Nota Economisch Beleid
April 2013: Sector Inwonerszaken
1
Inhoudsopgave Samenvatting ...........................................................................................................................4 Hoofdstuk 1. Inleiding...............................................................................................................7 1.1 Aanleiding .......................................................................................................................7 1.2 Voorgaande beleidsnotities ............................................................................................7 1.3 Ontwikkeling nota ...........................................................................................................8 1.4 Doelstelling nota .............................................................................................................9 1.4.1 Reikwijdte van de nota .............................................................................................9 1.4.2 Doelstelling van de nota...........................................................................................9 1.4.3 Ambitie van de nota ...............................................................................................10 1.5 Leeswijzer.....................................................................................................................11 Hoofdstuk 2. Economie in beeld.............................................................................................12 2.1 Bevolkingsopbouw........................................................................................................12 2.2 Werkgelegenheid..........................................................................................................14 2.3 Lokale economie...........................................................................................................15 Hoofdstuk 3. De regio.............................................................................................................17 3.1 Het Rijk .........................................................................................................................17 3.1.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................17 3.2 Bovenregionaal.............................................................................................................18 3.2.1 Provincie Zuid-Holland ...........................................................................................18 3.2.2 Metropoolregio/ Zuidvleugel...................................................................................18 3.2.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................19 3.3 Samenwerking Voorne-Putten (SVP) ...........................................................................19 3.3.1 Economie ...............................................................................................................19 3.3.2 Toerisme en Recreatie (T&R) ................................................................................20 3.3.3 Ontwikkelrichting ....................................................................................................20 Hoofdstuk 4. Toerisme en recreatie .......................................................................................22 4.1 Toeristisch en recreatief beleid.....................................................................................23 4.1.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................24 4.2 Horeca ..........................................................................................................................26 4.2.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................26 Hoofdstuk 5. Landelijk gebied ................................................................................................27 5.1 Agrarisch cluster ...........................................................................................................28 5.1.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................29 Hoofdstuk 6. Bedrijventerreinen .............................................................................................32 6.1 Beschrijving terreinen ...................................................................................................32 6.1.1 Mogelijkheden bestemmingsplan...........................................................................33 6.2 Economische Effect Rapportage (EER) .......................................................................33 2
6.2.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................34 6.3 Uitbreidingen en ontwikkelingen ...................................................................................35 Hoofdstuk 7. Detailhandel ......................................................................................................37 7.1 Detailhandelsvisie Westvoorne.....................................................................................38 7.1.1 Algemeen ...............................................................................................................38 7.1.2 Oostvoorne.............................................................................................................40 7.1.3 Rockanje ................................................................................................................41 7.1.4 Ontwikkelrichting ....................................................................................................42 7.2 Ambulante handel.........................................................................................................45 7.1.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................46 Hoofdstuk 8. Overige werklocaties.........................................................................................47 8.1 ZZP’ers .........................................................................................................................47 8.1.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................47 8.2 Private zorginstellingen.................................................................................................48 8.2.1 Ontwikkelrichting ....................................................................................................49 Hoofdstuk 9. Afsluiting............................................................................................................51 9.1 Risicoparagraaf.............................................................................................................51 9.1.1 Prioriteiten ..............................................................................................................51 Bijlage 1. Actieplan Economie 2013 – 2015...........................................................................53 Bijlage 2. Overzicht overleggen..............................................................................................59
3
Samenvatting Voor u ligt de Nota Economisch Beleid van de gemeente Westvoorne zoals deze is vastgesteld door de gemeenteraad. Naast een uitgebreide beschrijving van de lokale en regionale economie geeft de Nota een aantal beleidslijnen voor de uitvoering van het economische beleid voor de komende jaren. Doelstelling De doelstelling van de Nota is als volgt: Doelstelling: Het ondernemersklimaat in Westvoorne aanzienlijk verbeteren. In de vele gesprekken die met ondernemers in Westvoorne gevoerd zijn ter voorbereiding van de nota, kwamen naast de positieve ook een aantal minder positieve geluiden naar voren over het ondernemersklimaat in Westvoorne. Dit is een zorgelijk signaal in deze periode van bezuinigingen en een terugtrekkende overheid waardoor het investeringsvraagstuk steeds meer bij ondernemers komt te liggen. Daarom is deze nota erop gericht om de relatie tussen de overheid en de ondernemers te verbeteren. Met als doel dat de ondernemers graag ondernemen in Westvoorne en willen investeren in de gemeente en de regio. De gemeente moet een gewilde plek zijn, niet alleen voor de burgers, maar ook voor de ondernemers. Door ruimte te geven aan ondernemerschap kan de gemeente de werkgelegenheid stimuleren. Hoewel deze doelstelling niet SMART geformuleerd is, is deze wel meetbaar te maken. In een rapport uit 2011 van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en MKB Nederland genaamd “MKB vriendelijkste gemeente van Nederland” is onderzoek gedaan naar de tevredenheid van ondernemers over hun gemeente. Dit onderzoek wordt elke twee jaar herhaald. Gemeente Westvoorne stond in 2011 op plaats 367 van de 418 gemeenten (59e van de 72 Zuid-Hollandse gemeenten) en staat daarmee erg laag. De ambitie is om in 2015, wanneer een groot deel van deze nota uitgevoerd moet zijn, minstens bij de bovenste helft van de ranglijst te horen. Beleidslijnen Om deze doelstelling te halen zijn een aantal beleidslijnen vastgesteld. Deze beleidslijnen zijn de basis voor de uitvoering tot en met 2015. In bijlage 1 worden de beleidslijnen uitgewerkt in een concreet werkplan. Hieronder worden deze kort weergegeven: Regio: Beleidslijn 1 De gemeente zet zich in om tot een breed gedragen strategische economische agenda voor Voorne-Putten te komen. Beleidslijn 2 De gemeente zet zich in voor een gezamenlijke acquisitie met de andere SVP gemeenten om dienstverlenende en ondersteunende bedrijven ten behoeve van de Tweede Maasvlakte naar Voorne-Putten te halen. Beleidslijn 3 De gemeente zet steviger in op een sterke overkoepelende marketing en promotie van het recreatieve product op Voorne-Putten.
4
Recreatie en Toerisme: Beleidslijn 4 De gemeente zal zich actief blijven inzetten voor een duurzame kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatieve profiel van de gemeente. Beleidslijn 5 De gemeente stimuleert initiatieven voor integrale duurzame gebiedsontwikkelingen zolang deze projecten in het teken staan van een verbetering van het recreatieve product van Westvoorne. Beleidslijn 6 De gemeente gaat zich hard maken voor meer samenhang en samenwerking in het toeristisch-recreatieve aanbod van Westvoorne. Beleidslijn 7 De gemeente gaat een visie opstellen over de spreiding en ligging van toeristische (voornamelijk horeca) voorzieningen in de gemeente. Agrarisch cluster: Beleidslijn 8 De gemeente gaat onderzoeken of het wenselijk is dat het glastuinbouwcluster in Westvoorne aansluit bij de Greenport ontwikkelingen. Beleidslijn 9 De gemeente gaat onderzoeken welke extra economische activiteiten toegestaan kunnen worden in de agrarische bebouwing in het buitengebied. Beleidslijn 10 De gemeente zet zich in om het contact met de agrariërs in de gemeente te verbeteren. Bedrijventerreinen: Beleidslijn 11 De Moolhoek wordt gepositioneerd als lokaal bedrijventerrein. De gemeente stimuleert ontwikkelingen die leiden tot de vestiging van startende, lokale en kleinschalige bedrijven. Beleidslijn 12 De gemeente gaat onderzoeken welke vormen van samenwerking op de Pinnepot en de Moolhoek op draagvlak van de ondernemers kan rekenen met als doel om een kwaliteitsslag te maken voor beide terreinen. Beleidslijn 13 Uitbreiding van het bedrijventerrein de Pinnepot wordt pas overwogen wanneer de leegstand grotendeels verdwenen is en niet meer aan de uitbreidingsvraag van zittende bedrijven of de vraag naar bedrijfslocaties voor kleinschalige en dienstverlenende bedrijven van buiten de gemeente voldaan kan worden. Detailhandel: Beleidslijn 14 De gemeente streeft ernaar om minimaal het huidige niveau van commerciële voorzieningen in de gemeente te behouden en waar mogelijk te versterken. Beleidslijn 15 In Oostvoorne wordt de detailhandel rondom de Stationsweg gecentraliseerd. Nieuwe initiatieven rondom het Dorpsplein worden in principe niet gestimuleerd. In Rockanje wordt de detailhandel gecentreerd rondom het Dorpsplein. Beleidslijn 16 De gemeente gaat de drie supermarkten in de gemeente faciliteren om uit te breiden tot 1200m2. De keuze voor een tweede supermarkt in Rockanje is afhankelijk van de uitkomsten van een consultatie van de markt.
5
ZZP’ers: Beleidslijn 17 De gemeente gaat beleid ontwikkelen om de ZZP’ers binnen de gemeente beter te faciliteren en bekijkt de mogelijkheden om de regelgeving te flexibiliseren. Zorgsector: Beleidslijn 18 De gemeente gaat vraag en aanbod van woon en zorgplaatsen in beeld brengen. Indien nodig zal de gemeente hier beleid op ontwikkelen.
6
Hoofdstuk 1. Inleiding Voor u ligt de Nota Economisch Beleid van de gemeente Westvoorne. In het verleden werd economie binnen de gemeente niet benaderd als een op zichzelf staand beleidsterrein. Hoewel er wel verscheidene handelingen met economische impact ondernomen zijn, zijn deze nooit ondersteund door een overkoepelende beleidsvisie. In het collegeprogramma 2010-2014 ‘Samen Werken aan Verbetering’ is hier een eerste voorschot op genomen met het beschikbaar stellen van een formatieplaats ter ondersteuning van het economische beleid. Op 20 maart 2012 heeft de gemeenteraad de Startnotitie Economisch Beleid vastgesteld dat als basis heeft gediend voor deze nota.
1.1 Aanleiding Momenteel is er sprake van een roerige economische periode. Naast algemene zaken zoals de economische crisis en de gevolgen daarvan voor het bedrijfsleven, spelen er ook een aantal economische ontwikkelingen die voornamelijk voor de regio Voorne-Putten van toepassing zijn. De belangrijkste ontwikkeling is de aanleg van de Tweede Maasvlakte. Volgens de planning zullen de eerste bedrijven op de Tweede Maasvlakte in 2014 operationeel zijn. Gemeente Westvoorne is de gemeente die het dichtst tegen de Tweede Maasvlakte aanligt. Om hier goed gebruik van te maken is het van belang dat de gemeente een visie heeft waar de gemeente op economisch gebied naartoe wil werken. Daarnaast is dit belangrijk om de gevolgen van de economische crisis het hoofd te kunnen bieden. Ook is een duidelijke economische visie van belang om goed om te gaan met de gevolgen van de betiteling als anticipeerregio. In de Toekomstvisie 2020 die eind 2009 door de gemeenteraad is vastgesteld, is een duidelijke lijn geschetst waar de gemeente de komende 10 jaar op wil gaan sturen. In deze Toekomstvisie wordt het belang van een vitale economie onderschreven om de voorzieningen in de gemeente op peil te houden. De Visie geeft enkele aanzetten voor het te voeren lokale economische beleid. Maar ook het Economisch Platform Westvoorne (EPW) heeft samen met de Erasmus Universiteit in 2008 een studie gedaan naar de economische ontwikkelingen van gemeente Westvoorne. Deze stukken hebben als basis gediend voor deze nota.
1.2 Voorgaande beleidsnotities De oudste relevante beleidsnotitie is een economische scenariostudie van het Economisch Platform Westvoorne (EPW) uit 2008. In het document getiteld, ‘Recepten voor een gezonde economische toekomst’ worden drie scenario’s uitgewerkt die de gemeente Westvoorne in de toekomst zou kunnen nastreven. Het eerste scenario richt zich op ‘een bruisend Westvoorne op niveau.’ In dit scenario wordt Westvoorne neergezet als recreatieve gemeente met een hoge kwalitatieve levensstandaard. Het tweede scenario richt zich op de economische spin-off van de Maasvlakte en op welke manieren de gemeente daarop in kan spelen. Het derde scenario zet de gemeente neer als zorggemeente. De gemeente vergrijst, hiervan kan gebruik gemaakt worden door bijvoorbeeld verschillende initiatieven op zorggebied te faciliteren. Deze drie scenario’s zijn de inhoudelijke input geweest voor een proces waarin de gemeente tot een toekomstvisie wilde komen. Eén van de uitkomsten van de bestuurskrachtmeting van 2007 was het nadelige effect van het ontbreken van een toekomstvisie voor Westvoorne. Door het gebrek aan een overkoepelende visie stond de gemeente zwakker in regionaal verband. Als gevolg hiervan is een proces opgestart waarbij bijeenkomsten met inwoners en betrokken actoren georganiseerd zijn om te brainstormen over de toekomst van de 7
gemeente. Op basis van de input van deze sessies heeft onderzoeksbureau B&A Consulting in september 2009 een rapport gepubliceerd waarin de twee scenario’s beschreven worden die het meeste draagvlak in de gemeente hebben. Eén scenario focust op het wonen in de natuur. Centraal staat het behouden van de natuur en een bevolkingskrimp en daling van het voorzieningenniveau voorkomen. Het tweede scenario focust op wonen en werken in de tuin van Rotterdam - Rijnmond. Dit scenario richt zich op het zo goed mogelijk benutten van de mogelijkheden van de Tweede Maasvlakte en het toerisme. Bij elk scenario zijn een 15 tal strategische keuzes benoemd die bijdragen aan het realiseren van dit scenario. Op 15 december 2009 heeft de gemeenteraad vervolgens uit deze scenario’s en strategische keuzes een definitieve beslissing genomen over de Toekomstvisie voor de gemeente Westvoorne. In dit raadsbesluit zijn 17 strategische keuzes van het rapport van B&A Consulting overgenomen en wordt een beeld geschetst van de gemeente in 2020. De uitwerking van deze strategische keuzes is de huidige Toekomstvisie. In de Toekomstvisie wordt een vitale economie als voorwaarde gezien om het huidige voorzieningenniveau en inwonersaantal op peil te houden. Om dit te bereiken worden twee hoofddoelen aangegeven: inspelen op de ontwikkelingen in het Havengebied en de toeristische en recreatieve sector stimuleren. De Toekomstvisie stelt duidelijk dat de gemeente actief moet gaan lobbyen om zakelijke dienstverleners ten behoeve van de Maasvlakte richting de gemeente te halen. Aan de ene kant zal dus een lobby opgestart moeten worden richting het Havenbedrijf en Deltalinqs, maar aan de andere kant moet de gemeente de voorwaarden scheppen waardoor het aantrekkelijk is voor ondernemers om zich hier te vestigen. Daarnaast wordt ingezet op een kwalitatieve en kwantitatieve verbetering van de toeristische en recreatieve sector. Er wordt ingezet op een verbetering van de verblijfsrecreatie en een verbreding van het recreatieve profiel. Als laatste komt de agrarische sector nog aan bod, hierover wordt gesteld dat de huidige afspraken nageleefd zullen worden. Het laatste relevante document is het huidige coalitieprogramma 2010-2014 ‘Samen werken aan verbetering’. Hierin wordt gesteld dat er een formatieplaats beschikbaar komt ten behoeve van het economische beleid en er een ondernemersloket ingesteld gaat worden. Beide punten zijn momenteel gerealiseerd. Ook wordt er in lijn met de Toekomstvisie gesteld dat de gemeente zich faciliterend zal gaan opstellen ten opzichte van lokale bedrijven als wel ten opzichte van ondernemingen die zich als gevolg van de aanleg van de Tweede Maasvlakte in de directe omgeving willen vestigen.
1.3 Ontwikkeling nota Op 20 maart 2012 heeft de gemeenteraad de Startnotitie Economisch Beleid vastgesteld. Deze startnotitie beschreef de kaders waarbinnen het economisch beleid opgesteld moest worden. Dit heeft geleid tot drie pijlers waarop de nota gebaseerd is: 1. Voorgaande beleidsnotities. De hierboven genoemde beleidsstukken zijn de inhoudelijke basis van deze nota. In de stukken werden duidelijke speerpunten aangegeven die de basis vormen voor het economische beleid. Daarnaast zijn er sectorspecifieke beleidsstukken zoals de nota ‘Westvoorne Natuurlijk-Actief!’ voor het beleidsveld recreatie en toerisme (R&T). Deze stukken hebben gediend als de basis voor het economische beleid per sector. 2. Startnotitie Economisch Beleid. Op 20 maart 2012 is de Startnotitie Economisch Beleid vastgesteld door de gemeenteraad. Deze startnotitie, inclusief de toezeggingen tijdens de raadsbehandeling, heeft gediend als basis voor de ontwikkeling van de nota. Daarnaast zijn de opmerkingen van de gemeenteraad meegenomen in de ontwikkeling van de nota.
8
3. Input overleggen stakeholders. Per sector zijn gesprekken en brainstormsessies gehouden met de stakeholders binnen die sector. In deze gesprekken zijn de gewenste economische ontwikkelingen besproken. In bijlage 2 is een overzicht te vinden van deze gesprekken en de genodigden. Naast deze overleggen is ook gesprokken met belangenverenigingen zoals het Ondernemers Platform Westvoorne (OPW), LTO, het Havenbedrijf en de Kamer van Koophandel. Ook zijn er 72 bedrijfsbezoeken afgelegd waarin de ondernemers om input voor de nota gevraagd is. Daarnaast zijn de burgers geraadpleegd over gewenste economische ontwikkelingen. Dit is gedaan via een oproep aan de burgers om mee te denken over de nota. Hier zijn enkele reacties uit voort gekomen en deze input is meegenomen in de keuze voor de beleidslijnen.
1.4 Doelstelling nota De hierboven genoemde pijlers zijn de basis van de nota. Gedurende het proces is veel input verzameld. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in beleidslijnen met als uitgangspunt dat deze realistisch en uitvoerbaar zijn, maar ook kunnen rekenen op draagvlak binnen de sector. De gekozen beleidslijnen zijn daarom de basis voor de uitvoering van het economische beleid voor de komende jaren. In bijlage 1 is een actieplan tot en met 2015 opgesteld om uitvoering te geven aan de beleidslijnen. Hieronder wordt dieper ingegaan op de reikwijdte, de doelstelling en de ambitie van de nota. 1.4.1 Reikwijdte van de nota Naast het streven naar een realistische nota is het ook van belang de reikwijdte van het economisch beleid duidelijk weer te geven. Economie is namelijk een moeilijk af te bakenen beleidsveld. Wanneer het breed uitgelegd wordt kunnen ook onderwerpen zoals onderwijs, verenigingsleven en de woningmarkt onder de (sociaal) economische beleidsagenda vallen. Wanneer economie ‘eng’ wordt uitgelegd kan het beschreven worden als ‘het samenhangend maatschappelijke geheel van zaken zoals diensten, financiële middelen, handel, industrie en landbouw, gericht op consumptie en levensonderhoud van de bevolking’. In deze nota wordt gekozen voor de ‘enge’ (ofwel sectorale) benadering van het beleidsveld economie, waarmee de nadruk komt te liggen op de ondernemers in de gemeente en niet op het bredere sociaal-economisch kader. Beleidsonderwerpen waar economie een belangrijke relatie mee heeft zoals verkeer en vervoer, onderwijs en woningmarkt worden daarom niet behandeld in deze nota. De voornaamste reden voor deze keuze is de overzichtelijkheid en uitvoerbaarheid van de nota. Daarnaast worden deze beleidsonderwerpen al behandeld in andere beleidsnota’s. Een behandeling van deze onderwerpen in deze beleidsnota zou daarom geen meerwaarde opleveren. Wanneer de verschillende beleidsvelden elkaar raken, zal afstemming gezocht worden door de verschillende beleidsmedewerkers en uitvoerders. 1.4.2 Doelstelling van de nota Naast het benoemen van de reikwijdte van de nota is ook de doelstelling van de nota van belang. De doelstelling van de nota is als volgt geformuleerd: Doelstelling: Het ondernemersklimaat in Westvoorne aanzienlijk verbeteren. Hoewel de doelstelling niet SMART geformuleerd is, is deze wel meetbaar te maken. In een rapport uit 2011 van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en MKB 9
Nederland genaamd “MKB vriendelijkste gemeente van Nederland” is onderzoek gedaan naar de tevredenheid van ondernemers over hun gemeente. Dit onderzoek wordt elke twee jaar herhaald. Gemeente Westvoorne stond in 2011 op plaats 367 van de 418 gemeenten (59e van de 72 Zuid-Hollandse gemeenten) en staat daarmee erg laag. De ambitie is om in 2015, wanneer een groot deel van deze nota uitgevoerd moet zijn, minstens bij de bovenste helft van de ranglijst te horen. In de vele gesprekken die met ondernemers in Westvoorne gevoerd zijn ter voorbereiding van de nota, kwamen naast de positieve ook een aantal minder positieve geluiden naar voren over het ondernemersklimaat in Westvoorne. Naar verluid heeft dit in sommige gevallen geleid tot het wegtrekken van ondernemers of het afblazen van investeringen. Dit zijn zorgelijke signalen. Zeker in deze periode van bezuinigingen en een terugtrekkende overheid komt het investeringsvraagstuk steeds meer bij ondernemers te liggen. Daarom is deze nota erop gericht om de relatie tussen de overheid en de ondernemers te verbeteren. Met als doel dat de ondernemers graag ondernemen in Westvoorne en willen investeren in de gemeente en in de regio. De gemeente moet een gewilde plek zijn, niet alleen voor de burgers, maar ook voor de ondernemers. Door ruimte te geven aan ondernemerschap kan de gemeente de werkgelegenheid stimuleren. Het volgende citaat uit het manifest ‘Dreigende krimp rond de haven’ van de Kamer van Koophandel Rotterdam geeft het belang van een vitaal bedrijfsleven weer: “Een gemeente met een gezond bedrijfsleven maakt meer kans op goede voorzieningen voor haar bewoners dan een gemeente die te maken heeft met een zieltogend bedrijfsleven. Hoe meer goed verdienende inwoners in een gemeente werk vinden, hoe groter de kans dat deze werknemers hun geld in de winkels en andere voorzieningen in die gemeente besteden. Dat houdt het bedrijfsleven vitaal. En een gezond bedrijfsleven sponsort verenigingen en evenementen in de eigen gemeente omdat de medewerkers daar indirect van profiteren. Ook is het voor een gemeente belangrijk om buiten de eigen grenzen bekend te staan als actieve gemeenschap van burgers en bedrijven. Een slimme gemeente zorgt daarom, juist in tijden van crisis, voor een goed vestigingsklimaat. Daarmee haalt zij eerder nieuwe bedrijven en dus ook werkgelegenheid binnen.” 1.4.3 Ambitie van de nota De nota gaat uit van het stimuleren van ondernemerschap. De beleidslijnen uit de nota zijn er op gericht om duidelijke kaders te scheppen voor ondernemers om in te kunnen ondernemen. De nota geeft ontwikkelrichtingen aan waaruit projecten kunnen ontstaan. Als ondernemers willen investeren, dan is het belangrijk dat zij zekerheid hebben over het beleid van de lokale overheden. Duidelijke kaders en een toekomstvisie van de overheid zijn daarvoor erg belangrijk. Deze nota is er op gericht om deze kaders en visies (vaak per economische sector) te ontwikkelen. Het resultaat hiervan kan door de ondernemers gebruikt worden als ijkpunt voor hun investeringen en ontwikkelingen. De intentie is niet dat de gemeente meer gaat doen dan van een overheidsinstantie verwacht kan worden. De verantwoordelijkheid voor het ondernemen en investeren blijft vooral bij de ondernemers liggen. De nota geeft duidelijke kaders aan waarbinnen ideeën zich kunnen ontplooien. Hierdoor is de nota niet heel concreet. Dit is ook niet mogelijk omdat de overheid voor de realisatie van doelstellingen voor een groot deel afhankelijk is van private ideeën en initiatieven. Door deze externe afhankelijkheid is het niet wenselijk om ontwikkelrichtingen te nauw te definiëren.
10
1.5 Leeswijzer De nota start in hoofdstuk 2 met een cijfermatig overzicht van de economie van gemeente Westvoorne. Zowel de bevolkingsopbouw, de werkgelegenheid als de lokale economie komen hierin aan bod. In Hoofdstuk 3 wordt het regionale economische beleid behandeld. Het economisch beleid van hogere overheden is vaak kaderstellend voor het beleid dat een gemeente kan voeren. Daarom worden deze kaders eerst neergezet. Het hoofdstuk begint met de hoogste bestuurslaag, het Rijk, en bouwt zo af tot aan het samenwerkingsverband van de gemeenten op het eiland Voorne-Putten. De rest van de nota is ingedeeld op basis van de verschillende economische clusters die in Westvoorne aanwezig zijn. Per hoofdstuk wordt een sector behandeld. In sommige hoofdstukken wordt extra aandacht besteed aan belangrijke subcategorieën binnen die sector. De nota wordt afgesloten met hoofdstuk 9. In dit hoofdstuk is ook een risicoparagraaf opgenomen. Het gaat om de volgende hoofdstukken:
Hoofdstuk 4 o 4.1 Hoofdstuk 5 o 5.1 Hoofdstuk 6 o 6.1 o 6.2 o 6.3 Hoofdstuk 7 o 7.1 o 7.2 Hoofdstuk 8 o 8.1 o 8.2 Hoofdstuk 9 o 9.1
Toerisme en Recreatie Horeca Landelijke gebied Agrarisch cluster Bedrijventerreinen Beschrijving terreinen Economische Effect Rapportage (EER) Uitbreidingen en ontwikkelingen Detailhandel Detailhandelsvisie Westvoorne Ambulante handel Overige werklocaties ZZP’ers Private zorginstellingen Afsluiting Risicoparagraaf
Per (sub)sector zal een beschouwing gegeven worden van de huidige economische stand van zaken binnen dit gebied. Elke beschouwing wordt afgesloten met de paragraaf ‘ontwikkelrichting’. Onder dit kopje worden de gewenste ontwikkelingen voor de lange termijn weergegeven. De hoofdpunten worden weergegeven als beleidslijnen. De beleidslijnen zijn de concrete doelen die de gemeente zich heeft gesteld tot en met 2015. In het actieplan van bijlage 1 worden de beleidslijnen concreter uitgewerkt en weggezet in de tijd. Bijlage 2 geeft een overzicht van alle overleggen die gevoerd zijn om tot deze nota te komen.
11
Hoofdstuk 2. Economie in beeld In dit hoofdstuk wordt het economische beeld van Westvoorne geschetst. Op deze manier wordt de context neergezet waarin het economische programma van de gemeente past. Op basis van deze gegevens en het toekomstperspectief wordt het economische beleid ontwikkeld. De belangrijkste bronnen voor deze gegevens zijn het recente woningmarktonderzoek van Stec Groep, de Economische Monitor Voorne-Putten die in 2010 ontwikkeld is in opdracht van het SVP en een onderzoek van I&O Research uit 2012 naar de economie in Westvoorne. Paragraaf 2.1 geeft een overzicht van de bevolkingsopbouw en de prognose voor de komende jaren. Paragraaf 2.2 gaat in op de werkgelegenheid in de gemeente. De laatste paragraaf gaat in op de lokale economie.
2.1 Bevolkingsopbouw Gemeente Westvoorne ligt in een krimpregio wat betreft inwonersaantallen. Op het gehele eiland Voorne-Putten lopen de inwonersaantallen terug, Westvoorne is hier geen uitzondering op. Onderstaande tabel geeft een goed overzicht van het teruglopende inwonersaantal. bevolking op 1 januari 14.243 14.224 14.128 14.084 14.031 14.057
2005 2006 2007 2008 2009 2010 gemiddeld Bron: CBS (2011)
Geboorteoverschot 8 -44 -31 -20 -39 -57 -31
vestigingsoverschot exclusief correcties -24 -51 -23 -31 63 -10 -13
administratieve bevolkingsgroei correcties -3 -1 10 -2 2 2 1
-19 -96 -44 -53 26 -65 -42
Tussen 2005 en 2010 kromp de bevolking gemiddeld met 42 personen per jaar. Onderstaand figuur laat de ontwikkelingen voor de kernen Oostvoorne en Rockanje zien. Hieruit valt op te maken dat de bevolkingsdaling voornamelijk in Rockanje plaatsvindt. Een versterking van de lokale economie kan meehelpen om deze trend om te keren. Bevolkingsontwikkeling per kern
Jaarlijkse bevolkingsontwikkeling per kern
Bron: CBS (2011)
Bron: CBS (2011)
12
Op basis van de gegevens van Primos (2011) zal het aantal huishoudens tot 2016 blijven groeien. Daarna daalt het aantal huishoudens rond 2020 tot het huidige aantal van circa 6.100 huishoudens om daarna vervolgens verder af te nemen. Dit kan voor een deel verklaard worden door de veranderende samenstelling van de huishoudens. De verandering leidt vooral tot veel senioren, tussen 2012 en 2022 komen er circa 300 alleenstaande en paren van 75 jaar en ouder bij. De afname zit zowel in het aantal alleenstaanden en paren tussen de 55 en 74 jaar (na 2017) en in het aantal gezinnen (aantal gezinnen neemt op dit moment al af).
Bron: Primos (2011)
Voorne-Putten staat bekend als anticipeerregio. Dit houdt in dat de verwachting is dat het bevolkingsaantal op het eiland de komende jaren gaat dalen. In Westvoorne is deze trend al een beetje zichtbaar. De komst van de Tweede Maasvlakte (verwachtte ingebruikstelling is 2015) biedt een kans om deze trend deels te verzachten. Onderstaande tabel is afkomstig van het woningmarktonderzoek en geeft een goed beeld van de verwachte effecten van de Tweede Maasvlakte qua werkgelegenheid en bevolkingsgroei. De rode cirkel geeft aan dat de prognose is dat 150 tot 300 nieuwe werknemers van de Tweede Maasvlakte met hun gezin naar Westvoorne zullen verhuizen. beschrijving aantal directe en indirecte banen Tweede Maasvlakte tot 2020 aandeel hoogopgeleiden aandeel hoogopgeleiden Tweede Maasvlakte die niet in de buurt wonen aandeel hoogopgeleiden dat bereid is om te verhuizen scenario
aandeel directe indirecte banen 30% van totaal aantal banen circa 40%
40 tot 65% 50% kiest voor Westvoorne
tot 2020 3.300 3.300-5.000 6.600-8.300 2.000-2.500
2020-2030 2.900 2.900-4.400 5.800-7.300 1.700-2.200
800-1.000
700-900
300 tot 650
300-600
150-300
150-300
Bron: Woningmarktanalyse De Drenkeling, Stec Groep (2012)
Het gestandaardiseerde inkomen per huishouden is in Westvoorne hoger dan in de rest van Voorne-Putten, en zelfs Nederland. Gemiddeld verdient een huishouden in Westvoorne €29.000 (in 2007) ten opzichte van €25.500 op Voorne-Putten en €23.300 in heel Nederland. Onderstaand figuur geeft hier een goed beeld van. Westvoorne heeft relatief veel huishoudens met een inkomen tussen de 8e (hoger dan €36.600) en 10e 10% groep. Uit deze kerngegevens ontstaat het beeld dat de Westvoornse bevolking voornamelijk is opgebouwd uit een oudere, hoogopgeleide en goed verdienende bevolking.
13
2.2 Werkgelegenheid In 2009 bestond de beroepsbevolking (iedereen tussen de 15 en 65 jaar die in staat is om te werken) in gemeente Westvoorne uit 5900 personen. In vergelijking tot 2005 (8400 personen) is dit een afname van 29,8%. Deze scherpe daling is (deels) te verklaren door de vergrijzing en ontgroening (jongeren en starters trekken weg naar andere gemeenten om te wonen) van de bevolkingsopbouw van de gemeente. De netto arbeidsparticipatie bedraagt 67%, dit is een lichte stijging ten opzichte van 2005 met 2%. Dit houdt in dat 67% van de beroepsbevolking ook daadwerkelijk betaald werk verricht. Dat komt neer op 3953 personen. In de onderstaande tabel zijn de resultaten uit een pendelonderzoek van de provincie (2009) weergegeven. Deze tabel geeft de gemeenten weer waar de inwoners van Westvoorne werken. Werklocatie Bernisse Brielle Hellevoetsluis Spijkenisse Westvoorne Totaal Voorne-Putten Rotterdam Overig Zuid-Holland Totaal
Percentage 0.9% 5.7% 6.6% 7.2% 35.6% 55.8% 30.1% 14.1% 100%
Bron: Pendelonderzoek (Provincie Zuid-Holland, 2009)
I&O Research gaat in hun onderzoek naar de lokale economie van Westvoorne ook in op de pendelgegevens van Westvoorne. Zij berekenen dit aan de hand van de werkgelegenheidsfunctie. De werkgelegenheidsfunctie geeft aan of een gemeente meer een werk- of een woongebied is. Het wordt berekend door de werkgelegenheid te delen door het aantal inwoners tussen de 15 en 65 jaar. Een hoge functie betekent dat de werkgelegenheid groter is dan de beroepsbevolking, dit duidt op een inkomende pendel. Als de werkgelegenheid kleiner is dan de beroepsbevolking, dan zal een deel van de bevolking elders een baan moeten zoeken (een uitgaande pendelstroom). Gemeente Westvoorne heeft een lage werkgelegenheidsfunctie, circa 36 procent. Zoals te verwachten heeft een relatief kleine gemeente als Westvoorne meer uitgaande dan inkomende pendel. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met het pendelonderzoek van de provincie uit 2009. Het aanbod van het aantal banen binnen de gemeente is in de periode 2005-2009 blijven schommelen tussen de 3200 en 3300 arbeidsplaatsen. Ongeveer 36% van de werkzame beroepsbevolking van Westvoorne is werkzaam in de eigen gemeente, in 2009 kwam dit neer op circa 1500 inwoners. Het merendeel van de werkende inwoners van Westvoorne (circa 2500) werkt dus buiten de gemeente. Als inwoners van Westvoorne elders werken, is dat vooral in Rotterdam (circa 1300 inwoners, dit is inclusief het gehele havengebied), Hellevoetsluis (circa 500 inwoners), Brielle en Spijkenisse (beide circa 300 inwoners). Verder wordt er door kleine aantallen inwoners gependeld tussen Westvoorne en Middelharnis,
14
Schiedam, Rozenburg, Bernisse, Maassluis, Goedereede, Capelle aan den IJssel en Den Haag. Daarnaast kan er gekeken worden naar de inkomende pendel. 1500 inwoners werken in Westvoorne, dit betekent dat circa 1700 banen in de gemeente ingevuld worden door werknemers van buiten de gemeente. Uit de Economische Monitor blijkt dat de meeste werknemers uit Hellevoetsluis komen (circa 375) en op de voet gevolgd door Brielle (circa 300 werknemers). Verder komen er circa 150 werknemers uit Spijkenisse en ongeveer 100 uit Bernisse. Dit is een totaal meer dan 900 personen die wonen op Voorne-Putten en werkzaam zijn in Westvoorne. Dit houdt in dat er nog aanzienlijk veel werknemers afkomstig zijn van andere locaties. Hierbij valt vooral te denken aan gemeente Rotterdam (voornamelijk Rozenburg en Hoogvliet) en de zuidelijkere eilanden (voornamelijk Goeree-Overflakkee).
2.3 Lokale economie In 2012 heeft het onderzoeksbureau I&O Research in opdracht van de gemeente een onderzoek verricht naar de lokale economie van Westvoorne. In deze paragraaf worden de gemeentebrede resultaten beschreven. In de volgende hoofdstukken worden de resultaten per economische sector beschreven. In totaal telt de gemeente Westvoorne in 2011 719 vestigingen en 3.355 banen. Uit het onderzoek blijkt ook dat er 325 zelfstandige zonder personeel (ZZP’ers) actief zijn in de gemeente. Dit houdt in dat er 394 bedrijven met personeel gevestigd zijn in Westvoorne. De zakelijke dienstverlening is in de periode 2007-2011 relatief hard gegroeid, zowel qua vestigingen als werkgelegenheid. Ook de sectoren groot- en detailhandel en de zorg zijn gegroeid. De werkgelegenheid in de landbouw is absoluut gezien het sterkst afgenomen. In de bouwsector, waar het aantal vestigingen is toegenomen en het aantal banen afgenomen, is de landelijke trend zichtbaar van verzelfstandiging van bouwpersoneel. In de onderstaande tabel wordt het aantal vestigingen en banen per sector weergegeven, evenals de ontwikkeling hiervan in de periode 2007-2011. Sectoren Landbouw
Vestigingen 2011 98
Banen 2011 420
Vestigingen ’07-‘11 -3
Banen ’07-‘11 -302
Industrie
29
138
5
4
Bouwnijverheid
60
197
7
-19
Groot- en detailhandel
155
716
11
92
Vervoer en opslag
19
156
-5
10
Horeca
50
325
-2
10
Informatie en communicatie
12
24
2
4
Zakelijke dienstverlening
143
412
31
101
Overheid en onderwijs
26
303
0
-19
Zorg
56
521
18
26
Cultuur, sport en recreatie
22
50
6
5
Overige dienstverlening Totaal
49
93
3
2
719
3.355
73
-86
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
De sector groot- en detailhandel is, zowel wat betreft de bedrijvigheid als de werkgelegenheid, de grootste in Westvoorne. Andere sectoren die voor veel werkgelegenheid zorgen zijn de zorg, de zakelijke dienstensector en de landbouw. De zorg en de overheid- en onderwijssector verzorgen veel banen met relatief weinig vestigingen. Voor de zakelijke dienstverlening geldt juist dat er veel kleine vestigingen actief zijn, 15
waaronder veel (ZZP’ers). Onderstaand figuur geeft de verschillende aandelen qua werkgelegenheid en vestigingen van de sectoren in de economie weer. 25% vestigingen banen
20% 15% 10% 5% 0%
Overi ge di enstverleni ng
Cultuur, sport en recreati e
Zorg
Overhei d en onderwi j s
Zakeli j ke di enstverleni ng
Informati e en communi cati e
Horeca
Vervoer en opslag
Groot- en detai lhandel
Bouwni j verhei d
Industri e
Landbouw
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Het laatste figuur geeft de ontwikkeling van het totaal aantal banen en vestigingen weer in Westvoorne in de periode 2007-2011. Vanaf 2008 is de werkgelegenheid in de gemeente gekrompen. In 2010 is weer een lichte toename waar te nemen. De groei van het aantal vestigingen is in 2009 gestagneerd, om in 2010 weer toe te nemen. Deze tendens ligt in lijn met de landelijke ontwikkelingen. Index werkgelegenheid en vestigingen Westvoorne (2007=100) 120 vest igingen
115
banen
110 105 100 95 90 2007
2008
2009
2010
2011
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
16
Hoofdstuk 3. De regio In hoofdstuk drie wordt een overzicht gegeven van het economische beleid van de hogere bestuurslagen en daardoor kaderstellend is voor het economische beleid van de gemeente. Het hoofdstuk is ingedeeld in drie paragrafen. Elke paragraaf behandelt een aparte bestuurslaag. Paragraaf 3.1 gaat in op het beleid van het hoogste bestuursorgaan, het Rijk. In paragraaf 3.2 worden vervolgens de verschillende bovenregionale bestuursorganen behandeld, de Provincie, de Zuidvleugel en de Metropoolregio. In paragraaf 3.3 wordt afsluitend de samenwerking op het eiland Voorne-Putten beschreven.
3.1 Het Rijk Het Rijk is het hoogste bestuursorgaan in Nederland. Op het gebied van economie is voornamelijk het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) actief. De strategie tijdens het kabinet Rutte I van het ministerie is samen te vatten in onderstaande punten. De afspraken in het regeerakkoord van Rutte II wijzen op een continuering van dit beleid.
Een concurrerend ondernemingsklimaat. Bijvoorbeeld door minder en betere regels en een ondernemend fiscaal beleid; Gericht beleid voor innovatie en ondernemerschap, zodat bedrijven gesteund worden daar waar dat echt nodig is. EL&I is daarbij hét overheidsloket voor bedrijven op het terrein van innovatie, export en financiering. Topgebieden, zoals de chemie, water en energie krijgen daarbij extra aandacht door het scheppen van de juiste voorwaarden; Een agrofoodsector van wereldformaat. Door investeringen in innovatie en verduurzaming wordt die positie verder versterkt; Energie die schoon is en zeker blijft stromen. Schone energie is niet alleen noodzaak het is tevens een prachtig exportproduct; Ondernemen met oog voor de natuur en dierenwelzijn. Zo ontstaat evenwicht tussen economie en ecologie.
Deze strategie heeft geleid tot twee sporen. Ten eerste heeft het ministerie een topsectorenbeleid opgesteld. De volgende topsectoren worden onderscheiden: agrofood, tuinbouw en uitgangsmaterialen, high tech, energie, logistiek, creatieve industrie, life sciences, chemie en water. Dit zijn sectoren waarin Nederland wereldwijd sterk is en waarvoor het Rijk extra aandacht heeft. Kabinet Rutte II gaat verder met het uitbouwen van het topsectorenbeleid. Ten tweede wordt geprobeerd het ondernemersklimaat voor het MKB te verbeteren. Dit wordt voornamelijk gedaan door middel van regeldruk vermindering en lastenverlichting voor ondernemers. Naast het stimuleringsbeleid van het Rijk, is er ook rijksbeleid en wetten waaraan de gemeente zich te houden heeft. Een recent voorbeeld hiervan is de wijziging van de Winkeltijdenwet waardoor de lokale winkeltijdenverordening in 2011 aangepast moest worden. 3.1.1 Ontwikkelrichting Wat betreft de economische strategie vanuit het Rijk, zijn er weinig interessante ontwikkelingen voor de ondernemers in Westvoorne. Het topsectorenbeleid is tot nu toe voornamelijk gericht op de grotere bedrijven en instellingen. Tot op heden is niet bekend in welke mate MKB bedrijven (alle bedrijven in Westvoorne vallen in deze categorie) kunnen profiteren van dit beleid. Daarom worden de initiatieven voor het stimuleren van het
17
ondernemersklimaat gevolgd en indien nodig zal de gemeente hierop inspelen. Het kabinet Rutte II zit op het moment van schrijven te kort om nieuw beleid ontwikkeld te hebben.
3.2 Bovenregionaal Er zijn verschillende bovenregionale organisaties actief die relevant zijn voor het beleidsveld economie. Ten eerste de Provincie (3.2.1) en als tweede de Metropoolregio (3.2.2). Onder het laatste kopje wordt ook De Zuidvleugel en de Stadsregio Rotterdam - Rijnmond geschaard. 3.2.1 Provincie Zuid-Holland De belangrijkste wettelijke taak van de Provincie ligt op het gebied van ruimtelijke ordening. Door middel van de Provinciale Structuurvisie (PSV) geeft de provincie sturing aan de ruimtelijke ontwikkelingen in de verschillende gemeenten. Daarnaast heeft de provincie een eigen economische beleidsvisie. Met het ruimtelijke beleid stuurt de provincie op een optimaal gebruik van de ruimte voor bedrijvigheid. Er komen in principe geen nieuwe bedrijventerreinen, het accent ligt op herstructurering en gebruiksintensivering. Mobiliteit, innovatie en duurzame herstructurering hebben hierbij bijzondere aandacht. Daarnaast heeft de provincie nadrukkelijk aandacht voor leegstand van kantoren. Het versterken van de greenports is gericht op de realisatie en het behoud van het areaal binnen de concentratiegebieden (glastuinbouw, bollenteelt en boomteelt). In het Hoofdlijnenakkoord 2011 – 2015: ’Zuid-Holland verbindt en geeft ruimte’ is economie als een van de prioritaire opgaven benoemd. In dit akkoord sluit de provincie aan bij het topsectoren beleid van het Rijk. De provincie zet vooral in op verdere versterking van internationaal concurrerende en stuwende economische clusters zoals Medical Delta, water/deltatechnologie, greenports en biochemie. In de Beleidsagenda Regionale Economie en Energie 2012-2015 is het hoofdlijnenakkoord voor deze onderwerpen verder uitgewerkt. 3.2.2 Metropoolregio/ Zuidvleugel Gemeente Westvoorne is onderdeel van de Stadsregio Rotterdam - Rijnmond. De Stadsregio is een samenwerkingsverband van 15 gemeenten in het Rijnmond gebied. De Stadsregio is een gemeenschappelijke regeling die is opgezet door middel van de WGR+ wetgeving. Begin 2012 heeft de Tweede Kamer besloten om deze wetgeving per 1 januari 2013 stop te zetten waardoor de basis van de Stadsregio wegvalt. Daarom is er voor gekozen om per 1 januari 2013 samen te gaan met het Stadsgewest Haaglanden in de Metropoolregio Rotterdam – Den Haag (MRDH). Na de val van het Kabinet Rutte I is dit wetsvoorstel controversieel verklaard waardoor het afschaffen van de WGR+ regeling uitgesteld is. Hiermee is de druk achter het oprichten van de Metropoolregio verdwenen. Het regeerakkoord van het kabinet Rutte gaat niet in op de toekomst van de Metropoolregio. De overheden die het proces van de oprichting trokken hebben echter besloten het initiatief in eigen hand te houden en door te gaan met de oprichting van de Metropoolregio. Momenteel wordt er op gericht om in 2014 van start te gaan. Alle topsectoren die door het Rijk benoemd zijn, hebben een kern in de Metropoolregio. De Rotterdamse en Haagse regio vullen elkaar goed aan en kunnen samen een compleet vestigingsmilieu bieden aan bedrijven uit alle sectoren. Die complementariteit wil de Metropoolregio benutten om de potentie voor economische groei duurzaam te verzilveren. De overkoepelende economische visie voor de Metropoolregio wordt inhoudelijk gevormd door de Economische Agenda Zuidvleugel 2012 – 2015 (EAZ) die Rotterdam, Den Haag en de provincie Zuid-Holland hebben opgesteld, in afstemming met Delft, Leiden en de Drechtsteden. Deze agenda sluit aan op de nationale topsectoren. De activiteiten in de economische pijler van de MRDH dragen direct en indirect bij aan de verwezenlijking van de 18
EAZ. Direct door de aandacht voor eenduidige promotie en acquisitie, indirect door gerichte verbetering van het vestigingsklimaat. Om de noodzakelijke economische groei zeker te stellen worden voor de metropoolregio specifieke economische taken onderscheiden ter versterking van het vestigingsklimaat. Het gaat dan om eenduidige promotie en acquisitie, en afstemming op het gebied van werklocaties (kantoren, bedrijventerreinen, detailhandel en leisure). De 24 gemeenten in het metropoolgebied werken vanuit eigen kracht samen aan de uitvoering van deze agenda, samen met de provincie Zuid-Holland. De samenwerking is per onderwerp op maat gemaakt: het gaat over afstemmen en kennisdelen, over gezamenlijke projecten, of de gezamenlijke uitvoering van economische taken. Daarbij is per onderwerp niet elke gemeente in gelijke mate betrokken: de samenwerking betreft een bepaald gebied binnen de metropoolregio, wordt thematisch aangevlogen of betreft het hele metropoolgebied. Vanzelfsprekend zijn waar nodig partners van buiten de MRDH betrokken. 3.2.1 Ontwikkelrichting De ontwikkelingen bij de Provincie en de Metropoolregio zullen aandachtig gevolgd worden door de gemeente. Gezien de focus op topsectoren en economische clusters zal dit niet snel invloed hebben op de economie van Westvoorne. Dit beleid richt zich op sectoren die niet op grote schaal in Westvoorne aanwezig zijn. Mogelijk dat individuele bedrijven wel aansluiting kunnen vinden bij dit beleid. Indien gewenst kan de gemeente op aanvraag hier ondersteuning bij bieden. Daarnaast zal Westvoorne actief meedoen in de vraagstukken over regionale afstemming en herstructurering. Voornamelijk op het gebied van afstemming en promotie voor leisure liggen er belangen en mogelijkheden voor de gemeente.
3.3 Samenwerking Voorne-Putten (SVP) Op het niveau van Voorne-Putten wordt samengewerkt in de Samenwerking Voorne-Putten (SVP). In het SVP wordt over verschillende beleidsvelden gesproken, waaronder economie en recreatie en toerisme. Voor beide onderwerpen is een portefeuillehoudersoverleg waarin de overkoepelende onderwerpen besproken worden. Voor beide onderwerpen gaat aan het bestuurlijk overleg een ambtelijke werkgroep vooraf die de onderwerpen inhoudelijk voorbereidt. 3.3.1 Economie Intensievere samenwerking op het gebied van economie is één van de speerpunten van het SVP. De ambtelijke werkgroep komt eens in de zes weken bij elkaar, tijdens dit overleg wordt iedereen bijgepraat over de economische ontwikkelingen in de verschillende gemeente. Indien nodig wordt gezocht naar afstemming tussen de ontwikkelingen. Grensoverschrijdende onderwerpen worden in gezamenlijkheid opgepakt. Het overleg heeft geleid tot de volgende twee deelprojecten: Economische Monitor voor Voorne-Putten: De Economische Monitor is in 2010 gerealiseerd. De monitor geeft een goed beeld van de economie op Voorne-Putten en per gemeente. Naast de papieren versie bestaat een interactieve site waarop de gegevens opgevraagd kunnen worden. De monitor is in 2011 bijgewerkt, dit zal in 2013 weer gebeuren. Regionale bedrijventerreinen: Op Voorne-Putten staan drie regionale bedrijventerreinen in de planning, namelijk Kickersbloem 3, Brielle-ster en Bernisse-ster. Om te voorkomen dat de terreinen tegelijk worden aangelegd waardoor er onderlinge concurrentie ontstaat, is de werkgroep opgezet om tot afstemming te komen. Afgesproken is dat Kickersbloem 3
19
als eerste ontwikkeld wordt. De andere terreinen worden verder in de toekomst pas ontwikkeld. 3.3.2 Toerisme en Recreatie (T&R) De overleggen op het gebied van toerisme en recreatie volgen dezelfde structuur als de overleggen voor economie. De basis voor de ontwikkelingen op T&R gebied is het Masterplan Recreatie & Toerisme Voorne-Putten/Rozenburg uit 2001. Maar ook het Convenant Stimulering Toerisme Voorne-Putten/Rozenburg 2008 – 2011 is een belangrijke leidraad. De belangrijkste visie uit het Masterplan is om te komen tot een “Park-Eiland”. De filosofie hierachter is dat Voorne-Putten als geheel een aantrekkelijke locatie is voor toeristen en recreanten. Daarom moeten de vijf gemeenten zich meer als geheel gaan presenteren. De verdere uitvoering van het plan is tot 2010 stil blijven liggen, maar de visie van het ParkEiland werd nog steeds breed ondersteund. In 2010 is dit plan daarom weer actief opgepakt en worden verschillende voorstellen uitgewerkt. De vernieuwde doelstellingen worden weergegeven in de notitie Toerisme en Recreatie van het SVP van begin 2011. Begin 2012 is deze notitie uitgewerkt in een regionaal werkplan. De drie hoofdthema’s zijn promotie (branding en marketing), afstemming (intensievere samenwerking) en kansen (in de markt en voor de overheid). Vanuit dit werkplan worden zowel grote projecten zoals een regionale marketing voor het eiland als kleine projecten zoals de ontwikkeling van vijf toeristische overstap punten (TOP’s) op het eiland opgepakt. 3.3.3 Ontwikkelrichting Op economisch gebied zal de gemeente zich blijven inzetten voor een betere regionale samenwerking. De goede afstemming voor de regionale bedrijventerreinen kan hierbij als voorbeeld dienen. Op dit onderwerp is het gelukt constructieve afspraken te maken (eerst ontwikkeling en uitgifte Kickersbloem 3, de andere regionale bedrijventerreinen volgen later; zie paragraaf 3.3.1). Het doel is om te komen tot een breed gedragen strategische economische agenda voor het eiland Voorne-Putten. Deze agenda moet de basis zijn voor de samenwerking van de komende jaren. In deze agenda moeten de ambities en doelen voor de regionale economie op middenlange termijn verwoord worden. Momenteel zijn er veel regionale ontwikkelingen met een economisch raakvlak, waaronder de anticipeerregio en de vergrijzing. Daarnaast zijn er een aantal regionale bestuurlijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld oprichting Metropoolregio) waar Voorne-Putten zich beter kan profileren met een breed gedragen strategische agenda. In deze agenda moeten ook keuzes gemaakt worden welke onderwerpen het beste regionaal opgepakt kunnen worden en welke lokaal. Beleidslijn 1. De gemeente zet zich in om tot een breed gedragen strategische economische agenda voor Voorne-Putten te komen. Een belangrijke ontwikkeling voor de toekomst is de komst van de Tweede Maasvlakte. De komst hiervan geeft mooie kansen voor Voorne-Putten. Naast extra werkgelegenheid en een mogelijke vraagstijging naar woningen op Voorne-Putten, brengt de Tweede Maasvlakte ook ondersteunende bedrijvigheid mee dat zich wil vestigen op of in de buurt van de Tweede Maasvlakte. Hierbij moet gedacht worden aan bedrijven waarvoor het wenselijk is om in de buurt van het havengebied gevestigd te zijn, maar niet noodzakelijk ín het havengebied. Een voorbeeld hiervan is een bedrijf dat gespecialiseerd is in spoedreparaties van zeecontainers. De directeur van Deltalinqs en het Havenbedrijf hebben inmiddels aangegeven graag in gesprek te gaan met de gemeenten op Voorne-Putten om te praten over de mogelijke vestiging van bedrijven. Voor de gemeenten op Voorne-Putten ligt hier een kans om ervoor 20
te zorgen dat deze bedrijven zich op Voorne-Putten vestigen. Dit kan een positief effect hebben op de lokale werkgelegenheid en vermindert de hoeveelheid forenzen op het eiland. Westvoorne zal zich daarom inspannen om een gezamenlijke acquisitie voor deze nieuwe bedrijvigheid vanuit de Tweede Maasvlakte op te zetten. De voorkeur gaat uit voor een gezamenlijke acquisitie omdat Westvoorne als afzonderlijke gemeente niet veel (uitbreidings)mogelijkheden te bieden heeft aan bedrijven op de Tweede Maasvlakte. Als eiland kan een vollediger pakket aangeboden worden qua vestigingsmogelijkheden en bedrijfsruimte. Wanneer de overige SVP gemeenten hier niet in meegaan, zal Westvoorne een eigen acquisitieplan opstellen. Beleidslijn 2. De gemeente zet zich in voor een gezamenlijke acquisitie met de andere SVP gemeenten om dienstverlenende en ondersteunende bedrijven ten behoeve van de Tweede Maasvlakte naar Voorne-Putten te halen. Op het gebied van toerisme en recreatie is er tot 2010 relatief weinig gebeurd. De ontwikkelingen op regionaal niveau hebben zich voornamelijk beperkt tot kleine uitvoeringsprojecten zoals thematische fietsroutes. Economisch gezien is vooral de “ParkEiland” visie en de daaraan gekoppelde gezamenlijke promotie een interessante ontwikkeling. Naar aanleiding van het regionale werkplan van begin 2012 is in de loop van 2012 actief aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een merk voor Voorne-Putten. Het adviesbureau Hollandspoor begeleidt dit traject en begin 2013 wordt een eindrapport verwacht. Westvoorne zal zich de komende jaren blijven inzetten om de “Park-Eiland” visie verder uit te werken en in te zetten met de andere gemeenten. Een betere promotie van het eiland Voorne-Putten kan een stimulans vormen voor de regionale economie wanneer op deze manier meer toeristen en recreanten aangetrokken worden. Zeker voor de economie van Westvoorne kan dit een grote stimulans zijn, aangezien deze voor een belangrijk deel uit toeristische inkomsten bestaat. Beleidslijn 3. De gemeente zet steviger in op een sterke overkoepelende marketing en promotie van het recreatieve product op Voorne-Putten.
21
Hoofdstuk 4. Toerisme en recreatie Toerisme en Recreatie (T&R) is in Westvoorne een beleidsveld op zichzelf. In de vorm van de nota ‘Westvoorne Natuurlijk-Actief!’ heeft de gemeente al een beleidsnota over dit onderwerp. In deze nota wordt het belang van T&R voor de gemeentelijke economie beschreven en de stappen die gezet worden om dit te faciliteren. Het gemeentelijke beleid voor T&R zal dus niet uitgebreid beschreven worden, alleen op welke manieren de economische kant van de sector gestimuleerd wordt. De sector Toerisme en recreatie is van groot belang voor de economie van Westvoorne, dit blijkt onder andere uit een onderzoek van Ecorys uit 2009. Uit dit onderzoek blijkt dat er jaarlijks €275 miljoen wordt uitgegeven in de sector T&R op Voorne-Putten. Daarnaast is de sector goed voor 2700 voltijdbanen op het eiland, dit betekent gemiddeld 1 op de 10 banen. Gemeente Westvoorne is hierin de koploper, 33% van de werkgelegenheid in de gemeente is gerelateerd aan de sector T&R. Uit deze cijfers blijkt het grote belang van de sector voor de gemeente. Uit het onderzoek van I&O Research blijkt dat de sector toerisme en recreatie in Westvoorne bestaat uit 85 vestigingen en 379 banen, dit is 12 procent van het totaal aan vestigingen en 11 procent van de totale werkgelegenheid in de gemeente. Deze cijfers zijn aanzienlijk lager dan het onderzoek van Ecorys. Dit komt omdat Ecorys ook alle banen heeft meegerekend die indirect gerelateerd zijn aan recreatie en toerisme. Bijvoorbeeld extra werkgelegenheid in de detailhandel. De horecasector genereert de meeste banen in de gemeente, gevolgd door logiesverstrekking. De sector toerisme en recreatie heeft per saldo een zeer kleine groei doorgemaakt in de periode 2007-2011. Het aantal banen in de horecasector is absoluut gezien het hardst gegroeid, het aantal vestigingen is echter afgenomen. De subsectoren logiesverstrekking en vervoer hebben banen ingeleverd. Vestigingen 2011 10
Banen 2011 15
Vestigingen ’07-‘11 +1
Logiesverstrekking
16
152
+1
-10
Horeca
33
171
-3
+19
Vervoer
8
20
-1
-4
Sport
14
17
+5
+2
Subsectoren Detailhandel/ groothandel
Banen ’07-‘11 +1
Overig toerisme en recreatie
4
4
0
-3
Totaal toerisme en recreatie
85
379
+3
+5
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Onderstaand figuur geeft de ontwikkeling van de sector toerisme en recreatie weer in de periode 2007-2011. In 2008-2009, het begin van de economische crisis in Nederland, kent de sector een dip. Vervolgens is de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de toeristischrecreatieve sector weer gegroeid, het aantal vestigingen procentueel meer dan het aantal banen.
22
106
vesti gi ngen banen
104
102
100
98
96 2007
2008
2009
2010
2011
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
4.1 Toeristisch en recreatief beleid In de recreatienota ‘Westvoorne Natuurlijk-Actief!’ zijn de beleidslijnen tot 2020 uitgezet. Hierin zijn vijf doelen geformuleerd die met dit nieuwe beleidsplan bereikt moeten worden:
Verbreden toeristisch-recreatief profiel Westvoorne: Naast de aandacht voor bestaande doelgroepen uit groot Rijnmond, mede door productaanpassing of –ontwikkeling, de aandacht richten op specifieke nieuwe doelgroepen die goed passen bij ‘Westvoorne Natuurlijk-Actief!’ (dit zijn met name verblijfstoeristen, extreme sporters, natuurliefhebbers, ruiters en senioren).
Behoud en versterking oorspronkelijk karakter Westvoorne: In december 2009 is de Toekomstvisie voor de gemeente Westvoorne vastgesteld. Ook hierin ligt verankerd dat behoud van het oorspronkelijke groene en dorpse karakter voorop staat. Certificering met Quality Coast kan ondersteunen bij het behouden van oorspronkelijkheid. Door het behalen van het Quality Coast keurmerk krijgt de gemeente Westvoorne internationale erkenning in zijn streven naar de hoogste kwaliteit in mens- en natuurvriendelijk toerisme. In 2011 is de Award uitgereikt aan de gemeente. Westvoorne heeft de Quality Coast Gold Award gewonnen en staat daarmee in de top 10 van duurzame kustgemeenten van Europa. In 2013 zal de gemeente de Quality Coast Award opnieuw aanvragen.
Impuls aan de economie van Westvoorne: Toerisme en recreatie zorgen voor bestedingen en genereren werkgelegenheid voor veel mensen in de gemeente. Actieve ondernemers (onder andere hotels en strandpaviljoens) hebben aangetoond dat innovatie door nieuwe investeringen een gezond rendement opleveren in Westvoorne. Een recent voorbeeld hiervan binnen de gemeente is Paviljoen aan Zee. Meer verblijfstoerisme (of een langer verblijf) is goed voor de lokale economie. Vanuit de gemeentelijke overheid is een voorwaardenscheppend beleid gewenst.
Focus op kwaliteit: Westvoorne wil niet tegen alle kosten meer mensen aantrekken. Met ‘Westvoorne Natuurlijk-Actief!’ kiest de gemeente voor duurzame groei. Hier kunnen selectief nieuwe segmenten gasten aan toe worden gevoegd, het gaat dan voornamelijk om verblijfstoeristen maar ook bepaalde typen dagrecreanten. Westvoorne zet voor verdere groei in toerisme in op kwaliteit (van de voorzieningen maar ook de blijvende kwaliteit van de natuurgebieden), variatie en duurzaamheid boven kwantiteit.
23
Bevorderen van samenhang in het toeristisch-recreatieve aanbod Westvoorne: Westvoorne wil de samenhang in het toeristisch-recreatieve aanbod bevorderen, niet alleen in Westvoorne, maar ook op Voorne-Putten. Daarbij gaat het ondermeer om ketenvorming en samenhang tussen trekkers in de regio (met name de combinatie verblijfsgasten en strandgasten in Westvoorne en de mogelijkheden in de andere gemeenten) als ook samenhang in promotie (arrangementen en routes). Ook betere, maar selectieve en weloverwogen, ontsluiting van het Voornes Duin is van belang. Daarbij wil de gemeente Westvoorne aanjager zijn door het verbeteren van de regionale samenwerking tussen gemeente, VVV, regio Voorne-Putten en het bedrijfsleven, bij voorkeur in de hoedanigheid van Toeristische Ondernemers Platform (TOP) Voorne.
4.1.1 Ontwikkelrichting De beleidslijnen uit de bestaande T&R nota worden hier uiteraard overgenomen als ontwikkelrichting voor de toekomst. Alleen niet alle punten zijn even relevant voor de nota Economisch Beleid. Binnen de sector T&R zijn drie beleidslijnen te onderscheiden waar vanuit een economisch oogpunt op gefocust gaat worden. Beleidslijn 4. De gemeente zal zich actief blijven inzetten voor een duurzame kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatieve profiel van de gemeente. Zoals eerder beschreven is, is T&R een belangrijke economische motor voor de gemeente. Hoe meer mensen komen recreëren in de gemeente, des te meer wordt er uitgegeven in de gemeente. Het verbeteren van de recreatieve aantrekkelijkheid van de gemeente kan een grote stimulans zijn voor de lokale economie. Het streven is om meer erkenning voor dit feit te krijgen en hiernaar te gaan handelen. In het collegeprogramma en de nota wordt gesteld dat het recreatieve profiel verbreed moet worden. Een mogelijkheid hiervoor is een kwaliteitsslag van de verblijfsmogelijkheden. Een mogelijkheid hiervoor kan zijn om de mogelijkheden voor semi-permanente bewoning van verblijfsobjecten door arbeidsmigranten te beperken. Hierdoor worden meer verblijfsobjecten beschikbaar voor recreatieve doeleinden. Maar er liggen ook mogelijkheden bij ‘kleinere’ projecten zoals themafietsroutes. Hierbij zal de nadruk komen te liggen op het verbeteren van de sterke punten van de gemeente, namelijk de recreatie op en rondom het strand en de natuur. Dit wordt verstaan onder de duurzame kwaliteitsverbetering. De focus komt te liggen op recreatieve projecten die de natuurwaarden van Westvoorne gebruiken of benadrukken. Het recreatieve aanbod in Westvoorne moet zich gaan profileren op de hoge mate van duurzaamheid van het aanbod. Samen met de belangrijke partners (Recreatieschap Zuid-Holland, Natuurmonumenten, Zuid-Hollands Landschap, TOP Voorne en de ondernemers) zal gekeken worden welke projecten hiervoor in aanmerking komen. Samen met deze partners zal daarnaast gezocht worden naar manieren om deze investeringen te financieren waarbij het uitgangspunt van de gemeente is om de ontwikkeling over te laten aan de markt. Een belangrijk aandachtspunt voor nieuwe ontwikkelingen zal de mate van duurzaamheid zijn. De natuur is één van de belangrijkste trekpleisters van de gemeente. Toekomstige ontwikkelingen moeten in het teken staan van behoud van deze natuurwaarden. Naast kleine projecten zal de gemeente ook initiatieven stimuleren voor integrale duurzame gebiedsontwikkelingen zolang deze projecten in het teken staan van een verbetering van het recreatieve product van Westvoorne. Wanneer partijen bereid gevonden worden om op een duurzame manier te investeren in de recreatiegebieden, dan zal de gemeente haar best doen om dit vanuit de gemeente te faciliteren. 24
Beleidslijn 5. De gemeente stimuleert initiatieven voor integrale duurzame gebiedsontwikkelingen zolang deze projecten in het teken staan van een verbetering van het recreatieve product van Westvoorne. Een versterkte samenwerking zal, door middel van betere, gezamenlijke, promotie van Westvoorne en het eiland Voorne-Putten als recreatiegebied moeten leiden tot een verhoging van het aantal verblijfs- en dagrecreanten. Meer verblijfsrecreanten betekent meer inkomsten voor de overheid door middel van de toeristenbelasting. Daarnaast zorgen ze, samen met de dagrecreanten, voor meer uitgaven in de gemeente en de regio. Dit is een stimulans voor de lokale economie en het lokale voorzieningenniveau. Momenteel ontbreekt een goede samenwerking tussen de verschillende partijen op recreatief en toeristisch gebied. Er zijn verschillende belangrijke partijen actief die veel initiatieven los van elkaar ontwikkelen. Hierdoor hebben deze initiatieven minder draagvlak en bereik dan met een goede samenwerking mogelijk is. Beleidslijn 6. De gemeente gaat zich hard maken voor meer samenhang en samenwerking in het toeristisch-recreatieve aanbod van Westvoorne met als doelstelling een betere promotie van Westvoorne en het eiland Voorne-Putten als recreatiegebied. De belangrijkste partijen hierbij zijn: De individuele ondernemers die initiatieven ontwikkelen; Zuid-Hollands Landschap en Natuurmonumenten; VVV Zuid-Hollandse Eilanden; TOP Voorne, het overkoepelende ondernemersorgaan op toeristisch gebied; Groenservice Zuid-Holland (GZH) als beheerder van het gebied. Door een gebrek aan samenwerking komt een goede promotie voor het gehele eiland niet goed van de grond. Zoals in het voorgaande hoofdstuk genoemd is, wordt hier nu door de werkgroep Recreatie en Toerisme van het SVP aan gewerkt. Deze beleidslijn bouwt verder op dit gegeven door het belang van een goede onderliggende samenwerking tussen de stakeholders te benadrukken. Wanneer de partijen elkaar beter vinden, zullen ideeën eerder gedeeld worden. Ook komen innovatieve projecten eerder tot stand wanneer ondernemers onderling beter samen werken om het te realiseren. Vooral TOP Voorne zal nadrukkelijk betrokken worden bij het realiseren van deze ambitie. Naast het merk voor Voorne-Putten zal de gemeente ook werken aan de marketing van de eigen gemeente. Vanuit de economische invalshoek wordt ervoor gepleit om deze communicatie te richten op het toerisme voor het Badstrand van Rockanje. Het Badstrand van Rockanje is de grootste toeristische trekker van Westvoorne. Het strand van Rockanje is het enige strand in Nederland dat op het zuiden gericht is. Hierdoor komen er elk jaar veel recreanten naar Rockanje voor het strand. Uit een onderzoek van GZH uit 2006 blijkt dat het gaat om 1,5 miljoen bezoekers per jaar. Het strand is daarom een belangrijke economische pijler voor het dorp Rockanje. Veel voorzieningen hier omheen (restaurants, hotels, campings, detailhandel) profiteren van deze grote bezoekersstroom. Het strand biedt dus veel kansen voor Rockanje. Daarnaast is in de vorm van het strand van de Tweede Maasvlakte een sterke concurrent ontstaan. Maar ook de positie van het strand van Hoek van Holland wordt versterkt door de toekomstige verlenging van de metrolijn. Aangezien de doelgroepen voor de stranden van de Tweede Maasvlakte (Voorne-Putten en Rotterdam) en Hoek van Holland (Rotterdam) grotendeels gelijk zijn aan Rockanje, neemt de concurrentie voor het Badstrand dus alleen maar toe de komende jaren. Een betere promotie is daarom 25
belangrijk om het strand van Rockanje op de kaart te houden als aantrekkelijke recreatieplaats.
4.2 Horeca In de tabel aan het begin van dit hoofdstuk is duidelijk te zien dat horeca het grootste aandeel in de werkgelegenheid van de sector recreatie en toerisme heeft, namelijk 45%. Ook vallen de meeste vestigingen onder de categorie ‘horeca’. Namelijk 33 van de 85 vestigingen (39%) is een horecagelegenheid. Dit cijfer wijkt echter af van de 50 vestigingen die in de tabel op pagina 12 worden genoemd. In die tabel worden de logiesverstrekkers namelijk bij de horecagelegenheden gerekend. Hierdoor is dit een belangrijke bedrijfstak in de gemeente en verdient daarmee extra aandacht in deze nota. Het aantal horecavestigingen in Westvoorne ligt onder het landelijke gemiddelde. Het landelijke gemiddelde is 26 vestigingen per 10.000 inwoners. De 14.000 inwoners van Westvoorne zouden daarmee 36 horecavestigingen rechtvaardigen. Dit is een opvallend gegeven gezien de uitstraling van Westvoorne als recreatiegemeente. 4.2.1 Ontwikkelrichting Tot op heden is er niets bekend van de verhoudingen tussen de vraag en het aanbod aan recreatievoorzieningen in Westvoorne. Hetzelfde geldt voor de horeca in de gemeente. Voorkomen moet worden dat er een overaanbod ontstaat met leegstand van horecagelegenheden tot gevolg. Op kleine schaal is dit al waarneembaar met bijvoorbeeld ’T Kotje en de Alpenrose Bar. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de onvoordelige ligging van deze gelegenheden aangezien het aantal vestigingen onder het Nederlandse gemiddelde ligt. Beleidslijn 7. De gemeente gaat een visie opstellen over de spreiding en ligging van toeristische (voornamelijk horeca) voorzieningen in de gemeente. Het opstellen van de visie is niet bedoeld om de ontwikkeling van voorzieningen aan banden te leggen, maar juist bedoeld om de kansen op de markt beter in beeld te krijgen. Dit biedt de kans voor de gemeente om een meer gerichte faciliterende rol te spelen bij nieuwe ontwikkelingen. Deze visie kan als input dienen voor ruimtelijke beleidsstukken zoals bestemmingsplannen en structuurvisies.
26
Hoofdstuk 5. Landelijk gebied Gemeente Westvoorne bestaat voor een groot gedeelte uit landelijk gebied. Wanneer de drie kernen en het strand- en duingebied buiten beschouwing worden gelaten, is de hele gemeente landelijk gebied. Dit is meer dan 59% van het grondoppervlak van de gemeente (gerekend exclusief het water). In dit gebied vinden verschillende soorten bedrijvigheid plaats. Deze bedrijvigheid is onder te verdelen in één groot cluster, het agrarische cluster. Binnen dit cluster zijn verschillende bedrijfstakken te vinden. De glastuinbouw is de meest kapitaalintensieve tak. Daarnaast zijn akkerbouw en veeteelt de belangrijkste bedrijfstakken. Naast het agrarische cluster zijn er nog werklocaties te onderscheiden die geen directe binding hebben met de agrarische sector. Uit het onderzoek van I&O Research blijkt dat in 2011 het landelijk gebied 108 vestigingen en 454 banen bevat, dit is 15 procent van het totaal aan bedrijvigheid en 14 procent van de totale werkgelegenheid in Westvoorne. De subsector ‘teelt van groenten en wortel- en knolgewassen’ genereert de meeste werkgelegenheid en vestigingen, zoals weergegeven in onderstaande tabel. De visserijsector komt niet (meer) voor in de gemeente. De subsector ‘dienstverlening voor de landbouw’ bestaat voornamelijk uit loonbedrijven. Subsectoren
Vestigingen 2011
Banen 2011
abs
%
abs
%
Teelt van granen, peulvruchten en oliehoudende zaden
19
18%
37
8%
Teelt van groenten en wortel- en knolgewassen
47
44%
274
60%
Overige plantenteelt
7
6%
54
12%
Veeteelt
12
11%
18
4%
Combinatie akkerbouw – veeteelt
4
4%
7
2%
Visserij
0
0%
0
0%
Dienstverlening voor de landbouw
9
8%
30
7%
Overig (hoveniersbedrijf, manege)
10
9%
34
7%
Totaal landelijk gebied
108
100%
454
100%
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
In de volgende tabel worden de landbouwtellingen weergegeven uit CBS Statline, die andere sectorindelingen hanteert dan het LISA Vestigingenregister. De glastuinbouw is een belangrijke landbouwsector voor Westvoorne, gevolgd door de akkerbouw. Subsectoren
Aantal bedrijven 2011
Oppervlakte 2011
Ontw, bedrijven ’07-‘11
Oppervlakte ’07-‘11
Glastuinbouw
46
117 hectare
-10
+ 3 hectare
Tuinbouw open grond
27
195 hectare
-7
- 35 hectare
Akkerbouw
39
950 hectare
-3
+ 43 hectare
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
De landelijke trend van schaalvergroting in de glastuinbouw en akkerbouw is ook in Westvoorne goed zichtbaar. Het aantal bedrijven is afgenomen terwijl het aantal hectare is toegenomen. Voor de agrarische bedrijven is deze productievergroting nodig om de investeringen te kunnen dragen die bij de hogere kwaliteitseisen horen.
27
5.1 Agrarisch cluster De agrarische sector is van oudsher een belangrijke bedrijfstak in de gemeente. Het gemeentewapen en de ramen in de raadszaal zijn hier belangrijke herinneringen aan. Hier zijn een aantal redenen voor: de vruchtbare kleigrond, de bijzondere samenstelling van de grond tegen het duingebied aan waardoor bijvoorbeeld aspergeteelt mogelijk is, het gunstige klimaat en de grote hoeveelheid licht. Hierdoor is Westvoorne een goede locatie voor agrarische ondernemingen. Van oudsher wonen en werken er veel kleine, zelfstandige boeren in de gemeente die voornamelijk actief waren in de veeteelt en akkerbouw. Later is hier de glastuinbouw bij gekomen. Door de modernisering- en intensiveringslag die gemaakt is in de sector, zijn veel van de kleine boeren verdwenen. Dit heeft geleid tot grote, moderne bedrijven en meer grootschalige glastuinbouw. Hiermee is de sector gegroeid tot een kapitaalintensieve sector en een grote werkgelegenheidsbron voor de lokale markt. De kleine zelfstandige boeren zijn ondertussen bijna allemaal verdwenen. De agrarische bedrijven zijn uitgegroeid tot volwaardige ondernemingen. Momenteel zit de agrarische sector (en voornamelijk de glastuinbouw) in een mindere periode. De verwachting is echter dat dit een tijdelijke ontwikkeling is. Hier zijn vier redenen voor. Ten eerste blijft de wereldbevolking groeien en daarmee de vraag naar voedsel. Ten tweede zijn grote economieën als India, China en Brazilië sterk gegroeid waardoor de vraag naar voedsel, maar vooral kwalitatief goed voedsel is toegenomen. Ten derde speelt afstand een steeds kleinere rol waardoor de Nederlandse markt voor steeds meer landen interessant wordt. Door deze ontwikkelingen is het de verwachting dat de markt in de toekomst weer zal aantrekken. Ten vierde was een deel van de tijdelijke vraagdaling te wijten aan de crisis met de EHEC-bacterie. Hierdoor heeft het vertrouwen van de consument in de producten een deuk opgelopen. De ondernemers zijn nu hard bezig om dit vertrouwen weer te herstellen en verder te gebruiken om de consumenten te overtuigen van de gezondheid van vers, duurzaam geteeld voedsel. De agrarische ondernemers in Westvoorne moeten gezien worden als een agrarisch cluster. Dit cluster bestaat uit agrarische bedrijven met onderlinge relaties (bijv. veehouders leveren mest aan akkerbouwers en akkerbouwers leveren resten van de oogst als veevoer aan de veehouders), maar vormen ook gezamenlijk een markt voor agrarische derden. Agrarische derden zijn partijen die niet direct produceren maar van essentieel belang zijn voor de agrariërs. Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan leveranciers van grondstoffen, dierenartsen en loonbedrijven. Deze bedrijven hebben een bepaalde afzetmarkt nodig om actief te kunnen blijven in een gebied. Voor een vitale agrarische sector is het daarom van belang dat er genoeg bedrijven in de regio actief blijven om een interessante afzetmarkt te blijven. In deze nota wordt de agrarische sector benaderd vanuit deze cluster gedachte. De beleidslijn die in paragraaf 5.1.1 staat is daardoor van toepassing op het gehele agrarische cluster. Hieronder wordt nog kort ingegaan op de specifieke ontwikkelingen per agrarische bedrijfstak. Glastuinbouw Om het open en groene karakter van het landelijke gebied te waarborgen is in de jaren ’90 het glastuinbouwbeleid ontwikkeld. Dit bestaat enerzijds uit het saneren van het verspreid liggend glas in het buitengebied en anderzijds uit het optimaliseren van het glasintensiveringsgebied Tinte. Dit project wordt gefinancierd door woningbouw op de vrijkomende locaties. Dit glasintensiveringsgebied ligt globaal gezien tussen Oostvoorne en Tinte. In dit gebied wordt de glastuinbouw duurzame mogelijkheden tot uitbreiding geboden. Inclusief de uitbreidingsrechten van de bestaande bedrijven is er maximaal 55 ha beschikbaar voor uitbreiding van de glastuinbouw. De raad heeft 2,6 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het glastuinbouwbeleid, dit krediet is met name 28
gericht op de sanering van het glas. Daarnaast heeft de provincie ter ondersteuning van het beleid een subsidie van 3,5 miljoen euro beschikbaar gesteld aan de gemeente voor het feitelijk saneren van het verspreid liggend glas in het buitengebied. Het doel is 25ha te saneren. Voor het hele project wordt een uitvoeringsperiode van 2010-2020 gehanteerd. Uitgangspunten voor de onderhandelingen met de betrokken tuinders zijn dat het initiatief en het risico bij de ondernemer liggen, de gemeente voert de regie en faciliteert. Akkerbouw Ook bij de akkerbouwbedrijven in Westvoorne is de verandering van arbeidsintensieve naar kapitaalintensieve bedrijven zichtbaar. Met een steeds kleiner wordend aantal werknemers worden steeds meer hectaren akkerland bewerkt. Dit komt voornamelijk door de betere machines die voor het werk gebruikt worden. Hierdoor is in het landschap de verandering zichtbaar van veel boerderijen met enkele hectaren naar een aantal grotere boerderijen met veel hectaren. Hierdoor ontstaan locaties en gebouwen die geen functie meer hebben. Veehouderij Binnen de veehouderijsector is dezelfde trend waarneembaar als bij de akkerbouw. De eisen die gesteld worden aan de veehouderijsector worden steeds hoger. Hierdoor zijn de bedrijven genoodzaakt om te groeien om deze kosten op te kunnen vangen. Tevens is er in Westvoorne een verbod op intensieve (pluim)veehouderij. Overige werklocaties Naast de reguliere agrarische ondernemingen zijn er ook nog andere werklocaties aanwezig in het landelijk gebied. Hierbij dient vooral gedacht te worden aan loonbedrijven, hoveniers en andere dienstverleners. Vaak leveren deze bedrijven diensten aan het agrarische cluster en leveren daarmee een vitale bijdrage aan de sector. Er is geen specifiek beleid voor deze ondernemingen. In het bestemmingsplan wordt de ontwikkeling van deze locaties altijd scherp afgewogen tegen het behoud van het open karakter van het buitengebied. 5.1.1 Ontwikkelrichting De glastuinbouw is qua werkgelegenheid en kapitaalintensiteit de belangrijkste bedrijfstak binnen het agrarische cluster. Met het beleid rondom het intensiveringsgebied bij Tinte zijn al veel stappen gezet om de bedrijven meer te clusteren in één gebied. Aan dit (ruimtelijke) beleid zal in deze nota niets toegevoegd worden. Wat wel ontbreekt is een visie op de economische ontwikkeling van de glastuinbouwsector in Westvoorne en Voorne-Putten. In deze nota wordt daar een eerste aanzet voor gegeven. In samenwerking met de betrokken partijen moet daar de komende jaren verder invulling aan gegeven worden. De gemeente streeft ernaar om de glastuinbouwsector binnen het intensiveringsgebied Tinte beter te faciliteren om te ontwikkelen als duurzame, innovatieve en kennisintensieve sector. In dit gebied krijgen de ondernemers de ruimte om te ondernemen. Door innovatie in deze sector te stimuleren ontstaan vitale bedrijven met meer werkgelegenheid en aantrekkingskracht. In de regio lopen verschillende initiatieven voor de stimulatie van innovatie, kennisdeling en ondernemersschap binnen de glastuinbouw. Een deel van deze initiatieven wordt samengebracht in de Greenport samenwerking waar de prioriteit wordt gelegd bij ontwikkelingen in de gemeenten Westland, Langsingerland en Barendrecht. Gemeente Westvoorne gaat in samenwerking met LTO onderzoeken of het wenselijk is dat Westvoorne aansluit bij deze samenwerking om de economische en duurzame ontwikkelingen van de sector binnen de gemeente te stimuleren. Aansluiting bij deze samenwerking zal er op gericht zijn om mee te delen in de kennis die is opgebouwd bij de aangesloten gemeenten om de agrarische ondernemers zo goed mogelijk te faciliteren. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan mogelijkheden voor het gebruik van aardwarmte. De Greenport samenwerking is er nadrukkelijk niet op gericht om het beschikbare areaal voor de glastuinbouw te vergroten. 29
Beleidslijn 8. De gemeente gaat onderzoeken of het wenselijk is dat het glastuinbouwcluster in Westvoorne aansluit bij de Greenport ontwikkelingen. Zoals eerder gesteld is, is de agrarische sector van groot economisch belang voor de gemeente en bepalend voor de uitstraling van de gemeente en de buitenruimte. De gemeente is trots op het open en agrarische karakter van het buitengebied en wil deze graag handhaven. Een uitdaging voor de toekomst is de groeiende leegstand van agrarische bebouwing. Door de schaalvergroting van ondernemingen zijn er steeds minder woningen en loodsen nodig. Binnen de huidige ruimtelijke regelgeving zijn hier alleen agrarische activiteiten nodig. In het kader van de structuurvisie voor het landelijk gebied dat de komende jaren ontwikkeld wordt, zal de gemeente gaan onderzoeken of de verruiming van de economische mogelijkheden op deze locaties rendabel is. Hierdoor wordt dit onderwerp opgepakt in een bredere visieontwikkeling voor het buitengebied. Bekeken zal worden welke economische activiteiten toegestaan kunnen worden in deze locaties om kleinschalige initiatieven te faciliteren. Door een verruiming van de mogelijkheden kan het buitengebied economisch beter gebruikt worden. Beleidslijn 9. De gemeente gaat onderzoeken welke extra economische activiteiten toegestaan kunnen worden in de agrarische bebouwing in het buitengebied. Een laatste verbeterpunt is de relatie tussen de agrariërs en de gemeente. Uit de gesprekken met de ondernemers is gebleken dat er een duidelijke kloof is ontstaan tussen de agrarische ondernemers en de gemeente. Tot het einde van de jaren ’90 was in Westvoorne een agrarische commissie actief die de gemeente adviseerde over onderwerpen met een agrarisch raakvlak. Ook organiseerde deze commissie activiteiten om de sector te promoten en onder de aandacht te brengen. Sinds het uiteenvallen van deze commissie zijn de wederzijdse reguliere contacten verminderd. Wel heeft het LTO mee getekend voor de oprichting van het OPW. Hiermee zijn de agrarische ondernemers vertegenwoordigd in het bestuur van de vereniging. De agrarische ondernemers voelen zich hiermee echter niet genoeg vertegenwoordigd richting de gemeente. De belangen van ondernemers in de detailhandel of op bedrijventerreinen zijn immers wezenlijk anders dan agrarische ondernemers. Deze conclusie leidt tot de volgende beleidslijn: Beleidslijn 10. De gemeente zet zich in om het contact met de agrariërs in de gemeente te verbeteren. De manier waarop dit contact zal worden opgezet, zal in samenwerking met LTO en het OPW onderzocht worden. Er zal naar gestreefd worden dat de contacten een goede en representatieve afspiegeling vormen van het agrarische cluster in Westvoorne. De eerste contacten met LTO hebben bevestigd dat ook bij hen het verlangen bestaat om de contacten te verbeteren. Met de hernieuwde contracten worden verschillende doelen nagestreefd: Ten eerste om de relatie tussen de agrariërs en de gemeente te verbeteren. De agrariërs zijn beeldbepalend voor het buitengebied en daarnaast een belangrijke economische pijler in de gemeente. Hierdoor zijn er veel onderwerpen die raakvlakken hebben met het agrarische cluster. Dergelijke onderwerpen kunnen in een vroeg stadium besproken en afgestemd worden met de agrariërs. Op deze manier wordt meer draagvlak gecreëerd voor het bespreken van de agrarische problematiek. Ten tweede kan een belangrijke bijdrage geleverd worden aan een imagoverbetering van de sector. Bij de agrariërs bestaat de behoefte om zich op een positieve manier te profileren richting de bewoners van Westvoorne. Bijvoorbeeld door excursies voor 30
de basisscholen te organiseren of lokale producten aan te bieden op de markt. In de contacten kunnen zulke (duurzame) initiatieven verder uitgewerkt worden waarna de sector deze zelf kan uitvoeren. Ten derde kunnen verschillende beleidsonderwerpen die momenteel blijven liggen opgepakt worden. Voorbeelden hiervan zijn de herbestemming van oude agrarische bebouwing en de ontwikkeling van agrotoerisme en duurzaam toerisme. Stimulering van agrotoerisme is in verschillende beleidsdocumenten zoals de Toekomstvisie en het collegeakkoord terug te vinden. Agrotoerisme is een breed begrip en het is in de genoemde documenten niet verder uitgewerkt.
Het aanhalen van de wederzijdse contacten moet het beginpunt zijn van de uitwerking van verschillende ideeën en initiatieven ten behoeve van de agrarische sector. De meerwaarde in deze werkwijze is zowel de kennisuitwisseling als extra draagvlak creatie.
31
Hoofdstuk 6. Bedrijventerreinen In de gemeente liggen twee bedrijventerreinen. In Rockanje ligt bedrijventerrein de Moolhoek (3,7 hectare netto) en in Oostvoorne bedrijventerrein de Pinnepot (8,2 hectare netto). Uit het onderzoek van I&O Research blijkt dat in totaal14 procent van de totale bedrijvigheid en 10 procent van de totale werkgelegenheid op bedrijventerreinen in Westvoorne gevestigd is. Dit percentage zou een stuk hoger kunnen zijn zonder de recente leegstand op voornamelijk de Pinnepot. Vestigingen 2011
Banen 2011
Vestigingen ’07-‘11
Banen ’07-‘11
Moolhoek
23
86
+4
+ 10
Pinnepot
48
364
+3
+ 59
Totaal op BT
74
454
+7
+ 69
Bedrijventerrein
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Maar naast een belangrijke economische component hebben de terreinen ook een ruimtelijke impact. Vooral de Pinnepot ligt pal naast de entree van Oostvoorne. Beide invalshoeken komen in dit hoofdstuk aan de orde.
6.1 Beschrijving terreinen In de gemeente liggen twee bedrijventerreinen, de Moolhoek in Rockanje en de Pinnepot in Oostvoorne. De Moolhoek is een kleinschalig bedrijventerrein (6,4 hectare bruto). Op het terrein zijn 23 actieve bedrijven gevestigd, die voornamelijk actief zijn op het gebied van groothandel en industrie. Werkgelegenheid op bedrijventerrein Moolhoek, naar sector (2011) 7%
1%
Groot-/ detai lhandel
7% Industri e
38%
9%
Overi ge zakeli j ke di enstverl. Advi es, onderzoek, overi ge spec. di enstverl. Bouw
13%
Zorg Overi ge di enstverleni ng
25%
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Op enkele uitzonderingen na, zijn alle bedrijven gericht op de lokale markt. Dit was ook de doelgroep ten tijde van de ontwikkeling van het bedrijventerrein eind jaren ’70. Ten tijde van de oprichting van de Moolhoek lag er geen woningbouw omheen. Momenteel is de Moolhoek aan verschillende kanten omringd door woningbouw. Alleen aan de kant van de Nieuwe Achterweg is geen woningbouw. De Pinnepot is een groter bedrijventerrein (11,3 hectare bruto) en is meer gericht op de (sub)regionale markt. Het terrein is halverwege de jaren ’80 ontwikkeld om bedrijven met een hogere milieucategorie te faciliteren. Tot voor kort lagen er nog enkele onbebouwde kavels op de Pinnepot maar deze zijn in 2011 en 2012 verkocht of bebouwd. Wel staan er steeds meer panden leeg. Momenteel zijn er 48 bedrijven actief met een grotere focus op reparatie/bouw, industrie en transport. 32
Werkgelegenheid op bedrijventerrein Pinnepot, naar sector (2011) 2%
Groot-/ detai lhandel
15%
Industri e
20%
Overi ge zakeli j ke di enstverl.
2% 23%
Advi es, onderzoek, overi ge spec. di enstverl. Bouw Overi ge di enstverleni ng Vervoer en opslag
29% 1%
8%
Informati e, communcati e
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
6.1.1 Mogelijkheden bestemmingsplan De bestemmingsplannen van beide bedrijventerreinen zijn in 2012 herzien en tot één uniform plan samengevoegd. Dit is het bestemmingsplan Bedrijventerreinen Westvoorne. Het oude bestemmingsplan Moolhoek dateerde van 30 september 1996 en de Pinnepot van 4 november 1997. De belangrijkste verandering is dat de regels op beide bedrijventerreinen nu gelijkgetrokken zijn. Eén van de aanpassingen is dat de maximale gevelhoogte van 7 meter verwijderd is, zodat het hele gebouw 9 meter hoog mag zijn (hoewel de voorkant van het gebouw nog steeds maar 5 meter hoog mag zijn). Dit is in het voordeel van de bedrijven aangezien een plat dak functioneler is dan een punt dak (meer opslagruimte). Ook is het maximaal toegestane bebouwingspercentage iets verhoogd, namelijk van 75% tot 80%. Daarnaast geeft het bestemmingsplan ruimte voor ondergeschikte detailhandel in de bedrijfspanden.
6.2 Economische Effect Rapportage (EER) Begin 2011 is een vitaliteitscan gemaakt van beide bedrijventerreinen. De Stec Groep heeft in samenwerking met de Kamer van Koophandel een Economische Effect Rapportage (EER) gemaakt waarin beide bedrijventerreinen beschreven worden en vervolgens vergeleken worden met andere terreinen uit de regio. De resultaten van de scan worden hieronder samengevat en gebruikt als basis voor de toekomst. Moolhoek In de EER wordt de Moolhoek beschreven als een terrein met een gemiddelde economische waarde ten opzichte van vergelijkbare terreinen in de regio. Het terrein scoort vooral goed op de indicator ‘geld’, dit houdt in dat er een hoge ruimteproductiviteit is. Zwakker scoort de Moolhoek op de indicatoren ‘banen’ en ‘gebiedskwaliteit’. Het terrein heeft een beperkt aandeel in de regionale werkgelegenheid, de bedrijven zijn vooral lokaal gericht. Daarnaast schiet het terrein tekort wat betreft parkeerplaatsen, bereikbaarheid en veiligheid. Pinnepot De Pinnepot wordt in de EER beschreven als een terrein met een bovengemiddelde economische waarde ten opzicht van andere lokaal/regionale bedrijventerreinen. De Pinnepot scoort net als de Moolhoek goed op de indicator ‘geld’. Daarnaast heeft de Pinnepot een groot aandeel in de lokale en regionale werkgelegenheid. Ook scoort het terrein goed op de indicator ‘gebiedskwaliteit’. Het terrein is goed bereikbaar, heeft voldoende parkeerplaatsen en collectieve beveiliging.
33
6.2.1 Ontwikkelrichting In mei 2011 heeft het college besloten om aan te sluiten bij de ontwikkelperspectieven voor de terreinen die in de EER’s geschetst worden. Voor beide terreinen zijn door de onderzoekers voorstellen gedaan ter verbetering. Deze worden kort samengevat met daarbij de stappen die de gemeente zal zetten de komende jaren. Moolhoek Op de Moolhoek zijn praktisch geen kansen voor nieuwbouw. Wel liggen er kansen voor intensivering van de ruimte. Met het nieuwe bestemmingsplan is aan deze wens gehoor gegeven. Om de gebiedskwaliteit van de Moolhoek te verbeteren is in 2011 samen met het Regionaal Herstructurerings- en Ontwikkelbureau (RHOB) bekeken welke mogelijkheden er zijn voor herstructurering van de Moolhoek. Hieruit is gebleken dat het terrein er nog te goed bij ligt om in aanmerking te komen voor grootschalige herstructurering. Hierdoor liggen er op de Moolhoek voornamelijk kansen om het huidige gebruik te verbeteren. De Moolhoek is een goed terrein voor de lokale, startende en kleinschalige bedrijvigheid. In de regio is weinig aanbod van dergelijke locaties. Hierdoor is de Moolhoek een aantrekkelijk terrein voor dergelijke bedrijven. Toekomstige ontwikkelingen moeten zich ook primair focussen op het faciliteren van startende, lokale of kleinschalige ondernemers. Wanneer de kans zich voordoet zal de gemeente de ontwikkelingen van kleinschalige bedrijfslocaties en bedrijfsverzamelgebouwen stimuleren. Hiermee wordt ook voorkomen dat het terrein te veel afhankelijk is van enkele grote bedrijven. Beleidslijn 11. De Moolhoek wordt gepositioneerd als lokaal bedrijventerrein. De gemeente stimuleert ontwikkelingen die leiden tot de vestiging van startende, lokale en kleinschalige bedrijven Pinnepot Qua ontwikkelingsmogelijkheden geldt voor de Pinnepot hetzelfde als voor de Moolhoek. De laatste vrije kavels zijn in 2011 en 2012 bebouwd waardoor er alleen intensiveringmogelijkheden zijn. In de EER wordt de Pinnepot beschreven als een uitstekend terrein voor de lokale en (sub)regionale markt. Dit sluit aan bij de bestaande beleidslijn van de gemeente dat de Pinnepot geen (boven)regionaal bedrijventerrein is voor grote bedrijven. De Pinnepot heeft een goede ruimtelijke uitstraling. Als entree van Oostvoorne is het belangrijk dat dit ook gewaarborgd blijft. Om dit te realiseren is het noodzakelijk om de betrokkenheid van de ondernemers bij het terrein te vergroten en hiermee de samenwerking te stimuleren. In het verleden zijn er een aantal initiatieven geweest van ondernemers op de Pinnepot om samen te werken, dit heeft onder andere gerealiseerd in de collectieve beveiliging van de NVD. Maar dit heeft nog niet geleid tot gezamenlijk onderhoud of gezamenlijk bestuur van het terrein. Om te proberen om dit wel van de grond te krijgen is begin 2012 een inventarisatietraject voor parkmanagement en Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) ingezet. Deze werkwijze is tevens in lijn met het beleid van de provincie waarin de voorkeur wordt gegeven aan de intensivering van bestaande terreinen in plaats van uitbreiding. Beleidslijn 12. De gemeente gaat samen met het OPW en de ondernemers onderzoeken welke vormen van samenwerking op de Pinnepot en de Moolhoek op draagvlak kan rekenen met als doel om een kwaliteitsslag te maken voor beide terreinen. Parkmanagement is een organisatievorm waarin ondernemers samenwerken op een bedrijventerrein. Hierbij kan gedacht worden aan gezamenlijke inkoop, gezamenlijke 34
afvalstromen en onderhoud van de buitenruimte. Eerdere initiatieven in Hoogvliet, Spijkenisse en Hellevoetsluis hebben bewezen dat dit kostenvoordelen voor de ondernemers kan opleveren en de uitstraling van het bedrijventerrein ten goede komt. Deze organisatievorm is echter kostbaar waardoor een groot draagvlak onder de ondernemers noodzakelijk is. Mocht er momenteel te weinig draagvlak zijn voor parkmanagement op de Moolhoek en de Pinnepot zal gekeken worden naar andere mogelijkheden voor samenwerking zoals het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO). Samen met het OPW en de ondernemers op de bedrijventerreinen wordt onderzocht voor welke samenwerkingsvormen draagvlak te vinden is.
6.3 Uitbreidingen en ontwikkelingen In de voorgaande paragraaf is duidelijk geworden dat de ontwikkelingen in de nabije toekomst zich voornamelijk richten op een beter gebruik van de huidige terreinen. Wel is er binnen de huidige bestemmingsplannen een mogelijkheid voor uitbreiding, namelijk op de groenstrook tussen de Pinnepot en de Kleidijk. Dit terrein is, afhankelijk van de gekozen indeling en afbakening, ongeveer 2 hectare groot. Aangezien dit een goede zichtlocatie is, is deze locatie een logische keuze voor hoogwaardige en kleinschalige (dienstverlenende) bedrijvigheid. Begin 2011 heeft Ecorys in opdracht van de Stadsregio Rijnmond en de provincie een nieuwe berekenmethode ontwikkeld voor de toekomstige vraag naar locaties op bedrijventerreinen in de regio Rijnmond. De uitkomst is dat de ruimtevraag tussen 2010 en 2030 met 850 hectare zal groeien. De groei zit voornamelijk in de logistieke sector en de industrie. Dit is havengerelateerde bedrijvigheid. Dergelijke bedrijvigheid kan qua milieucategorie en ruimtebehoefte niet gevestigd worden op de Pinnepot en de Moolhoek. Dergelijke bedrijven kunnen zich vestigen op het nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein Kickersbloem 3 in Hellevoetsluis. De uitbreidingslocatie van de Pinnepot komt niet in aanmerking voor deze ruimtevraag. De Pinnepot is geschikt voor (kleinschalige) bedrijven in de dienstverlening, bouw en handel. Deze categorie bedrijven zit hier nu ook gevestigd. Toekomstige ontwikkelingen van bedrijventerreinen zouden zich ook op deze categorieën bedrijven moeten richten. Zowel (sub)regionale bedrijven als bedrijven die een relatie hebben met de (Tweede) Maasvlakte. Het is onbekend hoe groot de toekomstige vraag naar dergelijke bedrijfsruimte is op Voorne-Putten. Voordat er in Westvoorne nieuwe kavels uitgegeven gaan worden, zal eerst goed in beeld gebracht worden hoe groot de vraag is naar ruimte. Hierbij moet zowel gekeken worden naar de uitbreidingsvraag van zittende bedrijven als naar de vraag van bedrijven die momenteel niet in Westvoorne gevestigd zijn. Indien er vraag bestaat naar meer ruimte zal dit, in lijn met het beleid van de provincie, ingevuld worden door middel van de SER ladder. De drie treden van de SER ladder zijn: 1. Gebruik de ruimte die al beschikbaar is gesteld voor een bepaalde functie en/of door herstructurering beschikbaar gemaakt kan worden. 2. Maak optimaal gebruik van de mogelijkheden om de ruimteproductiviteit te verhogen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door benutting van de ‘derde dimensie’ (ondergronds bouwen en hoogbouw), door technische vernieuwingen en door multifunctioneel ruimtegebruik. 3. Indien het voorgaande onvoldoende soelaas biedt, is de optie van uitbreiding van het ruimtegebruik voor de desbetreffende functie aan de orde. Daarbij dienen de verschillende relevante waarden en belangen goed te worden afgewogen in een gebiedsgerichte aanpak.
35
Dit houdt in dat een groeiende vraag eerst wordt opgevangen in de beschikbare ruimte. Hierdoor is een uitbreiding op korte termijn niet aan de orde. Aangezien er sprake is van leegstand op de Pinnepot is dit de eerste stap. Eventuele uitbreiding van de Pinnepot komt pas ter sprake wanneer een intensivering van het ruimtegebruik niet aan de groeiende vraag kan voldoen. Dit leidt tot de volgende beleidslijn. Beleidslijn 13. Uitbreiding van het bedrijventerrein de Pinnepot wordt pas overwogen wanneer de leegstand grotendeels verdwenen is en niet meer aan de uitbreidingsvraag van zittende bedrijven of de vraag naar bedrijfslocaties voor kleinschalige en dienstverlenende bedrijven van buiten de gemeente voldaan kan worden. De planontwikkeling voor een eventuele uitbreiding van de Pinnepot zal starten met een behoefteonderzoek. Wanneer hieruit voortkomt dat er behoefte is aan uitbreiding, zal gekeken worden naar de meest gewenste locatie. Het doel zal zijn om een duurzame locatie in het groen te ontwikkelen. Westvoorne is een groene gemeente en de entree van het dorp moet dit ook (blijven) uitstralen.
36
Hoofdstuk 7. Detailhandel In Westvoorne zijn twee belangrijke winkelcentra, het centrum van Oostvoorne en het centrum van Rockanje. In Oostvoorne ligt de focus voornamelijk op de winkels aan de Stationsweg en op het Dorpsplein. Daaromheen zijn nog een aantal losse detaillisten gevestigd. In Rockanje zijn de meeste winkels gevestigd aan het Dorpsplein en de aanliggende Dorpsweg. Ook zijn een aantal winkels gevestigd aan de Raadhuislaan. Onderstaand figuur geeft een verdeling van de gevestigde winkels in subsectoren. Vestigingen
Subsector
Banen
Abs
%
Abs
%
Supermarkten
6
7%
215
39%
Winkels in voedings- en genotsmiddelen
13
15%
59
11%
Tuincentra, winkels in bloemen, planten, zaden, dierenwinkels
12
13%
56
10%
Apotheek, drogisterij
5
6%
42
8%
Kleding-, schoenenwinkels
8
9%
32
6%
Winkels in boeken, sport en recreatieartikelen
9
10%
28
5%
Detailhandel niet via winkel (markt, internet)
11
12%
23
4%
Woonwinkels (textiel, meubels)
9
10%
20
4%
Doe-het-zelfwinkel
4
4%
20
4%
Hobbywinkels, Juweliers, tweedehands
7
8%
23
4%
Benzinestations
2
2%
15
3%
Warenhuizen
1
1%
12
2%
Elektronicawinkels
2
2%
3
1%
Totaal
89
100%
548
100%
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Volgens het vestigingenregister telt de gemeente Westvoorne in totaal 89 vestigingen en 548 banen in de detailhandelssector in 2011. Dit is 12 procent van de totale bedrijvigheid in Westvoorne en 16 procent van de totale werkgelegenheid. Onderstaand figuur geeft de ontwikkeling van de vestigingen en banen in de afgelopen 5 jaar weer. Hierin valt op dat vooral de werkgelegenheid in de detailhandel sinds 2010 een flinke groei doorgemaakt in Westvoorne. 125 vestigingen 120
banen
115 110 105 100 95 90
2007
2008
2009
2010
2011
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
37
In 2011 is een Koopstromenonderzoek (KSO) door de provincie uitgevoerd. Dit is een groot opgezet onderzoek waarin het koopgedrag van de inwoners van de provincie in kaart gebracht wordt. Onderstaand figuur komt uit dit onderzoek. Deze geeft de waardering weer voor de aankooplocaties in Westvoorne voor dagelijkse boodschappen en winkelen. De aankooplocaties voor dagelijkse boodschappen worden (op het aanbod van daghoreca en de bereikbaarheid per OV na) iets minder goed beoordeeld ten opzichte van referentiegemeenten. Dagelijkse boodschappen
Winkelen
Westvoorne
Ref. gemeenten
Westvoorne
Ref. gemeenten
Compleetheid winkelaanbod
7,0
7,2
7,3
7,7
Sfeer en uitstraling winkelgebied
6,8
7,0
7,2
7,7
Veiligheid winkelomgeving
7,6
7,7
7,7
7,9
Parkeermogelijkheden
6,7
7,5
6,5
7,4
Aanbod van daghoreca
6,6
6,2
7,4
7,5
Bereikbaarheid per auto
7,4
7,8
7,4
7,8
Bereikbaarheid per openbaar vervoer
6,2
6,1
6,4
6,6
Bron: KSO2011
7.1 Detailhandelsvisie Westvoorne Hoewel het aantal banen en vestigingen tot 2011 in de detailhandel is toegenomen, kenmerkt 2012 zich door verschillende faillissementen en vertrekkende winkels. Aangezien in het collegeprogramma 2010-2014 “Samen werken aan verbetering” het behouden van het huidige niveau van de commerciële voorzieningen als minimale ambitie wordt genoemd, heeft het college begin 2012 besloten om deze ambitie actief op te pakken. Dit heeft geresulteerd in het document “Detailhandelsvisie Westvoorne” dat opgesteld is door het adviesbureau Droogh Trommelen en Partners. Het rapport is in samenwerking met het OPW en de detaillisten uit de gemeente opgesteld en kan op hun steun rekenen. In deze paragraaf worden de belangrijkste conclusies van dit document weergegeven. 7.1.1 Algemeen De winkelmarkt is aan het veranderen. Dit heeft ook in Westvoorne gevolgen voor de toekomstige mogelijkheden van detailhandel. De veranderingen op de winkelmarkt komen niet alleen door de economische recessie, maar vooral door een aantal belangrijke trends: De omzetontwikkeling in winkels blijft achter bij de ontwikkeling van het winkelvloeroppervlak, het gevolg hiervan is een lagere vloerproductiviteit. Filiaalbedrijven kunnen beter omgaan met een lagere omzet per m² wvo dan zelfstandige ondernemers. Het aantal filiaalbedrijven groeit ten koste van het aantal zelfstandige ondernemers. Daarnaast gaat een groeiend aandeel zelfstandig ondernemers met pensioen, vaak zonder opvolging. Zeker in kleinere centra is dit een probleem, omdat daar relatief veel zelfstandigen gevestigd zijn. Omzet via internet neemt heel snel toe, in alle branches zal meer omzet via internet gaan. Dit gaat ten koste van de omzet in fysieke winkels.
38
Het gevolg van al deze trends is dat er minder behoefte zal zijn aan winkels en dat leegstand zal toenemen. Zeker in kleine dorpen die te maken krijgen met demografische krimp neemt het draagvlak voor winkels af, Westvoorne is zo’n gebied. Naast de demografische krimp speelt ook mee dat het natuurlijke verzorgingsgebied van de gemeente beperkt is door de ligging van de zee ten westen en het haven industrieel complex (HIC) aan de noordkant. Direct ten oosten van de gemeente liggen de grotere kernen Brielle (circa 12.500 inwoners) en Hellevoetsluis (circa 40.000 inwoners). Het verzorgingsgebied van de commerciële voorzieningen in de gemeente is daardoor vooral de eigen gemeente. De toevloeiing van buiten de gemeente is beperkt. De omliggende centra (zoals Brielle, Hellevoetsluis, en op grotere afstand Spijkenisse en Rotterdam) hebben een veel groter aanbod dan de centra van Oostvoorne en Rockanje (naastgelegen figuur). Dit grotere aanbod bestaat in belangrijke mate uit winkels die gericht zijn op recreatief winkelen (o.a. kleding, schoenen, warenhuis, grootschalige sport- en elektronicawinkels). De recente uitbreiding van het centrum van Spijkenisse en de ontwikkelingen in de binnenstad van Rotterdam (onder andere de Markthal) laten het recreatieve aanbod in de regio alleen maar verder toenemen. Bovendien hebben alle grotere kernen een dagelijks aanbod dat groter is dan de centra van Oostvoorne en Rockanje. Gelet op dit grote aanbod in de regio is een substantiële bovenlokale verzorgingsfunctie voor de centra van Oostvoorne en Rockanje niet haalbaar. De centra zullen hoofdzakelijk gericht moeten blijven op de eigen inwoners en het aanwezige toerisme. Het totale winkelaanbod in de gemeente Westvoorne is circa 19.000 m² winkelvloeroppervlak (wvo) groot, verspreid over circa 85 verkooppunten. Daarnaast staan ongeveer 10 panden leeg, met een gezamenlijk winkelvloeroppervlakte van circa 2.000 m² (± 9,5%). Het aanbod in de gemeente bestaat in belangrijke mate uit winkels die in kleinere kernen verwacht mogen worden: hoofdzakelijk dagelijks aanbod (supermarkten, versspeciaalzaken en persoonlijke verzorging, samen ± 4.500 m² wvo) met in aanvulling daarop een beperkt aanbod mode en overig niet-dagelijks (o.a. warenhuis, optiek, huishoudelijke artikelen en sport, in totaal ± 6.500 m² wvo). Het volumineuze aanbod (± 8.000 m² wvo) bestaat in Westvoorne vooral uit tuincentra en doe-het-zelfzaken. De helft van het winkelaanbod in Westvoorne is geconcentreerd in drie winkelgebieden. In de onderstaande figuren is een geografische verdeling opgenomen en een verdeling van de branches per winkelgebied. Het centrum van Oostvoorne is met circa 6.100 m² wvo (± 35 winkels) het grootste winkelgebied van de gemeente. In het centrum is tevens de grootste concentratie horeca- (± 10 bedrijven) en dienstverlenende bedrijven (± 15 bedrijven) van de gemeente te vinden. Daarnaast staat ongeveer 450 m² wvo leeg.
39
Het centrum van Rockanje; circa 2.300 m² wvo (± 10 winkels), ± 5 horecabedrijven en ± 5 dienstverleners. Daarnaast staat ongeveer 550 m² wvo leeg. Raadhuislaan Rockanje; het winkelaanbod is beperkt tot circa 400 m² wvo, verspreid over 4 winkels. Er zijn circa 5 horecabedrijven en er is een enkele dienstverlener aanwezig.
Behalve het aanbod in de drie winkelgebieden is circa 10.000 m² wvo verspreid gelegen. Het gaat hier hoofdzakelijk om winkels in de volumineuze branches woninginrichting, tuincentra en doe-het-zelfzaken. Dit zijn branches die vanwege de aard en omvang van de gevoerde artikelen van oudsher op perifere locaties zijn toegestaan. De hierboven weergegeven grootschalige solitaire winkels zijn goed voor 95% van het aanbod. Samenvattend is de conclusie van het onderzoek dat het functioneren van het winkelaanbod in de hele gemeente onder druk staat. De gemiddelde omzet per m² per jaar (vloerproductiviteit) ligt voor winkels in de dagelijkse sector circa 9,5% lager dan gemiddeld in de Randstad. Vooral de situatie in het centrum van Rockanje vraagt om aandacht. De koopkrachtbinding (het percentage inwoners dat de dagelijkse boodschappen in de eigen kern doet) is met 45% erg laag en mede daardoor is de gemiddelde vloerproductiviteit erg laag. Dit gaven ondernemers ook aan bij de ondernemersenquête. Respondenten gaven geen goede beoordeling aan hun omzet over 2011 en de omzetverwachting is zeer somber. Als er niks verandert in het centrum van Rockanje dan zullen naar verwachting de kwaliteit en kwantiteit van het winkelaanbod achteruit gaan. Het resterende winkelaanbod zal minder interessant worden, waardoor de koopkrachtbinding mogelijk nog verder daalt. Een kentering van deze neerwaartse spiraal is nodig. Het onderzoek geeft weer welke mogelijkheden de gemeente heeft om de markt te stimuleren. De mogelijkheden liggen voornamelijk op het gebied van ruimtelijke ordening. 7.1.2 Oostvoorne Het winkelaanbod in het centrum van Oostvoorne is circa 6.100 m² wvo groot. Bijna de helft van het aanbod (± 2.900 m² wvo) bestaat uit winkels met dagelijkse artikelen. De twee supermarkten van het dorp (Albert Heijn en EMTÉ) zijn de grootste aanbieders (samen circa
40
1.900 m² wvo) en tevens de grootste publiekstekkers. De Albert Heijn (circa 1.000 m² wvo) en EMTÉ (circa 900 m² wvo) zijn te klein voor de moderne maatstaven. Daarnaast zijn er relatief veel kleine (vers)speciaalzaken (± 450 m² wvo verspreid over 9 winkels) en zijn er twee drogisten. Het niet-dagelijkse aanbod bestaat uit een aantal, vooral zelfstandige modezaken (± 850 m² wvo, ± 7 winkels). Het overige niet-dagelijks aanbod (± 2.400 m² wvo) bestaat uit winkels in diverse branches. Andere winkels die een trekkersfunctie hebben zijn Hema, Kruidvat (circa 150 m² wvo) en Marskramer (circa 280 m² wvo). De Kruidvat heeft een relatief kleine omvang. Het centrum van Oostvoorne bestaat in functionele zin uit twee deelgebieden: de Stationsweg, en het Dorpsplein en omgeving. De verbinding via de Pastorielaan is zwak door de grote afstand tussen het Dorpsplein en de Stationsweg en het ontbreken van zichtlijnen. Het centrum van Oostvoorne is ondanks de enigszins decentrale ligging in de kern goed bereikbaar. Parkeren is echter een probleem. Vooral het parkeerterrein achter de Albert Heijn is relatief klein. Het centrum van Oostvoorne heeft in belangrijke mate een functie als boodschappencentrum, maar er kunnen ook nog enige andere aankopen worden gedaan (boodschappenplus). De winkels zijn vooral gericht op dagelijkse artikelen met daarnaast aanbod dat niet alleen gericht is op frequent benodigde artikelen, maar waar ook enig ander niet-dagelijks aanbod is (zoals mode, sport, spel en optiek). Het centrum functioneert vooral als boodschappencentrum voor de inwoners van Oostvoorne. Uit het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 blijkt dat een groot deel (circa 87%) van de omzet in dagelijkse artikelen in het centrum van Oostvoorne afkomstig is van de eigen inwoners. De toevloeiing van buiten de eigen kern (incl. toerisme) is circa 13%.
Beoordeling van de omzet
Verwachte omzetontwikkeling komende 3 jaar
Winkels in de dagelijkse sector in het centrum van Oostvoorne hebben gemiddeld een omzet van € 6.600 per m² wvo. Dit is hoger dan gemiddeld in de gemeente Westvoorne, maar ligt nog steeds lager dan gemiddeld in de Randstand (-6,5%). Uit een enquête onder ondernemers uit Oostvoorne blijkt dat zij redelijk positief naar hun omzet kijken, zie bovenstaande diagrammen. Ongeveer 80% van de respondenten beoordeelt zijn omzet voldoende of (zeer) goed. Ook de verwachting van de omzetontwikkeling voor de komende drie jaar is, gelet op de huidige economische situatie, redelijk. De meeste respondenten verwachten een stijging of stabilisering van de omzet. 7.1.3 Rockanje Het centrum van Rockanje is circa 2.300 m² wvo groot. Voor een kern van circa 6.200 inwoners is dit relatief weinig, maar gelet op het kleine verzorgingsgebied van Rockanje is een klein aanbod te verwachten. Meer dan de helft (± 1.250 m² wvo) van het winkelaanbod betreft winkels met dagelijkse artikelen. Supermarkt PLUS (± 900 m² wvo) is veruit de grootste aanbieder. Aanvullend op het dagelijkse winkelaanbod zijn er acht winkels in de 41
niet-dagelijkse sector (± 1.100 m² wvo). In de huidige bezetting ontbreekt een winkel in huishoudelijke artikelen. Het centrum van Rockanje heeft, in tegenstelling tot Oostvoorne, slechts één supermarkt. Deze supermarkt is de belangrijkste publiekstrekker van het centrum en is naar hedendaagse maatstaven te klein. Andere winkels die een functie als trekker hebben zijn Hema (circa 300 m² wvo) en Kruidvat (circa 250 m² wvo). Het Dorpsplein is het hart van het centrum van Rockanje. Hier is veruit het grootste deel van het winkelaanbod gevestigd (± 2.100 m² wvo). De Dorpsweg functioneert als een aanloopstraat. Er zijn enkele winkels en horecavestigingen aanwezig rondom het pleintje bij de voormalige Markskramer. De parkeersituatie in het centrum is matig. De drie parkeerterreinen (achter de Zeeman, achter de PLUS, naast de school aan de W. de Waalstraat) sluiten matig aan op de winkels. De functie van het centrum van Rockanje is een boodschappencentrum. Het aanwezige aanbod bestaat voor het grootste deel uit winkels met dagelijkse artikelen. Het overige aanbod bestaat hoofdzakelijk uit winkels die frequent worden bezocht en worden meegenomen bij het doen van boodschappen. Uit het Koopstromenonderzoek Randstad 2011 blijkt dat het centrum van Rockanje vooral gericht is op de eigen inwoners. Deze positie is echter niet sterk. Ruim de helft (circa 55%) van de bestedingen aan dagelijkse artikelen van inwoners van Rockanje komt niet terecht in het centrum; de afvloeiing is groot. Daarnaast is de toevloeiing van koopkracht voor dagelijkse artikelen naar het centrum beperkt (circa 14%).
Beoordeling van de omzet
Verwachte omzetontwikkeling komende 3 jaar
Het economisch functioneren van het centrum in Rockanje staat onder druk. De omzet per m² wvo in de dagelijkse sector ligt in het centrum op circa € 6.200. Dat is lager dan gemiddeld in de hele gemeente en 11,8% lager dan gemiddeld in de Randstad. Dit beeld wordt ook bevestigd door de ondernemersenquête, zie bovenstaande diagrammen. Geen van de respondenten beoordeelt zijn omzet (zeer) goed. Vooral de omzetverwachting voor de komende drie jaar is zeer somber, zelfs ook in het licht van de huidige economische situatie. 7.1.4 Ontwikkelrichting In deze nota wordt het ambitieniveau van het collegeprogramma 2010 – 2014 ‘Samen werken aan verbetering’ voor de detailhandel overgenomen. Namelijk minimaal het behoudt van het huidige niveau van commerciële voorzieningen en waar mogelijk te versterken. De uitkomsten van het rapport van Droogh Trommelen en Partners worden overgenomen als ontwikkelrichting om dit te bereiken. De enige uitzondering hierop is het advies over de tweede supermarkt in Rockanje, verderop in deze paragraaf wordt specifiek ingegaan op de positie van de supermarkten.
42
Beleidslijn 14. De gemeente streeft ernaar om minimaal het huidige niveau van commerciële voorzieningen in de gemeente te behouden en waar mogelijk te versterken. In het rapport wordt uitgebreid ingegaan op de potentie van beide centra. Gelet op de trends, de haalbare positie en het berekende haalbare dagelijkse winkelaanbod is er geen aanleiding het winkelaanbod in de gemeente Westvoorne substantieel uit te breiden. De omvang van het huidige winkelaanbod sluit aan bij de vraag. Dit betekent echter niet dat er geen uitbreiding gewenst en/of noodzakelijk is. Om de huidige functie te kunnen behouden en de lokale positie te kunnen versterken is een kwaliteitsverbetering van beide centra noodzakelijk. Zonder de nodige kwaliteitsverbetering (zonodig met een kwantitatieve uitbreiding van het winkelaanbod) zal het aanbod in de centra op termijn achteruit gaan en komen de gewenste functie en positie in gevaar. De ambitie is inwoners van beide kernen de beschikking te laten hebben over ten minste een basisaanbod dagelijkse artikelen. Om dit ook in de toekomst te kunnen garanderen is het noodzakelijk dat de centra van Oostvoorne en Rockanje de huidige functie behouden en de lokale positie verbeteren. Het is niet gewenst dat één centrum een dermate omvang en aantrekkelijkheid krijgt, dat zij daarmee veel inwoners uit het andere dorp aan zich gaat binden. Dat zou het winkelaanbod in de andere kern onder druk zetten, met tot gevolg dat er geen sprake zal zijn van een toekomstbestendig aanbod. De huidige functie van beide dorpen wordt ook beoogd voor de toekomst. Detailhandel op verspreid gelegen locaties draagt niet bij aan de gewenste ontwikkeling van de centra. Nieuwe perifere detailhandel is niet gewenst. Voor volumineus aanbod kan door de aard en omvang van de gevoerde artikelen een uitzondering worden gemaakt. De gemeente Westvoorne beschikt al over een relatief uitgebreid volumineus aanbod, hoofdzakelijk in de hoofdbranches doe-het-zelf en tuincentra. Er is geen aanleiding dit aanbod uit te breiden. Nieuwe winkels of grotere winkels zullen naar verwachting alleen maar leiden tot de verkoop van branchevreemde artikelen. Dit ondermijnt de gewenste ontwikkeling van de centrumgebieden en is daarom ongewenst. De toekomstig gewenste detailhandelsstructuur van de gemeente Westvoorne ziet er als volgt uit: Het centrum van Oostvoorne blijft een boodschappen-plus-centrum, waar naast het dagelijks aanbod enig niet-dagelijks aanbod gevestigd is, hoofdzakelijk gericht op de eigen inwoners; Het centrum van Rockanje blijft een boodschappencentrum met vooral dagelijks aanbod, hoofdzakelijk gericht op de eigen inwoners; Geen verdere uitbreiding/versterking van winkelaanbod buiten de centra. Ontwikkeling centra Oostvoorne en Rockanje Het centrum van Oostvoorne behoudt zijn functie als boodschappen-plus-centrum met naast een compleet dagelijks aanbod ook een beperkt niet-dagelijks aanbod. Om een compleet aanbod te kunnen behouden en de lokale positie te versterken is het gewenst de aanwezige supermarkten de mogelijkheid te bieden uit te breiden, om ze zodoende beter aan te laten sluiten op de behoeftes van de moderne consument. Daarmee blijven de twee belangrijkste publiektrekkers van het centrum ook in de toekomst aantrekkelijk voor consumenten en nemen de toekomstperspectieven voor andere winkels in het centrum toe. Het is niet gewenst dat het winkelaanbod in het centrum zo sterk wordt dat het een groter deel van de inwoners uit Rockanje aan zich gaat binden dat nu het geval is. Voor de herkenbaarheid en aantrekkelijkheid van het centrum wordt voorgesteld in het beleid te focussen op een compacter centrumgebied. Logisch is te kiezen voor het deelgebied rondom de Stationsweg. Daar is reeds het grootste deel van het winkelaanbod gevestigd. Nieuwe detailhandelontwikkelingen vinden bij voorkeur plaats in dit deelgebied. De kwaliteit van het deelgebied rondom het Dorpsplein wordt in belangrijke mate bepaald door enkele ondernemers die daar 43
gevestigd zijn en de meer historische uitstraling van het gebied. Door de afhankelijkheid van enkele ondernemers en de afstand tot de Stationsweg is het Dorpsplein en omgeving een kwetsbaar gebied voor detailhandel. Nieuwe toevoegingen van winkels worden daarom ook gecentreerd aan de Stationsweg. Wel kunnen particulieren initiatieven om de aantrekkingskracht van het Dorpsplein te vergroten ondersteund worden. Hierbij kan gedacht worden aan een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte of de toevoeging van horeca. Het centrum van Rockanje kan in de toekomst een functie als boodschappencentrum blijven vervullen. Primair blijft het centrum gericht op haar eigen inwoners. Voor een opschaling naar boodschappen-plus-centrum (met een groter niet-dagelijks aanbod) is onvoldoende economische marktruimte aanwezig. Om de huidige functie en positie ten opzichte van andere kernen te behouden, is versterking van het dagelijkse aanbod in het centrum wenselijk. Net als in Oostvoorne wordt ernaar gestreefd om de detailhandel rondom het Dorpsplein te centreren. Hierdoor ontstaat een clustering en onderlinge versterking van het aanbod. Beleidslijn 15. In Oostvoorne wordt de detailhandel rondom de Stationsweg gecentraliseerd. Nieuwe initiatieven rondom het Dorpsplein worden in principe niet gestimuleerd. In Rockanje wordt de detailhandel gecentreerd rondom het Dorpsplein. Goede parkeermogelijkheden zijn van belang om consumenten een comfortabel bezoek te bieden. Vooral bij de grote publiekstrekkers (supermarkten) zijn voldoende parkeermogelijkheden belangrijk. Uit de Parkeerbeleidnota Westvoorne 2012 – 2016 blijkt dat de parkeervoorzieningen over het algemeen voldoende zijn. Alleen op piekmomenten (vrijdag avond, zaterdag en de dag van de weekmarkt) is er een parkeerprobleem. Gelet op de huidige parkeersituatie is het wenselijk om de parkeercapaciteit in Oostvoorne bij Albert Heijn uit te breiden. De capaciteit van het parkeren in Rockanje lijkt wel voldoende, maar de parkeerterreinen sluiten niet goed aan op de winkels. Voor een comfortabeler bezoek aan het Dorpsplein is een betere relatie tussen de parkeerterreinen en de winkels gewenst. Supermarkten Binnen het spectrum van de detailhandel nemen de supermarkten een bijzondere rol in. De supermarkten vervullen vaak de rol van trekker voor een centrumlocatie. Ook voor beide kernen in Westvoorne is dit het geval. Daarom wordt er apart aandacht besteed aan de positie van de supermarkten in Westvoorne. Voor Oostvoorne wordt ernaar gestreefd om de supermarkten te vergroten zoals hierboven aangegeven is. Dit is belangrijk omdat de consument graag het hele boodschappenlijstje in één supermarkt wil kunnen aflopen (hiervoor moeten de supermarkten meegroeien met de groei aan artikelen). De omvang van de supermarkten wordt echter wel beperkt tot maximaal 1.200 m² wvo per supermarkt na uitbreiding. Met deze maat kunnen de supermarkten moderniseren. Tegelijkertijd wordt voorkomen dat het aanbod zo sterk wordt dat het een duurzaam dagelijks aanbod in het centrum van Rockanje in de weg staat. Door een uitbreiding van de supermarkten wordt de klantenbinding in de centra vergroot. Meer mensen kunnen immers hun volledige boodschappen in de beide centra halen. Deze verhoogde klantenbinding zal ook een positief effect hebben op de omliggende winkels. In een boodschappencentrum is een situatie met twee supermarkten meestal gewenst. In een eerder stadium werd dan ook gedacht aan het toevoegen van een extra (discount) supermarkt aan het centrum van Rockanje. Een Distributie Planologisch Onderzoek (DPO) uit 2012 toont aan dat er marktruimte aanwezig is voor een kleine discount supermarkt. Het rapport van Droogh Trommelen en Partners concludeert echter dat het draagvlak hiervoor echter te beperkt is, distributieve ruimte ontbreekt. Volgens het rapport zal het toevoegen 44
van een tweede supermarkt leiden tot verdringing, zowel bij de aanwezige supermarkt als de omliggende detailhandel. De kwaliteit van het aanbod komt onder druk te staan. Het rapport stelt dat het in dit geval beter is om te kiezen voor één servicesupermarkt van moderne omvang en met voldoende omzet dan voor twee supermarkten met ieder te weinig omzet. Net als in het centrum van Oostvoorne mag de huidige supermarkt dan uitbreiden tot 1.200 m² wvo. Dit biedt de supermarkt de mogelijkheid beter in te spelen op de hedendaagse consument. Tegelijkertijd wordt voorkomen dat de supermarkt zijn positie te zeer versterkt ten opzichte van Oostvoorne. Voor de ontwikkeling van het Dorpsplein van Rockanje wordt nog geen keuze gemaakt over een tweede supermarkt. Momenteel bestaan twee rapporten met een tegengestelde uitkomst. Pas na consultatie van de markt zal een keuze gemaakt worden. Dit leidt tot de volgende beleidslijn. Beleidslijn 16. De gemeente gaat de drie supermarkten in de gemeente faciliteren om uit te breiden tot 1200m2. De keuze voor een tweede supermarkt in Rockanje is afhankelijk van de uitkomsten van een consultatie van de markt. Toerisme en detailhandel Van oudsher is er in Westvoorne een belangrijke relatie tussen het (verblijfs)toerisme en de detailhandel. Maar door de afname van het aantal vaste standplaatsen op de recreatieparken is het aandeel van het toerisme in de omzet van de detailhandel gedaald. Hier ligt een uitdaging voor beide kernen om de toeristen meer de centra te lokken. De gemeente zal waar mogelijk initiatieven hiervoor faciliteren. Het centrum van Oostvoorne kan meer profiteren van het toerisme. De twee belangrijkste functies waarmee het centrum toeristen aan zich kan binden, zijn dagelijks winkelaanbod (boodschappen doen) en horeca. Een versterking van deze twee functies kan er toe leiden dat meer toeristen het centrum van Oostvoorne zullen bezoeken. Door de afstand van het centrum van Oostvoorne tot het strand zal de synergie tussen toeristen en het centrum echter beperkt blijven. De aantrekkingskracht moet daarom voornamelijk komen van hoogwaardige horeca in het centrum zelf. Ook het centrum van Rockanje kan meer profiteren van het toerisme. De toevloeiing is tot nu toe echter beperkt. Geprobeerd moet worden om meer te profiteren van toeristen die in de nabijheid verblijven en de vele strandbezoekers. Een versterking van het dagelijkse aanbod (o.a. uitbreiding supermarkt) helpt bij de versterking van synergie tussen toeristen en het centrum. Daarnaast zijn sfeer en beleving belangrijk om toeristen naar het centrum te trekken. Horecavoorzieningen en een aantrekkelijke omgeving spelen hierbij een belangrijke rol. Beide zijn maar in beperkte mate aanwezig in het centrum van Rockanje. Meer horecavestigingen en het toevoegen van sfeer kan mogelijk meer toeristen naar het centrum trekken. Opgemerkt moet worden dat de aanwezigheid van toeristen in de gemeente niet leidt tot substantieel meer marktruimte voor winkels. Toeristische bestedingen moeten vooral gezien worden als extra omzet tijdens het hoofdseizoen, vooral voor winkels met dagelijkse artikelen.
7.2 Ambulante handel In zowel Oostvoorne als Rockanje staat een ambulante warenhandel. In Oostvoorne is de weekmarkt op woensdag op het Dorpsplein. In Rockanje is de weekmarkt op vrijdag op het Dorpsplein. In beide kernen is de markt open van 8.00 uur tot 15.00 uur. Oostvoorne is een kleine markt met 6 á 7 kramen. Deze kramen voorzien in de basis producten zoals groente, fruit, vis en zuivelproducten. De markt is aanzienlijk kleiner dan in het verleden. De belangrijkste reden hiervoor is het teruglopende marktbezoek. Steeds meer mensen verkiezen het overdekte winkelen in een supermarkt boven de weekmarkt. Ook werken steeds meer mensen doordeweeks waardoor het marktbezoek terugloopt. Daarnaast 45
is het prijsverschil tussen de markt en de supermarkt steeds kleiner geworden. Door de teruglopende omzetten stoppen steeds meer marktkooplieden of verkiezen een andere, grotere warenmarkt boven de markt van Oostvoorne (woensdag is een dag met veel weekmarkten). De weekmarkt in Rockanje is groter met ongeveer 16 kramen. Op deze markt zijn naast de basisartikelen ook branches in bijvoorbeeld textiel, snoep en Griekse specialiteiten. Hoewel deze markt met dezelfde trends te maken heeft als de markt in Oostvoorne, is het tot nu toe gelukt om de markt vol te krijgen met nieuwe kramen. Het grotere aanbod trekt meer publiek waardoor de omzet hoger is. Tevens is de locatie van de markt ideaal. De markt staat centraal op het plein waardoor mensen eerder geneigd zijn om ‘even’ langs de markt te gaan. 7.1.1 Ontwikkelrichting De gemeente ziet de weekmarkt naast een handelsplaats ook als een sociale ontmoetingsplek. De weekmarkt zorgt voor sociale cohesie in de dorpen. Om deze reden is het belangrijk dat de weekmarkten in beide kernen in stand blijven. De ambitie van de gemeente is om de weekmarkten in de huidige vorm en op de huidige locatie in stand te houden. Indien nodig zal een visie op de toekomst van beide weekmarkten ontwikkeld worden.
46
Hoofdstuk 8. Overige werklocaties In de voorgaande hoofdstukken zijn de belangrijkste economische clusters in Westvoorne aan bod gekomen. Maar twee belangrijke groepen zijn hierbij buiten beeld gebleven, namelijk de zelfstandige zonder personeel (ZZP’ers) en de verschillende (private) zorginitiatieven in de gemeente. In de komende twee paragrafen worden deze groepen behandeld.
8.1 ZZP’ers Ook in Westvoorne is de trend waarneembaar van een toenemend aantal inwoners dat een eigen bedrijf vanuit de eigen woning is gestart. In de volksmond staat dit bekent als een ZZP’er. Een ZZP’er wordt gedefinieerd als een bedrijf met slechts één werkzame persoon (of geen werkzame persoon als de zelfstandige minder dan 12 uur werkt). In totaal telt gemeente Westvoorne 325 ZZP’ers, waarvan 9 procent minder dan 12 uur werkt. De ZZP’ers maken 45 procent uit van alle vestigingen in de gemeente en 10 procent van de werkgelegenheid. 30% 25% 25%
20% 18%
15% 10%
11%
10%
10%
5%
6% 3%
2%
2%
Vervoer en opslag
Horeca
Informati e en communi cati e
4%
4%
4%
0% Overi ge di enstverleni ng
Cultuur, sport en recreati e
Zorg
Onderwi j s
Zakeli j ke di enstverleni ng
Groot- en detai lhandel
Bouwni j verhei d
Industri e
Landbouw
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
Bovenstaand figuur laat zien dat een groot gedeelte van de ZZP bedrijven bestaat uit zakelijke dienstverlening en groot- en detailhandel. Dit is in lijn met de landelijke trend. Zo is er landelijk een toename waarneembaar aan inschrijvingen van advies- of communicatiebureaus met één medewerker, namelijk de oprichter. Een andere vorm die steeds vaker voorkomt is het opzetten van een onlineshop aan huis (de groot- en detailhandel uit de tabel). Deze ondernemingen worden voornamelijk vanuit huis bedreven. 8.1.1 Ontwikkelrichting ZZP’ers zijn vaak ondernemers met een sterke binding met het gebied waarin ze wonen en werken. Tegelijkertijd is het de groep ondernemers die het moeilijkst in beeld te krijgen is voor de overheid. Zoals hierboven gesteld is, is 45% van de vestigingen in Westvoorne een ZZP’er. Hiermee is dit een erg grote sector waar weinig van bekend is. Ook is er weinig tot geen beleid dat er op gericht is om ZZP’ers te faciliteren binnen de gemeente. Dit leidt tot de volgende beleidslijn:
47
Beleidslijn 17. De gemeente gaat beleid ontwikkelen om de ZZP’ers binnen de gemeente beter te faciliteren en bekijkt de mogelijkheden om de regelgeving te flexibiliseren. Aangezien dit een landelijk probleem is, heeft de Kamer van Koophandel Rotterdam het project ‘ZZP’er In Beeld’ ontwikkeld. Dit traject wordt getrokken en gefinancierd door de Kamer van Koophandel. Het traject bestaat onder andere uit een behoefteonderzoek onder de ZZP’ers, een bijeenkomst om de uitkomsten te bespreken en het oprichten van taskforces om de verbeterpunten aan te pakken. Pas bij de uitvoering van de verbeterpunten speelt de gemeente een rol qua financiën en manuren. Dit project gaat uitgevoerd worden om te onderzoeken aan welk beleid of maatregelen behoefte is. Deze werkwijze heeft zich al bewezen in veel omringende gemeenten. De voordelen zijn dat een belangrijke economische sector in beeld gebracht wordt. Daarnaast zijn het ondernemers die vaak erg verbonden zijn met hun woonomgeving en gemeente. Door deze ondernemers goed te ondersteunen kunnen hun bedrijven beter floreren. Het laatste voordeel is dat dit project tot de uitvoering weinig vraagt qua middelen van de gemeente en daardoor relatief gemakkelijk uit te voeren is. Daarnaast zal ook gekeken worden in hoeverre de (ruimtelijke) regelgeving dat van toepassing is op ZZP’ers geflexibiliseerd kan worden om het ondernemerschap te stimuleren. Een recent voorbeeld hiervan is het voorstel om de regels voor internetwinkels aan huis te verruimen (dit is een belangrijke doelgroep aangezien 18% van de ZZP’ers in de detailhandel werkt).
8.2 Private zorginstellingen Zorginstellingen zijn vaak een buitenbeentje in de economische beleidsagenda van de overheid. Dit komt voornamelijk omdat in deze sector geen goederen geproduceerd worden. De sector is gericht op dienstverlening aan de zieken en ouderen in de samenleving. Hierdoor valt deze sector vaak binnen het Wmo beleid terwijl er een belangrijke economische component in zit. Deze zorginstellingen zijn namelijk belangrijke werkgevers en daarom een belangrijke component van de economie in Westvoorne. Gezien de stijgende hoeveelheid omgevingsvergunningen die worden afgegeven voor zorgvoorzieningen, wordt het aanbod in Westvoorne steeds groter. In Westvoorne is één medisch kinderhuis gevestigd, namelijk het MKT Oostvoorne (Medisch Kinderhuis) met 83 banen. Tot augustus 2011 was ook nog het Delta Psychiatrisch Centrum in het Duinhuis in Oostvoorne gevestigd (20 banen). Maatschappelijk werk zorgt voor de meeste werkgelegenheid binnen de zorg en de fysiotherapeuten hebben de meeste vestigingen in de gemeente. Subsectoren
Vestigingen
Banen
abs
%
abs
%
Maatschappelijk werk (in- en excl. opvang overnachting) Ziekenhuis
4
7%
204
41%
1
2%
83
17%
Kinderopvang en peuterspeelzaal
6
11%
45
9%
Praktijken van fysiotherapeuten
10
18%
31
6%
Praktijken van huisartsen
8
15%
30
6%
Praktijken van tandartsen
5
9%
21
4%
Overig
21
38%
87
17%
Totaal
55
100%
501
100%
Bron: Economisch Inzicht Westvoorne (I&O Research, 2012)
48
Zoals in paragraaf 2.1 al naar voren kwam, vergrijst de bevolking van Westvoorne. Hiermee volgt Westvoorne de landelijke trend. Het aantal ouderen neemt toe en ze worden gemiddeld steeds ouder. Er is dus sprake van een steeds groter aandeel ouderen op de totale bevolking. Meer ouderen betekent een grotere zorgvraag. Niet alleen neemt de behoefte van ouderen naar (professionele) zorg toe, ook wordt de zorgvraag complexer. Er is meer vraag naar zorg op maat. Naast de vergrijzing is er nog een ontwikkeling waarneembaar. Zowel voor instelling als voor particulieren is Westvoorne een aantrekkelijk vestigingsgebied voor nieuwe zorginitiatieven. De afgelopen jaren is het aantal woonzorgvoorzieningen ook toegenomen, net als op de rest van Voorne-Putten. De toename van het aantal ouderen betekent ook dat het beroep op mantelzorg in de toekomst groot zal zijn. Als gevolg van verandering in wet- en regelgeving neemt gefinancierde zorg vanuit de overheid af. Dit is voornamelijk het gevolg van de verschillende decentralisaties en de kanteling van het zorgaanbod vanuit de gemeente. Hierdoor neemt de druk op informele zorg (mantelzorg) toe. Mantelzorgers vervullen steeds vaker een onmisbare rol in de zorg, zie hiervoor ook het beleidsplan “Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2012 – 2015”. Om de stijgende vraag naar zorg op te kunnen vangen is een goed toegeruste zorgsector noodzakelijk. Samenwerking tussen de gemeente, woningcorporatie/ woonbedrijf, vrijwilligersorganisaties, welzijns- en zorginstellingen is daarbij een noodzaak. In het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) wordt van de gemeente verwacht dat zij de regie voert op het proces om te komen tot een samenhangend aanbod van woningen en voorzieningen (vermaatschappelijking van de zorg). Momenteel is er te weinig zicht op de samenhang tussen het aanbod aan woon- en zorgvoorzieningen en de huidige en toekomstige vraag. Afstemming van vraag en aanbod op het brede terrein van wonen en zorg is dringend gewenst. 8.2.1 Ontwikkelrichting De bovenstaande ontwikkelingen zorgen voor uitdagingen in de toekomst. Dit leidt tot onderstaande beleidslijn die zal worden opgepakt in lijn met de Wmo beleidsnota. Het is wenselijk om goed in beeld te krijgen wat het huidige aanbod is aan woon- en zorgplaatsen in de gemeente. Dit aanbod moet afgezet worden tegen de huidige vraag. Daarnaast moet inzichtelijk gemaakt worden wat de verwachte vraaggroei is voor de komende jaren. Hierbij moet rekening gehouden worden dat Westvoorne ook voor ouderen buiten de gemeente een interessant gebied is om de oude dag door te brengen vanwege de mooie en rustige omgeving. Deze afweging moet een toetsingkader vormen voor nieuwe aanvragen voor het realiseren van woon- en zorgplaatsen. Daarnaast kan dit kader als input dienen voor ruimtelijke beleidsstukken zoals bestemmingsplannen en structuurvisies. Dit streven leidt tot de volgende beleidslijn: Beleidslijn 18. De gemeente gaat vraag en aanbod van woon en zorgplaatsen in beeld brengen. Indien nodig zal de gemeente hier beleid op ontwikkelen. Een ander aandachtspunt is de gevolgen van het feit dat Westvoorne een populaire bestemming is voor ouderenwoningen. Door de verschillende decentralisaties op sociaal gebied, komen steeds meer verantwoordelijkheden en kosten bij de gemeente te liggen. Op dit moment is er nog veel onduidelijk over de aanpak van de decentralisaties, het wetsvoorstel moet namelijk nog aan de Tweede Kamer voorgelegd worden. Het is daarom momenteel onzeker welke taken specifiek worden gedecentraliseerd, wat hierbij de voorwaarden zijn en het budget dat hiermee gemoeid is. Momenteel worden de gevolgen door de gemeente geïnventariseerd. Inmiddels is wel duidelijk dat rekening gehouden moet 49
worden met een forse bezuiniging. De decentralisaties houden onder andere in dat de gemeenten zelf moet gaan betalen voor de ouderenzorg in de gemeente en dit op een efficiëntere manier moeten doen dan het Rijk. Dus hoe meer ouderen met een zorgvraag in een gemeente, hoe hoger de kosten worden. Het is belangrijk om deze ontwikkeling op een regionale schaal te bekijken. Momenteel wordt op regionale schaal (SVP) bekeken of er efficiëntiewinst geboekt kan worden door schaalvergroting en betere samenwerking.
50
Hoofdstuk 9. Afsluiting Hoofdstuk 9 vormt de afsluiting van de nota. In de voorgaande hoofdstukken is de economie van Westvoorne uitgebreid beschreven. Dit heeft geleid tot 18 beleidslijnen die als doel hebben om de lokale economie te stimuleren. Het lokale ondernemersklimaat moet verbeterd worden om de werkgelegenheid in de gemeente te stimuleren. De nota gaat uit van het stimuleren van ondernemerschap. De beleidslijnen uit de nota zijn er op gericht om duidelijke kaders te scheppen voor ondernemers om in te kunnen ondernemen. Als ondernemers willen investeren, dan is het belangrijk dat zij zekerheid hebben over het beleid van de lokale overheden. Duidelijke kaders en een toekomstvisie van de overheid zijn daarvoor erg belangrijk. Deze nota is er op gericht om deze kaders en visies (vaak per economische sector) te ontwikkelen. Het resultaat hiervan kan door de ondernemers gebruikt worden als ijkpunt voor hun investeringen en ontwikkelingen. De intentie is niet dat de gemeente meer gaat doen dan van een overheidsinstantie verwacht kan worden. De verantwoordelijkheid voor het ondernemen en investeren blijft vooral bij de ondernemers liggen.
9.1 Risicoparagraaf In deze paragraaf wordt dieper ingegaan op de risico’s en knelpunten van de nota. De nota zet een bepaalde ambitie neer en verbindt hier doelen aan. De risicoparagraaf draagt bij aan het managen van de verwachtingen. Hieronder worden de risico’s en knelpunten toegelicht. De nota gaat uit van het principe van een terugtrekkende overheid. De overheid gaat zich minder opstellen als ontwikkelaar maar meer als facilitator van ontwikkelingen. De verantwoordelijkheid voor investeringen en planontwikkeling komt daarmee ook steeds meer bij de ondernemers zelf te liggen. Het behalen van veel genoemde doelstellingen is daarom ook afhankelijk van het feit of er ondernemers zijn die realistische plannen ontwikkelingen en willen investeren. Aangezien de gemeente dit niet kan sturen, ligt hier een risico voor het slagen van het economische beleid. Bij sommige ontwikkelingen is het wenselijk dat de overheid hier ook zelf in mee kan participeren. Soms gaat het alleen maar om kleine kosten zoals het organiseren van een bijeenkomst. Voor 2013 en 2014 is het jaarlijkse budget voor de stimulering van de lokale economie (€15.000,-). Vanaf 2015 is er geen budget meer beschikbaar. Dit is waarschijnlijk niet toereikend om meerdere ontwikkelingen te stimuleren. Door het beperkte budget kan het voorkomen dat ontwikkelingen niet door zullen gaan. Binnen Westvoorne is één medewerker verantwoordelijk voor het beleidsveld economie. Naast economie heeft deze medewerker ook nog andere verantwoordelijkheden waardoor maar 25% van de werktijd beschikbaar is voor de uitvoering van de nota. Hierdoor is maar een beperkte hoeveelheid tijd beschikbaar. De beschikbare uren voor de uitvoering zijn daarmee een potentieel knelpunt. Zeker wanneer er meerdere projecten en ontwikkelingen tegelijk spelen 9.1.1 Prioriteiten In bijlage 1 is een uitgebreid actieplan opgenomen voor de uitvoering van de beleidslijnen. Niet alle beleidslijnen kunnen pro-actief door de gemeente opgepakt worden. Voor veel punten is de gemeente afhankelijk van particuliere initiatieven die door de gemeente gesteund en gefaciliteerd kunnen worden. Wanneer dergelijke initiatieven zich aandienen, dan zullen deze opgepakt worden. Hier kan wel bij worden aangegeven dat ontwikkelingen binnen de sector recreatie en toerisme (R&T) voorrang hebben. R&T is de belangrijkste pijler 51
van de economie van Westvoorne. Om deze reden bestaat er ook een aparte beleidsnota over dit onderwerp en is één medewerker van de gemeente primair bezig met R&T. Waar mogelijk zullen initiatieven die binnen de kaders van deze nota vallen ondersteund worden. Naast het pro-actief inspelen op particuliere initiatieven, zijn er een aantal punten die actief door de gemeente opgepakt kunnen worden. Hierbij gaat het om:
Deelnemen aan het onderzoek ZZP’ers in Beeld; De verkenning doorzetten en afronden over de mogelijkheden voor kwaliteitsverbetering van de bedrijventerreinen. Als dit succesvol blijkt te zijn dan kan deze aanpak ook ingezet worden voor de winkelgebieden; Onderzoeken op welke manier aangesloten kan worden bij de Greenport samenwerking.
52
Bijlage 1. Actieplan Economie 2013 – 2015 In deze bijlage worden de beleidslijnen verder uitgewerkt. Eerst wordt een overzicht gegeven van de middelen die beschikbaar zijn om de beleidslijnen uit te voeren. Vervolgens worden de middelen per beleidslijn verdeeld. Ook wordt aangegeven welke acties ondernomen gaan worden en in welke periode dit gepland is. Beschikbare middelen De beschikbare middelen voor het uitvoeren van de nota zijn beperkt. In de keuze voor de beleidslijnen is hier rekening mee gehouden. Wat betreft de financiën is er voor de stimulering van de lokale economie in 2013 en 2014 €15.000,- beschikbaar. Dit bedrag is niet toereikend om omvangrijke onderzoeken te laten uitvoeren zoals de detailhandelsvisie door onderzoeksbureau Droogh Trommelen en Partners. In het actieplan is het budget verdeeld over de verschillende beleidslijnen. In de behandeling van de begroting voor 2013 is een motie aangenomen waardoor er na 2014 geen budget voor de stimulering van de lokale economie meer beschikbaar is. Om deze reden zijn er in het actieplan geen acties met financiële consequenties opgenomen na 2014. De beleidsmedewerker Economie/ bedrijfscontactfunctionaris is verantwoordelijk voor de regie over de uitvoering van de beleidslijnen. Deze medewerker heeft echter maar een deel van de tijd beschikbaar hiervoor. In het vastgestelde werkplan voor 2013 is 375 uur gereserveerd voor de uitvoering van de beleidslijnen. Dit is ongeveer 25% van de beschikbare uren. De overige tijd is ingepland voor uitvoerende taken (bedrijven contact) en andere beleidsvelden. In het actieplan is ook rekening gehouden met de beschikbare uren. Uitwerking beleidslijnen De verantwoordelijkheid voor de uitwerking van de beleidslijnen ligt in principe bij de beleidsmedewerker Economie/ bedrijfscontactfunctionaris. Indien nodig of wenselijk worden andere disciplines door deze medewerker bij de uitvoering betrokken. Het ondernemersloket is de eerste ingang voor ondernemers met ideeën of initiatieven die binnen de kaders van de nota passen. Vanuit dit startpunt wordt in gezamenlijkheid bekeken op welke manier de ideeën het beste opgepakt kunnen worden. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen ondernemers, alle goede ideeën en plannen zijn welkom bij het ondernemersloket. Regio: Beleidslijn 1 De gemeente zet zich in om tot een breed gedragen strategische economische agenda voor Voorne-Putten te komen. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Onderwerp bespreken in de werkgroep Economie Q1 2013 – Budget loopt via het Q3 2013 SVP. SVP. Concept agenda opstellen. Indien akkoord portefeuillehouders, gezamenlijke Q3 2013 – Budget loopt via het Q1 2014 SVP. agenda uitwerken.
53
Beleidslijn 2 De gemeente zet zich in voor een gezamenlijke acquisitie met de andere SVP gemeenten om dienstverlenende en ondersteunende bedrijven ten behoeve van de Tweede Maasvlakte naar Voorne-Putten te halen. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Onderwerp bespreken in de werkgroep Economie Q1 2013 – Budget loopt via het Q3 2013 SVP. SVP. Indien akkoord portefeuillehouders, gezamenlijke Q3 2013 – Budget loopt via het Q4 2015 SVP. acquisitie opzetten en uitvoeren. Indien hier geen regionaal draagvlak voor is, start Q3 2013 – Geen budget Q4 2015 beschikbaar, alleen de gemeente een eigen traject op. uren. Beleidslijn 3 De gemeente zet steviger in op een sterke overkoepelende marketing en promotie van het recreatieve product op Voorne-Putten. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q3 2012 – Budget loopt via het Actiepunt wordt uitgevoerd door de werkgroep SVP. R&T van het SVP. Indien gewenst wordt er vanuit Q4 2013 de portefeuille economie ondersteund met ondernemerscontacten. Q3 2013 Geen budget nodig. Beeldmerk van Voorne-Putten wordt geïntegreerd in de acties en communicatie van de werkgroep Economie Recreatie en Toerisme: Beleidslijn 4 De gemeente zal zich actief blijven inzetten voor een duurzame kwaliteitsverbetering van het toeristisch-recreatieve profiel van de gemeente. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Investeringen moeten voornamelijk van de markt Q1 2013 – Hier is geen budget Q4 2015 voor beschikbaar. komen. De gemeente zal pro-actief inspelen op Afhankelijk van het nieuwe initiatieven en kansen. project kunnen er wel Ideeën kunnen ook actief aangedragen worden manuren ingezet bij overkoepelende organen zoals TOP Voorne. worden. Q3 2013 – Hier is geen budget Onderzoeken of het mogelijk is om regels op te voor beschikbaar. stellen rondom de bewoning van verblijfsobjecten Q2 2014 door arbeidsmigranten. TOP Voorne wordt hierbij betrokken. Beleidslijn 5 De gemeente stimuleert initiatieven voor integrale duurzame gebiedsontwikkelingen zolang deze projecten in het teken staan van een verbetering van het recreatieve product van Westvoorne. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Investeringen moeten voornamelijk van de markt Q1 2013 – Hier is geen budget Q4 2015 voor beschikbaar. komen. De gemeente zal pro-actief inspelen op Afhankelijk van het nieuwe initiatieven en kansen. project kunnen er wel manuren ingezet worden. Q1 2013 – Geen budget Door middel van bedrijfsbezoeken aan Q4 2015 beschikbaar, alleen recreatieondernemers zal continu gekeken uren. worden naar kansen in de markt. 54
Beleidslijn 6 De gemeente gaat zich hard maken voor meer samenhang en samenwerking in het toeristisch-recreatieve aanbod van Westvoorne met als doelstelling een betere promotie van Westvoorne en het eiland Voorne-Putten als recreatiegebied. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q3 2012 – Budget loopt via het Actiepunt wordt uitgevoerd door de werkgroep SVP. R&T van het SVP. Indien gewenst wordt er vanuit Q4 2013 de portefeuille economie ondersteund met ondernemerscontacten.
Door middel van bedrijfsbezoeken aan recreatieondernemers zal continu gekeken worden naar kansen in de markt. TOP Voorne wordt actief betrokken bij deze ontwikkeling. (twee)jaarlijkse prijsvraag opzetten voor ondernemers voor het meest spraakmakende idee in Westvoorne op recreatiegebied.
Q1 2013 – Q4 2015
Geen budget beschikbaar, alleen uren.
Vanaf 2013
Geen budget beschikbaar, alleen uren.
Beleidslijn 7 De gemeente gaat een visie opstellen over de spreiding en ligging van toeristische (voornamelijk horeca) voorzieningen in de gemeente. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q4 2013 Geen budget nodig. Randvoorwaarden opstellen voor het onderzoek. Q1 2014 €8.000,- voor Offertes opvragen bij marktpartijen en opdracht uitvoering van het verlenen. onderzoek. Q2 2014 – Geen budget nodig. Uitvoering onderzoek en vaststelling rapport. Q3 2014 Rapport zal vervolgens dienen als input voor ruimtelijk beleid gemeente. Agrarisch cluster: Beleidslijn 8 De gemeente gaat onderzoeken of het wenselijk is dat het glastuinbouwcluster in Westvoorne aansluit bij de Greenport ontwikkelingen. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q3 2013 – Geen budget nodig. Met LTO en vertegenwoordigers van Greenport Q1 2014 zullen de mogelijkheden besproken worden. Q1 2014 Geen budget nodig. Indien er genoeg draagvlak is voor samenwerking wordt deze daadwerkelijk aangegaan. Beleidslijn 9 De gemeente gaat onderzoeken welke extra economische activiteiten toegestaan kunnen worden in de agrarische bebouwing in het buitengebied. Actie: Periode: Beschikbaar budget: In de ontwikkeling van de structuurvisie Landelijk Q2 2013 – Geen budget nodig. Q4 2014 Gebied zal dit vraagstuk opgepakt worden door een aparte werkgroep.
55
Beleidslijn 10 De gemeente zet zich in om het contact met de agrariërs in de gemeente te verbeteren. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Met LTO worden inleidende gesprekken gevoerd Q2 2013 – Geen budget nodig. Q3 2013 om de contacten vorm te geven. Q3 2013 Geen budget nodig. Voorgestelde werkwijze wordt ter besluitvorming voorgelegd. Q4 2013 Geen budget nodig. Contacten worden daadwerkelijk aangegaan. Bedrijventerreinen: Beleidslijn 11 De Moolhoek wordt gepositioneerd als lokaal bedrijventerrein. De gemeente stimuleert ontwikkelingen die leiden tot de vestiging van startende, lokale en kleinschalige bedrijven. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Geen budget Kansen op de markt worden actief in de gaten Q4 2015 beschikbaar. gehouden en indien mogelijk wordt hierop Afhankelijk van de ingespeeld. kansen kunnen wel uren ingezet worden. Beleidslijn 12 De gemeente gaat samen met het OPW en de ondernemers onderzoeken welke vormen van samenwerking op de Pinnepot en de Moolhoek op draagvlak kan rekenen met als doel om een kwaliteitsslag te maken voor beide terreinen. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Geen budget Mogelijkheden voor een KVO traject worden Q1 2013 beschikbaar, alleen onderzocht met partners. uren. Q2 2013 – Geen budget Plan van aanpak wordt opgesteld en KVO Q3 2013 beschikbaar, alleen certificaat aangevraagd. uren. Q3 2013 – €4000 per jaar voor Uitvoering plan van aanpak KVO. Q3 2015 uitvoering maatregelen. Q2 2015 Geen budget Hercertificering KVO. beschikbaar, alleen uren. Q1 2013Geen budget Indien er geen draagvlak is voor een KVO traject beschikbaar. zal bekeken worden welke mogelijkheden er nog Q3 2013 zijn voor een kwaliteitsslag. Beleidslijn 13 Uitbreiding van het bedrijventerrein de Pinnepot wordt pas overwogen wanneer de leegstand grotendeels verdwenen is en niet meer aan de uitbreidingsvraag van zittende bedrijven of de vraag naar bedrijfslocaties voor kleinschalige en dienstverlenende bedrijven van buiten de gemeente voldaan kan worden. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Budget loopt via het Ontwikkelingen van de markt worden samen met Q4 2015 SVP. de andere gemeenten op Voorne-Putten in de gaten gehouden. Q3 2013 – Geen budget Er wordt in beeld gebracht wat de beschikbaar, alleen uitbreidingsvraag is van zittende ondernemers op Q1 2014 uren. de Pinnepot en de Moolhoek
56
Wanneer de ontwikkelingen hiertoe aanleiding geven zal onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden voor uitbreiding van de Pinnepot.
-
Voorstel voor financiering project zal t.z.t. voorgelegd worden aan de raad.
Detailhandel: Beleidslijn 14 De gemeente streeft ernaar om minimaal het huidige niveau van commerciële voorzieningen in de gemeente te behouden en waar mogelijk te versterken. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Geen budget Kansen en initiatieven van de markt worden Q4 2015 beschikbaar, alleen actief in de gaten gehouden. De gemeente zal uren. pro-actief inspelen op nieuwe initiatieven en kansen. In samenwerking met de Stadsregio (en mogelijk Q1 2013 – Geen budget Q4 2015 beschikbaar, alleen het SVP) wordt gekeken welke mogelijkheden er uren. zijn om de detailhandelstructuur te verbeteren. Beleidslijn 15 In Oostvoorne wordt de detailhandel rondom de Stationsweg gecentraliseerd. Nieuwe initiatieven rondom het Dorpsplein worden in principe niet gestimuleerd. In Rockanje wordt de detailhandel gecentreerd rondom het Dorpsplein. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Geen budget Kansen en initiatieven van de markt worden Q4 2015 beschikbaar, alleen actief in de gaten gehouden. De gemeente zal uren. pro-actief inspelen op nieuwe initiatieven en kansen. Beleidslijn 16 De gemeente gaat de drie supermarkten in de gemeente faciliteren om uit te breiden tot 1200m2. De keuze voor een tweede supermarkt in Rockanje is afhankelijk van de uitkomsten van een consultatie van de markt. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q1 2013 – Geen budget Dialoog wordt aangegaan met de supermarkten Q3 2013 beschikbaar, alleen om de kansen en mogelijkheden te uren. inventariseren. Q1 2013 – Geen budget In relatie met het project Noordrand wordt een Q2 2013 beschikbaar, alleen marktconsultatie uitgevoerd. Hier is de tweede uren. supermarkt een onderdeel van. ZZP’ers Beleidslijn 17 De gemeente gaat beleid ontwikkelen om de ZZP’ers binnen de gemeente beter te faciliteren en bekijkt de mogelijkheden om de regelgeving te flexibiliseren. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Q2 2013 – Geen budget Het project ‘ZZP’er in Beeld’ wordt opgestart en Q4 2013 beschikbaar, alleen uitgevoerd in samenwerking met de Kamer van uren. Koophandel. Q4 2013 – €5000,- voor uitvoering Verbeterpunten worden uitgevoerd. Q4 2014 verbeterpunten. Q3 2013 – Geen budget Een ambtelijke werkgroep gaat kijken naar de Q2 2014 beschikbaar, alleen mogelijkheid om regelgeving te flexibiliseren. uren.
57
Zorgsector: Beleidslijn 18 De gemeente gaat vraag en aanbod van woon en zorgplaatsen in beeld brengen. Indien nodig zal de gemeente hier beleid op ontwikkelen. Actie: Periode: Beschikbaar budget: Vraag en aanbod in beeld brengen (mogelijk door Q3 2013 – Geen budget Q2 2014 beschikbaar, alleen een stagiair). uren. Q3 2014 Geen budget Uitkomsten omzetten in (restrictief) beleid. beschikbaar, alleen uren.
58
Bijlage 2. Overzicht overleggen Om tot deze nota te komen zijn veel gesprekken met ondernemers uit de gemeente gevoerd. Zowel in individuele gesprekken in de vorm van een bedrijfsbezoek als in brainstormsessie met een grotere groep ondernemers. Bedrijfsbezoeken: In totaal zijn 72 bedrijfsbezoeken afgelegd door de bedrijfscontactfunctionaris bij ondernemers uit Westvoorne. De bedrijfsbezoeken zijn als volgt verdeeld: Tinte: o 5 bedrijfsbezoeken. Oostvoorne: o De Pinnepot, 8 bedrijfsbezoeken; o Centrum, 11 bedrijfsbezoeken; o Overig, 18 bedrijfsbezoeken. Rockanje: o De Moolhoek, 8 bedrijfsbezoeken; o Centrum, 7 bedrijfsbezoeken; o Overig, 15 bedrijfsbezoeken. Brainstormsessies: Als input voor de nota zijn vier brainstormsessies gehouden met ondernemers uit een bepaalde sector. De input van deze gesprekken heeft geleid tot de genoemde beleidslijnen. Onderstaand worden deze sessies genoemd inclusief de aanwezigen. Voor de sectoren horeca, zorg en ZZP’ers zullen brainstormsessies georganiseerd worden wanneer er gestart wordt met het uitvoeren van de beleidslijnen voor deze sectoren. Ambulante handel Marktmeester Kramenbrouwer markt Groenteboer Spijkerbroeken Brood en banket
27 februari 2012 Leon Ponsen Martin van Zessen Marcel Schrijvershof Mike van der Helm Johan Vogel
Agrarisch Cluster LTO LTO Maatschap Klapwijk V.O.F. C.H. Tol Kwekerij Arkse Loonbedrijf Varekamp De Oude Proeftuin
7 mei 2012 Frans Beukelman Piet Toledo Gert Klapwijk Arlee Tol Corné Zwinkels (gastheer) Peter Varekamp Anneke de Snaijer
R&T Top Voorne Jachthaven Geijsman Molecaten Groep Midicamping Van der Burgh De Vuurtoren Badhotel Van Marion
Suze de Vries André van Harmelen Bernard Boeve Familie Van Der Burgh Kees van Ekeren Hansje Brouwer (gastvrouw) Jan van Marion
5 juni 2012
59
Detailhandel OPW/ Hugo Lens Optiek Juwelier De Man Deli-Deux Albert Heyn Bloemist Dick Hagestein Bruna Rockanje Plus Rockanje Dierenspeciaalzaak Mulder
27 augustus 2012 Hugo Lens Ad Swank Adri en Janneke Winkel Friso te Lindert Dick Hagestein Martin Roest Huibert Slingeland Rick Mulder
Detailhandel 16 oktober 2012 Presentatie van de Detailhandelsvisie Westvoorne door Karel Trommelen van Droogh Trommelen en Partners aan alle detaillisten uit Westvoorne. In totaal zijn 81 detaillisten uitgenodigd. Naast vertegenwoordigers van het OPW waren uiteindelijk 13 ondernemers aanwezig. Van deze 13 ondernemers kwamen er 8 uit Rockanje en 5 uit Oostvoorne. Op twee ondernemers na, waren dit andere ondernemers dan op de bijeenkomst van 27 augustus. Bedrijventerreinen 28 januari 2013 Op 28 januari is ’s avonds het Keurmerk Veilig Ondernemen gepresenteerd aan de ondernemers van de Moolhoek en de Pinnepot. In totaal waren er 18 ondernemers aanwezig tijdens de bijeenkomst. Elf van de aanwezige ondernemers gaf aan positief te staan tegenover een KVO traject.
60
