n h a Jaarverslag 08
noord-hollands archief
Inhoudsopgave pagina
pagina
Bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Ondernemingsraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Gebouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 ICT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Digitalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Financiën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Bezoek aan de studiezalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Digitaal bezoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Publieksactiviteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Educatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Nader toegankelijk maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Acquisitie en overbrenging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Vervreemding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Toegankelijk maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Fotografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Materieel Beheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Inspectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland . . . . . . . . . . . . 22 Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief . . . 23 Het Noord-Hollands Archief in feiten en cijfers . . . . . . . . 24
Colofon
Noord-Hollands Archief
Eindredactie: Maarten Brock Vormgeving: Vormgeving & Drukwerk Druk: |Drukkerij Damen Oplage: 350 Juni 2009 Reacties op dit jaarverslag kunt u mailen naar
[email protected].
Voorzijde omslag: Achterzijde omslag:
n h a
Postbus 3006 2001 DA Haarlem www.noord-hollandsarchief.nl
[email protected] Locatie Jansstraat Jansstraat 40 2011 RX Haarlem T: (023) 517 27 00 F: (023) 517 27 20
Locatie Kleine Houtweg Kleine Houtweg 18 2012 CH Haarlem T: (023) 517 27 00 F: (023) 517 27 20
Tekening van het stoomgemaal De Cruquius door dr. C. Ekama (1861). Leerlingen van een Haarlemse basisschool worden rondgeleid door het depot. Foto: Paul Maessen.
Bestuur Het bestuur van het Noord-Holland Archief (formeel het Regionaal Historisch Centrum in Noord-Holland) bestaat uit zes leden. Per 1 januari 2008 waren dat: • • • • • •
mr. B.B. (Bernt) Schneiders (voorzitter) mw. M. (Margo) Bokking mw. B.J. (Boudien) Glashouwer RE RI CISA mw. drs. M. (Marion) Verhoeff (vice-voorzitter) mw. dr. B.M.A. (Boudien) de Vries dhr. C. (Chris) van Velzen
gemeente Haarlem gemeente Velsen namens het Rijk namens het Rijk namens het Rijk gemeente Haarlem
Het bestuur kwam drie maal bijeen: op 19 maart, 25 juni en 8 oktober 2008. De jaarlijkse algemene overlegvergadering van de Ondernemingsraad van het Noord-Hollands Archief met de directeur, waarbij zoals gebruikelijk een vertegenwoordiger van het bestuur aanwezig is, werd wegens agendaproblemen doorgeschoven naar het voorjaar van 2009. Individuele bestuursleden gaven in de loop van 2008 door hun aanwezigheid bij een groot aantal activiteiten, openingen, ontvangsten, voorstellingen en lezingen blijk van hun belangstelling voor en betrokkenheid bij het Noord-Hollands Archief. Bij het traditionele kerstdiner op woensdag 17 december 2008 in de Commandeurszaal van de Janskerk was een groot deel van het bestuur aanwezig.
Overeenkomstig de daartoe gestelde bepalingen in de gemeenschappelijke regeling trad de directeur van het Noord-Hollands Archief, drs. L. (Lieuwe) Zoodsma, op als secretaris van het bestuur. Het nieuwe bestuurslid namens het Rijk, Boudien Glashouwer, werd formeel geïnstalleerd en welkom geheten in de bestuursvergadering van 19 maart 2008. Marion Verhoeff maakte in de loop van het verslagjaar bij brief aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bekend per 1 september 2008 terug te willen treden als rijksbestuurslid. Omdat het ontslag formeel gezien pas in kan gaan als er een nieuw rijksbestuurslid is benoemd, bleef Marion Verhoeff gedurende de rest van het verslagjaar formeel aan als bestuurslid, maar bezocht zij de bestuursverga- Bij het kerstdiner in de Commandeurszaal van de Janskerk was een groot deel van het bestuur aanwezig. deringen niet meer. Foto: Rob de Jong.
n h a 1
Beleid In 2007 werd er beleidsinhoudelijk een belangrijke stap gezet met de presentatie van het ‘Beleidsplan 2007-2010’, waarin onder het motto Het Noord-Hollands Archief, voor wie wil weten hoe het was, een aantal concrete en ambitieuze beleidsvoornemens voor de komende jaren werd geformuleerd. Gekoppeld aan dit meerjarenbeleidsplan werden ook een ‘Meerjarenbegroting 20072010’ en een ‘Dienstverleningsconcept’ gepresenteerd. De vertaling van de beleidsvoornemens in concrete activiteiten vond onder meer plaats in het ‘Activiteitenplan 2008’. In dit jaarverslag wordt op de helft van de beleidsperiode daar waar mogelijk verantwoording afgelegd over de realisatie van de gestelde doelen en ambities. In 2008 werd het ‘Informatieplan’ voor het Noord-Hollands Archief officieel afgerond en gepresenteerd. Het ‘Informatieplan’ bestaat uit twee delen: een informatiebeleidsplan, dat de samenhang beschrijft tussen het algemene beleid en het ICT-beleid, en een digitaliseringsplan, waarin wordt beschreven hoe de collecties van het Noord-Hollands Archief digitaal worden ontsloten. Voor de samenstelling van beide plannen werd een belangrijke subsidie verkregen van SenterNovem, een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Om de digitale ambities van het NoordHollands Archief te realiseren is het van
n h a 2
groot belang om de opslag en het beheer van de terabytes aan scans duurzaam te regelen. Nationaal en internationaal zijn grote archiefdiensten bezig met de realisering van duurzame opslag, het zogenaamde e-depot. Het Noord-Hollands Archief participeert, samen met Het Utrechts Archief en het Zeeuws Archief, in een pilotproject e-depot van het Nationaal Archief in Den Haag. Doel van deze pilot is om de toepasbaarheid van een nationaal e-depot voor de regionale historische centra in Nederland in beeld te brengen.
Samenwerking Samenwerking met andere culturele en cultuur-historische instellingen op nationaal, provinciaal, regionaal en lokaal niveau vormt een speerpunt in het ‘Beleidsplan 2007-2010’ van het Noord-Hollands Archief. Op nationaal niveau werd de samenwerking vooral gezocht in de deelname aan het Convent van directeuren van regionale historische centra en daaruit voortvloeiende activiteiten en programma’s als mijnvoorouders.nl, het nieuwe digitale programma voor de presentatie van primaire genealogische gegevens, en watwaswaar.nl, het digitale programma voor de presentatie van woongerelateerde gegevens. Op provinciaal niveau vond samenwerking onder meer plaats via de Kring van Archivarissen in Noord-Holland. Daarnaast
werd er op diverse terreinen bilateraal samengewerkt met de collega-archiefdiensten in de provincie. In verband met de grootscheepse verbouwing bij het Streekarchief voor het Gooi en de Vechtstreek in Hilversum, nam het Noord-Hollands Archief ook in 2008 weer het beheer en de beschikbaarstelling van een groot deel van de archieven en collecties van deze dienst voor zijn rekening. Samen met de provinciale erfgoedkoepel Cultureel Erfgoed Noord-Holland werd een aantal bijeenkomsten georganiseerd. Zo vond op 3 september in de Janskerk de provinciale kick-off plaats van de regionale canons. Op regionaal niveau werd intensief samengewerkt met de twaalf gemeenten in Kennemerland en Amstel- en Meerlanden waarvoor het Noord-Hollands Archief als gemeentearchief optreedt. Na zes jaar van onderhandelen, besloot de gemeente Haarlemmermeer per 1 januari 2009 tot een samenwerkingsverband met het Noord-Hollands Archief, waarbij de archieven en collecties van de Haarlemmermeer binnen de eigen gemeente blijven berusten, maar waarbij op het terrein van het beheer en de beschikbaarstelling nauw wordt samengewerkt. Op 11 december 2008 tekenden de wethouder van Cultuur van de gemeente Haarlemmermeer, Herman Tuning, en de voorzitter van het bestuur van het Noord-Hollands Archief, burgemeester Bernt Schneiders van Haarlem, tijdens een
persconferentie voor de regionale en plaatselijke pers, daartoe een samenwerkingsovereenkomst. In de Openbare Bibliotheek in IJmuiden werd dankzij een samenwerkingsverband met de historische vereniging, de plaatselijke musea, de openbare bibliotheek en de gemeente Velsen een eerste Historisch Informatie Punt (HIP) ingericht. Op lokaal niveau werken alle erfgoedinstellingen in Haarlem samen in de Erfgoedcoalitie. Het Noord-Hollands Archief nam in 2008 zowel het voorzitterschap als het secretariaat van de Erfgoedcoalitie over van de Stadsbibliotheek Haarlem. Het NoordHollands Archief participeert ook in het directeurenoverleg cultuur Haarlem (DOCH), een platform voor informatie-uitwisseling tussen de cultuurinstellingen en de gemeente Haarlem.
Dankzij een vruchtbaar samenwerkingsverband van de Historische Vereniging Haerlem, Haarlems Dagblad, de gemeente Haarlem en het Noord-Hollands Archief werd in relatief korte tijd een breed gedragen Canon van Haarlem in 21 vensters gerealiseerd. De besprekingen met de Stadsbibliotheek Haarlem betreffende de overbrenging van de historische collecties van de Stadsbibliotheek naar de depots van het Noord-Hollands Archief en de inrichting van een gezamenlijk historisch kenniscentrum in de Janskerk verkeren in de eindfase. Naar verwachting zullen de afronding en overbrenging plaatsvinden in de zomer van 2009.
Personeel De formatie van het Noord-Hollands Archief bleef constant met 43.1 fte’s, waarop in totaal 49 medewerkers werkzaam waren. Het totale aantal in- en externe vrijwilligers, werkzaam ten behoeve van diverse projecten, bedroeg 150 personen. Na een ziekbed van meer dan een jaar overleed op 15 november Florence Koorn aan een ernstige en ongeneeslijke ziekte. In de rouwadvertentie van het Noord-Hollands Archief werd Florence omschreven als een gedreven historicus en archivaris. Zij heeft sinds 1982 diverse functies bekleed bij het NoordHollands Archief en de voorgangers daarvan, de Archiefdienst voor Kennemerland en het Gemeentearchief Haarlem. Een belangrijk
deel van haar werkzame leven heeft Florence besteed aan de (her)inventarisatie van de omvangrijke en historisch gezien uiterst belangwekkende archieven van het stadsbestuur van Haarlem (1245-1812). Na eerder al als uitzendkracht in dezelfde functie te hebben gewerkt, trad Jenny Preusser per 1 februari in vaste dienst als medewerker huishoudelijke dienst. Zij is in deze functie onder meer verantwoordelijk voor de cateringactiviteiten voor bezoekers en medewerkers in het Archiefcafé tijdens de lunchuren van 12.00 tot 14.00 uur. Vanaf 1 maart was Gabriëlle Beentjes als conserveringsadviseur voor de duur van een jaar gedetacheerd bij het Nationaal Archief in Den Haag. Zij werd voor een gedeelte van haar taken per 5 augustus vervangen door Annet Doves, die daartoe een tijdelijk contract voor 15 uren per week kreeg aangeboden. Via een uitzendbureau werden in de loop van het verslagjaar vier verpakkingsmedewerkers aangetrokken. Een drietal studenten van de Reinwardt Academie in Amsterdam en van de Hogeschool InHolland in Haarlem werd in staat gesteld om een stageperiode bij het Noord-Hollands Archief door te brengen. Ook in 2008 werd Rob de Jong als personeelsadviseur ingehuurd van de gemeente Haarlem. Gezien de veelheid van taken die bij de personeelsadviseur terechtkomen, werd in de loop van het verslagjaar besloten om het aantal uren te verhogen van 8 naar 20 uren per week.
n h a 3
Het traditionele personeelsuitstapje voerde dit jaar naar Texel. Op 19 mei namen 45 medewerkers deel aan een uiterst geslaagd en zonnig uitstapje dat werd afgesloten met een diner. Op 1 september werd in samenwerking met de Personeelsvereniging op de binnenhof van de locatie Jansstraat een barbecue georganiseerd. De barbecue vormde tevens het startmoment voor het preventief
medisch onderzoek en het daaraan gekoppelde medewerkerstevredenheidsonderzoek. Op maandag 18 augustus namen 54 vrijwilligers deel aan het jaarlijkse vrijwilligersuitje. Het geheel werd afgesloten met een borrel en een barbecue op de locatie Kleine Houtweg.
Ondernemingsraad
Gebouwen
In de samenstelling van de Ondernemingsraad (OR) van het NoordHollands Archief (Kees van Egmond, voorzitter; Henno Zelis, vicevoorzitter en Marian de Haan, secretaris) zijn gedurende 2008 geen wijzigingen opgetreden. Ook de VGW-commissie (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn) bleef ongewijzigd en bestond uit de voorzitter en secretaris van de OR plus Marcel Leechburch Auwers. Door omstandigheden is er in 2008 slechts één achterbanberaad gehouden. Daaruit bleek een onverminderd groot draagvlak voor de OR. Er is zeven keer overleg gevoerd met de bestuurder. In dat overleg zijn onder meer aan de orde gekomen: het werktijdenreglement (onder andere in verband met de zaterdagdienst), de ziekmeldingsprocedure, het verzuimprotocol, de ‘verlofwijzer’ en de aanwijzing van een vertrouwenspersoon. Ook kwam de werkdruk van de assistent-medewerkers meerdere malen ter sprake. De OR maakt zich zorgen over de door het Rijk voorgenomen decentralisatie van de rijkstaken van het Noord-Hollands Archief en de andere regionale historische centra. Twee onderwerpen die gedurende het hele jaar op de agenda hebben gestaan, maar nog niet in gang zijn gezet, zijn de kleine reorganisatie van het Noord-Hollands Archief en de verbouwing van de locatie Kleine Houtweg. In 2009 zullen deze hun beslag krijgen. De al eerder in gang gezette risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) is in 2008 in samenwerking met de arbodienst vastgesteld.
In het najaar van 2007 bleek dat de stuclaag aan de zuid- en westzijde van de Janskerk loslaat door vochtophoping in de muur. De buitenzijde van de muur werd van een beschermende laag voorzien, maar dit bleek niet afdoende om het vocht te weren. De gemeente Haarlem heeft in 2008 een bedrag van € 170.000 beschikbaar gesteld om de buitenmuur aan de zuid- en westzijde van de Janskerk van nieuw voegwerk te voorzien. De werkzaamheden zullen in het voorjaar van 2009 plaatsvinden. Tevens zal dan worden beslist over het al dan niet verwijderen van de stuclaag van (delen van) de binnenmuur. De vloer van de Commandeurszaal, die bestaat uit oude grafstenen, werd geïmpregneerd om beschadiging tegen te gaan. De buitenkant van de kantoorvleugel op de locatie Jansstraat is geschilderd en de tochtstrips bij de ramen zijn vervangen. De gemeente Haarlem zal het Noord-Hollands Archief in het voorjaar van 2009 een huurcontract aanbieden voor het gebruik van de Janskerk.
De volgende stukken zijn ter advies of instemming aan de OR voorgelegd: • Contract met de ArboUnie (instemming verleend); • ‘Verlofwijzer’ (instemming verleend); • Medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) en preventief medisch onderzoek (PMO) (positief advies).
Op 19 mei 2008 maakten de medewerkers van het Noord-Hollands Archief een personeelsuitstapje naar Texel. Foto: Ed Sewalt.
n h a 4
De VGW-commissie heeft zich beziggehouden met arbozaken. De commissie is vier maal bij elkaar geweest voor overleg en heeft diverse malen aangezeten bij intern en extern arbo-overleg. Daarnaast zijn er twee bijeenkomsten geweest met de bedrijfsarts.
De Rijksgebouwendienst heeft het verbouwingsplan voor de locatie Kleine Houtweg gepresenteerd in de bestuursvergadering van het Noord-Hollands Archief op 25 juni 2008. In de nieuwe Regeling Taakverdeling Beheer zijn de verantwoordelijkheden ten aanzien van een aantal onderhoudselementen verschoven van de gebruiker naar de Rijksgebouwendienst. Dit houdt een huurverhoging van € 153.200 in, die volledig wordt gecompenseerd in de rijksbijdrage. In januari 2008 heeft de Rechtbank Haarlem, die de afgelopen zes jaren 3.900 strekkende meter archiefruimte in het Noord-Hollands Archief huurde, de huur opgezegd. Vanaf april 2008 huurt de Kunstuitleen Haarlem kantoorruimte in het voorgebouw van de locatie Kleine Houtweg en de gemeente Haarlemmermeer depotruimte. De speelgoedcollectie Ruyssenaers is in 2008 ondergebracht op de zolder van locatie Kleine Houtweg van het Noord-Hollands Archief. In juni 2008 functioneerde op deze locatie een van de koelmachines zo slecht dat er twaalf bouwdrogers werden gehuurd om de lucht-
n h a 5
vochtigheid in de depots op peil te houden. In het voorjaar van 2009 wordt deze koelmachine vervangen. Het Noord-Hollands Archief huurt depotruimte van de gemeente Bloemendaal. De huur werd per
december 2008 opgezegd, met uitzondering van een klein gedeelte bestemd voor de berging van dubbelen van de burgerlijke stand van de aangesloten gemeenten.
ICT
Digitalisering
De facilitering van de ICT-infrastructuur en -programmatuur is uitbesteed aan de ICTafdeling van de gemeente Haarlem. De dienstverleningsovereenkomst met deze afdeling zal in het voorjaar van 2009 worden getekend.
In het eerste kwartaal van 2008 is het informatieplan van het Noord-Hollands Archief voltooid. Het Noord-Hollands Archief beschikt daarmee als een van de eerste regionale historische centra over een informatieplan. Onderdeel van dit informatieplan vormt een plan voor de voorgenomen digitalisering van de collecties. In dit digitaliseringsplan wordt vastgelegd op welke manier en in welk tempo het Noord-Hollands Archief zijn collecties digitaal registreert en documenteert, eventueel van digitaal beeldmateriaal voorziet en digitaal beschikbaar stelt.
In 2008 heeft de projectgroep ‘G(emeenschappelijke)-schijf’ een herstructurering van de administratieve digitale bestanden van het Noord-Hollands Archief doorgevoerd. Digitale data zijn bekeken, waar nodig geschoond en herplaatst in een nieuwe afdelings- en taakgerichte mappenstructuur. In 2008 is een dubbele NAS (NetworkAttached Storage) aangeschaft om digitale bestanden veilig op te slaan. Er wordt gebruik gemaakt van een zogeheten nobreak-installatie, waardoor bij stroomuitval de bestanden niet worden beschadigd.
Digitalisering van archieven en collecties
vindt plaats vanwege materieel behoud en om archieven en collecties onder de aandacht te brengen van een groter publiek. Zo werden in 2008 de fotocollecties van de gemeenten Beverwijk (circa 5.000 foto’s) en Heemstede (circa 5.000 foto’s) gedigitaliseerd. Met het beschrijven van de al eerder gedigitaliseerde fotocollectie van de gemeente Velsen (ruim 10.000 foto’s) werd een begin gemaakt. In het voorjaar van 2008 werd de nieuwe Beeldbank van het Noord-Hollands Archief gepresenteerd. De beeldcollecties van het Noord-Hollands Archief worden hierin als één geheel gepresenteerd. Deze Beeldbank kan zowel worden benaderd via de website van het Noord-Hollands Archief
De internetfaciliteiten in beide studiezalen zijn uitgebreid ten behoeve van de bezoekers: op de locatie Jansstraat kunnen bezoekers sinds het najaar van 2008 met een eigen laptop kosteloos gebruik maken van een draadloze ADSL-verbinding. Daarnaast zijn de aanvraagterminals in de studiezalen op beide locaties aangesloten op internet.
Voor de locatie Kleine Houtweg is in 2008 een verbouwingsplan gepresenteerd. Foto: Paul Maessen.
n h a 6
In februari 2008 is de telefooncentrale van het Noord-Hollands Archief vervangen. Beide locaties worden nu vanuit één digitale centrale bediend.
In 2008 werden de fotocollecties van Beverwijk en Heemstede gedigitaliseerd.
n h a 7
(www.noord-hollandsarchief.nl) als rechtstreeks (www.beeldbank.noordhollandsarchief.nl) en telde eind 2008 zo’n 80.000 afbeeldingen. Het Noord-Hollands Archief heeft samen met het Regionaal Archief Alkmaar en het Waterlands Archief in 2008 een subsidie aangevraagd bij Metamorfoze, het nationaal programma voor het behoud van het papieren erfgoed, voor de digitalisering van archieven van 16de-, 17de- en 19de-eeuwse inpolderingen, bedijkingen en droogmakerijen. Voor het Noord-Hollands Archief betreft de subsidieaanvraag het archief van de Commissie van Beheer en Toezicht over de Droogmaking van het
Haarlemmermeer (1839-1858). Dit archief heeft te lijden onder verzuring van het papier en ook onder inktvraat. In december 2008 kende Metamorfoze het Noord-Hollands Archief een bedrag van € 250.000 toe. Met behulp van deze subsidie zullen in 2009 het archief en bijbehorend kaartmateriaal worden gerestaureerd en gedigitaliseerd.
Communicatie In 2008 verschenen drie afleveringen van het blad ‘NHA nieuws’, gericht op de externe informatievoorziening. De digitale nieuwsbrief van het Noord-Hollands Archief kwam eveneens drie maal uit en telde eind 2008 894 abonnees. Het Noord-Hollands Archief participeert in ‘Erfgoed Nieuws Haarlem’, een digitale nieuwsbrief die tien keer verscheen en eind 2008 1.562 abonnees telde. De digitaal verschijnende ‘Personeelsinfo’, bedoeld voor de interne informatievoorziening, kwam in 2008 negen maal uit. Het jaar 2008 stond voor Haarlem in het teken van cultuur. De Janskerk, het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief, groeide in 2008 uit tot één van de culturele hotspots van de stad. Naast eigen tentoonstellingen in het kader van ‘Haarlem Cultuur 2008’, bood het Noord-Hollands Archief ruimte aan culturele activiteiten van derden op het gebied van beeldende kunst (tentoonstelling van Joos Clijsen en deelname aan het Kunstlijnweekend), toneel (voorstellingen van de Gijsbreght van Aemstel door Theater Nomade), poëzie (Haarlemse Nacht met stadsdichter George Moormann), strips (veiling van originele tekeningen tijdens de Haarlemse Stripdagen) en muziek (uitvoeringen van het Wings Ensemble). Voor veel mensen die hierop afkwamen betekende dit een eerste kennismaking met de Janskerk en het Noord-Hollands Archief. Daarnaast leverden deze activiteiten veel publiciteit op.
De themadag 'Kinderboeken in de Janskerk' op 11 oktober 2008 trok veel nieuw en jong publiek naar het Noord-Hollands Archief. Foto: Paul Maessen.
n h a 8
In juni 2008 werden de resultaten bekend van een onderzoek naar de naamsbekendheid van het Noord-Hollands Archief/de Janskerk bij de Haarlemse bevolking (Omnibusonderzoek Gemeente Haarlem 2007). Ruim een derde van de ondervraagden kent het Noord-Hollands
Archief, ruim twee derde kent de Janskerk. Van degenen die bekend waren met het Noord-Hollands Archief en/of de Janskerk bezocht in 2007 5 procent de studiezaal op de locatie Kleine Houtweg, 14 procent de studiezaal op de locatie Jansstraat, 17 procent de Janskerk en 25 procent de website van het Noord-Hollands Archief. Het is de bedoeling om dit onderzoek in de toekomst te herhalen en indien mogelijk uit te breiden tot andere bij het Noord-Hollands Archief aangesloten gemeenten.
Financiën Het Noord-Hollands Archief heeft in 2008 circa € 140.000 geïnvesteerd in de gebouwen, nieuwe soft- en hardware en depotinrichting. De indexering van het rijk was hoger dan verwacht: voor personeelskosten 3,606 procent (begroot 2,5 procent), voor huisvestingskosten 2,576 procent (begroot 1,5 procent) en voor materiële uitgaven 2,357 procent (begroot 1,5 procent). In de gemeenschappelijke regeling is gesteld dat de gemeenten Haarlem en Velsen deze jaarlijkse indexering ook moeten verrekenen in hun bijdragen. In verband met een ontslagprocedure waren er in 2008 extra advocaatkosten. Het boekjaar 2008 resulteerde in een negatief exploitatieresultaat van € 9.988. Het voorstel is dit bedrag ten laste te laten komen van de egalisatiereserve. Het handboek voor het financieel beheer is in 2008verderuitgewerktenzalin2009terondertekening aan het bestuur worden aangeboden.
Bezoek aan de studiezalen De studiezalen waren in 2008 in totaal 2.057 uur open, waarvan 435 uur buiten kantooruren. Dat was 157 uur meer dan in 2007, dit als gevolg van de sluiting in januari en februari 2007 in verband met de inrichting van het nieuwe publiekscentrum. Per 1 september werd de openstelling op zaterdag met een uur verminderd (van 9.00 tot 14.00 uur in plaats van 9.00 tot 15.00 uur) met het oog op de kosten en om wat meer ruimte te krijgen voor evenementen op zaterdagmiddag. De verdeling van het bezoek over de beide locaties was 83 procent op de locatie Jansstraat en 17 procent op de locatie Kleine Houtweg. Van de dagelijkse transportservice van stukken voor bezoekers tussen de beide locaties werd naar schatting gemiddeld twee keer in de week gebruik gemaakt. De bezoekcijfers waren als volgt: 2008 2007 bezoekers 3.219 3.177 bezoeken 9.864 9.238 Het aantal bezoekers steeg met 1 procent en het aantal bezoeken met 12 procent. Voor een deel is dat het gevolg van de ruimere openstelling dan in 2007. Als we daarvoor de cijfers corrigeren, is er sprake van een daling van 2 procent. Er lijkt sprake van stabilisatie van het bezoek aan de studiezalen na de daling in de afgelopen jaren. Het aandeel van de ondiepe gravers (eenmalige bezoekers) laat een licht dalende lijn zien in de afgelopen jaren, van 23 procent in 2005
naar 19 procent in 2008. Deze daling correspondeert waarschijnlijk met een stijging van het aantal schriftelijke verzoeken om informatie uit de archieven. In 2008 werden in totaal 2.209 verzoeken om inlichtingen en reproducties afgehandeld (2007: 1.950). De stijging zit vooral bij de vraag door belanghebbenden naar informatie uit de justitiële archieven en de vraag naar genealogische informatie. Deze laatste begint dusdanige vormen aan te nemen dat uitbesteding aan een genealogisch correspondent overwogen moet worden.
Digitaal bezoek De eigen website (www.noord-hollandsarchief.nl) werd in 2008 onderhouden en de inhoud werd uitgebreid. De deelname aan twee genealogische websites (Digitale Stamboom, www.haarlem.digitalestamboom.nl en Genlias, www.genlias.nl) is voortgezet, in afwachting van de verdere ontwikkelingen in beide systemen, in het bijzonder de samenwerking tussen beide. Ook de deelname aan Archieven.nl werd voortgezet. De overgang naar één systeem voor de presentatie van beeldmateriaal op internet (Memorix) werd geëffectueerd. Het digitale bezoek groeide explosief. Aan de eigen websites (inclusief Digitale Stamboom) werden circa 1,2 miljoen bezoeken gebracht (2007: 369.000). In Genlias werden zo’n 550.000 specifiek Noord-Hollandse vragen gesteld (2007: 555.000). Gezien het gemiddeld aantal vragen per bezoek (6) correspondeert dat met
n h a 9
ruim 90.000 bezoeken. Het aantal bezoeken op internet kwam daarmee al ruim boven de doelstelling van het ‘Beleidsplan 2007-2010’ van één miljoen bezoeken. Het aanbod op de websites werd uitgebreid met ruim 15.000 akten burgerlijke stand in de Digitale Stamboom (totaal nu ruim 194.000 akten). In Genlias werden geen akten gepubliceerd in afwachting van de productie en controle van een voldoende substantieel bestand van de huwelijksakten van Amsterdam. De teller bleef daar dus staan op bijna 280.000 akten. De index op de vredegerechten werd uitgebreid met de gegevens van 56 delen (totaal nu 172 delen online). Het aantal archieftoegangen op de website werd verder uitgebreid (1.198 toegangen online), evenals het aantal beelden (circa 80.000 beelden online).
Publieksactiviteiten In het afgelopen jaar bezochten 10.154 mensen de Janskerk voor tentoonstellingen, evenementen en rondleidingen of voor het gebouw zelf en daarnaast kwamen nog eens 2.872 mensen naar een tentoonstelling van het Noord-Hollands Archief in de Bakenesserkerk, een totaal dus van 13.026 bezoekers voor deze activiteiten. Gecombineerd met het bezoek aan de studiezalen komt daarmee het aantal fysieke bezoeken aan het Noord-Hollands Archief op 22.890. Evenals bij het digitaal bezoek zitten we hier ook ruim boven de doelstelling van het ‘Beleidsplan 2007-2010’ van 20.000 bezoeken. Er waren acht tentoonstellingen, waarvan vier eigen producties, twee coproducties en twee producties van derden. De eigen producties waren een expositie over de persoon van verzetsstrijdster en beeldhouwster Truus Menger (parallel aan een tentoonstelling over haar werk in De Vishal), een presentatie van ‘Hoogtepunten uit de collectie van de Haarlemse prentenverzamelaar Voorhelm Schneevoogt’, de tentoonstelling ‘Haarlem op de kaart gezet - Historische kaarten en hun functies’ (in de Bakenesserkerk) en een expositie over kinderboeken in het kader van de themadag. De coproducties waren de tentoonstelling ‘Op weg in Noord-Holland - Provinciale wegen tussen 1575 en 2008’ (in samenwerking met de Stichting Provinciale Atlas Noord-
n h a 10
Holland) en de tentoonstelling ‘Kan weg! Alledaags drukwerk uit Haarlems bezit’ (in samenwerking met Museum Enschedé). De tentoonstellingen van derden betroffen het werk van beeldend kunstenaar Joos Clijsen (een expositie van ‘De Vishal op locatie’) en werk van een drietal kunstenaars in het kader van de Kunstlijn. Het Noord-Hollands Archief nam deel aan de Open Monumentendagen op zaterdag 13 en zondag 14 september. Op beide dagen trad in de Janskerk een aantal zangkoren op, als onderdeel van het zogeheten Korenlint. De belangstelling was nog groter dan vorig jaar: 2.687 bezoekers (2007: 2.250). Ook nu speelde een rol dat in de stad nog andere grote evenementen plaats vonden, waardoor er zeer veel publiek op de been was. In het kader van de Landelijke Archievendag hield het NoordHollands Archief een themadag op zaterdag 11 oktober, die door zo’n kleine 500 mensen bezocht werd (2006: 600). Het thema van de dag was ‘Kinderboeken in de Janskerk’. In tegenstelling tot eerdere jaren trok deze themadag veel nieuw en jong publiek. Op zaterdag 18 oktober hield HCC!genealogie zijn jaarlijkse genealogiedag in de Janskerk in samenwerking met het Noord-Hollands Archief en de afdeling Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging (300 bezoekers).
Educatie Het in 2007 ontwikkelde cursusprogramma werd geëvalueerd en aangepast en uitgebreid voor het cursusjaar 2008/2009. Er werden in 2008 elf cursussen gegeven met in totaal 120 deelnemers, ongeveer evenveel als in 2007. De onderwerpen liepen uiteen van een algemene introductie in de onderzoeksmogelijkheden bij het Noord-Hollands Archief tot paleografie voor gevorderden. Er waren drie uitvoeringen van het in 2007 ontwikkelde reminiscentieproject ten behoeve van de cliënten van de Janskliniek (de geriatrische kliniek gelegen naast de Janskerk). De cliënten kregen een middag oude foto’s gepresenteerd en konden daarop reageren (60 deelnemers).
Leerlingen van basisschool De Kring op bezoek in het restauratieatelier van het Noord-Hollands Archief. Medewerker conservering/restauratie Henk Rolleman legt uit hoe bepaalde papiersoorten in de loop der tijd vervallen en wat je daaraan kunt doen. Foto: Paul Maessen. Voor het onderwijs werden de volgende activiteiten gerealiseerd voor in totaal 670 leerlingen (2007: 272): • ontvangst van drie groepen van de pedagogische opleiding van de Hogeschool InHolland voor een voorlichting over de mogelijkheden van archieven in het onderwijs; • ontvangst van twee groepen mbo-leerlingen voor een voorlichting over archieven; • ontvangst van drie groepen vwo-leerlingen voor een instructie
•
•
met het oog op het maken van een werkstuk bij het NoordHollands Archief; ontvangst van zestien groepen uit het basisonderwijs in het kader van Wie wat bewaart, heeft wat!, een project van de Coalitie Cultureel Erfgoed Haarlem; uitvoering van het project ‘Fotografeer je eigen geschiedenis’ voor één groep uit het basisonderwijs (in samenwerking met de Historische Vereniging Haerlem).
n h a 11
Nader toegankelijk maken De indicering van de burgerlijke stand werd voortgezet. Er werden ruim 351.000 akten ingevoerd. Ook de controle van de invoer werd voortgezet, onder meer resulterend in bovenvermelde toevoegingen aan Digitale Stamboom. De controle van de ingevoerde akten voor Genlias werd ook voortgezet en de hiervoor gebruikte applicatie werd uitgebreid met een functie voor het maken van exportbestanden naar Genlias. De invoer en controle van akten in de vredegerechten werd eveneens voortgezet. Van de in totaal 326 inventarisnummers is nu van 172 nummers een index beschikbaar. Daarnaast zijn de gegevens van 37 delen ingevoerd, die nog gecontroleerd moeten worden. De indicering van de notariële archieven tot 1811 werd voortgezet. In
2008 werden 1.430 akten bewerkt (2007: 1.658), waarvan 352 volgens de oude manier (op fiches) en 1.302 in geautomatiseerde vorm in MAISFlexis. In totaal werken circa 150 vrijwilligers aan de verschillende projecten. Zij doen de invoer en controle van gegevens onder begeleiding van medewerkers van het Noord-Hollands Archief.
Acquisitie en overbrenging
Het Noord-Hollands Archief heeft in 2008 480,45 meter archieven van overheden (360,20) en particuliere organisaties (120,25) verworven. Voor wat betreft de rijksoverheid ging het om archieven van: • Kadaster Directie Noordwest, vestiging Alkmaar; • Kadaster Directie Noordwest, vestiging Amsterdam; • Staatsbosbeheer in Noord-Holland; • Raad voor de Kinderbescherming te Amsterdam (aanvulling); • Raad voor de Kinderbescherming te Haarlem (aanvulling); • Raad voor de Kinderbescherming te Alkmaar; • Recreatieschap Geestmerambacht.
Archieven
Het Noord-Hollands Archief heeft een acquisitiebeleidsplan opgesteld, waarin selectiecriteria staan die worden gehanteerd bij de beslissing om een particulier archief al dan niet te verwerven. Een bestandsanalyse van de aanwezige archieven dient nog gemaakt te worden.
Voor wat betreft particulieren ging het om archieven van: • Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling Floriade Rotterdam 1960; • Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling Floriade Amsterdam 1972; • Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling Floriade Amsterdam 1982; • Vereniging Weefcontact Regio VI. Voor wat betreft de twaalf aangesloten gemeenten ging het daarbij om de overheids- en particuliere archieven van:
Op 18 augustus 2008 namen 54 vrijwilligers van het Noord-Hollands Archief deel aan het jaarlijkse vrijwilligersuitje. Foto: Nico Vriend.
n h a 12
Beverwijk • Gemeentebestuur Beverwijk; • Vertrouwenscommissie inzake de benoeming van burgemeester mw. M.A. Berndsen-Jansen; • Vertrouwenscommissie inzake de benoeming van burgemeester drs. Th.L.N. Weterings; • Vertrouwenscommissie inzake de benoeming van burgemeester J.F.C. van Leeuwen; • Bureau Intercommunaal Lichaam Vervanging Tuinbouwgronden (aanvulling); • Dienst voor Lichamelijke Opvoeding en de Sport (LOS); • NV Sportfondsenbad-Beverwijk; • R.K. Kweekschool (aanvulling).
Bloemendaal • Gemeentebestuur Bloemendaal; • Agent van de arbeidsbemiddeling te Bloemendaal; • Schoonheidscommissie te Bloemendaal; • Gas- en Waterbedrijf te Bloemendaal; • Dienst Publieke Werken te Bloemendaal. Haarlem • Afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Haarlem; • Brandweer; • Frans Hals Museum; • Gemeentelijke Sociale Dienst; • Gemeentelijke Volkskredietbank; • Dienst van De Hout, de Plantsoenen en de Begraafplaatsen; • Regionale Brandweer Kennemerland; • Bond van Oud-Illegale Werkers; • Genootschap Het Beschreven Blad; • Hervormde Gemeente Haarlem-Centrum; • Smederij W. Moolenaar; • Wijnkoperij & Slijterij Hooij. Uithoorn • Gemeentebestuur Uithoorn (aanvulling). Velsen • E.H.B.O.-vereniging, afdeling IJmuiden. Zandvoort • Gereformeerde Kerk Zandvoort. Aan wetenschapsarchieven werd verworven: • Archivalia van prof.dr. Frits Zernike (1888-1966), natuurkundige en Nobelprijswinnaar; • Archief van prof.dr. A.S. Troelstra (*1939), wiskundige (aanvulling); • Archief van prof.dr. H.A. Kramer (1916-1952), natuurkundige.
n h a 13
Uitgeest overgebracht. Verder zijn in totaal 31 objecten aan het Noord-Hollands Archief geschonken. Voor het merendeel foto’s met straatbeelden uit de verschillende gemeenten van Kennemerland. Daarnaast ontving het Noord-Hollands Archief een bijzonder zeldzame kaart van Haarlem uit 1942. Alle straatnamen hierop die verwijzen naar de koninklijke familie zijn vervangen. Zo werd de Julianalaan omgedoopt tot Lindenlaan, het Julianapark Verlengde Gen. Cronjéstraat, de Julianastraat Lorentzstraat, de Koningin Wilhelminalaan Haarlemmerhoutlaan, het Wilhelminapark Hooglandspark en de Wilhelminastraat Schouwburgstraat. Bibliotheekmateriaal
In 2008 werd de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief uitgebreid met 200 aanwinsten, waaronder ook enkele handschriften. Een selectie van de aanwinsten volgt hieronder: Noord-Holland • 75 jaar NHSB : de Noord-Hollandse Schaakbond 1932-2007 (2007); • Noord-Hollandse boerenhekken : traditionele houten hekken in het landschap / Cor van Sliedregt (2008); • Sport in Noord-Holland : fotoboek / Joop Boek, Ype Minkema (2008). Bennebroek • Kasboek van het Huis te Bennebroek, 1840-1854. De tentoonstelling ‘Haarlem op de kaart gezet - Historische kaarten en hun functies’ was met 2.872 bezoekers een groot succes. De tentoonstelling werd geopend door Luc Carbonez, ambassadeur van België (links op de foto), die daarbij werd geassisteerd door burgemeester Marianne Heeremans van Heemstede en burgemeester Bernt Schneiders van Haarlem. Foto: Rob de Jong. Beeldmateriaal
n h a 14
•
vier aquarellen van Cornelis van Noorde uit 1755 met interieurtjes verbeeldende de vier dagdelen; een collectie van 211 foto’s van Haarlem en omgeving uit de periode 1945-1980.
De topografisch-historische atlas van het Noord-Hollands Archief werd in 2008 verrijkt met 1288 objecten dankzij diverse schenkingen, bruiklenen en aankopen.
•
De belangrijkste aanwinsten waren: • een aquarel van Pieter Barbiers I van het landgoed Elswout;
Daarnaast zijn een collectie van 160 luchtfoto’s en 380 kaarten van de gemeente Beverwijk en een collectie van 500 foto’s van de gemeente
Beverwijk • Het carillon van Beverwijk, de stem van de stad : een halve eeuw “Carillon van Beverwijk” augustus 1958 - augustus 2008 / J. van der Linden, J.H. Broekkamp (2008). Bloemendaal • Jubileumboek 75 jaar S.V. Vogelenzang, 1932-2007 (2007); • Theater Caprera : zestig jaar Openluchttheater Bloemendaal / Huib Stam (2008).
Haarlem • Bedrijfsportret van A. Kuijpers, groothandel in spiegel- en vensterglas, verfwaren en vernissen, glasslijperij, zandblaasbedrijf en atelier voor glas-in-lood. 1912-1954. Essenstraat 25-35 te Haarlem / Johanna Kuijpers (2006); • Blijf ik geen mens? : Herbert Drilsma en Ali Nieuwveen, een liefde in de schaduw van de oorlog / Wim de Wagt (2008); • De geschiedenis van de Oude Groenmarkt : ‘het pareltje van Haarlem’ / L.J.A. van Sambeek en J.C. Bakker (2007); • Honderd jaar koorzang achter de dijken : Spaarndams Gemengd Koor 1908-2008 / Willem van de Griend (2008); • Rondom de Adriaan : Scheepmakersdijk 1990-2008 (2008); • Van kantoorboekhandel in Haarlem tot totaalleverancier voor elk kantoor in Nederland : 100 jaar Dantuma, 1908-2008 (2008). Haarlemmerliede en Spaarnwoude • Huize Turicum te Halfweg : de geschiedenis van een landhuis en zijn omgeving / Jan Morren (2008). Heemstede • Heemstede een nieuwe heerlijkheid in ontwikkeling : 1950-1980 / Michel Bakker, Hans Krol (2008); • Kasboek van de hofstede Bosch en Vaart, februari 1855-november 1858. Velsen • Mannen van ijzer en staal : de eerste generaties Hoogovenwerkers / door Jan de Wildt (2008); • Over ons : 1918-2008: negentig jaar staalbedrijf in IJmuiden (2008); • Santpoort : dorp en station in de 20e eeuw / Guus Hartendorf (2008); • Stapelmarkt voor vis : Nederlandse Zeevisgroothandel Vereniging 1908-2008 / Dick Schaap en Margreet de Jonge (2008); • IJmuider Reddingsbrigade : 75 jaar IJRB, 1933-2008 / Guus Hartendorf (2008).
n h a 15
Een speciale werkgroep startte in 2008 met het voorbereiden van de verhuizing van een groot deel van de bibliotheek aan de Kleine Houtweg naar het publiekscentrum aan de Jansstraat. Depot 2 aan de Jansstraat is uitgebreid met 804 strekkende meter fonkelnieuwe stellingen, zodat hier de over te brengen publicaties geplaatst kunnen worden. Deze verhuizing zal in 2009 haar beslag krijgen.
Vervreemding In 2008 werd 211,55 meter archieven vervreemd. De volgende archieven werden in beheer overgedragen: • • • • • •
• •
Oud-notariële archieven van Ouder-Amstel (Stadsarchief Amsterdam); Nieuw-notariële archieven van Ouder-Amstel (Stadsarchief Amsterdam); Oud-rechterlijk en weeskamerarchief van Ouder-Amstel (Stadsarchief Amsterdam); Doop-, trouw- en begraafboeken van Ouder-Amstel (Stadsarchief Amsterdam); Registers van overgangen der gebouwde en ongebouwde eigendommen van Ouder-Amstel (Stadsarchief Amsterdam); Minuut-akten, exclusief testamenten, van notarissen met standplaats Amsterdam of een door Amsterdam geannexeerde gemeente (Stadsarchief Amsterdam); Nieuw-notarieel archief van Castricum (Regionaal Historisch Centrum Alkmaar); Notulen van de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Alkmaar (Regionaal Historisch Centrum Alkmaar).
Toegankelijk maken Een van de kernprocessen van het archiefbeheer is het toegankelijk maken van archieven en collecties. Dit kan door middel van een inventaris (een systematisch ingedeelde toegang op een archief, voorzien van een inleiding) of door middel van een plaatsingslijst, waarin
n h a 16
de stukken zijn beschreven in de volgorde waarin ze zijn aangetroffen. De meeste archieftoegangen zijn te raadplegen via de website van het Noord-Hollands Archief (www.noord-hollandsarchief.nl) en via www.archieven.nl. In 2008 zijn 47 inventarissen of plaatsingslijsten verschenen. Deze zijn gemaakt door medewerkers van het Noord-Hollands Archief, door derden en door vrijwilligers onder begeleiding van het Noord-Hollands Archief. In totaal is 441,4 meter archieven toegankelijk gemaakt. Een bijzonder project is de inventarisatie van het Stadsarchief Haarlem (1573-1812). Florence Koorn heeft deze inventarisatie, haar levenswerk, helaas niet kunnen afmaken. In de personen van Marian de Haan en Jaap Temminck, oud-gemeentearchivaris van Haarlem, is het vervolg van de inventarisatie in bekwame handen. In 2008 zijn de volgende toegangen gemaakt op archieven van instellingen in de provincie Noord-Holland: •
• • •
•
•
•
Inventaris van het archief van de Vereniging Weefcontact Regio VI, overkoepeling van de weefkringen en de individuele leden in Noord-Holland, 1978-2008; Inventaris van het archief van de Nederlandse Kunststichting te Amsterdam, 1952-1984; Inventaris van het archief van het Parket van de Procureur-generaal te Amsterdam, 1980-1989; Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling 1982 te Amsterdam (Floriade Amsterdam 1982), 1976-1984; Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling 1960 te Rotterdam (Floriade Rotterdam 1960), (1934) 1957-1965 (1967); Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Internationale Tuinbouwtentoonstelling 1972 te Amsterdam (Floriade Amsterdam 1972), 1967-1974; Inventaris van het archief van het Recreatieschap Geestmerambacht te Haarlem, (1967) 1981-1998 (1999);
•
Inventaris van de archieven van Staatsbosbeheer in NoordHolland te Haarlem, 1899-1965; Plaatsingslijst van de collectie van A. Brak te Schagen, 1981-1983.
Beverwijk • Inventaris van het archief van de NV Sportfondsenbad-Beverwijk te Beverwijk, (1959) 1963-1988; • Inventaris van het archief van het Gemeentebestuur van Beverwijk, (1908) 1940-1978 (2008); • Plaatsingslijst van de aanvulling op het archief van het Gemeentebestuur van Beverwijk, 1817-1926 (1940); • Plaatsingslijst van de aanvulling op het archief van het Gemeentebestuur van Wijk aan Zee en Duin, 1817-1936; • Plaatsingslijst van het archief van de Dienst voor Lichamelijke Opvoeding en de Sport (LOS) te Beverwijk, (1950) 1960-1978; • Plaatsingslijst van het archief van de Stichting Beverwijks Overlegorgaan (SBO) te Beverwijk, 1978-2003; • Inventaris van de aanvulling op het archief van het Bureau Intercommunaal Lichaam Vervanging Tuinbouwgronden te Beverwijk,(1928) 1954-1973 (1974).
Haarlem • Inventaris van het archief van de Brandweer te Haarlem, (1954) 1963-1990 (1991); • Inventaris van het archief van de Regionale Brandweer Kennemerland, (1962) 1974-1990; • Plaatsingslijst van het archief van het Frans Halsmuseum, 18901990 (1991); • Inventaris van het archief van de Gemeentelijke Sociale Dienst Haarlem, 1970-1990; • Plaatsingslijst van het archief van de Gemeentelijke Volkskredietbank, (1953) 1961-1990; • Inventaris van het archief van de Dienst van De Hout, de Plantsoenen en de Begraafplaatsen te Haarlem, (1875) 1902-1990 (1995) en supplement; • Plaatsingslijst van de collectie van statistische gegevens van de afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Haarlem, 1956-2000; • Plaatsingslijst van de collectie van Zinnespelen van de Rederijkerskamer Trou Moet Blijcken te Haarlem, (1541) 1590-1611; • Inventaris van de aanvulling op het archief van de Waalse Hervormde Gemeente (Waalse Kerk) te Haarlem, 1586-1995 (2004); • Plaatsingslijst van de aanvulling op het archief van de Curatoren van het Stedelijk Gymnasium en de gymnasiale afdelingen van de gemeentelijke lycea te Haarlem, 1877-1968; • Inventaris van de aanvulling op het archief van de Vincentiusvereniging te Haarlem, 1850-1995 (1997).
Bloemendaal • Inventaris van het archief van het Gemeentebestuur van Bloemendaal, (1917) 1940-1988 (1997); • Plaatsingslijst van de archieven van de R.K. Parochiegemeenschap Bloemendaal te Bloemendaal, (1811) 19161996 (2003).
Haarlemmerliede en Spaarnwoude • Inventaris van het archief van het Gemeentebestuur en de afdeling Gemeentewerken van Haarlemmerliede en Spaarnwoude, (1863) 1960-1989 (2001); • Inventaris van het archief van de Gemeentepolitie te Haarlemmerliede en Spaarnwoude, 1933-1952.
•
Van de twaalf aangesloten gemeenten zijn de volgende archieven toegankelijk gemaakt: Aalsmeer • Inventaris van het archief van het Gemeentebestuur van Aalsmeer, (1851) 1946-1985 (2004).
n h a 17
Heemstede • Plaatsingslijst van de archivalia van de Anti-Revolutionaire Jongerenstudieclub (ARJOS) A.W.F. Idenburg te Heemstede en de Gouwraad Kennemerland, 1934-1957; • Inventaris van het archief van de Heerlijkheid Berkenrode te Heemstede, 1466-1925; • Inventaris van het archief van het Ambachts- en Gemeentebestuur van Berkenrode, 1623-1857 (1860).
Uithoorn • Inventaris van de aanvulling op het archief van het Gemeentebestuur van Uithoorn, (1942) 1976-1990 (2004). Velsen • Plaatsingslijst van archiefstukken van de familie Vermeulen te Velsen, 1818-1979; • Inventaris van het archief van de Gemeentelijke School voor
•
• •
•
•
•
Vissers in de haven van IJmuiden anno 1899.
n h a 18
Visserij en Scheepvaart te IJmuiden, 1912-1971; Inventaris van het archief van de R.K. Gymnastiekvereniging Velsen te Velsen, (1945) 1950-1999 (2002); Plaatsingslijst van het archief van Stichting Felison te Velsen, 1951-1990; Plaatsingslijst van het archief van het IJmuider Operette Gezelschap VIDES te Velsen, 1968-2006; Inventaris van het archief van het Pieter Vermeulenmuseum te IJmuiden, (1952) 1956-1993; Plaatsingslijst van het archief van de Volksuniversiteit Velsen en omstreken te Velsen, ca. 1960-2005; Inventaris van het archief van de Prof.
•
Mr. S. Vissering Scholengemeenschap voor Atheneum en HAVO te Velsen, (1957) 1966-1984 (1985); Inventaris van de aanvulling op het archief van de Stichting Algemene Hulpdienst Velsen te Velsen, (1969) 19722005.
Zandvoort • Aanvulling op de plaatsingslijst van het archief van de Kennemer Golf en Country Club te Zandvoort, 1910-2008. Daarnaast verscheen een Engelstalige plaatsingslijst op het archief van prof.dr. F.W. Wiegel (*1938), natuurkundige, 1973-2000.
Fotografie Het beeld van de bij het Noord-Hollands Archief aangesloten gemeenten verandert regelmatig door sloop, nieuwbouw en wegenaanleg. Het Noord-Hollands Archief wil deze veranderingen in foto’s vastleggen voor het nageslacht. In 2008 zijn de volgende projecten gefotografeerd: Haarlem • Raakscomplex; • Drostecomplex aan de Harmenjansweg; • Schoterbrug aan de Spaarndamseweg; • Werfstraat en omgeving.
De laatste raadsvergadering, op 18 december 2008, van de gemeenteraad van Bennebroek voor de fusie van deze gemeente met Bloemendaal. Foto: Jos Fielmich.
n h a 19
Bennebroek • Bennebroekerlaan. Heemstede • Glipperweg; • Raadhuis (de nieuwe vleugel); • Vogelpark. Ook de laatste raadsvergadering van de gemeenteraad van Bennebroek, op 18 december 2008, voor de fusie van deze gemeente met Bloemendaal is vastgelegd. De komende jaren zullen ook in de andere aangesloten gemeenten veranderingen in de omgeving worden vastgelegd. De foto’s zullen in de vorm van tentoonstellingen
getoond worden en worden toegevoegd aan de Beeldbank van het Noord-Hollands Archief. Het Noord-Hollands Archief bezit een waardevolle collectie negatieven van Haarlem vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw. Negatieven uit de periode 1950-1973 zijn gedigitaliseerd en zullen worden toegevoegd aan de Beeldbank.
Materieel Beheer Beide locaties van het Noord-Hollands Archief beschikten in 2008 over een restauratieatelier. Na de komende verbouwing van de
locatie Kleine Houtweg zal het zwaartepunt wat betreft conservering en restauratie op deze locatie liggen. De werkzaamheden van het restauratieatelier liggen op een breed terrein. Van controle van depots op reinheid tot restauratie. Behoud van de originele stukken ten behoeve van een duurzame raadpleging staat centraal in de werkzaamheden. In 2008 is ruim 600 meter archief verpakt in zuurvrije dozen en veelal ook geëtiketteerd. Deze inhaalslag in materiële verzorging wordt vervolgd in 2009. De belangrijkste schadevormen die uit de schade-inventarisatie van 2007 naar voren kwamen, waren verzuring bij het archief van
het Gemeentebestuur Haarlem 1813-1957 en inktvraat bij het Stadsarchief Haarlem 1245-1812. Verzuring en inktvraat zijn autonome processen van verval. Zonder maatregelen gaan onderdelen van deze archieven in de nabije toekomst verloren. Gestart is met de conserverende maatregelen tegen de inktvraat in archiefstukken van het Stadsarchief Haarlem. Een bijzonder project was de restauratie van de Brandweerkaart uit de periode 1895-1900. Op deze zeer vervuilde en beschadigde kaart, die in een eikenhouten kast was vervat, waren de meldpunten van de brandweer en de lijnverbindingen tussen de meldkamers met spelden en draden weergegeven. Na een zorgvuldige en goed gedocumenteerde restauratie is de kaart tentoongesteld op de tentoonstelling ‘Haarlem op de kaart gezet - Historische kaarten en hun functies’ in de Bakenesserkerk.
Inspectie De directeur van het Noord-Hollands Archief is belast met het toezicht op het beheer van de archiefbescheiden die niet zijn overgebracht naar de archiefbewaarplaats van de organisaties die hem als archivaris hebben benoemd. Dit zijn naast de twaalf aangesloten gemeenten de Regiopolitie Kennemerland, de Milieudienst IJmond en de Veiligheidsregio Kennemerland. De gemeentelijke archiefinspecteur oefent namens de directeur dit toezicht uit.
De Brandweerkaart voor en na de restauratie. Foto’s: Jos Fielmich.
n h a 20
Ook in 2008 was er op het werkterrein van de archiefinspectie weer genoeg reuring. Op één gemeente na wordt nu bij alle aangesloten gemeenten de ingekomen post gescand. In enkele gemeenten leidde de invoering van nieuw aangeschafte documentmanagementinformatiesystemen tot problemen. Dit heeft ertoe geleid dat het NoordHollands Archief voortaan voorafgaand aan de invoering van een dergelijk systeem een inrichtingsplan vraagt. De documentaire informatievoorziening (DIV) is onderdeel geworden van de totale informatievoorziening binnen de organisaties, waarin ook ICT, e-dienstverlening en basisregistraties een rol spelen. Binnen
deze informatievoorziening moet DIV de belangen van een geordend en toegankelijk archief behartigen. Het bureau DIV is niet meer de plek waar de papieren naar toegaan wanneer ze niet meer nodig zijn, maar zit voorin in het werkproces. Op voorhand moet het beheer van de inkomende en uitgaande (digitale) stukken zijn geregeld. Dit vereist een omslag van denken en werken. Zo moet er worden samengewerkt met de andere partners binnen de informatievoorziening en moet vooraf worden doordacht welke stukken vernietigbaar zijn en welke gestandaardiseerde metadata er aan toegekend worden. Deze omslag van werken en denken gaat niet makkelijk. Dit jaar stelde Gedeputeerde Staten van Noord-Holland de beleidsregel ‘Digitale vervanging voor permanent te bewaren papieren documenten’ vast. Bij digitale vervanging worden de papieren originelen vernietigd. Het Noord-Hollands Archief formuleerde het beleid dat deze beleidsregel ook zal gelden indien bij de aangesloten organisaties te vernietigen archiefbescheiden worden vervangen door scans. In 2008 vonden geen gezamenlijke inspecties met de provinciale archiefinspectie plaats. Door de archiefinspecteur van het NoordHollands Archief werden de gemeenten Aalsmeer en Uitgeest en de Regiopolitie Kennemerland geïnspecteerd, waarbij respectievelijk werd gerapporteerd aan de colleges van B en W, en aan het bureauhoofd documentaire informatievoorziening. Inzake de bewerking, digitalisering en overbrenging van de bouwdossiers bij de gemeenten Haarlem, Velsen, Heemskerk, Heemstede, Bennebroek en Bloemendaal werd geadviseerd en/of begeleid, evenals bij de bewerking van de archieven van de gemeente Haarlem 19571990. Ook grote reorganisaties bij verschillende gemeenten stonden dit jaar op de agenda, zoals de fusie tussen de gemeenten Bloemendaal en Bennebroek, de gemeenschappelijke regeling Aalsmeer-Uithoorn en de verzelfstandiging van het Frans Hals Museum te Haarlem. Er werd geadviseerd voor nieuw op te stellen archiefverordeningen bij de gemeenten Aalsmeer, Uithoorn en Haarlemmermeer en de gemeenschappelijke regeling Aalsmeer-Uithoorn. Het beoordelen van staten van vernietigbare archiefbescheiden vormde een belangrijk onderdeel van het werk van de inspecteur.
n h a 21
In 2008 werden twee regiobijeenkomsten gehouden voor de contactpersonen van de documentaire informatievoorziening. In januari vond een presentatie plaats over de invoering van de WABO (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) en de gevolgen hiervan voor de documentaire informatievoorziening. In september hield Chido Houbraken, provinciaal archiefinspecteur in Flevoland, een presentatie over de digitale beheeromgeving.
Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland Het Noord-Hollands Archief beheert de topografisch-historische beeldcollectie van de provincie Noord-Holland. In 1993 is de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland opgericht om door middel van publicaties en tentoonstellingen deze collectie onder de aandacht te brengen en te zorgen voor het verwervingsbeleid. Voorzitter van de stichting is mw. drs. I. (Irma) Günther. De directeur van het Noord-Hollands Archief is secretaris. Het bureau van de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland is ondergebracht bij het Noord-Hollands Archief. De werkzaamheden van de stichting worden gecoördineerd door mw. drs. J.E. (Annelies) Aerts-van Bueren. In 2008 was de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland actief betrokken bij de viering van de afsluiting van de bewerking van de archieven van het Provinciaal Bestuur 1943-1989. In samenwerking met het Noord-Hollands Archief organiseerde de stichting de tentoonstelling ‘Op weg in Noord-Holland - Provinciale wegen tussen 1575 en 2008’, die plaatsvond in de Janskerk. In de 19de eeuw werden de rijksoverheid en provinciale overheden verantwoordelijk voor het onderhoud van de doorgaande wegen. In 1925 stelde Provinciale Staten een plan vast voor een net van doorgaande wegen in Noord-Holland. Op dit moment heeft de provincie Noord-Holland circa 600 km weg in beheer, waarvan op tal van plaatsen de verkeerssituatie wordt aangepakt. Op de tentoonstelling werden deze ontwikkelingen in beeld gebracht door middel van prenten, kaarten, foto’s en filmbeelden uit de collecties van het Noord-Hollands Archief en van de provincie Noord-Holland. Speciaal voor de tentoonstelling werd met steun van de provincie Noord-
n h a 22
Holland een computerspel ontwikkeld waarmee jong en oud kunnen ervaren wat de obstakels zijn bij het aanleggen van een nieuwe weg. Daarnaast organiseerde de Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland in samenwerking met het Noord-Hollands Archief in het Westfries Museum in Hoorn de tentoonstelling ‘Kerk in zicht’, met 18de-eeuwse tekeningen van dorps- en stadskerken in West-Friesland.
De collectie van de Provinciale Atlas werd uitgebreid door middel van aankopen en schenkingen. Tevens zijn 23 kaartboeken (deels gedrukt, deels in manuscript) gedigitaliseerd en op internet geplaatst. De Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland brengt een eigen jaarverslag uit.
Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief Per 1 januari 2008 trad dr. mr. F.W. (Frans Willem) Lantink aan als nieuwe voorzitter van de Stichting Vrienden van het NoordHollands Archief. Zijn voorganger drs. J.J. (Jaap) Temminck bleef bestuurslid en bekleedt nu de functie van penningmeester. Het bestuur vergaderde in 2008 drie keer en bestond in 2008 naast de eerdergenoemden uit mr. W.G.M. (Wim) Cerutti (secretaris), J.L.P.M. (Hans) Krol, mw. drs. A.E.C. (Tony) Lindijer, drs. C. (Cornelis) Mooij, mw. J. (Joan) Patijn-Bijl de Vroe en S. (Siebe) Rolle.
inleiding op en rondleiding over deze boeiende expositie. Om de belangstelling voor de archieven in het Noord-Hollands Archief te verhogen, werd besloten om jaarlijks een symposium te organiseren voor donateurs en overige belangstellenden.
Als onderwerp van het eerste symposium, te organiseren in 2009, viel de keus op wetenschapsarchieven. Het is de bedoeling om de verslagen van deze symposia te publiceren in een op te zetten ‘Vriendenserie’.
Een ontmoeting van het bestuur van de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief met het bestuur van het NoordHollands Archief gaf een goede gelegenheid om de doelstellingen en plannen van de stichting uitgebreid toe te lichten. Een nieuwe wervingsfolder werd op ruime schaal verspreid. Het aantal donateurs van de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief steeg hierdoor van krap 200 tot ruim 250. De wervingsactie zal worden voortgezet. De folder is ook opgenomen op de website van het Noord-Hollands Archief. De tentoonstelling ‘Haarlem op kaart gezet Historische kaarten en hun functies’ in de Bakenesserkerk bood een goede gelegenheid om daar op 8 september een speciale bijeenkomst voor de donateurs te houden met een
Het bestuur van de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief. Foto: Paul Maessen.
n h a 23
Het Noord-Hollands Archief in feiten en cijfers (tussen haakjes de cijfers van 2007) Dienstverlening Aantal bezoekers studiezalen Aantal bezoeken studiezalen Aantal digitale bezoeken Aantal bezoekers publieksactiviteiten Aantal cursisten Aantal deelnemers onderwijsactiviteiten Aantal abonnees digitale nieuwsbrief Aantal behandelde verzoeken om inlichtingen en reproducties Aantal tentoonstellingen Aantal uitgeleende objecten voor tentoonstellingen Aantal gedigitaliseerde persoonsrecords Beheer Aantal verworven overheidsarchieven Aantal verworven particuliere archieven Aantal aanwinsten bibliotheekmateriaal Aantal aanwinsten beeldmateriaal Aantal archieven verpakt Totale depotcapaciteit locatie Jansstraat Gebruikte depotcapaciteit loc. Jansstraat Totale depotcapaciteit loc. Kleine Houtweg Gebruikte depotcapaciteit loc. Kleine Houtweg Aantal gedigitaliseerde afbeeldingen Totaal aan gedigitaliseerde bestanden Aantal uitgevoerde inspecties
n h a 24
3.219 (3.177) 9.864 (9.238) 1.200.000 (369.000) 13.026 (8.827) 120 (125) 670 (272) 894 (737) 2.209 (1.950) 8 (6) 180 (56) 2.632.000 (2.400.000)
Personeel Aantal formatieplaatsen per 31 dec. 2008 Aantal medewerkers per 31 dec. 2008 Aantal vrijwilligers per 31 dec. 2008 Financiën Bijdrage overheid Overige opbrengsten Doorbelaste BTW
43,1 (43,1) 49 (50) 150 (150)
€ 4.567.963 € €
456.079 80.761
-------------------
Totaal opbrengsten
€ 5.104.803
Personeelskosten Directe kosten Indirecte kosten
€ 2.358.370 €
315.183
€ 2.441.238 -------------------
360 meter (675 meter) 120 meter (125 meter) 200 (500) 1288 (653) 600 meter (150 meter) 13,7 km (12,8 km) 12,5 km (12,3 km) 33,5 km (33,5 km) 25,4 km (25,5 km) 10.000 (20.000) 9 terabyte (8,8 terabyte) 3 (3)
Totaal kosten
€ 5.114.791 -------------------
Exploitatieresultaat
-€
9.988
Het exploitatietekort komt ten laste van de egalisatiereserve.
