Nota Faunabeleid Zeeland

ontwerp

nota faunabeleid Zeeland

Nota Faunabeleid Zeeland

Nota

provincie Zeeland, afd. LGW nota d.d. 14-02-2003 Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-1-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


0. Samenvatting.......................................................................................................................... 4 1. Inleiding. .............................................................................................................................. 10 1.1. Aanleiding en doel. .....................................................................................................................................10 1.2. Afbakening..................................................................................................................................................10 1.3. Leeswijzer. ..................................................................................................................................................11

2. Wettelijk kader en beleid...................................................................................................... 12 2.1. Wetgeving. ..................................................................................................................................................12 2.1.1. Flora- en faunawet. ..............................................................................................................................12 2.1.2. Natuurbeschermingswet.......................................................................................................................13 2.1.3. Internationale regelgeving....................................................................................................................13 2.2. Rijksbeleid. .................................................................................................................................................14 2.2.1. Nota Jacht en wildbeheer. ....................................................................................................................14 2.2.2. Nota Ruimte voor ganzen. ...................................................................................................................14 2.3. Provinciale bevoegdheden. .........................................................................................................................15 2.3.1. Beschermde leefomgeving (art 19 t/m 28)...........................................................................................15 2.3.2. Faunabeheereenheden (art. 29). ...........................................................................................................15 2.3.3. Faunabeheerplannen (art 30)................................................................................................................15 2.3.4. Sluiting van de jacht (art. 46)...............................................................................................................16 2.3.5. Rapen van kievitseieren (art 60 en 61).................................................................................................16 2.3.6. Vrijstellingen (art. 65)..........................................................................................................................16 2.3.7. Aanwijzing. (art. 67) ............................................................................................................................17 2.3.8. Ontheffingen. (art. 68) .........................................................................................................................17

3. Faunabeheer tot dusver......................................................................................................... 19 3.1. De jachtuitoefening.....................................................................................................................................19 3.2. Optreden van schade. ..................................................................................................................................19 3.2.1. Landbouwschade..................................................................................................................................19 3.2.2. Schade aan de visserij. .........................................................................................................................20 3.2.3. Overige schade.....................................................................................................................................20 3.3. Overlast door diersoorten............................................................................................................................20 3.4. Verleende vergunningen. ............................................................................................................................21 3.5. Wild. ...........................................................................................................................................................22 3.6. Overige beheerde soorten. ..........................................................................................................................25 3.7. Exoten. ........................................................................................................................................................27

4. Uitgangspunten voor het te voeren beleid............................................................................ 29 4.1. Algemeen. ...................................................................................................................................................29 4.2. De beschermde leefomgeving. ....................................................................................................................29 4.3. Belangrijke schade aan de landbouw. .........................................................................................................29 4.4. Andere bevredigende oplossing. .................................................................................................................33 4.5. Gunstige staat van instandhouding .............................................................................................................36 4.6. Vrijstelling, ontheffing of aanwijzing.........................................................................................................36 4.7. Jacht ............................................................................................................................................................38 4.8. Populatiebeheer...........................................................................................................................................38 4.9. Organisatie Faunabeheer.............................................................................................................................41 4.9.1. Algemeen. ............................................................................................................................................41 4.9.2. Organisatievorm FBE. .........................................................................................................................42 4.9.3. Faunabeheerplannen. ...........................................................................................................................43 4.10. Schadevergoeding. ....................................................................................................................................44

5. Uitwerking van het beleid. ................................................................................................... 46 5.1. Vrijstellingen (art. 65).................................................................................................................................46 5.1.1. Landelijke vrijstellingslijst...................................................................................................................46 5.1.2. Provinciale vrijstellingslijst..................................................................................................................46 5.2. Ontheffingen (art. 68). ................................................................................................................................47 5.2.1. Ontheffingen in verband met volksgezondheid en openbare veiligheid. .............................................47 5.2.2. Ontheffingen in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer.....................................................48 5.2.3. Ontheffingen ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren..........................................................................................................................................48 5.2.4. Ontheffingen ter voorkoming van schade aan flora en fauna ..............................................................54 Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-2-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


5.2.5. Ontheffingen met het oog op anderen belangen. .................................................................................56 5.3. Aanwijzing door GS (art. 67)......................................................................................................................57 5.4. Faunabeheereenheden (art 29). ...................................................................................................................59 5.5. Faunabeheerplan (art. 30). ..........................................................................................................................60 5.6. Jacht. ...........................................................................................................................................................61 5.6.1. Algemeen. ............................................................................................................................................61 5.6.2. Jacht in natuurgebieden........................................................................................................................62 5.6.3. Jacht op provinciale eigendommen ......................................................................................................62 5.6.4. Sluiting van de jacht onder bijzondere weersomstandigheden. ...........................................................62 5.7. Rapen van kievitseieren. .............................................................................................................................66

6. Financiën. ............................................................................................................................. 67 6.1. Faunafonds..................................................................................................................................................67 6.2. Provinciale voorzieningen. .........................................................................................................................67

7. Uitvoering en toezicht. ......................................................................................................... 68 7.1. Procedures, advies en informatie. ...............................................................................................................68 7.1.1. De vrijstellingslijst. ..............................................................................................................................68 7.1.2. Leges. ...................................................................................................................................................68 7.1.3. Vaststellingsprocedure .........................................................................................................................69 7.2. Provinciaal overlegplatform........................................................................................................................69 7.3. Handhaving. ................................................................................................................................................69 7.3.1. Strafrechtelijk.......................................................................................................................................69 7.3.2. Bestuursrechtelijk.................................................................................................................................70 7.4. Overgangsbeleid. ........................................................................................................................................70

8. Monitoring en evaluatie. ...................................................................................................... 71 8.1. Onderzoek. ..................................................................................................................................................71 8.2. Monitoring. .................................................................................................................................................71 8.3. Evaluatie. ....................................................................................................................................................71 8.4. Voorlichting. ...............................................................................................................................................72

9. Literatuur.............................................................................................................................. 73 Bijlagen. ................................................................................................................................... 74 Bijlage 1. Grondgebruik in de provincie Zeeland..............................................................................................74 Bijlage 2. Wildschade per gewas in de provincie Zeeland ................................................................................76 Bijlage 3. Overzicht opgetreden wildschade in de provincie Zeeland, periode 1996-2000...............................78 Bijlage 4. Afschotcijfers in de provincie Zeeland, periode 1992-1998 .............................................................80 Bijlage 5. Overzicht opgetreden (gewas)schade in de provincie Zeeland .........................................................81 Bijlage 6. Preventieve maatregelen....................................................................................................................83 Bijlage 7. Overzicht beleid per diersoort (apart te verkrijgen). .........................................................................85

Kaarten. .................................................................................................................................... 86 Kaart 1. Aangewezen Natuurbeschermingswetgebieden. ..................................................................................86 Kaart 2. Aangewezen Vogel- en Habitatrichtlijngebieden.................................................................................87 Kaart 3. Aangewezen Wetlandgebieden. ...........................................................................................................88 Kaart 4. Belangrijke pleisterplaatsen overwinterende ganzen ...........................................................................89

Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-3-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


0. Samenvatting. De invloed van de mens op de natuur is in de loop van de geschiedenis steeds groter geworden. Menselijke handelingen kunnen een bedreiging zijn voor de wilde flora en fauna. Veel planten- en diersoorten zijn al van de aarde verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. Daarom worden planten- en diersoorten beschermd in wetten. Eén zo'n wet is de Flora- en faunawet. De wet is opgesteld door onder verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. De Rijksoverheid vervult ook een belangrijke rol bij de uitvoering van de wet. Daarnaast geeft de wet ook taken en bevoegdheden aan de Provinciale overheid. De overdracht van taken op het gebied van natuur en landschap, zoals die in het akkoord over de Decentralisatie Impuls in 1996 zijn overeengekomen, wordt voor het onderdeel faunabeheer geformaliseerd in de Flora- en faunawet. Gedeputeerde Staten van Zeeland (hierna te noemen GS) krijgen hierin taken en bevoegdheden op het gebied van schadebestrijding. De wijze waarop GS hieraan invulling geeft wordt weergegeven in de voorliggende nota Faunabeleid Zeeland. De provinciale bevoegdheden voor het faunabeheer richten zich op schadebestrijding. Het erkennen van samenwerkingsverbanden van jachthouders, de zogenaamde faunabeheereenheden, en het goedkeuren van faunabeheerplannen op basis waarvan schadebestrijding zal plaatsvinden zijn daarbij als belangrijk element te noemen. Ook behoort het tot de bevoegdheid van GS een verordening vast te stellen van diersoorten waarvoor de beschermende werking van de wet niet geldt: de vrijstellingslijst. Indien de in de wet genoemde belangen: openbare orde en veiligheid, veiligheid van het luchtverkeer, de voorkoming van schade aan landen tuinbouw en de bescherming van flora en fauna, in het gedrang zijn en er geen andere bevredigende oplossingen bestaan, kan GS bovendien ontheffing verlenen van de bepalingen in de wet. Bij het verlenen van ontheffingen kan de provincie verzoeken daartoe afwachten doch, indien daartoe noodzaak bestaat, ook een actievere rol kiezen en zelf initiatieven nemen om handelend op te treden. Dit laatste gebeurt via de aanwijzing. Buiten de hiervoor genoemde zaken stelt GS ook de periode vast waarbinnen kievitseieren geraapt kunnen worden. Tot slot kunnen GS de jacht sluiten in geval van bijzondere weersomstandigheden. Tot de inwerkingtreding van de Flora- en faunawet vond bescherming van planten en dieren plaats ingevolge de Natuurbeschermingswet, de Jachtwet en de Vogelwet. Met betrekking tot de planten verandert er in het beschermingsregime weinig. Het zijn dezelfde planten die bescherming genieten en het betreft dezelfde verboden. Voor de dieren ligt dit anders. Zowel het aantal diersoorten dat bescherming geniet als het aantal verboden die het betreft is groter. Bij de dieren zijn het vooral de kleine zoogdieren als muizen die nu ook bescherming genieten. In tegenstelling tot de oude wetgeving is het verbod om dieren opzettelijk te verontrusten nu in alle omstandigheden en op alle dieren van toepassing. Voorheen mochten dieren wel worden verstoord indien dit uit oogpunt van schadebestrijding aan landbouwgewassen noodzakelijk of gewenst was. Onder de Jachtwet vond bejaging van dieren vooral plaats uit oogpunt van benutting. Het aantal dieren waarop gejaagd kon worden was vrij groot. In de 90-er jaren is dit aantal geleidelijk aan teruggebracht tot 16 in 1998. Ook op andere wijze zijn er beperkingen aan de jacht opgelegd. Het jagen met loodhagel is uit milieuoogpunt niet meer toegestaan en in verband met dierenwelzijn is het gebruik van levende lokganzen verboden. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-4-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Wanneer door wildsoorten schade aan de landbouw werd berokkend was dit, voor zover het vrij bejaagbare soorten betrof, onder de Jachtwet een primaire verantwoordelijkheid van de jachthouder. Indien schade werd aangericht buiten de geopende jachtperiode werden vaak ontheffingen verleend om buiten deze periode regulerend op te kunnen treden. De door de jagers opgerichte wildbeheereenheden vervulden hierbij een belangrijke faciliterende en uitvoerende rol. De wildsoorten die uit het oogpunt van benutting of schadebestrijding een belangrijke rol speelden in Zeeland zijn haas, konijn, fazant, wilde eend, houtduif, patrijs, de ganzen, smienten, meerkoeten, kraaiachtigen en ree en damhert. Naast de wildsoorten werden in het verleden ook beschermde vogelsoorten in verband met optredende landbouwschade bestreden. Het ging daarbij vooral om soorten als de holenduif, turkse tortel, knobbelzwaan, spreeuw, huismus, waterhoen en zilvermeeuw. Ook een aantal niet beschermde soorten werd en wordt nog steeds bestreden. Het betreft hier veelal ontsnapte, verwilderde en niet van nature in Nederland voorkomende diersoorten zoals de nijlgans, muskusrat, boerengans en verwilderde kat. Onder de Flora- en faunawet is het aan GS om aan te geven wanneer de in de wet genoemde belangen in het geding zijn. Bij schade aan landbouwgewassen komt het er vooral op neer vast te stellen wanneer er sprake is van belangrijke schade en wat wordt gezien als andere bevredigende oplossingen. Vervolgens doet zich de vraag voor of bescherming van die belangen geregeld wordt via de vrijstellingslijst, de aanwijzing of de ontheffing. In het provinciaal faunabeleid wordt er voor gekozen om zoveel als mogelijk maatwerk te leveren, zonder te vervallen in onnodige bureaucratie. Bovendien is gestreefd naar een zo groot mogelijke duidelijkheid. Schadeveroorzakende diersoorten en schadelijdende gewassen zijn zoveel en zo concreet mogelijke aangegeven. De algemene bepalingen van de wet zijn daarmee nader ingekaderd. Bij de vraag wanneer er sprake is van belangrijke schade is onderscheid gemaakt in te voorzien en niet te voorziene zaken. Schade die is te voorzien is bepaald aan de hand van het schadebeeld van de afgelopen jaren, de praktijkervaring van mensen uit het werkveld en de uitvoeringspraktijk van tot nu toe geldende weten regelgeving. Hieruit is naar voren gekomen dat de fazant, haas, houtduif, konijn en wilde eend (in de gesloten jachtperiode), de ganzen (met uitzondering van de rietgans en kleine rietgans), ekster, holenduif, kauw, knobbelzwaan, meerkoet, smient, spreeuw, zwarte kraai, waterhoen, Canadese gans, zilvermeeuw, ree en damhert belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, wateren of de bedrijfsmatige visserij veroorzaken. Voor niet te voorziene schade is een norm bepaald van € 115,--/ha. Zodra deze norm aantoonbaar overschreden wordt bestaat de mogelijkheid voor een ontheffing van de wettelijke bepalingen. Bij het voorkomen of beperken van schade zijn er vele mogelijkheden denkbaar. De voorkeur van GS gaat uit naar maatregelen die geen schadelijke of nadelige gevolgen voor de betreffende diersoorten hebben. Bevorderen van natuurlijke vijanden, gebruik van geur- en smaakstoffen of omrastering van teelten hebben de voorkeur. Het niet of onvoldoende aanwezig zijn van deze oplossingen of de hoge kosten die ermee gemoeid zijn beperken echter de inzet daarvan. Andere veel gebruikte methoden zijn het afschrikken van dieren met akoestische of visuele middelen. De keerzijde van deze methoden is dat na verloop van tijd vaak gewenning optreedt en daardoor het geweer als aanvullende methode moet worden toegepast. In het provinciaal beleid wordt wel vereist dat alvorens gebruik van het geweer wordt toegestaan, minder ingrijpende maatregelen moeten zijn toegepast. Voor het bepalen van welke maatregel daarbij als reële eis gesteld mag worden, is een link gelegd met de opbrengst van het gewas. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-5-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Naarmate het saldo toeneemt, moeten in toenemende mate preventieve maatregelen getroffen zijn. Verder bestaat er een categorie dieren waar Nederland een internationale verantwoordelijkheid voor de instandhouding heeft. De trekkende ganzen en smienten zijn hier een voorbeeld van. Voor deze groep is tussen rijk en provincie overeengekomen een schadeloosstelling te garanderen. Dit wordt door GS gezien als een bevredigend alternatief voor afschot. Alle beschermde diersoorten moeten zich in hun natuurlijke verspreidingsgebied onder normale omstandigheden over een langere periode kunnen handhaven. Toetsing hierop vindt plaats alvorens vrijstelling of ontheffing van de bepalingen van de wet aan de orde is. Zo er een noodzaak is dieren te verontrusten, bemachtigen of doden, kan de mogelijkheid daartoe langs verschillende wegen worden geboden: via de vrijstelling, de aanwijzing of de ontheffing. Een belangrijk onderscheid tussen de mogelijkheden is dat de vrijstelling, zowel voor wat betreft de gebruiker, de locatie als de periode in het jaar, een generiek (algemeen) karakter heeft en de ontheffing een specifiek (per afzonderlijk geval). De aanwijzing kan zowel generiek als specifiek zijn. Belangrijk verschil tussen de aanwijzing en de ontheffing is de rol van de provincie. Bij een aanwijzing gaat de provincie op de stoel van de faunabeheerder zitten. Bij de aanwijzing stelt de provincie zich actief op in het faunabeheer terwijl dit bij de ontheffing meer passief is. De vrijstellingslijst geeft GS de mogelijkheid, door de minister aangewezen dieren vrij te stellen van de bepalingen van de wet. Van deze mogelijkheid zal enkel gebruik worden gemaakt bij maatregelen die het sectorale belang van grondgebruiker en jachthouder overstijgen of waar de faunabeheereenheid bij behartiging van die belangen ernstig tekort schiet. De jacht is slechts toegestaan op de soorten van de wildlijst te weten haas, konijn, fazant, wilde eend, patrijs en houtduif. Deze soorten mogen gedurende een bepaalde periode van het jaar bejaagd worden. Voor de patrijs is geen geopende jachtperiode vastgesteld omdat hij op de lijst van met uitroeiing bedreigde of speciaal gevaar lopende soorten is opgenomen. Bemachtiging van wildbraad en beheer van de populaties staan bij de jacht centraal. Daarbij is het wel de plicht van de jager te zorgen voor een redelijke stand van het wild en om schade door in zijn jachtveld aanwezig wild te voorkomen. In het provinciaal beleid wordt er van uitgegaan dat de geopende jachtperioden volstaan om deze doelen te bereiken. Wanneer dieren moeten worden gedood ter bescherming van de belangen zoals die in de wet zijn genoemd, kan voor het merendeel worden volstaan met het toedienen van een extra prikkel ter afschrikking. Gebruik van het geweer kan hierbij eveneens aan de orde zijn. Voor een beperkt aantal diergroepen is het echter noodzakelijk de populatiegrootte te beïnvloeden. Dit geldt voor de ree, damhert en de grauwe gans. Maatregelen waardoor de populatieomvang wordt beperkt kunnen bij deze diersoorten noodzakelijk zijn. In de nota is verder bepaald hoe dit kan geschieden Hoewel de Flora- en faunawet een algehele bescherming biedt aan alle (in de wet genoemde) diersoorten, valt er in een bepaald aantal gevallen niet aan te ontkomen dat van het beschermingsregime wordt afgeweken. Wanneer dit het geval is dienen waarborgen ingebouwd te worden dat maatregelen met de nodige zorgvuldig worden uitgevoerd. Ontheffing van de bepalingen van de wet worden dan ook bij voorrang verleend aan samenwerkingsverbanden van jachthouders, de zogenaamde faunabeheereenheden, die het faunabeheer uitvoeren. In ZeeNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-6-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


land zijn initiatieven genomen om te komen tot één Faunabeheereenheid voor de gehele provincie. De terreinbeherende organisaties(Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Zeeuwse Landschap), de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, de Federatie Particulier Grondbezit en de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie zullen gezamenlijk de Faunabeheereenheid vormen. Zij dragen zorg voor de opstelling van Faunabeheerplannen waarin aangegeven wordt op welke wijze de uitvoering van het Faunabeleid gestalte krijgt. Op basis van deze plannen kunnen ontheffingen worden verleend. De nota geeft aan onder welke voorwaarden dit geschiedt. Door de provincie worden, buiten de wettelijke vereisten, aan de inhoud van de faunabeheerplannen geen nadere voorwaarden gesteld. Indien beschermde diersoorten schade aan gewassen veroorzaken, bestaat de mogelijkheid hiervoor een schadeloosstelling te verkrijgen. Het Faunafonds, een door de overheid ingesteld zelfstandig bestuursorgaan, is belast met de uitvoering van deze schadeloosstelling. Het Faunafonds heeft regels opgesteld in welke gevallen een aanspraak op tegemoetkoming gedaan kan worden. Tussen rijk en provincies is afgesproken dat voor een beperkt aantal diersoorten een tegemoetkoming in geleden schade wordt gegarandeerd. Indien provincies deze gegarandeerde schadeloosstelling ruimer willen toepassen, zijn zij zelf verantwoordelijk voor de financiering daarvan. Door GS wordt een ruimere toepassing niet noodzakelijk geacht. Bij de vrijstelling is de vraag of dieren belangrijke schade aan landbouwgewassen veroorzaken richtinggevend geweest. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen dieren die landelijk en dieren die regionaal belangrijke schade veroorzaken. In een ministeriële verordening zijn alle dieren die op deze landelijke vrijstellingslijst voorkomen ook daadwerkelijk vrijgesteld van de wettelijke verboden om ze te doden, te verwonden of te vangen, ze opzettelijk te verontrusten, hun nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen te beschadigen, te vernielen of te verstoren en de eieren van dieren te zoeken, rapen of vernielen. Op de landelijke lijst staan houtduif, konijn en mol. Bij provinciale verordening worden brandgans, ekster, grauwe gans, haas, holenduif, kauw, knobbelzwaan, kolgans, meerkoet, rotgans, rietgans, smient, spreeuw, wilde eend en zwarte kraai vrijgesteld van het verbod om ze opzettelijk te verontrusten. Daarnaast worden de kauw, de spreeuw, de wilde eend en de zwarte kraai vrijgesteld van het verbod ze opzettelijk te doden of verwonden. Ter bescherming van het belang van de volksgezondheid en openbare veiligheid zijn momenteel geen situaties voorzien dat ontheffing van de bepalingen van de wet noodzakelijk zijn. Aanvragen voor ontheffing zullen aan de hand van de wettelijke criteria, zoals genoemd in artikel 68 van de wet, worden beoordeeld. Ter bescherming van het belang van de veiligheid van het luchtverkeer kan verstoring van knobbelzwanen op het vliegveld van Arnemuiden noodzakelijk zijn. Bij gebleken noodzaak zal daartoe een ontheffing ex artikel 68 voor worden afgegeven. Ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren kan op aanvraag ontheffing worden verleend van het verbod om dieren opzettelijk te verontrusten voor het waterhoentje. Daarnaast kan op aanvraag en om dezelfde redenen ontheffing worden verleend van het verbod om dieren opzettelijk te doden, te verwonden of te vangen en te verontrusten voor de wildsoorten (in de gesloten jachtperiode) en daarnaast de grauwe- en Canadese gans, zilvermeeuw, ree en damhert. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-7-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


De wijze waarop, de perioden waarin en de personen die deze bevoegdheid gebruiken, moet nader worden uitgewerkt in een faunabeheerplan. Ter voorkoming van belangrijke schade aan flora en fauna kan ontheffing worden verleend van het verbod om damherten opzettelijk te doden, te verwonden of te vangen en te verontrusten. Daarnaast kan, om nieuwvestiging van zilvermeeuwenkolonies op bepaalde plaatsen te beletten, ontheffing worden verleend van het verbod om nesten van zilvermeeuwen te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Met het oog op andere belangen kan ontheffing worden verleend van het verbod om konijnen opzettelijk te verontrusten, te doden, te verwonden of te vangen op sportvelden en industrieterreinen. Bovendien kan ontheffing worden verleend om gebrekkige en zieke reeën en damherten te doden. Dit om gewonde dieren uit hun lijden te kunnen verlossen. Met de aanwijzing kan GS zich actief in het faunabeheer opstellen. Zo nodig kan zelfs met behulp van de sterke arm toegang worden verschaft tot terreinen wanneer de gebruiker of eigenaar van die terreinen geen medewerking wenst te verlenen. Van deze mogelijkheid zal met terughoudendheid gebruik worden gemaakt. Alleen voor de muskusrat zal GS de aanwijzing gebruiken om op alle gronden bestrijding mogelijk te maken, ook wanneer de betreffende eigenaar of gebruiker hier geen toestemming toe verleent. Verder kan een categorie dieren worden onderscheiden die op grond van de Flora- en faunawet geen bescherming geniet maar waar bestrijding wel gewenst is. In Zeeland betreft het een groep verwilderde dieren die van nature niet in Nederland voorkomen te weten de nijlgans, gedomesticeerde grauwe gans, rosse stekelstaart, verwilderde duif, nerts en verwilderde kat. Uit oogpunt van faunavervalsing alsmede uit concurrentieoogpunt met inheemse diersoorten, staat GS toe dat deze dieren met behulp van het geweer gedood worden. De jacht in natuurgebieden wordt niet geopend. Als natuurgebieden worden in dit kader gerekend de aangewezen Beschermd- of Staatsnatuurmonumenten dan wel gebieden waar een aanwijzing in overweging is genomen, aangemelde Wetlands en in Vogelrichtlijngebieden. Ontheffing van dit verbod zal slechts plaatsvinden indien schadebestrijding buiten de begrensde gebieden niet effectief kan plaatsvinden. Voor sluiting van de jacht onder bijzondere winterse weersomstandigheden zijn categorieën van dieren onderscheiden waarvoor een bepaald regime van toepassing is. Sluiting van de jacht zal plaatsvinden indien aan de gestelde criteria wordt voldaan. Voor sluiting van de jacht in verband met botulismeverspreiding zijn geen regels of criteria opgesteld. Daarover wordt in voorkomende gevallen beslist. Vanwege de geringe betekenis, het ontbreken van een maatschappelijk belang of traditie en de nadelige effecten hiervan, zullen in Zeeland geen samenwerkingsverbanden van weidevogelbeschermers worden erkend noch zal een raapperiode voor kievitseieren worden vastgesteld. Bij de financiering van het faunabeleid vervult het Faunafonds een belangrijke rol. Het merendeel van de kosten zal immers bestaan uit tegemoetkomingen in geleden schade. Het Faunafonds is verantwoordelijk voor de uitkering van de tegemoetkomingen. De regels en voorwaarden waaronder dit plaatsvindt zijn weergegeven in het Besluit Faunafonds. In het Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

-8-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Besluit Faunafonds is ook geregeld voor welk deel van de voeding de provincies verantwoordelijk zijn en wat de bijdrage van het Rijk omvat. In de onderhandelingen tussen rijk en provincie is tot nu toe het uitgangspunt geweest dat wanneer provincies in hun beleid of de uitvoering daarvan terughoudender zijn dan het beleid van het rijk tot nu toe, de meerkosten daarvan voor rekening van de provincie komen. De provincie is, met uitzondering van de verspreiding van het damhert, niet voornemens een terughoudender beleid dan het rijk te voeren. Het rijksbeleid tot nu toe is echter niet eenduidig vastgelegd. In overleg met het ministerie van LNV en het Faunafonds zal hier op korte termijn duidelijkheid over worden verschaft. Ontheffingen worden door de provincie verstrekt volgens de daarvoor in de wet opgenomen procedures en voorschriften. Dit betekent onder meer dat alvorens ontheffingen worden verleend, het Faunafonds om advies wordt gevraagd. Verleende ontheffingen worden door GS ter inzage gelegd. Belanghebbenden kunnen hierover bezwaren uiten. Van alle verleende ontheffingen en goedgekeurde faunabeheerplannen vindt publicatie plaats in de huis-aan-huis bladen. Verleende ontheffingen worden bovendien in de Staatscourant gepubliceerd. Zaken van algemeen belang aangaande het faunabeheer en -beleid worden met de belangenorganisaties besproken in de subcie. Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw van de Provinciale Commissie voor de Groene Ruimte. Om alle betrokkenen de gelegenheid te geven tot aanpassing aan het gewijzigd regime, wordt een overgangsperiode gehanteerd tot 1 april 2003. Gedurende deze periode zullen de nu bestaande wildbeheereenheden in de plaats treden van de nog op te richten faunabeheereenheid. Voor het verkrijgen van een ontheffing zijn gedurende deze periode geen faunabeheerplannen vereist. Ontheffingen zullen gedurende deze periode in beginsel voor maximaal één jaar worden verleend. Onderzoek naar maatregelen ter voorkoming en bestrijding van schade door dieren worden voor een belangrijk deel door het Faunafonds geëntameerd. Binnen de Provincie Zeeland leven er op het gebied van onderzoek specifieke wensen met betrekking tot schade en schadepreventie van kraaiachtigen, voedselkeuze en terreingebruik van het damhert, effecten van de opmars van de vos en gevolgen van stopzetting van populatiebeheer bij reeën. Evaluatie van het provinciaal faunabeleid zal gekoppeld worden aan herziening van de provinciale vrijstellinglijsten. Deze worden door de minister voor een periode van twee jaar vastgesteld. Herijking van het provinciaal beleid zal vooralsnog met dezelfde interval plaatsvinden.


-9-

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


1. Inleiding. 1.1. Aanleiding en doel. De invloed van de mens op de natuur is in de loop van de geschiedenis steeds groter geworden. Menselijke handelingen kunnen een bedreiging zijn voor de wilde flora en fauna. Veel planten- en diersoorten zijn al van de aarde verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. Daarom worden planten- en diersoorten beschermd in wetten. Eén zo'n wet is de Flora- en faunawet. De wet is opgesteld door onder verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. De Rijksoverheid vervult ook een belangrijke rol bij de uitvoering van de wet. Daarnaast geeft de wet ook taken en bevoegdheden aan de Provinciale overheid. Het overheidsbeleid is onder andere gericht op het vergroten van de betrokkenheid van burgers bij het openbaar bestuur. Om dit te bereiken wordt er naar gestreefd verantwoordelijkheden zo dicht mogelijk bij de belanghebbenden te leggen met inachtneming van een aantal randvoorwaarden, o.a. met betrekking tot efficiency en doelmatigheid. Deze filosofie is uitgewerkt in de zogenaamde Decentralisatie Impuls (DI). Daarbij beperkt het Rijk zich tot de hoofdlijnen van het beleid en wordt de uitwerking en uitvoering daarvan overgelaten aan de Provincies. Eén van de beleidsvelden waarvoor de decentralisatie inmiddels heeft plaatsgevonden is het beleidsveld Natuur van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV). Met ingang van 1 januari 1996 zijn (delen van) de uitvoering van o.a. de Natuurbeschermings-, Jacht- en de Vogelwet overgedragen aan de provincie. Uitvoering van deze taken is thans geëffectueerd in de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet 1998. In 1998 zijn de Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en faunawet door de regering vastgesteld. In de Flora- en faunawet is de regelgeving die betrekking heeft op de bescherming van dier en planten soorten opgenomen. De wet bundelt de bepalingen over voornoemde bescherming zoals die voorheen in verschillende wetten gestalte had gekregen: de Vogelwet 1936, de Jachtwet, de Natuurbeschermingswet, de Nuttige Dierenwet 1914 en de Wet bedreigde uitheemse dieren plantensoorten. De taken en bevoegdheden van de provincie op het gebied van de faunawetgeving zijn erin geformaliseerd. Deze bevoegdheden betreffen in hoofdzaak het verlenen van ontheffingen in het kader van schadebestrijding, het aanwijzen van gebieden als beschermde leefomgeving, het erkennen van faunabeheereenheden, het goedkeuren van faunabeheerplannen en het sluiten van de jacht bij bepaalde weersomstandigheden. GS heeft geen taken bij uitheemse dieren plantensoorten. Deze nota geeft inzicht in de taken en bevoegdheden van GS die voortvloeien uit de Flora- en faunawet en bevat het beleidskader waarbinnen de provincie invulling geeft aan die nieuwe taken. De bevoegdheden en het beleid op het gebied van de Natuurbeschermingswet 1998 zal in deze nota beperkt blijven tot het aspect van de fauna. 1.2. Afbakening. Regelgeving en beleid op het gebied van bescherming van dieren plantensoorten kan zich toespitsen op de kwetsbare en zeldzame soorten waaraan specifieke aandacht besteed moet worden en die stimulering behoeven. Maar ook op de soorten waarmee het zeer goed gaat en die dus algemeen of talrijk zijn is het beschermingsregime van kracht. Bij de laatste groep is de vraag aan de orde in hoeverre regulering of terugdringing van de stand nodig is. Dit kan wenselijk zijn uit oogpunt van beheer van de soort, maar ook in verband met optredende schade aan landbouw, de verkeersveiligheid of bescherming van kwetsbare natuurwaarden. De voorliggende nota beperkt zich tot laatstgenoemde, de reguleringsmaatregelen. Voor de Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 10 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


zeldzame en kwetsbare soorten is een aparte nota opgesteld, de provinciale Nota soortenbeleid, waarin met name stimuleringsmaatregelen aan bod komen. 1.3. Leeswijzer. In hoofdstuk 2 zal het wettelijk kader en het beleid met betrekking tot de fauna aan de orde komen. Ook zal hier een uitgebreid overzicht gegeven worden van de taken en bevoegdheden van de provincie. Hoofdstuk 3 beschrijft de huidige situatie met betrekking tot het faunabeheer en -beleid. Ook wordt ingegaan op de in relatie met het faunabeheer in het geding zijnde belangen. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de uitgangspunten voor het te voeren beleid weergegeven. In hoofdstuk 5 wordt het provinciaal beleid concreet weergegeven, gevolgd door hoofdstuk 6 en 7 waar achtereenvolgens de uitvoering, monitoring en evaluatie worden belicht.


- 11 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


2. Wettelijk kader en beleid. 2.1. Wetgeving. Met betrekking tot de bescherming van dieren plantensoorten zijn een aantal wetten en internationale richtlijnen van belang. De Flora- en faunawet is de belangrijkste en geeft bescherming op soortniveau. In de Flora- en faunawet wordt ook een relatie gelegd met de Natuurbeschermingswet 1998, het Ramsar of Wetland verdrag en de Vogel- en Habitatrichtlijn. 2.1.1. Flora- en faunawet. In de Flora- en faunawet zijn regels opgenomen ter bescherming van in het wild levende planten en dieren. De wet vervangt de Vogelwet 1936, de Jachtwet, hoofdstuk V van de Natuurbeschermingswet, de Nuttige Dierenwet 1914 en de Wet bedreigde uitheemse dieren plantensoorten. Middels een stelsel van geboden en verboden wordt de bescherming van dieren en planten vorm gegeven. Na een lange voorbereidingstijd is de wet in 1998 door de regering vastgesteld. De wet is een zogenaamde raamwet. De grote lijnen van het beschermingsregime zijn erin vastgelegd. Uitwerking op detailniveau vindt plaats aan de hand van Algemene maatregelen van bestuur. Middels een zevental uitvoeringsbesluiten is hier invulling aan gegeven: het Jachtbesluit, het Besluit beheer en schadebestrijding, het Besluit Faunabeheer, het Besluit aanwijzing dieren plantensoorten Flora- en faunawet, het Besluit prepareren van dieren, het Besluit vrijstelling beschermde dieren plantensoorten en het Faunabesluit Voor een aantal van deze besluiten geldt de zogenaamde voorhangprocedure hetgeen inhoudt dat, alvorens deze van kracht worden, de Tweede en de Eerste Kamer der Staten Generaal hiervan kennis kunnen nemen. De wet biedt bescherming aan alle van nature in Nederland voorkomende zoogdieren, met uitzondering van de zwarte- en bruine rat en de huismuis, alle van nature op het Europese grondgebied voorkomende vogelsoorten, alle van nature in Nederland voorkomende amfibieen en reptielen en alle van nature in Nederland voorkomende vissen, voor zover de Visserijwet 1963 hierop niet van toepassing is. Daarnaast zijn een aantal dieren plantensoorten aangewezen welke eveneens bescherming genieten. Hierbij moet gedacht worden aan soorten welke in hun voortbestaan bedreigd worden of hiermee een grote mate van gelijkenis vertonen. Voorbeelden van dieren zijn een aantal dagvlinders en van planten verschillende orchideeënsoorten. Een aantal gedomesticeerde vogels, zoals bijvoorbeeld de postduif, en zoogdieren, zoals het tamme konijn, zijn uitgezonderd van de beschermende werking. De instrumenten van de wet bestaan allereerst uit algemene verbodsbepalingen zoals het verbod op plukken, verzamelen, beschadigen en ontwortelen van planten, het verbod voor verstoring, bezit en vervoer van dieren en het verbod voor handel in dieren. Het aanwijzen van gebieden als “beschermde leefomgeving” biedt de mogelijkheid plaatsen die van wezenlijke betekenis zijn als leefomgeving van een beschermde dierof plantensoort als zodanig aan te wijzen. Hiermee kunnen specifieke voorwaarden gesteld worden aan voor deze soorten schadelijke handelingen. Ook de jacht komt in de wet aan de orde; zowel de soorten waarop jacht kan plaatsvinden als de wijze van uitoefening is hierin geregeld. De bevoegdheden van Gedeputeerde Staten (GS) zijn ondergebracht in hoofdstuk V, titel III, vrijstellingen, ontheffingen en vergunningen. Voor het rapen van kievitseieren, het beheer en de bestrijding van schade kan vrijstelling of ontheffing van de bepalingen gegeven worden door GS van de provincie. De gronden waarvoor en de wijze waarop dit kan gebeuren staan expliciet aangegeven. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 12 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Het Faunafonds tot slot, kan aangemerkt worden als de opvolger van het Jachtfonds. Naast taken op het gebied van schade-uitkering en voorlichting, heeft het Faunafonds een belangrijke taak als adviseur van de minister en het college van GS van de onderscheiden provincies gekregen. De Flora- en faunawet is per 1 april 2002 van kracht. Het opstellen van faunabeheerplannen en het verlenen van de daaraan gekoppelde ontheffingen zal kort daarop gestalte krijgen. 2.1.2. Natuurbeschermingswet. De Natuurbeschermingswet 1998 is gelijktijdig met de Flora- en faunawet vastgesteld. Dit hield mede verband met de overgang van delen van de oude Natuurbeschermingswet naar de Flora- en faunawet. De Natuurbeschermingswet 1998 geeft -procedureel- richting aan het nationaal natuurbeleid en hij biedt bescherming aan daartoe aangewezen natuurgebieden. De mogelijkheden voor het instellen van beschermde landschapsgezichten zijn eveneens geregeld. Daarnaast wordt internationale regelgeving (Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn) met de wet geëffectueerd. De instrumenten van de wet hebben, afhankelijk van het betreffende onderdeel, een specifiek karakter. Ten aanzien van de beschermde natuurmonumenten worden de aanwijzingsprocedure en de rechtsgevolgen weergegeven. In hoofdlijnen zijn hier geen wijzigingen ten opzichte van de oude Natuurbeschermingswet opgetreden. Wel is ook hier de bevoegdheid van Gedeputeerde Staten geëffectueerd en zijn de internationale verplichtingen, waaronder het voorzorgprincipe en het compensatiebeginsel opgenomen. Nieuw in de wet is de aanwijzing van een beschermd landschapsgezicht. Gedeputeerde Staten van de provincie hebben deze bevoegdheid. De gemeente waarin een beschermd landschapsgezicht is gelegen stelt, ter bescherming hiervan, een bestemmingsplan op. De relatie met de Flora- en faunawet is vooral gelegen in het treffen van maatregelen in deze beschermde gebieden. Ingrepen in flora en fauna zijn in het kader van de Natuurbeschermingswet vergunningplichtige handelingen. Ook bestaat er een relatie op het vlak van de bescherming van natuurwaarden. Zowel de beschermde leefomgeving als de aanwijzing van een beschermd natuurmonument kunnen natuurwaarden veiligstellen. Het is zaak hier het juiste instrument voor het beoogde doel te kiezen. 2.1.3. Internationale regelgeving Op het vlak van de internationale regelgeving zijn voor wat betreft de Flora- en faunawet drie regelingen van belang: de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn en het Ramsar- of wetlandverdrag. EG Vogelrichtlijn. De Vogelrichtlijn is een Europese richtlijn welke de lidstaten verplicht maatregelen te treffen voor het behoud van alle in het wild levende vogelsoorten op het Europees grondgebied alsmede voor hun leefgebieden. Voor 175, apart genoemde, bedreigde vogelsoorten en alle regelmatig voorkomende trekvogels, moeten de meest geschikte gebieden als speciale beschermingszones worden aangewezen. Kaart 2 geeft een overzicht van de gebieden welke momenteel als zodanig zijn aangewezen of waarvan een aanwijzing in voorbereiding is. Naast beschermingsmaatregelen op gebiedsniveau zijn de lidstaten verplicht algemene maatregelen te treffen. Deze omvatten onder meer het instellen van een verbod om vogels te doden, hun nesten te vernielen, eieren te rapen, vogels opzettelijk te verstoren en bepaalde vogels te houden. Naast een lijst met bedreigde vogelsoorten bevat de richtlijn nog twee lijsten van vogels die niet bedreigd zijn en die geëxploiteerd mogen worden zolang de populaties voldoende groot Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 13 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


blijven en geen gevaar lopen. Over de wijze waarop en de voorwaarden waaronder exploitatie of benutting mag plaatsvinden zijn regels in de richtlijn opgenomen. De Habitatrichtlijn. De Habitatrichtlijn richt zich op bescherming van dieren en planten en hun leefgebieden in Europa. Van zowel typen habitats als van soorten dieren en planten zijn lijsten opgesteld die in het kader van de richtlijn beschermd dienen te worden. Er zijn verschillende soortenlijsten, die elk een verschillende mate van bescherming beogen. Op de eerste lijst staan dieren plantensoorten, waarvan de leefgebieden beschermd dienen te worden die voor het voortbestaan van de soort noodzakelijk zijn. Op de tweede lijst staan de soorten die, naast bescherming van hun leefgebied, ook nog strikte bescherming verdienen. Dieren mogen in dat geval niet gevangen of gedood worden, planten niet geplukt. Het Ramsar- of wetlandverdrag. Het Ramsar- of wetlandverdrag is een overeenkomst inzake watergebieden van internationale betekenis, in het bijzonder als verblijfplaats voor vogels. Wetlands kunnen bestaan uit moerassen, veen- of plasgebieden, en wateren, met inbegrip van zeewater. In Zeeland zijn onder andere de Oosterschelde, Krammer-Volkerak en het Verdronken Land van Saefthinge als wetland aangewezen (zie ook kaart 3). 2.2. Rijksbeleid. 2.2.1. Nota Jacht en wildbeheer. De Nota Jacht- en wildbeheer (LNV 1993) verwoord het beleid voor de jacht in Nederland. De in de nota aangekondigde wijzigingen zijn voor een belangrijk deel de afgelopen jaren reeds doorgevoerd. In de onlangs vastgestelde Flora- en faunawet worden de laatste wijzigingen in dit verband geëffectueerd. In de Nota Jacht en wildbeheer staat ten aanzien van het damhert aangegeven dat verdere verspreiding dan de leefgebieden de Veluwe, de Amsterdamse waterleidingduinen en de Manteling van Walcheren niet wordt nagestreefd. 2.2.2. Nota Ruimte voor ganzen. De nota Ruimte voor ganzen (LNV 1989) geeft het rijksbeleid voor de jaren negentig met betrekking tot het beheer van ganzen in Nederland weer. Uitgangspunt van de nota is de internationale verantwoordelijkheid die Nederland heeft voor het beheer van doortrekkende en overwinterende ganzen. De hoofddoelstelling van het beleid is: het beschermen en behouden van de ganzenpopulaties, met inachtneming van het belang van de landbouw en van de jacht. De aandacht van de rijksoverheid is vooral toegespitst op de kwetsbare soorten: rotgans, brandgans en kleine rietgans. Voor de minder kwetsbare soorten (kolgans, rietgans en grauwe gans) worden geen speciale beschermingsmaatregelen voorgesteld. Naast planologische bescherming van belangrijke ganzengebieden is het beleid er op gericht ganzen bij voorkeur op te vangen in natuurgebieden en op minder kwetsbare cultuurgewassen. Schadebestrijding dient voorts invulling te krijgen via het stimuleren van gecoördineerde en planmatige be- en verjaging. Schade veroorzaakt door ganzen wordt in beginsel volledig vergoed. In de nota is met betrekking tot de jacht op ganzen opgenomen dat deze vooralsnog zal worden gehandhaafd voor de niet kwetsbare soorten (kol-, riet- en grauwe gans). De jacht op de kwetsbare soorten (rot-, brand- en kleine rietgans) zal niet worden geopend.


- 14 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Het rijksstandpunt ten aanzien van de jacht op ganzen is onlangs (2000) gewijzigd. Vanaf dat moment is de jacht gesloten en worden voor afschot van overwinterende ganzen geen vergunningen meer verleend. Onder de Flora- en faunawet wordt het aan de provincies overgelaten om invulling te geven aan het bestrijden van schade veroorzaakt door ganzen. 2.3. Provinciale bevoegdheden. In het kader van de Flora- en faunawet krijgt de provincie een aantal bevoegdheden. In de volgende paragrafen worden de taken en bevoegdheden artikelsgewijs beschreven. Het provinciaal beleid hierbij komt in hoofdstuk 4 en 5 aan de orde. 2.3.1. Beschermde leefomgeving (art 19 t/m 28). Plaatsen die van wezenlijke betekenis zijn als leefomgeving voor beschermde inheemse dierof plantensoorten kunnen door GS worden aangewezen als beschermde leefomgeving. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld veedrinkputten als leefgebied voor amfibieën, bunkers of kerktorens voor de vleermuizen of oude (stads)muren voor bedreigde muurplanten. In een besluit tot aanwijzing als beschermde leefomgeving kunnen handelingen die een aantasting van de leefomgeving tot gevolg hebben aan voorwaarden worden gebonden. Op een besluit tot aanwijzing als beschermde leefomgeving is de openbare voorbereidingsprocedure ingevolge de Algemene wet bestuursrecht (Awb) van toepassing. Daarbij bestaat (naast de normale bezwaar- en beroepsmogelijkheden) de mogelijkheid voor de minister, de eigenaar, het waterschap en de gemeente om zijn of haar zienswijze kenbaar te maken. Indien belanghebbenden ten gevolge van de aanwijzing schade lijden welke redelijkerwijs niet te hunnen laste behoort te komen, kennen GS een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe. 2.3.2. Faunabeheereenheden (art. 29). Faunabeheereenheden zijn samenwerkingsverbanden van jachthouders. Een faunabeheereenheid (FBE) kan opgericht worden met als oogmerk het beheer van diersoorten of ten behoeve van de bestrijding van schade. Met name door dieren aangerichte schade welke een planmatige en gecoördineerde aanpak vergt zal door een FBE ter hand worden genomen. Een planmatige aanpak biedt een betere waarborg voor de instandhouding van populaties van de betreffende diersoorten dan wanneer elke grondgebruiker of jachthouder afzonderlijk, ieder voor zijn eigen gebied, het beheer voert. Uit dit oogpunt zal een groot aantal ontheffingen voor regulatie van diersoorten, ten behoeve van bestrijding van schade, dan ook slechts verleend worden aan FBE’s. In de wet en in het Besluit faunabeheer zijn de regels waaraan een FBE moet voldoen nader aangegeven. Faunabeheereenheden in de zin van de wet dienen door GS erkend te worden. 2.3.3. Faunabeheerplannen (art 30). Voor het verkrijgen van ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet is in veel gevallen een faunabeheerplan vereist. Voor zover dit in het kader van de wet een vereiste is behoeven de plannen de goedkeuring van GS. In het Besluit faunabeheer zijn de eisen waaraan een faunabeheerplan moet voldoen nader aangegeven. Naast een aantal algemene gegevens zoals de omvang en begrenzing van het werkgebied dient meer specifieke informatie gegeven te worden over de te beheren of bestrijden diersoorten. Voor een uitgebreid overzicht van de vereiste gegevens wordt verwezen naar paragraaf 5.5. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 15 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Het faunabeheerplan heeft een geldigheidsduur van ten hoogste vijf jaar. Alvorens een faunabeheerplan goed te keuren, dienen GS dit ter advisering bij het Faunafonds voor te dragen en voor een ieder ter inzage te leggen. 2.3.4. Sluiting van de jacht (art. 46). Gedeputeerde Staten kunnen, indien de weersomstandigheden dit, met het oog op de instandhouding van wild, vergen de jacht voor een deel van of voor de gehele provincie gedurende een bepaalde tijd sluiten. Veelal zal dit geschieden indien ten gevolge van sneeuwval en/of langdurige strenge vorst het voedsel voor wild moeilijk beschikbaar is en het wild daardoor in verminderde conditie verkeert. 2.3.5. Rapen van kievitseieren (art 60 en 61). GS kunnen ontheffing verlenen voor het rapen van kievitseieren. Een ontheffing kan worden verleen aan samenwerkingsverbanden van weidevogelbeschermers welke als zodanig door GS zijn erkend. De ontheffing kan worden verleend in een door de minister vast te stellen periode, gelegen tussen 1 maart en 9 april. Aan een ontheffing dienen in ieder geval voorwaarden verbonden te worden met betrekking tot nazorg over de nesten. Daarnaast kunnen voorwaarden gesteld worden ten aanzien van betreding van gronden buiten tegenwoordigheid van de grondgebruiker. 2.3.6. Vrijstellingen (art. 65). Ter voorkoming en bestrijding van belangrijke schade aan gewassen, vee en bedrijfsmatige visserij, is het gewenst dat grondgebruikers een aantal handelingen kunnen verrichten ter bescherming van deze belangen. In artikel 65 van de wet is hier een voorziening voor opgenomen in de vorm van een vrijstelling. Diersoorten welke landelijk, dan wel regionaal, veelvuldig belangrijke schade aanrichten zijn door de minister aangewezen (tabel 1) en kunnen respectievelijk door de minister of door GS vrijgesteld worden van een aantal bepalingen van de wet. Deze vrijstelling kan geschieden voor het opzettelijk verontrusten, voor het vangen, verwonden of doden van dieren, het beschadigen, vernielen of wegnemen van hun nesten, holen of voortplantingsplaatsen of voor het zoeken, rapen en beschadigen van eieren van dieren. Een vrijstelling wordt bij ministeriële regeling dan wel provinciale verordening gegeven en wordt vastgesteld voor een periode van ten hoogste twee jaar. De vrijstelling geeft de grondgebruiker het recht bedoelde handelingen te verrichten. De grondgebruiker kan dit recht bij schriftelijke toestemming afstaan aan derden mits deze in het bezit zijn van een geldige jachtof valkeniersakte. Een besluit tot vrijstellen van handelingen bij provinciale verordening zoals hiervoor bedoeld kan pas genomen worden nadat hierover door het Faunafonds is geadviseerd.


- 16 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp

diersoorten welke landelijk veelvuldig belangrijke schade veroorzaken mol konijn houtduif


diersoorten welke regionaal veelvuldig belangrijke schade veroorzaken bosmuis brandgans ekster grauwe gans haas holenduif huismus kauw kleine rietgans knobbelzwaan kolgans meerkoet rietgans ringmus roek rotgans smient spreeuw veldmuis wilde eend zwarte kraai

Tabel 1 Door de minister van LNV opgestelde lijst van beschermde diersoorten welke landelijk dan wel regionaal veelvuldig belangrijke schade aanrichten.

2.3.7. Aanwijzing. (art. 67) GS kunnen personen of categorieën van personen aanwijzen die bij ministeriële regeling aangewezen diersoorten op door GS aan te wijzen gronden kunnen beperken. GS kunnen voorwaarden aan deze aanwijzing verbinden. Aanwijzing kan slechts plaatsvinden: a) in het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid; b) in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer; c) ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren of d) ter voorkoming van schade aan flora en fauna. 2.3.8. Ontheffingen. (art. 68) Voor beheer en bestrijding van schade kunnen GS ontheffing verlenen van de algemene verbodsbepalingen. Ontheffing kan worden verleend: a) in het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid; b) in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer; c) ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren; d) ter voorkoming van schade aan flora en fauna of e) met het oog op andere, bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen, belangen. In het Besluit beheer en schadebestrijding dieren zijn als andere belangen, bedoeld onder e), aangewezen: a) de voorkoming en bestrijding van schade of belangrijke overlast veroorzaakt door steenmarters aan gebouwen of zich daarin bevindende roerende zaken; Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 17 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


b) de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door vossen aan niet bedrijfsmatig gehouden vee; c) de voorkoming en bestrijding van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren, behorende tot de diersoorten edelhert, ree, damhert of wild zwijn; d) de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door konijnen of vossen op sportvelden of industrieterreinen. Ontheffingen kunnen slechts worden verleend indien er geen andere bevredigende oplossing bestaat, indien geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige instandhouding van de soort en na verkregen advies van het Faunafonds. Ontheffingen worden in principe slechts verleend aan faunabeheereenheden op basis van een faunabeheerplan. Van de door GS afgegeven ontheffingen dient kennisgeving te geschieden in de Staatscourant en één of meerdere regionale dag- of nieuwsbladen.


- 18 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


3. Faunabeheer tot dusver. Dit hoofdstuk beschrijft de feitelijke ontwikkelingen in het faunabeheer zoals dit onder de Jachtwet en Vogelwet plaatsvond. 3.1. De jachtuitoefening. Het recht tot jagen is in Nederland gebonden aan de grond. Grondeigenaren kunnen besluiten de jacht zelf uit te oefenen, dan wel het recht middels een overeenkomst van huur en verhuur af te staan aan derden. Om belangrijke schade, overmatige benutting en onnodig dierenleed te voorkomen zijn in de Jachtwet regels opgenomen over de wijze van uitoefening van de jacht. Mede onder druk van maatschappelijke organisaties zijn de laatste jaren veelvuldig wijzigingen doorgevoerd in o.a. de organisatie van de jacht, de openstelling van de jacht op de verschillende diersoorten en het gebruik van jachtmiddelen en -methoden. De oprichting, vorming en verdere professionalisering van wildbeheereenheden is vanaf eind tachtiger jaren ingezet om tot een planmatig en gecoördineerd wildbeheer te komen op het gebied van (deel)populatieniveau. De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Uit oogpunt van natuurbehoud is het aantal vrij bejaagbare soorten teruggebracht van 30 in het begin van de negentiger jaren tot 16 in 1998. Om de milieubelasting terug te dringen is een verbod op het gebruik van loodhagel ingesteld. Tot slot is uit oogpunt van dierenwelzijn het gebruik van levende lokganzen aan banden gelegd. Doorvoer van deze veranderingen hebben bewerkstelligd dat de jacht nog slechts wordt bedreven ter benutting van een beperkt aantal, algemeen voorkomende standwildsoorten en verder ter voorkoming of beperking van wildschade door bestrijding van enkele schadeveroorzakende soorten. Voor wat dit laatste betreft was een viertal soorten, welke bescherming genoten onder de Vogelwet, voor dit doel vrijgesteld van de beschermende bepalingen van die wet. 3.2. Optreden van schade. Voorkoming en bestrijding van schade is een van de voornaamste drijfveren geweest voor uitoefening van de jacht in het verleden en voor afgifte van vergunningen van de bepalingen van relevante wetgeving. Schade moet in dit verband ruim opgevat worden en is op meerdere sectoren van toepassing. Het overgrote deel van de schade had en heeft echter betrekking op schade aan de landbouw. Hoewel enige schade nooit te voorkomen is, is in het verleden toch regelmatig sprake geweest van schade welke niet tot het normale bedrijfsrisico behoort. 3.2.1. Landbouwschade. In de Jachtwet lag de verantwoordelijkheid voor schadebestrijding, voor zover veroorzaakt door de wildsoorten, in eerste instantie bij de jachthouder. Voor de vrij bejaagbare soorten was de jachthouder immers in staat binnen de door de minister vastgestelde tijden en perioden maatregelen te treffen. Bij schade toegebracht door dieren welke onder de bescherming van de Vogel- of Natuurbeschermingswet vielen en bij schade veroorzaakt door wildsoorten in de gesloten periode, had de grondgebruiker ook een bepaalde verantwoordelijkheid. In het geval schade niet bestreden of voorkomen kon worden en in gevallen van overmacht kon een beroep op schadevergoeding door het Jachtfonds worden gedaan. Door het Jachtfonds werd, mits aan een aantal voorwaarden werd voldaan, middels tussenkomst van de provinciale wildschadecommissie (WICO) een tegemoetkoming verstrekt. De jaarverslagen van de WICO geven een duidelijk beeld van de schadeveroorzakende soorten en de schadegevoelige teelten (bijlagen 2 en 3). Hieruit komt naar voren dat (overwinterende) ganzen en smienNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 19 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


ten in het verleden de meeste schade voor hun rekening namen. Daarnaast werd op bescheiden schaal schade veroorzaakt door houtduiven, hazen, wilde eenden en fazanten. Bij de gewassen komt duidelijk naar voren dat aan grasland, gras voor de teelt van graszaad, wintertarwe en in mindere mate bruine bonen en bieten de meest schade is toegebracht. Ook andere gewassen kunnen echter belangrijke schade ondervinden. Door het -relatief- geringe areaal waarin deze teelten in Zeeland plaatsvinden is de absolute schade echter gering. Voor een overzicht van schadegevoelige teelten en perioden wordt verwezen naar bijlage 5. 3.2.2. Schade aan de visserij. Naast schade aan de landbouw heeft in het verleden ook de visserij regelmatig schade ondervonden door in het wild levende dieren. De grootste problemen in deze sector werden veroorzaakt door koken zilvermeeuwen welke foerageren op mosselzaad. Wanneer begin mei het mosselzaad wordt uitgestrooid op de mosselpercelen wordt, op dat deel dat bij eb droogvalt, veelvuldig gefoerageerd door koken zilvermeeuwen. Dit probleem doet zich vooral voor nabij de Zandkreekdam in de Oosterschelde. Een ander probleem wat met de visserij verband houdt is bevuiling met uitwerpselen van koken zilvermeeuwen van de verwaterpercelen en het proceswater, benodigd voor be- en verwerking van de mossels in Yerseke. Door de massale aanwezigheid van vogels treedt besmetting van het water met salmonella en andere bacteriën op, welke zich in de uitwerpselen van de vogels bevinden. Klachten over visetende aalscholvers doemen de laatste jaren regelmatig op, met name uit het IJsselmeer . Dat hierbij belangrijke schade aan de visserij wordt aangebracht is thans nog onvoldoende aangetoond. Een aantal onderzoeken die hiernaar hebben plaatsgevonden in het IJsselmeer spreken elkaar tegen. 3.2.3. Overige schade. Overige schade welke zich in het verleden heeft voorgedaan heeft voornamelijk betrekking op schade aan de fauna. In verband met predatie van zilvermeeuwen op andere kolonievogels (sterns), heeft in het verleden lokaal regulatie van de zilvermeeuw plaatsgevonden. Uit onderzoek hiernaar is gebleken dat zilvermeeuwen een belangrijke invloed op het broedsucces van grote stern en visdiefje kunnen hebben. Ook predatie van kraaiachtigen (ekster, zwarte kraai) op hazen en zang- en weidevogels vindt plaats. Dit is echter niet van aantoonbare invloed op de populatieomvang van deze diersoorten geweest. Konijnen en muskusratten veroorzaken veelvuldig schade aan dijken, kaden en taluds. Door ondergraving van sloottaluds door muskusratten ontstaan gevaarlijke situaties bij het bewerken van hier naastgelegen landbouwgronden. Konijnen kunnen met hun graafactiviteiten de zeewering aantasten waardoor deze verzwakt. 3.3. Overlast door diersoorten. Naast schade wordt op een aantal plaatsen overlast door dieren ondervonden. Als voorbeelden kunnen genoemd worden de hinder welke ondervonden wordt van verwilderde duiven in de stedelijke omgeving. Duiven veroorzaken hier hinder en overlast door bevuiling van gebouwen met uitwerpselen en nestmateriaal. Zilvermeeuwen veroorzaken ook op een aantal plaatsen overlast. Vooral in de omgeving van de openbare vuilstortplaatsen in de provincie komen ze in grote dichtheden voor en geven daar hinder aan plaatselijk verkeer en bij werkzaamheden ter plaatse. Bedrijven in de omgeving van de stortplaatsen worden bevuild met uitwerpselen van op de daken rustende vogels. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 20 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Op een aantal plaatsen worden opgeslagen producten vernield door meeuwen welke hierin pikken op zoek naar voedsel. Ook de veiligheid kan in het geding zijn bij aanwezigheid van diersoorten op bepaalde plaatsen. Overstekende reeën of damherten op druk bereden openbare wegen of rondvliegende vogels op start- en landingsbanen van een vliegveld kunnen tot gevaarlijke situaties leiden. Vergunningen zijn voor dit doel niet verleend. 3.4. Verleende vergunningen. Zoals in paragrafen 3.1 en 3.2 reeds is aangegeven, was en is schadebestrijding één van de drijfveren voor het beheren van de fauna. De regels welke in de Jacht- en de Vogelwet waren opgenomen gaven in beginsel voldoende ruimte voor een adequate schadebestrijding. Toch was het in een aantal gevallen noodzakelijk om maatregelen te treffen in afwijking van de bepalingen. Hiertoe zijn in het verleden regelmatig vergunningen verleend. De vergunningen werden in de meeste gevallen op voorhand verleend aan samenwerkingsverbanden van jagers, de zogenaamde wildbeheereenheden. Op die manier kon, indien zich schade aandiende of voordeed, snel op de situatie worden ingespeeld en belangrijke schade worden voorkomen. Wanneer er geen noodzaak was voor gebruik van de vergunning, bleef inzet hiervan achterwege. Afgifte van de vergunning wil daarom ook niet zeggen dat hiervan daadwerkelijk gebruik is gemaakt. Het overzicht laat zien dat de meeste vergunningen in het kader van de Jachtwet zijn afgegeven voor het bejagen van wild in de daarvoor gesloten periode (haas, fazant en wilde eend). Dit hangt samen met het feit dat, ondanks een voldoende regulering in de geopende periode, enige vraat aan gewassen niet te voorkomen valt. Afhankelijk van de weersgesteldheid en het ontwikkelingsstadia van de gewassen kan dit ontaarden in belangrijke schade. Afschot van enkele dieren op de betreffende percelen kan hierdoor onvermijdelijk zijn. Andere regelmatig verleende vergunningen zijn die voor het gebruik van verboden vangmiddelen of -methoden. Inzet van kraaienvangkooi en eksterkastval en het gebruik van kunstlicht voor konijnen zijn hier het meest sprekende voorbeeld van. De grote mate van effectiviteit bij kraaienvangkooi en eksterkastval heeft erin geresulteerd dat reguliere bejaging niet of nauwelijks meer plaatsvond. Ongelimiteerde en niet beargumenteerde afgifte van vergunningen voor verboden vangmiddelen is vanaf 1998 dan ook beëindigd. Ook is een groot aantal vergunningen in het kader van de zogenaamde overgangsregeling verleend. Het betreft hier vergunningen voor het doden van konijnen en/of houtduiven door de grondgebruikers welke niet in het bezit zijn van een geldige jachtakte. Tot 1977 was voor het verkrijgen van een jachtakte geen jachtdiploma vereist. Vanaf het moment waarop dit verplicht werd gesteld, waren veel grondgebruikers, die hiertoe niet in staat waren, niet meer in de gelegenheid om op de eigen grond schadelijke soorten als houtduif en konijn te bestrijden. Om hier een oplossing voor te bieden is de overgangsregeling ingesteld. De regeling voorzag erin dat mensen, die in het verleden drie keer een jachtakte hadden ontvangen, dit op basis van een vergunning tot de beëindiging van het bedrijf konden voortzetten. In het kader van de Vogelwet zijn vooral vergunningen verleend voor het bestrijden van waterhoen, holenduif, turkse tortel en knobbelzwaan in verband met het optreden van landbouwschade. Vanaf 1999 zijn in dit kader ook vergunningen verleend voor spreeuw, zilvermeeuw en huismus. Tot 1999 genoten deze dieren in een belangrijk deel van het jaar geen bescherming. Andere vergunningen welke in het kader van de Vogelwet werden verleend zijn die voor het beperken van het broedsucces van zilvermeeuwen. Dit om vestiging op plaatsen waar dit uit oogpunt van natuurbehoud minder gewenst was te voorkomen.


- 21 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


3.5. Wild. Onder het regime van de Jachtwet waren er diverse soorten bejaagbaar. In het volgend deel wordt een korte beschrijving gegeven van biotoop en voorkomen van de tot inwerkingtreding van de Flora- en faunawet gereguleerde wildsoorten in de provincie. Haas. Open agrarische gebieden met zowel grasland als bouwland zijn verreweg de belangrijkste biotopen van de haas. Daarbij hebben ze voorkeur voor vruchtbare gronden en mijden ze omvangrijke boscomplexen. Een goed hazenbiotoop omvat geschikte rusten foerageergebieden. Ze rusten meestal overdag in bosjes, heggen en ruigten. Die moeten voldoende dekking geven tegen kou en predatoren. Foerageergebieden liggen vrijwel altijd in het open veld. Hazen behoren tot de algemene zoogdieren van Zeeland. Systematische inventarisaties naar het voorkomen van de haas in Zeeland zijn niet voorhanden. Anders is dit met afschotcijfers. Deze geven weer dat jaarlijks zo’n 25.000 hazen geschoten worden, een aantal wat overeenkomt met tussen de 12 en 15 stuks per 100 ha. Hieruit kan worden geconcludeerd dat Zeeland beschikt over een rijke hazenstand. Konijn. Het konijn handhaaft zich het beste in open en halfopen landschappen op zandgrond. Daar kunnen ze hun holen graven. Plaatselijk leven ze wel in de dekking, zonder holen, maar hun voortplantingssucces schijnt dan klein te zijn. Het konijn komt in de provincie Zeeland algemeen voor. Daar de dieren voorkeur hebben voor droge, zandige gronden met voldoende dekking, zijn zij in de delen van Zeeland die daar aan beantwoorden talrijker. Lokaal, zoals in de duinen, kunnen zij zo talrijk zijn dat zij dan een plaag kunnen vormen. Het konijn is nachtactief en leeft in groepen. Zij begeven zich niet ver, ongeveer 100 meter, van hun hol om te foerageren. Ook van het konijn zijn geen inventarisatiegegevens beschikbaar. Over de bruikbaarheid hiervan kunnen overigens twijfels geuit worden daar de populatie als gevolg van het al dan niet voorkomen van ziekten grote fluctuaties kan vertonen. De afschotcijfers van het konijn laten eveneens grote schommelingen zien. In het seizoen 90/91 werden nog ruim 50.000 dieren geschoten tegen nog geen 15.000 in het seizoen 96/97. De al eerdere genoemde ziekten spelen hier ongetwijfeld een belangrijke rol in. Fazant. Kleinschalige cultuurlandschappen met veel afwisseling vormen het ideale fazantenbiotoop. Elementen waar fazanten bescherming vinden in de vorm van bosjes, rietvelden en ruigten moeten ruimschoots aanwezig zijn. Naast dekking zijn weilanden, akkers en ruige terreintjes belangrijk als foerageergebied. De oudste bekende melding van fazanten in Zeeland dateert uit 1650, toen een aantal exemplaren in de omgeving van Zierikzee en Duiveland werd uitgezet. Of de fazant in vroeger eeuwen ook in andere delen van de provincie voorkwam, is waarschijnlijk, maar niet bewezen. Erg talrijk was hij vermoedelijk niet. Sinds 1945 heeft in alle delen van de provincie introductie plaatsgevonden. Hierdoor is de fazant snel in aantal toegenomen en heeft hij zich over de gehele provincie verspreid. Het aantal fazanten varieert, als gevolg van geboorte en afschot, over het jaar genomen sterk. De aantallen territoria werden in de periode 1983-1991 geschat op 4000-6000. De afschotcijfers varieerden in de periode van 90-97 van 40.000 tot 70.000 per jaar. Wilde eend. De wilde eend is de talrijkst aanwezige eend in West-Europa. Nesten worden in elk denkbaar biotoop gevonden, van het schor tot in de bossen. De wilde eend behoort in Nederland tot de standvogels. Wel worden de aantallen in de wintermaanden aangevuld met broedvogels uit noordelijker streken. De aantallen broedparen in Zeeland worden geschat op 12.000 - 18.000, variërend in dichtheden van 20 paren per 100 ha in jonge bossen nabij open water, rietrijke Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 22 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


brakke kreken en inlagen tot 5-8 paren per 100 ha in de grootschalige akkerlandgebieden. In de wintermaanden kunnen de aantallen oplopen tot boven de 30.000. Houtduif. De houtduif is een gewone broedvogel door de gehele provincie. Het biotoop bestaat uit landschappen waarin bomen en struiken aanwezig zijn. In parken, bossen, tuinen maar ook in heggen en solitaire bomen wordt gebroed. De totale Zeeuwse houtduivenpopulatie schommelt de laatste jaren tussen de 10.000 en 14.000 paren. De broedvogels gedragen zich als standvogel. In de wintermaanden worden de aantallen aangevuld met trekkende dieren uit noordelijker streken. Patrijs. Open velden die dicht begroeid zijn met gewassen naast de aanwezigheid van voldoende ruigten, struikgewas, heggen of houtwallen en kruidenrijke bermen en overhoekjes vormen een ideaal biotoop voor de patrijs. Van oudsher voldeed Zeeland aan deze voorwaarden. De patrijs is dan ook bijna in alle delen van de provincie waar te nemen. De dichtheden zijn echter, door de schaalvergroting en intensivering van de landbouw, vanaf begin jaren zeventig sterk afgenomen. De huidige populatie bedraagt ca. 35% van die in 1970 en wordt geschat op 3750-4500 paren. De stand in Zeeuws-Vlaanderen met 2,7 paren per 100 ha. ligt beduidend hoger dan de rest van Zeeland met 1,6 paren per 100 ha. Tot 1998 behoorde de patrijs tot de bejaagbare soorten waarop in de periode september tot januari de jacht was geopend. Momenteel is de jacht op patrijs gesloten omdat de soort voorkomt op de rode lijst van bedreigde en kwetsbare vogelsoorten in Nederland. Met het stimuleren van biotoopverbeterende maatregelen probeert de overheid een toename van de stand te bewerkstelligen. Ganzen. Ganzen zijn in Zeeland het meest bekend door hun aanwezigheid in de wintermaanden. Gedurende de periode van oktober tot mei overwinteren zij, afhankelijk van de soort, in meerdere of mindere mate in de provincie. In tabel 2 zijn de aantallen van de afgelopen jaren per soort vermeld. De aantallen overwinterende ganzen in Nederland zijn vanaf begin jaren zeventig tot halverwege de jaren negentig sterk toegenomen. Jachtbeperkende maatregelen, verbetering van de voedselsituatie en verandering in foerageergedrag liggen hieraan ten grondslag. Momenteel lijkt een zekere stabilisatie op te treden in de aantalsontwikkeling. De situatie in Zeeland laat eenzelfde beeld zien als de landelijke ontwikkeling, met uitzondering van de brandgans, waar de landelijke toename niet gevolgd wordt. Ook de verspreiding is soortgebonden. Zo kan de rotgans vooral worden aangetroffen rond de randen van Oosterschelde, Grevelingen en Veerse Meer en verblijft de grauwe gans met name in de hals van Zuid-Beveland en oost Zeeuws-Vlaanderen. Op kaart 4 zijn de belangrijkste pleisterplaatsen van overwinterende ganzen in Zeeland weergegeven Naast de wintergasten verblijven in toenemende mate, voornamelijk grauwe ganzen, het gehele jaar in de provincie. Vanaf 1969 komen zij ook tot broeden. Deze zogenaamde overzomerende ganzen komen voor in grote delen van Zeeuws-Vlaanderen, op Noord-Beveland, op St.-Philipsland en nabij het Dijkwater op Schouwen-Duiveland.


- 23 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


1991/1992 brandgans Canadese gans rotgans kolgans rietgans grauwe gans grauwe gans (overzomerend)

1992/1993

1993/1994

4260

1613

4193

22875 37742 6511 29484

19616 37273 7917 31233

19367 47336 6573 47885

1994/1995

Trend

4310 Stabiel 19925 38348 7618 53467 ca. 2500

Stabiel Toename Stabiel na afname Toename Toename

Tabel 2 maximale aantallen ganzen in Zeeland

Smienten. De smient behoort tot de groep van de zwemeenden. Hij broedt in noordelijk Eurazië en overwintert in grote getalen in ons land. De dieren arriveren in de loop van september en blijven tot eind maart. De hoogste aantallen bereiken zij normaal gesproken in de maand december. De aantallen overwinterende smienten in Zeeland zijn toegenomen van ca. 30.000 in 1987 tot ruim 80.000 in 1995. Kenmerkend voor de vogels is dat zij overdag rusten op de grote wateren en ‘s nachts massaal binnendijks komen om daar te foerageren op grasland en akkerbouwgewassen als wintertarwe en graszaad. Meerkoeten. De meerkoet is in Zeeland een typische vogel van de inlagen, rietmoerassen en rietrijke kreken en komt in vrijwel alle delen van de provincie als broedvogel voor. De totale broedpopulatie wordt geschat op 3500-4200 paren. De soort kent in de broedperiode maar ook in vooren najaar, een verspreid, sterk territoriaal gedrag. De territoriumgrootte van broedparen loopt sterk uiteen (400-4700 m2). Het territorium wordt elke dag weer bevestigd en zo nodig verdedigd tegen soortgenoten. In de winterperiode verzamelen meerkoeten zich tot soms grote concentraties welke bestaan uit de broedpopulatie, aangevuld met doortrekkers en overwinteraars uit Noord-, Midden- en Oost Europa. Concentratievorming ontstaat aanvankelijk vooral aan de randen van grote wateren en neemt een aanvang omstreeks november/december. Naarmate het winterseizoen vordert en/of strenger wordt en er op en langs de grote wateren niet voldoende voedsel meer aanwezig is, trekken de groepen langs grotere en kleinere watergangen het land in om op gras- of bouwland te foerageren. Kraaiachtigen. Tot de kraaiachtigen worden in dit verband gerekend de zwarte kraai, de kauw, de ekster, de vlaamse gaai en de roek. Met uitzondering van de roek komen al deze soorten algemeen in de provincie voor. Afhankelijk van de soort varieert de voorkeur van een bosrijk, meer besloten landschap (vlaamse gaai) tot een halfopen landschap (zwarte kraai). De soorten broeden in zelf gebouwde nesten in bomen, struiken en boomholten. De kauw gebruikt ook schoorstenen en kerktorens als broedplaats. Kraaiachtigen zijn van oudsher zwaar vervolgd. Ten gevolge hiervan is de stand ver beneden de natuurlijke draagkracht gebleven. De laatste decennia is een toename van de kraaiachtigen waarneembaar. Dit is mede een gevolg van het feit dat in toenemende mate in de stedelijke omgeving wordt gebroed. De kraaiachtigen zijn niet kieskeurig in hun voedselkeus welke breed is samengesteld en voornamelijk bestaat uit noten, zaden, vruchten, insecten en in bepaalde perioden van het jaar uit eieren en jonge vogels. Van de vijf soorten is de ekster het meest talrijk. De aantallen worden geschat op ca. 2500 paren. Tweede in de reeks is de kauw met 1000-1500 paren, op de voet gevolgd door zwarte Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 24 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


kraai met 900-1300 paren. Hekkensluiter met 300-400 paren is de vlaamse gaai. De roek wordt slechts incidenteel waargenomen in Zeeland. Ree Reeën hebben een voorkeur voor een afwisselend landschap met bossen, akkers en weilanden. Rustige bosjes met voldoende dichte ondergroei dienen als vlucht en schuilplaats. Ook in meer open landschap zoals de duinen en het polderland voelen ze zich echter thuis. Met uitzondering van Zeeuws-Vlaanderen komt de ree in de gehele provincie voor. De grootste dichtheden worden echter gevonden in de duinen bosgebieden van Schouwen-Duiveland en Walcheren. Een betrouwbare inschatting van hun aantal is niet voorhanden. De ree is een echte fijnproever. Het voedsel bestaat uit licht verteerbare, energierijke kost als kruiden, grassen en knoppen en loten van struiken en bomen. Op kleine schaal worden ook landbouwgewassen als granen, bieten en aardappelen gegeten. Damhert Het damhert is het grootste in het wild levende dier dat in de provincie voorkomt. De biotoop bestaat uit oudere bossen met veel ondergroei. In Zeeland komen er twee populaties voor. In de Manteling van Walcheren leven in totaal zo'n 50 dieren. Oorspronkelijk hebben de dieren in gevangenschap geleefd. Tijdens de inundatie van Walcheren in de Tweede Wereldoorlog zijn zij losgelaten en vanaf dat moment vormen ze een in het wild levende groep. Enkele jaren geleden zijn er op de Kop van Schouwen damherten uit gevangenschap ontsnapt. Het betreft hier inmiddels enkele tientallen dieren. In de Manteling van Walcheren is van 1998 tot 2002 een onderzoek uitgevoerd naar de overlevingskansen en populatieontwikkeling van het Damhert. De resultaten van het onderzoek worden besproken in paragraaf 4.7. Vos De vos is een schemer- en nachtdier dat zijn biotoop vindt in bosrijke gebieden, parklandschappen, duinen, polders en landbouwgebieden. De vos heeft een groot aanpassingsvermogen. De laatste decennia is de vos bezig met een ware opmars. Naast de hogere delen van het land, heeft de vos zich ook in laag Nederland weten te vestigen. In Zeeland zijn recente waarnemingen bekend vanuit Zeeuws-Vlaanderen, de hals van Zuid-Beveland en Tholen. Verwacht mag worden dat de vos zich ook in de andere delen van de provincie zal weten te vestigen. Vossen zijn alleseters doch hebben een duidelijke voorkeur voor konijnen, muizen en vogels (fazanten). Er bestaat tevens een voorkeur voor grotere prooien. 3.6. Overige beheerde soorten. Naast de wildsoorten zijn in het verleden ook andere soorten gereguleerd. Voor de meeste van hen werd dit gedaan uit oogpunt van bestrijding van landbouwschade. Maar ook schade aan andere fauna, aan de waterkeringen of andere (cultuurtechnische) werken of bedreiging van de volksgezondheid waren redenen om regulerend op te treden. Voor zover deze schade door niet wildsoorten werd veroorzaakt, en deze een regelmatig terugkerend patroon vertoonde, wordt hier een beschrijving van de biotoop en het voorkomen van deze dieren gegeven. Holenduiven De holenduif is een stand- en zwerfvogel welke zijn nest bij voorkeur maakt in boomholten. Bij gebrek hieraan wordt echter ook gebroed in nestkasten, konijnenholen, ruïnes en oude nesten van kraaiachtigen. Ten gevolge van het gebruik van landbouwbestrijdingsmiddelen is de holenduif in de periode van eind jaren vijftig tot begin jaren zeventig in het agrarisch gebied sterk achteruitgegaan. Vanaf begin zeventiger jaren is herstel opgetreden. De soort is in Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 25 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Zeeland op veel plaatsen ruim vertegenwoordigd. Het aantal broedparen wordt getaxeerd op 1500-1900 paren. Het voedsel van de holenduif bestaat uit zaden, bladeren, fruit, graan en onkruiden. Dit wordt gezocht in bossen, weidegebieden en op akkers. Voor het foerageren onderneemt de holenduif dikwijls kilometers lange pendelvluchten, veelal in groepsverband. Turkse tortel Turkse tortels zijn van oorsprong broedvogels van Zuidelijk Azië. Zij hebben zich in enkele eeuwen tijd sterk uitgebreid in noordwestelijke richting. De soort is in Nederland voor het eerst in 1949 broedend aangetroffen en vanaf 1957 ook in Zeeland. De huidige aantallen betreffen ca. 2500-3000 paren. De Turkse tortel wordt hoofdzakelijk aangetroffen in de directe omgeving van menselijke bebouwing en gedraagt zich als standvogel. Het voedsel bestaat voornamelijk uit onkruiden, zaden, granen en broodresten. Knobbelzwaan Zeeland is voor de knobbelzwaan voornamelijk van belang als ruiplaats. In de zomer en nazomer (juni - oktober) verblijven grote aantallen knobbelzwanen op de grote (zoete) wateren. Na de ruiperiode nemen de aantallen knobbelzwanen sterk af en verplaatsen ze zich naar graslandgebieden elders in Nederland. Binnendijks komen in Zeeland in deze periode nog kleine groepen knobbelzwanen verspreid voor. Met een aantal broedparen van 80-140 is de knobbelzwaan nog steeds een relatief schaarse broedvogel. Over het algemeen lijkt de (broedvogel)stand de laatste jaren stabiel te zijn. De knobbelzwaan is een uitgesproken planteneter. In de zomermaanden zijn het voornamelijk waterplanten welke genuttigd worden. In de winter en het voorjaar, wanneer hun favoriete voedsel in mindere mate voorhanden is, schakelen ze over op landbouwgewassen als gras en, in mindere mate, tarwe. Spreeuw De spreeuw heeft zich in de loop der eeuwen ontpopt als een echte cultuurvolger. De soort is vooral te vinden in de nabijheid van de mens. De Zeeuwse spreeuwenpopulatie wordt geschat op 10.000-15.000 broedparen. Vanaf begin juni vindt trek van spreeuwen plaats en worden de aantallen aangevuld met individuen van elders. Spreeuwen verzamelen zich op slaapplaatsen waar ze met duizenden kunnen neerstrijken. Over het algemeen betreft het rietvelden, maar ook in bomen wordt de nacht doorgebracht. In stadscentra veroorzaken deze spreeuwenconcentraties met hun uitwerpselen soms overlast of ergernis. Het voedsel van de spreeuw wordt op de grond verzameld en bestaat in de broedtijd voornamelijk uit kevers, rupsen en emelten. Daarnaast worden vruchten en afval gegeten. Huismus De huismus heeft met zijn voedselkeus een voorkeur voor granen en zaden. Jonge vogels worden vooral met insecten gevoerd. Veel huismussen broeden onder dakpannen. Daarnaast wordt gebroed in nissen en spleten in en rond bebouwing. Voedselkeuze en broedplaats verklaren dat het voorkomen van de huismus vooral gekoppeld is aan menselijke aanwezigheid. De huismus is een talrijke broedvogel en gedraagt zich als standvogel. De populatie wordt geschat op ca. 40.000-70.000 paren. Hoewel dit nog aanzienlijke aantallen zijn, moet hierbij aangetekend worden dat de aantallen de afgelopen decennia fors zijn afgenomen. Waterhoen Het waterhoen is in Zeeland een vrij algemene vogelsoort. Het voelt zich vooral thuis in smalle slootjes en kleinschalige waterpartijen dan wel in natte, vegetatierijke oeverzones van grote wateroppervlakken. De soort leeft over het algemeen solitair. Het voedsel is zowel plantaardig als dierlijk van aard. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 26 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Met name in het deltagebied ontstaan in de winterperiode in grotere watergangen concentraties waar groepsgewijs foerageergedrag ontstaat. De concentratievorming neemt een aanvang eind oktober/begin november. Paarvorming ontstaat in de 2e helft van maart, waarbij ze zich weer verspreiden en hun solitaire leefwijze hernemen. De Zeeuwse populatie is de laatste jaren vrij stabiel en bevindt zich op een niveau van ca. 5.000-6.000 broedparen. Zilvermeeuw. De zilvermeeuw is een traditionele broedvogel van de Zeeuwse kust. De meeste zilvermeeuwen zijn stand- en zwerfvogels die hun hele leven binnen een straal van 100 km van hun geboorteplaats verblijven. De zilvermeeuw broedt op de grond. De broedkolonies zijn vooral te vinden in de duinen, schorren, zandplaten maar ook op opgespoten terreinen en daken van gebouwen. Het voedsel bestaat voornamelijk uit schelpdieren, krabben, zeesterren en vis. Daarnaast heeft de zilvermeeuw zich ontwikkeld tot een opportunistische alleseter en foerageert daartoe in steden, voedselverwerkende bedrijven en vuilstortplaatsen. Het aantal broedparen in de Delta is de laatste jaren opvallend stabiel en ligt rond het niveau van 30.000 paren. De belangrijkste broedgebieden in Zeeland zijn het Verdronken Land van Saefthinge en de Meeuwenduinen op Schouwen. Daarnaast komen kleinere kolonies voor in en rond de grote wateren. 3.7. Exoten. Naast de van nature voorkomende dieren zijn in de afgelopen decennia enkele diersoorten in Nederland geïntroduceerd. Vaak vond introductie onbewust plaats. In veel gevallen betrof het dieren welke op commerciële basis werden gehouden, bijvoorbeeld voor de productie van bont (amerikaanse nerts, muskusrat) en daarbij zijn ontsnapt of vrijgelaten. In andere gevallen betrof het dieren die als siervogel uit (watervogel)collecties zijn ontsnapt (nijlgans, rosse stekelstaart). Onderstaand worden de soorten beschreven die in Zeeland in de vrije natuur voorkomen, zich hier weten te handhaven of weten uit te breiden en waarvan de aanwezigheid leidt tot schade c.q. overlast. Nijlgans. De Nijlgans komt van oorsprong uit Afrika. De soort is in Nederland geïntroduceerd door ontsnapping uit watervogelcollecties. Nijlganzen behoren, hoewel de naam anders doet vermoeden, tot de familie van de bergeenden. Vanaf 1975 worden in toenemende mate Nijlganzen gezien in de regio en het eerste broedgeval dateert van 1989. Sindsdien zijn de aantallen gestaag toegenomen. Nijlganzen broeden in holtes en in dichte vegetaties nabij open water. Hun voedsel is plantaardig en bestaat uit zaden en grassen. Muskusrat De muskusrat vindt zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied in Noord-Amerika. In Europa is de soort herhaaldelijk ingevoerd voor de pelsdierfokkerij. Na het loslaten van enkele exemplaren in 1905, komt de soort thans in grote delen van Europa voor. De muskusrat leeft aan de waterkant waar hij in oevers en taluds ondergrondse gangen en burchten graaft. Dit graven kan leiden tot verzakking, grondafschuivingen en het doorsijpelen van water. Vanwege deze activiteiten wordt de muskusrat actief bestreden. De Zeeuwse waterschappen hebben in 1999 gezamenlijk ongeveer 15 professionele vangers in dienst. Door hen zijn in dat jaar ruim 30.000 ratten gevangen. De muskusrat voedt zich met allerhande waterplanten, (schijn)grassen en landbouwgewassen. De schade aan landbouwgewassen is doorgaans gering, maar kan lokaal ernstiger zijn bij hoge dichtheden. Canadese gans Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 27 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


De Canadese gans is oorspronkelijk een broedvogel van Noord-Amerika. Dat de soort ook in Europa broedt is een gevolg van een aantal geslaagde introducties. Vanaf 1974 broedt de soort in Nederland. Het gaat daarbij om nazaten van ontsnapte exemplaren. De laatste jaren komt de Canadese gans broedend in de Zeeuws-Vlaamse kreken voor. Exacte en volledige cijfers ontbreken tot nu toe. Canadese ganzen voeden zich hoofdzakelijk met gras. Na de oogst worden ze ook op akkerland gezien. Boerengans Met de boerengans wordt de gedomesticeerde grauwe gans bedoeld. In vroeger tijden werd de boerengans veel gehouden als landbouwhuisdier. Het was een gebruiksdier waarvan de eieren en het vlees genuttigd werden. De boerenganzen stammen af van de grauwe gans. Door domesticatie zijn geheel witte tot bont gekleurde variëteiten ontstaan. Op diverse plaatsen in de provincie zijn de dieren weer verwilderd en komen ze in de vrije natuur voor. Plaatselijk hebben ze zich daar vermengd met de grauwe gans. Verwilderde kat Door hun onafhankelijke aard kunnen huiskatten gemakkelijk verwilderen. Boerenkatten die zelf hun kostje moeten opscharrelen, tijdens de vakantie achtergelaten katten en verdwaalde dieren in de stedelijke omgeving vormen dan ook de hoofdmoot van deze groep. De kat is niet erg kieskeurig als hij op zichzelf is aangewezen. Knaagdieren, aas en huishoudelijk afval vormen het hoofdvoedsel. In beperktere mate staan vogels, reptielen, kikkers, vis en ongewervelden op het menu. Voor overleving in de vrije natuur is de verwilderde kat in belangrijke mate aangewezen op de mens die schuilplaats en/of voedsel verstrekt. Belangrijke factoren bij sterfte zijn het verkeer, afschot, ondervoeding, infecties en ziekten. Het voortplantingssucces is gering en neemt af naarmate de populatie onafhankelijker van de mens leeft. De aanwas is vaak geringer dan de sterfte, zodat populaties alleen voortbestaan door aanvulling vanuit huiskattenpopulaties.


- 28 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


4. Uitgangspunten voor het te voeren beleid. 4.1. Algemeen. De taken en bevoegdheden van GS volgens de Flora- en faunawet betreffen het aanwijzen van gebieden als beschermde leefomgeving, het verlenen van ontheffingen in het kader van schadebestrijding, het erkennen van faunabeheereenheden, het goedkeuren van faunabeheerplannen en het sluiten van de jacht bij bepaalde weersomstandigheden. Alleen wanneer met name genoemde belangen in het geding zijn kan van het beschermingsprincipe van de Flora- en faunawet afgeweken worden. Deze, limitatief genoemde, belangen zijn de volksgezondheid en de openbare veiligheid, de veiligheid van het luchtverkeer, schade aan landen tuinbouw en de bescherming van flora en fauna. Verder geldt als voorwaarde dat er sprake is van belangrijke schade, er geen andere bevredigende oplossing bestaat en de gunstige staat van instandhouding van de soort gehandhaafd moet blijven. Het is de taak van de provincie te beoordelen wanneer genoemde belangen in het geding zijn en of aan de andere voorwaarden is voldaan. In dit hoofdstuk wordt aangegeven welke uitgangspunten gehanteerd zullen worden bij het opstellen van de vrijstellingslijst en de beoordeling van aanvragen voor ontheffing. Concreet betekent dit de invulling van de begrippen "belangrijke schade", "andere bevredigende oplossing" en "gunstige staat van instandhouding". Daarnaast wordt aangegeven welke uitgangspunten bij jacht en beheer van diersoorten gehanteerd worden, hoe het faunabeheer georganiseerd wordt en in welke gevallen schadevergoeding aan de orde is. 4.2. De beschermde leefomgeving. GS kunnen een plaats aanwijzen als beschermde leefomgeving wanneer die plaats van groot belang is voor het behoud van een beschermde dierof plantsoort. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om bunkers of bomen die voor vleermuizen van groot belang zijn of kleinere landschapselementen met sterk bedreigde plantensoorten. Grote natuurgebieden worden niet aangewezen als beschermde leefomgeving. De Natuurbeschermingswet is daar het geëigende instrument. De mogelijkheid tot aanwijzing als beschermde leefomgeving is een aanvulling op bestaande instrumenten. Veelal zal bescherming op vrijwillige basis (bijvoorbeeld Regeling onderhoudsovereenkomsten landschapselementen) voldoende bescherming kunnen bieden. Binnen de provincie Zeeland bestaat daarom geen aanleiding het instrument van de beschermde leefomgeving toe te passen. Indien in de toekomst, mogelijk als gevolg van internationale regelgeving, wel aanleiding bestaat om de beschermde leefomgeving toe te passen, zal dit in het kader van het soortenbeleid invulling krijgen. 4.3. Belangrijke schade aan de landbouw. De Flora- en faunawet geeft aan dat, ter voorkoming van belangrijke schade, mogelijkheden voor vrijstelling of ontheffing van de bepalingen aanwezig zijn. Impliciet geeft de wetgever hiermee aan dat zich situaties voordoen waar dit aan de hand is. Meer expliciet geeft de wetgever dit aan middels de landelijke en regionale lijst van diersoorten die veelvuldig belangrijke schade kunnen aanrichten. Het is ter beoordeling van de provinciale overheid of, en wanneer deze schade zich daadwerkelijk voordoet of voor kan doen. De provincie duidt dit aan door schadeveroorzakende diersoorten, schadegevoelige gewassen en schadegevoelige perioden concreet te benoemen. Dit biedt duidelijkheid voor agrariërs, terreinbeheerders, faunabeheerders en overige belanghebbenden en geeft handvatten bij de uitvoering van de provinciale taak. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 29 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Schade door dieren aan gewassen is een risico wat onlosmakelijk verbonden is aan de productie van voedsel in de open lucht. Enige schade moet dan ook worden gerekend tot het normale bedrijfsrisico. Van belangrijke schade kan pas worden gesproken indien de schade zodanig van aard is dat deze de opbrengst van het gewas ten opzichte van een vergelijkbaar bedrijf zonder die schade op een onevenredige nadelige wijze beïnvloedt. Belangrijke schade kan niet in absolute zin worden aangegeven. Er is altijd een relatie tot de verwachte opbrengst van het gewas. Onder de Jacht- en de Vogelwet was het sowieso toegestaan dieren die schade aan landbouwgewassen toebrachten te verontrusten of te verstoren. Het gebruik van deze mogelijkheid was ter beoordeling van de grondgebruiker. In veel gevallen werd hiermee voldoende effect bereikt en bleef schade uit. De mate waarin verstoring plaatsvond alsmede het daarmee bereikte resultaat is echter nooit op systematische wijze gemeten. Wel heeft het verstoren van dieren uit oogpunt van schadebestrijding nooit tot onevenredige aantasting van de populatie(s) geleid. Daar waar verstoren alleen niet voldoende was, bestond onder de Jacht- en de Vogelwet eveneens de mogelijkheid om dieren te doden. Ook van deze handelingen is toepassing en effectiviteit niet systematisch in beeld gebracht. Wel nam, en neemt, de wetgever nog steeds aan dat het doden van dieren een schadevoorkomende en -beperkende werking kan hebben. Te voorzien. Voor een objectieve benadering van het begrip belangrijke schade ontbreekt het aan voldoende en gedetailleerde cijfers en informatie. Voor de uitwerking op Zeeuwse schaal wordt daarom uitgegaan van ervaring en best deskundig oordeel. Op basis hiervan is een lijst samengesteld van dieren waarvan te voorzien valt dat ze binnen de provincie Zeeland belangrijke schade veroorzaken en die bovendien veelvuldig voorkomen. De wildlijst alsmede de landelijke en regionale lijsten van diersoorten die veelvuldig belangrijke schade aanrichten zijn als uitgangspunt gehanteerd en aangevuld met soorten die regiospecifiek schade veroorzaken. Bij de selectie hebben de volgende overwegingen een rol gespeeld: 1. Schadebeeld afgelopen jaren: op basis van de schadegegevens van de provinciale wildschadecommissie is gekeken of de diersoort in de afgelopen jaren schade aan de landbouw heeft toegebracht. 2. Praktijkervaring: ervaringen van mensen uit het werkveld zoals de schadeconsulent van het ministerie van LNV, de provinciale wildschadecommissie en consultatie van de landbouwsector geven een beeld van de praktijk. 3. Uitvoeringspraktijk van de tot nu toe geldende wetgeving: onder de Jacht- en de Vogelwet was het toegestaan bepaalde diersoorten te verstoren en te verontrusten of zelfs te doden. Schadebestrijding heeft bij de toegekende bevoegdheden een rol gespeeld. In tabel 3 is in kolom C aangegeven of diersoorten op grond van bovenstaande afweging belangrijke schade veroorzaken. In kolom D en E worden de gewassen waaraan en de perioden waarin schade wordt aangericht weergegeven. Niet te voorzien. Voor diersoorten die niet op de lijst vermeld staan, is niet op voorhand aannemelijk dat ze belangrijke schade zullen aanrichten. In voorkomende gevallen is het echter gewenst bij ontheffingsaanvragen een beoordelingscriterium beschikbaar te hebben. Door het ministerie van LNV werd onder de Jachtwet de norm gehanteerd dat wanneer er meer dan € 115,-- schade per ha. optrad, er sprake was van belangrijke schade. Het schadebedrag van € 115,-- per hectare diende over het gehele perceel gerekend te zijn opgetreden. GS zal dezelfde norm hanteren bij schade die niet op voorhand valt te voorzien. Veelal zal het hier incidentele schade Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 30 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


betreffen. Zodra diersoorten frequent en met enige regelmaat schade veroorzaken zal dit een overweging zijn om deze in te delen bij de voorgaande categorie.

Daar waar belangrijke schade op voorhand valt te voorzien, merkt GS de in tabel 3 genoemde soorten aan als soorten die op Zeeuwse schaal belangrijke schade aanrichten. Waar belangrijke schade op voorhand niet valt te voorzien hanteert GS een norm van € 115,--/ha. als belangrijke schade.


- 31 -

nota d.d. 14-02-2003


D

E

F

G H I J bevredigende oplossing

patrijs

wild

-

aard van de schade bij 2 en 4 doden of verstoren schade: bedr./ha en teelt

periode van het jaar -

-

-

-

N

O

P

Q

-

-

-

-

gehele jaar

vraat zaden en gewas

nee

nee

nee

ja

fazant

ja bieten

15/3-1/5

vraat kiemplanten

nee

nee

nee

ja

nee

nee

nee

ja

ja

n.v.t.

nee nee

xxx xxx

xxx

xxx

xxx

ja cichorei

15/3-1/6

vraat kiemplanten

ja fruitbomen

1/1-15/3

vraat bomen

ja bieten

15/4-1/7

vraat kiemplanten

nee

nee

nee

ja bruine bonen

15/4-1/7

vraat kiemplanten

ja

n.v.t.

nee nee

xxx

ja

gehele jaar

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

vraat en graafschade

nee

nee

nee

ja

xxx

houtduif

ja diverse gewassen

gehele jaar

vraat kiempl./zaden, bevuiling

nee

nee

nee

ja

xxx

landelijk

konijn

ja

nee

nee

nee

ja

xxx

veelvuldig

houtduif

ja

nee

nee

nee

ja

xxx

ja

nee

nee

nee

ja

xxx

nee

-

-

-

-

-

ja

nee

xxx

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

xxx

vraat vruchten

nee

ja

nee nee

xxx

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

1/3-15/9

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja peulvruchten

1/7-15/9

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja aardappelen/bieten

1/7-31/8

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja cichorei

1/7-15/9

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja fruitbomen

1/1-15/3

vraat bomen

ja

-

ja bieten

15/4-1/7

vraat kiemplanten

nee

nee

xxx

xxx

ja grasland

1/3-1/4 1/6-1/11

ja graan, graszaad

1/9-30/4

ja graan, graszaad

1/7-15/9

ja grasland

Holenduif Huismus regionaal

Kauw

veelvuldig

Kleine rietgans

belangrijke Knobbelzwaan

Kolgans

Meerkoet

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

ja bruine bonen

15/4-1/7

vraat kiemplanten

ja

-

gehele jaar

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

ja zie houtduif

zie houtduif

zie houtduif

nee

nee

nee

ja

xxx

-

-

-

-

nee

nee

nee

ja

-

-

-

-

-

ja diverse gewassen nee

-

gehele jaar

-

-

-

-

-

-

vraat gewas

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

nee nee

xxx

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

nee nee

xxx

ja graan

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

nee nee

ja graan, graszaad

1/11-1/4

vraat gewas

nee

nee

1/3-1/4

vraat gewas

nee

nee

1/11-15/3

vraat gewas

nee

ja

nee

ja

nee

xxx

nee nee

xxx

nee

-

-

-

-

-

-

-

-

nee

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Roek

nee

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Spreeuw

Veldmuis

xxx xxx

xxx

xxx

ja

Ringmus

Smient

xxx

ja graszaad

ja graan/graszaad

xxx

-

ja graan, graszaad

1/11-1/4

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

ja grasland

1/3-1/4

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

xxx

ja graan, graszaad

1/11-1/4

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

xxx

ja grasland

1/3-1/4

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

xxx

xxx

ja hard fruit (appels, peren)

15/8-1/11

vraat vruchten

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja zacht fruit (kersen, bessen)

1/6-15/8

vraat vruchten

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

-

-

-

-

Wilde eend

ja diverse gewassen

gehele jaar

vraat zaden en gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

Zwarte kraai

ja diverse gewassen

gehele jaar

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

waterhoen

ja granen

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

nee nee

xxx

ja graszaad

1/11-1/4

vraat gewas

nee

ja

nee nee

xxx

ja graan, graszaad

1/9-30/4

vraat gewas

nee

nee

ja

nee

xxx

canadese gans overige

nee

-

-

-

-

-

-

nee nee

ja 1e jaars grasland

ja grasland

-

xxx

ja vollegrondsgroente

nee

-

nee nee

Rietgans

Rotgans

xxx

-

ja fruit

Haas

xxx

nee

Ekster

Grauwe gans

xxx

-

ja graan, graszaad

-

xxx

nee

Brandgans

xxx

ja zie grauwe gans

zie gr. gans

zie grauwe gans

nee

nee

nee

ja

xxx

zilvermeeuw

ja mosselcultuur

1/5-1/12

verontr. met bacterien

nee

nee

nee

ja

xxx

ree

ja fruit

gehele jaar

vraat bomen/knoppen

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

damhert

ja akkerbouwgewassen

groeiseizoen

vraat gewas

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx

ja fruit

gehele jaar

vraat bomen/knoppen

nee

nee

nee

ja

xxx

xxx


- 32 -

T

xxx xxx

gehele jaar

Bosmuis

S

xxx xxx

ja vollegrondsgroente

bel. schade mol

R

nota d.d. 14-02-2003

U V

provinciale ontheffingen

ja diverse gewassen

ja diverse gewassen

soorten

M

landelijk vrijgesteld provinciaal vrijgesteld

konijn

schade

L

wilde eend

haas

nee

gewas

status flora en faunawet

diersoort veroorzaakt bel. schade

belangrijke schade

K

uitkeren schade doden noodzakelijk

C

verstoren afdoende

B

weren afdoende

A

vrijst. voor verstoren vrijst. voor doden vrijst. voor vern. nesten vrijst. voor rapen eieren verstoren opt/akoest. gesloten periode doden met geweer doden andere middelen tijdstip binnen etmaal

ontwerp

xxx xxx

ontwerp


4.4. Andere bevredigende oplossing. De Flora- en faunawet gaat uit van preventie van schade boven bestrijding. Ook in het provinciaal beleid gaan we hier van uit. Pas wanneer er geen andere bevredigende oplossing bestaat kan vrijstelling of ontheffing van de bepalingen van de wet gegeven worden. Op dit punt wijkt de Flora- en faunawet beduidend af van de Jacht- en de Vogelwet. Onder de oude wetgeving was verstoring van dieren in verband met optredende landbouwschade zonder meer mogelijk. Thans geldt hiervoor een verbod. Wat onder "andere bevredigende oplossing" verstaan moet worden is in de wet niet aangegeven. GS streeft er naar om bij schadebestrijding natuurlijke processen zoveel mogelijk een rol te laten spelen. Predatie door natuurlijke vijanden zoals de sperwer op spreeuwen, de vos op konijnen en de torenvalk op muizen, genieten de voorkeur bij het beperken van schade. Ook de reguliere jacht is een probaat middel om schade te voorkomen. Beperking van schade door de wildsoorten middels afschot dient bij voorkeur in de geopende jachtperiode plaats te vinden. Niet in alle gevallen leveren voornoemde maatregelen een afdoende resultaat op. Aanvullende activiteiten zijn dan noodzakelijk. Schadepreventie, zonder dieren hiervoor te hoeven verstoren, beantwoordt maximaal aan de doelstellingen van de Flora- en faunawet. Het gebruik van repellents (stoffen die door hun geur het wild afschrikken) en het onbereikbaar maken van de teelt middels rasters, netten of bedrading zijn voorbeelden hiervan. Toepassing van deze middelen kent echter ook zijn beperkingen. De vereiste toelating voor repellents is vaak nog niet verkregen en de effecten op de veiligheid ten aanzien van de voeding zijn onbekend. Het afschermen van teelten met rasters of netten betreft een kostbare investering die niet zonder meer voor iedere teelt gevergd kan worden. Ook op technisch gebied stelt een dergelijke maatregel zijn grenzen. Grote oppervlakten kunnen veelal niet overspannen worden en bepaalde bewerkingen worden onmogelijk door de aanwezigheid van een raster en/of net. Een bijkomstig nadeel van het gebruik van netten is dat hierin onbedoeld nevenvangsten van -kwetsbaarder- soorten kunnen plaatsvinden. De situaties waarin deze maatregelen aan de orde zijn, zijn gespecificeerd in tabel 3.Daar waar schadepreventie zonder verstoring niet mogelijk is zal tot andere maatregelen overgegaan moeten worden die dit wel bewerkstelligen. Plaatsing van vogelverschrikkers, het spannen van linten, het aanbrengen van imitatieroofvogels of verjaging door menselijke aanwezigheid behoren hierbij tot de mogelijkheden. Ook akoestische afweermiddelen zoals knalapparaten en gebruik van een vogelafweerpistool (pistool waarmee vuurwerk afgeschoten kan worden) kunnen genoemd worden. Veel van deze methoden zijn onder het regime van de Jacht- en de Vogelwet veelvuldig toegepast. Een keerzijde van genoemde methoden is wel dat vrij snel gewenning optreedt. Variatie in afweermethoden is derhalve van belang. Het Handboek Faunaschade van het Faunafonds geeft een ruime uiteenzetting van beschikbare middelen en de toepassing daarvan ter voorkoming of beperking van schade. De inzet van schadebeperkende middelen ter voorkoming van landbouwschade waarbij dieren niet worden gedood, verwond of gevangen zal door de provincie worden toegestaan. Inzet van deze middelen levert geen nadelige effecten op en zal daarom bij vrijstelling worden geregeld. In veel gevallen is het verstoren van dieren onvoldoende om belangrijke schade tegen te gaan. Het toedienen van een extra prikkel is dan noodzakelijk. Een beperkte mate van afschot is een prikkel die effectief is gebleken. Het Rijksinstituut voor Natuurbeheer heeft in het verleden onderzoek verricht naar de effecten van gebruik van het geweer (brief RIN, nr 88/70/sep/bs), waaruit deze effectiviteit is gebleken. Bijkomstig bij gebruik van het geweer is dat afschot ook tot reductie van de aantallen leidt. Bij het doden van dieren zal de nadruk echter komen te Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 33 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


liggen op het toedienen van een extra schrikeffect en niet op het terugdringen van de aantallen. In kolom H van tabel 3 staat aangegeven waar verstoren van dieren afdoende is om belangrijke schade te voorkomen. Bij het vergunnen van meer ingrijpende maatregelen, zoals het doden of vangen van dieren, zullen gelijktijdig een aantal afweermethoden vereist worden. Zoals reeds aangegeven zullen met preventieve maatregelen niet altijd -en zelfs vaak niet- schade op afdoende wijze kunnen worden voorkomen. Wel staat vast dat veel preventieve maatregelen substantieel bijdragen aan een beperking van de schade. Omdat veel preventieve maatregelen met betrekkelijk geringe inspanning en relatief lage kosten getroffen kunnen worden, wordt er in het provinciaal beleid vanuit gegaan dat deze getroffen worden voordat ontheffing voor doden of vangen wordt gebruikt. Naar aard kunnen er verschillende preventieve maatregelen onderscheiden worden. Afscherming, akoestische- en visuele afschrikking zijn de meest toegepaste vormen in Zeeland. Tabel 4 geeft een overzicht van de voorgeschreven soorten preventieve maatregelen. In bijlage 6 is een uitgebreid overzicht van het totaal aan preventieve maatregelen opgenomen. Voor verduidelijking van tabel 4 wordt daarnaar verwezen. Bij de afgifte van ontheffingen voor het verstoren of doden van dieren en waarvan is voorzien dat zij belangrijke schade zullen veroorzaken (zie par 4.2) wordt als voorwaarde gesteld dat minimaal het aantal in tabel 4 aangeduide middelen wordt ingezet. Ter verduidelijking: het betreft hier het aantal in te zetten soorten preventieve maatregelen. Bij visuele middelen kan dus niet volstaan worden met het plaatsen van één afschriklint doch dienen verspreid het gehele perceel linten aanwezig te zijn. Wanneer er maar één soort visueel middel is vereist hoeft in het voorgaande voorbeeld niet ook nog een vogelverschrikker te worden geplaatst. De voorgeschreven middelen moeten wel controleerbaar in het veld aanwezig zijn. Methoden of middelen die fysiek niet te controleren zijn, zoals bijvoorbeeld het verjagen van dieren met een hond, worden niet meegerekend. Bij de bepaling van de inzet van de middelen is onderscheid gemaakt naar het saldo van de betreffende teelt. Hoe hoger dit saldo, hoe meer voorzieningen worden vereist. Deze voorgeschreven maatregelen zijn in lijn met andere maatregelen welke door grondgebruikers getroffen worden om ziekten en plagen te voorkomen c.q. te bestrijden en sluiten aan bij de tot op heden gangbare praktijk. Toe te passen geur- en smaakstoffen Weidebouw Grasland Akkerbouwgewassen Cichorei Granen Graszaad Groenvoedergewassen Handelsgewassen Knol- en wortelgewassen Peulvruchten Uien Winterpeen Witlof


In te zetten aantal visuele middelen

In te zetten Aan te brengen aantal akoes- afscherming tische middelen

2

* *

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

* *

*

- 34 -

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Tuinbouw en open grond Kool Overige groenten

2 2

1 1

1 1

Pit- en steenvruchten

2

1

1

Bloemkwekerijgewassen Bloemzaden Tulpen Overige tuinbouwgewassen

2 2 2 2

1 1 1 1

1 1 1 1

Bosbouw en boomteelt

*

1

Tabel 4 voorgeschreven preventieve maatregelen

In de kolom geur- en smaakstoffen is optioneel aangegeven bij welke teelten dit kan plaatsvinden. Toepassing van deze maatregelen wordt niet voorgeschreven doch aanbevolen. Bij afscherming voor vogels mag in plaats van een afscherming ook een extra maatregel uit zowel de groep visueel als akoestisch gekozen worden. Indien een afscherming plaatsvindt voor lopende fauna, is dit een afdoende maatregel om de betreffende teelt te beschermen. Inzet van visuele en akoestische middelen is dan niet meer vereist. Ter illustratie: voor het weren van fazanten in spruitkool kan gekozen worden de teelt af te schermen met netten of, indien men daar de voorkeur aan geeft, plaatsing van drie visuele (vlag, pop, lint) en twee akoestische (knalapparaat en rammelblikjes) middelen. Wanneer men in diezelfde teelt hazen wil weren volstaat het alleen aanbrengen van een raster. Indien deze voorzieningen zijn aangebracht mag men van de ontheffing om dieren te doden gebruik maken. Voor diersoorten waar thans niet wordt voorzien dat zij belangrijke schade zullen aanrichten, zal op het moment dat zich toch schade voordoet een afweging worden gemaakt. Daarbij zal het schadevoorkomend- of beperkend effect van de maatregel worden afgewogen tegenover de kosten van de maatregel in relatie tot de opbrengst van het gewas. Tenslotte wordt in een aantal gevallen ook gegarandeerde schadeloosstelling als bevredigende oplossing gezien. Voor een aantal trekkende diersoorten zoals ganzen en smienten, heeft Nederland een internationale betekenis als overwinteringgebied. Om aan deze functie geen afbreuk te doen dient voldoende rust voor de dieren gewaarborgd te zijn. Om de rusten foerageermogelijkheden te stimuleren, keert de overheid door deze soorten aangerichte schade volledig uit. Het voorhanden zijn van een gegarandeerde schadeloosstellingregeling, ook wanneer deze voor andere diersoorten geldt, wordt in het provinciaal beleid altijd gezien als een bevredigende oplossing. Het verstoren van dieren met behulp van akoestische of visuele afweermiddelen op de plaats waar zij schade doen wordt door GS toegestaan voor de dieren welke belangrijke schade kunnen veroorzaken en waarop deze maatregel een schadebeperkend effect heeft. Bij het verlenen van ontheffingen voor het doden of vangen van dieren worden de in tabel 4 voorgeschreven preventieve maatregelen vereist. Het voorhanden zijn van een gegarandeerde schadeloosstellingregeling wordt in het provinciaal beleid altijd gezien als een bevredigende oplossing. Tabel 3 geeft een uitwerking van deze uitgangspunten weer. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 35 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


4.5. Gunstige staat van instandhouding Een diersoort wordt pas geplaatst op de vrijstellingslijst indien een duurzame instandhouding van de soort is gewaarborgd. Dit geldt ook voor het verlenen van ontheffingen. Onder duurzame instandhouding wordt in dit verband verstaan dat de soort zich in zijn natuurlijk verspreidingsgebied, onder normale omstandigheden, over een langere periode moet kunnen handhaven. Met het oog op duurzame instandhouding van de soort worden geen middelen toegestaan die tot een onverantwoord grote vangst kunnen leiden. Het grootschalig vangen en doden van dieren op slaapplaatsen zal op grond hiervan niet worden toegestaan. Ook middelen welke in onevenredige mate leiden tot niet toegestane of niet door de gebruiker beoogde vangsten zullen niet worden toegestaan. Vanwege de gunstige staat van instandhouding zal GS geen vrijstellingen of ontheffingen verlenen voor middelen die kunnen leiden tot het lokaal dan wel regionaal verdwijnen van de soorten in hun natuurlijke leefomgeving.

4.6. Vrijstelling, ontheffing of aanwijzing. Om de beschermende bepalingen van de Flora- en faunawet op te heffen zijn voor GS drie mogelijkheden van belang: de vrijstelling, de ontheffing of de aanwijzing door GS. Deze drie mogelijkheden hebben ieder hun eigen specifieke karakter. Op grond daarvan zal de inzet van het middel worden bepaald. Wat zijn nu de verschillen tussen de drie mogelijkheden. De vrijstelling. De vrijstelling is een algemene bepaling. Zij geldt in principe voor het gehele grondgebied van de provincie. Iedere gebruiker van gronden mag gebruik maken van de vrijstelling, en aan een vrijstelling zijn in beginsel geen verdere voorwaarden verbonden. De dieren waarvoor, de bepalingen waarover en de methoden waarop de vrijstelling van toepassing is, worden in principe voor twee jaar vastgesteld. Afzonderlijke toetsing vindt niet plaats. De vrijstelling wordt geregeld in een provinciale verordening. De ontheffing. Een ontheffing van de bepalingen van de wet geeft de mogelijkheid tot het leveren van maatwerk. In een ontheffing (lees vergunning) wordt exact aangegeven voor welke soort en op welke plaats zij geldt, wordt nauwkeurig de periode waarvoor zij geldt, zowel in het jaar als op de dag, afgebakend en wordt precies aangegeven wie hiervan gebruik mogen maken. In een ontheffing kunnen verder voorwaarden worden opgenomen ten aanzien van anderszins te treffen maatregelen als ook het aantal te bemachtigen dieren. Ontheffingen worden op aanvraag door GS, per afzonderlijk geval, verleend. De aanwijzing. Bij een aanwijzing wordt de ontheffing niet aangevraagd doch besluit GS zelf tot het treffen van maatregelen. GS geeft hierbij aan welke maatregelen waar getroffen gaan worden en wie hiermee belast zijn. Bij de aanwijzing is, als dat als zodanig geregeld wordt, de toestemming van de grondeigena(a)r(en) niet vereist. Zo nodig kunnen de personen belast met de uitvoering, zich met behulp van de sterke arm toegang verschaffen tot de gronden waarop de uitvoering plaats vindt.


- 36 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kort samengevat: de vrijstelling werkt generiek, de ontheffing en aanwijzing specifiek. De opstelling van GS bij vrijstelling en ontheffing is passief en bij de aanwijzing actief. Bij de totstandkoming van de Flora- en faunawet is door de Tweede Kamer veelvuldig aandacht gevraagd voor het leveren van maatwerk. Dit is één van de overwegingen geweest om de bevoegdheden op het gebied van vrijstellingen en ontheffingen bij de provinciale overheid te leggen. Immers daar kan een op de plaatselijke situatie toegesneden beleid worden ontwikkeld. GS hangt deze grondgedachte aan. Dit betekent dat ook bij de keuze tussen vrijstelling, ontheffing of aanwijzing hiermee rekening gehouden wordt. Vrijstellingen zullen derhalve op terughoudende wijze verleend worden. Alleen in situaties die veelvuldig tot ontheffingverlening leiden, waar vrijstelling van de bepaling geen nadelige effecten op de diersoort heeft en waar een ruime toegang tot (gebruik van) de maatregel gewenst is, zal voor het systeem van vrijstelling worden gekozen. In de overige gevallen geeft de provincie voorkeur aan ontheffingen. Bij de ontheffingen speelt de FBE een belangrijke rol. Dit samenwerkingsverband van jachthouders is bij uitstek in staat voor een planmatig beheer van diersoorten zorg te dragen. Als direct betrokkene bij het faunabeheer heeft de FBE zicht op de processen die bij dit beheer van belang zijn. Omdat de FBE contact heeft met de uitvoerders van het faunabeheer, kan zij zorgdragen voor een goede registratie van de getroffen maatregelen en de invloed daarvan op de fauna. Daarnaast zijn er op organisatorisch vlak en op het gebied van de uitvoeringslast belangrijke voordelen bij een goed functionerende FBE. De FBE kan voor een groot aantal grondgebruikers of jachthouders in één keer een ontheffing vragen. Dit bespaart veel belanghebbenden een administratieve last. De provincie zal op grond hiervan bij voorkeur ontheffingen verlenen aan de FBE. De rol van de FBE is ook van belang bij de keuze tussen een aanwijzing of een ontheffing. Bij de ontheffing ligt het initiatief bij de grondgebruiker of de FBE; bij de aanwijzing bij het bevoegd gezag: de provincie. De belangen van grondgebruiker en jachthouder zijn in de faunabeheereenheden ruim gewaarborgd. Immers de faunabeheereenheden zijn samenwerkingsverbanden van jachthouders en daar het jachtgenot in beginsel aan de grond is gebonden, zal het belang van de grondgebruiker voldoende aan bod komen. Van de FBE mag een zelfstandige rol verwacht worden waarbij zij hun belangen voldoende zullen behartigen. Aanvraag van benodigde ontheffingen om schade te voorkomen of beperken is er daar één van. Binnen deze filosofie past het niet dat de overheid op de stoel van belanghebbenden gaat zitten. Een initiatiefrol van de provincie bij de uitvoering van het faunabeheer ligt derhalve niet in de rede. De provincie zal pas gebruik maken van de aanwijzing bij maatregelen die het sectorale belang van grondgebruikers en jachthouders overstijgen of waar de FBE bij behartiging van die belangen ernstig tekort schiet. Alleen in situaties die veelvuldig tot ontheffingverlening leiden, waar vrijstelling van de bepaling geen nadelige effecten op de diersoort heeft en waar een ruime toegang tot (gebruik van) de maatregel gewenst is, zal voor het systeem van vrijstelling worden gekozen. In de overige gevallen geeft de provincie voorkeur aan ontheffingen. De provincie zal pas gebruik maken van de aanwijzing bij maatregelen die het sectorale belang van grondgebruikers en jachthouders overstijgen of waar de FBE bij behartiging van die belangen ernstig tekort schiet. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 37 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


4.7. Jacht De uitgangspunten voor de jacht zijn neergelegd in de Flora- en faunawet en het Jachtbesluit. De jacht is thans toegestaan op de soorten haas, konijn, fazant, wilde eend en houtduif. Deze wildlijst is tot stand gekomen aan de hand van het criterium dat plaatsing slechts mogelijk is voor niet trekkende soorten waarvan bovendien benutting uit hoofde van bemachtiging van jachtbuit in het verleden heeft plaatsgevonden. Soorten welke slechts bejaagd werden ter voorkoming van schade en waarvoor het benuttingmotief niet geldt, zijn dus niet geplaatst op de wildlijst. Jacht is slechts mogelijk op de wildsoorten die niet op een vastgestelde Nationale lijst van met uitroeiing bedreigde of speciaal gevaar lopende soorten (de zgn. Rode Lijst) zijn opgenomen. Op grond hiervan is de jacht op de patrijs niet geopend. De vaststelling van de wildlijst is bij wet geregeld. De provincie kan hierin geen wijziging aanbrengen. Voor de uitoefening van de jacht zijn beperkte perioden en een gelimiteerd aantal middelen toegestaan. Bij de keuze van de perioden en de toelating van de middelen zijn uitgangspunten gehanteerd die voldoende rust waarborgen in de voortplantingsperiode, waar een zekere selectiviteit van uitgaat, die niet tot onverantwoord grote vangsten kunnen leiden en die bovendien niet milieubelastend zijn. In een aantal gevallen staat dit een adequate schadebestrijding in de weg. De provincie zal voor de wildsoorten die belangrijke schade veroorzaken (tabel 3) voorzieningen treffen om schadebestrijding mogelijk te maken. Door de provincie worden voor de wildsoorten die belangrijke schade veroorzaken, zoals aangegeven in tabel 3, voorzieningen getroffen om een adequate schadebestrijding mogelijk te maken.

4.8. Populatiebeheer. Naast bestrijding van schade is populatiebeheer een motief op grond waarvan regulatie van dierpopulaties noodzakelijk kan zijn. Vanwege het ontbreken van predatoren voor deze soorten speelt de discussie over populatiebeheer vooral bij ree en damhert. Damhert. Het damhert wordt in Nederland op veel plaatsen als parkdier gehouden. Vrij levende populaties zijn beperkt tot de Veluwe en enkele duingebieden. Binnen Zeeland zijn vrij levende populaties aanwezig in de duinen van Walcheren en Schouwen. Het damhert behoort tot de zeldzame en bedreigde zoogdieren van Nederland. De soort is in zijn oorspronkelijke leefgebied, te weten de Balkan en Klein-Azië, uitgestorven, en is thans voor zijn voortbestaan afhankelijk van nieuwe leefgebieden waar het damhert in het verleden is geïntroduceerd. Door de Romeinen en Vikingen is het damhert verspreid over Europa. In Nederland komt het damhert vanaf 1500 in de vrije natuur voor. Uit het oogpunt van soortenbescherming is er dus aanleiding om maatregelen tot bescherming van de natuurlijke populaties damherten te treffen. Over het beheer van damherten in natuurgebieden is nog maar weinig bekend. In het verleden werden de aantallen sterk door jacht gereguleerd en was er geen noodzaak tot onderzoek naar de voedselbehoefte van het damhert, naar de draagkracht van natuurgebieden en naar mogeNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 38 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


lijke negatieve effecten op de plantengroei of het dierenleven in natuurgebieden. Die situatie veranderde midden jaren negentig, toen de jacht in beschermde natuurmonumenten van overheidswege steeds verder werd beperkt en in enkele duingebieden zelfs geheel werd beëindigd. In de Manteling van Walcheren en in de Amsterdamse Waterleidingduinen werd de ontwikkeling van het damhert na stopzetting van de jacht onderzocht. Dit onderzoek leverde de volgende conclusies op: • het damhert kan zich (ook zonder bejaging) in de duingebieden goed handhaven • stopzetting van de jacht leidt tot een sterke toename van het aantal damherten • het damhert kan in duingebieden zeer hoge dichtheden bereiken, tot wel 1 dier per hectare • bij lage dichtheden (tot 1 dier per 10 ha) zijn geen nadelige effecten op natuurwaarden waargenomen • bij hoge dichtheden zijn negatieve effecten te verwachten op de ree (verdringing door voedselconcurrentie) en op de plantengroei (overbegrazing en beperking van struweelen bosgroei) • de duingebieden leveren in de winterperiode onvoldoende geschikt voedsel, waardoor het damhert uitwijkt naar cultuurgronden • dit leidt tot schade aan cultuurgewassen • bij hoge dichtheden neemt het risico op verkeersslachtoffers toe. Op grond van deze conclusies worden nieuwe introducties van damherten in de vrije natuur in Zeeland niet toegestaan en worden voorwaarden gesteld aan het beheer van de bestaande damhertenpopulaties in de Manteling van Walcheren en de Kop van Schouwen. De bestaande damhertenpopulaties in de Manteling van Walcheren en de Kop van Schouwen worden gehandhaafd onder de volgende voorwaarden: - er zijn geen negatieve effecten of de plantengroei en het dierenleven van de duingebieden - de populaties passen binnen de ecologie van het duingebied - de populaties kunnen zich - binnen gestelde normen - vrij ontwikkelen - het populatiebeheer blijft beperkt tot incidenteel ingrijpen (binnen het jaar) - wildschade op omliggende cultuurgronden wordt tot aanvaardbare omvang beperkt. Uit het onderzoek in de Manteling van Walcheren (ca. 500 ha) is gebleken dat een duurzame damhertenpopulatie uit minimaal 40 dieren (voorjaarsstand) moet bestaan. Dit is het biologisch minimum. Gedurende het seizoen zullen als gevolg van natuurlijke aanwas de aantallen toenemen tot maximaal 80 stuks. Bij deze aantallen kunnen negatieve effecten op het natuurgebied optreden en zullen ook de wildschade en de beheerslast exponentieel toenemen. Dit betekent dat verdere groei moet worden voorkomen en dat regulatie dan nodig is. Regulatie van de damherten heeft over de jaren heen gezien een structureel karakter. Er vindt immers jaarlijks aanwas plaats en afhankelijk van de mate van aanwas zal dus ook jaarlijks regulatie plaatsvinden. Binnen het jaar gezien zal regulatie beperkt kunnen blijven tot een relatief geringe periode. De regulatie moet bijdragen aan een stabiele populatie, met een goede verhouding tussen de geslachten en een evenwichtige leeftijdsopbouw. Daarbij is het onvermijdelijk ook maatregelen te treffen binnen het natuurgebied. Daarnaast zijn aanvullend maatregelen noodzakelijk buiten het natuurgebied om overlast en schade binnen de perken te houden. Dit betreft het afrasteren van kwetsbare teelten en een goed functionerende schadeNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 39 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


regeling of beheersvergoeding. In overleg met het Faunafonds zal aan dit laatste invulling gegeven worden. Voor de Kop van Schouwen is nog niet geheel duidelijk hoe de optimale damhertenpopulatie er uit ziet en hoe het populatiebeheer precies uitgevoerd zal worden. De Kop van Schouwen is veel groter dan de Manteling van Walcheren, heeft een andere plantengroei, en bovendien wijkt ook het grensgebied met de cultuurgronden af van de situatie op Walcheren. Daarom zullen de randvoorwaarden voor het populatiebeheer van damherten op de Kop van Schouwen de komende jaren aan de hand van onderzoek worden vastgesteld. Handhaving van damhertenpopulaties in de Manteling van Walcheren en op de Kop van Schouwen zal maatschappelijke kosten met zich meebrengen. Dit is verantwoord omdat daarmee niet alleen een bijdrage worden geleverd aan het soortenbehoud maar ook aan de natuurbeleving en het recreatief product van de beide duingebieden. Ree. De ree is een soort die zich de laatste decennia aanzienlijk heeft uitgebreid. Het totaal aantal reeën dat in Nederland voorkomt wordt geschat op ca. 60.000. Ook grote delen van Zeeland herbergen reeënpopulaties. De duingebieden van Schouwen en Walcheren vormen in de provincie de belangrijkste leefgebieden. Daarnaast komen reeën verspreid voor op ‘het platte van Walcheren’, Tholen en St. Philipsland, Duiveland en ‘de Bevelanden’. Alleen in ZeeuwsVlaanderen komt de ree (nog) niet voor. Reeën komen, met uitzondering van Zeeuws-Vlaanderen, dus in de gehele provincie voor. Hun belangrijkste leefgebieden zijn gelegen in de grotere natuurgebieden, waar voldoende voedsel en dekking in de vorm van struiken aanwezig is. De duingebieden, de bosaanplant op Walcheren, Schouwen en rond het Veerse Meer en de recent drooggevallen gronden in Grevelingen en Krammer-Volkerak kunnen als zodanig genoemd worden. Naast deze gebieden, waar een min of meer permanente populatie aanwezig is komen reeën, in kleine groepen of solitair en meestal zwervend, in de provincie voor. Reeën kunnen ernstige schade toebrengen aan fruit. Vooral het aanvreten van knoppen en twijgen kan in een heel korte tijd forse schade veroorzaken. In tegenstelling tot damherten neemt bij reeën bij stijging van het aantal wel het voortplantingssucces af. Ook kan de sterfte ten gevolge van competitie om voedsel en ruimte toenemen. Bovendien zijn reeën gedurende een belangrijk deel van het jaar territoriaal hetgeen in belangrijke mate bepaalt hoeveel dieren er in een gebied kunnen leven. Reeën hebben een relatief groot leefgebied nodig. Geschikte leefgebieden zijn in Zeeland schaars en zullen na verloop van tijd “vol” geraken. Dit kan gepaard gaan met verminderde conditie, aantasting door parasieten en de nodige stress. Als gevolg van territoriumdrang en voedselgebrek zullen de zwakkere dieren naar buiten gedreven worden. Vanwege dit mechanisme is regulatie van reeën in hun leefgebied niet noodzakelijk. Buiten de leefgebieden botst de aanwezigheid van reeën met belangen van de landbouw en de verkeersveiligheid. Om die reden worden geen reeënpopulaties nagestreefd buiten de bekende, geschikte leefgebieden. Het voorkómen van verkeersonveilige situaties kan ook aanleiding vormen om binnen de leefgebieden van reeën tot regulatie over te gaan.

Grauwe ganzen Een geheel andere soort waar ingrepen op populatieniveau noodzakelijk zijn vormen de grauwe ganzen. Hierbij wordt niet gedacht aan de trekkende of overwinterende ganzen maar aan Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 40 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


de ganzen die hier het gehele jaar verblijven en ook tot broeden komen. Ten aanzien van de grauwe gans hanteert de provincie dan ook een andere benadering voor de broedpopulatie dan voor de overwinterende populatie. De broedpopulatie vindt haar natuurlijke verspreiding in een belangrijk deel van de Ecologische Hoofd Structuur. In de grote natuurlijke moerasgebieden vervult de grauwe gans als begrazer van de natuurlijke vegetaties een belangrijke rol bij de processen die zich daar afspelen. Binnen de gebieden waar dit aan de orde is wordt de grauwe gans zoveel mogelijk met rust gelaten. De populatie krijgt de ruimte om zich, in wisselwerking met zijn omgeving, te ontwikkelen. In de kleine moerasgebieden heeft de bescherming van de broedpopulatie van de grauwe gans geen prioriteit. Dat betekent dat hier in principe maatregelen binnen de natuurgebieden kunnen worden genomen om de overlast op aangrenzende cultuurgronden te beperken. De sterke toename van de Nederlandse broedpopulatie, een ontwikkeling die zich ook in Zeeland voordoet, geeft geen aanleiding om hierin extra terughoudend te zijn. Vanwege de toenemende schade die de broedpopulatie van grauwe ganzen aan de landbouw aanricht, wordt een ongebreidelde groei van de populatie ongewenst geacht. Ingrepen om de populatie beperkt van omvang te houden zijn dan ook noodzakelijk. Een duurzame instandhouding van populaties damherten wordt nagestreefd in de Manteling van Walcheren en op de Kop van Schouwen. Actief beheer waarbij in de samenstelling van de populatie wordt gestuurd en deze wordt afgetopt op een bepaald niveau is daarbij noodzakelijk. Onbekendheid over de beschikbaarheid van voldoende geschikt leefgebied en te verwachten problemen met betrekking tot verkeersveiligheid en schade aan de landbouw, vormen de overweging om een toekomstige verdere verspreiding van damherten over de provincie te beletten. Regulatie van reeën binnen de voor reeën geschikte leefgebieden kan in verband met belangen van de verkeersveiligheid noodzakelijk zijn. Buiten de leefgebieden voor reeën worden geen populaties nagestreefd. Een ongebreidelde groei van de populatie broedende grauwe ganzen wordt uit oogpunt van landbouwschade ongewenst geacht. Ingrepen op populatieniveau zijn daarom noodzakelijk. 4.9. Organisatie Faunabeheer. 4.9.1. Algemeen. Het beheer van de fauna in Nederland is van oudsher in handen van de jagers. Als belangenbehartiger van de jacht zijn in Nederland twee organisaties actief. De Koninklijke Nederlandse Jagers Vereniging (KNJV) is hiervan de grootste met ruim 22.000 aangesloten leden. De Nederlandse Organisatie voor Jacht en Grondbeheer (NOJG) neemt een duidelijk bescheidener plaats in. Vanaf midden jaren 80 is op initiatief van de overheid en de KNJV de totstandkoming van wildbeheereenheden (WBE’s) sterk gestimuleerd. Een WBE is een lokaal samenwerkingsverband van jachthouders met een gezamenlijk werkgebied van enkele duizenden hectaren. Deze WBE’s hebben tot doel een meer gecoördineerde en planmatige aanpak van het wildbeheer te bewerkstelligen. Wild houdt zich immers niet aan de grenzen van een jachtveld en van vele soorten is het leefgebied over meerdere jachtvelden verspreid. Momenteel zijn in geheel Zeeland 19 WBE’s actief. Hun gezamenlijk werkgebied bedekt de gehele provincie. Om de totNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 41 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


standkoming van WBE’s te stimuleren, is in het verleden een aantal faciliteiten aan hen toegekend. De belangrijkste hiervan was wel het op voorhand verstrekken van vergunningen voor schadebestrijding. Middels dit systeem, waarbij WBE’s min of meer permanent in het bezit waren van een aantal ontheffingen, kon snel en adequaat op zich aandienende of optredende schade worden ingespeeld. Concrete activiteiten op het gebied van wildbeheer welke door de WBE’s worden uitgevoerd, zijn afschotplanning en -registratie, gecoördineerde inzet van menskracht en middelen bij wildschadepreventie, biotoopbeheer en het treffen van voorzieningen om (verkeer)slachtoffers te beperken (plaatsen van wildspiegels, rasters en wildredders). Naast activiteiten op het gebied van wildbeheer hebben de WBE’s een sociale functie voor de jagers onderling en dragen zij bij tot een betere communicatie tussen jagers en landbouwers, natuurbeschermers en de bevolking. In de Flora- en faunawet vinden faunabeheereenheden (FBE’s) een wettelijke grondslag. Onder een faunabeheereenheid wordt een samenwerkingsverband van jachthouders ten behoeve van het beheer van diersoorten of de bestrijding van door dieren aangerichte schade verstaan. Veel ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet zullen slechts verleend (kunnen) worden aan FBE’s. Uit oogpunt van efficiency verdient het de voorkeur ontheffingen zoveel mogelijk via FBE's te laten verlopen. Op het punt van schadebestrijding en planmatig beheer van dierpopulaties vertonen de FBE’s een zekere mate van overlap met de huidige WBE’s. Om verwarring op dit gebied te voorkomen is het gewenst de huidige organisatievorm te wijzigen. Hierbij dienen aan de FBE’s die taken en bevoegdheden toegekend te worden welke op basis van de wet zijn toebedeeld: het opstellen van faunabeheerplannen en het aanvragen van ontheffingen. Voor wat betreft de praktische uitvoering van het faunabeheer kunnen de huidige WBE’s echter nog wel degelijk een rol spelen. 4.9.2. Organisatievorm FBE. De wijze waarop de FBE georganiseerd wordt is, in technische zin, aangegeven in de Floraen faunawet en het Besluit faunabeheer. Indien een FBE voor erkenning in aanmerking wil komen, zal zij de rechtsvorm ‘vereniging met volledige rechtsbevoegdheid’ of ‘stichting’ moeten bezitten. Daarnaast dienen de samenwerkende jachthouders gerechtigd te zijn tot het genot van de jacht over een oppervlakte van minimaal 5000 ha. én dienen de jachtrechten zich over tenminste 75% van de totale oppervlakte van het werkgebied uit te strekken. Ook mag het werkgebied van verschillende FBE’s elkaar niet overlappen. In de Zeeuwse situatie vormen deze uitgangspunten geen belemmering voor de instelling van faunabeheereenheden. Punten welke bij de vorming van FBE’s een rol spelen zijn dus de samenstelling, de begrenzing en de omvang. Hierna wordt op deze punten nader ingegaan. Samenstelling. Hoewel een FBE een samenwerkingsverband van jachthouders betreft, hoeft dit niet te betekenen dat de samenstelling van de FBE louter en alleen uit jachthouders bestaat. Om samenwerking met andere organisaties en maatschappelijke groeperingen te bereiken en om draagvlak binnen de regio te verkrijgen, is een brede samenstelling van de FBE gewenst. Inbreng van andere overheden, organisaties of maatschappelijke groeperingen binnen de FBE organisatie wordt door de provincie dan ook nagestreefd. Begrenzing. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 42 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bij de begrenzing dienen logische geografische lijnen gevolgd te worden. Enclaves binnen de omgrenzing dienen vermeden te worden. Een begrenzing per (groep van) eiland(en) of provinciedeel verdient de voorkeur. Aansluiting van de begrenzing bij overige bestuursvormen is wenselijk. Vooral de grondgebruikers hebben een groot belang bij het goed functioneren van de FBE. Aansluiting van het werkgebied met dat van bij voorbeeld afdelingen van de landbouworganisaties kan dit bevorderen. Omvang. Aan de omvang van het werkgebied is een ondergrens van 5000 ha gesteld. Een bovengrens is niet aangegeven. Gelet op de toekomstige taken van de FBE en de gewenste professionaliteit verdient het aanbeveling gebieden te nemen van enig formaat. Anderzijds dient ervoor gewaakt te worden dat de afstand tussen het individuele lid en de FBE organisatie niet te groot wordt. Mogelijk dat de huidige WBE's hierin een rol kunnen vervullen. Aangesloten leden dienen zich voldoende te kunnen herkennen in het te voeren beleid en de wijze waarop daaraan uitwerking gegeven wordt. Een organisatie en een bestuur dat zich op grote afstand bevindt, bevordert dit over het algemeen niet. Voor erkenning van faunabeheereenheden hanteert de provincie de bij wet gestelde eisen: • een rechtsvorm van vereniging met volledige rechtsbevoegdheid of die van stichting; • binnen het werkgebied dienen de samenwerkende jachthouders gerechtigd te zijn tot de jacht op een oppervlakte van minimaal 5000 ha. en vormen deze rechten samen ten minste 75% van de totale oppervlakte van het werkgebied; • een logisch geografische begrenzing waarbij enclaves zoveel mogelijk worden vermeden; • geen overlap in werkgebied met andere Faunabeheereenheden. Daarnaast wenst de provincie een brede samenstelling van faunabeheereenheden. Deelname van maatschappelijke organisaties op het gebied van natuurbescherming naast betrokkenheid van verschillende overheden wordt door de provincie nagestreefd.

4.9.3. Faunabeheerplannen. In het Besluit Faunabeheer (zie ook par. 5.6) zijn de eisen weergegeven waaraan een faunabeheerplan moet voldoen. Door GS worden geen nadere eisen aan faunabeheerplannen (verder te noemen FBP) gesteld. Het opstellen van een faunabeheerplan wordt vereist voor maatregelen die ingrijpen op populatieniveau. Ook voor ontheffingen die ‘op voorhand’ worden aangevraagd en bovendien voor een gehele regio gelden, wordt een faunabeheerplan vereist. Voor individuele aanvragen op perceelsniveau en waarbij de maatregelen niet ingrijpen in de populatie, wordt geen FBP verlangd. Bij de opstelling van FBP’s geldt dat per diersoort waarvoor een ontheffing wordt aangevraagd een apart plan dient te worden opgesteld. Ook dient de problematiek, indien daar geografisch onderscheid in bestaat, per afzonderlijk gebied te worden uitgewerkt. Aan het opstellen van faunabeheerplannen worden door GS, buiten de wettelijke vereisten, geen nadere voorwaarden gesteld.


- 43 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Het opstellen van een faunabeheerplan wordt vereist voor maatregelen die ingrijpen op populatieniveau. Ook voor ontheffingen die ‘op voorhand’ worden aangevraagd en bovendien voor een gehele regio gelden, wordt een faunabeheerplan vereist. Faunabeheerplannen dienen een aanpak per diersoort weer te geven waarbij eventueel aanwezige geografische verschillen tot uitdrukking komen.

4.10. Schadevergoeding. De Flora- en faunawet kent de mogelijkheid in bepaalde gevallen tegemoetkomingen te verlenen in door beschermde diersoorten aangerichte schade. De uitvoering van de tegemoetkomingen is neergelegd bij het Faunafonds. De regels waaronder en voorwaarden waarop een tegemoetkoming wordt verstrekt zijn weergegeven in het Besluit Faunafonds en de door het Faunafonds opgestelde Regeling vaststelling beleidsregels schadevergoeding Faunafonds. Tegemoetkomingen worden in principe verleend voor schade die de grondgebruiker niet had kunnen voorkomen en beperken door het treffen van inspanningen waartoe hij naar eisen van redelijkheid en billijkheid is gehouden. De te treffen maatregelen of inspanningen staan vermeld in het door het bestuur van het Faunafonds vastgestelde Handboek Faunaschade. De minister van LNV kan, in overeenstemming met de colleges van Gedeputeerde Staten van de provincies, regels stellen met inachtneming waarvan het Faunafonds op een aanvraag voor een tegemoetkoming dient te beslissen. Vooralsnog hebben zowel de minister van LNV als de gezamenlijke provincies te kennen gegeven dergelijke regels niet op te zullen stellen. Het Faunafonds heeft daarom zelf beleidsregels opgesteld. GS ziet voorlopig geen aanleiding deze regels bij te stellen of om hier sterk sturend in op te treden. Onder de Jachtwet vond de schadevaststelling alsmede een voorstel tot regeling van die schade plaats door de provinciale wildschadecommissie. Deze commissie had tevens als taak jachthouders, grondgebruikers en de minister gevraagd of ongevraagd van advies te voorzien omtrent de voorkoming en bestrijding van wildschade. Onder de Flora- en faunawet komt de wildschadecommissie te vervallen. Schadetaxatie vindt rechtstreeks onder de verantwoordelijkheid van het Faunafonds plaats. Ook beoordeelt het Faunafonds, zonder verdere tussenkomst, of schadevergoeding tot de mogelijkheden behoort. Eventuele geschillen over aansprakelijkheid dienen tussen betrokkenen zelf te worden opgelost, zo nodig middels tussenkomst van de rechterlijke macht. Het aantal verzoeken om advies inzake geschillen over aansprakelijkheid bij de wildschadecommissie Zeeland is in het verleden minimaal gebleken. De noodzaak om een voorziening voor het wegvallen ervan te treffen is daarmee niet aanwezig. In voorkomende gevallen kan de subcommissie Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw van de Provinciale Commissie voor de Groene Ruimte dienst doen om in geschillen te bemiddelen. Sommige diersoorten zijn zo kwetsbaar of bedreigd in hun voortbestaan dat het gewenst is om, ook in geval zij wel belangrijke schade veroorzaken, geen ontheffingen voor verstoren, vangen en/of doden te verlenen. Tussen de rijks- en provinciale overheid zijn afspraken gemaakt om bij optredende schade voor deze soorten een schadeloosstelling te garanderen. Indien provincies een terughoudender beleid voeren met betrekking tot vergunningverlening, komt de schade welke hier uit voortvloeit voor hun rekening. In de provincie Zeeland zijn, met uitzondering van het damhert op de Kop van Schouwen, geen argumenten voorhanden een terughoudender beleid dan dat van de rijksoverheid te voeren. Voor de overige soorten wordt dan ook geen voorbehoud voor vergunningverlening gemaakt. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 44 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


GS ziet voorlopig geen aanleiding de vastgestelde Regeling vaststelling beleidsregels schadevergoeding Faunafonds bij te stellen of om bij de toepassing van die regels thans sterk sturend op te treden. GS ziet geen noodzaak een voorziening te treffen voor het wegvallen van de provinciale wildschadecommissie. GS zal, buiten de soorten die tussen rijk en provincie zijn overeengekomen, geen schadeloosstelling voor dieren garanderen.


- 45 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


5. Uitwerking van het beleid. 5.1. Vrijstellingen (art. 65). Voor dieren die landelijk dan wel regionaal veelvuldig belangrijke schade aan landbouwgewassen veroorzaken kan vrijstelling worden verleend van een aantal bepalingen van de wet zoals het verbod op het doden, bemachtigen of opzettelijk verontrusten ervan, het verbod nesten, holen of andere voortplantingsplaatsen of vaste rusten verblijfplaatsen weg te nemen of te verstoren en het verbod eieren te zoeken, te rapen, te beschadigen of te vernielen. Bij de vrijstelling wordt onderscheid gemaakt tussen een landelijke vrijstelling en een provinciale vrijstelling. De vrijstelling wordt voor wat betreft de landelijke lijst geëffectueerd middels een ministeriële regeling. Op provinciaal niveau wordt hiertoe een verordening opgesteld. 5.1.1. Landelijke vrijstellingslijst. Op de landelijke vrijstellingslijst zijn de diersoorten mol, konijn en houtduif geplaatst als diersoorten welke landelijk veelvuldig schade aanrichten aan de landen tuinbouw. Bij ministeriële regeling zal de grondgebruiker worden toegestaan deze soorten te vangen, te doden en opzettelijk te verontrusten. De wijze waarop en de middelen waarmee deze handelingen uitgevoerd mogen worden, zijn in het Besluit beheer en schadebestrijding dieren aangegeven. Voor konijn en houtduif betreft dit de middelen welke zijn aangegeven in artikel 50 van de wet zoals geweren, honden, lokduiven en fret en buidel. Voor de mol mogen, naast de hiervoor vermelde middelen, klemmen worden ingezet en middelen welke op grond van de Bestrijdingsmiddelenwet mogen worden toegepast. 5.1.2. Provinciale vrijstellingslijst. Van de lijst van dieren die regionaal veelvuldig belangrijke schade aanrichten, worden ganzen met uitzondering van kleine rietgans, ekster, kauw en zwarte kraai, haas, holenduif, knobbelzwaan, meerkoet, smient, spreeuw en wilde eend bij provinciale verordening vrijgesteld van het verbod om ze opzettelijk te verontrusten (artikel 10 van de wet). Ganzen, knobbelzwaan, meerkoet en smient veroorzaken veelvuldig belangrijke schade aan granen, in de graszaadteelt en aan graslanden. De kraaiachtigen veroorzaken schade aan diverse akker- en tuinbouwgewassen en aan fruit. Haas, holenduif en wilde eend brengen veelvuldig schade toe aan een aantal akker- en tuinbouwgewassen. Verstoring met akoestische en visuele middelen heeft in het verleden bewezen een schadebeperkend effect te hebben. Toepassing van deze mogelijkheden is in een aantal gevallen voldoende om belangrijke schade te voorkomen en heeft bovendien geen nadelige gevolgen voor de betreffende diersoorten. De noodzaak om genoemde dieren opzettelijk te verontrusten is in verschillende delen van het jaar en op ruime schaal aanwezig. Onder de Jachtwet en Vogelwet, waar deze handelingen nog waren toegestaan, is gebleken dat er buiten de kwetsbare periodes geen onnodig gebruik werd gemaakt van de bevoegdheid om te verstoren. Om deze redenen wordt voor genoemde diersoorten vrijstelling verleend van het verbod om ze opzettelijk te verontrusten (art. 10). De middelen die hierbij gebruikt mogen worden zijn aangegeven in bijlage 6 onder B t/m I. Voor een aantal diersoorten zal enkel verstoring met visuele en akoestische middelen onvoldoende zijn om schade te voorkomen. Na verloop van tijd zal gewenning optreden. In het verleden uitgevoerd onderzoek heeft uitgewezen dat gebruikmaking van het geweer, waarbij Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 46 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


een aantal exemplaren wordt gedood, een extra verjagend effect teweegbrengt. Waar, gelet op een duurzame instandhouding, het doden van -een beperkt aantal- dieren geen problemen oplevert, zal dit eveneens middels een vrijstelling toegestaan worden. De spreeuw richt aan de fruitteelt, en in het bijzonder aan de kersenteelt, jaarlijks belangrijke schade aan. De periode waarin de gewassen aantrekkelijk zijn voor de spreeuw, is relatief lang. Uitsluitend toepassing van visuele en akoestische middelen levert binnen dit tijdsbestek gewenning op. Het toedienen van een extra afweerprikkel middels -beperkt- afschot is dan ook een effectieve methode. Om deze reden zal voor de spreeuw vrijstelling worden verleend van het verbod om dieren te doden, te verwonden of te bemachtigen (art. 9). Ingevolge het Besluit beheer en schadebestrijding dieren is het jachtgeweer als enig middel hiervoor toegestaan. Kauw, wilde eend en zwarte kraai veroorzaken gedurende het gehele jaar belangrijke schade aan diverse landen tuinbouwgewassen. Uitsluitend verstoring van deze dieren levert een onvoldoende schadebeperkend effect op. Uit de diverse adviezen van het Faunafonds is gebleken dat afschot noodzakelijk is voor het op afdoende wijze beperken van de schade. Daar de schade gedurende (nagenoeg) het gehele jaar optreedt en er geen gevaar bestaat voor een duurzame instandhouding van de soort, zullen ook kauw, wilde eend en zwarte kraai worden vrijgesteld van het verbod ze te doden, te verwonden of te bemachtigen. Het jachtgeweer zal hierbij worden aangemerkt als het enige middel dat hierbij is toegestaan. 5.2. Ontheffingen (art. 68). Daar waar, gelet op de duurzame instandhouding van diersoorten, het risico van overmatige reductie, het gebruik van specifieke bestrijdingsmethoden of aanpak middels gecoördineerde inzet meer maatwerk vereist is, wordt bij schadebestrijding het systeem van de ontheffing gebruikt. In de volgende paragrafen wordt nagegaan, in welk belang, welke ontheffing kan worden verleend. 5.2.1. Ontheffingen in verband met volksgezondheid en openbare veiligheid. In het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid kan het gewenst zijn dat ontheffingen van de bepalingen van de Flora- en faunawet verleend worden. Bepaalde diersoorten kunnen ziekten verspreiden en op grond daarvan kan regulatie of bestrijding gewenst zijn. Zo is van vossen bekend dat zij hondsdolheid kunnen overbrengen op andere organismen, waaronder de mens. De openbare veiligheid kan in het geding zijn wanneer bijvoorbeeld konijnen door het graven van holen de sterkte van de zeewering aantasten. Ter bescherming van het belang van de volksgezondheid en openbare veiligheid zijn momenteel geen situaties voorzien waarin ontheffing van de bepalingen van de wet noodzakelijk is. Aanvragen voor ontheffing zullen aan de hand van de wettelijke criteria worden beoordeeld. Volksgezondheid. In het belang van de volksgezondheid zijn op dit moment in Zeeland geen zaken bekend welke regulatie of bestrijding van diersoorten vergen. Zoals hiervoor aangehaald kunnen vossen hondsdolheid overbrengen, o.a. op de mens. De stand van de vos binnen de provincie is echter zo gering dat hiervoor geen reëel gevaar bestaat. Daarbij komt dat ook in delen van Nederland waar de vos meer algemeen is, thans geen noodzaak aanwezig is uit dit oogpunt voor bestrijding van de vos te kiezen.


- 47 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Openbare veiligheid. In het belang van de openbare veiligheid is wel een aantal zaken te noemen waarin bestrijding of regulatie van diersoorten gewenst of zelfs noodzakelijk is. De reeds eerder genoemde sterkte van de zeewering vergt een adequate bestrijding van het konijn op en in de directe nabijheid van de primaire zeewering. Ondergraving en aantasting van taluds van waterlopen door de muskusrat vergen een permanente en intensieve regulatie van deze diersoort om gevaarlijke situaties bij bewerking van de landerijen te voorkomen. Om verzakking en instorting van wegen, fietspaden of industriële installaties te voorkomen kan eveneens lokaal regulatie van konijnen gewenst zijn. Om bovengenoemde redenen is de muskusrat opgenomen als soort die, op grond van artikel 67, door de muskusrattenvangers in de gehele provincie gevangen mag worden. Voor konijn bestaat de mogelijkheid in voorkomende gevallen een ontheffing te verlenen. In verband met de verkeersveiligheid kan het gewenst zijn reeën te reguleren in en rond leefgebieden die grenzen aan druk bereden wegen. In een Faunabeheerplan dient de noodzaak hiervoor aangegeven en onderbouwd te worden. Ontheffingverlening behoort bij gebleken noodzaak tot de mogelijkheden. 5.2.2. Ontheffingen in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer Aanvaringen van vogels met landende of opstijgende vliegtuigen kunnen gevaarlijke situaties veroorzaken. Door beschadiging van het vliegtuig kan dit onbestuurbaar raken of, in het ergste geval, neerstorten. Het gevaar van aanvaringen doet zich vooral voor op of nabij vliegvelden, waar de landende of stijgende vliegtuigen nog een geringe hoogte hebben. Gevaar kan ontstaan door schade aan de roeren van het vliegtuig of door schade aan straalmotoren doordat dieren hierin terechtkomen. In Zeeland zijn drie vliegvelden gelegen en één lierbaan voor ULV’s. Slechts op vliegveld Midden Zeeland en op het vliegveld in Axel, mogen gemotoriseerde vliegtuigen stijgen en landen. Alle banen zijn onverhard en daarmee ongeschikt voor vliegtuigen met straalmotoren. De banen op de Kop van Schouwen en te Axel zijn gesitueerd op locaties waar geen belangrijke concentraties grote vogels voorkomen. Het gevaar voor aanvaringen met vogels waarbij schade ontstaat is daar niet aanwezig. Anders is dit met vliegveld Midden Zeeland. Op en in de nabijheid van dit veld verblijven regelmatig knobbelzwanen. Deze dieren kunnen bij een aanvaring voor belangrijke schade aan het vliegtuig zorgen. Verstoren en verjagen van de knobbelzwanen op deze locatie biedt vooralsnog voldoende soelaas om mogelijke problemen voor te zijn. Ontheffingen voor dit doel kunnen desgewenst verleend worden. 5.2.3. Ontheffingen ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren. Door in het wild levende diersoorten wordt veelvuldig schade aangebracht aan de landen tuinbouw. In de bijlagen 2,3,5 en 6 is hiervan een overzicht opgenomen. In de vrijstellingslijst is aan de grondgebruiker voor de meeste schadeveroorzakende dieren al vrijstelling gegeven voor het verstoren of verontrusten. In een aantal gevallen zal dit niet volstaan om schade te voorkomen of te beperken. Waar in deze gevallen bejaging zonder nadere restricties geen gevaar oplevert voor een duurzame instandhouding van de soort, is de mogelijkheid voor het vangen en doden middels het systeem van vrijstelling mogelijk gemaakt (kauw, spreeuw, wilde eend en zwarte kraai). Daar waar echter nadere voorwaarden ten aanzien van zowel de


- 48 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


diersoort als ten aanzien van de middelen gesteld moeten worden, wordt het instrument van de ontheffing toegepast. Ontheffingen m.b.t. de soorten In het navolgende wordt voor een aantal diersoort of groepen van diersoorten aangegeven of al dan niet ontheffing voor het doden en/of vangen verleend kan worden. De wildsoorten. Vangen en/of doden van de wildsoorten is reeds toegestaan gedurende de geopende jachtperioden. Daarnaast kunnen konijn en houtduif middels de landelijke vrijstellingslijst gedurende het gehele jaar worden gedood en kan wilde eend op basis van de provinciale vrijstelling het gehele jaar worden bestreden. Het verstoren van wildsoorten is, met uitzondering van de fazant, op basis van de provinciale vrijstellingslijst mogelijk. Dit is echter geen garantie dat belangrijke schade achterwege zal blijven. Gedurende het groeiseizoen is een aantal gewassen zo aantrekkelijk voor wild dat, ook bij een geringe stand, belangrijke schade kan worden aangericht. Deze schade is van meerdere factoren afhankelijk. In een bepaald ontwikkelingsstadium zijn bieten en cichorei gevoelig voor pikschade door fazant en duif, zijn bonen en bieten gevoelig voor vraat door haas en kan wilde eend foerageren op gelegerd graan. De periode waarin en de omstandigheden waaronder gewassen gevoelig zijn voor schade is vaak mede afhankelijk van de weersgesteldheid op dat moment (langdurige droogte) of het gevolg van voorafgaande weersinvloeden (slagregen). Door het veelvuldig optreden van deze schade, is een scala aan wildafwerende middelen beschikbaar. In de praktijk is echter gebleken dat deze onvoldoende zijn om de schade in afdoende mate te voorkomen. Aanvullend afschot is noodzakelijk. Aan de FBE zal derhalve ontheffing worden verleend om bij gebleken noodzaak in de gesloten periode afschot te kunnen plegen. Alvorens tot afschot over te gaan zullen minder vergaande maatregelen getroffen moeten zijn. Voor het opzettelijk verstoren en doden van fazanten kan eveneens ontheffing worden verleend. Tabel 4 geeft een overzicht van de vereiste preventieve maatregelen. Ekster, kauw en zwarte kraai. Kauw en zwarte kraai veroorzaken veelvuldig belangrijke schade in diverse landen tuinbouwgewassen en fruit. Ekster veroorzaken in de fruitteelt veelvuldig schade. Tot de inwerkingtreding van de Flora- en faunawet waren deze dieren vrij bejaagbaar en was er geen voorziening om geleden schade te vergoeden. Schade is hierdoor niet of niet in betekenende mate opgetreden. Dit heeft er in geresulteerd dat schade in het verleden niet of nauwelijks werd gemeld. Ook het feit dat de dieren het gehele jaar verstoord en gedood konden worden heeft bijgedragen aan het ontbreken van schadecijfers. Om meer inzicht te krijgen in het toebrengen van schade aan landbouwgewassen door kraaiachtigen is nader onderzoek gewenst. Het Faunafonds heeft dit in haar reactie op het concept Besluit beheer en schadebestrijding dieren ook al aangegeven. De provincie zal een dergelijk onderzoek de komende jaren propageren en stimuleren. De adviezen van het Faunafonds en de uitvoeringspraktijk geven echter aan dat afschot van kauw en zwarte kraai noodzakelijk is voor een effectieve schadebestrijding. Om die reden zijn kauw en zwarte kraai ook provinciaal vrijgesteld van het verbod om ze te doden (zie paragraaf 5.1.2.). Voor ekster is minder aannemelijk dat het doden noodzakelijk is om schade te voorkomen of beperken. Grauwe gans (broedpopulatie). Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 49 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


De grauwe gans is vrijgesteld voor het aspect verstoren. Schade tijdens de zomermaanden vindt plaats aan diverse landbouwgewassen. Vooral na de slagpenrui in juni kan deze schade zich in een groot gebied voordoen. Tot die tijd blijft de schade beperkt tot de directe omgeving van de broedgebieden, welke zich voornamelijk in natuurgebieden bevinden. Om schade in voldoende mate te kunnen voorkomen is zowel verstoring als regulatie middels afschot en beperking van het broedsucces noodzakelijk. Deze maatregelen zijn niet alleen gericht op het toedienen van een extra afweerprikkel doch ook op het terugdringen van de populatieomvang. Genoemde maatregelen dienen daarom over een ruime periode uitgevoerd te kunnen worden. Als uitgangspunt geldt dat tijdens het groeiseizoen rust wordt geboden in de natuurgebieden. De verjagings- en regulatieactiviteiten dienen dan vooral op de cultuurgronden plaats te vinden. Periodiek kan echter ook regulatie in natuurgebieden noodzakelijk zijn om de totale populatie beperkt in omvang te houden. Voor genoemde activiteiten zal ontheffing verleend worden aan de FBE op basis van een faunabeheerplan. Canadese gans. Canadese ganzen komen in toenemende mate in de provincie voor. Vooralsnog is de verspreiding van de Canadese gans binnen de provincie beperkt tot Zeeuws-Vlaanderen. Vanuit Belgisch Vlaanderen, waar de aantallen de afgelopen jaren, vooral rondom Gent, explosief zijn gestegen, breiden de dieren zich naar het noorden uit. Tot een paar jaar geleden was het voorkomen van Canadese ganzen nog beperkt tot de nazomer en wintermaanden. Sinds kort heeft de Canadese gans zich ook gevestigd als broedvogel. Zowel de aantallen verblijvende als het aantal broedvogels vertoont een stijgende lijn. Canadese ganzen voeden zich voornamelijk met eenzaadlobbigen. In de landbouw kunnen zij schade aanrichten aan grasland, graszaad en graan. Hoewel de schade tot op heden nog beperkt van omvang is, mag met de toename van de aantallen verwacht worden dat ook de schade zal toenemen. Omdat de soort ook in de zomermaanden en dus gedurende het groeiseizoen voorkomt, kan deze schade van betekenende omvang zijn. Om schade in voldoende mate te kunnen voorkomen is het verstoren van dieren noodzakelijk. Omdat hierbij snel gewenning optreedt is aanvullend afschot gewenst. Schadebestrijding moet over de gehele periode dat gewassen op het veld staan uitgevoerd kunnen worden. Dit betreft in principe het gehele jaar. Omdat gedurende de wintermaanden vermenging van Canadese ganzen met andere overwinterende ganzen kan plaatsvinden, zal afschot in die periode niet worden toegestaan. Omdat de Canadese gans niet op de vrijstellingslijst staat, zal zowel het verstoren als afschot bij ontheffing op basis van een faunabeheerplan worden geregeld. Ree. Reeën kunnen ernstige schade toebrengen aan fruit. Vooral het aanvreten van knoppen en twijgen kan in heel korte tijd forse schade betekenen. Op locaties nabij of grenzend aan de leefgebieden van reeën is schade door deze diersoort te voorzien. Over het algemeen kunnen afdoende maatregelen getroffen worden middels het plaatsen van deugdelijke rasters. Voor kwetsbare teelten die grenzen aan leefgebieden voor reeën mag een dergelijke voorziening ook gevergd worden. In de gebieden waar de reeën incidenteel en zwervend voorkomen ligt dit anders. Beschadiging van gewassen door reeënvraat vorm hier geen reëel gevaar en maatregelen ter voorkoming van die vraat kunnen hier niet in redelijkheid gevergd worden. Om mogelijke schade hier toch te kunnen beperken, wordt afschot als een oplossing gezien.


- 50 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


In een faunabeheerplan dient nader uitgewerkt te worden in welke perioden en door welke personen hieraan uitvoering gegeven wordt en wat de leefgebieden zijn.Voor het doden van reeën buiten de leefgebieden wordt daarna ontheffing aan de FBE verleend. Zilvermeeuw. Bij de mosselverwerkende industrie in Yerseke komen in de zomermaanden grote aantallen zilvermeeuwen voor. De meeuwen worden aangetrokken door mossels die bij de verwerking verloren gaan of daar -tijdelijk- zijn opgeslagen. Ook op de mosselpercelen, waar mosselen worden verwaterd of in opslag liggen, concentreren zich grote aantallen zilvermeeuwen. De uitwerpselen van deze zilvermeeuwen beïnvloeden de kwaliteit van het Oosterscheldewater. In de mest aanwezige coli- en salmonellabacteriën worden door de mosselen opgenomen waardoor deze bij te hoge concentraties niet meer te verhandelen zijn. De bedrijfstak voor de mosselteelt en -verwerking heeft sinds een aantal jaren gedurende de zomer een valkenier in dienst die meeuwen verjaagt bij de mosselverwerkende bedrijven en op de mosselpercelen. Bij deze methode van (ver)jagen worden jaarlijks enkele tientallen meeuwen geslagen. Voortzetting van deze praktijk is uit beschermingsoogpunt niet bezwaarlijk en voor veiligstelling van de visserijbelangen noodzakelijk. De provincie zal voor dit doel de benodigde ontheffingen verlenen. Knobbelzwaan, meerkoet en waterhoen. Knobbelzwaan, meerkoet en waterhoen komen in de wintermaanden plaatselijk in grotere concentraties voor. Daarbij kan schade aangericht worden aan wintertarwe en grasland. Verstoring en verjaging van de dieren is voldoende om geen belangrijke schade te laten ontstaan. Voor knobbelzwaan en meerkoet is dit op grond van de vrijstellingslijst reeds mogelijk. Voor waterhoentjes kan in voorkomende gevallen ontheffing worden gegeven om de dieren te verjagen. Holenduif. De holenduif komt in gehele provincie voor. Het voedsel bestaat voornamelijk uit zaden en granen. De holenduif foerageert regelmatig op pas ingezaaide of rijpende akkerbouwgewassen maar ook op anderen akker- en tuinbouwgewassen wordt door holenduiven gefoerageerd. Daarbij kan belangrijke schade aan die gewassen worden berokkend. Omdat de holenduif en de houtduif vaak gemengd met elkaar foerageren, mag worden verondersteld dat zij in dezelfde mate schade aanrichten. Om schade binnen de perken te houden is het verstoren van holenduiven noodzakelijk. Middels plaatsing op de vrijstellingslijst is dit ook mogelijk. Ook het gebruik van het geweer, met een zekere mate van afschot is volgens de adviezen van het Faunafonds noodzakelijk. Om die reden zal in voorkomende gevallen ontheffing worden verleend. Brand-, grauwe-(overwinterende populatie), kol-, riet- en rotgans. Vooral brand-, kol-, rot- en grauwe gans veroorzaken veelvuldig belangrijke schade aan de landbouw. Tot 1999 waren riet-, kolen grauwe gans gedurende een deel van het jaar bejaagbaar. Daarnaast werden de ganzen op ruime schaal verstoord om schade te voorkomen. Deze maatregelen alleen zijn echter onvoldoende om geen schade te laten optreden. Het (rijks)beleid is gericht op een duurzame instandhouding van de trekkende ganzenpopulaties. Regulatie of reductie van deze populaties is, evenals een zekere benutting, niet aan de orde. Verdergaande bescherming, zoals in de Flora- en faunawet heeft plaatsgevonden, is dan ook een logisch gevolg. Vanwege de internationale verantwoordelijkheid die Nederland heeft Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 51 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


voor trekkende ganzen, wordt schadeloosstelling van door ganzen aangerichte schade door de rijksoverheid gegarandeerd. Naast uitkering van schade is het rijksbeleid er eveneens op gericht om opvangmogelijkheden voor ganzen te vergroten. Opvang zal vooral plaatsvinden op locaties waar voldoende rust en voedsel voor de ganzen aanwezig is en zo mogelijk worden aangesloten bij voor ganzen belangrijke natuurgebieden. De provincie zal de inrichting van opvanggebieden stimuleren. Smient. Het gedrag van de smient is zodanig dat hij zich overdag voornamelijk op de grote wateren bevinden. Na het intreden van de duisternis verplaatsen ze zich massaal naar binnendijks gelegen foerageergebieden. Hierbij worden naast natuurgebieden ook productieweilanden, en te velde staande gewassen bezocht. De schade die hierbij aangericht wordt, kan, afhankelijk van de periode van het jaar en de weersomstandigheden, aanzienlijk zijn. Schadebeperkende maatregelen zijn nauwelijks te treffen. Doordat de dieren pas na het invallen van de duisternis landinwaarts trekken en het onbekend is waar zij exact zullen neerstrijken, is het bijzonder moeilijk schade door ver- of bejaging te voorkomen. Net als bij de ganzen wordt, vanwege de internationale verantwoordelijkheid die Nederland heeft voor trekkende smienten, schadeloosstelling van aangerichte schade gegarandeerd. Tegen het opzettelijk verontrusten van smienten bestaan geen bezwaren. Middels de vrijstelling is dit ook mogelijk. Ontheffingen voor het doden van dieren zullen niet worden verleend. Bosmuis In bepaalde jaren zijn pas ingezaaide bieten aantrekkelijk voedsel voor bosmuizen. De muizen weten het zaad voortreffelijk op te sporen en graven het precies op de juiste plaats op. In de randen van bietenpercelen kan dit leiden tot een lagere bezetting van bietenplanten. Tot substantiële schade heeft dit nog niet geleid. Vraat aan bietenzaad door muizen treedt zeer incidenteel op, de aantasting wisselt sterk van jaar tot jaar en is sporadisch en onvoorspelbaar van aard (mondelinge meded. J. Wevers IRS). In voorkomende gevallen is er een prima methode om schade te beperken. Door het uitstrooien van alternatief voedsel in de vorm van gerst of zonnebloempitten gedurende de periode dat het zaad nog niet is ontkiemd, wordt de aanwezige muizen een goed alternatief geboden. Door het Instituut voor Rationele Suikerproductie (IRS) worden telers middels een nieuwsbrief regelmatig op deze oplossing gewezen. Voor het overige zijn er geen aanwijzingen dat bosmuizen belangrijke schade aanrichten. Om deze reden is de bosmuis niet op de provinciale vrijstellingslijst geplaatst en zullen er geen ontheffingen voor verstoren en/of doden verleend worden. Overige diersoorten. Van de overige diersoorten is op voorhand niet of onvoldoende bekend dan wel aannemelijk dat zij belangrijke schade zullen aanrichten. Voor het verlenen van ontheffingen bestaat momenteel geen noodzaak. Bij gebleken schade zal op dat moment, aan de hand van de geleverde onderbouwing, een afweging worden gemaakt. De uitgangspunten zoals aangegeven in hoofdstuk 4 zullen bij de beoordeling worden gehanteerd. Ontheffingen m.b.t. de middelen en overige voorwaarden. In het Jachtbesluit en het Besluit beheer en schadebestrijding dieren staan de middelen waarmee dieren verstoord, gevangen, of gedood mogen worden, aangegeven. In het algemeen volstaan deze middelen om schade te voorkomen. In specifieke gevallen kan het echter nodig zijn aanvullende middelen te gebruiken bij het bemachtigen van dieren. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 52 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Ook andere voorwaarden, onder andere met betrekking tot het gebruik van een geweer, kunnen belemmeringen opwerpen om een adequate schadebestrijding mogelijk te maken. In deze paragraaf zal dit nader worden belicht. Gebruikmaking van het geweer tussen zonsondergang en zonsopkomst. Onder de Jachtwet was bejaging van wilde eend mogelijk van één uur voor zonsopkomst tot één uur na zonsondergang. Dit in verband met de leefwijze van wilde eenden, die in de avondschemering van dagverblijf naar foerageerplaats trekken en in de ochtendschemering terugvliegen naar het dagverblijf. Met de inwerkingtreding van de Flora- en faunawet is de periode van bejagen teruggebracht naar een half uur voor zonsopkomst tot een half uur na zonsondergang. Het in verband met de duisternis onvoldoende kunnen onderscheiden van de soort en het risico van aanschieten hebben bij dit besluit een rol gespeeld. Wilde eend richt in Zeeland vooral schade aan bij blauwmaanzaad en bij gelegerd graan en graszaad. Andere eendensoorten foerageren, in de schadegevoelige periode, nauwelijks op deze gewassen. Van het risico van aanschieten zijn vanuit het verleden geen voorbeelden bekend. Daar bejaging tot een uur na zonsondergang noodzakelijk is voor een voldoende schadebestrijding, zal ontheffing voor dit doel verleend worden. Gebruik van het geweer zonder jachtakte. Van oudsher bestrijdt een groep grondgebruikers op eigen gronden schadelijk wild (konijn, houtduif en zwarte kraai). Toen vanaf 1977 het onder de Jachtwet niet meer mogelijk was een jachtakte te verkrijgen zonder jachtdiploma, is er een uitzondering gemaakt voor deze groep grondgebruikers. Middels een artikel 53 vergunning werden zij in de mogelijkheid gesteld schadebestrijding uit te voeren. In Zeeland betrof het ca. 200 gevallen. Vooruitlopend op de Flora- en faunawet zijn deze vergunningen met ingang van 2001 niet meer verstrekt. Schadebestrijding kan vanaf dat moment alleen nog plaatsvinden door jachtaktehouders. Op grond van ontheffingen van de Vogelwet zijn thans nog een beperkt aantal vergunningen verstrekt voor het doden van spreeuwen aan mensen die geen jachtakte bezitten. Om redenen van natuurbelang als ook die van openbare veiligheid, is het van belang voorwaarden te stellen aan gebruik van wapens alsmede aan het doden van dieren met deze wapens. Een deugdelijke opleiding waar naast een bepaalde basiskennis van de natuur, een goede omgang met en gebruik van wapens wordt gewaarborgd, mag daarbij worden geëist. Ontheffingen om zonder in het bezit te zijn van een jachtakte gebruik te mogen maken van een wapen zullen door de provincie niet meer worden verleend. Kastvallen, vangkooien en slagnetten Het gebruik van kastvallen en vangkooien is een zeer effectief middel om bepaalde diersoorten te vangen. In het Besluit beheer en schadebestrijding dieren is het gebruik van de kastval en de vangkooi toegestaan voor het vangen van ekster, kauw en zwarte kraai. Dit wel met de expliciete vermelding dat voor het gebruik van deze middelen door GS schriftelijke toestemming moet zijn verleend. Het gebruik van kastvallen en vangkooien is vooral zinvol indien ingrepen op populatieniveau plaatsvinden. Belangrijke delen of zelfs gehele populaties kunnen er op lokaal niveau mee worden weggevangen. Het doden van dieren is in het provinciaal beleid voornamelijk bedoeld als afschrikmiddel en, met uitzondering van grauwe ganzen en hoefdieren, niet om in de populatie in te grijpen. Ingrepen op populatieniveau bij ekster, kauw en zwarte kraai hebben bovendien een zeer tijdelijk effect. De opengevallen plaatsen zullen snel weer door migratie van elders worden opgevuld. Bovendien draagt het gebruik van vangkooien in het geheel niet Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 53 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


bij tot extra schrikeffect bij de dieren. Om deze redenen zal gebruik van vangkooi en kastval bij ekster, kauw en zwarte kraai niet worden toegestaan. Wanneer echter blijkt dat, ondanks alle maatregelen om schade anderszins te beperken, onvoldoende resultaat geboekt kan worden met toegestane veren afweermiddelen, wordt de inzet van kastvallen en vangkooien niet uitgesloten. Voorwaarde hierbij is dat de inzet van deze middelen leidt tot het verminderen van de schade en hooguit op lokaal niveau tot een vermindering van de stand van de betreffende soort zal leiden. Een en ander dient in een daartoe op te stellen faunabeheerplan nader te worden uitgewerkt en onderbouwd. In het Besluit beheer en schadebestrijding dieren is het gebruik van vangkooien beperkt tot de soorten ekster, kauw, en zwarte kraai. Voor spreeuwen bestaat deze mogelijkheid alleen wanneer het gebruik hiervan afzonderlijk kan worden onderbouwd en gemotiveerd. Ditzelfde geldt voor gebruik van slagnetten bij het vangen van vogels. 5.2.4. Ontheffingen ter voorkoming van schade aan flora en fauna In natuurgebieden staat bescherming van de wilde flora en fauna voorop. Bij het natuurbeheer kan het echter nodig zijn diersoorten te verstoren, te reguleren of de vestiging of voortplanting ervan te beïnvloeden. Diersoorten die geen natuurlijke vijanden (meer) kennen of gebieden waar door andere oorzaken natuurlijke regulatie niet meer optreedt (grauwe gans), komen het eerst in beeld. Maar ook in geval van dominantie van de ene soort ten opzichte van een andere (damhert), kan ingrijpen gewenst zijn. Dit laatste speelt voornamelijk wanneer kwetsbare en met uitsterven bedreigde diersoorten het onderspit delven. Voor een aantal soorten is de noodzaak tot ingrijpen duidelijk, voor andere niet. In het volgende wordt aangegeven hoe GS hiermee zal omgaan. Zilvermeeuw Zilvermeeuwen vertonen dominant gedrag jegens kwetsbare en bedreigde vogelsoorten, met name grote- en dwergstern. Ze nemen hierbij voor beide soorten geschikt broedbiotoop in waardoor voortplanting van de sterns in het gedrang komt. Ook prederen zilvermeeuwen op kuikens. Om deze reden is onder de Vogelwet een beleid gevoerd waarbij nieuwe vestiging van zilvermeeuwenkolonies werd tegengegaan. Eieren van zilvermeeuwen in zich ontwikkelende kolonies werden verwijderd. Door dit gedurende het broedseizoen enkele malen te herhalen, ondernemen de meeuwen geen nieuwe pogingen tot broeden en wordt vestiging voorkomen. Het ingrijpen in eenmaal gevestigde kolonies heeft een averechts effect. Verspreiding en daarmee nieuwe vestiging van kolonies wordt ermee in de hand gewerkt. Het beleid om nieuwe vestiging van zilvermeeuwenkolonies, op plaatsen waar bedreigde en kwetsbare vogelsoorten broeden, tegen te gaan zal worden voortgezet. De provincie zal daarom ontheffingen voor het verstoren en vernielen van nesten en het rapen van eieren verlenen. Damhert Bij een actief beheer van de populatie damherten spelen diverse overwegingen een rol. Veiligstelling van natuurwaarden, schade aan de landbouw en de verkeersveiligheid zijn daarbij de belangrijkste. Overlast van omwonenden, bestaande uit vraat aan moes- en siertuinen speelt ook een rol doch is voor GS geen argument om actief ingrijpen toe te staan. Belangrijkste argument vormt toch schade aan de natuurwaarden in de vorm van -op termijnoverbegrazing van kwetsbare vegetaties en verdringing van de ree. Het door Alterra uitgevoerde onderzoek naar hoefdieren in de Manteling van Walcheren draagt een aantal bouwsteNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 54 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


nen voor duurzaam populatiebeheer aan. Voor een stabiele populatieopbouw dient de voorjaarsstand minimaal 40 dieren te bedragen. Bij dit aantal zal schade aan de landbouw beperkt blijven en is een blijvende vertegenwoordiging van de ree in het gebied gewaarborgd. Door geboorte zal dit aantal in de loop van het jaar toenemen. Door regulatie zal de gewenste voorjaarssstand weer bereikt moeten worden. Naast een na te streven aantal dient ook aandacht te worden besteed aan de samenstelling van de populatie. Een gelijke verhouding tussen de geslachten en een evenwichtige leeftijdsopbouw zijn daarbij uitgangspunt. Dit zal in een op te stellen faunabeheersplan nader worden uitgewerkt. In dit plan zal eveneens aandacht worden besteed aan de periode waarin de regulatie zal plaatsvinden. Ethische overwegingen, waarbij rekening wordt gehouden met de zoogtijd, en nadelige effecten voor andere natuurwaarden (vogelbroedtijd) zullen bij de vaststelling van de periode een rol spelen. Op de Kop van Schouwen bestaat nog onvoldoende inzicht op welk niveau een duurzame populatie zich moet bevinden. Gericht onderzoek zal daar de komende periode uitsluitsel over moeten geven. Zich buiten de Manteling van Walcheren en de Kop van Schouwen vestigende populaties damherten zullen worden verwijderd. Aan de FBE zal hiervoor ontheffing worden verleend. Ree Voor de ree is aangetoond dat tot op zekere hoogte geboortebeperking optreedt op basis van hoge dichtheden in relatie tot het voedselaanbod. De zomervoeding van de ree reguleert de kalfveroverleving en daarmee de populatieaanwas: veel voedsel geeft hoge aanwas, weinig voedsel weinig of geen aanwas. De winter kan, als deze streng is met veel sneeuw, hoge mortaliteit veroorzaken. Onder natuurlijke omstandigheden spelen ziekten, honger en dorst en predatie als regulerende factor. Migratie is een van de oplossingen die de ree bij ziekten en honger en dorst gevonden heeft om te overleven. In de Zeeuwse situatie zullen bovengenoemde processen voldoende borg staan voor vitale populaties reeën. Ingrepen in reeënpopulaties uit oogpunt van schade aan flora en fauna zijn niet verantwoord en zullen daarom niet worden toegestaan. Anders geldt dit voor veiligstelling van belangen van de landbouw of de verkeersveiligheid. Hieraan is in par. 5.2.3. reeds aandacht besteed. Vos De vos is een voedselopportunist. Zijn belangrijkste voedsel bestaat uit konijnen maar bij het ontbreken daarvan schakelt hij zonder problemen over op andere, in ruimere mate aanwezige voedselbronnen. De vos wordt vaak in relatie gebracht met een teruglopende weidevogelstand. Hoewel de vos predeert op weidevogels, kan niet worden gesteld dat hij verantwoordelijk is voor de landelijke terugloop van bepaalde weidevogels. Lokaal kan dit echter wel een rol spelen. Hoewel het ter voorkoming van schade aan landbouwgewassen soms wel gewenst is, zijn er in de Zeeuwse situatie geen voorbeelden bekend van afname van diersoorten ten gevolge van predatie door de vos en is het ook zeer de vraag of het in de nabije toekomst op zal treden. Op zich is dit niet verwonderlijk want de vos komst slechts in zeer beperkte mate en in een geringe spreiding over de provincie voor. Een volledige bescherming zoals die met de inwerkingtreding van de F&f wet het geval is, kan hier echter verandering in aanbrengen. Een negatieve uitwerking op in kolonieverband broedende, bedreigde vogelsoorten valt het meest te vrezen. Preventieve maatregelen in de vorm van -electrische- rasters kunnen dan wellicht een uitkomst bieden. Daar de vos geen natuurlijke vijanden kent, en zich in bepaalde delen van de provincie duidelijk manifesteert zal ontheffing voor de regulatie van de vos middels doden met het geweer afgegeven worden. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 55 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kraaiachtigen De kraaiachtigen zoals zwarte kraai, kauw, ekster en vlaamse gaai hebben net als de vos de reputatie van rover. Kraaiachtigen roven inderdaad vaak eieren en kuikens van andere vogelsoorten. Tot nu toe is een negatief effect op de stand van andere vogels echter niet vastgesteld. Geruchten over een vermeende negatieve invloed blijven echter hardnekkig de rondte doen. Om aan deze geruchten een eind te maken is door het ministerie van LNV, het Faunafonds en verschillende provincies een onderzoek geëntameerd waarbij duidelijkheid over dit vraagstuk verkregen moet worden. Tot het moment waarop de resultaten van dit onderzoek bekend zijn, is er geen aanleiding kraaiachtigen te reguleren ten behoeve van de fauna. Verzoeken om ontheffing voor dit doel zullen door de provincie niet worden gehonoreerd. 5.2.5. Ontheffingen met het oog op anderen belangen. Naast de hiervoor genoemde belangen is in de wet de mogelijkheid open gelaten om andere, nader te noemen belangen waarvoor ontheffing noodzakelijk is, aan te geven. De minister heeft de volgende zaken als andere belangen aangemerkt: a) de voorkoming en bestrijding van schade of belangrijke overlast veroorzaakt door steenmarters aan gebouwen of zich daarin of daarbij bevindende roerende zaken; b) de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door vossen aan niet bedrijfsmatig gehouden vee; c) de voorkoming en bestrijding van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren, behorende tot de diersoorten edelhert, ree, damhert of wild zwijn, en d) de voorkoming van schade veroorzaakt door konijnen of vossen op sportvelden of industrieterreinen. Niet alle genoemde belangen zijn in Zeeland aan de orde. Zo komt de steenmarter, het edelhert en het wild zwijn niet voor binnen de provincie. Onderstaand worden de voor Zeeland van belang zijnde aspecten nader belicht. Bovendien wordt ingegaan op een aantal andere zaken waar overlast van dieren aan de orde is of ingrijpen bij diersoorten of -populaties gewenst is. Vossenschade bij niet bedrijfsmatig gehouden vee. Zoals ook in paragraaf 5.3.4. is aangegeven, komt de vos slechts beperkt en in geringe mate binnen de provincie voor. Een gewijzigd beschermingsbeleid, zoals dat onder de Flora- en faunawet wordt voorgestaan, kan hier echter verandering in brengen. Een toename van de vos in de provincie Zeeland mag worden verwacht. Voor (sier)pluimvee en waterwildcollecties die hobbymatig gehouden worden, kan dit gevolgen hebben. Professioneel gehouden dieren verblijven veelal in gesloten ruimten, waartoe vossen geen toegang hebben. Bij het hobbymatig gehouden vee is dit anders. Vossen kunnen zich vaak gemakkelijk een toegang verschaffen tot rusten verblijfsruimten en aldus een ware slachting aanrichten. Voorzieningen om dit te beletten zijn in veel gevallen goed te treffen. Alle technisch oplossingen worden in dit kader door de provincie als bevredigende oplossing beschouwd. Daar de vos geen natuurlijke vijanden kent, en zich in bepaalde delen van de provincie duidelijk manifesteert zal ontheffing voor de regulatie van de vos middels doden met het geweer afgegeven worden.. Voorkoming van onnodig lijden bij zieke en gebrekkige dieren. Het voorkomen en bestrijden van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren, behorende tot de diersoorten edelhert, ree, damhert of wild zwijn is, gelet op de intrinsieke waarde van het dier, door de minister aangewezen als belang op grond van artikel 68, eerste lid, onderdeel e. van de wet. Deze voorziening is vooral bedoeld om dieren die ten gevolge van ziekte of Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 56 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


verwonding ernstig en uitzichtloos lijden, uit ethische motieven uit hun lijden te kunnen verlossen. Deze situatie kan zich voordoen na een aanrijding waarbij een dier ernstig gewond is geraakt of bij een zodanige aantasting door ziekte dat herstel onmogelijk lijkt. Om onnodig lijden van deze dieren te voorkomen kan ontheffing worden verleend. De provincie onderschrijft deze noodzaak en zal op verzoek aan de FBE ontheffing. Schade door konijnen aan sportvelden en industrieterreinen. Veel sportvelden zijn omringd door dichte beplantingen. Samen met de ligging van de sportvelden, vaak aan de rand van de bebouwde kom waar niet gejaagd wordt, vormt dit een ideale biotoop voor konijnen. Op veel sportvelden zijn konijnen dan ook in ruime mate aanwezig. Met hun graafactiviteiten veroorzaken ze echter schade aan de grasmat. Alternatieven om schade te voorkomen zijn maar beperkt aanwezig. Het openbare karakter van de terreinen brengt met zich mee dat rasters onvoldoende oplossing bieden om konijnen buiten te houden. Aantalregulerende maatregelen blijken vaak de enig reële oplossing. Zowel op grond van de wet als het Jachtbesluit en Besluit beheer en schadebestrijding dieren, is regulatie van konijnen zonder ontheffing niet mogelijk. Gelet op de wens van veel beheerders van sportterreinen om regulerende maatregelen te treffen, in combinatie met de onmogelijkheid van alternatieve bestrijdingsmethoden, zal de provincie ontheffingen voor dit doel verlenen. Ook op industrieterreinen komt veel geschikt biotoop voor konijnen voor. Het ontbreken van reguliere jacht zorgt er mede voor dat de aantallen hoog op kunnen lopen. Het ondergraven en daarmee verzakken van -funderingen van- wegen, spoorwegen en buisleidingen vormen hier de belangrijkste schadepost. Daar waar gassen of gevaarlijke stoffen worden vervoerd, kan dit zelfs leiden tot gevaarlijke situaties. In dergelijke situaties is regulatie van de konijnenstand gewenst of noodzakelijk. De uit oogpunt van schadebestrijding aan sport- en industrieterreinen noodzakelijke ontheffingen zullen, eventueel middels tussenkomst van de FBE, worden afgegeven. Bestrijding van schade op begraafplaatsen. Ondergraving van grafzerken op begraafplaatsen waardoor deze verzakken is een veel voorkomende schade, veroorzaakt door sommige zoogdieren, met name konijnen. Maatregelen in de vorm van het vangen of doden van de schadeveroorzakende dieren is in veel gevallen gewenst. Op grond van artikel 74 van de wet is het GS echter niet toegestaan hiervoor ontheffing te verlenen. De wetgever beschouwt dit als een ongewenste leemte in de regelgeving. In het Besluit beheer en schadebestrijding dieren is daarom een voorziening getroffen. Ontheffingen voor dit doel kunnen door de minister zelf verleend worden. GS heeft op dit gebied derhalve geen taak of bevoegdheid. 5.3. Aanwijzing door GS (art. 67). De aanwijzing biedt GS de mogelijkheid actief in te grijpen in het faunabeheer. De aanwijzing kan alleen worden toegepast op bij ministeriële regeling aangewezen diersoorten. De minister heeft in dit kader de dieren aangewezen zoals vermeld in tabel 5. Zoals bij de uitgangspunten aangegeven zal GS van de mogelijkheid voor aanwijzing beperkt gebruik maken. Een groot aantal dieren van de lijst komt in Zeeland niet voor. In de kolom voorkomen in Zeeland van tabel 5 is met een stip aangegeven welke dieren in Zeeland voorkomen. Maatregelen ter beperking of bestrijding voor de overige soorten zijn derhalve niet aan de orde. Voor een aantal dieren die wel in Zeeland voorkomen vormt het voorkomen van schade aan landbouwgewassen en/of populatiebeheer de overweging om regulerend op te treden. Verwacht mag worden dat de FBE, voor zover dit op andere wijze, bijvoorbeeld door de vrijstelNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 57 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


ling, nog niet is geregeld, de nodige initiatieven zal ondernemen om deze maatregelen uit te voeren. Het verlenen van een ontheffing is de meest geëigende wijze om dit te regelen. Een noodzaak om deze dieren aan te wijzen vervalt hiermee. In de kolom via ontheffing van tabel 5 zijn de dieren waarom het hier gaat met een stip aangegeven. Zodra andere belangen een rol spelen, bijvoorbeeld die van de openbare orde of veiligheid, is initiatief vanuit de FBE niet meer vanzelfsprekend. Dit overstijgt immers de belangen van grondgebruikers en jachthouders. Voor de muskusrat, waarvan bestrijding onder genoemd belang plaatsvindt, dienen voor een adequate bestrijding zelfs maatregelen op nationaal niveau getroffen te worden. Dit vormt voor GS de reden hier zelf initiatief te nemen. Naast de dieren die in het kader van Regeling beheer en schadebestrijding dieren zijn aangewezen valt verder nog een categorie verwilderde dieren te onderscheiden. Deze dieren genieten geen bescherming op grond van de Flora- en faunawet. Bestrijding van deze dieren kan om uiteenlopende redenen gewenst zijn. Voor het bemachtigen van deze dieren is het gebruik van verschillende vangmiddelen noodzakelijk en/of gewenst. Op grond van artikel 72 van de wet en artikel 10 van het Besluit beheer en schadebestrijding dieren, dient GS toestemming te verlenen voor het gebruik van die middelen. soort

voorkomen in zeeland

via vrijstelling/ontheffing

aanwijzing zonder doden van dieren toestemming gron- met behulp van den betreden geweer

beverrat n.v.t. z z Canadese gans z z damhert edelhert n.v.t. z z grauwe gans z z knobbelzwaan z z konijn marterhond n.v.t. muntjak n.v.t. z z muskusrat z nijlgans z z ree z rosse stekelstaart Siberische grondeekn.v.t. hoorn z verwilderde duif z verwilderde kat z verwilderde nerts wasbeer n.v.t. wild zwijn n.v.t. * betreft de gedomesticeerde vorm Tabel 5, aangewezen dieren in kader van artikel 67 Flora- en faunawet

z*

z z

z z z

muskusrat De muskusrat kan met zijn gangenstelsels dammen, kaden en dijken ondergraven . Dit kan leiden tot verzakking of instortingsgevaar met alle gevolgen van dien. Om deze reden wordt sinds een groot aantal jaren de muskusrat op grote schaal bestreden. De uitvoering van deze bestrijding is in Zeeland ondergebracht bij de waterschappen. Circa 18 personen zijn fulltime Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 58 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


met de muskusrattenbestrijding in Zeeland belast. Met behulp van klemmen en vangkooien worden de dieren gevangen. De vanglocaties zijn vooral gelegen in kreken, plassen, waterlopen en sloten. Om deze locaties te kunnen bereiken, moeten gronden van veel verschillende en vaak onbekende eigenaren worden betreden. De muskusrat zelf geniet geen bescherming ingevolge de Flora- en faunawet. Vrijstelling of ontheffing van de wettelijke bepalingen is derhalve niet noodzakelijk. Dit is echter wel het geval voor het, zonder verkregen toestemming, betreden van particuliere gronden. Omdat het verkrijgen van deze toestemming een grote bestuurlijke last met zich brengt én bij weigering van toestemming alsnog een aanwijzing moet plaatsvinden, kiest de provincie ervoor voor de bestrijding van muskusratten het middel van aanwijzing toe te passen. Uitvoering van de bestrijding zal, conform de afspraken die hierover zijn gemaakt, door de Zeeuwse waterschappen worden uitgevoerd. In interprovinciaal verband wordt gewerkt aan beleidsregels voor het doden van muskusratten in gebieden die zijn aangewezen onder de Natuurbeschermingswet. Muskusrattenbestrijding kan immers aangemerkt worden als een schadelijke handeling in de zin van deze wet. De in dit verband op te stellen beleidsregels zullen door GS worden overgenomen. Ook voor andere natuurgebieden is het gewenst dat de uitvoering van de muskusrattenbestrijding wordt afgestemd op de in het gebied aanwezige natuurwaarden. Overleg tussen de uitvoerders van de muskusrattenbestrijding en de terreinbeherende organisaties over dit onderwerp zal worden gestimuleerd. Verwilderde dieren. In Zeeland komen in de vrije natuur een aantal verwilderde dieren voor. Het betreft dieren die uit watervogelcollecties zijn ontsnapt (nijlgans en rosse stekelstaart), dieren die afstammen of deel uitmaken van achtergebleven postduiven (verwilderde duif), dieren die zijn uitgezet of achtergelaten in de vrije natuur (verwilderde kat, gedomesticeerde grauwe gans) of zijn ontsnapt uit pelsdierenfarms (verwilderde nerts). Verwilderde dieren kunnen invloed hebben op inheemse beschermde fauna door predatie (verwilderde kat en nerts), concurrentie om voedsel (verwilderde kat en nerts), het bezetten van geschikt habitat (nijlgans) of doordat verbastering met bedreigde diersoorten optreedt (rosse stekelstaart, grauwe gans). Uit oogpunt van faunavervalsing en concurrentie met beschermde inheemse diersoorten, vindt GS het gewenst de ontwikkeling van verwilderde dieren te beperken. Om dit te bereiken worden jachtaktehouders aangewezen als categorie van personen die nijlgans, gedomesticeerde grauwe gans, rosse stekelstaart, verwilderde duif, -kat en -nerts mogen bestrijden met behulp van een geweer. Zij mogen dit doen op de gronden waarover zij de jachtrechten bezitten. Als gedomesticeerde grauwe ganzen worden in dit kader verstaan de ganzen behorende tot het geslacht Anser anser die uiterlijk duidelijk witte kenmerken vertonen. Naast het gebruik van het geweer voor het vangen of doden van verwilderde dieren, is het gebruik van vangkooien een probaat middel om bepaalde verwilderde dieren te vangen. Dit geldt voor verwilderde duiven in de bewoonde omgeving en het vangen van verwilderde katten. Om gebruik van deze middelen mogelijk te maken zullen grondgebruikers worden aangewezen als categorie van personen die verwilderde duiven en verwilderde katten met behulp van vangkooien mogen vangen. 5.4. Faunabeheereenheden (art 29). De Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie (ZLTO), Koninklijke Nederlandse Jagers Vereniging (KNJV), Federatie Particulier Grondbezit (FPG), Natuurmonumenten (NM), Staatsbosbeheer (SBB) en Het Zeeuwse Landschap (HZL) hebben aangegeven gezamenlijk het faunabeheer in Zeeland vorm te willen geven. Vorming van één faunabeheereenheid en het opNota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 59 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


stellen van faunabeheerplannen, beiden als basis voor de uitvoering van het faunabeheer, wordt door de organisaties als belangrijkste taak gezien. Als rechtsvorm van het samenwerkingsverband wordt gekozen voor de stichting. Naar verwachting zullen betrokken organisaties ruimschoots kunnen voldoen aan het criterium om maximaal over 75% van de jachtrechten te beschikken. Ook het werkgebied, de gehele provincie Zeeland, overstijgt de minimumeis van 5000 ha. ruimschoots. De samenstelling van het bestuur is erop gericht draagvlak te scheppen voor het faunabeheerplan en de ontheffingsaanvragen. Vanuit dit uitgangspunt wordt een bestuur samengesteld uit jachthouders, zijnde organisaties uit landbouw (ZLTO), jacht en faunabeheer (KNJV), terreinbeherende natuurbescherming (NM, SBB en HZL) en grondeigenaren (FPG). Vanwege het belang van de grondgebruiker bij een goed functionerende FBE, hecht de provincie aan een goede vertegenwoordiging van deze groepering in de FBE. Naast de belangen van grondgebruikers bij een goed functionerende FBE, liggen deze er ook voor de natuurterrein beherende organisaties. In de natuurgebieden voorkomende dieren hebben in veel gevallen een duidelijke invloed op de omgeving. Omgekeerd kan het ook zo zijn dat (schadebeperkende) maatregelen in de landbouwgebieden hun weerslag hebben op -het functioneren vanhet natuurgebied. Niet alleen vanwege wederzijdse beïnvloeding hebben natuurbeherende organisaties belang bij samenwerking in een FBE. Ook indien, uit oogpunt van (natuur)beheer, maatregelen m.b.t. dieren in natuurgebieden getroffen moeten worden, zal dit, in geval hiervoor ontheffing benodigd is, middels tussenkomst van de FBE moeten geschieden. Gelet op de specifieke deskundigheid die dit vraagt, en het direct belang van de betrokken organisaties, is een belangrijke rol van de natuurterrein beherende organisaties in de FBE gewenst. Om draagvlak voor het te voeren beleid en de te treffen maatregelen te verkrijgen, is een brede samenstelling van de FBE organisatie een pré. Via de hiervoor voorgedragen samenstelling wordt zorggedragen voor een brede maatschappelijke samenstelling. Openstelling van de FBE geldt in principe voor alle jachthouders, ook indien deze er afwijkende doelstellingen of denkbeelden op na houden. In de voorwaarden voor erkenning is bepaald dat de samenwerkende jachthouders gerechtigd moeten zijn over minimaal 75% van het werkgebied van het samenwerkingsverband. Jachtrechten kunnen door diverse oorzaken overgaan op andere personen of organisaties. Periodiek zal daarom aangetoond moet worden dat de FBE over nog voldoende jachtrechten beschikt. Erkenning zal daarom voor een beperkte periode gegeven worden. Deze periode zal overeenkomen met de looptijd van het faunabeheerplan, zijnde 5 jaar. Indien blijkt dat de FBE voor de nieuwe looptijd van het plan over voldoende jachtrechten beschikt, en ook aan de andere voorwaarden nog wordt voldaan, zal verlenging van de erkenning automatisch volgen. 5.5. Faunabeheerplan (art. 30). Een faunabeheerplan (FBP) is vereist ter verkrijging van ontheffingen in het kader van de F&f wet en dient ter onderbouwing van de noodzaak om bepaalde maatregelen te nemen. Het betreft dan met name handelingen als het opzettelijk verontrusten of het doden van dieren. Het FBP dient gericht te zijn op en inzicht te geven in het duurzaam beheer van de desbetreffende populaties, afgestemd op de draagkracht van het gebied. Dit impliceert dat het voorgestelde beheer inzicht moet geven in de gevolgen van dat beheer op langere termijn. Ook mogelijke relaties tussen verschillende diersoorten en de gevolgen van de voorgestelde handelingen hierop dienen inzichtelijk gemaakt te worden. Hiertoe zal het FBP een integraal karakter behoeven. In het Besluit faunabeheer zijn de voorwaarden waaraan een plan moet voldoen, weergegeven. Het FBP dient ten minste de volgende gegevens te bevatten: Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 60 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


a) de omvang van het werkgebied van de faunabeheereenheid; b) een kaart waarop de begrenzing van het werkgebied van de FBE is aangegeven; c) kwantitatieve gegevens over de populatie van de diersoorten ten aanzien waarvan een duurzaam beheer noodzakelijk wordt geacht, met inbegrip van gegevens over de aanwezigheid van populaties in het betrokken gebied gedurende het jaar; d) een onderbouwing van de noodzaak van een duurzaam beheer van de in onderdeel c bedoelde diersoorten, waaronder een onderbouwde verwachting van de belangen als bedoeld in art 68, eerste lid, van de wet die zouden worden geschaad indien niet tot beheer zou worden overgegaan; e) een beschrijving van de mate waarin de in onderdeel d bedoelde belangen in de vijf jaren voorafgaand aan het ter goedkeuring indienen van het FBP zijn geschaad; f) de gewenste stand van de in onderdeel c bedoelde diersoorten; g) per diersoort een beschrijving van de aard, omvang en noodzaak van de handelingen die zullen worden verricht om de gewenste stand, bedoeld in onderdeel f te bereiken; h) per diersoort en gewas een beschrijving van de handelingen die in de periode, bedoeld in onderdeel e, zijn verricht om het schaden van de in onderdeel d bedoelde belangen te voorkomen, alsmede een beschrijving van de effectiviteit van die handelingen; i) voor zover het plan betrekking heeft op het beheer van damherten of reeën een beschrijving van het voedselaanbod, de relatie tussen dit voedselaanbod en de grootte van de populatie van de betrokken dieren alsmede de mogelijkheden van uitwisselen met aangrenzende terreinen; j) een beschrijving van de plaatsen in het werkgebied van de faunabeheereenheid waar en de periode in het jaar waarin de in onderdeel g bedoelde handelingen zullen plaatsvinden; k) de mogelijkheid en de voorwaarden om gebruik te maken van een aan de faunabeheereenheid verleende ontheffing op gronden van jachthouders die niet bij de faunabeheereenheid zijn aangesloten, mits die gronden binnen het werkgebied van de faunabeheereenheid vallen en voor zover die gronden plaatsen als bedoeld in onderdeel j omvatten waar planmatige beheer noodzakelijk is; l) voor zover daarover kwantitatieve gegevens beschikbaar zijn, een onderbouwde inschatting van de verwachte effectiviteit van de in onderdeel g bedoelde handelingen; m) een beschrijving van de wijze waarop de effectiviteit van de voorgenomen handelingen zal worden bepaald. In het FBP hoeven uitsluitend die diersoorten opgenomen te worden ten aanzien waarvan met het oog op het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid, het belang van de veiligheid van het luchtverkeer, ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen etc. en ter voorkoming van belangrijke schade aan flora en fauna, een duurzaam beheer kan worden gevoerd. Activiteiten voor de verbetering van biotopen van diersoorten, zoals de aanleg van amfibiebiotopen of specifieke, op instandhouding van soorten gerichte, akkerranden hoeven niet in het FBP opgenomen te worden. Faunabeheerplannen en de daaraan gekoppelde ontheffingen kunnen voor een langere periode worden opgesteld. Wel wordt een maximum periode van vijf jaar gesteld. 5.6. Jacht. 5.6.1. Algemeen. Onder jacht wordt in het kader van de Flora- en faunawet begrepen het -beperkt- oogsten van dieren uit de natuur. De voorwaarden waaronder en wijze waarop is in de wet zelf en het Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 61 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Jachtbesluit weergegeven. Zo is jacht slechts toegestaan op vijf diersoorten: konijn, wilde eend, houtduif, fazant en haas. Ook is jacht in bepaalde (natuur)gebieden niet toegestaan en kan in verband met specifieke weersomstandigheden de jacht worden gesloten. 5.6.2. Jacht in natuurgebieden. In de wet is aangegeven dat de jacht niet wordt geopend in gebieden welke zijn aangewezen als beschermd- of staatsnatuurmonument op grond van de Natuurbeschermingswet, Wetland of als Speciale Beschermingszone in het kader van de Vogelrichtlijn. Op kaart 1, 2 en 3 is aangegeven welke gebieden in Zeeland tot deze categorieën behoren. Over het algemeen betreft het grootschalige natuurgebieden zoals de Ooster- en Westerschelde, de Kop van Schouwen en de Kapelse- en Yerseke Moer. Het uitblijven van de jacht in deze gebieden zal geen onoverkomelijke problemen opleveren. Indien, ten gevolge van het uitblijven van jacht op bijvoorbeeld aangrenzende landbouwgronden toch overlast of schade mocht ontstaan, bestaat altijd nog de mogelijkheid ontheffing te verlenen. Veiligstelling van in het geding zijnde belangen dient echter zoveel mogelijk buiten de begrenzing van onderhavige gebieden plaats te vinden. Tot ontheffingverlening zal dan ook pas worden overgegaan als blijkt dat te treffen maatregelen buiten natuurgebieden onvoldoende oplossing bieden. Een en ander dient in een faunabeheerplan te worden aangegeven. Vooralsnog wordt deze situatie alleen voorzien voor de damherten in de Manteling van Walcheren en de Kop van Schouwen. Een bijzondere vorm van jacht betreft de jacht op wilde eend met behulp van een eendenkooi. In de provincie zijn een viertal eendenkooien gelegen die nog steeds in gebruik zijn als vangmiddel voor wilde eend. De kooien zijn allen gelegen in aangewezen beschermd- en staatsnatuurmonumenten. Uit cultuurhistorisch oogpunt is het gewenst dat de eendenkooien in stand blijven. Daadwerkelijke vangst van eenden is onlosmakelijk verbonden met het functioneren van de eendenkooi Om deze reden zal jacht met behulp van de eendenkooi worden toegestaan in de in Zeeland aangewezen beschermd- en staatsnatuurmonumenten. Naast natuurgebieden met de hiervoor genoemde status, liggen verspreid in de provincie nog tal van andere natuurgebieden en gebiedjes. Jacht is hier op grond van de wet mogelijk. Gelet op een mogelijke verstoring van aanwezige natuurwaarden is ook hier echter de nodige terughoudendheid met betrekking tot jacht gewenst. 5.6.3. Jacht op provinciale eigendommen De provincie voert het privaatrechtelijk beheer over een groot aantal wegen en verschillende wateren in de provincie. De provinciale wegen met daaraan liggende overhoeken, singels en beplantingen vormen de meest bekende daarvan. Ook verschillende wateren, waaronder het Kanaal door Walcheren, vallen onder het beheer van de provincie. Jacht vormt op deze eigendommen, mede vanwege hun geringe omvang en langgerekte vorm, geen zelfstandige functie. Wel dient bejaging plaats te vinden uit oogpunt van schadebestrijding. Vooral de dijken ondervinden schade als gevolg van ondergraving door konijnen. Ook beplantingen kunnen belangrijke aantallen, aan de landbouw schade toebrengende dieren, zoals houtduiven, herbergen. In voorkomende gevallen zal de jacht daarom verhuurd worden. 5.6.4. Sluiting van de jacht onder bijzondere weersomstandigheden. Algemeen. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 62 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Ten gevolge van bijzondere weersomstandigheden kan het wild minder weerbaar zijn. Langdurige koude waarbij open water bedekt is met ijs, de onbereikbaarheid van voedsel ten gevolge van sneeuwbedekking, concentratie van wild op hogere gronden bij inundatie en (gedeeltelijke) verlamming als gevolg van besmetting met botulisme in perioden van langdurige warmte kunnen in dit verband genoemd worden. Om overmatige benutting of, in geval van schadebestrijding, onevenredige reductie van niet of minder weerbare individuen in dit soort situaties te voorkomen, kan het provinciaal bestuur de jacht voor een bepaalde periode sluiten. Andere overwegingen welke hierbij een rol kunnen spelen betreffen een grotere kans op verspreiding van ziekten (botulisme) en het verstoren, en daarbij het onnodig verspillen van energie, van beschermde dieren (extreme koude). Primair motief voor het sluiten van de jacht zal echter overmatige benutting van minder weerbare dieren betreffen. Deze omstandigheden zullen zich voornamelijk voordoen bij extreem winterse omstandigheden, langdurige koude of sneeuwbedekking, of ten gevolge van inundatie van grote landoppervlakten bij langdurige neerslag of dijkdoorbraak. De Flora- en faunawet zelf kent reeds een aantal bepalingen hierover. Zo is het verboden om te jagen: • indien de grond bedekt is met sneeuw, • op wild dat zich ten gevolge van hoge waterstand ophoudt op hoog gelegen gedeelten van een terrein, • op wild voor zover zich dit bevindt in of in de nabijheid van wakken of bijten in het ijs en • op wild dat zich als gevolg van weersomstandigheden in uitgeputte toestand verkeert. Op zich vormen deze bepalingen voldoende bescherming voor het bejaagbaar wild. Wel is het aan de individuele jager én de handhaver om te bepalen wanneer dergelijke omstandigheden zich voordoen. Bij het langdurig en zich op uitgebreide schaal voordoen van dergelijke situaties is het daarom gewenst tot algehele sluiting over te gaan. Tevens zal bij een dergelijk besluit worden bezien of het besluit ook geldt voor door de provincie verstrekte ontheffingen voor o.a. bestrijding van landbouwschade. Daarom zal voorafgaand aan elk besluit over sluiting van de jacht overleg plaatsvinden met het Faunafonds. Sluiting bij winterse omstandigheden. Besluiten over sluiting van de jacht zullen vanwege de gewenste duidelijkheid steeds van toepassing zijn voor het gehele grondgebied van de provincie. Per categorie wild wordt aangegeven wanneer de (reguliere) jacht gesloten zal worden en wanneer weer heropend. Vanwege de gewenste duidelijkheid vooraf voor alle betrokken partijen is een stelsel van criteria aangegeven dat wordt gehanteerd om tot sluiting dan wel heropening van de jacht op groepen wildsoorten over te gaan (tabel 6). Voor situaties waarin de criteria niet voorzien, behoudt de provincie zich het recht voor om van deze criteria af te wijken. Dit zal uiteraard in zorgvuldig overleg met betrokken instanties en organisaties plaatsvinden. In verband met onaanvaardbare schade aan de landbouw kunnen eventueel bepaalde diersoorten worden uitgezonderd van de sluiting van de jacht, dan wel verstrekte ontheffingen worden opgeschort. De volgende groepen diersoorten worden in dit verband onderscheiden. Watervogels. Tot deze groep behoren wilde eend, meerkoet, grauwe en Canadese gans, knobbelzwaan en waterhoen. De wilde eend behoort tot het jachtwild waarop de jacht is normaliter geopend van 15 augustus tot en met 31 januari. De overige soorten zijn slechts op basis van een eventueel verleende ontheffing te bestrijden.


- 63 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Voor alle soorten uit deze groep is open water van groot belang, omdat dit dienst doet als slaap- en (voor wilde eend) foerageerplaats. Al bij een geringe bedekking van voedsel (voornamelijk gras) met sneeuw of ijzel kunnen deze soorten dit niet of zeer moeilijk bereiken en bestaat er aanleiding de jacht te sluiten. Wild, met uitzondering van wilde eend. Onder deze groep worden de overige wildsoorten, haas, konijn, fazant en houtduif begrepen. De jacht op deze dieren is normaliter geopend van 15 oktober tot en met 31 december voor haas, van 15 augustus tot en met 31 januari voor konijn, van 15 oktober tot en met 31 december voor fazantenhen en van 15 oktober tot 31 januari voor fazantenhaan. De jacht op houtduif is geopend van 15 oktober tot en met 31 januari. Het menu van deze wildsoorten is wat gevarieerder dan dat van de watervogels. Bij geringe dikten van sneeuw of ijzel kunnen deze soorten dan ook nog goed voedsel bemachtigen. Bij toenemende sneeuwdikten of langere vorstperioden komen zij echter ook in moeilijkheden. In dat soort situaties bestaat er aanleiding de jacht te sluiten. Grote zoogdieren. Tot de grote zoogdieren behoren de ree en het damhert. De jacht op ree en damhert is niet geopend. Wel kan de stand op basis van ontheffing gereguleerd worden. Hoewel ook deze dieren voor een deel van hun voedsel aangewezen zijn op de korte vegetatie (gras, kruiden), kunnen zij in perioden waarin dit moeilijk of niet bereikbaar is, ook overschakelen op andere voeding (bast en knoppen van struiken en bomen). Bovendien bouwen deze dieren van nature een vetreserve voor de wintermaanden op. Beide soorten ondervinden over het algemeen geen hinder van winterse omstandigheden. Slechts in zeer extreme winterse situaties kan hier noodzaak tot het opschortenvan ontheffingen bestaan. Overige soorten. Tot de overige soorten worden de dieren gerekend die op de landelijke en provinciale vrijstellingslijst staan en de dieren waarvoor ontheffingen zijn of worden verleend. Deze soorten hebben over het algemeen minder last van winterse omstandigheden. Een aantal soorten profiteert zelfs van het verhoogde aanbod aan dode en verzwakte prooidieren. Het reguleren of bestrijden van deze dieren vindt slechts plaats indien dit uit hoofde van schadebestrijding noodzakelijk is. Onder extreme winterse omstandigheden, wanneer dieren minder weerbaar zijn, is het ethisch gezien niet verantwoord om dieren te bestrijden. Opschorten van ontheffingen dient dan plaats te vinden. Tot sluiting, respectievelijk heropening van de jacht op onderscheiden groepen diersoorten zal in principe worden besloten indien de omstandigheden zich voordoen zoals in tabel 6 staat aangegeven. Voor de bepaling van de mate van bedekking met sneeuw/ijzel alsmede van de maximale en de gemiddelde dagtemperatuur worden de daadwerkelijk geregistreerde gegevens van het KNMI gebruikt alsmede de weersverwachtingen van dit instituut. Voor de ijsbedekking wordt de toestand van de volgende grote wateren genomen: Braakman, Otheense kreek, Grote Vogel, Zoommeer, Westerschenge, Veerse Meer, krekengebied Ouwerkerk, Dijkwater en Schelphoek. In de periode van vorst en ijsvorming zal de toestand dagelijks door de provincie worden vastgesteld. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 64 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Botulisme. Botulisme is een vorm van vergiftiging waaraan vooral watervogels en vissen kunnen doodgaan. De vergiftiging wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium botulinum, die onder bepaalde omstandigheden gif produceert. Dit is het geval bij watertemperaturen hoger dan 20 graden Celsius en in een eiwitrijk milieu. Sommige vormen van botulisme zijn besmettelijk voor de mens, maar deze vormen zijn de laatste jaren niet meer opgetreden. Verspreiding van de besmetting kan het beste worden tegengegaan door dode vissen en vogels uit het water te verwijden. Aangeschoten of stervend, niet teruggevonden, wild in het water kan bijdragen aan de verspreiding van botulisme. De kans dat dit zich bij de eendenjacht of de bestrijding van andere watervogels voordoet, is reëel aanwezig. Sluiting van de jacht kan om deze reden overwogen worden. Het gebruik van concrete criteria is praktisch niet mogelijk. Indien sprake is van veel botulisme in de provincie en er bovendien sprake is van aanhoudend warm weer, zal in overleg met de landbouworganisaties, de FBE en het Faunafonds worden nagegaan of een provinciaal besluit tot sluiting van de jacht op watervogels zinvol/gewenst is. Organisatie, uitvoering en communicatie. Er wordt een draaiboek voor sluiting van de jacht onder winterse omstandigheden opgesteld .Voor zover nodig worden afspraken gemaakt met het KNMI en beheerders of gebruikers van de betrokken wateren voor het verkrijgen van benodigde informatie. Watervogels algemeen

- sluiting

- heropening

ontheffingen

- opschorten - heropenen

Wild (m.u.v. wilde eend) algemeen - sluiting

- heropening


• 90% of meer van de genoemde grote wateren is drie dagen aaneengesloten (vrijwel) geheel dichtgevroren en de weersverwachting geeft voor de komende 3 dagen een gemiddelde temperatuur aan van minder dan 0 graden Celsius, of • op 75% of meer van het Zeeuwse grondgebied is sprake van bedekking van de bodem met sneeuw of ijzel voor een aaneengesloten periode van 3 dagen en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt. • 50% van de genoemde grote wateren is (grotendeels) vrij van ijs, en, • gedurende 4 dagen achtereen is op minimaal 50% van het Zeeuwse grondgebied geen sprake meer van sneeuw- of ijzelbedekking. • idem als sluiting algemeen. • de gemiddelde etmaaltemperatuur is 4 dagen boven de 0 graden Celsius en de weersverwachting voor de komende 3 dagen is eveneens dat de gemiddelde etmaaltemperatuur boven de 0 graden Celsius blijft. • op 75% of meer van het Zeeuwse grondgebied is sprake van bedekking van de bodem met sneeuw of ijzel voor een aaneengesloten periode van 3 dagen en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt, of • de gemiddelde etmaaltemperatuur blijft 17 dagen aaneengesloten beneden de 0 graden Celsius en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt, of • de maximum temperatuur komt 6 dagen aaneengesloten niet boven de -5 graden Celsius en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt. • gedurende 4 dagen achtereen is op minimaal 50% van het Zeeuwse grondgebied geen sprake meer van sneeuw- of ijzelbedekking • de gemiddelde etmaaltemperatuur is 4 dagen boven de 0 graden Celsius en de weersverwachting voor de komende 3 dagen is eveneens dat de gemiddelde etmaaltemperatuur boven de 0 graden Celsius blijft. - 65 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


ontheffingen - opschorten Grote zoogdieren ontheffingen - opschorten Overige soorten ontheffingen - opschorten

- heropenen

• niet • niet • 90% of meer van de genoemde grote wateren is drie dagen aaneengesloten (vrijwel) geheel dichtgevroren en de weersverwachting geeft voor de komende 3 dagen een gemiddelde temperatuur aan van minder dan 0 graden Celsius, of • op 75% of meer van het Zeeuwse grondgebied is sprake van bedekking van de bodem met sneeuw of ijzel voor een aaneengesloten periode van 3 dagen en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt, of • de gemiddelde etmaal temperatuur blijft 17 dagen aaneengesloten beneden de 0 graden Celsius en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt, of • de maximum temperatuur komt 6 dagen aaneengesloten niet boven de -5 graden Celsius en de weersverwachting is dat in deze situatie de komende 3 dagen geen verandering optreedt. • gedurende 4 dagen achtereen is op minimaal 50% van het Zeeuwse grondgebied geen sprake meer van sneeuw- of ijzelbedekking • de gemiddelde etmaaltemperatuur is 4 dagen boven de 0 graden Celsius en de weersverwachting voor de komende 3 dagen is eveneens dat de gemiddelde etmaaltemperatuur boven de 0 graden Celsius blijft.

Tabel 6, criteria sluiting en heropening van de jacht bij bijzondere winterse omstandigheden.

5.7. Rapen van kievitseieren. Het rapen van kievitseieren is een folkloristisch gebruik dat voornamelijk in Friesland wordt bedreven. De eieren van de eerste legsels van de kievit worden hierbij opgespoord en geraapt. Vermaak en sport zijn naast voedselvoorziening hoofdmotieven van dit gebruik. Door de overheid zijn ter legitimering voorwaarden gesteld die nadelige gevolgen voor de soort moeten voorkomen. Deze voorwaarden bestaan uit: a) begrenzing van de raapperiode tussen 1 maart en 9 april en b) koppeling van het rapen aan een systeem van nazorg, uit te voeren door een samenwerkingsverband van weidevogelbeschermers. Gedeputeerde staten kunnen samenwerkingsverbanden van weidevogelbeschermers erkennen, de raapperiode verder inperken en nog een aantal nadere voorwaarden ten aanzien van het rapen stellen. Zeeland heeft op het gebied van kievitseieren rapen geen traditie. Slechts door een beperkt aantal mensen wordt in het voorjaar voor dit doel het weiland bezocht. Maatschappelijke belangen zijn er niet mee gediend. Voor de weidevogels zijn een aantal nadelige gevolgen te noemen. Door het rapen van de eieren wordt de periode van broeden van de kievit verlengd. Met de toegenomen bewerkbaarheid van het land in het voorjaar en daardoor vroegere maaidata, zijn de overlevingskansen voor jongen afgenomen. Naast dit nadelige effect voor de kievit treedt door het zoeken ook verstoring van andere weidevogels op. Hiermee nemen ook voor deze vogels overlevingskansen van jongen af. Gelet op de geringe betekenis van het kievitseieren rapen in Zeeland, het ontbreken van een maatschappelijk belang of traditie en de nadelige effecten, zal geen ontheffing worden verleend voor deze handelingen.


- 66 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


6. Financiën. De financiële consequenties van het provinciaal faunabeleid bestaan uit bijdragen aan het Faunafonds, bijdragen voor gerichte maatregelen, waaronder de Faunabeheereenheid en het (laten) uitvoeren van onderzoek. 6.1. Faunafonds. Het Faunafonds heeft onder meer tot taak het verlenen van tegemoetkomingen in geleden schade die door beschermde dieren is aangericht. De regels en voorwaarden waaronder dit plaatsvindt zijn weergegeven in het Besluit Faunafonds. In het Besluit Faunafonds is ook geregeld voor welk deel van de voeding de provincies verantwoordelijk zijn en wat de bijdrage van het Rijk omvat. In de onderhandelingen tussen rijk en provincie is tot nu toe het uitgangspunt geweest dat wanneer provincies in hun beleid of de uitvoering daarvan terughoudender zijn dan het beleid van het rijk tot nu toe, de meerkosten daarvan voor rekening van de provincie komen. De provincie is, met uitzondering van de verspreiding van het damhert, niet voornemens een terughoudender beleid dan het rijk te voeren. Het rijksbeleid tot nu toe is echter niet eenduidig vastgelegd. In overleg met het ministerie van LNV en het Faunafonds zal hier op korte termijn uitwerking aan gegeven worden. 6.2. Provinciale voorzieningen. De uitvoering van het provinciaal faunabeleid kan tot gevolg hebben dat een aantal specifieke voorzieningen getroffen moeten worden. Plaatsing van rasters om damherten te weren bij kwetsbare teelten is daar een voorbeeld van. In overleg met de Faunabeheereenheid, de landbouworganisatie en het Faunafonds zal gekeken worden of hier tegemoetkomingen in verleend kunnen worden. Ook voor een soepele totstandkoming van het faunabeheer, waaronder het oprichten van een Faunabeheereenheid en het opstellen van faunabeheerplannen kan het gewenst zijn dat de provincie hierin financieel bijdraagt.


- 67 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


7. Uitvoering en toezicht. Onder de Jacht- en Vogelwet werd de uitvoering gedeeltelijk door de provincie zelf gedaan (Vogelwet) maar ook door de dienst LASER van het ministerie van LNV (Jachtwet). Dit vond zijn oorsprong in de Decentralisatie-impuls waarbij niet alle bij de uitvoering van de Jachtwet benodigde formatie aan de provincies is overgedragen. Onder de Jachtwet werden ook veel vergunningen op min of meer gestandaardiseerde wijze afgehandeld. Met de komst van de Flora- en faunawet is deze werkwijze niet ongewijzigd voort te zetten. Ontheffingen betreffen veel meer maatwerk en zullen aan de hand van de onderbouwing in faunabeheerplannen op de plaatselijke situatie toegesneden bepalingen en voorwaarden kennen. Om dit maatwerk te kunnen leveren is bij LASER onvoldoende (gebieds)kennis aanwezig. Daarnaast is het vanwege de duidelijkheid en herkenbaarheid van de provinciale bevoegdheden ongewenst dat een landelijke (overheids)organisatie gedecentraliseerde taken uitvoert. Voor de uitvoering van de werkzaamheden zal daarom geen gebruik meer worden gemaakt van de diensten van LASER. De provincie zal hier zelf uitvoering aan geven. 7.1. Procedures, advies en informatie. In de Flora- en faunawet zijn op een aantal plaatsen procedurele regels gegeven met betrekking tot de uitvoering (art. 65, 68, 69). Enerzijds betreft het de adviesrol van het Faunafonds. Het Faunafonds dient te adviseren over door GS goed te keuren faunabeheerplannen, de vast te stellen provinciale verordening en door GS te verlenen ontheffingen krachtens artikel 68. Andere regels betreffen informatieverstrekking naar de burger. Door GS goed te keuren faunabeheerplannen dienen voor een ieder ter inzage te liggen op het provinciehuis. Ook het jaarlijks door de FBE uit te brengen verslag over de wijze waarop gebruik is gemaakt van ontheffingen dient ter inzage te liggen. Over de ter inzage legging van het verslag dient mededeling te worden gedaan in één of meerdere dag-, nieuws- of huis-aan-huisbladen. Ontheffingen ex artikel 68 dienen bovendien gepubliceerd te worden in de Staatscourant en in afschrift gezonden te worden aan de minister van LNV. Voor de te volgen procedures inzake vrijstellingen, ontheffingen en rapportages, zal in overleg met het Faunafonds, een interne instructie worden opgesteld. 7.1.1. De vrijstellingslijst. De provinciale vrijstellingslijst wordt vastgesteld bij provinciale verordening. Deze verordening zal voor een periode van twee jaar door GS worden vastgesteld. Alvorens tot vaststelling over te gaan zal GS de ontwerpverordening ter advisering toezenden aan het Faunafonds, de subcommissie Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw van de PCGR en de Statencommissie RMW. 7.1.2. Leges. Op grond van de Provinciewet kunnen PS besluiten een bijdrage te vragen voor door het provinciaal bestuur verstrekte diensten. Onder deze diensten valt ook het geven van beschikkingen op aanvraag in het kader van de Flora- en faunawet. In de huidige Legesverordening provincie Zeeland 1998 zijn nog geen tarieven voor ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet opgenomen. De Legesverordening zal worden aangepast zodat dit wel tot de mogelijkheden behoort. Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 68 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Onder de Jachtwet en de Vogelwet werden bij het in behandeling nemen van aanvragen geen leges geheven door LNV respectievelijk de provincie. Om de vorming van en deelname aan Faunabeheereenheden te stimuleren wordt voorgesteld in het kader van de Flora- en faunawet alléén leges te heffen bij het in behandeling nemen van individuele aanvragen die niet door een Faunabeheereenheid zijn ingediend. Extra kosten die de provincie moet maken voor individuele aanvragen worden hiermee gedekt. Als alternatief bestaat er voor de aanvrager de mogelijkheid om van de bij de FBE aanwezige ontheffingen, waaraan geen kosten zijn verbonden, gebruik te maken. Zodoende wordt getracht de kosten voor de burger binnen de perken te houden 7.1.3. Vaststellingsprocedure Voor de vaststelling van deze nota wordt de openbare voorbereidingsprocedure volgens de Algemene wet bestuursrecht gehanteerd (afdeling 3.4. Dit betekent dat deze nota ter inzage wordt gelegd op het provinciehuis en alle gemeentehuizen in Zeeland. Dit gebeurt in de periode 15 mei 2002 t/m 13 juni 2002. Zienswijzen kunnen worden ingebracht tot op de laatste dag van de terinzagelegging. Adviezen worden aangevraagd bij de subcommissie Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw van de Provinciale Commissie voor de Groene Ruimte, de Statencommissie Ruimte, Milieu en Water en het Faunafonds. Vervolgens stellen GS deze nota en PS de verordening vrijstellingen ex art. 65 Flora- en faunawet vast. De verordening vrijstellingen ex art. 65 Flora- en faunawet kan aan een raadgevend referendum worden onderworpen op grond van de Tijdelijke referendumwet. 7.2. Provinciaal overlegplatform. De provincie heeft in 1996 de Provinciale Commissie voor de Groene Ruimte ingesteld. Dit overlegplatform waarin maatschappelijke groeperingen en overheden participeren, adviseert GS over vraagstukken met betrekking tot het landelijk gebied. Onder deze commissie opereert de subcommissie Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw. In de subcommissie Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw zijn de terreinbeherende organisaties (Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Zeeuws Landschap), de Zeeuwse Waterschapsbond, de Landbouworganisatie ZLTO, de Vogelbescherming, de Zeeuwse Milieufederatie, de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging en het ministerie van LNV vertegenwoordigd. De commissie adviseert GS over zaken als nabuurschap, (agrarisch) natuurbeheer en faunazaken. Zaken aangaande het faunabeheer en -beleid zijn een belangrijk agendapunt. De commissie zal desgewenst worden uitgebreid met een vertegenwoordiger uit de Faunabeheereenheid Zeeland. 7.3. Handhaving. Handhaving spitst zich toe op twee aspecten, de strafrechtelijke handhaving waarbij wordt toegezien of de bepalingen van de wet worden nageleefd en de bestuursrechtelijke handhaving die erop toeziet of omstandigheden waaronder gebruik van ontheffingen wordt gemaakt, aan de orde zijn. Straf- en bestuursrechtelijke handhaving is in verschillende handen. 7.3.1. Strafrechtelijk. De strafrechtelijke handhaving ziet toe op naleving van de beschermende bepalingen van de wet. Toezicht op vangst van beschermde dieren, de naleving van regels uit het Jachtbesluit, de naleving van de bepalingen inzake bezit, vervoer en handel en toezicht op stroperij, de zogenaamde groene handhaving, moet in dit kader geplaatst worden. De Algemene Inspectiedienst Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 69 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


(AID),politie en de daaronder ressorterende Bijzondere Opsporings Ambtenaren (o.a. jachtopzichters) hebben hierin een taak. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat GS ambtenaren aanwijst die op deze zaken moeten toezien. Vanuit de maatschappij klinken regelmatig geluiden dat groene handhaving door de bevoegde instanties onvoldoende plaatsvindt. Toch zal de provincie vooralsnog geen taken op het gebied van strafrechtelijke handhaving gaan uitvoeren. Wel zal vanuit de provincie worden geïnitieerd dat op projectmatige basis handhavingactiviteiten worden opgestart. Hierbij zal worden aangesloten bij de structuur van de milieuhandhaving en zal nadrukkelijk de samenwerking met andere handhavingpartners worden gezocht. 7.3.2. Bestuursrechtelijk. Bestuursrechtelijke handhaving ziet erop toe dat de omstandigheden waaronder van ontheffingen gebruik wordt gemaakt, in overeenstemming is met de bepalingen . Dit is bij uitstek een taak voor het bevoegde gezag, dus van het provinciaal bestuur. Onder de Jachtwet en de Vogelwet is gebleken dat bestuurlijke handhaving een belangrijke plaats inneemt. Omdat onder de Flora- en faunawet veel ontheffingen op voorhand, dus voordat de noodzaak ze te gebruiken aanwezig is, worden verleend, zal veel aandacht aan de handhaving besteed moeten worden. De provincie zal bij de verdere implementatie van de wet zorgen voor een juridisch en technisch waterdicht systeem. Eén van de onderdelen hiervan betreft in elk geval het voorschrift dat van plaats en tijdstip van het voorgenomen gebruik van de ontheffing mededeling moet worden gedaan aan GS. 7.4. Overgangsbeleid. Op het moment van inwerkingtreding van de Flora- en faunawet is nog niet alles gereed om een soepele invoering te garanderen. Er was bijvoorbeeld nog geen faunabeheereenheid en zijn faunabeheerplannen nog niet opgesteld. Evenmin is er een provinciale verordening waarin handelingen voor het verstoren van dieren zijn vrijgesteld. Deze zaken worden na het vaststellen van deze nota met spoed ter hand genomen. Om toch over voldoende schadebestrijdingsmogelijkheden te beschikken wordt daarom een overgangsregeling voorgesteld. Deze overgangsregeling voorziet erin dat voor het verkrijgen van ontheffingen tot 1 april 2003 geen faunabeheerplannen worden vereist. Omdat er nog geen faunabeheereenheid is zullen de huidige wildbeheereenheden (WBE) gelijkgesteld worden met faunabeheereenheden. WBE’s kunnen voor de bij hun aangesloten leden en voor hun werkgebied ontheffingen aanvragen. Bij het beoordelen van aanvragen voor ontheffing wordt getoetst aan onderhavige beleidsnota. Ontheffingen die onder het regime van het overgangsbeleid worden verleend zullen voor een periode van maximaal één jaar worden afgegeven. Voor ontheffingen die onder het overgangsbeleid worden verleend zullen geen leges worden geheven.


- 70 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


8. Monitoring en evaluatie. Een verantwoord faunabeheer en -beleid vergt de beschikbaarheid van voldoende objectieve feiten en gegevens over de ontwikkeling van wilde dieren en planten. Verschillende onderdelen van de fauna zijn in de afgelopen jaren onderzocht. Een aantal landelijke organisaties zoals SOVON en VZZ verzamelen gegevens over presentie en verspreiding van dieren. Door onderzoeksbureau Alterra is veel onderzoek verricht naar de fauna. Vooral op het gebied van ganzen, grote hoefdieren en de vos is recent onderzoek uitgevoerd. Ook aspecten met betrekking tot (landbouw)schade zijn hierbij aan bod gekomen. Toch moet geconstateerd worden dat er nog veel zaken onbekend zijn. Gedegen onderzoek, monitoring en verslaglegging verdient dan ook de nodige aandacht. 8.1. Onderzoek. Op het vlak van onderzoek speelt het Faunafonds een belangrijke rol. Zij heeft onder andere tot doel het bevorderen van maatregelen ter voorkoming en bestrijding van schade door dieren en het adviseren van provincies bij de uitvoering van hun taken op het gebied van de Flora- en faunawet. Het Faunafonds tracht dit doel mede te bereiken door het ter hand nemen of bevorderen van wetenschappelijk onderzoek. Uit het Meerjarenprogramma Onderzoek van het Faunafonds blijkt dat zij zich de komende jaren hoofdzakelijk zal richten op schade aangericht aan bedrijfsmatige vormen van landbouw. Verder komen in het onderzoeksprogramma aspecten als schadeverloop, aantalverloop, preventie, alternatieve preventie en verjaging van verschillende diersoorten aan bod. Binnen de provincie Zeeland leven op het gebied van onderzoek specifieke wensen met betrekking tot schade en schadepreventie van kraaiachtigen, voedselkeuze en terreingebruik van damherten, effecten van de opmars van de vos en gevolgen van stopzetting populatiebeheer bij reeën. Verder bestaat behoefte aan meer algemeen onderzoek naar alternatieven voor schadebestrijding. 8.2. Monitoring. Voor evaluatie van het gevoerde beheer en beleid is monitoring van beheersmaatregelen, presentie en verspreidingen van diersoorten en ontwikkelingen in schade noodzakelijk. Een en ander zal plaatsvinden door bepaalde parameters jaarlijks dan wel periodiek te monitoren. Een belangrijk deel van deze monitoring zal door de faunabeheereenheid uitgevoerd worden. Via de jaarlijkse rapportage zal verslag gedaan worden. Ook het Faunafonds en de provincie spelen bij de monitoring een rol. Het Faunafonds bij het verzamelen van gegevens en de provincie bij het opnemen van monitoringsvoorschriften in de ontheffingen. Faunabeheereenheid, Faunafonds en provincie zullen voor de komende jaren een monitoringsprogramma opstellen. 8.3. Evaluatie. In de wet is opgenomen dat vijf jaar na de inwerkingtreding van de wet een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van de wet aan de Eerste- en Tweede Kamer zal worden toegezonden. Deze evaluatie wordt door het rijk uitgevoerd en de provincies zullen hier bij betrokken worden. Op provinciaal niveau bestaat ook behoefte aan een evaluatie van het gevoerde beleid. Zowiezo wordt de provinciale vrijstellingslijst om de twee jaar herzien. Aan het moment waarop Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 71 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


dit geschiedt zal ook een evaluatie gekoppeld worden. Alvorens de vrijstellingslijst door GS opnieuw wordt vastgesteld wordt de doelmatigheid van het gevoerde beleid beoordeeld. Bij deze beoordeling zullen tussentijdse onderzoeksresultaten betrokken worden. Herijking van preventiemiddelen en beoordeling van de effectiviteit van maatregelen zal dan plaatsvinden. 8.4. Voorlichting. Op het gebied van voorlichting rondom de Flora- en faunawet zijn verschillende initiatieven genomen. Onder verantwoordelijkheid en in opdracht van het ministerie van LNV wordt een website ontworpen waar alle aspecten van de Flora- en faunawet worden beschreven en toegelicht. Op het gebied van schadebestrijding en -uitkering is door het Faunafonds een handboek opgesteld hetgeen ook via internet geraadpleegd kan worden. Door de provincie is in het kader van de vaststelling van het provinciaal faunabeleid voorlichting gegeven over de reikwijdte van de Nota Faunabeleid Zeeland. Naast genoemde acties bestaat er ook behoefte aan voorlichting over de specifieke Zeeuwse situatie. Op provinciaal niveau zal daarom een brochure worden gemaakt waarin uitleg wordt gegeven over de provinciale uitwerking van het faunabeleid. Daarbij zal specifiek aandacht worden besteed aan het Zeeuwse aanspreekpunt voor het verkrijgen van ontheffingen. Geprobeerd wordt dat deze brochure ook via internet te raadplegen is.


- 72 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


9. Literatuur. Al, E.J., Ecosysteemvisie bos, Natuur in bossen. Wageningen: Informatie en Kenniscentrum Natuurbeheer 1995. Broekhuizen, S., e.a., Atlas van de Nederlandse zoogdieren. Utrecht: Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging 1992. Buise, M.A. en Tombeur, F.L.L., Vogels tussen Zwin en Saefthinge. Middelburg: Stichting Natuur- en Recreatie informatie 1988. Faunafonds, Handboek Faunaschade, tweede concept. Dordrecht: Faunafonds 2002. Groot Bruinderink G.W.T.A. en Lammertsma D.R., Hoefdieren in de Manteling van Walcheren, Wageningen: Alterra, research Instituut voor de Groene Ruimte 2001. Koffijberg K., Voslambert B. & Van Winden E. Ganzen en zwanen in Nederland, overzicht van pleisterplaatsen in de periode 1985-94. Beek-Ubbergen: SOVON Vogelonderzoek Nederland 1997. Landelijke Coördinatie Commissie Muskusrattenbestrijding. Landelijk Jaarverslag 1999 Muskusrattenbestrijding Lange, R. e.a., Zoogdieren van West-Europa. Utrecht: KNNV 1994. Ministerie van LNV, Nota Jacht en Wildbeheer. Den Haag: Sdu Uitgeverij 1993. Ministerie van LNV, Ruimte voor Ganzen. Den Haag: Sdu Uitgeverij 1990. Niewold, F.J.J. en Jonkers, D.A. Ruim baan voor de vos, gevolgen voor grote natuurgebieden en het landelijk gebied. Wageningen: IBN-DLO , Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek 1999. Provincie Zeeland, Nota soortenbeleid. Middelburg: Provincie Zeeland 2001. Schekkerman, H. e.a. Overzomerende grauwe ganzen in het noordelijk Deltagebied. Wageningen: Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte 2000. Spigt, ing R.M. en Janssen, ing T.L.J., Kwantitatieve informatie Akkerbouw en Vollegrondsgroenteteelt 1997/1998. Lelystad: Proefstation voor de Akkerbouw en de Groenteteelt in Vollegrond 1997. Vergeer, J.W. en van Zuylen, G., Broedvogels van Zeeland. Utrecht: Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging 1994. Zwart-Roodzand, ing M.H. en Stokkers, ir R., Wildschade in Nederland. Lelystad: Praktijkonderzoek voor de Akkerbouw en de Vollegrondsgroenteteelt 1999. Wildschadecommissie voor de provincie Zeeland, Jaarverslagen 1996 t/m 2000.


- 73 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlagen. Bijlage 1. Grondgebruik in de provincie Zeeland 1994 124.710

1995 124.140

1996 123.990

1997 123.930

1998 123.010

Weidebouw grasland

13.680

14.080

14.390

14.590

14.530

Akkerbouwgewassen graan wintertarwe zomertarwe zomergerst overig graan peulvruchten erwten bruine bonen overig graszaad handelsgewassen koolzaad karwijzaad blauwmaanzaad vlas knol- en wortelgewassen aardappelen suikerbieten overig groenvoedergewassen luzerne snijmais cichorei uien overige akkerbouwgewassen

34.970 24.710 3.590 6.190 480 3.890 1.180 1.980 730 7.860 5.310 60 130 1.710 3.410 35.080 18.090 16.780 210 5.760 2.500 3.260 0 4.890 3.790

36.030 30.460 830 4.460 280 3.190 790 2.150 250 7.680 4.490 40 470 650 3.330 36.100 18.940 16.980 180 5.480 2.290 3.190 0 4.890 3.380

35.630 31.950 460 3.020 200 4.010 670 2.720 620 7.430 3.150 20 210 90 2.830 36.720 19.740 16.820 160 5.290 1.900 3.380 0 4.850 3.730

36.570 29.840 1.730 4.740 260 2.860 450 1.940 470 7.520 3.450 10 100 260 3.080 35.620 19.110 16.360 150 5.580 1.960 3.620 1.850 4.680 1.920

34.110 29.430 1.090 3.280 310 2.710 490 1.900 320 8.800 3.290 20 100 570 2.600 35.560 19.500 15.940 120 5.140 1.920 3.210 1.840 5.310 2.270

470 160 0 300 10 530 510 860 4.220 2.660 1.560 180 80

450 140 40 260 10 570 460 770 4.090 2.460 1.630 150 90

450 160 40 230 20 450 470 810 4.120 2.460 1.660 140 110

410 110 50 230 20 370 600 930 4.230 2.480 1.750 130 110

480 130 80 250 20 420 540 890 4.080 2.410 1.670 140 110

Cultuurgrond

Tuinbouw open grond kool bloemkool broccoli spruitkool overige kolen winterpeen witlof overige groenten pit- en steenvruchten appels peren groentenzaden bloemkwekerijgewassen Nota Faunabeleid Zeeland definitieve versie 14-02-200353

- 74 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp

bloemzaden tulpen overige tuinbouwgewassen Overige gronden


400 50 870

360 60 890

380 90 830

450 120 830

460 160 860

1.310

930

940

1.110

1.310

Bron: Landbouwtellingsgegevens Centraal Bureau voor de Statistiek


- 75 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 2. Wildschade per gewas in de provincie Zeeland

aantal schademeldingen 1997 1998 1999 2000 Weidebouw grasland

schadebedragen in guldens 1997

1998

1999

2000

55

53

56

95

128.780

113.279

136.612

212.260

Akkerbouwgewassen graan wintertarwe zomertarwe zomergerst overig graan peulvruchten erwten bruine bonen capucijners witte bonen graszaad handelsgewassen koolzaad blauwmaanzaad vlas knol- en wortelgewassen aardappelen suikerbieten groenvoedergewassen luzerne mais cichorei uien

267 258 1 8 0 10 2 5 2 1 58 2 0 0 2 1 0 1 0 0 0 0 2

219 203 7 9 0 6 0 5 1 0 53 1 0 1 0 9 0 9 5 5 0 0 2

95 72 12 11 0 12 0 9 3 0 38 8 1 6 1 25 2 23 4 3 1 3 0

336 313 8 13 2 6 0 6 0 0 111 9 0 7 2 18 0 18 4 3 1 6 1

671.579 663.993 1.080 6.506 0 12.080 3.898 6.258 1.741 183 129.199 4.934 0 0 4.934 504 0 504 0 0 0 0 528

445.439 433.621 7.339 4.479 0 5.369 0 2.860 2.509 0 105.420 378 0 378 0 12.566 0 12.566 5.057 5.057 0 0 908

202.058 190.869 9.260 1.929 0 12.483 0 9.445 3.038 0 101.762 4.174 829 2.870 475 15.280 0 15.280 4.025 4.025 0 1.933 0

705.761 674.709 9.646 18.606 2.800 7.038 0 7.038 0 0 194.200 22.875 0 8.191 14.684 19.452 0 19.452 8.208 8.208 0 4.083 0

Tuinbouw open grond koolsoorten bloemkool broccoli spruitkool winterpeen overige groenten asperges knolselderij stamslabonen pit- en steenvruchten appels peren kersen bloemkwekerijgewassen anjers lobelias riddersporen zonnebloemen

9 7 0 2 0 2 1 1 0 2 1 1 0 2 2 0 0 0

4 1 2 1 0 0 0 0 0 5 2 3 0 3 0 1 1 1

5 4 1 0 0 2 0 0 2 14 5 6 3 0 0 0 0 0

2 2 0 0 4 1 0 1 0 11 3 8 0 0 0 0 0 0

17.116 9.061 0 8.055 0 7.253 4.200 3.053 0 1359 429 930 0 1.858 1.858 0 0 0

8.522 3.067 5.455 0 0 0 0 0 0 20.298 550 19.748 0 4.436 0 1.836 1.200 1.400

11.025 10.090 935 0 0 1.756 0 0 1.756 78.607 12.443 18.309 47.855 0 0 0 0 0

2.683 2.683 0 0 3.066 0 0 0 0 22.340 12.568 9.772 0 0 0 0 0 0


- 76 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


aantal schademeldingen

bloemzaden lupine ijslandse papavers bloemzaden tulpen bosbouw/beplanting bomen struiken Totaal

1997 1998 1999 2000 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 412

361

263

606

schadebedragen in guldens 1997 2.400 0 2.400 0 5.037 0 0 0

1998 0 0 0 0 0 8.345 8.345 0

1999 64 0 0 64 0 0 0 0

2000 0 0 0 0 794 2.648 0 2.648

982.198

730.017

569.779

1.205.408

Bron: Jaarverslagen Wildschadecommissie Zeeland


- 77 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 3. Overzicht opgetreden wildschade in de provincie Zeeland, periode 1996-2000 aantal schademeldingen

schadebedragen in guldens

1996

1997

1998

1999

2000

1996

1997

1998

1999

2000

grofwild damherten reeën

0 0

1 2

4 3

2 2

4 3

0 0

176 4.351

20.258 2.716

1.376 14.167

5.262 73

klein wild hazen fazanten patrijzen

18 14 0

8 5 0

17 8 1

15 3 0

11 4 0

12.818 7.279 0

8.201 1.934 0

20.187 3.103 420

12.743 339 0

24.981 2.822 0

3 176 44 7

10 117 101 4

4 78 74 11

5 20 43 18

28 132 177 38

2.383 442.509 93.716 15.944

5.110 192.529 174.145 5.603

5.843 131.903 124.013 10.731

1.857 89.486 65.684 12.332

13.980 150.385 238.091 53.757

8 146 256 27 12 0 0

8 133 163 16 3 0 0

4 94 105 23 4 1 1

4 67 54 40 6 0 1

13 130 173 59 8 0 5

8.789 290.938 395.086 11.769 2.400 0 0

6.018 297.712 249.497 6.889 394 0 0

3.379 187.189 187.210 8.017 2.030 1.304 0

4.825 162.747 96.733 27.266 1.393 0 37

10.985 357.271 274.843 29.766 1.439 0 1.632

12 2 2 0 0 7 1

13 2 4 0 0 7 0

8 4 4 0 0 2 0

19 6 7 2 2 1 0

17 5 7 2 2 1 0

11.804 381 1.584 0 0 5.773 96

14.590 701 1.476 0 0 8.125 0

14.252 3.158 5.147 0 0 287 0

11.874 3.839 4.850 513 513 33 0

23.512 1.664 1.453 98 103 509 0

6 4 13 0 0 0 0 0 0 0

3 0 3 1 1 3 0 0 0 0

3 1 9 0 1 0 0 1 0 0

2 5 2 0 0 4 1 3 0 1

13 5 10 0 0 3 2 2 2 0

680 482 4.845 0 0 0 0 0 0 0

385 0 261 50 2.152 2.497 0 0 0 0

203 630 2.678 0 57 0 0 4.804 0 0

281 2.766 206 0 0 2.617 1.396 3.674 0 990

3.127 1.381 1.548 0 0 443 1.965 1.965 1.965 0

Jachtwet

waterwild rietganzen kolganzen* grauwe ganzen* grauwe ganzen (overzomerende) brandganzen* rotganzen* smienten* wilde eenden meerkoeten boerenganzen Canadese ganzen overig wild houtduiven zwarte kraaien kauwen eksters vlaamse gaaien konijnen overig wild** Vogelwet knobbelzwanen bergeenden waterhoenders scholeksters meeuwen holenduiven vinken mezen putters lijsters


- 78 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp

spreeuwen turkse tortels kieviten


0 0 0

0 0 0

0 0 0

3 1 0

0 1 1

0 0 0

aantal schademeldingen

0 0 0

0 0 0

46.865 207 0

0 0 0

schadebedragen in guldens

1996

1997

1998

1999

2000

1996

1997

1998

1999

2000

0 0

0 1

0 0

0 4

1 0

0 0

0 532

0 0

0 393

387 0

758

609

465

343

859

1.309.726

983.328

739.519

Overig nijlganzen verw. duiven Totaal

572.002 1.205.407

*

Aan gedoogovereenkomsten is in 1997 fl. 96.000,--, in 1998 fl. 96.000,--, in 1999 fl. 96.000,-- en in 2000 fl. 60.000,-- uitgekeerd. Deze bedragen hebben met name relatie met door ganzen aangebrachte schade op grasland. ** Niet gespecificeerd Bron: Jaarverslagen Wildschadecommissie Zeeland


- 79 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 4. Afschotcijfers in de provincie Zeeland, periode 1992-1998 1992

1993

1994

1995

1996

24.395 57.671

24.600 71.616

24.029 39.047

30.564 56.296

23.440 41.453

1997

1998

Jachtwet grofwild damherten reeën klein wild hazen fazanten patrijzen waterwild ganzen* smienten wilde eenden meerkoeten

4.120

1.827

1.767

4.146

2.801

31.940 1.089

33.267 1.714

22.529 411

32.082 1.618

16.884 585

overig wild houtduiven zwarte kraaien kauwen vlaamse gaaien eksters konijnen

41.406 3.688 1.076 761 8.335 34.312

50.848 3.283 916 915 7.029 37.014

29.397 2.003 628 260 4.143 13.487

32.511 2.987 1.007 766 4.423 18.449

34.733 3.332 1.367 491 4.829 11.695

-

-

-

20 549 188 0

13 850 264 1.192

0 395 445 281

12 343 272 278

1084

1058

944

1594

999

832

959

Vogelwet knobbelzwanen waterhoenders holenduiven turkse tortels Overig verwilderde duiven

* Geen gegevens per ganzensoort (grauwe gans, kolgans en rietgans) beschikbaar. - Geen gegevens beschikbaar of alleen onvolledige gegevens beschikbaar. Bronnen: Jaarverslagen Wildschadecommissie Zeeland, Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging en provincie Zeeland.


- 80 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 5. Overzicht opgetreden (gewas)schade in de provincie Zeeland Gewas Weidebouw grasland

Akkerbouwgewassen graan

peulvruchten

graszaad

handelsgewassen koolzaad/karwijzaad blauwmaanzaad vlas knol- en wortelgewassen groenvoedergewassen snijmais

luzerne cichorei

Schade aangericht door

Ontwikkelingsstadium

kol-, grauwe (overz.), brand en rotganzen; smienten; meerkoeten; knobbelzwanen

gewas

kol-, grauwe, brand en rotganzen; smienten; meerkoeten; zwarte kraaien; kauwen; knobbelzwanen; waterhoenders fazanten; wilde eenden; houtduiven; zwarte kraaien; kauwen; waterhoenders grauwe (overz.) ganzen; wilde eenden; houtduiven fazanten; wilde eenden; houtduiven; turkse tortels; holenduiven hazen; houtduiven; konijnen grauwe (overz.) ganzen; wilde eenden; houtduiven; grauwe ganzen; wilde eenden; huismussen waterhoenders kol-, grauwe, brand en rotganzen; smienten; meerkoeten; knobbelzwanen

kiemplanten

houtduiven; huismussen wilde eenden; houtduiven wilde eenden houtduiven; holenduiven; turkse tortels fazanten; bosmuis hazen; fazanten; konijnen

zaaisel

gewas/rijpend graan zaaisel kiemplanten vruchten oogstzaad kiemplanten gewas

zaaizaad/oogstzaad oogstzaad kiemplant zaaizaad/oogstzaad zaaisel kiemplant

fazanten; wilde eenden; houtduiven; zwarte kraaien; kauwen houtduiven (incidenteel); zwarte kraaien; kauwen kol-, grauwe, brand en rotganzen; smienten fazanten; grauwe (overz.) ganzen; houtduiven

zaaisel

hazen; fazanten; wilde eenden; houtduiven; konijnen houtduiven; zwarte kraaien; kauwen konijnen konijnen zwarte kraaien; kauwen; konijnen; eksters; spreeuwen damherten; reeën - 81 -

plantgoed/groene plantendelen

kolven gewas gewas

uien Tuinbouw open grond koolsoorten

winterpeen overige groenten pit- en steenvruchten


oogstproduct oogstproduct oogstproduct vruchten bloesem nota d.d. 14-02-2003

ontwerp

bloemkwekerijgewassen bloemzaden tulpen


damherten; reeën; hazen; konijnen hazen hazen; fazanten reeën; fazanten; zwarte kraaien; kauwen; ekster

fruitbomen gewas gewas bollen

Bronnen: Jaarverslagen Wildschadecommissie Zeeland, schadeconsulent, landbouworganisaties.


- 82 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 6. Preventieve maatregelen. A Bejaging / afschot 1. Afschot/regulering bejaagbare soorten 2. Afschot op basis van landelijke of provinciale vrijstelling 3. Afschot op basis van ontheffing B Geur en smaakstoffen 1. Verspuiting op gewas, stammen, knoppen e.d. (Mesurol. AA-protect. enz.) 2. Zaaizaadbehandeling (Mesurol, Aachinon) C Visuele middelen 1. Vogelverschrikkers 2. Ophangen lappen, stroken folie, zakken, vlaggen 3. Kunstsperwer. vlieger (F1ash Falcon) 4. Ophangen dode vogels 5. Uitstrooien veren 6. Flitslampen 7. Bol D Akoestiscbe middelen 1. Ratels (handmatig) 2. Kleppermolentjes (windaandrijving) 3. Rammelblikjes 4. Schriklint (brommen in de wind) 5. Knalapparaat, gaskanon, Carousel Electron 6. Ansia-pistool 7. Horifon 8. Afspelen geluidsband met angstkreten 9. Schrikgeluiden met wisselend interval (elektronisch) 10. Vuurwerk 11. Geweerschoten E Visueel-akoestiscbe middelen 1. Razzo-Electron 2. Modelvliegtuig 3. Ritse1folie F Afscherming 1. Gaasraster 2. Elektrisch raster (schrikdraad, netwerk) 3. Afdeknetten 4. Spandraden 5. Kuilnetten, afdekzeilen 6. Boommanchetten, gaaskorven, gaaskokers G Teelttechniscbe maatregelen 1. Zaaidiepte aanpassen (dieper zaaien) 2. Raskeuze 3. Laten liggen van snoeihout (tot voorjaar) 4. Laten hangen van aangepikt fruit 5. Percelen gelijk inzaaien (risico-spreiding) H Afleidende middelen / aanbieden alternatief voedsel 1. Uitleggen snoeihout 2. Voerakkers, wildweiden, bladakkers 3. Bijvoedering, voederplaatsen Nota Faunabeleid Zeeland - 83 definitieve versie 14-02-200353

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


I Aantrekken natuurlijke vijanden 1. Nestgelegenheid roofvogels 2. Zitpalen roofvogels (uitkijkposten) J Vang- en bestrijdingsmiddelen 1. Vangkooien/kastvallen 2. Klemmen 3. Vangnetten 4. Rook- en gaspatronen 5. Giften K Diversen 1. Verwijderen schuilgelegenheid 2. Verharden (wegen, dijken) 3. Eieren rapen / schudden


- 84 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Bijlage 7. Overzicht beleid per diersoort (apart te verkrijgen).

Overzicht beleid per diersoort (artikel 65, 67 en 68) In alfabetische volgorde Brandgans Bosmuis Canadese gans Damhert Ekster Fazant Grauwe gans Haas Holenduif Houtduif Huismus Kauw Kolgans Knobbelzwaan Konijn Meerkoet Muskusrat Nijlgans Ree Patrijs Rietgans Roek Rotgans Smient Spreeuw Turkse tortel Vlaamse gaai Vos Waterhoen Wilde eend Zilvermeeuw Zwarte Kraai


- 85 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kaarten. Kaart 1. Aangewezen Natuurbeschermingswetgebieden.


- 86 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kaart 2. Aangewezen Vogel- en Habitatrichtlijngebieden.


- 87 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kaart 3. Aangewezen Wetlandgebieden.


- 88 -

nota d.d. 14-02-2003

ontwerp


Kaart 4. Belangrijke pleisterplaatsen overwinterende ganzen


- 89 -

nota d.d. 14-02-2003

Nota Faunabeleid Zeeland

Recommend Documents