, 205. 206. soort EXAMENVRAAG! Het schuldcriterium speelt voor de toepassing van art. 213 BW (zelfs na een machtiging tot afzonderlijk verblijf) Concreet betekent dit: a) op de echtgenoot die feitelijk gescheiden leeft zonder machtiging weegt een weerlegbaar vermoeden van schuld b) de feitelijk gescheiden echtgenoot die toepassing van de hulpverplichting vordert ex art. 213 BW moet bewijzen dat het ontstaan en/of het voortduren van de feitelijke scheiding aan de schuld van de andere echtgenoot te wijten is (= cassatierechtspraak) Hulpverplichting blijft bestaan - tot de echtscheiding definitief is geworden (uitspraak op één eis in kracht van gewijsde) - na scheiding van tafel en bed: ten voordele van beide echtgenoten

231

Ook nog tijdens de echtscheidingsprocedure: veel procedures want men heeft net onderhoudsgeld nodig als men in de steek gelaten wordt. Bv vrouw zorgt voor kinderen en man trekt in bij minnare… = heel de procedure lang onderhoudsgeld verkrijgen!! Het is omdat men tijdens het huwelijk een hogere vergoeding kan krijgen dan na procedure omdat dan de hulpverplichting verdwijnt en men statuut van exechtegnoot krijgt, dan kan men geen onderhoudsgeld meer krijgen obv 213, maar wel 301 BW -> om staat van behoefte te dekken, veel minder dan levensstandaard tijdens het huwelijk. Reden waarom procedure soms wordt gerekt door advocaten! Sancties bij niet-naleving: echtscheiding (o.g.v. art. 229, § 1 BW); eventueel familieverlating (art. 391bis Sw.)

4.

Bijstandsverplichting

= het geheel van materiële zorgen en morele genegenheid waartoe echtgenoten jegens elkaar verplicht zijn (bv. verzorging van een zieke) = essentieel gekoppeld aan samenwoningsveprlichting, vervalt dus bij scheiding van tafel en bed. Maar kan ook afzondelrijk van belang zijn: bv opgenomen in ziekenhuis voor lange duur, echtgenoot zit in de psychiatrie (dan plicht om ideale verzorging te zoeken,…) -> men is dit verplicht uit genegenheid Sanctie bij niet-naleving: echtscheiding o.g.v. art. 229, § 1 BW C. Artikel 215 BW – Bescherming van de gezinswoning

1.

Voorwerp van de bescherming

Wat wordt beschermd? De gezinswoning = het onroerend goed dat het gezin tot voornaamste woning dient Het huisraad = roerende goederen, functioneel aanwezig in de gezinswoning, behorend tot het normale kader waarin de echtgenoten leven of hebben geleefd Zowel gehuwden als wettelijke samenwonenden hebben dit. ! Daar kan men niet mee doen wat men wilt als men getrouwd is. Stel u voor dat 1 al huis heeft voor trouwen: als men dat goed bestemt als gezinswoning dan kan men er niet meer zomaar verkopen! De mede-echtgenoot zal moeten instemmen met verkoop! Ook al is goed zakenrechtelijk helemaal van u. WAT? (EX: kunnen zeggen) GEZINSWONING - Onroerend (niet bv: woonwagens die rijden, woonboot die nog vaart) - Er kan maar 1 woning zijn: zelfs al bezit men er meerdere -> waar er met gezin in de praktijk het meest geleefd wordt - “dient”: moet actueel die bestemming hebben

232

HUISRAAD - Bv meubels, tuingereedschap, stofzuiger NIET: postzegelverzameling

2.

De bescherming a. Welke bescherming geniet de gezinswoning?

Overzicht van de te onderscheiden situaties: A. De gezinswoning waarop (minstens) één echtgenoot een zakelijk recht heeft 1. Eigen goed 2. Gemeenschappelijk goed 3. Onverdeeld goed B. De gehuurde gezinswoning A. De gezinswoning waarop (minstens) één echtgenoot een zakelijk recht heeft - verbod tot “beschikken” - behoudens instemming v/d andere echtgenoot: heeft mede-zeggenschap over de beschikking - rechterlijke machtiging is mogelijk bij gebrek aan instemming (nu vrederechter, binnenkort familierechtbank) Hier is beschikken veel ruimer!! Alles wat het wonen meer precair maakt (niet alleen dus verkopen, maar ook verhuren voor minder dan 9 jaar, wat normaal gezien een daad van beheer is) -> hier dus niet gemeenrechtelijke betekenis, bescherming van 215 is dus ruimer! 1. Eigen goed “De ene echtgenoot kan zonder de instemming van de andere niet onder bezwarende titel of om niet beschikken over de rechten die hij bezit op [de gezinswoning], noch dat goed met hypotheek bezwaren” (art. 215, § 1, eerste lid BW) “beschikken” = zeer ruim: alles wat het wonen meer precair maakt de gezinswoning geniet geen bescherming tegen acties van derden (bv. schuldeisers) Art. 215, § 1, eerste lid BW beschermt immers alle “rechten”, zo ook een woon- of huisvestingsrecht van de mede-echtgenoot (de bepaling is niet beperkt tot zakelijke rechten, maar kan ook persoonlijke rechten bevatten). er is wel bescherming indien de gezinswoning wordt ingebracht in of rechtstreeks wordt aangekocht door een vennootschap waarvan (minstens) één echtgenoot hoofdaandeelhouder is Een verkoop van de gezinswoning door de vennootschap kan in dit geval aanleiding geven tot schadevergoeding of zelfs tot nietigverklaring van de verkoop (art. 215 j° 224, § 1, punt 1 BW) Met instemming van de mede-echtgenoot is beschikken wel mogelijk (in de praktijk laat de notaris beide echtgenoten optreden en maakt hij een onderhands geschrift op, gehecht aan de authentieke akte) 233

Machtiging is mogelijk door de rechter om alleen te beschikken indien instemming wordt geweigerd zonder “gewichtige redenen”, die een actueel karakter moeten hebben en verband moeten houden met de gezinsbestemming van het goed (art. 215, § 1, derde lid BW j° art. 1253bis et seq. Ger.W.) Vandaag nog relevant Bv in belang van kinderen om in huis met tuin te blijven wonen 1253bis: opnieuw ingevoerd nav familierechtbank 2. Gemeenschappelijk goed Cumulatieve toepassing van art. 215, § 1 BW én de regels van het gezamenlijk bestuur van het gemeenschappelijk vermogen (art. 1418-1420 BW) hetgeen betekent… geen vervreemding van de gemeenschappelijke gezinswoning zonder toestemming v/d echtgenoot (art. 1418-1419 BW) rechterlijke machtiging mogelijk na weigering zonder wettige redenen (art. 1420 BW) beschermd gezinsbelang primeert op het zuiver materieel belang Als de instemming geweigerd wordt kan familierechtbank de transactie laten doorgaan als er gewichtige redenen zijn; Als de toestemming geweigerd wordt dan als er wettige redenen zijn. Economisch belang is ondergeschikt aan familiaal belang. 3. Onverdeeld goed Zit niet in gemeenschappelijk vermogen maar zit deels in vermogens van en en andere echtgenoot -> mits instemming van mede-echtgenoot -> en regels van mede-eigendom: toestemming van mede-eigenaars Cumulatieve toepassing van art. 215, § 1 BW én de regels van de mede-eigendom (art. 577-2 BW) hetgeen betekent… medewerking (= toestemming) van alle mede-eigenaars is noodzakelijk voor alle daden van beheer en beschikking (art. 577-2, § 6 BW) + instemming van de mede-echtgenoot is vereist (art. 215, § 1 BW) B. De gehuurde gezinswoning “Het recht op huur van het onroerend goed dat één van de echtgenoten gehuurd heeft, zelfs vóór het huwelijk en dat het gezin geheel of gedeeltelijk tot voornaamste woning dient, behoort aan beide echtgenoten toe, niettegenstaande iedere hiermee strijdige overeenkomst” (art. 215, § 2, eerste lid BW) Zeer eigenaardig regime: te vinden in wet - Fictie in de wet! Op het huurcontract staat slechts handtekening van 1 van de 2, maar DOOR huwelijk ontstaat er gelijk en onderdeeld huurrecht, niettegenstaande andere ovk. Daarvan is uitgelsoten de handelshuur en de pacht (om beroepsactiviteit onverlet te laten)

234

Gelijk en onverdeeld huurrecht voor beide echtgenoten (niet voor handelshuur of pacht) Gevolgen: “Opzeggingen, kennisgevingen en exploten betreffende de huur moeten gezonden worden aan elk der echtgenoten afzonderlijk of uitgaan van beide echtgenoten gezamenlijk” (art. 215, § 2, tweede lid BW) Gevolgen: de verhuurder die de huur wilt opzeggen moet niet meer alleen brief sturen naar huurder maar naar elk van echtgenoten afzonderlijk; ook omgekeerd. Overdreven formalisme is echter uit den boze! Geval van verhuurder die de huur opzegt door aangetekende brief aan ene huurder, gericht aan beide echtgenoten maar ontvagnst getekend door beiden -> dan is 1 brief voldoende, als gericht aan de 2 en ontvangstbewijs door beiden getekend. Geen overdreven formalisme: een huuropzegging gericht aan beide echtgenoten in één brief, aangetekend opgestuurd met ontvangstbewijs dat ondertekend is door beide echtgenoten volstaat, nu zij werkelijk kennis hebben genomen (Cass. 22 maart 1991) Bescherming van de verhuurder “Elk van de echtgenoten kan evenwel de nietigheid van deze documenten, die aan de andere echtgenoot worden toegezonden of van deze laatste uitgaan, slechts inroepen indien de verhuurder kennis heeft van het huwelijk” (art. 215, § 2, eerste lid in fine BW) De nietigheid van documente slechts als verhuurder kennis heeft van huwelijk -> hoeft niet dat oorspronkelijk verhuurder dat wist en nieuwe verhuurder wordt niet geacht dat ook te weten (Die geod heeft overgekocht) kennis van het huwelijk in hoofde v/d oorspronkelijke verhuurder-verkoper impliceert geen kennis in hoofde v/d nieuwe verhuurder/koper; enkel werkelijke kennis van het huwelijk is relevant (Cass. 7 april 1994) NIET: beschikken, verpanden -> BELANG: mensen die hun inboedel te koop stellen, bv als ze naar rusthuis vertrekken, of in kader van echtscheidingsprocedure,… zeer dikwijls gebeurt dit door 1 echtgenoot: juridisch is het zo dat dit niet mag geburen zonder instemming van mede-echtgenoot, anders is RH vatbaar voor nietigverklaring. Bv: echtgenote verkoopt de hele inboedelna vertrek echtgenoot: kan niet zonder instemming!!

b. Welke bescherming geniet het huisraad? Verbod tot beschikken en verpanden behoudens instemming van de mede-echtgenoot (van belang voor opkopers van tweedehands materiaal) zowel voor eigen goederen als voor gemeenschappelijke goederen

235

Gemeenschappelijke goederen: geen sprake van toestemming wegens de regel van het gelijktijdig bestuur (art. 1416 BW), wel van instemming (art. 215, § 1 BW). Is beslag op het huisraad door één echtgenoot mogelijk, ter voldoening van een onderhoudsschuld ex art. 213 BW? - Beslagrechter Brugge (13 november 1979): Nee, want de bescherming ex art. 215 BW geldt ook tijdens een echtscheidingsprocedure - Doctrine: Ja, want de hoedanigheid van onderhoudsschuldeiser primeert op de hoedanigheid van echtgenoot EX vorig jaar: is beslag mogelijk? 1 echtgenoot verkoopt een dure zitbank en een aantal designlampen die in gezinswoning aanwezig waren omdat de man weg is (voldoet huwelijksverplichting niet, nl hulpverplichting): kan zij beslag leggen op huisraad om via opbrengst de hulpverplichting te laten uitvoeren? 2 strekkingen: - Beslagrechter Brugge: NEEN want instemming mede-echtgenoot nodig - VIEUJEAN, vele andere auteurs: moet wel mogelijk zijn want hoedanigheid van SE primeert op hoedanigheid van echtgenoot (‘eerst leven dan filosoferen’) – ook prof verkiest deze strekking Zie evenwel art. 1408, § 1 Ger.W. voor de goederen die niet vatbaar zijn voor beslag D. Artikel 216 BW – Beroepskeuze

1.

Het recht een beroep uit te oefenen zonder instemming van de andere echtgenoot

maar: recht van verzet bij de rechter, indien hieraan een ernstig nadeel is verbonden voor zijn zedelijke of stoffelijke belangen of voor die van de minderjarige kinderen (in de toekomst bij familierechtbank) Vb van zulk beroep?? - Echtgenoten baat boordeel uit in gezinswoning: voor kinderen niet ideaal. - Financieel risicovolle ondernemingen opstarten de rechter kan de uitoefening van het beroep - verbieden (maar: dwanguitvoering niet mogelijk) - afhankelijk stellen van een voorafgaande wijziging v/h huwelijksvermogensstelsel v/d echtgenoten (echtgenoot die hieraan niet meewerkt, wordt geacht een verboden beroep uit te oefenen) standaardvoorbeeld: zuivere scheiding van goederen; want beroepsschulden zijn in principe gemeenschappelijk schulden (inkomen is ook gemeenschappelijk Uitzondering: Het recht van verzet geldt niet voor de uitoefening van openbare (lees: politieke) mandaten

236

2.

Het recht de naam van de andere echtgenoot in beroepsbetrekkingen te gebruiken 3 mogelijke vormen van gebruik - Eigen naam laten vallen en gewoon in beroepsverkeer optreden met familienaam echtgenoot - Dubbele namen: eerste de uwe en dan koppelteken, of omgekeerd. Geldt voor beide echtgenoten! Bv in Duitsland: Angela Merkel: is naam van eerste echtegenoot waar ze nu al van gescheiden is - steeds mits instemming, die alleen om gewichtige redenen kan worden ingetrokken verhaal tegen de intrekking bij de rechter Sancties? evt 1382 of rechterlijk verbod naam nog te gebruiken als er gewichtige redenen zijn E. Artikel 217 BW – Inning en besteding van inkomsten - Iedere echtgenoot ontvangt zijn inkomsten (sensu lato) alleen - Er is een wettelijke rangorde in de besteding van de inkomsten Gereserveerde winsten van een BVBA waarvan de man zaakvoerder en hoofdaandeelhouder is, kunnen als inkomsten in de zin van art. 217 BW worden beschouwd (Cass. 27 juni 1980). Wat zegt wet!? - Niet zo logisch vroeger: nu staat in wet. Inkomsten moet ruim begrepen worden: ook gereserveerde winsten in BVBA bv. - Als men trouwt gaat wet zeggen hoe men geld moet besteden Besteding van de inkomsten: 1. bij voorrang: aan de bijdrage in de lasten v/h huwelijk (cf. art. 221 BW) 2. het eventuele overschot: voor de aanschaf van verantwoorde beroepsgoederen 3. wat daarna nog overblijft: onderworpen aan de regels van het huwelijksvermogensstelsel F. Artikel 218 BW – Openen van een bankrekening Opening van een bankrekening – huur van een safe

1.

Iedere echtgenoot kan, zonder de instemming van de andere, op zijn naam een depositorekening voor geld of effecten doen openen of een brandkast huren (art. 218, eerste lid BW) 237

2.

Vermoeden van uitsluitende bestuursbevoegdheid t.o.v. de bewaarnemer of verhuurder (art. 218, tweede lid BW)

enkel rechterlijke beslissingen (art. 221 of 223 BW) kunnen de vrije beschikking van de titularis beperken Geldt het vermoeden van uitsluitende bestuursbevoegdheid ook nog na ontbinding v/h huwelijk? Feit: de gelden van de overledene én zijn echtgenoot worden na overlijden geblokkeerd Deblokkering: zie art. 1240bis BW Bevrijdende betaling van een gelimiteerd bedrag aan de LLE: zie art. 1240ter BW Waarom als 1 echtgenoot overlijdt dat tegoeden geblokeerd worden? Anders zou er nog vanalles kunnen uitgegeven worden… Niet alleen haar rekening maar ook eigen rekening wordt geblokkeerd: want er zijn gelden op eigen rekening die ook tot nalatenschap van echtegnote kunnen behoren Hoe deblokkeren? Door attest van erfopvolging opgemaakt door notaris OF: gelimiteerd bedrag bekomen (helft creditsaldo met max 5000 euro) obv hoedanigheid langstelevende echtgenoot, ook voor wettelijke maar niet voor feitelijke samenwonenden. Bancaire praktijk in Belgie dus de facto geldt vermoeden van uitsluitende bestuursbevoegdheid niet

3. Kennisgeving aan de echtgenoot De bewaarnemer en de verhuurder moeten de andere echtgenoot in kennis stellen van de opening van de rekening of de huur van de brandkast (art. 218, derde lid BW) (geen schending bankgeheim) bewijslast inzake kennisgeving rust op de bank (die best een aangetekend schrijven verstuurt) praktijk: overlegging identiteitskaart cliënt en bevestiging adres andere echtgenoot (indien gekend) 4. Sancties - voor de echtgenoot die gemeenschapsgelden op een eigen rekening verkwist: ontneming van bestuursbevoegdheden, scheiding van goederen, vergoedingen - voor de bank die haar plicht tot kennisgeving niet nakomt: schadevergoeding ex art. 1382 BW Niet op ingegaan, duidelijk G. Artikel 219 BW – Lastgeving tussen echtgenoten Twee wettelijke beperkingen:

238

- lastgeving mag alleen tijdens het huwelijk worden gegeven (dus niet bij HC) - lastgeving kan te allen tijde worden herroepen (onherroepelijkheid kan niet worden bedongen) Lastgeving kan algemeen of bijzonder zijn - indien algemeen = enkel voor daden van beheer - daden van beschikking vereisen een uitdrukkelijke, bijzondere lastgeving Lastgeving kan slaan op eigen goederen van de lastgever, maar ook op gemeenschapsgoederen H. Artikel 220 BW – Gerechtelijke indeplaatsstelling Art. 220, §§ 1 en 3 BW: Is één echtgenoot vermoedelijk afwezig, onbekwaamverklaard of in de onmogelijkheid zijn wil te kennen te geven, dan moet een rechter tussenkomen, teneinde de andere echtgenoot toe te laten om: - de gezinswoning te vervreemden of te hypothekeren - de door derden verschuldigde geldsommen geheel of ten dele te ontvangen ten behoeve van de huishouding KUNNEN TOEP IN CASUS OP EX!! Vermoedelijke afwezigheid in kader van afwezigheid: bv echtgenoot op reis naar Fillippijnen en na tyfoon niet meer teruggekeerd. Dan moet rechter tussenkomen (gerechtelijke indeplaatsstelling) om gezinswoning te vervreemden,… Art. 220, § 2 BW: Indien een echtgenoot in de onmogelijkheid verkeert zijn wil te kennen te geven (sensu lato), kan de andere aan de rechtbank de indeplaatsstelling vragen voor de uitoefening van (een gedeelte van) zijn bevoegdheden, behalve indien er een lasthebber werd aangesteld of er een wettelijke vertegenwoordiger is In de plaats van de echtgenoot een testament maken of een schenking doen, kan nooit via art. 220 BW. Verschil tussen par 1-3 en 2 !!! 1 en 3: rechter machtigt om het te doen, zegt dat het mag gebeuren 2: hier gaat de rechter de andere echtgenoten om zich in de plaats te stellen van degene die het niet meer kan (Als andere in onmogelijkheid is, sensu lato: onbekwaam verklaard, of nog niet maar niet meer in staat) I. Artikel 221 BW – Bijdrage in de lasten van het huwelijk Iedere echtgenoot draagt bij in de lasten van het huwelijk naar zijn vermogen (art. 221, eerste lid BW) OOK voor wettelijk samenwonenden

239

Naar zijn vermogen = degene die meer vermogen heeft, draagt meer bij: dus zelfs met zuivere scheiding van goederen impiceert huwelijk ‘delen’ (ook gezien bij hulpverplichting); de economisch zwaktste heeft hier voordeel aan: als men met iemand anders niets wilt delen dan moet men niet trouwen

1. Lasten van het huwelijk “Lasten v/h huwelijk”: alle kosten van het huwelijks gezinsleven Problemen: - auto die slechts door één echtgenoot wordt gebruikt - aankoop gezinswoning - inkomstenbelastingen Bv vrouw van Verschelden wilt zo graag een bmw en zij alleen gaat er mee rijden -> eigenlijk niet gekocht mits instemming van mede-echtgenoot dan valt dit niet onder lasten van het huwelijk, bv tankkosten van hun citroen valt wel onder lasten maar niet bij bmw. Gezinswoning: gaat vaak gepaard met hypthecaire lening; enkel intresten? Cass: neen ook andere valt er VOLLEDIG ONDER

2. Bijdrage naar vermogen = gelijke verplichting met meestal ongelijke bijdrage (geen verplichte gelijke verdeling van het gezamenlijke inkomen) Meestal beding in HC: “iedere echtgenoot wordt geacht zijn bijdrage dag na dag te hebben geleverd, behoudens tegenbewijs” Maar wat binnenkomt moet niet gelijk verdeeld worden! Inkomen moet niet automatisch gedeeld 50-50 worden met echgenoot, komen gewoon in gemeenschappelijk vermogen wat beroepsinkomsten betreft. Gemeenschappelijk vermogen zal moeten verreffend en verdeeld worden op ogenblik van ontbinding. De bijdrageverplichting blijft ook na FS bestaan Maar: wie bijdrage in de lasten van het huwelijk vordert na de FS, los van art. 223 BW, moet bewijzen dat ENKEL de mede-echtgenoot schuld heeft aan het ontstaan en het eventuele voortduren van de feitelijke scheiding (Cass. 21 februari 1986)

3.

Bijzondere uitvoeringssanctie: de ontvangstmachtiging (art. 221, tweede lid BW) = een gerechtelijk mandaat om sommen te ontvangen Kan uiteraard enkel voor de toekomst worden toegekend, maar is mogelijk voor lasten van het huwelijk waartoe in het verleden onvoldoende is bijgedragen Ontvangstmachtiging kan betrekking hebben op: -­‐ de inkomsten v/d mede-echtgenoot

240

-­‐

de inkomsten uit de goederen die de mede-echtgenoot krachtens zijn stelsel beheert -­‐ alle andere geldsommen door derden aan hem verschuldigd onder de voorwaarden en binnen de perken die het vonnis bepaalt (bv. tijdsbeperking, prioritaire bestedingswijze…) Een akkoord tussen echtgenoten waarbij één echtgenoot om een ontvangstmachtiging verzoekt om een deel van de inkomsten te onttrekken aan de schuldeisers, is strafbaar (zie art. 490bis Sw: misdrijf bedrieglijk bewerken van zijn onvermogen) Truc van supervoorrecht zou men kunnen misbruiken (SE buiten spel) -> opletten van strafrechtelijk misdrijf De mede-echtgenoot geniet alvast van het zgn. “supervoorrecht van de alimentatieschuldeiser” (art. 1412, eerste lid, 2° Ger. W.): de grenzen op loonbeslag gelden niet wanneer een deel van het loon wordt uitgekeerd op grond van een ontvangstmachtiging ex art. 221 BW J. Artikel 222 BW – Hoofdelijkheid van huishoudelijke schulden “Iedere schuld die door een der echtgenoten werd aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen, verbindt de andere echtgenoot hoofdelijk” (= kan voor het geheel worden verhaald op de andere echtgenoot, ongeacht het stelsel) De echtgenoot die betaalt, heeft wel een verhaal ex art. 221 BW (bijdrage in de lasten van het huwelijk, naar vermogen). !!!! Belangrijk principe. Ook tussen wettelijk samenwonenden. Huishoudelijke schulden -> bv wasmachine kopen en factuur op eigen naam, dan kan verkoper het volledig bedrag vorderen van echtgenoot. Uiteraard zal er kunnen gecompenseerd worden in kader van gelijk bijdrage tot lasten, maar dit is vnl van belang voor derden SE. Ook voor school, crèche: opvoedingsschulden Zie wet Hoofdelijkheid m.b.t. huishoudelijke schulden veronderstelt het bestaan van een huishouding en kan dus niet worden ingeroepen als echtgenoten feitelijk gescheiden leven (anders: schulden m.b.t. de opvoeding). maar: de toestand van FS is niet tegenwerpelijk aan derden te goeder trouw die niet op de hoogte zijn van de FS (Cass. 15 oktober 1999: kliniek)

241

Om na te gaan of de toepassingsvoorwaarden voor art. 222, eerste lid BW zijn vervuld en of de derde-contractant op de solvabiliteit van de ene en de andere echtgenoot heeft kunnen rekenen, dient men zich te plaatsen op het tijdstip waarop het contract is gesloten (Cass. 28 november 2003). De overweging dat de facturen betrekking hebben op de verzorging van een echtgenoot ten gevolge van alcoholisme, is geen verantwoording naar recht dat het niet kan gaan om een schuld die wordt aangegaan ten behoeve van de huishouding (Cass. 14 mei 2004). Op ogenblik van feitelijke scheiding wordt geen gezamenlijke huishouding meer gevoerd… MAAR (Cass: studeren!!!) derden ter goeder trouw: rs over kliniek universitaire Saint-Luc; gaat over ziekenhuisfacturen voor opname van echtgenoot = huishoudelijke schulden, maar ene echtgenoot roept in dat al jaren gescheiden leeft van echtgenoot in kliniek. Cass zegt dat die toestand niet tegenwerpelijk is aan derde te goeder trouw -> kliniek die wel op de hoogte was van FS op ogenblik dat verzorging werd verstrekt dan gaat die dat niet kunnen inroepen. Er bestaat in hoofde van de derde geen verplichting om na te gaan of de echtgenoten wel degelijk feitelijk gescheiden leefden op het ogenblik dat de schuld werd aangegaan (Cass. 7 januari 2008) Weer arrest ten gunste van kliniek -> in hoofde van derde geen verplichting om dit na te gaan: moet niet vragen of ze nog samenleven bij opname. Kan dus zeggen dat ze het niet wisten. !!! BELANGRIJKE RS De echtgenoot is echter niet aansprakelijk voor de schulden die, gelet op de bestaansmiddelen van het gezin, buitensporig zijn” (art. 222, tweede lid BW) Buitensporige huishoudelijke en opvoedingsschulden zijn in het wettelijk stelsel gemeenschappelijk, maar kunnen slechts verhaald worden op twee vermogens (art. 1414, tweede lid, 1 BW) K. Artikel 223 BW – Dringende en voorlopige maatregelen * Wanneer? - bij grof plichtsverzuim van één v/d echtgenoten (persoonlijk of patrimoniaal) of - bij ernstige verstoring van de verstandhouding Tav vorig jaar stuk niet te te kennen (niet dingende voorlopige maatregelen, noch voorl maatregelen…) Wat schiet nog over van art 223? Vanaf 2014 sept: familierechtbank (nu nog vrederechter) Wat zal snelst bekomen worden? Het tweede -> crisis in het huwelijk maar nog geen echtscheiding

242

Dringend en voorlopig karakter v/d maatregelen - vrederechter (vanaf 1/9/2014 familierechtbank) is bevoegd, ook al duurt de FS al geruime tijd, als de maatregelen dringend zijn - voorlopige maatregelen regelen ten gronde een voorlopige situatie (niet per definitie tijdelijk) Ook al zou men geruime tijd feitelijk gescheiden leven: als maatregelen dringend zijn kan men rechter vatten. Systeem: voorlopige maatregelen maar beslissing is wel ten gronde!!! (bij vrederechter vroeger)Tijdens echtscheidingsprocedure bij REA dan had men uitspraak bij voorraad (dat is kort geding maatregel) -> maar rechter worden gelijk getrokken (alles bij familierechtbank volgend jaar, maar onderscheid blijft wel) Na 1 sept 2007 moeilijk om nog maatregelen van meer dan 1 jaar te bevelen want dan creeert men meteen echtscheidingsgrond voor EOO; desalniettemin mogelijk om er te bevelen vor onbeperkt in de tijd (maar dus moeilijk). Ook telkens opnieuw voor kortere periode verlengen is soms voor onbepaalde duur. De cassatierechtspraak is dubbelzinnig omtrent het voorlopig karakter: - de maatregelen mogen er niet toe leiden de FS op een bestendige wijze te organiseren (Cass. 28 november 1986: de rechter kan beslissen dat herhaaldelijke verlenging niet meer verenigbaar is met de voorlopige aard v/d maatregelen) - uit het enkele feit dat de rechter zijn maatregelen niet in de tijd beperkt, volgt niet noodzakelijk dat hij de FS op een bestendige wijze organiseert (Cass. 30 november 1995) - Uit de omstandigheid dat de rechter zijn bevolen maatregelen wel in de tijd beperkt, volgt niet noodzakelijk dat zij niet van aard kunnen zijn de feitelijke scheiding op bestendige wijze te organiseren ingeval deze maatregelen “telkens” op verzoek van één van de echtgenoten worden verlengd of hernieuwd (Cass. 29 mei 2006) [In casu werd een tweede verlenging door de vrederechter van (een derde keer) in de tijd beperkte maatregelen volgens het Hof van Cassatie terecht beschouwd als het de facto verlenen van medewerking aan een verboden organisatie van de feitelijke scheiding] * Welke maatregelen kunnen worden bevolen? allerlei, zie de opsomming in art. 1253ter/5 Ger.W. voor maatregelen i.v.m. kinderen, zie art. 1253ter/6 Ger.W. Kan de rechter niet-gevraagde maatregelen bevelen? Neen. zie Cass. 13 november 1987: een beschikking ex art. 223 BW kan enkel op verzoek van elk der echtgenoten te allen tijde ingetrokken of gewijzigd worden (art. 1253quater, e) Ger. W.), niet ambtshalve door de rechter Wat kan wel? Akkoordvonnis akteren of een uitbreiding van de eis suggereren In casu had de vrederechter, bij zijn definitieve uitspraak over een bezoekrecht (na sociaal onderzoek), ongevraagd andere voorlopige maatregelen waarover reeds uitspraak was gedaan, verlengd (ten onrechte volgens Cass. 13 november 1987). Concrete maatregelen:

243

* Machtiging tot afzonderlijk verblijf (al dan niet met storingsverbod, eventueel + dwangsom) preferentieel recht op genot van de echtelijke verblijfplaats aan het slachtoffer van partnergeweld: ernstige aanwijzingen volstaan; uitzonderlijke omstandigheden kunnen andere beslissing verantwoorden Standaardmaatregel! Ook behouden: (maar verhuis naar Ger W): preferentieelr echt op genot (bestaat ook in context van voorl maatr tijdens echtscheidingsprocedure en variant bij verdeling gezinswoning). = het gaat slecht in huwelijk (vaak partnergeweld: klassiek slagen en verwondingen) > er moet nog geen strafvonnis zijn! Bv dmv pv van de politie Betekent gratis wonen!! Wordt dus misbruik van gemaakt -> mensen die zichzelf pijn doen om hiervan te genieten, heeft te maken met feit dat ernstige aanwijzingen volstaan. Heeft niets te maken met eigendomsrecht!!! Bij eigenlijk verdeling van gezinswoning * Onderhoudsgeld of ontvangstmachtiging Combinatie art. 213/221/223 BW: Moet de eisende echtgenoot in geval van FS bewijzen dat het ontstaan en eventueel het voortduren van de FS te wijten is aan de andere? Evolutie in de cassatierechtspraak: voorlopig eindpunt is Cass. 21 januari 1999… … opschorting van de samenwoningplicht kan gepaard gaan met een onderhoudsuitkering zonder uitspraak over de schuldvraag, maar de vaststaande schuld is een feitelijk gegeven dat bij de beoordeling van de gezinstoestand in aanmerking kan worden genomen Vaststaande schuld: in casu een in kracht van gewijsde getreden echtscheidingsarrest (o.g.v. een p.-v. vaststelling overspel) Cass. 21 januari 1999: de rechtbank van eerste aanleg (in hoger beroep tegen een beschikking van de vrederechter ex art. 223 BW) schafte de onderhoudsuitkering retroactief af vanaf de datum van vaststelling van het overspel, nu na de beschikking in eerste aanleg en vóór de uitspraak in hoger beroep een echtscheidingsvonnis was gewezen dat in kracht van gewijsde was gegaan. -> machtiging tot afzonderlijk verblijf kan gepaard gaan met onderhoudsuitkering: moet geen uitspraak doen over schulvraag maar … vaststaande schuld: in kracht van gewijsde getrden echtscheidingsarrest: tg belsissing vrederechter wordt vaak hoger beroep uitgesproken maar dan is vaak echtscheiding al definitief -> dan kan vaststaande schuld van degene die overspelig is worden aangehaald. In casu dus speelt zich af in procedure in hoger beroep. Dringende voorl maatrg kunen slaam op hulpverl of bijdrageverpl in lasten van het huwelijk * Terbeschikkingstelling van voertuigen * Blokkering of terbeschikkingstelling van gelden - blokkering: om te vermijden dat gelden worden afgehaald zonder akkoord van beide echtgenoten - terbeschikkingstelling: bv. afbetaling lening stipt uitvoeren enz…

244

* Boedelbeschrijving en verzegeling - inventaris van roerend goed - verzegeling van onverdeelde / gemeenschappelijke roerende goederen, ook in geval van feitelijke scheiding: er is een “ernstig belang” aanwezig in de zin van art. 1148 Ger.W. * Ouderlijk gezag, verblijf recht op persoonlijk contact Curiosum: hoede- en bezoekrecht m.b.t. de gemeenschappelijke hond v/d echtgenoten * Echtelijke verblijfplaats vaststellen bij onenigheid * Maatregelen in het raam van de gerechtelijke verdeling Kan de rechter een tussengeschil over de staat van de persoon beslechten? (bv. over een kind waarvan de afstamming wordt betwist) Neen, zie art. 331, § 2 BW: de beslissing van de burgerlijke rechtbank moet eerst in kracht van gewijsde zijn getreden L. Artikel 224 BW – Nietigverklaring van bepaalde handelingen 4 limitatief in de wet opgesomde gevallen: - handelingen met overtreding van art. 215 BW - vervreemdingen en hypothekeringen van voor hypotheek vatbare goederen na de inschrijving van een (gevraagd) verbod daartoe ex art. 223 BW - schenkingen gedaan en - persoonlijke zekerheden (bv. borgstelling) gesteld, die de belangen van het gezin in gevaar brengen (art. 224, § 1 BW) " Kunnen toepassen in mini-casus - Bv verkoop gezinswoning of huisraad zonder instemming van medeechtgenoot: ins trijd met wet - Als rechter bij wijze van dringende voorl maatr een vervreemdings of hypothekeringsverbod heeft opgelegd: kan nietigverklaard worden: mag sowieso niet - Schenkingen die belangen van gezin in gevaar brengen: - Zich borg stellen = 224 limitatief -> die RH KUNNEN worden nietigverklaard -> relatief, niet absoluut, dus enkel de ene echtgenoot kan nietigheid vorderen Aard van de nietigheid: - Relatief, in te roepen door één echtgenoot i.v.m. een handeling verricht door de andere (opzegging aan één echtgenoot betekend gaat weliswaar uit van een derde, maar zal toch zonder uitwerking blijven: Cass. 6 oktober 1978) - A priori verzaken aan het recht de nietigheid te vorderen, is niet mogelijk Verplichte of facultatieve nietigheid? genuanceerd standpunt:

245

- “kunnen worden nietigverklaard”; schadevergoeding is ook mogelijk voor de derde te goeder trouw, zelfs additioneel - goede trouw is moeilijk aanvaardbaar in de gevallen 1 en 2 Procedure De vordering tot nietigverklaring of schadevergoeding moet op straffe van verval worden ingesteld binnen het jaar na de dag waarop de handeling ter kennis is gekomen van de echtgenoot-eiser (dagvaarding is vereist) Bij overlijden vóór verval, beschikken de erfgenamen over een termijn van één jaar vanaf het overlijden (art. 224, § 2 BW) Bevoegde rechter: vrederechter, indien de waarde van de vordering lager ligt dan 2500 EUR (tot 31/8/2014: 1860 EUR), zoniet: de rechtbank van eerste aanleg (art. 590 Ger.W.). Redelijk snel optreden

246

22/11/2013 AFDELING 2. HET WETTELIJK SECUNDAIR HUWELIJKSVERMOGENSSTELSEL Vandaag actief en passief zien, maandag het bestuur zien (niet relevant voor casus wel voor mondeling) ook oorzaken van.. §1. Algemeen Het wettelijk secundair huwelijksvermogensstelsel Art 1398-1450 Dat is een gemeenschapsstelsel Wettelijk stelsel is scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinst. Of gemeenschapsstelsel dat beperkt is tot de aanwinst De essentie is dat er 3 vermogens zijn: gemeenschappelijk; eigen vermogen van de ene en eigen vermogen van de andere 2 eigen vermogens (EV van elk der echtgenoten) 1 gemeenschappelijk vermogen (sui generis) - heeft geen rechtspersoonlijkheid - is geen onverdeeldheid (art. 815 BW geldt niet) = een patrimonium met eigen bestemming Gemeenschappelijk vermogen is sui generis. Het heeft geen rechtspersoonlijkheid, op zichzelf geen vorderingen inleiden, altijd optreden via de echtgenoten zelf. Ge kunt ni namens het gem vermogen een vordering inleiden. Het is een gemeenschap en geen klassieke onverdeeldheid zoals in zakenrecht gezien (da geldt hier niet) Indeling vh wettelijk stelsel (in BW zeer complex, hier anders uitleggen) 1. Actief 2. Passief 3. Bestuur 4. Ontbinding.Vereffening.Verdeling §2. Actief A. Baten van de eigen vermogens - Goederen eigen omwille van hun oorsprong (art. 1399 BW) - Goederen eigen omwille van hun aard (art. 1400-1401 BW) B. Baten van het gemeenschappelijk vermogen (art. 1405 BW) C. Twee bijzondere problemen

247

Da zijn de activa van die drie vermogens. Wa zit er daarin ana activa. Die activa zijn die eigen of van de gemeenschap? Daar gaat da over. A. Baten van de eigen vermogens We beginnen met wa zijn de baten van de eigen vermogens van de echtgenoten. (dias geven structuur) -

goederen eigen omwille van hun oorsprong omwille van hun aard

1.

Goederen eigen omwille van hun oorsprong (art 1399 BW)

Wa wordt er verwacht: er gaan u een reeks verrichtingen voorgelegd worden in een huwelijk en gij moet vereffenen verdelen, eerst dus de activa wa is eigen en wa is gemeenschappelijk; Als ik u een transactie geef moet ge de juiste kwalificatie kunnen doen. Ge moet de RH in die categorieen knn steken en daar de juiste wetsbepalingen op toe te passen. De wet zegt dat er een hoop goederen eigen zijn en eigen blijven want eigen omwille van oorsprong.

a. Goederen van voor het huwelijk (tegenwoordige goederen) wa ge hebt voor ge trouwt die blijven eigen. - Schuldvordering met vaste dagtekening voor het huwelijk. Vb gij hebt een lening toegestaan aan een vriend ge hebt een schuldvordering voor die vriend eh als da voor het huwelijk is opgesteld dan is da eigen en alles wa wordt terugbetaald ook tijdens het huwelijk is eigen - Titel van eigendomsverkrijging dateren van voor het huwelijk. Als ge een koopoptie hebt genomen op een huis als dan de titel voor het huwelijk dan eigen, als koopoptie lichten na het huwelijk dan zal da huis nimeer eigen zijn.

b. Goederen om niet verkregen tijdens huwelijk (toekomstige goederen) Bv ge erft van u ouders terwijl ge getrouwd zijt dan is da van u eigen vermogen, legaten (schenkingen bij testament) da is ook voor u, schenkingen tijdens het huwelijk (u ouders geven u een perceel grond tijdens huwelijk)

c. Bewijs van het eigen karakter van een goed Hoe kunt ge da eigen karakter ve goed bewijzen? Tss echtgenoten alle bewijsmiddelen. (art. 1399, derde lid BW): door alle wettelijke middelen, met inbegrip van getuigen en vermoedens en zelfs van algemene bekendheid

248

Maar soms ook tav derden. Van belang als derden een schuldvordering hebben, naargelang aard vd schuld kan die derde zich verhalen op 3, 2 of 1 vermogen. Tav derden strenger, alleen limitatief in wetboek opgesomd - een authentieke boedelbeschrijving - deugdelijk bezit ex art. 2229 BW - titels met vaste dagtekening (authentiek of onderhands) - bescheiden van een openbare dienst (vb imatriculatie van een auto) - vermeldingen in regelmatig gehouden of opgemaakte registers, bescheiden of borderellen(zie art. 1399, tweede lid BW) - " vb rekeninguittreksels van de bank, bestelbonnen en facturen (altijd een tegenbewijs mogelijk) In praktijk grote discussie: wat is bewijskracht tav derden van lijst van goederen opgenomen in of gehecht aan huwelijkscontract? De notaris maakt da. In hoeverre kunt ge da tegenwerpen aan derden schuldeisers? Eerste strekking zegt die lijst heeft evenveel bewijskracht als authentieke akte want die zit in een authentieke akte. Bewijslast wordt verplaatst na ar derde schuldeiser Tweede strekking (juiste strekking): de rechter apprecieert soeverein de bewijswaarde van die lijst. Er is altijd tegenbewijs mogelijk. Ik denk da da juist is want wa heeft bewijskracht authentiek: wat de notaris de auditu et de visu heeft vastgesteld. En wat is da? Dat is op mijn kantoor zijn die en die verschenen en dan is ook authentiek dat de echtgenoten verklaard hebben dat de lijst eigen is vd vrouw en die lijst eigen van de man. De notaris kan da ni nagaan, kan de herkomst van die gelden niet nagaan. Dus niet de bewijswaarde van authentieke akte.

2. -

-

Goederen eigen omwille van hun aard

Accessoria (art. 1400 BW) (toebehoren) van eigen goederen: eigen, ongeacht het tijdstip van verkrijging, maar behoudens vergoeding indien daartoe aanleiding bestaat. Stel dat die betaald zijn met gemeenschappelijke gelden? In eigen vermogen maar da zal aanleiding geven tot een vergoedingsrekening (ook kunnen opmaken!) strikt persoonlijke goederen (art. 1401 BW), eigen ongeacht het tijdstip van verkrijging

a. Accessoria vben van accessoria(lijst ni vanbuiten leren, ge moet gewoon reeks van handelingen knn kwalificeren) i. toebehoren van eigen onroerende goederen of onroerende rechten

huis gebouwd op eigen grond is eigen zelfs als da huis met gemeenschappelijk geld is gekocht. accessorium sequitur principale Eigenaardig hier is dat de hoofdzaak de grond is. Recht van natrekking speelt hier. Maar als ge da doet met gemeenschappelijke gelden dan zal een vergoeding verschuldigd zijn aan de gemeenschap door het eigen vermogen. (art 1400,1 BW) 249

sommige zaken zijn geen toebehoren. Als ge een perceel grond zou kopen achter of naast uw huis. Kan door beding van aanhorigheid eigen gemaakt worden. De horizontale natrekking da valt ni onder het recht van natrekking als ge da toch zou willen behouden moet da in huwelijkscontract opm: Verzaking aan het recht van natrekking (ten voordele van het gemeenschappelijk vermogen) is nietig, als deze gebeurt buiten het raam van een wijziging van huwelijksvermogensstelsel ii. toebehoren van eigen waardepapieren

bv stemrecht da vasthangt aan uw aandelen wat niet: uitkering ve dividend probleem: ene echtgenoot koopt een lotje stel u voor da ge wint, de winnende echtgenoot zegt da geld is voor mij want ik heb da lotje met mijn eigen geld gekocht. Het winnend lot in de loterij is altijd gemeenschappelijk (staat in parlementaire voorbereiding) iii. goederen ae echtgenoot ten bezwarende titel overgedragen door een ascendent (ouders of grootouders).

hetzij ter voldoening van een schuld van de ascendent hetzij onder de verplichting een schuld van die ascendent aan een derde te betalen (= familiebeschikkingen als voorschot op erfenis) iv. het aandeel door een echtgenoot verkregen in een goed waarvan hij reeds mede-eigenaar is.

om bijkomende onverdeeldheden te vermijden bv. onverdeeldheid met broers en/of zussen na erfenis na inkoop wordt men volledig eigenaar (maar: eventueel vergoedingsplicht) Stel dat u langstlevende ouder sterft. Dan zult ge erven. Bv huis da ge erft met u broer, elk de helft van de volle eigendom. Dus gij zijt door die nalatenschap al eigenaar van de helft van da huis. Stel ge wilt da huis volledig en ge koopt de andere helft van u broer. U broer uitkopen om zelf volledige eigenaar te worden. Dan verkrijgt ge dus een aandeel in ene goed waarvan ge al mede eigenaar zijt. Meestal wordt da me gemeenschapsgeld betaald, maar het is toch eigen. v. Goederen die ge ofwel door zaakvervanging, ofwel door belegging of wederbelegging van eigen goederen hebt verkregen.

Zaakvervanging: eigen goederen die vervangen zijn, die zijn in wettelijk stelsel ook eigen. Vb ruil; vb gebt aandelen verkregen ie vennootschap en omda ge een handelszaak hebt ingebracht. Die handelszaak was eigen goed dus die aandelen ook. Vb gebt ene huis en da brandt af dan krijgt ge geld van de verzekering da geld zal ook eigen zijn. Vb onteigeningsvergoeding voor eigen tuin dan is da geld ook eigen

250

Belegging = een goed verwerven met eigen gelden. Eigen gelden rechtstreeks investeren om iets anders te krijgen Wederbelegging= een goed verwerven na vervreemding ve eigen goed; Ge verkoopt eerst iets en met da geld da ge daarvan ontvangt koopt ge iets anders. Da wa ge dan verwerft kan onroerend of roerend zijn - Onroerende wederbelegging (art 1402 BW): een onroerend goed verwerft na vervreemding ve eigen goed. Via die techniek kunt ge het onroerend goed da ge verwerft als eigen kwalificeren. De wet stelt voorwaarden. Maar tegenwerpelijk als ge verklaart dat het gaat om wederbelegging, en als het voor meer dan de helft betaald is met eigen geld of goederen (cumulatieve vwen). Als die vwen ni voldaan dan is het gemeenschappelijk. - Vervroegde onroerende wederbelegging (art 1403 BW): er gebeurt eerst een aankoop met gemeenschappelijke gelden en dan de vervreemding van eigen goed om het gebruikte gemeenschapsgeld terug te betalen. Ge moet da ook in de authentieke verkoopakte zeggen da ge da doet en meer dan de helft van de gebruikte gemeenschapsgoederen moeten binnen 2j zijn terugbetaald. En hier regime van gezamenlijk bestuur, beide echtgenoten moeten toestemmen (art 1418 BW). Want het goed is ni dadelijk eigen. - Roerende wederbelegging (art 1404 BW): daar zijn geen formaliteiten voor vereist. Bewijs van aankoop met eigen gelden of met de opbrengst v/d verkoop van eigen goed volstaat Vervroegde roerende wederbelegging is niet wettelijk voorzien; mag worden aangenomen, mits toepassing van de regels voor onroerende wederbelegging vi. Gereedschappen en werktuigen die dienen tot het uitoefenen van het beroep.

zie art. 217, tweede lid BW: elke echtgenoot kan zijn inkomsten (secundair) besteden aan de aanschaf van verantwoorde beroepsgoederen de beroepsactieve bestuurt deze goederen alleen Vb een tandartsinstallatie. Da kost heel veel geld! Die tandartsinstallatie wordt dikwijls gemeend maw toch met gemeenschappelijk gelden betaald. Er moet dan een vergoedingsrekening worden gemaakt. Die vergoeding mag ni kleiner zijn dan de uitgegeven som, dat is zeer onbillijk want hij heeft heel zijn leven inkomsten gegenereerd met zijn beroep wat in gemeenschap gaat en na 20jaar is da kabinet ni veel meer waard en dan moet hij nog zoveel betalen, dat is ni billijk. Oplossing: het is eigen maar wordt ingebracht in gemeenschappelijk vermogen. Ge moet het duswel inbrengen anders die hoge vergoedingen ah einde vd rit. vergoeding verschuldigd aan het GV, die niet kleiner mag zijn dan de uitgegeven som (art. 1435 BW) = onbillijk oplossing in de notariële praktijk: inbreng in het GV + toebedeling bij voorrang aan de beroepsactieve echtgenoot

251

vii. Rechten verbonden ae personenverzekering door de begunstigde zelf gesloten die hij verkrijgt bij overlijden van zijn echtgenoot of na ontbinding stelsel.

Vb levensverzekering of termijnverzekering. Art. 1400, 7 BW is impliciet opgeheven door art. 127 wet landverzekeringsovereenkomst van 25 juni 1992 : dus die wet zegt dat het eigen is maar aan gemeenschappelijk vermogen is geen vergoeding verschuldigd. Das een probleem want meestal met gemeenschappelijke gelden betaald. Art. 127 wet landverzekeringsovereenkomst: aanspraken ontleend aan de verzekering die een in gemeenschap van goederen getrouwde echtgenoot ten behoeve van een ander of zichzelf heeft bedongen zijn een eigen goed van de begunstigde Art. 128 wet landverzekeringsovereenkomst: aan het GV is geen vergoeding verschuldigd, behalve voor zover d premiebetalingen ten laste van dat vermogen gedaan, kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan Zaak gemengde levensverzekering. gemengde levensverzekering, afgesloten door een onder het wettelijk stelsel gehuwde man: - terugbetalingen gewaarborgd na zijn overlijden - uitkering kapitaal indien hij 65 wordt = eigen volgens art. 127 Arbitragehof nr. 54/99, 26 mei 1999: ongrondwettig Zo een verzekering als eigen zonder vergoeding dat is ongrondwettig. Wat moet er dan gebeuren om die ongrondwettigheid op te heffen? Gevolgen? Onderscheid: - gewone levensverzekering (waarbij enkel na overlijden wordt uitbetaald): geen bezwaar tegen het eigen karakter, zonder vergoeding - gemengde levensverzekering: o oogmerk spaarverrichting: uitkering is gemeenschappelijk o oogmerk pensioenverrichting: uitkering is eigen, mits vergoeding, overeenkomstig art. 1435 BW Wat met prestaties uit een groepsverzekering? De werkgever betaald een deel van het loon en deel afgehouden voor groepsverzekering. Wat als ge da krijgt op ogenblik dat huwelijk nog bestaat. Uitspraak Grondwettelijk Hof tegen de wet. GwH 27 juli 2011: deze kunnen als inkomsten uit beroepsbezigheden worden beschouwd, die volgens art. 1405, 1 BW gemeenschappelijk zijn (het kapitaal moet dus als onderdeel v/h actief v/d gemeenschap bij de vereffening/verdeling in de te verdelen massa worden opgenomen)

252

Die prestaties die ge krijgt kunnen als inkomsten uit beroepsbezigheden beschouwd worden. Da wordt gelijkgesteld me loon end a is ook zo want da is gefinancierd met loon. Cassatie gaat ook in dezelfde zin. Helaas nu wetsontwerp die da kwalificeert als pensioen.

b. Strikt persoonlijke goederen Vijf categorieën strikt persoonlijke goederen zijn ook eigen krachtens de wet i. kleren en voorwerpen voor persoonlijk gebruik

da is logisch denkt ge, maar wordt moeilijk, zaken bijvoorbeeld over bontmantels en juwelen. Er is een geschil geweest over koppel dat 22 jaar gehuwd was en vrouw had 23 juwelen ze had bij verloving en ieder jaar iets gekregen. Ze waren gekocht met gemeenschapsgeld en man zei da was belegging. Voor hof van beroep ni aanvaard want bleek da die juwelen veel minder waard waren dan wat die man er ooit had voor betaald. ii. Literaire, artistieke of industriële eigendomsrecht.

Betekent da alleen exploitatierecht eigen is. Ik kies zelf welke uitgever enzovoort. De opbrengst van de exploitatie bv de verkoop van mijn boeken, da is gemeenschappelijk. iii. Recht op herstel van persoonlijke lichamelijke of morele schade.

Recht is eigen vergoeding ni altijd Morele schade das altijd eigen Lichamelijke schade? Ja u been is kapot da moet vergoed worden, maar er is ook een aspect inkomstenderving. Cassatie zegt tis allemaal eigen! iv. Recht op pensioen, lijfrente of soortgelijke uitkering

Recht is eigen uitkeringen gemeenschappelijk Vb onderhoudsgelden betaald aan een hertrouwde vrouw. Haar ex echtgenoot betaalt haar maar ze is ondertss hertrouwd. Dan vallen die uitkeringen in gemeenschappelijk vermogen van nieuw huwelijk. Maar da verliest relevantie want uitkering vervalt na nieuw huwelijk. v. Lidmaatschapsrechten verbonden aan gemeenschappelijke aandelen in vennootschappen waarvan alle aandelen op naam zijn, indien die toebedeeld zijn aan of ingeschreven zijn op naam van één echtgenoot alleen

Weer rechten zijn eigen maar vermogenswaarde is gemeenschappelijk

253

B. Baten van gemeenschappelijk vermogen (art 1405 BW) = gemeenschappelijke goederen 1. inkomsten uit beroepsbezigheden. Ge moet daar ook onder begrijpen alle inkomsten die ze vervangen of aanvullen. Eindejaarspremie, ziekte en invaliditeitsuitkering,… 2. vruchten, inkomsten en interesten van eigen goederen? Ge hebt een eigen huis van voor huwelijk dan verhuurt ge dat dan ist gemeenschappelijk 3. schenkingen en legaten aan beide echtgenoten 4. alle goederen waarvan niet bewezen is dat zij eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling (de essentie is dus wel dat het gemeenschappelijk is) C. Twee bijzondere problemen

1.

Handelszaak

begonnen tijdens het huwelijk dan is de handelszaak gemeenschappelijk begonnen voor het huwelijk of geërfd dan ist eigen vb man die voor huwelijk kleinhandel in gevogelte en wild, tijdens huwelijk uitgbouwd tot groothandel in vlees en vis. Dan zegt men tijdens huwelijk nieuwe handelszaak dus tis gemeenschappelijk opm: Schulden en schuldvorderingen van een handelaar maken geen integrerend deel uit van de handelszaak

2.

Cliënteel van een vrij beroep

is cliënteel van een vrij beroep eigen of gemeenschappelijk? Verschelden zegt weer afsplitsing recht op cliënteel is eigen en inkomsten gemeenschappelijk rechtspraak is anders. Luik advocaat; Gent dokter en brussel plastisch chirurg en orthodontist - Luik: activiteit van advocaat is zo persoonlijk ge kunt da ni gemeenschappelijk maken - gent: onlosmakelijk verbonden met persoon vd arts en ge kunt vermogenswaarde ni los zien van de persoon zelf. Dat is ni juist want code van geneesheren die laat da toe da geneesheren vennootschappen worden gecreëerd en ge kunt de vermogenswaarde van cliënteel inbrengen dus dan ist wel mogelijk om vermogenswaarde af te splitsen - Brussel: als ge da gemeenschappelijk zou maken dan zou het na ontbinding moeilijk zijn om u beroep verder te zetten. Daar argumenten over praktisch belang.

254

§3. Passief Onderscheid tussen bijdrage en verbintenis Bijdrage da is gemeenschappelijk of eigen karakter. Bij de schulden speelt er iets extra de verbintenis, de verhaalbaarheid van die schulden, op welke vermogens verhaald? Voorlopig passief, vraag naar verhaalbaarheid Vraag naar eigen of gemeenschappelijk karakter bij de ontbinding A. Onderscheid tussen bijdrage en verbintenis Definitief passief = bijdrage tussen echtgenoten betreft het statuut zelf van de schuld: eigen of gemeenschappelijk Voorlopig passief = verbintenis t.a.v. de SE’s betreft de verhouding tussen echtgenoten en SE’s, het verhaalrecht van de SE’s Algemeen: - eigen schuld is enkel verhaalbaar op eigen vermogen van de schuldenaar en ook op diens inkomsten. Uitzonderlijk op gemeenschappelijk vermogen - gem vermogen: principieel drie vermogens, uitzonderlijk 2 B. Definitief passief (art 1406-1408 BW) Overzicht (structuur!) 1. Eigen schulden a. omwille van hun oorsprong (art. 1406 BW) b. omwille van hun aard (art. 1407 BW) 2. Gemeenschappelijke schulden (art. 1408 BW)

1.

Eigen schulden a. Eigen omwille van hun oorsprong (art 1406 BW)

“schulden van de echtgenoten die dagtekenen van vóór het huwelijk en de schulden ten laste van erfenissen en giften die hun toevallen tijdens het huwelijk, blijven eigen schulden” vb gelden geërfd door de man die zijn eigen en dan bij erven successierechten. Die successierechten da zijn schulden ten laste van erfenissen. Vb gebt een schenking gekregen daaraan gekoppeld schenkingsrechten das ook belasting. Adagium! Ubi emolumentum, ibi onus Waar het voordeel is daar is de last. 255

b. Eigen omwille van hun aard (art 1407 BW) 4 limitatief opgesomde categorieën contractuele schulden door één echtgenoot aangegaan of (quasi-)delictuele schulden opgelopen door één echtgenoot tijdens het huwelijk (1) Schulden door een echtgenoot aangegaan in het uitsluitende belang van zijn eigen vermogen. Bv renoveren van eigen goed, een eigen huis. Wel raar eh de kosten zijn voor u ma als ge het verhuurt ist gemeenschappelijk. (volgens de parlementaire voorbereiding – onterecht – zelfs schulden voor onderhoud en instandhouding) (2) Schulden ontstaan uit een persoonlijke of zakelijke zekerheid door één echtgenoot gesteld in een ander belang dan dat van het gemeenschappelijk vermogen Vb een echtgenoot heeft zich borg gesteld voor een vriend. Zakelijke zekerheid: hypotheek, pand, voorrechten,… (3) Schulden ingevolge verboden handelingen of verboden beroepen. Vb ge moogt geen bordeel uitbaten in gezinswoning vb rekening van neonlichten, die schulden zijn eigen. Vb lening aangaan zonder toestemming van mede-echtgenoot. (4)Schulden ontstaan uit strafrechtelijke (delictuele) of een onrechtmatige daad (quasi delictueel) door een echtgenoot. Bv boetes enzo Schulden die voortvloeien uit contractuele aansprakelijkheid da valt hier NIET onder

2.

Gemeenschappelijke schulden (art 1408 BW)

niet limitatieve opsomming

a. Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk ze hebben alletwee hun handtekening geplaatst (ook al zijn ze in het uitsluitend belang van een eigen vermogen aangegaan) b. Schulden aangegaan door één echtgenoot ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen Dat is dus gemeenschappelijk, ze zullen alleen maar hoofdelijk zijn als ze ni buitensporig zijn. cf. art. 222 BW: huishoudelijke en opvoedingsschulden verbinden de echtgenoten hoofdelijk, tenzij ze buitensporig zijn dus: buitensporige schulden: wel gemeenschappelijk, niet hoofdelijk Hospitalisatiekosten zijn steeds gemeenschappelijk, ook al leven de echtgenoten feitelijk gescheiden (Cass. 20 maart 1997) 256

c. Schulden aangegaan door één echtgenoot in het belang van het gemeenschappelijk vermogen -

onderhoudskosten m.b.t. een eigen goed (de huuropbrengst is immers gemeenschappelijk) beroepsschulden (inkomsten)belastingschulden d. Schulden ten laste van giften die de gemeenschap toekomen

Schulden ten laste van giften aan - de twee echtgenoten gezamenlijk OF - één echtgenoot onder beding dat de gegeven of vermaakte goederen gemeenschappelijk zullen zijn e. Interesten van eigens schulden Enkel de moratoire interesten (verwijlinteresten) niet de vergoedende (compensatoire) interesten. f.

Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van één der echtgenoten

Da gaat over kinderen en kleinkinderen van een der beide echtgenoten, wat is de rechtsgrond van die onderhoudsplicht? Voor kinderen art 203 of 205 voor kleinkinderen art 205. Als er zo een schulden zouden bestaan dan is die schuld gemeenschappelijk Problemen: wat met onderhoudsschulden tav ascendenten en wat met onderhoudsschulden tav een vorige echtgenoot? Onderhoudsschulden tav ouders en grootouders ogv art 205 en tav schoonouders ogv art 206 - Schoonouders logisch gemeenschappelijk verhaalbaar op 3 vermogens tenzij da schoonouder zou hertrouwen, dan 2 vermogens, niet meer eigen vermogen van aanverwant - Tav ouders en grootouders (2 strekkingen) o Het is een voorhuwelijkse schuld, die schuld is ontstaan obv afstamming dus die schuld bestond al voor het huwelijk dus het is eigen (meerderheid doctrine) o Die schuld wordt maar verwezenlijkt als zij behoeftig zijn. En meestal ontstaat dat mar tijdens het huwelijk en dat is een argument voor gemeenschappelijk karakter van de schuld (standpunt verschelden). Gemeenschappelijk en verhaalbaar op 2 vermogens niet op 3. Uitkering lastens de vorige echtgenoot uitkering ex art 301 BW - Cass: de gemeenschap moet niet bijdragen in de lasten van vorig huwelijk context van cassatie arrest: Een man is hertrouwd en overlijdt. Hij betaalde

257

gedurende zijn tweede huwelijk 2.800.000 BEF aan zijn eerste echtgenote in het raam van art. 301 BW. Dit bedrag is voor 80% fiscaal aftrekbaar. Fiscaal voordeel (voor de gemeenschap) = 1.350.000 BEF De betalingen gebeurden met gemeenschapsgeld, dus er is vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen. Wat is het bedrag van die vergoeding bij de vereffening/verdeling? 2.800.000 BEF of 1.450.000 BEF (zijnde het betaalde bedrag 2.800.000 BEF min het fiscale voordeel 1.350.000 BEF)? Volgens het Hof van Cassatie 2.800.000 BEF Cassatie heeft toch beslist volle pot. (zuivere toepassing). Dat is toch absurd. - Verschelden pleit voor het feit dat dat ook een gemeenschappelijke schuld zou zijn omdat dat ook afhankelijk is van loon. Het gaat om een last van de inkomsten Uitkering ex art. 1288, eerste lid, 4° Ger.W. Wat met uitkering na EOT; dat is contractuele verbintenis die ge vrijwillig aangaat. Hier ist zeer duidelijk dat dat een eigens chuld is niet verhaalbaar op gemeenschappelijk vermogen. Het is een voorhuwelijkse schuld. zonder discussie een eigen schuld (Cass. 27 mei 1991), niet verhaalbaar op de gemeenschap de grondslag ligt immers in een overeenkomst die het huwelijk noodzakelijk voorafgaat g. Schulden waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling Restbepaling: schulden waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn die zijn gemeenschappelijk art. 1408, 7 BW is de tegenhanger van art. 1405, 4 BW (i.v.m. actief) Wat met debetsaldo van een eigen bankrekening? Als ge onder nul gat op een bankrekening das ook een schuld die moet aangezuiverd worden. Bv ieper er kan niet worden bewezen dat die schuld ni in het belang van het gezin bv. Ik denk da da fout is. Als ge int rood gaat dan is da eigenlijk een lening zonder toestemming. Dus eigen maar eventueel verhaal op gemeenschappelijk vermogen en bewijslast bij bank dat gemeenschap er ook voordeel bij heeft gehad. (in casus altijd gevallen waar geen discussie over mogelijk is, dit is meer voor op mondeling examen) C. Voorlopig passief (art 1409-1414 BW) Overzicht 1. Verhaalrecht v/d SE’s m.b.t. eigen schulden Algemene regel: art. 1409 BW Uitzondering: uitgebreider verhaalrecht: art. 1410-1413 BW 2. Verhaalrecht v/d SE’s m.b.t. gemeenschappelijke schulden Algemene regel: art. 1414, eerste lid BW Uitzondering: beperkter verhaalrecht: art. 1414, tweede lid BW

258

1.

Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. eigen schulden a. Algemene regel: art. 1409 BW

enkel verhaal op het eigen vermogen en de inkomsten van de echtgenootschuldenaar hoelang blijven inkomsten inkomsten? Inkomsten zijn bedragen die nog ni zijn uitgekeerd. - strikt: enkel wat nog vatbaar is voor beslag bij WG - ruim (te verkiezen): zolang ze nog niet zijn belegd en nog individualiseerbaar zijn b. Uitzondering: uitbreiding van het verhaalrecht art. 1410-1413 BW verhaal op het eigen vermogen en de inkomsten van de echtgenoot-schuldenaar + verhaal op het gemeenschappelijk vermogen Uitzonderlijk verhaalsrecht uitgebreider alleen maar in de gevallen die de wet bepaald (opgesomd in de wet) (1) als het gem vermogen verrijkt werd Rechtstreeks: “in zoverre het verrijkt is - door opneming van eigen goederen van de schuldenaar” (art. 1410, eerste lid BW) - wanneer het bewijs van eigen karakter niet wordt geleverd - door inbreng in de gemeenschap Onrechtstreeks: eigen schulden, voortvloeiend uit een verboden beroep, een verboden rechtshandeling, strafrechtelijke veroordeling of onrechtmatige daad kunnen op het GV worden verhaald, “in zoverre het uit dat beroep of die handelingen voordeel heeft getrokken” (art. 1411 en 1412, eerste lid BW) Verhaal ten belope van de verrijking (rechtstreeks) of voordeel (onrechtstreeks); Bewijslast rust telkens op SE (2) In geval van delictuele of quasi-delictuele schuld (art. 1412, tweede lid BW) Bij delictuele of quasi delictuele schuld eerst de dader zijn vermogen uitputten en dan gemeenschappelijk zelfs wanneer het GV hieruit geen voordeel heeft gehaald maar enkel: - indien het EV v/d dader ontoereikend is - ten belope van de helft v/d netto-baten v/h GV (veronderstelt een inventaris van eigen en gemeenschappelijke goederen) (3) In geval van schuld aangegaan door beide echtgenoten in verschillende hoedanigheid (art. 1413 BW) Vb de ene staat borg voor de andere. uitzonderlijk verhaal op de drie vermogens

259

2.

Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. gemeenschappelijke schulden a. Algemene regel: art. 1414, eerste lid BW verhaal op de drie vermogens

(voor beslagleggende SE’s bestaat er geen volgorde; tussen echtgenoten kan er bij de vereffening wel sprake zijn van vergoeding) onderscheid qua verhaalrecht naargelang de wijze waarop de gemeenschappelijke schuld werd aangegaan: - door één echtgenoot: verhaalbaar voor het totale bedrag - door beide echtgenoten gezamenlijk: na aanspreken van één echtgenoot: verhaalbaar voor ½ na aanspreken beide: verhaalbaar voor het totale bedrag - hoofdelijke schuld: verhaalbaar voor het totale bedrag, ook al werd slechts één echtgenoot aangesproken b. Uitzondering: beperking van het verhaalrecht tot twee vermogens (art. 1414, tweede lid BW) 4 categorieën gemeenschappelijke schulden mogen niet worden verhaald op het eigen vermogen van de niet-contracterende echtgenoot (1) Schulden door één echtgenoot aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen, wanneer zij buitensporige lasten meebrengen (2) Interesten die een bijzaak vormen van de eigen schulden van één echtgenoot (3) Schulden door één echtgenoot aangegaan bij de uitoefening van zijn beroep ook: schulden aangegaan in het raam van een eigen handelszaak niet: (inkomsten)belastingschulden " Zeer belangrijk (4) Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van één echtgenoot (+ onderhoudsschulden t.a.v. de ouders en grootouders van een echtgenoot) D. Aparte regeling voor schulden tussen echtgenoten (art. 1450 BW) geen onderscheid tussen bijdrage en verbintenis blijven buiten de vereffening-verdeling na de verdeling kunnen ze verhaald worden op de goederen van de echtgenootschuldenaar Schuldvorderingen van de ene echtgenoot op de andere kunnen tijdens het wettelijk stelsel alleen verhaald worden op de eigen goederen van de schuldenaar (dus niet op de gemeenschap)

260

Deze schuldvorderingen brengen van rechtswege interest op, te rekenen van de dag van de ontbinding van het stelsel voorbeeld? De ene echtgenoot leent iets van een andere echtgenoot. Ander voorbeeld: een schadevergoeding wordt toegekend, bv na partnergeweld. Da blijft allemaal buiten vereffening-verdeling gewoon achteraf opvorderen. Ontbinding werkt terug tot dag inleiding van verzoekschrift tot echtscheiding

261

25/11/2013 §4. Bestuur Niet kennen voor casusexamen Overzicht: A. Inleiding: drie vormen van bestuur B. Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen C. Bestuur van het eigen vermogen D. Beveiligingsmaatregelen en sancties A. Inleiding Drie verschillende vormen van bestuur: - alleenbestuur - gelijktijdig (syn. concurrentieel) bestuur - gezamenlijk (syn. gemeenschappelijk) bestuur B. Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen 1. Begrip bestuur en doelgebondenheid van bestuur 2. De regel: het gelijktijdig bestuur (art. 1416 BW) 3. De eerste uitzondering: het alleenbestuur 4. De tweede uitzondering: het gezamenlijk bestuur

1. Begrip bestuur en doelgebondenheid van bestuur Art. 1415 BW Het bestuur omvat alle bevoegdheden van beheer, genot en beschikking - Daden van beheer: beogen de normale toekomstige vruchtdraging van het vermogen te verzekeren (inkomsten beleggen, een huis verhuren voor minder dan 9 jaar…) - Daden van genot: impliceren het genieten van de vruchten van een goed (bv. het ontvangen van huurgelden) - Daden van beschikking: rechtshandelingen waarbij de samenstelling van het vermogen wordt gewijzigd en een vermogensbestanddeel definitief of voor een langere periode het vermogen verlaat (bv. een goed verkopen of verhuren voor meer dan 9 jaar). De echtgenoten besturen het gemeenschappelijk vermogen in het belang van het gezin

2. De regel: het gelijktijdig bestuur (art. 1416 BW) door de ene OF door de andere echtgenoot de niet-optredende echtgenoot is gebonden Gelijktijdig bestuur is de normale en tevens residuaire bestuursvorm voor het bestuur van het gemeenschappelijk vermogen

262

a. Handelingen die onder het gelijktijdig bestuur vallen (exemplatieve opsomming; niet i/d wet) (1) Handelingen ten behoeve v/d huishouding en de opvoeding v/d kinderen zelfs aankopen op afbetaling (consumenten-krediet) als deze “noodzakelijk” zijn (zie art. 1418, e) BW) (2) Handelingen m.b.t. roerende goederen - aanschaffen van een wagen (voorbehoud voor de aankoop op afbetaling) met gemeenschapsgeld - koop /verkoop van aandelen - geld afhalen van een gemeenschappelijke rekening -… (3) Legaten maken alle categorieën legaten maar een echtgenoot kan over niet meer dan zijn aandeel in het GV beschikken (art. 1424 BW) (4) Bepaalde schenkingen (art. 1419, tweede lid BW) regel inzake schenkingen = gezamenlijk bestuur uitzonderingen (gelijktijdig bestuur): - schenkingen, vrijgesteld van inbreng krachtens art. 852 BW - schenkingen aan de LLE Art. 852 BW: kosten van voeding, van onderhoud, van opvoeding, van het aanleren van een ambacht, gewone kosten van uitrusting, kosten van bruiloft en gebruikelijke geschenken zijn niet aan inbreng onderworpen. Kan een echtgenoot een (tegenwoordig) gemeenschappelijk goed schenken aan zijn echtgenoot? Ja, mits: - toestemming (art. 1419, eerste lid BW) en aanvaarding door de medeechtgenoot - een (middelgrote) procedure tot wijziging van huwelijksvermogensstelsel (5) Verhuringen voor maximum 9 jaar evenals andere daden van bewaring of beheer (6) Daden van beheer in geval van gezamenlijke beroepsuitoefening zie art. 1417, tweede lid in fine BW b. Gehoudenheid van de andere echtgenoot Een echtgenoot is ertoe gehouden “de bestuurshandelingen van de andere te eerbiedigen” (art. 1416 in fine BW) Probleem bij verkoop van dezelfde auto: eerste verkrijger heeft voorrang, tenzij de latere eerst in bezit is gesteld en te goeder trouw is (art. 1141 BW)

263

3. De eerste uitzondering: het alleenbestuur De echtgenoot die een beroep uitoefent, verricht alle daartoe noodzakelijke bestuurshandelingen alleen (art. 1417, eerste lid BW) cf. het verschil met art. 217, tweede lid BW, i.v.m. de aanschaf en het bestuur van verantwoorde beroepsgoederen Kan een echtgenoot alleen de handelszaak verwerven, noodzakelijk voor de uitoefening van zijn beroep? Neen, toestemming van de echtgenoot is vereist voor de verkrijging of overdracht van een handelszaak, zie art. 1418,1, b BW (i.v.m. het gezamenlijk bestuur) Inpandgeving noodzakelijk om beroepsredenen is wél mogelijk door één echtgenoot alleen (zie art. 1417, eerste lid BW).

4. De tweede uitzondering: het gezamenlijk bestuur veronderstelt de “toestemming” van beide echtgenoten maar zij moeten strikt genomen niet in persoon aanwezig zijn op het ogenblik dat de handeling wordt gesteld (bekrachtiging achteraf is mogelijk) Gezamenlijk bestuur voor 4 categorieën handelingen: a. Daden van beschikking in het raam van een gezamenlijke beroepsuitoefening b. Bepaalde gewichtige handelingen, steeds vatbaar voor nietigverklaring c. Bepaalde (iets minder) gewichtige handelingen, vatbaar voor nietigverklaring mits benadeling d. Schenkingen van gemeenschapsgoederen

a. Daden van beschikking in het raam van een gezamenlijke beroepsuitoefening (art. 1417, tweede lid BW) daden die economisch gezien niet als beheershandelingen kunnen worden gekwalificeerd Een daad van economisch beheer is bv. de van de stock van een kleinhandelszaak.

b. Bepaalde gewichtige handelingen, steeds vatbaar voor nietigverklaring (art. 1418,1 BW) zo ze door één echtgenoot alleen werden gesteld (1) verkrijgen, vervreemden of met zakelijke rechten bezwaren van voor hypotheek vatbare goederen (2) verkrijgen, overdragen of in pand geven van een handelszaak of enig bedrijf (3) sluiten, vernieuwen of opzeggen van huurovereenkomsten voor langer dan negen jaar + toestaan van een handelshuur- of pachtovereenkomst Bij het toestaan van een handelshuur- of pachtovereenkomst valt enkel de handeling van de verhuurder/verpachter onder het gezamenlijk bestuur; de handeling van de huurder of de pachter valt onder het alleenbestuur.

264

c. Bepaalde (iets minder) gewichtige handelingen, vatbaar voor nietigverklaring mits benadeling van de andere echtgenoot (art. 1418, 2 j° art. 1422 BW) er is sprake van benadeling indien het ontvangen geld niet besteed is in het belang van het gezin (1) overdracht of inpandgeving van een hypothecaire schuldvordering (2) ontvangen van de prijs van een vervreemd onroerend goed of van de terugbetaling van een hypothecaire schuldvordering en verlenen van opheffing van een hypothecaire inschrijving (3) aanvaarding of verwerping van legaten en schenkingen onder beding dat ze gemeenschappelijk zullen zijn (4) aangaan van leningen (enkel het ontlenen, niet het uitlenen) (5) een consumentenkrediet aangaan (= aankoop op afbetaling) 2 uitzonderingen: Eerste uitzondering: - aankopen en leningen op afbetaling noodzakelijk voor de beroepsuitoefening: alleenbestuur Tweede uitzondering: - aankopen en leningen noodzakelijk voor de huishouding en de opvoeding van de kinderen: gelijktijdig bestuur d. Schenkingen van gemeenschapsgoederen (art. 1419 BW) toestemming vereist voor alle vormen van schenkingen (= gezamenlijk bestuur), behalve - giften vrijgesteld van inbreng krachtens art. 852 BW - giften aan de LLE (gelijktijdig bestuur) C. Bestuur van het eigen vermogen (art. 1425 BW) Iedere echtgenoot bestuurt zijn eigen vermogen alleen beperking: de bescherming van de gezinswoning ex art. 215 BW D. Beveiligingsmaatregelen en sancties 1. 2. 3. 4.

Rechterlijke machtiging (art. 1420 BW) Rechterlijk verbod (art. 1421 BW) De nietigverklaring (art. 1422-1423 BW) De vergoeding (art. 1433 BW)

265

5. 6.

Ontneming van bestuursbevoegdheden (art. 1426 BW) Gerechtelijke scheiding van goederen (art. 1470-1474 BW)

Bevoegde rechters zullen wijzigingen met ingang van 1 september 2014 -> nu nog REA en vrederechter maar nu alles voor familierechtbank (anders in boek) Mogelijke sancties Laatste sanctie: grond van ontbinding van wettelijk stelsel

1. Rechterlijke machtiging (art. 1420 BW) d.m.v. een verzoekschrift (art. 1253ter et seq. Ger.W.) aan de familierechtbank voor bestuurshandelingen onderworpen aan het gezamenlijk bestuur kan één echtgenoot gemachtigd worden om alleen op te treden in twee gevallen… - indien de echtgenoot zonder wettige reden weigert toestemming te geven of - indien hij in de onmogelijkheid verkeert zijn wil te kennen te geven Rb. Antwerpen 18 juni 1980, (gedeeltelijk) bevestigd door Antwerpen 14 december 1981. Echtgenoten hebben samen een boomkwekerij gekocht van 4 ha, de man is boomkweker. Er wordt een echtscheidingsprocedure ingeleid. De vrouw vraagt een deel van de gronden te mogen verkopen (te gelde maken), maar de man weigert en zegt alle gronden nodig te hebben voor boomkwekerij, maar was vnl om vrouw te pesten, die zei dat ze het nodig had om voor zichzelf en kinderen te zorgen. In eerste aanleg krijgt de vrouw gelijk: - ze vroeg slechts de verkoop van 7% van de gronden, die – in totaal – bij verkaveling een waarde hebben van ongeveer 40.000.000 BEF - de boomkwekerij was aan het vervallen - het onderhoudsgeld voor haarzelf en haar drie kinderen was laag. De rechtbank machtigt haar om alleen tot verkoop over te gaan en tevens om na verkoop alleen te beschikken over de verkoopprijs in het belang van het gezin. De man gaat in beroep en het Hof van Beroep te Antwerpen corrigeert: - dat art. 1420 B.W. niet kan vooruitlopen op de verdeling en ook geen verdeling impliceert. - dat de bestuursbevoegdheid over de verkoopsom slechts voor de helft door de vrouw kan worden uitgeoefend (en voor de andere helft door de man). Oud vonnis Rechterlijke machtiging is niet mogelijk voor – ontvoogde – minderjarigen: de bijstand van een curator kan niet worden omzeild

2. Rechterlijk verbod (art. 1421 BW) d.m.v. een verzoekschrift (art. 1253ter et seq. Ger.W.) aan de familierechtbank kan iedere echtgenoot vragen dat aan de andere (preventief) verbod wordt opgelegd om enige bestuurshandeling te verrichten die hem nadeel kan berokkenen of de belangen van het gezin kan schaden

266

ongeacht het bestuursregime waaronder de handeling valt De rechter kan niet alleen een verbod opleggen maar ook - machtiging verlenen tot het verrichten van de daad (behalve bij gezamenlijk bestuur) - aan zijn machtiging bepaalde voorwaarden verbinden (art. 1421, tweede lid BW) TOTAAL ANDERS: enige preventieve sanctie, om te vermijden dat er iets gebeurt. NU bij vrederechter. Bv: (EX) de man wil alle spaargelden van het gezin aanwenden om een plezierjacht te kopen, modaal gezin met niet al te veel spaargeld -> vrouw kan naar rechter stappen om verbod te geven dat boot gekocht wordt. Enige dat men kan doen om te vermijden dat RH wordt gesteld, ongeacht bestuursregime. Rechter kan zeggen dat het niet mag, maar ook dat het ook mag (behalve bij gezamenlijk bestuur, daar moet echtgenoot toestemmen). Kan ook voorwaarden verbinden aan machtiging (bv als verkoop van gemeenschappelijk RG (bv auto op tweedehandsmarkt verkopen) -> concurrentieel bestuur -> rechter kan bepalen dat er een bepaalde prijs moet bekomen worden (voorwaarde is dan behalen van bepaalde prijs).

3. De nietigverklaring (art. 1422-1423 BW) na dagvaarding, uitgaand van één echtgenoot, voor de familierechtbank mits bewijs van een wettig belang en onverminderd de rechten van te goeder trouw zijnde derden (goede trouw moet door de contracterende derde bewezen worden) A posteriori: RH is al gesteld Derder moeten goede trouw bewijzen in dit geval. voor drie reeksen handelingen (art. 1422 BW): - bestuurshandelingen door één echtgenoot alleen gesteld die toestemming van beide behoeven - bestuurshandelingen verricht in strijd met een rechterlijk verbod of voorwaarde - bestuurshandelingen verricht met bedrieglijke benadeling van de echtgenoot-eiser: Komt heel veel voor: de ene heeft gemeenschappelijke rekening dag voor echtscheidingsprocedure leeggemaakt -> afhaling kan vernietigd worden. Art. 1423 BW: vervaltermijn van 1 j. voor het inleiden v/d vordering, te rekenen vanaf de kennisname v/d handeling door de eiser nooit is nog een vordering mogelijk na vereffening van het stelsel Na nietigverklaring worden partijen in hun oorspronkelijke toestand hersteld Niet te lang wachten! Op ogenblik dat stelsel nog niet vereffend en verdeeld is = ius vigilantibus (het recht is aan de wakkeren)

267

4. De vergoeding (art. 1433 BW) ten belope van de schade die het GV heeft geleden wegens een voor nietigverklaring vatbare handeling, indien de schade niet geheel hersteld is door de nietigverklaring of deze niet is gevraagd of verkregen kan dus samen of naast de nietigverklaring gevorderd worden Kan men samen met nietigverklaring toepassen -> maar kan ook afzonderlijke sanctie zijn (dus los van feit dat nietigverkl gevorderd of uitgesproken is) = schadevergoeding ten gunste van gemeensch vermogen het gaat in essentie om een schadevergoeding ten voordele van het GV die enkel op het ogenblik van de vereffening kan worden geëist (niet tijdens het stelsel)

5. Ontneming van bestuursbevoegdheden (art. 1426 BW) De bestuursbevoegdheden over het EV of het GV kunnen een echtgenoot geheel of gedeeltelijk worden ontnomen: - wanneer hij blijk geeft van ongeschiktheid in het bestuur - wanneer hij de belangen van het gezin in gevaar brengt Bestuurshandelingen die nefast zijn en blijk geven van ongeschiktheid voor bestuur. Toepassingen: vrouw had psychiatrische aandoening en had zoch teruggetrokken in kasteel en had miljoenen BEF verspild -> man had procedure ingesteld om bevoegdheden te ontnemen en aan hem te geven (dat laatste niet gebeurd maar aan zoon van partij gegeven) De familierechtbank oordeelt vrij: - kan alle of bepaalde bestuursbevoegdheden ontnemen - over de aanwijzing van een ander persoon die de ontnomen bevoegdheden zal uitoefenen Ontnomen bestuursbevoegdheden kunnen worden teruggegeven Rb. Brussel 14 januari 1981: Echtgenoten leven feitelijk gescheiden. De vrouw leeft teruggetrokken in een kasteel, wil met haar familie niets te maken hebben en heeft een geweer aangeschaft. De vrouw verkwist 45 miljoen BEF en wordt opgenomen in een psychiatrische instelling (de man heeft geen attest wegens het beroepsgeheim van de arts). De man vraagt de ontneming van alle bestuursbevoegdheden, zowel m.b.t. het EV als m.b.t. het GV. De rechtbank staat dit toe. Gelet op hun onderlinge onenigheid, kent de rechtbank de bestuursbevoegdheden niet toe aan de man, maar aan de zoon van partijen. Publiciteitsvoorwaarden (art. 1426, §§ 2 en 3 BW): Drievoudige publiciteit: - kantmelding v/h vonnis in de huwelijksakte - (ev.) bericht aan de Kruispuntbank van Ondernemingen - publiciteit in het Belgisch Staatsblad

268

6. Gerechtelijke scheiding van goederen (art. 1470-1474 BW) de meest verregaande sanctie het wettelijk stelsel wordt ontbonden door de familierechtbank, na initiatief door één van de echtgenoten Ergste: rechtbank zegt dat men niet onder gemeenschapsstelsel kan leven en overgaan nar scheiding van goederen = oorzaken van ontbinding §5. Ontbinding. Vereffening. Verdeling Overzicht A. De oorzaken en het ogenblik van ontbinding B. De post-communautaire onverdeeldheid C. Boedelbeschrijving D. De vereffening E. De verdeling Wat wordt er ontbonden? Het gemeenschappelijk vermogen -> het wettelijk stelsel waar gemeensch vermogen in zit => in post-communautaire onverdeeldheid (nadat er gemeenschap geweest is, is er pure zakenrechtelijke onverdeeldheid). Die ontbinding kan al naar gelang oorzaak soms kan terugwerken in de tijd A. Oorzaken en ogenblik van de ontbinding Art. 1427 BW: Het wettelijk stelsel wordt ontbonden door: 1° het overlijden van één der echtgenoten 2° de echtscheiding of de scheiding van tafel en bed 3° de gerechtelijke scheiding van goederen 4° de overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel (5° de afwezigheid) (6° de gerechtelijke verklaring van overlijden) (7° de nietigverklaring van het huwelijk) Er zijn 7 oorzaken maar er staan er maar 4 in dat artikel, de rest staat ergens anders.

1.

Overlijden van een echtgenoot

gemeenschap ontbonden vanaf het ogenblik van het overlijden Ogenblik van ontbinding: dag van overlijden, dan geen gemeenschap meer " basisprincipe van vereffeningen: altijd eerst het huwelijksvermogensrecht toepassen! Eventueel dus ook het huwelijkscontract uitwerking laten vinden (maar dit jaar enkel het wettelijke huwelijksvernogensrecht) Dan pas erfrecht (vereffening verdeling van de nalatenschap)

269

2.

Echtscheiding of scheiding van tafel en bed

2 verschillende data waarop wettelijk huw vermogensstelsel ontbonden wordt - Tav derden: overschrijving echtscheidingsvonnis (in kracht van gewijsde) in registers van BS - Tussen echtgenoten: 2 momenten naar gelang echtscheidingsvorm Ook nog: scheiding van tafel en bed -> een van gevolgen is dat er ALTIJD scheiding van goederen is (art 311 BW): dus huwgemeenschap moet ontbonden worden, maar niet het huwelijk zelf (toch vereffening verdeling van de gemeenschap) a. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed o.g.v. onherstelbare ontwrichting (art. 1278 Ger.W.) - tussen echtgenoten: dag waarop de vordering is ingesteld, of, indien er meer dan één is ingesteld, de dag waarop de eerste werd ingesteld, ongeacht ze werd toegewezen of niet - t.a.v. derden: dag van de overschrijving van het vonnis in de registers van de burgerlijke stand Tussen echtgenoten is het huwelijksvermogenstelsel ontbonden: en de ontbinding werkt terug in de tijd!!! Dag waarop de vordering werd ingesteld (de echtscheidingsvordering) (dus spelen regels van bestuur eigenlijk niet meer) = dag van neerlegging vzschrift, dag van dagvaarding -> dan zit men met onverdeeldheid die al jaren geduurd heeft… Kan ook dat er meer dan 2 echtscheidingseisen waren: de eerste echtscheingsvordering telt MAAR er moet co-existentie zijn tussen de 2 eisen (vereiste voor terugwerking tot 1ste eis, is noodzakelijk en voldoende voorwaarden) = het samen bestaan van 2 echtscheidingseis is NOODZAKELIJK, maar ook VOLDOENDE. Dus als beide eisen, al was het maar 1 dag, samen aanhangig waren -> dan werkt de ontbinding terug tot 1ste eis. Maar kan ook dat bv man het vordert en wordt afgewezen, 2 maanden later vordert vrouw en wordt toegestaan -> dan geen co-existentie!! WEL: 1 echtgenoot leidt echtscheidingsvordering, er komt verzoening maar eis is er nog; later stelt andere echtgenoot zelf een eis is: dan is de vorige eis nog aanhangig en werkt ontbinding terug. Bijzondere bepaling art. 1278, vierde lid Ger.W.: de familierechtbank kan, indien zij dit wegens uitzonderlijke omstandigheden, eigen aan de zaak, billijk acht, in het ES-vonnis beslissen dat bij de vereffening v/h GV geen rekening zal worden gehouden met goederen verworven of schulden aangegaan sedert het tijdstip v/d FS (nu nog REA) Om billijkheidsredenen geldt dit principe: bij vereffening wordt geen rekening gehouden met… = bepaalde goederen worden toch als eigen beschouwd ipv gemeenschappelijk

270

de rechtbank oordeelt soeverein over wat billijk is, maar houdt in de praktijk rekening met de duurtijd van de feitelijke scheiding en omstandigheden van verlating = billijkheidsregime resultaat van een succesvolle vordering: bepaalde goederen en schulden zullen worden beschouwd als eigen i.p.v. gemeenschappelijk Door weg te gaan creeert men zelf .. Men zou allerlei schulden kunnen aangaan (krachtens huwelijksvermogensrecht in principe gemeenschappelijk) maar de schulden kan men als eigen beschouwen. b. Bijzonder geval van overlijden vóór de overschrijving, maar na het in kracht van gewijsde treden v/h echtscheidingsvonnis art. 1278, derde lid Ger.W. : de echtgenoten worden t.a.v. derden als uit de echt gescheiden beschouwd, onder opschortende voorwaarde van overschrijving v/h vonnis in de registers v/d burgerlijke stand In echtcheidingsprocedure, vonnis -> is in kracht van gewijsde. Dan overlijdt echtgenoot: huwelijk tussen partijen is ontbonden maar tav derden niet na echtscheidingsvonnis -> dan bepaalt wet dat toch de echtgenoot als uit te echt worden beschouwd tav derden onder opschortende voorwaarde … Dus tav derden niet ontbonden door overlijden! c. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming (art. 1304 Ger.W.) - tussen echtgenoten: dag van de eerste verschijning (niet: de neerlegging van het verzoekschrift) maar: art. 1287 Ger.W. laat toe dit moment conventioneel te vervroegen tot – bv. – de ondertekening van de regelingsakte (notariële praktijk) - t.a.v. derden: dag van de overschrijving van het vonnis in de registers van de burgerlijke stand Tussen echtgenoten is er bij EOT geen terugwerking (Wettelijk) tot dag van inleiding echtscheidingsprocedure: wel ontbonden dag van eerste verschijning -> binnen maand na neerleggin vzschrift moet eerste verschijning gebeuren: dan werkt in principe ontbinding terug. MAAR in praktijk staat in EOT regelingsakte (goederen en schulden verdelen, toebedelen) meestal een veel vroegere datum (tot onderteking regelingsakte). Men moet een ovk hebben om een EOT te kunnen beginnen (vzschrift kan niet neergelegd worden zonder).

3.

Gerechtelijke scheiding van goederen

art. 1470-1474 BW j° art. 1311-1318 Ger.W. a. Titularissen van het vorderingsrecht een echtgenoot of zijn wettelijke vertegenwoordiger; schuldeisers niet (zij kunnen enkel tussenkomen in het geding) 271

b. Gronden wanneer uit de wanorde in de zaken van de andere echtgenoot, zijn slecht beheer of de verkwisting van zijn inkomsten blijkt dat de instandhouding van het stelsel de belangen van de andere echtgenoot in gevaar brengt (het loutere feit van faillietverklaring is op zich niet voldoende) c. Procedure en publiciteit vordering via dagvaarding voor de familierechtbank; o.m. dubbele publiciteit: zowel een uittreksel van de vordering als een uittreksel van het vonnis wordt in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd Duidelijk, publiciteit dus zelfde datum tav derden en tussen echtgenoten d. Gevolgen dag van de (inleiding van de) eis = datum van ontbinding v/h GV (zowel tussen echtgenoten als t.a.v. derden) Opgelet: De staat van vereffening van het vorige stelsel moet bij authentieke akte opgemaakt zijn binnen het jaar na de bekendmaking van een uittreksel van het vonnis in het BS; zoniet heeft het vonnis geen gevolg en wordt het GV niet ontbonden (art. 1473 BW) Als men van gemeenschapsstelsek naar scheiding van goederen gaat !! Notaris die te laat is met die staat -> sanctie is dat procedure opnieuw moet begonnen worden (kan AS worden gesteld voor alle schade die het gevolg daarvan is!) – heel erg opletten voor notaris detail: Schuldeisers kunnen verzet doen tegen de vereffening die buiten hun aanwezigheid plaatsvindt zij kunnen ook binnen de 6 maanden te rekenen vanaf het verstrijken van een jaar na publicatie van het vonnis in het BS opkomen tegen de vereffening die met bedrieglijke benadeling van hun rechten is geschied (art. 1474 BW)

4.

De overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel

Twee data (art. 1396 BW): - tussen echtgenoten: datum van de wijzigingsakte - t.a.v. derden: publicatie van een uittreksel van de bedongen wijzigingen in het BS, tenzij wanneer de echtgenoten in hun overeenkomst met derden deze van de wijziging op de hoogte hebben gebracht. [Art. 1396 BW wordt uiterlijk op 1 september 2015 opgeheven] Mogelijk om stelsel conventioneel te wijzigen = hangende het huwelijk overstappen naar zuivere scheiding van goederen. Echtgenoten zitten in wettelijk stelsel en stappen over. 1396: uiterlijk om 1 sept 2015 zal artikel niet meer bestaan… wat komt er in de plaats?? 272

Huidige regeling: - Tussen echtgenoten wordt wettelijk stelsel ontbonden dag van notariele akte ‘wijziging huwelijksvermogenstelsel’ - Worden in BS gepubliceerd, nu nog; maar is gewijzigd door wet 14 januari 2013 (vermindering werklast) = er is een centraal register voor huwelijkscontracten (CRH) en nieuwe regime is dat huwelijkscontract of wijziging moet geregistreerd worden binnen 15 dagen in CRH -> tijdstip is datum van registratie in CRH (vervangt publicatie in BS)

5.

De gerechtelijke verklaring van afwezigheid

Ontbinding v/h stelsel vanaf de overschrijving v/h vonnis houdende verklaring van afwezigheid in de registers v/d BS v/d laatste woonplaats in België v/d afwezige (art. 121, § 2 BW) Staat niet meer in 1427! Afwezig = verdwenen en men weet niet waar hij is: er is vermoeden en verklaring. Verklaring = overlijden! Daarom is stelsel ontbonden vanaf dag van overschrijving van vonnis (NIET dag van vonnis (uitspraak)!!), moet dus eerst in kracht van gewijsde treden. Die overschrijving = overlijden. Nu is het mogelijk dat die persoon toch nog terug opduikt. Na terugkeer van de afwezige blijft zijn huwelijk + zijn huwelijksvermogensstelsel ontbonden, maar hij krijgt zijn deel v/d goederen v/h GV in de staat waarin zij zich bevinden, alsook de prijs van die goederen (bij vervreemding) o.g.v. een inventaris opgemaakt door de gerechtelijk bewindvoerder (art. 124, tweede lid BW)

6.

Gerechtelijke verklaring van overlijden

Ontbinding v/h stelsel vanaf de datum van overlijden, zoals vermeld in de in kracht van gewijsde getreden gerechtelijke beslissing tot verklaring van overlijden (art. 133, eerste en tweede lid BW) =/= verklaring van afwezigheid Hier vonnis waarbij rechter vaststelt obv … bv vliegtuig stort neer, mijnrampen. De datum moet in zo’n vonnis altijd staan: dus vanaf die datum van overlijden – in situatie waarin overlijden zekerder is dan in geval van de afwezige (daar slechts vermoedens)

7.

Nietigverklaring van het huwelijk

Stelling a: nietigverklaring werkt ex tunc; er heeft nooit een huwelijksvermogensstelsel bestaan, dus: vereffening-verdeling van een feitelijke onverdeeldheid

273

Stelling b: de echtgenoot te goeder trouw geniet het voordeel v/h putatief huwelijk (art. 201 BW), dus: keuze tussen resultaat sub a of normale regels van vereffening/verdeling GV Bv schijnhuwelijken -> is er iemand ter goeder trouw? Zo ja, dan stelling b. Beiden niet ter goeder trouw dan gewone gevolgen (ex tunc: er is nooit een huwelijksvermogensstelsel geweest, wordt geacht zo geweest te zijn: feitelijke onverdeeldheid (gewoon zakenrecht toepassen: 815) B: Meestal belgische echtgenoot ter goeder trouw: putatief huwelijk: ex nunc, enkel voor toekomst gevolgen -> echtgenoot ter goeder trouw mag meest voordelige gevolgen kiezen (ofwel huwelijksvermogensrecht ofwel gemeen zakenrecht).

274

29/11/2013 B. De post-communautaire onverdeeldheid Dat betekent dat vanaf ontbinding ov gevormd wordt waarop de regels van zakenrecht van toep zijn. = Vanaf de ontbinding van het gemeenschappelijk vermogen wordt een onverdeeldheid van gemeen recht gevormd, waarop de regels van mede-eigendom toepasselijk zijn Die toestand van pcov kan jaren en soms zelf decennia lang blijven aanslepen, allerlei praktische problemen

1.

De samenstelling van de onverdeelde massa

Door de ontbinding van het huwelijks(vermogens)stelsel ontstaat een postcommunautaire onverdeeldheid die bevat: - de goederen aanwezig op het ogenblik waarop de huwelijksontbinding tussen partijen terugwerkt + - de vruchten die deze goederen nadien hebben opgebracht Maar ge begrijpt dat er ondertussen al vanalles gebeurd zal zijn. In pc onverdeeldheid zitten ook vruchten van de pcov Vanaf er geen gemeenschap meer is is er ook geen sprake van gemeenschappelijke schulden. Die pcov ontstaat retroactief maar op ogenblik van inleiden echtscheiding is er nog een gemeenschap tot zolang die ontbinding er nog ni is. Dus er gebeurt vanalles alsof er nog altijd een gemeenschap is maar dan in ene keer komt da echtscheidingsvonnis daar, wordt het huwelijk ontbonden en blijkt in ene keer dat er maanden/jaren in de tijd teruggegaan wordt en blijkt dat er al jaren geen gemeenschap is, dat is een probleem. Inkomsten zijn niet langer gemeenschappelijk, schulden zullen in de regel eigen blijven; de regels van het bestuur van het GV spelen niet langer Er ontstaan problemen van verrekening door de verschillende datum van ontbinding tussen echtgenoten en t.a.v. derden (SE’s) Zo zal een beroepsschuld van de man aangegaan na de inleiding van de echtscheidingsprocedure (tussen echtgenoten is het huwelijk, wat de goederen betreft, ontbonden) maar vóór de overschrijving van het echtscheidingsvonnis (datum waarop het huwelijk ontbonden is t.a.v. derden), verhaalbaar zijn op de gemeenschap. Vermits het tussen echtgenoten om een eigen schuld gaat, zal de man vergoeding verschuldigd zijn aan het gemeenschappelijk vermogen. Da betekent da schulden aangegaan na de ontbinding geen gemeenschappelijke schulden meer kunnen zijn. Da betekent dus ook dat de regels van gemeenschappelijk vermogen post factum ook nimeer gelden.

275

Dus probleem, andere regeling tav elkaar of tav derden (= ontbinding vanaf overschrijving van echtscheidingsvonnis id registers vd burgerlijke stand) Tss echtgenoten wat de goederen betreft werkt terug tot inleiding(= neerlegging verzoekschrift), wat de persoon betreft als in kracht van gewijsde getreden vonnis. Vb er wordt een beroepsschuld aangegaan na de inleiding vd echtscheidingsrocedure maar voor vonnis. Die man denkt dat die beroepsschuld gemeenschappelijk is, verhaalbaar op 2 vermogens. Maar als da huwelijk nu ontbonden wordt werkt da terug tot neerlegging verzoekschrift dus retroactief dus ook geen gem schulden. Dus tss echtgenoten is het een eigen schuld want er bestaat geen gemeenschap. Maar voor derden is er wel nog een gemeenschap dus derden hebben verhaal op gemeenschappelijk vermogen maar tss echtgenoten is er geen gemeenschap meer. Stel schuld wordt betaald met gemeenschapsgelden, eig zijn da goederen van de PCOV. Dus da betekent da gem gelden eigen schulden betaald zijn, dus er moet vergoeding zijn van eigen vermogen aan de gemeenschap.

2.

Bijzondere problemen

Overzicht a. Bestuurshandelingen (1) afhaling van banktegoeden vóór en (2) aankoop van onroerend goed tijdens de echtscheidingsprocedure b. Aanrekening van tijdens de echtscheidingsprocedure betaalde onderhoudsgelden c. Woonstvergoeding d. Afbetaling van een hypothecaire lening

a. Bestuurshandelingen (1) Afhaling van gemeenschappelijke banktegoeden vóór de echtscheidingsprocedure Geldig wegens concurrentieel bestuur Afhalende echtgenoot moet geen rekenschap geven over besteding; andere echtgenoot moet bewijs leveren van bevoegdheidsafwending Herkwalificatie van de afhaling als voorafname op het GV mag niet (Cass. 29 mei 2008) Gemeenschappelijke gelden die op een bankrekening staan waar beide echtgenoten titularis van zijn (concurrentieel bestuur de ene of de andere). Die afhalingen zijn geldig ook dag voor inleiding procedure. Die die afhaalt moet ook ni bewijzen wat hij daarmee doet (ondanks da ge da moet voor gemeenschap besteden), tis de andere die moet bewijzen da ge da ni goe besteedt hebt. Als ge geld afhaalt is da geen voorafname aan gem vermogen, da mag gewoon, wa wel kan als bedrieglijk wa kan er dan gebeuren nietigverklaring van die afhaling. Ev ook sanctie heling van gemeenschapsgoederen. (2) Aankoop van een onroerend goed door één echtgenoot tijdens de echtscheidingsprocedure Art. 1418 BW vereist toestemming van de mede-echtgenoot (behalve bij wederbelegging van eigen gelden) 276

Verhaal van de gemeenschapsschuldeisers kan echter niet worden vermeden Wat vaak voorkomt bij gezinnen in echtscheidingsprocedure. Een echtgenoot heeft nieuw leven opgebouwd en wil nieuw onroerend goed kopen met nieuwe partner. We zitten nog in de echtscheidingsprocedure. Het huwelijk speelt nog eh. Als ge dan alleen een onroerend goed wil kopen is da meestal met gemeenschapsgeld. Kan dat? In het huwelijk is da een handeling waar toestemming voor vereist is. Dan is het een gemeenschappelijk goed dus dat betekent dat ook gem schuldeisers daar een verhaal op kunnen uitoefenen. Maar da kan ni worden vermeden. b. Aanrekening van tijdens de echtscheidingsprocedure betaalde onderhoudsgelden Nu iets moeilijk: aanrekening van tijdens de echtscheidingsprocedure betaalde onderhoudsgelden. De hulpverplichting ex art. 213 BW blijft bestaan zolang het huwelijk niet is ontbonden Hulpverplichting nimeer bij in kracht van gewijsde getreden, als EOO dan art 203 das een andere onderhoudsplicht. Hoeveel kunt ge krijgen tijdens het huwelijk? Hulpverplichting? Op hoeveel geld hebt ge recht als echtgenoot? "De levensstandaard van tijdens het huwelijk moet gegarandeerd worden. Heel de echtscheidingsprocedure lang kan de in de steek gelaten echtgenoot aanspraak maken op die hulpverplichting. Tijdens de echtscheidingsprocedure is de voorzitter REA bevoegd, da ga verdwijnen op 1 sept 2014 (familierechtbank). Art 1280 ger w is juridische grondslag voor voorlopige maatregelen tijdens procedure, en dus ook da onderhoudsgeld (hulpverplichting). De rechter hoeft ex art. 1280 Ger.W. geen rekening te houden met het aandeel v/d onderhoudsgerechtigde in de inkomsten v/d gemeenschapsgoederen (bv. huurgelden) Dus we zitten nu in de procedure dus nu nog gemeenschap maar later zal blijken al lang pcov en daarin zitten goederen die er al waren plus de vruchten daarvan, beide echtgenoten hebben in principe recht op elk de helft daarvan eh. Die goederen bv huizen die brengen huurgelden op, elke echtgenoot heeft recht op de helft daarvan. De rechter die gevraagd wordt over die onderhoudsgelden moet geen rekening houden met wat die vrouw dan uiteindelijk zal krijgen als vruchten vd pcov en haar deel daarvan is de helft eh. De vrouw moet gwn zeggen ik ben behoeftig want stel u voor dat die man al die huurgelden int. Die vrouw vordert zoveel per mand, die onderhoudsrechter moet geen rekening houden met hoeveel die vrouw zou krijgen. Als de rechter daar geen rekening mee houdt dan aanrekenen op aandeel… doet hij dit niet, dan moet het tijdens de procedure toegekende onderhoudsgeld aangerekend worden op het aandeel van de onderhoudsgerechtigde in de inkomsten van de gemeenschapsgoederen, geïnd door de onderhoudsplichtige De onderhoudsgerechtigde is echter nooit gehouden tot terugbetaling

277

Vb stel u voor man 7000 euro huurgelden int (da zijn vruchten van de PCOV). De rechter ex art 1280 bepaalt dat de man 3000 onderhoudsgeld moet betalen. Da betekent eig dat die vrouw ni behoeftig was eh die 3500 was eig van haar en ze heeft maar 3000 nodig. Hoe wordt dat dan opgelost? Nu komen we tot de aanrekening. 3000 moet aangerekend op 3500. Dus die man moet dan nog die 500 betalen, dan heeft ze gekregen waar ze recht op heeft. Das een vb waar toch onderhoudsgeld is toegekend maar waar eig uit bleek dat de vrouw ni behoeftig was Vb 2 stel man maar 5000 euro geïnd en rechter zegt ge moet 3000 betalen, da wil zeggen dat die vrouw wel behoeftig is eh, haar aandeel is maar 2500 en ze heeft 3000 nodig. Er schiet 500 euro over dat de man als een eigen schuld aan de vrouw moet betalen. c. Woonstvergoeding Het is vaak zo dat de ene vertrekt en den andere in de gezinswoning blijft wonen. Ge zou denken die blijft wonen die zit goed eh die moet geen kosten maken voor zijn woning, maar pas op eh, tis zeer gevaarlijk patrimoniaal als ge in een gemeenschappelijk goed blijft wonen, vroeg of laat gaat ge de rekening gepresenteerd krijgen. Als ge daar gratis woont zijt ge een vergoeding verschuldigd aan de onverdeelde massa (= PCOV) . Principe: wie gratis de gezinswoning bewoont, is een vergoeding verschuldigd aan de onverdeelde massa (in de regel de normale huurwaarde) (ratio: elke mede-eigenaar moet een gelijk genotrecht hebben) Ge denkt da ge gratis woont en eig moet ge betalen. Onverdeelde mede eigenaars hebben immers in principe gelijk genot. Wie gratis woont in een eigen goed dat deels of volledig van de andere is is da verrijking zonder oorzaak. De mede-eigenaar heeft deel in de rechten en draagt bij in de lasten van de eigendom naar verhouding van zijn aandeel De deelgenoot die alleen het genot van een onverdeeld goed heeft gehad, is voor dit uitsluitend genot aan de deelgenoten een (woonst)vergoeding verschuldigd Wie gratis een eigen goed van zijn echtgenoot bewoont, verrijkt zichzelf zonder oorzaak Ge kunt wel maatregel de ene mag er blijven Da kan als uitvoering van hulpverplichting of loutere bestuursmaatregel (zeker vergoeding verschuldigd) De gevolgen van de toekenning van het uitsluitend genot ex art. 223 BW of art. 1280 Ger.W. zijn verschillend naargelang - de maatregel bestaat als uitvoering van de hulpverplichting in natura, dan wel - als loutere bestuursmaatregel Bij hulpverplichting ook vergoeding? Nee hulpverplichting blijft bestaan tot in kracht van gewijsde getreden vonnis, ge kunt geen woonstvergoeding vragen.

278

Als rechter zou gezegd hebben gij krijgt uitsluitend genot als uitvoering van hulpverplichting. Pas op er moet een aanrekening gebeuren op deel van de echtgenoot genieter op PCOV (zie vorige) Na een oordeel dat het genot van de gezinswoning een component is v/d hulpverplichting in natura een woonstvergoeding toekennen vanaf de inleiding van de ES-procedure kan niet (Cass. 18 mei 2009) dit genot dient verrekend te worden op het aandeel v/d echtgenoot-genieter in de vruchten v/d PCO (zie ook Cass. 2 februari 2012) => Beheersrekening is noodzakelijk Het grote probleem is dat er weinig rechters zijn die die cassatierechtspraak kennen ze zeggen gewoon de vrouw mag er blijven zonder op basis van hulpverplichting of bestuursmaatregel. Als de rechter niets zegt dan denk ik dat er mag worden aangenomen dat het als uitvoering van hulpverplichting in natura en moet die aanrekening gebeuren. En die aanrekening da is ni simpel eh (ni kunnen hier) wa ge wel moet doen is drie situaties met illustraties zelf studeren (staat in boek, zelf studeren , aantal cijfervoobrbeelden in boek, helft van dia 13 is zelfstudie, ong 3 blz) Indien de beschikking dienaangaande niets bepaalt, mag worden aangenomen dat het woonstvoordeel is toegekend als uitvoering van de hulpverplichting in natura Drie situaties, ngl. de omstandigheden waarin het exclusieve genot v/d woonst is toegekend: 1) aan één echtgenoot, zonder onderhoudsgeld 2) aan de onderhoudsplichtige 3) aan de onderhoudsgerechtigde (bekijk Handboek Belgisch Familierecht, p. 621-623, nrs. 1485-1489)

d. Afbetaling van hypothecaire lening Als ene da betaalt dan recht op terugbetaling van de helft van de andere echtgenoot (art 213 of 223 om toch de ene alleen te laten betalen) de echtgenoot die alleen de hypothecaire lening verder afbetaalt, heeft recht op terugbetaling van de helft van de door hem betaalde bedragen (tenzij deze aflossing wordt beschouwd als vervulling van de hulpverplichting in natura of de bijdrage in de lasten van het huwelijk) C. Boedelbeschrijving Verplicht: - na de ontbinding: door overlijden, gerechtelijke scheiding van goederen en door echtscheiding of scheiding van tafel en bed o.g.v. onherstelbare ontwrichting van het huwelijk - vóór de ontbinding: in geval van overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel met vereffening v/h vorige stelsel 279

Facultatief: bij echtscheiding door onderlinge toestemming of bij wijziging van HVstelsel zonder vereffening v/h vorige stelsel (facultatief da gebeurt in de praktijk niet) Een in de regel notariële “beschrijving en schatting van de gemeenschappelijke roerende goederen en schulden” doel = te bepalen wat deel uitmaakt van het GV en de eigen vermogens Termijn: drie maanden (zie art. 1428, derde lid BW) Geen sanctie bij gebrek aan boedelbeschrijving: de omvang van het GV kan door alle wettelijke middelen worden bewezen D. Vereffening Vijf verrichtingen (chronologisch): 1. Samenstelling van de boedels 2. Opmaken van de vergoedingsrekeningen 3. Verrekening van de lasten (= betaling van de gemeenschappelijke SE’s) 4. Verrekening van de vergoedingen (= betaling van vergoedingen) 5. Verdeling van de netto-baten Belangrijk is da ge de systematiek ziet.

1.

Samenstelling van de boedels

samenstelling boedels: regels van actief en passief, wie heeft wat T-diagrammen ni doen! Gewoon EV man dan actief gewoon opsommen en rechtsgrond erbij, en dan passief opsommen. En dan eigen vermogen vrouw en gemeenschappelijk vermogen. Belangrijke is juiste kwalificatie en wetsartikel waarom het in actief of in eigen of gem vermogen , da moet er allemaal zeer correct instaan!

2.

Opmaken van de vergoedingsrekeningen

Opmaken van de vergoedingsrekeningen 2 situaties mogelijk ofwel eigen vermogen aan gemeenschappelijk ofwel omgekeerd a. dwingend karakter theoretisch intermezzo: Recht van elke echtgenoot op vergoeding is dwingend Een beding in het HC dat er bij de ontbinding geen vergoedingsrekeningen mogen worden opgemaakt, tast de essentie v/h gemeenschapsstelsel aan en is strijdig met het recht van elke echtgenoot op verrekening Afstand v/h opstellen v/e vergoedingsrekening bij HC (of wijziging ervan) is niet mogelijk (Cass. 17 september 2007) elke echtgenoot die recht heeft op vergoeding is dwingend, da moogt ge ni verkeerd begrijpen. Ge kunt geen beding in huwelijksctt invoegen da er zo geen 280

vergoedingsrekeningen mogen worden ingevoegd. Da kan niet want dwingend recht. Ge kunt achteraf wel deals sluiten over hoe ge da allemaal gaat berekenen. Ge kunt ni op voorhand verzaken ma uiteindelijk wel een dading sluiten en toegevingen doen me akkoorden voor minder dan waar ge recht op zou hebben. Wa wel kan is in huwelijksctt da is een beding zetten da de vergoedingen geacht worden van dag tot dag verrekend te zijn. (om bewijsproblemen te voorkomen) da betekent da als niemand klaagt dan op einde van stelsel niets meer vergoed moet worden. Maar daartegen kunt ge inroepen (het is een weerlegbaar vermoeden) b. Gevallen van vergoeding vergoeding is verschuldigd telkens een eigen vermogen voordeel heeft gehaald uit het gemeenschappelijk vermogen of omgekeerd (1) Vergoeding verschuldigd aan het GV (art. 1432-1433 BW) (2) Vergoeding verschuldigd door het GV (art. 1434 BW) (1) Vergoeding verschuldigd aan het GV - telkens een echtgenoot persoonlijk voordeel heeft getrokken uit het GV (art. 1432 BW) - (assimilatie met de) schadeloosstelling ingevolge een alleen verrichte bestuurshandeling die gezamenlijk moest worden gesteld (art. 1433 BW) In bv. de volgende gevallen heeft een echtgenoot persoonlijk voordeel getrokken uit het GV (art. 1432 BW): indien gemeenschapsgeld werd aangewend voor - de aankoop van gereedschappen en werktuigen, - voor wederbelegging van eigen goed, - voor betaling van geldboeten als gevolg van een misdrijf enz… (2) Vergoeding verschuldigd door het GV (art. 1434 BW) telkens het GV voordeel heeft gehaald uit de eigen goederen van een echtgenoot bv. wanneer eigen gelden zijn aangewend voor de betaling van huishoudelijke schulden of wanneer persoonlijke kapitalen zijn vermengd met gemeenschappelijke gelden op een bankrekening

c. Bedrag van de vergoedingen (art. 1435 BW) = minstens de uitgegeven som (“de verarming van het vergoedingsgerechtigde vermogen”) nooit minder, soms méér Weinig wetgeving over. 1435 is zo een basisbegrip. Die vergoeding moe zijn minstens de uitgegeven som, maar het kan ook meer zijn. Wanneer de uitgegeven gelden hebben gediend tot het verkrijgen, het in stand houden of het verbeteren van een goed, is de vergoeding = de waarde of de waardevermeerdering van dat goed

281

Stel u voor dat het goed zich nog in vergoedingsplichtige vermogen bevindt op ogenblik van ontbinding. (is ni gelijk aan ogenblik van verdeling, ontbinding is dag van neerlegging verzoekschrift). Drie gevallen worden in art. 1435 BW onderscheiden: a) Het verkregen, in stand gehouden of verbeterde goed bevindt zich nog in het vergoedingsplichtige vermogen op het ogenblik van de ontbinding van het stelsel vergoeding = de waarde of de waardevermeerdering v/h goed op het ogenblik v/d ontbinding Voorbeeld 1 van geval a) Een echtgenoot erft samen met zijn zus een onroerend goed, dat € 50.000 waard is Hij koopt de helft in met € 25.000 gemeenschapsgeld Bij de ontbinding is het (eigen) goed € 75.000 waard Vergoeding X door EVm aan GV = 25.000 * 75.000 = 37.500 50.000 -------- 25.000 50.000 75.000 -------- X Da huis ene helft is al eigen en da andere helft die ge koopt da is toebehoren aan eigen goed, dus er is een eigen goed gekocht met gemeenschapsgeld, daar moet ene vergoedinsgrekening voor opgemaakt worden. Tis de regel van 3, easy. Dus die 2500 is 37500 geworden, door die waardevermeerdering. Voorbeeld 2 van geval a) Echtgenoten kopen samen een (gemeenschappelijk) onroerend goed voor € 75.000. De koopprijs wordt betaald met € 25.000 eigen gelden van de vrouw en € 50.000 gemeenschapsgeld Bij de ontbinding is het goed € 100.000 waard Vergoeding X door GV aan EVv = 25.000 * 100.000 = 33.333 75.000 -------- 25.000 75.000 100.000 -------- X Ni moeilijk Voorbeeld 3 van geval a) Met € 50.000 gemeenschapsgeld wordt een huis gebouwd op een eigen grond van de man die € 25.000 waard is. Bij de ontbinding is grond + huis € 125.000 waard (het recht van natrekking speelt: het goed is eigen) Vergoeding: Wat is de meerwaarde van het huis? hoeveel zou de grond waard zijn op het ogenblik van de ontbinding indien er niet op gebouwd werd? € 50.000 dan is de waardevermeerdering van € 75.000 (125.000 min 50.000) het bedrag van de vergoeding door EVm aan GV moeilijker

282

Enkel meerwaarde van huis moet vergoed worden, niet meerwaarde grond. Dubbele schatting nodig, hoeveel grond waard zonder grond op moment ontbinding Dit is de theoretisch meest correcte oplossing, maar ze vereist een dubbele schatting en is dus duurder. Eenvoudiger is te rekenen als volgt: Wat heeft de gemeenschap verhoudingsgewijs betaald? 50.000 (2/3 van 75.000) Bedrag van de vergoeding zou dan 2/3 van 125.000 = 83.333 zijn. Dit is theoretisch minder correct: de meerwaarde van de grond moet immers niet vergoed worden. b) Het verkregen, in stand gehouden of verbeterde goed is vóór de ontbinding van het stelsel vervreemd en niet vervangen door een ander goed vergoeding = de waarde of de waardevermeerdering v/h goed op het ogenblik v/d vervreemding (indien onder bezwarende titel: waarde = de prijs) Voorbeeld 1 van geval b) Echtgenoten kopen samen een (gemeenschappelijk) onroerend goed voor € 75.000. De koopprijs wordt betaald met € 25.000 eigen gelden van de vrouw en € 50.000 gemeenschapsgeld Het goed wordt verkocht voor € 90.000 Vergoeding X door GV aan EVv = 25.000 * 90.000 = 30.000 75.000 -------- 25.000 75.000 90.000 -------- X Voorbeeld 2 van geval b) Echtgenoten kopen samen een (gemeenschappelijk) onroerend goed voor € 75.000. De koopprijs wordt betaald met € 25.000 eigen gelden van de vrouw en € 50.000 gemeenschapsgeld Het goed wordt geschonken aan een derde en is op het ogenblik van de schenking € 96.000 waard Vergoeding X door GV aan EVv = 25.000 * 96.000 = 32.000 75.000 -------- 25.000 75.000 96.000 -------- X c) Het verkregen, het in stand gehouden of verbeterde goed, is vóór de ontbinding van het stelsel vervreemd, doch vervangen door een ander goed vergoeding: wordt geschat op grondslag van de waarde van dat nieuwe goed op het ogenblik v/d ontbinding van het stelsel Voorbeeld van geval c) Echtgenoten kopen samen een (gemeenschappelijk) onroerend goed voor € 75.000. De koopprijs wordt betaald met € 25.000 eigen gelden van de man en € 50.000 gemeenschapsgeld.

283

Het goed wordt verkocht voor € 90.000. Met dit geld wordt een nieuw goed gekocht dat bij de ontbinding € 105.000 waard is Vergoeding X door GV aan EVm = 25.000 * 105.000 = 35.000 75.000 -------- 25.000 75.000 105.000 -------- X De waardevermeerdering bedoeld in art. 1435 BW moet ook worden toegepast wanneer één echtgenoot vóór het huwelijk een goed heeft verkregen, terwijl het GV een financiële last voor dat goed draagt De tegenovergestelde interpretatie schendt de artikelen 10-11 Gw. (GwH 16 september 2010) d. Bewijs van de vergoedingen (art. 1436, eerste lid BW) Het recht op vergoeding kan door alle middelen worden bewezen Wie een vergoeding eist, draagt de bewijslast: - vergoeding ten voordele v/h EV: bewijs v/h eigen karakter v/d aangewende gelden - vergoeding ten voordele v/h GV: bewijs v/d verrijking v/h eigen vermogen v/d andere Als ge zegt ik vorder voor mijn eigen vermogen een vergoeding dan moet ge da bewijzen, ge moet het eigen karakter van de aangewende gelden bewijzen. Als het GV recht heeft op vergoeding moet ge bewijzen dat het vermogen vd andere verrijkt werd. e. Interesten (art. 1436, tweede lid BW) Interesten vanaf de ontbinding (werkt retroactief terug) da kan lang aanslepen eh. Het is zo maar het is toch een beetje onbillijk. vergoedingen brengen van rechtswege interest op vanaf de dag van ontbinding v/h stelsel zelfs wanneer de gelden gediend hebben tot de verkrijging, instandhouding of verbetering van een gemeenschappelijk goed (Cass. 26 november 1993): onbillijk De vergoedingsgerechtigde echtgenoot profiteert tweemaal: - hij deelt in de meerwaarde van een gemeenschappelijk goed tussen de ontbinding en de verdeling - hij kan interesten vorderen vanaf de ontbinding tot de verrekening van de vergoeding. f.

Eindrekening inzake vergoedingen (art. 1437-1438 BW)

Komt altijd neer op compensatie Wat heeft elke echtgenoot te goed van gv en gv van die echtgenoot ge trekt da van elkaar af compensatie. 2 stappen: (1) Rekening tussen elke echtgenoot en de gemeenschap

284

(2) Rekening tussen één echtgenoot en de gemeenschap (1) Rekening tussen elke echtgenoot en de gemeenschap (art. 1437 BW) wat heeft elke echtgenoot te vorderen van de gemeenschap en vice versa? beide eindbedragen doen elkaar teniet ten belope van het kleinste bedrag Voorbeeld: EVm moet 10.000 aan GV GV moet 30.000 aan EVm Conclusie: GV moet 20.000 aan EVm (2) Rekening tussen één echtgenoot en de gemeenschap (art. 1438 BW) indien, na vergelijking van de rekeningen van beide echtgenoten, beide echtgenoten vergoedingen te vorderen hebben of verschuldigd zijn, doen hun wederzijdse vorderingen en schulden mekaar teniet ten belope van het kleinste bedrag; alleen de echtgenoot die de grootste vordering of schuld heeft, zal nog een vergoeding te vorderen hebben ten belope van het verschil tussen de wederzijdse vorderingen of schulden Art. 1438 BW geldt ook - indien de gemeenschap een negatief saldo vertoont, - wanneer in het huwelijkscontract een beding van vooruitmaking of ongelijke verdeling is opgenomen Voorbeeld a (vergoedingsrechten t.o.v. het GV) EVm heeft 20.000 te vorderen van GV EVv heeft 10.000 te vorderen van GV Conclusie: EVm heeft 10.000 te vorderen van GV Voorbeeld b (vergoedingsplichten t.o.v. het GV) EVm is 20.000 verschuldigd aan het GV EVv is 10.000 verschuldigd aan het GV Conclusie: EVm is 10.000 verschuldigd aan het GV g. Vergoedingen en handelszaak: een bijzonder probleem vb man baatte al een handelszaak uit van voor het huwelijk dat is eigen handelszaak. Tijdens huwelijk gewerkt en op einde vd rit meerwaarde, moet da worden gecompenseerd en zoja hoeveel tvv de gemeenschap. In hoeverre moet de meerwaarde die een eigen handelszaak verkregen heeft tijdens het huwelijk worden gecompenseerd door een vergoeding aan de gemeenschap? onderscheid naargelang de wijze waarop de meerwaarde tot stand is gekomen: Hoe is die meerwaarde ontstaan? - meerwaarde ontstaan na herinvestering van (gemeenschappelijke) inkomsten v/d handelszaak: # vergoeding ten belope van maximaal de meerwaarde, minimaal het nominaal geïnvesteerde bedrag dwz massa gemeenschapsgeld in gepompt dan vergoeding - meerwaarde ontstaan door persoonlijk verdienste v/d handelaar of zuivere herwaardering 285

-

# geen vergoeding maw de man handelaar heeft zich te pletter gewerkt, puur door zijn arbeid, geen vergoeding (meerwaarde te wijten aan de hulp van de meewerkende echtgeno(o)t(e): # persoonlijke vergoeding indien de prestaties de plicht tot bijdrage in de lasten van het huwelijk overschreden) maw echtgenote kapot gewerkt in zaak van de man. Persoonlijke vergoeding? Ja. Maar soms: plicht vd vrouw om bij te dragen in lasten van huwelijk, dus alleen vergoeding als da de bijdrage overschrijdt.

3.

Verrekening van de lasten

a. Betaling van de gemeenschappelijke schulden vóór de verdeling (art. 1439 BW) ge zou iets moeten weten van persoonlijke en zakelijke zekerheden b. Betaling van de gemeenschappelijke schulden na de verdeling (art. 1440-1441 BW) is zeer duidelijk, eerste gemeenschappelijke schuldeisers maar nog ne keer een rangorde daaronder, goed respecteren! (vaak gv ontoereikend dus volgorde knn toepassen) altijd verhaalbaarheid van schuld erbij zetten (op hoeveel vermogens) a. Betaling van de gemeenschappelijke schulden vóór de verdeling (art. 1439 BW) Rangorde onder de gemeenschappelijke SE’s: 1. Bevoorrechte schuldeisers (bv. fiscus, onbetaalde verkoper van onroerend goed…) 2. Hypothecaire schuldeisers, volgens de datum van hun hypothecaire inschrijving (de banken) 3. Gemeenschappelijke SE’s met verhaal op drie vermogens 4. Gemeenschappelijke SE’s met verhaal op twee vermogens Deze laatste categorie omvat NIET de schuldeisers van eigen schulden met een verhaal op het gemeenschappelijk vermogen omdat dit laatste verrijkt is of er voordeel uit heeft getrokken. wat met schuldeisers eigen schuld met uitgebreid verhaalsrecht? In doctrine wordt beweerd da da samenvalt ma da is ni zo. Uit art. 1439 B.W. blijkt duidelijk dat de gemeenschappelijke schuldeisers de vergoedingsgerechtigde echtgenoot voorafgaan (hoewel de vergoedingsgerechtigde echtgenoot al een voordeel heeft genoten door de schuldvergelijking ex art. 1437 B.W.). In deze zin: Kh. Brussel 9 februari 1988. Toch wordt in de rechtsleer (De Wulf en Meunier) verdedigd dat de gemeenschappelijke schuldeisers met een verhaal op twee vermogens in samenloop komen met de vergoedingsgerechtigde echtgenoot, nu ze allebei schuldeisers van de gemeenschap zijn.

286

b. Betaling van de gemeenschappelijke schulden na de verdeling (art. 1440-1441 BW) (zuivere toep van art 7 van de hypotheekwet) situering: gemeenschappelijke schulden kunnen overblijven na de verdeling: - omdat het GV ontoereikend was - omdat ze pas na de verdeling opeisbaar werden of opgeëist werden in deze gevallen gelden drie regels: 1) Elke echtgenoot staat met al zijn goederen (i.e. zijn eigen goederen + zijn aandeel in het GV) in voor de gemeenschappelijke schulden die overblijven na de verdeling (art. 1440, eerste lid BW) ratio van deze algemene regel: de goederen van een echtgenoot zijn vermengd vanaf de verdeling 2) Elke echtgenoot zal, voor de gemeenschappelijke schulden die tijdens het huwelijk niet verhaalbaar waren op zijn eigen vermogen, slechts instaan ten belope van hetgeen hij ontvangen heeft bij de verdeling (art. 1440, tweede lid BW) = het zgn. beneficium emolumentum De echtgenoot die er zich op beroept, zal de waarde moeten bewijzen van hetgeen hij ontvangen heeft en desnoods ook het feit dat hij reeds andere gemeenschappelijke schulden heeft betaald ten belope van het ontvangen bedrag vb gemeenschappelijke schulden met beperkte verhaalbaarheid bv beroepsschuld, dan pas instaan ten belope van wat men verkregen heeft bij de verdeling, ge kunt nooit tot meer gehouden zijn ( voorrecht van emolumenten) 3) De echtgenoot die, na de verdeling, een gemeenschappelijke schuld betaalt, kan de helft van hetgeen hij betaald heeft, verhalen op de andere echtgenoot volgens de procedure ex art. 1253ter et seq. Ger.W. voor zover in de akte van verdeling niet anders is bepaald (art. 1441 BW)

4.

Verrekening van de vergoedingen

a. Een echtgenoot is vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen (art. 1443 BW) b. Het gemeenschappelijk vermogen is vergoeding verschuldigd aan een echtgenoot (art. 1442 en 1444 BW) a. Een echtgenoot is vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen (art. 1443 BW) In principe in geld ma ge kunt dat ook in goed nemen wordt in beginsel in geld voldaan, tenzij de andere echtgenoot bereid is om bij de verdeling tot het passende beloop gemeenschappelijke goederen vooraf te nemen, waarvan de waarde, in geval van geschil, bepaald wordt door de rechtbank Voorbeeld van voorafneming (2 stappen)

287

Het GV omvat in totaal 100.000 euro, meer bepaald: - roerende goederen voor 20.000 euro - één onroerend goed ter waarde van 80.000 euro. De man is een vergoeding van 80.000 euro verschuldigd. De vrouw is bereid het onroerend goed vooraf te nemen. De rest van de gemeenschappelijke goederen wordt verdeeld: 10.000 voor man en 10.000 voor vrouw (aandeel vrouw = 80.000 + 10.000 = 90.000) Eerste beweging vrouw zegt dat is voor mij, wa schiet er da nog over? Da roerend gedeeld door 2 Voorbeeld van inbreng door minderontvangst (1 beweging) Het GV omvat in totaal 100.000 euro, meer bepaald: - roerende goederen voor 20.000 euro - één onroerend goed ter waarde van 80.000 euro. De man is een vergoeding van 80.000 euro verschuldigd. Deze wordt fictief ingebracht in de te verdelen massa: 100.000 + 80.000 = 180.000 De vrouw krijgt de helft = 90.000 en zou zich dus een goed ten belope van die waarde kunnen laten toebedelen Van de helft van de man wordt de vergoeding afgetrokken (90.000-80.000 = 10.000) virtueel in GV zit er 100.000 + 80.000 da moet fifty fifty verdeeld worden, ze kan zich voor 90.000 laten toebedelen. Bij de man wordt van die 90 nog 80 afgetrokken. Deze berekeningswijze biedt meer mogelijkheden.

b. Het gemeenschappelijk vermogen is vergoeding verschuldigd aan een echtgenoot (art. 1442 en 1444 BW) (1) Het GV vertoont een batig saldo (art. 1442 BW) (2) Het GV is deficitair (art. 1444 BW) (1) Het GV vertoont een batig saldo (art. 1442 BW) in beginsel moet de vergoeding in geld worden betaald, maar de vergoedingsgerechtigde kan bij de verdeling gemeenschappelijke goederen voorafnemen - met instemming van de mede-echtgenoot of - met machtiging van de rechtbank, MAAR… … deze voorafneming mag geen afbreuk doen aan de rechten van toewijzing bij voorrang van de andere echtgenoot o.g.v. art. 1446 BW (langstlevende echtgenoot) en art. 1447 BW (uit de echt gescheiden echtgenoot) Voorbeeld van voorafneming (2 stappen) 288

Het GV omvat in totaal 100.000 euro, meer bepaald: - roerende goederen voor 20.000 euro - één onroerend goed ter waarde van 80.000 euro. Het GV is een vergoeding van 20.000 euro verschuldigd aan de vrouw Zij kan – met instemming of machtiging – de roerende goederen (20.000) voorafnemen Blijft: 40.000 voor de man en 40.000 voor de vrouw (totale aandeel vrouw = 20.000+40.000=60.000) Voorbeeld van aftrek van meerontvangst (1 beweging) Het GV omvat in totaal € 100.000, meer bepaald: - roerende goederen voor € 20.000 - één onroerend goed ter waarde van € 80.000 Het GV is vergoeding van € 50.000 verschuldigd aan de vrouw Deze wordt afgetrokken van de te verdelen massa: € 100.000 - € 50.000 = € 50.000 De vrouw krijgt, net als de man, de helft = € 25.000. Totale aandeel van de vrouw = € 75.000 (€ 25.000+ € 50.000); zij kan zich het onroerend goed laten toebedelen, mits opleg van € 5.000 aan de man virtueel is gv geen 100.00, het is maar 50.000 (want gv is vergoeding verschuldigd) dan schiet er nog 50.000 over da verdeeld ge en de vrouw krijgt er nog 50.000 bij. Ze kan dan onroerend goed als ze nog 5000 oplegt (2) Het GV is deficitair (art. 1444 BW) De echtgenoot die zijn vergoeding niet geheel heeft kunnen verhalen op het GV, wordt SE van de andere echtgenoot ten belope van de helft van hetgeen hij niet ontvangen heeft Actief: 50.000 Passief: 60.000 (vergoeding aan de vrouw verschuldigd) Saldo: -10.000 De vrouw zal slechts voor 50.000 kunnen verhalen, zal 10.000 niet ontvangen en wordt SE v/d man voor 5000 der zit nog 50.000 in GV maar 60.000 vergoeding aan vrouw. Vrouw kan maar voor 50.000 verhalen en 10.000 schuld van man, ze kan die voor de helft recupereren. E. De verdeling 1. Beginsel van de verdeling bij helften (art. 1445 BW) 2. Het recht van toewijzing bij voorrang (art. 1446-1447 BW) 3. Heling (art. 1448 BW) 4. Kosten van vereffening en verdeling (art. 1449 BW)

289

1. Beginsel van verdeling bij helften = basisprincipe Indien er een batig saldo is, wordt dit bij helften verdeeld (art. 1445 BW) - omvang van de gemeenschap wordt bepaald op het ogenblik van de ontbinding - waarde van de (aanwezige) goederen wordt bepaald op het ogenblik van de verdeling (die een declaratief karakter heeft) (verdeling heeft declaratief karakter art 1883 BW, wa in u kavel valt wordt altijd geacht van u geweest te zijn) Het beginsel van de verdeling bij helften geldt ook wanneer de gemeenschap deficitair is Uitzonderingen: - bedingen van ongelijke verdeling bij HC - heling van gemeenschapsgoederen - rechten van toewijzing bij voorrang

2.

Recht van toewijzing bij voorrang (art 1446-1447 BW))

a. Na overlijden (art. 1446 BW) De LLE kan zich, eventueel tegen opleg, doen toewijzen : - één van de gemeenschappelijke onroerende goederen die tot gezinswoning dienen (+ huisraad) EN/OF - het onroerend goed dat dient voor zijn beroepsuitoefening (+ de aldaar aanwezige beroepsgoederen) b. Na echtscheiding, scheiding van tafel en bed of scheiding van goederen (art. 1447 BW) Eén echtgenoot kan zich, eventueel tegen opleg, doen toewijzen: - één van de gemeenschappelijke onroerende goederen die tot gezinswoning dienen (+ huisraad) EN/OF - het onroerend goed dat dient voor zijn beroepsuitoefening (+ de aldaar aanwezige beroepsgoederen) De rechtbank bepaalt de datum waarop de eventuele opleg opeisbaar wordt (art. 1447, vierde lid BW). “Behoudens uitzonderlijke omstandigheden” wordt het verzoek van de echtgenoot die het slachtoffer is van partnergeweld ingewilligd het moet gaan om bewezen partnergeweld: een in kracht van gewijsde gegane strafrechtelijke veroordeling De rechtbank beslist met inachtneming van - de maatschappelijke en gezinsbelangen - de vergoedings- of vorderingsrechten van de andere echtgenoot De toewijzing bij voorrang aan een echtgenoot mag niet afhankelijk worden gemaakt van de voorwaarde dat die echtgenoot een prijs biedt die op zijn minst gelijk is aan de prijs die door de andere echtgenoot geboden wordt (Cass. 12 november 1998)

290

het gaat om volle eigendom, wa we bij voorlopige maatregelen hebben gezien was het genot Tis toch logisch dat er meer verwacht wordt dan ernstige aanwijzingen van partnergeweld Wa bv uitz omstandigheden waardoor slachtoffer toch niet volle eigendom? Beroepsuitoefening Alst ni gaat om partnergeweld dan beslist rechtbank met maatschappelijke en gezinsbelangen en even belangrijk zijn vergoedings-of vorderingsrechten van de andere EXAMEN Bestaat het recht van toewijzing bij voorrang - na EOT? nee (duidelijk) - in geval van algehele gemeenschap? ja (betwist) Bij EOT akkoord nodig voor vereffening verdeling, als er discussie is is er een geschil dan kunt ge geen EOT hebben. Wat als algehele gemeenschap??? Kunt ge dan een recht van toewijzing bij voorrang inroepen? Ik denk dat het antw ja is. Als er in u ctt niets over staat dan ist gemeen recht en in stelsel van algehele gemeenschap staat er niets over dus ja ge kunt het toepassen. Het recht van terugneming van ingebracht goed (art. 1455 BW) primeert het recht van toewijzing bij voorrang (art. 1447 BW) Conflict tss recht van toewijzing bij voorrang en recht van terugneming van ingebracht goed (= art 1455, degene die vanuit eigen vermogen heft ingebracht in gv dan kunt ge het terugnemen maar aangerekend op u deel). Als gij nen eigen bouwgrond hebt en ge bouwt daarop me gemeenschapsgelden, dat is eigen. Dan zou degene die die grond heeft ingebracht, heel da goed kunnen terugnemen. Volgens mij primeert recht van terugneming, gent volgt dat ook, hof van beroep van antwerpen gaat niet akkoord, ze zeggen ge hebt de bedoeling van alles gemeenschappelijk te maken, impliciet hebt ge afstand gedaan van recht van terugneming, dat is totaal, impliciet afstand doen da klopt juridisch niet. En recht van terugneming is gekoppeld aan inbreng door de wet zelf. Dus 1455 primeert op 1447. Over zoiets graag dialoog aangaan op mondeling examen.

3.

Heling

Tot slot nog iets over heling De echtgenoot die enig goed uit het gemeenschappelijk vermogen heeft weggemaakt of verborgen gehouden, verliest zijn aandeel in dat goed (maar hij mag het eventueel wel voorafnemen tot voldoening van de vergoeding waarop hij recht heeft) Ge verliest u aandeel in da goed. Eigenaardig is wel da ge het goed zou mogen voorafnemen mits aanrekening volledig op zijn deel natuurlijk.

291

4.

Kosten van vereffening en verdeling (art 1449 BW)

Tenzij anders is bedongen, draagt iedere echtgenoot voor de helft bij in de kosten van vereffening en verdeling (bv. kosten van boedelbeschrijving, veiling en verdeling, onderhoudskosten m.b.t. de onverdeelde goederen sinds de ontbinding, …)

292

02/12/2013 §6. Casussen vereffening en verdeling van het wettelijk stelsel Vijf stappen: • Samenstelling van de boedels • Opmaken van de vergoedingsrekeningen • Verrekening van de lasten • Verrekening van de vergoedingen • Verdeling A. Samenstellen van de boedels ACTIEF Eigen Omwille van oorsprong (art. 1399, eerste lid BW) Reeds op de dag van het huwelijk Om niet verkregen tijdens het huwelijk Omwille van aard (art. 1400-1401 BW) Accessoria van de eigen goederen Strikt persoonlijke goederen Gemeenschappelijk Art. 1405, 4 BW (vermoeden van gemeenschappelijkheid) Goederen ten bezwarende titel verkregen tijdens huwelijk zijn gemeenschappelijk UITZ.: art. 1400 -1401 BW Bv. (weder)belegging (art. 1400, 5 BW) Onroerende (weder)belegging: art. 1402-1403 BW Roerende (weder)belegging: art. 1404 BW DEFINITIEF PASSIEF Eigen Omwille van oorsprong (art. 1406 BW) Van voor het huwelijk Verbonden aan een erfenis of gift Omwille van aard (art. 1407 BW) Gemeenschappelijk Art. 1408, laatste streepje BW (vermoeden van gemeenschappelijkheid) VOORLOPIG PASSIEF (verhaalbaarheid) Eigen schuld: Principe: EV + inkomsten (art. 1409 BW) Uitzondering: EV + GV(art. 1410- 1413 BW)

293

Gemeenschappelijke schuld: principe: 3 V (art. 1414, eerste lid BW) Uitzondering: EV + GV(art. 1414, tweede lid BW) B. Opmaken van de vergoedingsrekeningen • Vergoedingsgerechtigd feit = vermogensverschuiving Art. 1432 BW (voordeel EV): EV -> GV Art. 1434 BW (voordeel GV): GV -> EV •

Begroting? Art. 1435 BW

Bedrag bij investering Waarde goed bij investering •

x waarde goed bij ontbinding

Compensatie: ‣ Art. 1437 BW: GV -> Ev en EV -> GV ‣ Art. 1438 BW: GV -> EV1 en GV -> EV2 OF EV1 -> GV en EV2 -> GV C. Verrekening van de lasten

Volgorde respecteren: art. 1439 BW D. Verrekening van de vergoedingen Art. 1442-1443 BW : in principe in speciën E. Verdeling Art. 1445 BW: indien batig saldo, verdeling bij helften F. Overzicht 1. Samenstelling van de boedels GV: Actief? Passief? EVm: Actief? Passief? EVv: Actief? Passief? 2. Opmaken vergoedingsrekeningen Vergoedingsgerechtigd feit? Vergoeding o.g.v. art.1432/art. 1434 BW Begroting? Art. 1435 BW Compensatie (art. 1437-1438 BW) 3. Verrekening van de lasten: Rangorde: art. 1439 BW 4. Verrekening van de vergoedingen: Art. 1442-1443 BW 5. Verdeling: bij helften: art. 1445 BW

294

G. Casussen CASUS 1 Ruben en Tine zijn gehuwd in 2004 zonder huwelijkscontract. In 2005 overlijdt de vader van Ruben, waardoor Ruben de onverdeelde helft (ter waarde van € 50.000) erft van een appartement te Antwerpen (met een totale waarde van € 100.000). Ruben neemt ook de onverdeelde helft van zijn zus in het appartement te Antwerpen over en betaalt daarvoor een opleg van € 50.000, met gelden die het echtpaar leent door middel van een hypothecair krediet bij de DexiaBank. In 2006 koopt Ruben apparatuur die hij nodig heeft om zijn praktijk als kinesist te moderniseren. De prijs van deze apparatuur bedraagt € 75.000 en wordt betaald met spaargelden die Ruben en Tine in de loop van het huwelijk hebben verworven. Tine overlijdt in 2010 en laat haar echtgenoot Ruben na. Op dat ogenblik: - Staat er op een gemeenschappelijke spaarrekening van Ruben en Tine bij de KBCBank een geldsom van € 100.000; - Blijft aan de Dexia-Bank nog een schuld van € 40.000 te behalen; - Is het appartement te Antwerpen € 150.000 waard en het daarin aanwezige huisraad € 25.000; - Is de – intussen verouderd – apparatuur uit de praktijk van Ruben nog slechts € 25.000 waard; - Weegt op Ruben een schuld voor achterstallige onderhoudsbijdragen van € 5.000 jegens een dochter uit diens eerste huwelijk (dit kind werd sinds de geboorte in het gezin van zijn eerste echtgenoot opgevoed); - Vertoont een lening door Ruben en Tine aangegaan bij de ING-Bank tijdens het huwelijk nog een openstaand saldo van € 85.000. Vereffen en verdeel de huwgemeenschap.

295

STAP 1: Activa: Spaarrekening: eigen of gemeenschappelijk? Gemeenschappelijk (art 1405 ten vierde) Reden: restcategorie; er is geen enkele andere wettelijke regel die bepaalt dat het eigen zou zijn. Dat het op naam van ruben en tine staat doet er niet per se toe! Als de rekening enkel op naam van Ruben stond, dan meot je kijken naar het statuut vd gelden die op rekening staan. Als enkel geërfd geld erop staat " ev Maar als er enkel beroepsinkomsten op staan " gv Huisraad: gemeenschappelijk ogv art 1405 ten vierde Er staat niet dat hij geërfd was, van partner was al van voor het huwelijk,… Appartement: eigen ogv art 1400 ten vierde en 1399, eerste lid Hij heeft het geërfd – eerste helft is dus eigen ogv art. 1399, eerste lid Het tweede deel is eigen omdat hij mede-eigenaar was en de rest heeft ingekocht zie art. 1400 ten vierde Nu 150K waard voordien voor 100K gekocht. Je moet steeds vertrekken vanuit de nieuwe waarde. Niet de oude waarde. Apparatuur: beroepsgoederen – art. 1400 ten zesde – eigen vermogen. Einde activa – in het ev van tine zit dus niks. Passiva: Definitief passief: verhouding tussen echtgenoten onderling. Is een schuld eigen of gemeenschappelijk en waarom? Eigen omwille van oorsprong (1406) (parallel aan art 1399) of omwille van aard (1407) Vb. oorsprong: successierechten Gemeenschappelijk – 1408 1408 laatste streepje: vermoeden van gemeenschappelijkheid Voorlopig passief: op wie is het verhaalbaar? Eigen schuld = principe: se kan zich enkel beroepen op ev echtgenoot & dienst inkomsten. In sommige gevallen wordt hier toch een 2de vermogen bij betrokken (gevallen in art. 1410-1413) nl. het gv Vb. strafrechtelijke veroordeling – eigen en verhaalbaar op eigen vermogen & inkomsten. (1409) 1412: als ev ontoereikend is – verhaalbaar op gemeenschap MAAR enkel tot op zekere hoogte. Gemeenschappelijke schuld: principe: verhaalbaar op alle 3 de vermogens (1414 eerste lid) Uitzonderingen: van 3 naar 2. Enkel 1 ev en gv " Gevallen 1414 tweede lid Terug naar casus: Passief: • Hypothecair krediet: eigen of gemeenschappelijk?

296

Definitief passief Art. 1408 eerste streepje BW: gem want echtgenoten zijn het hypothecair krediet samen aangegaan. We nemen waarde 40K – niet oorspronkelijke waarde (50K). schuld van 40K resteert. Voorlopig passief: Verhaalbaar op (1414 eerste lid) alle drie de vermogens want niet in 1 vd gevallen in 1414 tweede lid. • Lening aangegaan bij ING bank openstaand saldo van 85K Definitief passief: Gemeenschappelijk ogv art. 1408 eerste streepje want lening aangegaan door beide echtgenoten samen. Voorlopig passief: Verhaalbaar op de 3 vermogens ogv art 1414 eerste lid. Geen uitz naar 1414 tweede lid. • Schuld voor achterstallige onderhoudsbijdragen voor kind van ruben uit eerste huwelijk. Definitief passief: 1408, zesde streepje BW: descendent van 1vd echtgenoten. Belangrijk! Dochter wordt niet opgevoed in gezin van ruben en tine. Anders zouden we ons in ander geval bevinden. Vb. kind van ruben en tine = schuld aangegaan ten behoeve van kinderen die door hen worden opgevoed. (1408 tweede streepje) Voorlopig passief: Uitzonderingsgeval. Principe is gemeenschappelijk MAAR hier; artikel 1414 tweede lid ten vierde: verhaalbaar op 2 vermogens. Gv en ev ruben. Tweede stap: Opmaken van vergoedingsrekeningen: " Verschuiving van vermogen. EV echtgenoot heeft voordeel gehaald uit GV. Dus echtgenoot heeft voordeel getrokken. Die moet ditnu rechtzetten en moet nu een vergoeding aan gv betalen. (1432) Verschuiving van gv naar ev " art 1434 vb. eigen geld gebruikt voor gemeenschappelijke schuld te betalen. Is er een vergoeding? ^ Hoeveel bedraagt die vergoeding dan? Steeds minstens de uitgegeven som. " geen rekening houden met waardedaling In 3 gevallen meer geven: Goed verkrijgen (vb. huis gekocht) Goed in stand houden Goed verbeteren Formule: Welk bedrag heeft het vermogen geïnvesteerd delen door waarde goed bij investering. En dit vermenigvuldigd met waarde goed bij ontbinding. Verkocht? Waarde verkoop Verkocht & vervangen? Nieuw huis gekocht dat ondertussen 130K waard is " vermenigvuldigen met dat bedrag. Compensatie mogelijk? 297

Enkel in gevallen van 1437 en 1438 Eerst 1437 toepassen, dan 1438 1437: GV is vergoeding verschuldigd aan 1 EV of vice versa. 1438: gv is vergoeding verschuldigd aan allebei de EV’s of vice versa Terug naar casus: • Waarde app op moment van ontbinding Ruben is vergoeding verschuldigd want GV geeft geld uit aan EV Ruben. Art 1432 Begroten van vergoeding: kijken naar 1435 Heeft gediend tot verkrijging van het app. Dus formule toepassen. Vergoeding vereist van: 50K/100K * 150K " vergoeding 75K van EV Ruben aan GV (Zet ook telkens opnieuw ogv welke artikel het goed ev ruben is enzv.) Ook steeds wetsartikel bij begroting en berekening uiteraard. • Beroepsschulden 1400 ten zesde 1405 ten vierde BW – spaargeld is gv. EV heeft voordeel getrokken uit het GV. Vergoeding verschuldigd obv 1432 van ev ruben naar gv Begroten; 1435; kijken of we in het algemene geval zitten of 1 vd 3 andere gevallen Heeft gediend tot verkrijging goed. MAAR goed is in waarde gedaald. Meer vergoeden mag, minder niet. " 75K vergoeding van ev ruben naar GV • Compensatie? Enkel EV ruben is vergoeding verschuldigd (in totaal 150K) – 1437 nvt. 1438 evenmin van toepassing. Ev tine komt er niet aan te pas. Derde STAP: Verrekeing van de lasten Enkel rekening houden met de externe SE (niet met de echtgenoten) Enkel rekening houden met SE van het GV Niet willeukeurig betalen maar volgorde volgens 1439 BW: 1. Bevoorrechte SE – zie art. 19-20 Hyp.W. vb. voorrecht onbetaalde verkoper 2. Hypothecaire SE 3. Schuldeisers van gemeenschap die verhalen op 3 vermogens 4. SE van gemeenschap die verhalen op 2 vermogens Vertrekpunt: 125K activa gv. • Er zijn geen bevoorrechte SE. Wel hypothecaire – die betalen we eerst. # 40K aftrekken als eerste • Lening bij ING: verhaalbaar op 3 vermogens dus trekken we nu af. 85K # Gemenschap is nu leeg • Ondehoudsgeld verhaalbaar op 2 vermogens (5K) # We zitten op min 5K 298

Artikel x (1440 eerste lid?) (opname 1u 9min) elke echtgenoot staat ervoor in met al zijn goederen 1440 tweede lid. Als echtgenoot niets ontvangt uit verdeling dan kan ze niet aangesproken worden voor die onderhoudsschuld. Vierde STAP: Vergoedingen verrekenen: 1442: (als gv aan ev vergoeding verschuldigd is) 1443: (als ev aan gv) Vergoeding wordt in principe in geld voldaan. (in speciën) In werkelijkheid niet steeds zo maar in oefeningen doen we het wel zo. EV ruben met ngo vergoeding betalen aan de gemeenschap (150K) (1443?)GV zat op -5K maar krijgt er nu 150K bij van Ruben. " GV staat terug op 145K euro Vijfde STAP: 1445: indien batig saldo " verdelen bij helften. Als je met saldo zit onder nul dan draagt ook elke echtgenoot de last voor de helft. Gv van 145K euro: delen door 2 ogv 1445 -> elke echtgenoot ontvangt 72.5K Slotsom: bepalen wat elke echtgenoot uiteindleijk krijgt. Sowieso al helft GV – 72.5K euro elk Maar ook nog andere dingen: ruben had nog 175K aan activa in EV. App. 150K en beroepsgoederen van 25K Maar ruben moest nog 150K aan gemeenschap. Dus 150K aftrekken. (als gv nog geld aan ev moest; dan ook hier ervan aftrekken enzv.) Ruben: 97.5K Tine: 72.5K

299

CASUS 2 Karel en Morgane zijn gehuwd in 2000 zonder huwelijkscontract. In 2001 kopen zij een woning te Gent voor de prijs van € 150.000. Zij betalen € 30.000 met gelden die aan Karel werden gelegateerd door zijn tante. De resterende € 120.000 wordt door het echtpaar geleend bij ING-België bij middel van een hypothecair krediet. In 2002 wordt de woning te Gent verkocht voor de prijs van € 160.000. Deze verkoopprijs wordt volledig aangewend voor de aankoop van een woning te Brugge voor exact hetzelfde bedrag. In 2002 schenken de ouders van Karel aan hun zoon een geldsom van € 20.000. Met deze som koopt Karel een waardevol schilderij. In datzelfde jaar erft Morgane van haar tante een antieke kast ter waarde van € 10.000. In 2004 overlijdt de vader van Morgane. Zij erft uit zijn nalatenschap een geldsom van € 50.000. Zij opent een bankrekening op persoonlijke naam en gebruikt deze louter om het geld op te storten dat zij uit de erfenis van haar vader heeft verkregen. Tijdens het huwelijk worden deze gelden integraal aangewend voor allerlei huishoudelijke uitgaven. Karel sterft in 2010 en laat zijn echtgenote Morgane na. Op dat ogenblik: - Is de woning te Brugge € 210.000 waard; - Is de antieke kast € 12.000 waard; - Vertoont het hypothecair krediet tov ING België een saldo van € 75.000; - Is het schilderij dat in 2002 werd gekocht € 30.000 waard; - Vertoont een lening door Karel en Morgane aangegaan tijdens het huwelijk nog een openstaand saldo van € 25.000; - Blijft er nog een beroepsschuld van Karel te betalen ten bedrage van € 110.000; - Moeten er nog € 1.500 successierechten betaald worden op het deel van Morgane in de nalatenschap van haar vader. Vereffen en verdeel de huwgemeenschap.

300

“Zonder huwelijskcontract” = getrouwd onder wettelijk stelsel " vereffening verdeling toepassen. Stap 1: Boedels samenstellen; Activa/passiva & EV/GV Activa: • Woning te Brugge eigen of gemeenschappelijk? Echtgenoten hebben eerst een woning te gent gekocht. Dit is het vertrekpunt. Is de woning te gent gemeenschappelijk? Art 1405 ten vierde. Woning is gemeenschappelijk. We zijn echter bezig over woning te gent maar we moeten woning te brugge klassificeren. Het gaat hier misschien om een onroerende wederbelegging – art. 1402 2 voorwaarden moeten zijn vervuld: 1. Verklaring 2. Meer dan helft met eigen gelden. Voorwaarden hier vervuld? NEE Art 1402 is dus niet van toepassing! Geen verklaring en slechts 30K van 150K betaald met eigen geld. Dus opbrengst van verkoop is ook gemeenschappelijk! We gaan dus ook verder op art. 1405 ten vierde – Gemeenschappelijk • Schilderij; eigen of gemeenschappelijk? Geld geschonken aan Karel – dit geld is eigen ogv 1399 eerste lid. Met eigen geld is iets nieuws gekocht " Belegging; roerend (1400 ten vijfde (?)) Art. 1404 BW: voorwaarde: betaald met meer dan helft eigen gelden. Volledig betaald met eigen gelden " roerende belegging. Schilderij is eigen • Antieke kast: Eigen van morgane ogv 1399 eerste lid BW – verkregen uit erfenis Passief: • Beroepsschuld: Definitief passief: Artikel 1407 derde streepje: Een schuld die oploopt uit beroep dat je uitoefent terwijl die beroep aan jou verboden wordt " eigen schuld " A contario kan je zeggen dat het hier gemeenschappelijk is. Art. 1405 ten eerste BW: naar analogie redenering: als voordeel gemeenschappelijk is, nadeel ook 1408 derde streepje bw: schuld gemeenschappelijk als aangegaan in belang van gv. Met uitoefening beroep vergaar je geld in het belang van de gemeenschap. 1408 laatste streepje kan ook als grondslag dienen Op examen alle 4 de artikels erbij plaatsen! Definitief passief: Op hoeveel vermogens verhalen? 1414 eerste lid – 3 vermogens MAAR lees ook 2de lid derde streepje: slechts verhaalbaar op 2 vermogens dus niet op ev morgane • Hypothecair krediet 301

Definitief passief: Gemeenschappelijk want echtgenoten zijn het samen aangegaan. Grondslag: 1408 eerste streepje Voorlopig passief: Verhaalbaar op 3 vermogens: 1414 eerste lid. Geen uitz ogv 1414 2de lid. Wel uitz als schuld aangegaan door 1 vd echtgenoten ten behoeve van huishouding of kinderen en die is buitensporig " dan uitz. Als door beiden aangegaan en buitensporig: WEL 1408 eerste streepje • Lening van 25K Definitief passief: Gemeenschappelijk want shuld aangegaan door beide echtgenoten samen tijdens huwelijk – ogv 1408 eerste streepje Voorlopig passief: Verhaalbaar op 3V ogv art 1414 lid 1 • Successierechten Definitief passief: Eigen schuld ogv art. 1406 eigen naar oorsprong want last verbonden aan een erfenis. Voorlopig passief: Verhaalbaar op eigen vermogen van de vrouw en haar inkomsten (erbij vermelden!) en GV Uitzonderingen: 1410-1413 1410: uitzonding ingeval gemeenschap verreikt is met eigen goederen van echtgenoot. Gelden nalatenschap zijn gebruikt om huishoudelijke lasten te betalen. … minuut 30-32.5 Stap 2: Opmaken van de vergoedingsrekeningen • Aankoop woning gent met eigen gelden karel Vergoeding van GV aan EV karel (Art 1434) 30K/150K * 210K(waarde brugge) Stel: ze hadden niets anders gekocht dan hadden ze de waarde vd vervreemding (160K) moeten hanteren ipv waarde brugge. # 42K GV aan EV karel • Aanwending geërfde gelden voor betaling gemeenschappelijke schuld. 50K eigen gelden geërfd van vader (ogv art…). Dit geld werd gebruikt voor huishoudelijke uitgaven (gemeenschappelijk ogv van art. 1408 2de streepje, of ogv…) Vergoeding verschuldigd van GV aan EV morgane Art 1435 Niet gediend tot verkrijging, instandhouding,… dus vergoeding bedraagt 50K euro nl. gewoon nominale bedrag uitgegeven som. Want integraal aangewend voor huishoudelijke uitgaven. Niet in waarde vermeerderd.

302

•

Compensatie mogelijk? 1. Obv 1437? Kan niet 2. Obv 1438? GV verschuldigd aan beide EV We blijven over met een vergoeding van 8K van de gemeenschap aan EV morgane.

Stap 3: Verrekening van de lasten: We blijven over met 135 in GV na aftrekken van hyp lening Vervolgens schulden verhaalbaar op 3 vermogens aftrekken. Er blijft nog 110K over na aftrekken van lening van 25K Vervolgens schulden verhaalbaar op 2 vermogens; zijnde de beroepsschuld. – 110K GV is nu leeg. Successierechten mogen hier niet bij! Want successierechten zijn een eigen schuld. Het is niet omdat ze volgens art … in bepaalde gevallen verhaalbaar zijn op het gv dat ze heir behandeld mogen worden. Volgens art. 1439 komen enkel die 4 gevallen hier te pas. Eigen schuld hoort hier niet bij. Stap 4: Verrekening van de vergoedingen In speciën (1442) Morgane moet nog 8K van gv krijgen. MAAR gemeenschap is leeg. Opnieuw is er een deficitair gv. Art 1444 is van toepassing. Morgane wordt SE van de andere echtgenoot ten belope van de helft van wat zij niet ontvangen heeft. Dus Morgane wordt ten belope van 4K schuldeiser van karel. Stap 5: Verdeling: Hier is er geen batig saldo. Gemeenschap staat op nul na betaling schulden in derde stap. Slotsom: Morgane had nog 12K EV (die antieke kast) Ook krijgt ze nog 4K van karel die ze van hem te goed had. Hier moeten de successierechten af. (eigen schuld morgane) " 14.5K euro Karel had schilderij twv 30K Maar hier moet 4K af omwille van wat hij aan morgane moet. " 26K euro Vragen hieromtrent? Mail naar: [email protected]

303

06/12/2013 les gemist 09/12/2013 laatste les - gemist

304