n h a Jaarverslag 2012
noord-hollands archief
Inhoudsopgave Bezoek aan het Noord-Hollands Archief. . . . . . . . . . . . . . . 1 Bestuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Beleid – Bezuinigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Meerjarenbeleidsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Samenwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Ondernemingsraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 ICT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Financiën. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Communicatie en marketing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Dienstverlening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Digitaal bezoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Publieksactiviteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Educatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Nader toegankelijk maken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Acquisitie, relatiebeheer en zakelijke dienstverlening. 11 Beeldmateriaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Bibliotheekmateriaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Vervreemding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Toegankelijk maken archieven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Fotografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Digitalisering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Materieel beheer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Inspectie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 E-depot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland. . . . . . . . . . . 19 Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief. . 19 Feiten en cijfers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Colofon Eindredactie: Esther van Velden Vormgeving: Mediabureau Haarlem Druk: Drukkerij Damen Oplage: 300 Juli 2013 Reacties op dit jaarverslag kunt u mailen naar
[email protected].
Voorzijde: Het volledig verbouwde en gerestaureerde gebouwencomplex van het Noord-Hollands Archief aan de Kleine Houtweg 18 werd eind 2012 officieel geopend. Foto: Paul Maessen.
n h a
Noord-Hollands Archief Postbus 3006 2001 DA Haarlem www.noord-hollandsarchief.nl
[email protected] Locatie Jansstraat Jansstraat 40 2011 RX Haarlem 023 - 517 27 00
Locatie Kleine Houtweg Kleine Houtweg 18 2012 CH Haarlem 023 - 517 27 00
Bezoek aan het Noord-Hollands Archief In 2012 bezochten 13.482 mensen de Janskerk, het publiekscentrum van het NoordHollands Archief, voor tentoonstellingen, evenementen, rondleidingen, educatieve activiteiten of voor het gebouw zelf. In 2011 waren dat er 14.398. Het bezoek aan het Noord-Hollands Archief voor deze doeleinden daalde dus (-6 %).
Bestuur
Ook het bezoek aan de studiezalen daalde en wel met 10% naar 9.008 (2011: 10.004). In totaal komt daarmee het aantal bezoeken aan het Noord-Hollands Archief op 22.490 (2011: 24.402). Dat betekent een daling ten opzichte van 2010, maar nog steeds ruim boven de doelstelling van het meerjarenbeleidsplan van 20.000 bezoeken.
Het Noord-Hollands Archief heeft ten aanzien van het archiefbeheer dienstverleningsovereenkomsten afgesloten met de gemeenten Aalsmeer, Beverwijk, Bloemendaal, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Uithoorn en Zandvoort. Verder is de directeur van het Noord-Hollands Archief benoemd als archivaris bij de Veiligheidsregio Kennemerland (VRK), de Milieudienst IJmond, de gemeenschappelijke belastingdienst Cocensus en de Regiopolitie Kennemerland.
Het totaal aantal bezoeken aan de eigen websites (inclusief Digitale Stamboom) bedroeg ruim 565.000 (2011: 1.067.000). De enorme daling komt doordat na ingebruikname van een nieuw statistiekprogramma op Digitale Stamboom, de bezoekcijfers terugvielen naar een vijfde ten opzichte van voorheen. Het is niet mogelijk te achterhalen waardoor het verschil in de metingen veroorzaakt wordt, omdat het vorige statistiekprogramma niet meer beschikbaar is.
n h a 1
Het Noord-Hollands Archief, formeel Regionaal Historisch Centrum (RHC) in Noord-Holland, is een gemeenschappelijke regeling met als partners het Rijk (ministerie van OCW) en de gemeenten Haarlem en Velsen.
Het bestuur van het Noord-Holland Archief bestaat uit zes leden: drie leden namens het Rijk, benoemd door de minister van OCW, twee leden namens de gemeente Haarlem, waaronder q.q. de burgemeester als voorzitter en één lid namens de gemeente Velsen. Per 1 januari 2012 kende het bestuur de volgende samenstelling: §§ mw. B.J. (Boudien) Glashouwer RE RI CISA Rijk/OCW
§§ mw. drs. M.L. (Margreeth) Pop-Jansen Rijk/OCW §§ mw. dr. B.M.A. (Boudien) de Vries Rijk/OCW §§ wethouder dhr. W. (Wim) Westerman Gemeente Velsen §§ wethouder dhr. P. (Pieter) Heiliegers Gemeente Haarlem §§ burgemeester dhr. mr. B. B. (Bernt) Schneiders Gemeente Haarlem Halverwege het verslagjaar trad de Haarlemse wethouder van Cultuur, P. (Pieter) Heiliegers, terug. Zijn plaats werd ingenomen door wethouder C. (Cornelis) Mooij, die in de bestuursvergadering van 17 oktober 2012 werd geïnstalleerd. In overeenstemming met de daartoe gestelde bepalingen in de gemeenschappelijke regeling trad de directeur van het Noord-Hollands Archief, drs. L. (Lieuwe) Zoodsma, op als secretaris van het bestuur. Het bestuur kwam voor de reguliere vergaderingen drie keer bijeen op 11 april, 11 juli en 17 oktober 2012. De jaarlijkse algemene overlegvergadering van de Ondernemingsraad van het Noord-Hollands Archief met de directeur, waar zoals gebruikelijk een vertegenwoordiger van het bestuur bij aanwezig was, vond plaats op 28 september in het bijzijn van het rijksbestuurslid mevrouw B.M.A. (Boudien) de Vries.
n h a 2
Beleid – Bezuinigingen
Meerjarenbeleidsplan
Na een eerste overleg van de partners in de gemeenschappelijke regeling over de voorgenomen bezuinigingen in het najaar van 2011 bereikten de partners in het tweede overleg op 22 februari 2012 een definitieve overeenstemming. Op basis van een notitie (opgesteld door de directeur van het NoordHollands Archief) waarin de mogelijkheden werden geïnventariseerd om te komen tot een verhoging van de inkomsten en tot een verlaging van de uitgaven en een eerdere notitie over de wettelijke en niet-wettelijke taken van een archiefinstelling, werden de partners het eens over het toestaan van een differentiatie in kortingspercentages per partner.
Het vorige meerjarenbeleidsplan van het Noord-Hollands Archief besloeg de periode 2007-2010. Gezien de onzekerheid over door te voeren bezuinigingen en de daarmee samenhangende inperking van taken en werkzaamheden werd al in 2010, in overleg met bestuur en partners, besloten om de werkzaamheden ten behoeve van een nieuw meerjarenbeleidplan voorlopig op te schorten. Toen de rook over de bezuinigingen in het voorjaar van 2012 definitief was opgetrokken en de afgesproken kortingspercentages waren verwerkt in de begroting voor 2013, zijn ook de werkzaamheden ten behoeve van de realisatie van een nieuw meerjarenbeleidsplan gestart.
Er werd vastgesteld dat het Rijk/OCW een korting op de bijdrage doorvoert van 2,6% (inclusief overheveling bijdrage provincie Noord-Holland), de gemeente Haarlem van 10% (waarbij de gebouwencomponent uitdrukkelijk buiten het bezuinigingskader werd gebracht) en de gemeente Velsen van 5%. De korting op de bijdragen van de respectieve partners bedraagt met deze overstemming met ingang van 1 januari 2013 in totaal een bedrag van € 190.000,-. Dit bedrag is direct verwerkt in de begroting voor 2013. De bezuinigingsplannen en de begroting voor 2013 werden tijdens de bestuursvergadering van 11 juli 2012 definitief vastgesteld.
Onder de energieke en deskundige leiding van organisatieadviseur Daan Hertogs is een intensief voorbereidingstraject van start gegaan, waarbij managementteam en medewerkers alle gelegenheid en kansen werd geboden om mee te denken over het beleid en de ambities voor de beleidsperiode 2013-2016. Het meerjarenbeleidsplan zal in de eerste maanden van 2013 worden geschreven door Margreet Windhorst en geïllustreerd door de bekende Haarlemse illustrator Eric J. Coolen.
Samenwerking In het verleden heeft het Noord-Hollands Archief veel geïnvesteerd in diverse samenwerkingsverbanden. Op nationaal, pro-
vinciaal, regionaal en lokaal niveau werd samenwerking gezocht, zowel met collegaarchiefinstellingen als met andere cultuurhistorische en culturele instellingen. Deze samenwerking leverde in veel gevallen wel, maar helaas niet altijd, de meerwaarde op die de investering in mensen en middelen vanuit het Noord-Hollands Archief rechtvaardigde. Vooruitlopend op de nieuwe koers die in het meerjarenbeleidsplan zal worden vastgelegd, is besloten de inzet vanuit het NoordHollands Archief binnen de Stichting Erfgoed Haarlem te beëindigen. Met uitzondering van de zeer succesvolle activiteiten binnen de educatieve werkgroep van de Stichting zullen alle andere taken en werkzaamheden vanuit het Noord-Hollands Archief de komende tijd worden afgebouwd. De vruchtbare samenwerking op nationaal niveau met de tien andere Regionaal Historische Centra en het Nationaal Archief werd in de loop van 2012 verder geïntensiveerd. In dit verband dient met name de intensieve samenwerking bij de ontwikkeling van het e-Depot genoemd te worden; het in ontwikkeling zijnde digitaal depot voor de opslag en het beheer van digitale archieven en collecties. Ook in 2012 participeerde het Noord-Hollands Archief weer met twee stafleden in de landelijke Stuurgroep e-Depot en leverde zij de voorzitter en een aantal projectleden voor de onder de Stuurgroep ressorterende Werkgroep Voorbereiding
Jong (Personeelsfunctionaris) voor een uitwisseling met Simone Beemsterboer (HRM Adviseur) naar de gemeente Hollands Kroon in Anna Paulowna. Simone Beemsterboer is vervolgens in vaste dienst gekomen voor 24 uur per week. Gedurende het jaar werd de organisatie versterkt door twee uitzendkrachten die in 2011 ook al als medewerker voor het NoordHollands Archief werkten, te weten Jan van der Male en Harco Gorter. Stagiaire Joanne ter Veen van de Reinwardt Academie werkte gedurende drie maanden aan een aantal educatieve projecten binnen de afdeling Publieksdiensten. Medewerkers van het Noord-Hollands Archief in de druivenkwekerij in Delft tijdens het personeelsuitstapje. Implementatie e-Depot (WVI). Het Noord-Hollands Archief leverde in 2012 wederom personele inzet voor zowel het bestuur als voor de werk- en projectgroepen van de Branchevereniging van Archieven in Nederland (BRAIN). Ten behoeve van de afbouw van de Stichting Archiefprogrammatuur (STAP) en de verdere opbouw en inrichting van het nationale programma voor genealogische data WieWasWie, leverde het NoordHollands Archief bestuurlijke capaciteit.
Personeel In 2012 bleef de formatie van het NoordHollands Archief met 44 fte gelijk aan die van het jaar daarvoor. De gemiddelde bezetting daalde gedurende het jaar van 44 naar 42 medewerkers. Het totale aantal in- en externe vrijwilligers daalde naar gemiddeld 120 personen. In de loop van het jaar 2012 namen drie collega’s afscheid. Jos Fielmich (stadsfotograaf) en Peter Skokan (conserveringsadviseur) gingen met pensioen. Ook Aukje Nolten besloot haar deeltijdbaan bij het Noord-Hollands Archief te beëindigen. In 2012 vertrok Rob de
Van maart tot eind juni werkte Bernard Mantel, archiefinspecteur van Het Utrechts Archief, in het kader van een re-integratietraject op tijdelijke basis bij het NoordHollands Archief. De gemeentelijk archiefinspecteur van het Noord-Hollands Archief, Stinie Francke, was sinds mei 2011 voor twee dagen per week gedetacheerd bij het Regionaal Archief Leiden. In deze periode werd zij bij het Noord-Hollands Archief vervangen door Herman Bongenaar, die met ingang van februari 2012 zijn werkzaamheden voor het Noord-Hollands Archief beëindigde. Personeelsvereniging ‘Kleine Jans’ organiseerde op 31 maart een rondwandeling door Halfweg op uitnodiging van de Historische
n h a 3
vereniging Halfweg. Op maandag 21 mei vond het jaarlijkse personeelsuitstapje naar Den Hoorn en Delft plaats. Er werd onder andere een druivenkwekerij bezocht. Het traditionele kerstdiner met aanwezigheid van een aantal bestuursleden, werd deze keer op donderdag 20 december gehouden in de sfeervolle Janskerk. Ook dit jaar organiseerde het NoordHollands archief weer een vrijwilligersuitje om alle vrijwilligers te bedanken voor de inzet. Op maandag 8 oktober namen 70 vrijwilligers deel aan een rondleiding bij de Philharmonie en het diner in de Commandeurszaal van de Janskerk.
Ondernemingsraad De Ondernemingsraad (OR) van het NoordHollands Archief bestond aan het begin van het jaar uit Marcel Leechburch Auwers (voorzitter) Gerda Houweling (vicevoorzitter) en Marian de Haan (secretaris).
Gedurende 2012 is zes maal regulier overleg gevoerd met de bestuurder of zijn plaatsvervanger. De geplande algemene overlegvergadering werd op 28 september 2012 gehouden. Hierbij was Boudien de Vries als bestuurslid van het Noord-Hollands Archief aanwezig. Er is één achterbanberaad gehouden, waarin onder andere de verbouwing van de locatie Kleine Houtweg uitvoerig besproken werd. Daarnaast is er in 2012 twee keer overleg geweest met de bedrijfsarts.
Webbers op. Het gebouw fungeert als studiezaal en omvat daarnaast kantoorvertrekken voor de medewerkers van het NoordHollands Archief, een afgescheiden werkruimte voor vrijwilligers en een pauzeruimte voor medewerkers, vrijwilligers en bezoekers. Het ontwerp voor de verbouwing is van de hand van Happel Cornelisse Verhoeven Architecten uit Rotterdam. Het meubilair in de studiezaal is eveneens ontworpen door dit jonge architectenbureau.
De belangrijkste zaken die in 2012 speelden, zijn: • Verbouwing locatie Kleine Houtweg • Bezuinigingen • ICT-facilitering • Meerjarenbeleidsplan • Wijziging arbodienst • Werkklimaat locatie Jansstraat • Ontruimingsplan • Herhalingsoefening AED • Schoonmaakbedrijf
Van het depotgebouw werd het dak vernieuwd en werden de buitengevels gereinigd en opnieuw gevoegd. Tevens werden het restauratieatelier en enkele kantoorvertrekken verbouwd en werden een opvang- en een quarantaineruimte voor archieven gecreëerd.
Gebouwen Wegens het aflopen van de termijn werden er verkiezingen uitgeschreven voor een nieuwe OR. Aangezien het aantal kandidaten gelijk was aan het aantal plaatsen, werden de kandidaten geacht te zijn verkozen. Per 12 april trad de nieuwe OR aan, bestaande uit Gerda Houweling (voorzitter), Roland Bisscheroux (vicevoorzitter) en Marcel Leechburch Auwers (secretaris). Onder dankzegging heeft Marian de Haan haar taak als secretaris beëindigd.
n h a 4
Op donderdag 8 november werd het volledig verbouwde en gerestaureerde gebouwencomplex van het Noord-Hollands Archief aan de Kleine Houtweg 18 officieel geopend door de heer J.W. Remkes, commissaris van de Koningin in Noord-Holland. De middenbouw werd het meest ingrijpend verbouwd en kreeg bovendien een nieuwe voorgevel. Als bouwcoördinator trad Jacques
Het monumentale voorgebouw, dat in de periode 1872-1874 is gebouwd als doopsgezind weeshuis, werd gerestaureerd en verbouwd naar een ontwerp van restauratiearchitect Marcel van Dijk uit Leiden. Dit voorgebouw zal worden onderverhuurd aan Stichting Hart, de instelling waarin het Muziekcentrum Zuid-Kennemerland, de Volksuniversiteit Haarlem en Haarlem-art zijn opgegaan. Projectmanager van de hele verbouwingsoperatie was Henk Hegeman van de Rijksgebouwendienst, de eigenaar van het gebouwencomplex aan de Kleine Houtweg 18.
De vernieuwde studiezaal op de lokatie Kleine Houtweg werd op 4 september 2012 weer in gebruik genomen. Foto: Karin Borghouts. ICT
Financiën
De facilitering van de ICT-infrastructuur ging op 1 december over van de ICT-afdeling van de gemeente Haarlem naar SET ICT Services uit Amsterdam. De verwevenheid met het netwerk van de gemeente Haarlem is opgeheven en het Noord-Hollands Archief heeft een volledige eigen ICT-omgeving gekregen. Een ingrijpende operatie die dankzij de inzet van alle betrokken bedrijven en instellingen en zorgvuldige voorbereiding van onze ICTcollega’s binnen de gestelde planning kon worden uitgevoerd.
Het boekjaar 2012 resulteerde in een positief exploitatieresultaat van € 342.427,-. De belangrijkste oorzaak hiervan was het afronden van de verbouwing van de locatie Kleine Houtweg. De kosten bleven binnen budget, zodat een reserve voor tegenvallers is vrijgevallen ten gunste van het resultaat. Aan het bestuur van het Noord-Hollands Archief is voorgesteld om een bedrag van € 300.000,- te noteren als bestemmingsreserve met als doel het verder ontwikkelen
van het e-Depot en de virtuele studiezaal en het adviseren van de aangesloten gemeenten op het gebied van digitalisering en archieven. Over de periode 2013-2016 zal voor deze activiteiten gemiddeld € 75.000,- per jaar worden uitgetrokken. Met ingang van 2012 ontvangt het NoordHollands Archief een financiële bijdrage van de provincie Noord-Holland voor het beheer van de provinciale archieven. Deze bijdrage ging gepaard met een korting op de bijdrage die het Noord-Hollands Archief ontvangt van het Rijk.
n h a 5
Communicatie en marketing De communicatieadviseur verzorgde de communicatie rondom diverse publieksactiviteiten, zoals tentoonstellingen en evenementen. Daarnaast verschenen er een aantal digitale nieuwsbrieven en was er veelvuldig contact met het publiek via social media. Het twitteraccount @nharchief telde aan het eind van 2012 1390 volgers en de bedrijfspagina op Facebook 448 zogenoemde likes. Door diverse persberichten en perscontacten werd in zowel gedrukte als digitale media aandacht besteed aan de werkzaamheden en activiteiten van het Noord-Hollands Archief. Op verzoek van het Noord-Hollands Archief maakte een extern bureau een expertanalyse van de website van het Noord-Hollands Archief. Hieruit kwam naar voren dat de website sterk is verouderd en aan vervanging toe is. Dit staat op de planning voor 2013/2014. Er verscheen in 2012 geen enkele aflevering van het blad ‘NHA Nieuws’ door uiteenlopende omstandigheden, waaronder de doorgevoerde bezuinigingen en grote tegenslag bij de redactionele werkzaamheden. De digitaal verschijnende ‘Personeelsinfo’, bedoeld voor de interne informatievoorziening, kwam dit jaar in totaal acht keer uit.
Dienstverlening De studiezalen waren in 2012 in totaal 1.842
n h a 6
uur open (2011: 1.835), waarvan 210 buiten kantooruren (2011: 195). De openstelling van de studiezaal op de locatie Kleine Houtweg was beperkt in verband met de verbouwing aldaar. Vanaf 1 januari waren in principe nog maar vier studiezaalplaatsen beschikbaar en konden de bezoekers alleen na het maken van een afspraak rekenen op een plaats. Van 1 mei tot en met 31 augustus was de studiezaal geheel gesloten en konden stukken berustend op de locatie Kleine Houtweg alleen in zeer beperkte mate op de locatie Jansstraat geraadpleegd worden. Op 4 september werd de fraai gerenoveerde en heringerichte studiezaal weer volledig opengesteld en konden de bezoekers terecht van dinsdag tot en met vrijdag van 9.00-17.00 uur. De bezoekcijfers waren als volgt: 2012 2011 Bezoekers 2.922 3.314 Bezoeken 9.008 10.004 Na de stijging in 2011 was er dit jaar sprake van een daling van het aantal bezoeken met 10%, terwijl het aantal bezoekers daalde met 12%. De daling is voor ongeveer een kwart toe te schrijven aan de tijdelijke sluiting van de locatie Kleine Houtweg. Het bezoek aan de locatie Jansstraat daalde met ruim 7%, wat vermoedelijk een goede indicatie is van de eigenlijke daling van het bezoek. De respectieve aandelen van de ondiepe gravers (eenmalig bezoek) en de diepe gravers (herhalingsbezoek) bleven gelijk aan 2011: 21% tegen 79%.
De in 2011 ingezette verschuiving in de verdeling van de bezoekers over de drie locaties zette door, vermoedelijk als gevolg van de verdere beperking van de openstelling op de Kleine Houtweg. Het aandeel van de Jansstraat steeg naar 86% (2011: 83%) en het aandeel van de Kleine Houtweg daalde naar 13% (2011: 15%). De locatie Raadhuisplein, Hoofddorp trok 1% van de bezoeken (2011: 2%). Van de transportservice van stukken voor bezoekers tussen de beide locaties in Haarlem werd naar schatting één à twee keer in de week gebruik gemaakt. De verschuiving van genealogisch naar andersoortig onderzoek is al sinds 2007 gaande en ging gestaag verder in 2012. Het aandeel genealogie in het totaal aantal bezoeken daalde naar 39% (2011: 41%). Nog opvallender is de daling van het absolute aantal bezoeken voor genealogisch onderzoek. Dat aantal daalde van 4.101 in 2011 naar 3.467 in 2012, ofwel met 15%. Het aantal bezoekers voor genealogisch onderzoek daalde vergelijkbaar met 13%. De daling van het genealogisch onderzoek in de studiezaal is een gevolg van het feit dat het Noord-Hollands Archief inmiddels verreweg het grootste deel van de genealogische data online heeft staan. Ook het bezoek voor andere onderzoeksdoelen liep terug na een aantal jaren in de lift gezeten te hebben. Het aantal bezoeken daalde van 5.308 naar 5.053, ofwel met 5%. Opvallend is dat het aantal bezoekers beduidend sneller daalde, namelijk met 13%. Het omgekeerde
verschijnsel, c.q. minder bezoeken per bezoeker, zou verklaard kunnen worden doordat het onderzoek steeds beter via de website kan worden voorbereid, maar dat is hier dus niet van toepassing. En dan zouden de cijfers duiden op een daling van de belangstelling voor archiefonderzoek, maar het is nog wat vroeg om hier conclusies aan te verbinden. Schriftelijk In 2012 werden in totaal 1.779 verzoeken om inlichtingen, reproducties en uitleningen afgehandeld, waarmee ruim 3.500 brieven en mails gemoeid waren (2011: 3.029), een groei van circa 15%. Een voortzetting van de stijgende trend van de afgelopen jaren, zij het dat de groei wat afvlakt. Met name de afhandeling van verzoeken om inzage in beperkt openbare archieven kost veel tijd. Externe uitleningen Er werden 179 objecten uitgeleend voor tentoonstellingen, beduidend meer dan in 2011 (88). Daarnaast werden 132 (2011: 151) uitleningen van archiefbescheiden afgehandeld, waarvan 55 (2011: 140) aan de archiefvormers van wie de archiefbescheiden afkomstig zijn (zgn. administratieve uitleningen). Er is dus sprake van een scherpe daling in die categorie uitleningen.
Digitaal bezoek De ontwikkeling en implementatie van de virtuele studiezaal werd in 2012 verder getemporiseerd in afwachting van duidelijkheid over de financiële toekomst van het Noord-Hollands Archief en in aansluiting daarop de opstelling van een nieuw meerjarenbeleidsplan. De deelname in externe internetplatforms werd voortgezet, namelijk in Digitale Stamboom, Genlias, WatWasWaar, archieven.nl en Oneindig Noord-Holland. In de loop van het jaar werd de overgang gerealiseerd naar het nieuwe genealogische internetplatform WieWasWie, een samensmelting van Genlias, Digitale Stamboom en andere platforms. WieWasWie ging begin juli in de lucht en op 31 december waren de data uit Digitale Stamboom en het merendeel van de data uit Genlias gemigreerd naar WieWasWie. Het totaal aantal bezoeken aan de eigen websites (inclusief Digitale Stamboom) bedroeg ruim 565.000, een daling van 43% ten opzichte van de 1.067.000 van 2011. Deze daling komt geheel voor rekening van Digitale Stamboom waarin, na de ingebruikname van een nieuw statistiekprogramma, de bezoekcijfers terugvielen naar een vijfde ten opzichte van voorheen. Het is niet mogelijk het verschil in de metingen te analyseren en verklaren, aangezien het oude statistiekprogramma niet meer beschikbaar is. De algemene website
en de beeldbank zagen een groei van 24% van het bezoek en tonen dat de belangstelling nog steeds groeit. De eind 2011 gestarte beschikbaarstelling van kranten speelt hier ongetwijfeld een rol. Het aanbod op de websites werd uitgebreid met ruim 170.000 akten burgerlijke stand in Genlias en Digitale Stamboom. Daarmee staan nu ruim 1,6 miljoen akten online (2011: 1,4 miljoen). In totaal heeft het NoordHollands Archief nu ruim 7,1 miljoen persoonsrecords online (2011: 6,5 miljoen). Het aantal online geplaatste archieftoegangen werd uitgebreid naar 1.663 (2011: 1.439) en het aantal online beelden naar ruim 184.000 (2011: 170.000). Met die laatste kwamen onder meer de collecties van de fotografen van het stedelijk leven in Haarlem, Willem Zilver Rupe en Toon Vrenegoor, de manuscriptkaarten en de portretten uit de Kennemer Atlas en de topografische tekeningen van Maarten Oortwijn uit de Provinciale Atlas van Noord-Holland beschikbaar op internet. De content in de krantenviewer werd uitgebreid met vijf lokale kranten: Het Haarlemsch Advertentieblad (1879-1905), Het Bloemendaalsch Weekblad (1907-1941), De Zondagsbode voor Zandvoort en Aerdenhout (1912-1918), Bloemendaal’s editie (1925-1929) en De Eerste Heemsteedsche Courant (19281938, 1940).
n h a 7
Verder werden adresboeken van Aalsmeer uit de periode 1925-1988 en van Haarlem uit de periode 1859-1915 online gezet, evenals The Dutch Dickensian (1959, 1961-2010), het tijdschrift van The Haarlem Branch of the Dickens Fellowship.
Publieksactiviteiten In 2012 bezochten 13.482 mensen de Janskerk, het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief, voor tentoonstellingen, evenementen, rondleidingen, educatieve activiteiten of het gebouw zelf. In 2011 waren dat er 14.398, wat een daling betekent (-6%). De daling zat vooral in het bezoek aan evenementen, met name door het niet organiseren van de themadag. Hier werd toe besloten omdat de kosten van dit evenement niet meer opwogen tegen de baten in termen van nieuw publiek. In 2011 werden er acht tentoonstellingen georganiseerd in de Janskerk en één in de Philharmonie. Drie van deze tentoonstellingen waren eigen producties, twee waren coproducties en drie van derden. De eigen producties waren: §§ ‘Een aangename Lustplaats aan de Heerenweg’: ontwerpen, plattegronden en tekeningen van de buitenplaatsen langs de Herenweg, alles uit de eigen collectie. §§ ‘Joods Haarlem’: een tentoonstelling in de Philharmonie in het kader van de onthulling van het Joods gedenkteken in Haarlem.
n h a 8
Lieuwe Zoodsma (directeur van het Noord-Hollands Archief, Pieter Heiliegers (wethouder van de Gemeente Haarlem) en Nico Vriend (medewerker Noord-Hollands Archief) testen de app ‘Street Museum NL’ uit tijdens de lancering. Foto: René Snoeks. §§ ‘Kunnen wij hier werken? – Polen in leren boekbanden van Dirck de Bray Polderland’: selectie van foto’s van Poolse (1685), in samenwerking met de Stichting nieuwkomers, gemaakt door fotograaf Handboekbinden. Maria Hermes in opdracht van het Noord-Hollands Archief. De producties van derden waren: §§ ‘De Haan is los! De kleurige kinderwereld De coproducties waren: van uitgever I. de Haan’: kinderboeken §§ ‘Trading places. Faillissementsveilingen en centsprenten uitgegeven door I. de in Noord-Holland’: foto- en videoserie van Haan (voortzetting van tentoonstelling in Petra Stavast over inboedels van failliete 2011), tentoongesteld door de Bibliotheek bedrijven in Noord-Holland, in samenHaarlem en omstreken (inmiddels werking met de Stichting Provinciale Bibliotheek Zuid-Kennemerland). Atlas Noord-Holland (SPAN-H). §§ ‘Van dak tot Dak, een expositie in woord §§ ‘Boeckenbinden! De Bray anno nu’: over en beeld’: foto’s en verhalen over en van en rond de geïllustreerde handleiding dak- en thuislozen door Stem in de Stad voor het binden van perkamenten en en Heidi Borgart.
attractie. Op de zaterdagavond in datzelfde weekend vond ‘Stad als podium’ plaats, de start en presentatie van het Haarlemse cultuurseizoen. Het Noord-Hollands Archief nam dit jaar voor de tweede keer deel en wel met een concert van de pianist Nils Frahm en een performance van StreetCanvas. Die trokken samen 160 bezoekers (2011: 113).
Deelnemers van de bierwandeling luisteren geamuseerd naar de verhalen van Fred Hagens en Hans van Felius. Foto: Ruud van der Zee. §§ ‘Ik ook van jou!’: stripverhalen met als thema ‘vier de verschillen’ in het kader van Haarlem Roze Stad 2012 en de Haarlemse Stripdagen. Op 24 mei vond de lancering plaats van Street Museum NL, een op initiatief van het Noord-Hollands Archief door Oneindig Noord-Holland ontwikkelde app voor smartphones waarmee op een groot aantal plekken in Haarlem en andere Noord-Hollandse steden historische beelden van (gebeurtenissen op) die locatie bekeken kunnen worden. De app werd binnen twee weken na de lancering al zo’n 9.000 keer gedownload.
Het Noord-Hollands Archief nam weer deel aan de Haarlemse Monumentennacht, een gezamenlijk evenement van een aantal Haarlemse erfgoedinstellingen. De avond werd dit jaar gehouden op 28 januari en had als thema ‘Winterfeest’. Dit keer bezochten 284 (2011: 350) mensen de Janskerk, waar verschillende activiteiten rond wintersport werden georganiseerd. Tijdens de Open Monumentendagen op zaterdag 8 en zondag 9 september bezochten dit jaar 2.132 mensen de Janskerk, iets meer dan in 2011 (1.902). Het Korenlint, optredens van een aantal zangkoren op diverse locaties in Haarlem, vormde weer een belangrijke
De genealogische dag in samenwerking met de afdeling Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging werd dit jaar op zaterdag 20 oktober gehouden met als thema ‘Rijke sloebers, arme stinkers’ en had een behoorlijke belangstelling met 105 bezoekers (2011: 99). De opzet van de dag is dat de bezoekers niet alleen informatie krijgen over genealogisch onderzoek, maar dat ze ook direct aan de slag kunnen onder begeleiding van de organisatoren. Gegeven die opzet is een veel groter aantal bezoekers dan ook niet echt gewenst. Het Noord-Hollands Archief nam deel aan de Kunstlijn in het weekend van 3 en 4 november. In de Commandeurszaal bracht het Haarlemse kamerkoor Les Moucherons een aantal bijzondere concerten onder de titel Moving Elements met op de achtergrond korte films van Mels van der Mede. In het Archiefcafé exposeerden kunstenaars Margriet van Galen en Joke Hak. Het weekend trok 283 bezoekers (2011: 805). In het kader van de heropening na verbouwing werd op zaterdag 17 november een
n h a 9
open dag gehouden op de locatie Kleine Houtweg, met name bestemd voor de relaties van het Noord-Hollands Archief en de buurt. Er kwamen zo’n 300 bezoekers voor een gevarieerd programma met lezingen en rondleidingen. Ter gelegenheid van de 767e verjaardag van de stad Haarlem werd op 23 november wederom het stadsrecht tentoongesteld in de Janskerk. Ook in 2012 werd het Historisch Café - in samenwerking met de Stichting Historisch Schoten, de Vereniging Haerlem, het Historisch Museum Haarlem en de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief vijf keer gehouden en bleek het net als in vorige jaren een duidelijk succes. De Commandeurszaal zat elke keer weer vol en een aantal belangstellenden moest teleurgesteld worden. Er is een redelijk grote vaste kern van bezoekers, maar elk thema trekt toch ook weer nieuw bezoek. Daarmee draagt het Historisch Café nog steeds bij aan het bereiken van nieuw publiek. Tot slot werden in totaal zes wandelingen door Haarlem georganiseerd. Drie met als thema ‘Bier in Haarlem’ en drie rond het thema ‘Arm & Rijk op de Buitenplaats’.
Educatie Het tweede deel van het cursusprogramma 2011/2012 werd uitgevoerd evenals een, op
n h a 10
basis van een evaluatie van het afgelopen cursusjaar opgesteld, programma voor de tweede helft van het jaar. In het kalenderjaar 2012 werden tien cursussen gegeven met in totaal 83 deelnemers. De onderwerpen liepen uiteen van ‘oud schrift’ tot ‘onderzoek naar strafvervolging van homo’s in de 19e eeuw’. De aantallen zijn wat hoger dan in 2011 (8 cursussen met 49 deelnemers), maar de deelname van nieuw publiek wordt steeds geringer. Daarom is besloten met ingang van 2013 te stoppen met de organisatie van cursussen. Wel zullen cursussen van derden worden gefaciliteerd met cursusruimte en PR. Voor het onderwijs werden de volgende activiteiten gerealiseerd voor in totaal 1.880 leerlingen (2011: 896): §§ ontvangst van 17 groepen uit het basisonderwijs in het kader van Wie wat bewaart, heeft wat!, een gezamenlijk project van een aantal erfgoedinstellingen in Haarlem, verenigd in de Stichting Erfgoed Haarlem §§ ontvangst van 12 groepen uit het basisonderwijs voor het programma Schatten in de bieb van de Oude Boekerij van de Bibliotheek Zuid-Kennemerland. §§ ontvangst van 33 groepen uit het basisonderwijs voor verschillende projecten, waaronder de Open Monumenten Klassendagen §§ ontvangst van 1 groep van de Kinderuniversiteit als onderdeel van hun lesprogramma
§§ ontvangst van 8 groepen uit het voortgezet onderwijs voor kennismaking met het archief en/of een instructie archiefonderzoek voor het maken van een werkstuk
Nader toegankelijk maken De indicering van de burgerlijke stand werd voortgezet, resulterend in de toevoeging van ruim 170.000 ingevoerde en gecontroleerde akten in Digitale Stamboom en Genlias. Ook de indicering van de vredegerechten werd voortgezet. De gegevens van 38 delen werden ingevoerd (2011: 33) en gecontroleerd. Het indiceringsproject van de notariële archieven tot 1811 werd gedurende 7 maanden stilgelegd in verband met de verbouwing op de locatie Kleine Houtweg. Hierdoor werden slechts 537 akten bewerkt (2011: 1.037), allemaal in geautomatiseerde vorm in MAISFlexis. De invoer en controle van diverse kleinschalige projecten (Bevolkingsregister Haarlem, strafvonnissen arrondissementsrechtbanken, oud-notarieel Haarlem) werd wel voortgezet. Het overgrote deel van de invoer en controle wordt gedaan door vrijwilligers onder begeleiding van medewerkers van het Noord-Hollands Archief en een lid van de afdeling Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging. In totaal werkten ca. 120 vrijwilligers aan de verschillende projecten.
Acquisitie, relatiebeheer en zakelijke dienstverlening Het Noord-Hollands Archief heeft dit jaar 389,70 strekkende meter archieven verworven, onderverdeeld in 351,85 strekkende meter van overheden en 37,85 strekkende meter van particuliere organisaties en personen. Voor wat betreft de rijksinstellingen in de provincie en de provinciale overheid zijn de archieven in goede, geordende en toegankelijke staat overgebracht van: §§ Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Gooiland te Hilversum, 1922-1997 §§ Rijks Hogere Burgerschool (RHBS) te Den Helder, 1898-1968 (1973) §§ Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer, (1962) 1965-1998 (2003) §§ Ontvangers van Registratie en Domeinen in Noord-Holland, 1816-1942 §§ Inspecties der Domeinen te Amsterdam, (1863) 1930-1969, Haarlem, (1904) 19351969, Alkmaar, (1931) 1942-1969, aanvulling §§ Losse Aanwinsten (verkregen vanaf 1984) van het Noord-Hollands Archief, 15802006, aanvulling Voor wat betreft particuliere organisaties in Noord-Holland zijn de archieven verworven van: §§ Stichting Internationaal Bloembollen Centrum en rechtsvoorgangers, 1925-2012
§§ Schans, D.J.J. van der (1927-1996), bloembollenteler en -handelaar, 1946-1987 §§ Samenwerkende Hervormde Classis Edam en Gereformeerde Classis Zaandam, resp. Federatie van Hervormde/Gereformeerde Classes Edam-Zaandam, 1572-2006, aanvulling §§ Federatie van Verenigingen voor Bedrijfsvoorlichting voor de Rundveehouderij in Noord-Holland te Alkmaar, 1950-2002 (2004) Voor wat betreft de twaalf aangesloten gemeenten ging het daarbij om de volgende overheids- en particuliere archieven: Beverwijk §§ Bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Beverwijk, (1895) 1900-1988 (1992) §§ Bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Beverwijk, (1984) 1989-2003 (2006) Bloemendaal §§ Tit, J., als metselaar, aannemer en timmerman te Bloemendaal, 1908-1953 §§ Hardenbroek, burgemeester mr. K.J.G. baron van, te Bennebroek, 1938, 1949-1950, 1954-1955 Haarlem §§ Leesgezelschap voor Beeldende Kunst te Haarlem, 1896-2011 §§ Ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Haarlem, aanvulling geb.
akten, 1903-1910, huw. akten, 1923-1935 met tienjarentafel, 1923-1932, overl. akten, 1951-1960 met tienjarentafel, 1951-1960 §§ Gemeente Schoten, 1795-1927, aanvulling ongenummerd: Ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Schoten, geb. akten, 1909-1910, huw. akten, 19231927 §§ Gemeente Spaarndam, 1596-1927, aanvulling: Ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente Spaarndam, huw. akten, 1923-1927 §§ Snijders, L.A.J., krantendagboeken van een joodse gymnasiumleerling te Haarlem, (1940) 1941-1942 §§ Groenhart, W., edelsmid betreffende de nieuwe ambtsketen van de burgemeester van Haarlem, 2012 §§ Brouwer, Eric, betreffende de families Brouwer en Robert, 1890-ca. 1937 §§ Volksuniversiteit Haarlem, 1919-2011 §§ Goïnga, Roelofke, onderwijzeres bij het openbaar lager onderwijs te Haarlem, 1937-1982 §§ familie Crommelin te Haarlem, 1619-ca. 1915, aanvulling §§ Bedrijf Openbare Werken te Haarlem, (1802) 1953-1990 (2001) §§ Stichting Millennium te Haarlem, 19872000 (2012) §§ Stichting Union Haarlem, (1889) 19322008, aanvulling §§ familie Schade te Haarlem, bezit van Noord-Hollandse boederijen ca. 1933ca. 1952
n h a 11
§§ Anti-Revolutionaire Kiesvereniging Nederland en Oranje te Haarlem, 19341962 Heemskerk §§ Bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Heemskerk, 2001-2010 §§ Hinderwetvergunningendossiers, lozingsen milieuvergunningendossiers van de gemeente Heemskerk, 1927-1998 Heemstede §§ Heemsteedse Kunstkring (HKK) te Heemstede, 1952-2012, aanvulling Velsen §§ Bridgeclub De Kennemers te Santpoort, 1936-2000, aanvulling §§ Muziekvereniging Soli te Driehuis, (1895) 1909-2000 (2001)
Beeldmateriaal Het Noord-Hollands Archief heeft de volgende beeldobjecten verworven door overbrenging, schenking of aankoop: §§ 19 prenten en tekeningen en 1 kaart §§ 276 foto’s, waaronder 25 foto’s in opdracht door fotograaf Maria Hermes; een fotoalbum van de koepelgevangenis (1901-1915); foto’s van Roze Zaterdag 2012 in Haarlem §§ 42 prentbriefkaarten, waaronder een set van de bloemententoonstelling te Heemstede (1925) Daarnaast heeft de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland (SPAN-H) 8 prenten en tekeningen aan haar collectie toegevoegd,
die beheerd wordt door het Noord-Hollands Archief. De volgende collecties zijn voor het publiek toegankelijk geworden via de Beeldbank van het Noord-Hollands Archief: §§ foto’s van straatfotograaf Toon Vrenegoor (1915-1988), 3143 objecten §§ foto’s Roze Zaterdag Haarlem 2012, fotograaf Jos Fielmich, 77 objecten §§ foto’s ‘Polen in Polderland’, fotograaf Maria Hermes, 25 objecten §§ het complete oeuvre van Cornelis Pietersz. Bega (1631/1632-1664), onderdeel van de collectie Voorhelm Schneevoogt, 35 objecten
Voor wat betreft wetenschapsarchieven zijn de archieven verworven van: §§ Wansink, Joh. H. (1894-1985), wiskundige §§ Zeeman, prof. dr. Pieter (1865-1943), te Amsterdam, aanvulling §§ Franke, H. (1948-2010), te Amsterdam, criminoloog §§ Hemelrijk, prof. dr. J. (1918-2005), wiskundige §§ Swellengrebel, prof. dr. N.H. (1885-1970), parasitoloog en malariadeskundige, §§ Heintze, dr. J.R.W. (1929-2005), te Utrecht, sterrenkundige
n h a 12
Eén van de gedigitaliseerde glasnegatieven van de gemeente Heemstede (ca. 1920-1938).
§§ manuscriptkaarten collectie Kennemer Atlas (1550-1882), 533 objecten §§ portretten uit de Kennemer Atlas, 17e – 20e eeuw, 835 objecten §§ glasnegatieven gemeente Heemstede, 1920-1938, 363 objecten §§ foto’s van stadsfotograaf Willem Marloed Zilver Rupe (1904-1993), 508 objecten §§ tekeningen van Pieter Idserts (16981781) uit de collectie Historisch Archief Gemeente Haarlemmermeer, 10 objecten §§ foto’s uit de collectie van het Historisch Archief Gemeente Haarlemmermeer, 14.687 objecten. Bij een feestelijke presentatie op 18 juni zijn de vrijwilligers, die het materiaal toegankelijk hebben gemaakt, in het zonnetje gezet. §§ topografische tekeningen van Maarten Oortwijn (1912-1996); onderdeel van de Provinciale Atlas, 793 objecten De Beeldbank bevatte eind 2012 225.000 records (2011: 220.000) waarvan 184.000 met een gekoppelde afbeelding (2011: 170.000). De AV-collectie is uitgebreid met 13 films en 964 video items. De video items, vervaardigd en geschonken door Jasper Nuijt van Haarlem105TV, betreffen Haarlemse onderwerpen in de periode 1996-1998, die voorheen uitgezonden zijn op de kabelkrant van Haarlem 105TV.
Bibliotheekmateriaal Naast de reguliere bibliotheekwerkzaamheden (verwerving en toegankelijk maken) is verder gewerkt aan de samenbrenging van de bibliotheekcollectie van de voormalige Archiefdienst voor Kennemerland (AVK) en Rijksarchief in Noord-Holland (RANH). Onder deze werkzaamheden vallen het controleren van titelbeschrijvingen, het omnummeren en fysiek verplaatsen van bestanden en ontdubbelen. Dit project zal doorlopen tot in 2013. De bibliotheek van het Noord-Hollands Archief is in 2012 uitgebreid met 490 aanwinsten, waaronder 250 publicaties afkomstig van de gemeente Aalsmeer.
Vervreemding In 2012 werd 0,50 m archief vervreemd. De volgende archiefbescheiden werden in beheer overgedragen: Aan Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis: §§ Archiefbescheiden betreffende landelijke organisaties, afkomstig uit het archief van de Vereniging Union, afdeling Haarlem, 1946-1980
Toegankelijk maken archieven Een van de kernprocessen van het archiefbeheer is het toegankelijk maken van archieven en collecties. De archieftoegangen zijn te
raadplegen via www.noord-hollandsarchief.nl en via de portalsite www.archieven.nl. In 2012 zijn 80 inventarissen of plaatsingslijsten online beschikbaar gekomen. Deze zijn gemaakt door medewerkers van het NoordHollands Archief, door derden en door vrijwilligers onder begeleiding van het NoordHollands Archief. In totaal is 408,35 meter archieven (2011: 819,70 meter) toegankelijk gemaakt. Aan het meerjarenproject van de inventarisatie van het Stadsarchief Haarlem (1573-1813) is in 2012 onverminderd hard verder gewerkt. De inventaris zal naar alle waarschijnlijkheid in 2013 gereed komen. In 2012 zijn de volgende toegangen gemaakt op archieven van instellingen in de provincie Noord-Holland: §§ Inventaris van de archieven van de Stichting Internationaal Bloembollen Centrum en rechtsvoorgangers te Hillegom, 1925-2012 §§ Plaatsingslijst van het archief van D.J.J. van der Schans (1927-1996), 1946-1987 §§ Plaatsingslijst van archiefbescheiden van de Vereniging Nationale Boeren Onderlinge, de Vereniging Nationale Boeren Onderlinge en Stichtsche Ziekteverzekering (voortgezet als Vereniging Nationale Boeren Onderlinge II), de Coöperatieve Vereniging Nieuwe Boeren Onderlinge en de Coöperatieve Vereniging Nationale Bedrijfsrisico Onderlinge, 1923-1957 (1963)
n h a 13
§§ Aanvulling op de inventaris van het archief van de Classis Edam van de Nederlands-Hervormde Kerk te Edam, 1572-2006 §§ Inventaris van het archief van de Rijks Hogere Burgerschool te Den Helder, 18981968 (1973) §§ Plaatsingslijst van het archief van de Federatie van Verenigingen voor Bedrijfsvoorlichting voor de Rundveehouderij in Noord-Holland, 1950-2002 (2004) §§ Plaatsingslijst van het archief van de Groep Technische Waterschapsambtenaren in NoordHolland, 1927-1992 §§ Plaatsingslijst van de collectie van Dirk Kooger, scheepskapitein te Texel, 18431845 §§ Inventaris van het archief van het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer, (1962) 1965-1998 (2003) §§ Aanvulling op de plaatsingslijst van de Collectie Losse Aanwinsten (verkregen vanaf 1984) van het Noord-Hollands Archief te Haarlem, nrs. 29-32 §§ Inventaris van het archief van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Gooiland, 1922-1997 §§ Inventaris van de archieven van de Ontvangers van Registratie en Domeinen in Noord-Holland, 1816-1942 §§ Aanvulling op de inventaris van de Inspecties der Domeinen te Amsterdam, (1863) 1930-1969, Haarlem, (1904) 19351969, Alkmaar, (1931) 1942-1969
n h a 14
Van de twaalf aangesloten gemeenten zijn de volgende archieven toegankelijk gemaakt: Beverwijk §§ Plaatsingslijst van het archiefdeel van bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Beverwijk, (1895) 1900-1988 (1992) §§ Plaatsingslijst van het archiefdeel van bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Beverwijk, (1984) 1989-2003 (2006) Bloemendaal §§ Inventaris van het archief van de Gemeentepolitie te Bloemendaal, 18541993 §§ Inventaris van het archieffragment van burgemeester mr. K.J.G. baron van Hardenbroek te Bennebroek, 1938, 19491950, 1954-1955 §§ Plaatsingslijst van het archief van J. Tit, metselaar, aannemer en timmerman te Bloemendaal, 1908-1953 Haarlem §§ Plaatsingslijst van het archief van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming, afdeling Haarlem, 1945-2011 §§ Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Gezinshulp Haarlem, 1962-1964 §§ Plaatsingslijst van de collectie van vaandels §§ Inventaris van de collectie van M.J. Bouwer te Haarlem, 1870-2005
§§ Plaatsingslijst van de collectie van L.A.J. Snijders te Haarlem, (1940) 1941-1942 §§ Inventaris van het archief van de Stichting Kees Verwey te Haarlem, (1977) 1984-2005 §§ Plaatsingslijst van de collectie van W. Groenhart, edelsmid betreffende de nieuwe ambtsketen van de burgemeester van Haarlem, 2012 §§ Inventaris van het archief van het Leesgezelschap voor Beeldende Kunst te Haarlem, 1896-2010 §§ Inventaris van het archief van het Bedrijf Openbare Werken te Haarlem, (1802) 19531990 (2001) §§ Inventaris van het archief van de Vereniging Union/Stichting Union Haarlem, (1889) 1932-2008 §§ Plaatsingslijst van het archieffragment van de Stichting Maatschappelijk Adviesen Informatie Centrum Haarlem (MAIC), 1975-1984 §§ Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Millennium te Haarlem, 19872000 (2012) §§ Inventaris van het archief van de Stichting Ouderen ’82 te Haarlem, 1982-2007 (2011) §§ Plaatsingslijst van het archief van de Haarlemse Vereniging tot Verspreiding van Bijbelkennis, 1955-1974 §§ Plaatsingslijst van het archieffragment van de Anti-Revolutionaire Kiesvereniging Nederland en Oranje te Haarlem, 1934-1962
Heemskerk §§ Plaatsingslijst van het archiefdeel van bouwvergunningendossiers (bouwtekeningen) van de gemeente Heemskerk, 2001-2010 §§ Plaatsingslijst van het archiefdeel van hinderwetvergunningendossiers, lozingsen milieuvergunningendossiers van de gemeente Heemskerk, 1927-1988 Heemstede §§ Plaatsingslijst van het archief van Diaclub De Toverlantaarn te Heemstede, 1957-2007 Velsen §§ Plaatsingslijst van het archief van het Jeugdkoor De Jonge Stem te IJmuiden, (1950) 1966-1988 §§ Inventaris van het archief van de Automobielvereniging De Rijmonders te IJmuiden, 1961-1985 §§ Inventaris van het archief van de Commissie Vakantiewerk Speliade te Velsen, (1976) 1978-1987 (1988) §§ Inventaris van het archief van de Bridgeclub De Kennemers te Santpoort, 1936-2000 Zandvoort §§ Plaatsingslijst van het archief van de Sociëteit Zandvoort, 1902-1985
Fotografie Het beeld van de bij het Noord-Hollands Archief aangesloten gemeenten veran-
dert regelmatig door sloop, nieuwbouw en wegenaanleg. Het Noord-Hollands Archief legt deze veranderingen in foto’s vast voor het nageslacht. In 2012 zijn veranderingen in het stadsbeeld van Haarlem gefotografeerd. Het Noord-Hollands Archief heeft tot en met de beëindiging van de column ‘Tand des tijds’ in het Haarlems Dagblad een bijdrage geleverd, waarin in tekst en beeld getoond wordt hoe een bepaalde plek in Haarlem er vroeger uit zag en hoe het nu is. Zowel de historische als de hedendaagse foto’s zijn beschikbaar gesteld door het NoordHollands Archief.
Digitalisering Digitalisering van archieven en collecties vindt plaats vanwege intensieve raadpleging, materieel behoud en om archieven en collecties onder de aandacht te brengen van een groter publiek. Gedigitaliseerd zijn: §§ Burgerlijke Stand, geboorten alle gemeenten Noord-Holland, 1903-1912 §§ Burgerlijke Stand, overlijden Amsterdam, 1951-1960 §§ Doop-, Trouw- en Begraafboeken van de 11 aangesloten gemeenten, Diemen, Weesp, Texel en Weesperkarspel §§ Microfiches van de Burgerlijke Stand van de aangesloten gemeenten (geboorten, 1811-1902, huwelijken 1811-1922, overlijden 1811-1950 van het merendeel van de aangesloten gemeenten) §§ IJmuider Courant, 1916-1950 §§ Adresboeken van Haarlem, 1859-1915
§§ Adresboeken van Aalsmeer, 1925-1988 §§ Prenten, tekeningen en technische tekeningen uit de collectie van het Historisch Archief Gemeente Haarlemmermeer, 19e en 20e eeuw §§ Manuscriptkaarten en technische tekeningen van de ambachtsheerlijkheid en de gemeente Heemstede (17e-19e eeuw) §§ Manuscriptkaarten van de ambachtsheerlijkheid en de gemeente Bennebroek, 17e-19e eeuw §§ Prenten en tekeningen van de gemeente Velsen, 19e en 20e eeuw §§ Prenten- en tekeningen van de gemeente Haarlem, 17e-20e eeuw §§ Complete oeuvre van Cornelis Pietersz. Bega (1631/1632-1664), onderdeel van de collectie Voorhelm Schneevoogt §§ Prenten van Adriaen van de Velde (16361672); Esaias van de Velde (1587-1630); Jan van de Velde II (1587-1630), onderdeel van de collectie Voorhelm Schneevoogt §§ Prenten van Romeyn de Hooghe (16451708), onderdeel van de collectie Voorhelm Schneevoogt §§ Kaarten en plattegronden afkomstig van Staatsbosbeheer betreffende de buitenplaats Elswout, waaronder de Grote Kaart van de landmeter Hendrik van Zutphen (1757-1830) §§ Films en video’s uit de collectie van het Historisch Archief Gemeente Haarlemmermeer Het Metamorfoze-project van het archief en kaartmateriaal van de Commissie van Beheer en Toezicht over de Droogmaking van het
n h a 15
Haarlemmermeer (1839-1858) is vanwege vertraging bij de controle van scans door de Koninklijke Bibliotheek nog niet afgerond.
Materieel beheer De werkzaamheden van het restauratieatelier omvatten een breed terrein. Van controle van depots op reinheid tot restauratie van kwetsbare originelen. Behoud van de originele stukken ten behoeve van een duurzame raadpleging staat centraal in de werkzaamheden. Materieel beheer archieven Het restauratieatelier is steeds betrokken bij het klaarmaken voor digitalisering van archieven en collecties. Hierbij worden kleine restauraties uitgevoerd zodat stukken zonder schade of gevaar van informatieverlies gedigitaliseerd kunnen worden. Zo zijn de krantenleggers van de IJmuider Courant, 17 meter Doop-, Trouw- en Begraafboeken en de manuscriptkaarten van Heemstede en Bennebroek voorbereid voor digitalisering. In 2012 is ca. 150 meter archief verpakt in zuurvrije dozen en geëtiketteerd. Van onder meer het archief van de Stichting Hulp aan Oorlogspleegkinderen (1945-1949, omvang 33 meter) zijn oude, zure dozen vervangen, nietjes en plastic verwijderd en de dozen en omslagen geëtiketteerd. Daarnaast zijn de 63 charters uit het archief van de ambachtsheerlijkheid Heemstede (1346-1889) gevlakt en verantwoord geborgen.
n h a 16
Voor het Historisch Archief Gemeente Haarlemmermeer is een collectiebehoudsplan opgesteld op basis waarvan een prioritering van de conservering van de archieven kan worden aangegeven. Materieel beheer beeldcollecties Naast de materiële verzorging van de nieuwe aanwinsten van de Kennemer- en Provinciale Atlas is de berging van ca. 100 prenten en tekeningen verbeterd.
§§ Gemeente Beverwijk §§ Schatkamer (v.d. Kathedrale Basiliek) §§ Gemeente Heemskerk §§ Stadsarchief Amsterdam §§ Regionaal Archief Alkmaar §§ Gemeente Haarlem §§ KWF Kankerbestrijding Totale omvang depotverhuur: 7.060,50 strekkende meter.
Inspectie Voor de tentoonstellingen over Buitenplaatsen in zowel de Janskerk als Paviljoen Welgelegen zijn ca. 150 objecten voorbereid en opgezet of ingelijst. Ook voor bruiklenen aan onder meer het Historisch Museum Haarlem zijn prenten, tekeningen en archiefstukken opgezet en zo nodig gerestaureerd. De restauratoren hebben meegewerkt aan de tentoonstelling ‘Boeckenbinden! De Bray anno nu’ van de Stichting Handboekbinden. Depotverhuur aan derden Depotruimte is verhuurd aan: §§ Gemeente Haarlemmermeer §§ Provincie Noord-Holland §§ Kamer van Koophandel Noordwest Holland §§ Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland §§ Frans Hals Museum §§ Hartekamp Groep §§ Regiopolitie Noord-Holland Noord §§ Het Dolhuys §§ Genootschap Oud-Zandvoort
Sinds 1 oktober 2012 is de nieuwe Wet revitalisering generiek toezicht (Wet RGT) van kracht. In het nieuwe interbestuurlijk toezicht is de bewaking van de kwaliteit dichter bij de overheden zelf gelegd en bij de gemeentelijke archiefinspectie. De provinciale archiefinspectie komt in actie als besturen de kwaliteit van archieven blijven verwaarlozen. Het uitgangspunt van de Wet RGT is vertrouwen. Het vertrouwen dat een bestuurslaag zijn taken goed uitvoert en dat de horizontale verantwoording - van het college van B en W aan de gemeenteraad - op orde is. De provincie blijft proactief op risicovolle gebeurtenissen: herindeling en reorganisatie, zoals de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD), bouwplannen (ook archiefruimten) en bij de overgang naar digitaal. Met de invoering van de Wet RGT kwam het onderscheid tussen het toezicht op de archiefzorg (de bestuurlijke verantwoordelijkheid) en het archiefbeheer (de uitvoering)
te vervallen. Het toezicht op zowel zorg als beheer ligt nu bij de gemeentelijke archiefinspectie. De provincie Noord-Holland hanteert een overgangstermijn van twee jaar om de horizontale verantwoording op orde te krijgen. De provincie kan in deze periode ondersteuning verlenen aan de gemeentelijke archiefinspectie, bijvoorbeeld bij de bouw of verbouw van archiefruimten. De toetsing hiervan was tot oktober 2012 een taak van de provinciale archiefinspectie. De VNG heeft in 2011 kritische prestatie indicatoren (KPI’s) voor de Archiefwet vastgesteld. Uit het beantwoorden van de bij de archief KPI’s behorende vragen blijkt of de gemeente aan de eisen van de Archiefwet 1995 c.s. voldoet. De gemeentelijke archiefinspecteurs maken aan de hand van de beantwoorde vragen een verslag op dat aan het College van B en W wordt aangeboden, of aan het dagelijks bestuur bij een gemeenschappelijke regeling. Het verslag aan de gemeenteraad dient tevens aan de provincie te worden gestuurd. Voor de invoering van de Wet RGT was een machtiging van Gedeputeerde Staten vereist voor de vervanging van te bewaren archiefbescheiden door reproducties. Deze eis is vervallen. De archiefverordeningen van de aangesloten organisaties bepalen wel dat de gemeentearchivaris (positief) moet adviseren over de vervanging. De directeur van het Noord-Hollands Archief heeft aangegeven jaarlijks aan College van B en W te willen rapporteren ten aanzien
van het archieftoezicht. Vooruitlopend op de invoering van de Wet RGT zijn dit jaar verslagen opgemaakt aan de hand van de KPI’s voor de gemeenten: 1. Aalsmeer 2. Uithoorn 3. Heemstede 4. Zandvoort 5. Haarlemmermeer 6. Heemskerk 7. Uitgeest 8. Beverwijk 9. Velsen 10. Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11. Haarlem (uitgebreide versie) Deze rapportages zijn aangeboden aan het College van B en W van de betreffende gemeente. Aangezien er in 2012 bij de gemeente Bloemendaal en bij de Milieudienst IJmond een gezamenlijke audit met de provinciale archiefinspectie is uitgevoerd om de digitale beheeromgeving te toetsen, is er voor gekozen geen KPI-verslag op te stellen om de werkdruk bij deze organisaties niet nog meer te belasten. De audits naar de digitale beheeromgeving vonden plaats aan de hand van het referentiekader RODIN. Het College van B en W van de gemeente Bloemendaal en het dagelijks bestuur van de Milieudienst IJmond ontvingen rapportages over deze audits. De aanleiding voor de audits was de wens van beide organisaties om over te gaan tot vervanging, maar de archivaris heeft dit jaar niet geadviseerd over vervanging.
In 2012 heeft de gemeenschappelijke regeling Cocensus de directeur van het NoordHollands Archief benoemd tot archivaris. Cocensus stelde een archiefverordening en een besluit informatiebeheer vast. Deze gemeenschappelijke regeling startte een vervangingstraject in 2012. De ambtelijke fusie tussen de gemeenten Aalsmeer en Amstelveen met ingang van 1 januari 2013 en de oprichting van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied vereiste ook voorbereidend overleg. Het Noord-Hollands Archief organiseert periodiek regiobijeenkomsten voor medewerkers informatiebeheer en informatiespecialisten van organisaties die zijn aangesloten bij het Noord-Hollands Archief. De regiobijeenkomst van februari was gewijd aan de eerder genoemde wijziging in het archieftoezicht en de archief KPI’s. In november was er een bijeenkomst over metagegevens. In het kader van de gezamenlijke voorbereiding op de implementatie e-Depot bij de Regionale Historische Centra is een Toepassingsprofiel voor lokale overheden ontwikkeld voor het toevoegen van metagegevens aan archiefstukken met het oog op duurzame opslag van digitale bestanden. Tijdens de bijeenkomst is het nut van metagegevens in het algemeen, en het Toepassingsprofiel in het bijzonder toegelicht.
n h a 17
e-Depot De samenwerking van de elf Regionale Historische Centra (RHC’s) en het Nationaal Archief in de voorbereiding van de implementatie van het e-Depot (Werkgroep Voorbereiding Implementatie e-Depot) is in 2012 gecontinueerd. Met de ontwikkelde producten zijn de RHC’s in staat om te starten met het implementatietraject voor hun eigen organisatie. Directeur en medewerkers van het Noord-Hollands Archief hebben deelgenomen in de stuurgroep, werkgroep en secties.
De opgeleverde producten ten behoeve van de implementatie van het e-Depot zijn: §§ Eén toepassingsprofiel voor metagegevens ten behoeve van lokale overheden. Dat bevordert een soepele uitwisseling van informatie tussen de overheidsorganisaties en een soepele aansluiting op het e-Depot §§ Een beschrijving van de bestaande informatiearchitectuur bij de RHC’s, een beschrijving van de noodzakelijke informatiearchitectuur en een plan hoe de aansluiting gerealiseerd kan worden
Een handboek met beschrijvingen van de drie centrale bedrijfsprocessen van een archiefinstelling: verwerven, beheren en beschikbaar stellen §§ Een beschrijving van de rollen, taken, verantwoordelijkheden en competenties die horen bij de centrale bedrijfsprocessen uit het handboek
Eén van de twee aangekochte tekeningen van een stolpboerderij door door J.A. Crescent (Hoogwoud, 1813).
n h a 18
Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland De Stichting Provinciale Atlas NoordHolland (SPAN-H) is in 1993 opgericht om door middel van publicaties en tentoonstellingen deze collectie onder de aandacht te brengen en te zorgen voor de collectievorming. Het Noord-Hollands Archief beheert de topografisch-historische Atlas van de provincie Noord-Holland. Voorzitter van de Stichting is R.H. Oosterop-van Leussen. De heer L. Zoodsma, directeur van het Noord-Hollands Archief, is secretaris van de Stichting. Het bureau van de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland is ondergebracht bij het Noord-Hollands Archief. De werkzaamheden worden gecoördineerd en uitgevoerd door J.E. (Annelies) Aerts-van Bueren. De SPAN-H heeft in 2012 meegewerkt aan diverse projecten van de provincie NoordHolland in het kader van het jaar van de Historische Buitenplaats. Zo is veel beeldmateriaal bijeen gezocht voor Oneindig NoordHolland, de Uitwaaier, een fietsboekje met vijf routes langs buitenplaatsen en voor een omvangrijk project van de Provincie in samenwerking met Landschap NoordHolland waarvoor actief is meegewerkt aan het zoeken naar relevant beeldmateriaal uit de Provinciale Atlas, ruim 120 afbeeldingen zijn uiteindelijk hiervoor uitgekozen.
De SPAN-H organiseerde in het kader van het ‘Jaar van de historische buitenplaats’ in samenwerking met de Provincie NoordHolland en het Noord-Hollands Archief de tentoonstelling “Heerlijk Buiten” van 7 september t/m 27 oktober in het Provinciehuis Paviljoen Welgelegen. Thema van de tentoonstelling was de brede verspreiding van buitenplaatsen tussen 1620 en 1900 in de provincie Noord-Holland en de bijbehorende cultuur. Van 19 oktober tot 24 november was in de Janskerk de tentoonstelling ‘Trading places. Faillissementsveilingen in Noord-Holland’ te zien door Petra Stavast. Zij fotografeerde voor de SPAN-H in het kader van de documentaire foto-opdracht 2010 de crisis. Thema was de aanhoudende voelbaarheid van de crisis in Noord-Holland, zoals in het hele land, en de gevolgen daarvan voor ondernemers en burgers. Documentaire fotografie: In overleg met de sector Cultuur en Cultuurhistorie en de sectie water van de provincie Noord-Holland heeft de Stichting Provinciale Atlas de documentaire foto-opdracht 2012 met als thema ‘De identiteit van de Noord-Hollandse Kustplaatsen’ verstrekt aan Hans van der Meer. In 2012 zijn voor de Provinciale Atlas diverse, tot verschillende deelcollecties behorende objecten, aangekocht op beurzen, veilingen, particulieren en kunsthandelaars. Onder
andere een 17e eeuwse tekening van Pieter Coopse van de eendenjacht bij Hoorn, twee tekeningen uit begin 19e eeuw van stolpboerderijen door J.A. Crescent en drie tekeningen van het buitenleven door Goll van Frankenstein uit einde 18e eeuw.
Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief De Stichting Vrienden van het NoordHollands Archief organiseerde in 2012 twee bijeenkomsten voor haar leden. Op vrijdagmiddag 23 maart werden de leden door conservator Alexander de Bruin getrakteerd op een lezing en rondleiding bij de tentoonstelling ‘Een aangename lustplaats aan de Heerenweg’. Op zaterdagmiddag 17 november werden de leden ontvangen in de vernieuwde locatie Kleine Houtweg 18. Daar kregen ze een rondleiding van directeur Lieuwe Zoodsma en conservator van de topografisch-historische atlas Alexander de Bruin. Aansluitend werd de middag afgesloten met een borrel. Vanwege omstandigheden kon het jaarlijkse symposium geen doorgang vinden. Naar verwachting wordt er in de loop van 2013 weer een symposium georganiseerd. Het bestuur kwam een aantal malen bijeen voor overleg en een vertegenwoordiging van het bestuur was aanwezig bij het afscheid van een aantal ‘getrouwen’ van het NoordHollands Archief en het jaarlijkse kerstdiner.
n h a 19
Feiten en cijfers* Dienstverlening §§ Aantal bezoekers studiezalen: 2.922 (3.314) §§ Aantal bezoeken studiezalen: 9.008 (10.004) §§ Aantal digitale bezoeken: 565.000 (1.067.000) §§ Aantal bezoekers publieksactiviteiten: 13.482 (14.398) §§ Aantal cursisten: 83 (49) §§ Aantal deelnemers onderwijsactiviteiten: 1.880 (896) §§ Aantal behandelde verzoeken om inlichtingen en reproducties: 3.500 (3.029) §§ Aantal tentoonstellingen: 8 (9) §§ Aantal uitgeleende objecten voor tentoonstellingen: 179 (88) §§ Aantal gedigitaliseerde persoonsrecords: ca. 7,1 miljoen (ca. 6,5 miljoen) §§ Aantal afbeeldingen online: 184.000 (ca. 170.000)
* Tussen haakjes staan de cijfers van 2011
n h a 20
Beheer §§ Aantal verworven overheidsarchieven: 351,85 meter (706,15 meter) §§ Aantal verworven particuliere archieven: 37,85 meter (48,95 meter) §§ Aantal nieuwe online inventarissen en plaatsingslijsten: 80 (68) §§ Aantal aanwinsten bibliotheekmateriaal: 490 (250) §§ Aantal aanwinsten beeldmateriaal: 346 (1547) §§ Aantal archieven verpakt: 150 meter (200 meter) §§ Totale depotcapaciteit locatie Jansstraat: 14,2 km (14,2 km) §§ Gebruikte depotcapaciteit locatie Jansstraat: 14,2 km (14,2 km) §§ Totale depotcapaciteit locatie Kleine Houtweg: 35,5 km (35,5 km) §§ Gebruikte depotcapaciteit locatie Kleine Houtweg: (30,9 km) §§ Aantal gedigitaliseerde afbeeldingen: 2.368 (42.994) §§ Totaal gedigitaliseerde bestanden: 13,5 terabyte (12 terabyte) §§ Aantal uitgevoerde inspecties: 13 (1)
Personeel §§ Aantal formatieplaatsen: 44,0 (44,0) §§ Aantal medewerkers: 42 (44) §§ Aantal vrijwilligers: 120 (135)
Financiën Bijdrage overheid Overige opbrengsten Doorbelaste BTW Totaal opbrengsten Egalisatiereserve Bestemmingsreserve digitalisering Totaal te besteden Personeelskosten Directe kosten Indirecte kosten Saldo bestemmingsreserve Bijzondere lasten Totaal kosten Exploitatieresultaat
2012
2011
€ 4.852.686
€ 4.936.088
€ 125.554
€ 115.990
€ 434.530
€ 5.412.770 € 51.330 € 0
€ 432.051
€ 5.484.129 € 32.500
€
75.000
€ 5.464.100
€ 5.591.629
€ 2.332.608
€ 2.382.834
€ 2.327.572
€ 2.584.071
€ 361.493 € 100.000 € 0
€ 434.073
€
€0
46.000
€ 5.121.673
€ 5.446.978
€ 342.427
€ 144.651
n h a 21
