NOORDENVELD LEEFT MET WATER AFKOPPELGIDS
Het meeste regenwater wordt goed benut, het valt in onze tuinen en plantsoenen en het spoelt de straten schoon. Het vult de vijvers in de openbare ruimte en bij u in de tuin. Toch kunnen we er meer mee doen, ook in onze huishoudens. In deze gids is beschreven waarom en op welke manieren u kunt bijdragen aan het afkoppelen van regenwater.
(Bron internet)
Beleid Vanuit het Rijk wordt een duurzame omgang met regenwater voorgestaan. Het gaat hierbij in grote lijnen om het vasthouden en benutten van schoon regenwater in plaats van snel afvoeren naar het oppervlaktewater en de afvalwaterzuivering. Deze maatregelen worden samengevat onder de term ‘afkoppelen.’ De verschillende overheden die betrokken zijn bij het waterbeheer hebben onder andere deze aanbeveling bevestigd in het Nationaal Bestuursakkoord Water van 2001 (NBW).
(Bron: Nederlandleeftmetwater.nl)
De gemeente heeft de plicht te zorgen voor een goede afvoer van het water dat vrijkomt van daken, wegen en andere verharding. Dit leidt tot de aanleg van riolen waarop bewoners hun huisriool aansluiten. Meestal wordt het regenwater ook direct naar het riool geleid. Het vuile water van wc’s, keuken en badkamer wordt dan vermengd met het schone water uit de regenpijp. Tegenwoordig wordt in nieuwe wijken en bij herstructurering van wegen en wijken een gescheiden rioolsysteem aangelegd. Het regenwater en het afvalwater worden dan in twee gescheiden riolen verzameld en afgevoerd. De gemeente Noordenveld heeft onlangs het Waterplan Noordenveld, ‘Noordenveld leeft met water’ vastgesteld. Het projectenplan van dit Waterplan bevat onder andere een groslijst van wensen, ideeën en knelpunten die vanuit diverse belangengroeperingen (zoals dorpsverenigingen, visverenigingen en natuurbeherende instanties) leven. Met name zaken als waterkwaliteit, wateroverlast en recreatieve mogelijkheden komen in deze lijst terug. Ook afkoppelen is een aandachtspunt, daarom heeft de gemeente deze gids uitgegeven, beschikbaar voor alle inwoners van Noordenveld.
Waarom afkoppelen? Een aantal goede redenen waarom we ons regenwater zouden moeten afkoppelen van het rioleringsnet: •
Bij de meeste woningen wordt regenwater dat op het dak valt rechtstreeks naar het riool geleid. Dit relatief schoon water vermengt zich met het afvalwater. Het regenwater afkoppelen van het rioleringsnet verhoogt de efficiëntie van de zuiveringsinstallatie. Het oplossen van zuiveringsproblemen kost natuurlijk veel geld. Door het beperken van de regenwaterinstroom met behulp van afkoppeling kan veel geld worden bespaard.
•
Door het regenwater af te koppelen verbeteren we niet alleen het zuiveringsproces, maar we voorkomen ook dat overvloedige regenval onze riolering te zwaar belast. Het minder zwaar belasten van het rioolstelsel leidt ook tot vermindering van de vuiluitworp van de overstorten, hetgeen een positieve invloed heeft op de waterkwaliteit.
•
We pompen grote hoeveelheden grondwater op voor ons drinkwater. Hierdoor zakt het grondwaterpeil in een aanzienlijk tempo. Omwille van de vele verhardingen in ons land krijgt het regenwater ook niet meer de kans opnieuw de bodem in te dringen. Zo ontstaat een verdroging van het milieu en is er ook minder grondwater beschikbaar voor bijvoorbeeld de drinkwaterproductie voor toekomstige generaties.
•
De mogelijke veranderingen van het klimaat spelen ook een rol. Men verwacht dat het aantal hevige buien per jaar zal gaan toenemen. Dit zal vooral in de stedelijke gebieden tot overlast kunnen leiden.
Water op straat in Roden
Wat doet de gemeente? De gemeente heeft haar beleid ten aanzien van water vastgelegd in het Waterplan Noordenveld en ten aanzien van de riolering in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Bij hevige buien komt er soms zoveel water in het riool, dat het riool het niet meer aankan. Via nooduitgangen, zogenaamde riooloverstorten, wordt het teveel aan water dan geloosd op open water zoals vijvers. Deze overstorten met vervuild water kunnen veel overlast veroorzaken. De gemeente vergroot onder andere de capaciteit van het riool en bouwt speciale opvangbakken (bergbezinkbassins) om een overschot aan regenwater te kunnen opvangen. Hierdoor komt het vervuilde rioolwater niet terecht in het open water wat beter is voor de kwaliteit van dit water. Er zijn landelijke afspraken gemaakt over afkoppelen. Ook Noordenveld is gehouden aan deze afspraken. De gemeente dient invulling te geven aan de wens om af te koppelen. Samen met het waterschap worden afwegingen gemaakt waar afkoppelen mogelijk en wenselijk is. Daarnaast bekijkt de gemeente de mogelijkheden waar berging van regenwater mogelijk is in stedelijk gebied. Ook heeft de gemeente afkoppelplannen opgesteld. Voor enkele kleine kernen binnen de gemeentegrenzen zijn deze plannen gemaakt. Bij deze projecten worden woningen en wegen afgekoppeld van het gemengde rioolstelsel. De meeste van deze projecten worden nog uitgevoerd. Wat u als inwoner van Noordenveld kunt doen om regenwater af te koppelen van de riolering vindt u in deze brochure.
Bergbezinkvoorziening Norg
Bergingsvijver Roden
Regenwater In Nederland valt jaarlijks in zowel grote als kleine buien zo’n 76 cm water. In Noord Drenthe en Groningen valt jaarlijks gemiddeld iets meer dan in de rest van Nederland, zo’n 90 cm. Dit houdt in dat op elke vierkante meter 900 liter water valt, op elke hectare is dat 9000 m2. Een gemiddelde woning met tuin heeft al gauw een perceelsgrootte van 150 m2. Dat perceel vangt dus jaarlijks 150 x 900 liter = 135.000 liter op. Als de tuin volledig betegelt zou zijn moet al dit water dus afgevoerd worden via het riool. Ons klimaat verandert en dit heeft gevolgen voor onze waterhuishouding. Het weer wordt extremer met korte maar hevige regenbuien, meer smeltwater dat via de rivieren ons land binnenkomt en stijging van de zeespiegel. Door de toenemende verstedelijking en verharding, het verdwijnen van oude greppelsystemen en slootpatronen kan het water niet weg. Het water moet dus weer de ruimte krijgen voordat het die ruimte zelf neemt. Want het hoge water van 1993, 1995 en de wateroverlast de jaren daarna, dat is natuurlijk niet meer gewenst. Gezamenlijk proberen we door het nemen van maatregelen dit te voorkomen voor de toekomst.
Vormen van afkoppelen Regenton De bekendste manier om gebruik te maken van regenwater is de regenton. Veel mensen hebben een regenton in de tuin. Het water wordt gebruikt om de tuin te besproeien en het terras schoon te maken. Ook kunt u met het regenwater de ramen schoonmaken. Een regenton heeft een inhoud van ongeveer 200 liter. Bij een gemiddeld dakoppervlak van 50 m2 kunt u dus 50m2 x 900l = 45.000 liter regenwater opvangen. Dat zijn al gauw 225 regentonnen vol op jaarbasis! De regenton kan gevuld worden door de regenpijp te onderbreken met een regenwaterautomaat. Dit is een overloopvoorziening: zolang de regenton niet vol is loopt het regenwater vanuit de regenpijp in de ton. Is de ton vol dan loopt het regenwater verder door de pijp naar de riolering of een andere voorziening. In de winterperiode kunt u het beste de regenton legen in verband met eventuele bevriezing.
(Bron: gemeente Noordenveld)
Heeft u geen behoefte aan een regenton, maar wilt u wel het regenwater op uw eigen terrein infiltreren dan is het ‘doorzagen’ van uw regenpijp een makkelijke en goedkope oplossing. De regenwaterafvoer van uw dak kunt u eventueel via een gootje direct lozen op uw tuin. Dit kan op allerlei mooie en leuke manieren op een in uw tuin verwerkt worden. (Zie ook de informatie over Watertuinen)
(Bron: groningenleeftmetwater.nl)
(Bron: rain4all.nl)
Regenwaterbenuttingsinstallaties Het te gebruiken regenwater wordt op het dak opgevangen en via de regenpijp afgevoerd naar een ondergrondse opslag. Grove delen, zoals bladeren, worden door een filter verwijderd voordat het water in de tankopslag komt. Met behulp van een pomp kan het opgevangen water gebruikt worden voor bijvoorbeeld doorspoeling van het toilet. Er zijn verschillende bedrijven die dergelijke regenwaterbenuttingssystemen kunnen aanleggen. Vaak is het zelfs beter om regenwater te gebruiken, omdat het minder kalk bevat en er dus minder wasmiddelen nodig zijn. Bovendien behoren kalkaanslag in de wasmachine en urineaanslag in het toilet dan voorgoed tot de verleden tijd. Het voordeel van deze twee toepassingen is dat de kans op vermenging van regenwater met het drinkwater gering is. Hoewel regenwater vrij schoon is mogen de gezondheidsrisico’s voor het gebruik van regenwater in huishoudens echter niet onderschat worden. Kleine verontreinigingen, bijvoorbeeld vogelpoep op het dak, kunnen tot nare gevolgen leiden. Regenwater mag dus nooit (onbehandeld) gebruikt worden als drinkwater. Vormen van afkoppelen Groene daken Groene daken, ook wel vegetatiedaken genoemd, is een verzamelnaam voor platte en hellende daken met begroeiing. Die begroeiing kan bestaan uit sedum (vetplantje), kruiden, mos en/of gras. Een vegetatiedak is opgebouwd uit vier lagen: een waterdichte wortelbestendige dakbedekking, een drainagelaag, een voedingslaag en een vegetatielaag.
(Bron: internet)
Vormen van afkoppelen Watertuinen In opdracht van STOWA*, RIONED en het Stimuleringsfonds voor architectuur hebben Tauw, landschapsarchitect Noël van Duuren en buro Mien Ruys gezocht naar mogelijkheden van een particuliere bijdrage aan de stedelijke wateropgave. In het project is gekeken naar mogelijkheden om tuineigenaren te betrekken bij de wateropgave door middel van de aanleg van een watertuin. De essentie van een watertuin is dat er regenwater wordt vastgehouden en vervolgens vertraagd wordt afgevoerd, bijvoorbeeld via infiltratie in de bodem. Een watertuin ontlast het gemeentelijke watersysteem en kan bovendien gewoon mooi zijn. Met behulp van een rekenmodule kunt u uitrekenen wat de capaciteit van de opvangvoorziening moet worden. Deze rekenmodule is te vinden op de website van Tauw of Rioned. * Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer
De gemeente Noordenveld heeft samen met het Waterschap Noorderzijlvest het Waterplan Noordenveld opgesteld. Tijdens het opstellen van het Waterplan is geconstateerd dat in de gemeente (grond) wateroverlast in de bebouwde gebieden als probleem wordt ervaren door bewoners. Daarom heeft reeds een verkennende inventarisatie plaatsgevonden. In veel wijken blijkt dat een goed afvoersysteem voor oppervlaktewater ontbreekt. Bijvoorbeeld in Peize en Roden is het sloten-/ greppelsysteem verstoord. Vroeger lag er een uitgebreid greppelsysteem in de beide dorpen tussen woningen, straatjes en dergelijke, zodat het regenwater goed kon worden afgevoerd. Doordat de laatste jaren veel greppels gedempt zijn (door bijvoorbeeld woningbouw) is dit systeem verstoord en kan het regenwater minder goed worden afgevoerd. Daarnaast zijn op veel plaatsen de greppels slecht onderhouden door de aanwonenden. Vaak zijn bewoners zelf eigenaar van de greppels en daarmee verantwoordelijk voor het onderhoud. De greppels sluiten op veel plekken niet meer aan op andere sloten/ greppels of ze zijn dichtgegroeid. Soms zijn er zelfs bouwwerken op geplaatst. Voorkom wateroverlast door deze greppels goed te onderhouden en vrij van obstakels te houden. Het water kan dan afvoeren via deze greppels en blijft niet staan in uw tuin. Wadi’s Een wadi (Arabisch voor ‘dal’) is eigenlijk een droge rivierbedding in een woestijn. Alleen bij hevige regenbuien vult de rivierbedding zich met water. Meestal staat de wadi dus droog, alleen na een regenbui staat er water in. Een wadi is een voorziening voor de infiltratie van regenwater. Het is een laagte waarin het regenwater zich kan verzamelen en in de bodem kan infiltreren. Meestal is een wadi beplant met gras. Een wadi helpt verdroging van de bodem tegen te gaan en vormt een buffer bij overvloedige regenval. Ook draagt het bij aan de zuivering van het water. In de gemeente Noordenveld is in Veenhuizen aan de Hospitaallaan een wadi toegepast. Ook in de nieuwbouwwijk De Veldkampen te Een zal een wadi worden toegepast. Het regenwater komende uit deze wijk wordt afgekoppeld op een wadi.
Wadi Hospitaallaan Veenhuizen
In Nederland zijn er meer gemeenten die in nieuwbouwwijken wadi’s hebben toegepast. De wijk Ruwenbos in Enschede is zo’n voorbeeld. Onder de bewoners van deze wijk is een enquête gehouden waaruit bleek dat men erg positief was over deze vorm van regenwateropvang. Maar liefst 94% van de ondervraagde bewoners zou zo weer in een ‘wadi- wijk’ willen wonen. Om verontreiniging van het hemelwater tegen te gaan zijn er aparte hondentoiletten en autowasplaatsen ingericht. Vuurwerkresten worden met bezemwagens verwijderd om vervuiling tegen te gaan. Een wadi vraagt dus om ander gedrag (milieuvriendelijk). De bewoners in Ruwenbos weten dit en zijn erg tevreden met het wadi-systeem en zien het als een bijdrage aan een mooier wijkbeeld.
Vormen van afkoppelen Bergen en infiltreren Het voorkomen of beperken van verharding in uw tuin is de eenvoudigste manier om water vast te houden en te bergen. Bij het bergen van regenwater gaat het om het tijdelijk opslaan van dit water wat niet direct kan worden vastgehouden in de bodem of het oppervlaktewater. Hiermee wordt de overlast van hevige buien voorkomen. Vanuit de tijdelijke berging kan het water vervolgens worden vastgehouden in het gebied (infiltreren in de bodem) of worden afgevoerd via het riool of oppervlaktewater. Bij een tuinoppervlak van 40 m2 valt jaarlijks 40 x 900 = 36.000 liter water. Als een tuin volledig uit bestrating zou bestaan dan moet deze gigantische hoeveelheid water worden afgevoerd naar het riool.
Iedereen heeft natuurlijk graag een terras in zijn tuin. U kunt er dan voor kiezen zogenaamde open of doorlatende verhardingen te gebruiken. Voorbeelden zijn poreuze betonklinkers, grasbetonstenen of halfverhardingen zoals schelpen, grind of lava. Op deze manier kan het regenwater de bodem inzakken. Een andere manier van bergen is gewoon in open water. Bijvoorbeeld in uw vijver of omliggende sloten. Door bijvoorbeeld uw dak of terras af te koppelen op de vijver kunt u grote hoeveelheden water bergen. In zand kan water makkelijker infiltreren dan bijvoorbeeld in kleigrond. Woont u in een gebied met (pot)kleigronden dan is het bergen van water wel mogelijk maar zijn er aanvullende maatregelen nodig. Dit kan bijvoorbeeld door ondergrondse infiltratievoorzieningen aan te leggen. Bij dergelijke voorzieningen wordt het regenwater via leidingen naar een ondergrondse buffer geloosd van waaruit het kan wegzijgen in de ondergrond. Dit kan bijvoorbeeld door losgestort grind in de bodem toe te passen.
Open of doorlatende verharding (Bron internet)
Kortom: Noordenveld leeft met water Als gemeente zijn we druk bezig om de landelijke afspraken na te komen om het aantal overstorten te verminderen, de toename van afkoppelen te bevorderen en door middel van het Waterplan door een duurzame en integrale benadering van water een optimale situatie scheppen voor een hoogwaardige, leefbare en economisch gezonde gemeente, nu en in de toekomst. Als inwoner van de gemeente Noordenveld kunt u op verschillende manieren meehelpen om de overlast van regenwater te voorkomen. Om het watersysteem weer op orde te krijgen moeten we alle beschikbare creativiteit benutten. Hopelijk bent u ook in staat en bereid om mee te werken aan een veilig, schoon en leefbaar watersysteem in Noordenveld. Interessante links www.gemeentenoordenveld.nl www.noorderzijlvest.nl www.nederlandleeftmetwater.nl www.waterbewust.nl www.rioned.nl www.dubo-centrum.nl www.levenopdaken.nl www.sempergreen.com www.waterbuffer.nl www.waterland.net www.watercom.nl www.afkoppelwinkel.nl www.watertoets.net www.water.pagina.nl www.watertoets.net www.stowa.nl Bronnen Waterplan Noordenveld, Noordenveld leeft met water, 2006 Waterscheiding Afkoppelgids Gemeente Groningen, Helbigadvies 2006 www.drentheleeftmetwater.nl www.rain4all.nl www.waterbewust.nl www.tauw.nl
Deze gids is uitgegeven door de gemeente Noordenveld, december 2006 Postbus 109, 9300 AC Roden www.gemeentenoordenveld.nl
[email protected]
