NOORD - AMERIKA REIZEN

NOORD - AMERIKA REIZEN

Jos en Clim Schmitz op reis door het Noord-Amerikaanse continent. Vijf reizen naar:  Alaska  New York City  Californië  Rocky Mountains  Dwars door de USA

1

VOORWOORD 1990. In de jaren zestig en zeventig hadden we nog weinig belangstelling voor het in onze ogen kapitalistische Noord-Amerika. In de jaren negentig veranderde onze houding in dat opzicht. Onze eerste reis werd een georganiseerde rondreis van Coast to Coast, samen met Piet de Augustus die er niet alleen naar toe wilde. We reisden vanuit startpunt New York aan de oostkust met de bus van Peter Pan dwars door het onmetelijke land helemaal naar San Francisco en Los Angeles aan de Californische westkust. 1993. Met een kleine erfenis van een overleden tante konden we ons een weekje verblijf in de dure hoofdstad van de wereld, New York veroorloven. Het werd een drukke periode met veel bezienswaardigheden; we hadden zelf een intensief programma samengesteld, voornamelijk cultureel van aard. 2000. Alaska was ons volgende reisdoel. We bereikten deze van de rest van de USA afgesneden staat via de Canadese staat Yukon. We kampeerden in de fraaie natuur van dit noordelijk gelegen natuurgebied met wouden, toendra’s en gletsjers. Als uitsmijter verbleven we nog een tijdje in het moderne Vancouver in British Columbia. Deze reis werd georganiseerd door Djoser, de welbekende touroperator voor avontuurlijke reizen. 1998. Na een intensieve reis op eigen gelegenheid met het openbaar vervoer door het hoogland van Mexico besloten we via Californië huiswaarts te keren. Maar eerst plakten we een weekje vast aan de USA voor we in Los Angeles het vliegtuig instapten. 2007. Voor de laatste reis hadden we een auto gehuurd om ermee de Canadese Rocky Mountains met onder andere de natuurparken Jasper en Banff en de uitgestrekte prairies van Alberta te verkennen. Indrukwekkend waren de jonge steden Calgary en Edmonton.

2

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD .........................................................................................................................................1

ALASKA / CANADA: VANCOUVER & YUKON (2000)..............................................................................6 WHITEHORSE.......................................................................................................................................7 ALASKA INTERIOR ................................................................................................................................8 DAWSON CITY....................................................................................................................................31

CALIFORNIË, WEER IN DE GOLDEN STATE (1998) ................................................................................38 SAN DIEGO.........................................................................................................................................38 LOS ANGELES: ‘s Werelds hoofdstad van entertainment en film......................................................45 JEAN PAUL GETTY MUSEUM: Meesterwerken in de kunst ...............................................................47 UNIVERSAL STUDIOS: Pretpark voor jong en oud .............................................................................49 BACK HOME: Met Delta Airlines Carrier ............................................................................................51

NEW YORK CITY (1993) .........................................................................................................................53 HEENVLUCHT.....................................................................................................................................53 HARLEM & CENTRAL PARK ................................................................................................................54 STADSRONDRIT : ELLIS EILAND / SEAPORT STR. ................................................................................57 HELICOPTERFLIGHT - UNO - ELLIS ISLAND .........................................................................................59 INTREPID / CATHEDRAL / CLOISTERS.................................................................................................62 BROOKLYN / WALLSTREET / TIMES SQUARE .....................................................................................63 BRONX ZOO - MUSEUM OF NATURAL HISTORY ................................................................................66 EAST SIDE / GREENWICH VILLAGE / AIRPORT ...................................................................................67

FROM COAST TO COAST (1990)............................................................................................................74 THE BIG APPLE .................................................................................................................................75 NEW YORK - PHILADELPHIA - WASHINGTON D. C. ............................................................................79 PHILADELPHIA ...................................................................................................................................80 WASHINGTON D.C., CAPITOL OF THE USA ........................................................................................82 AMISH COUNTRY / DUTCH PENNSYLVANIA ......................................................................................88 NIAGARA WATERVALLEN...................................................................................................................89

3

TORONTO, CANADA ..........................................................................................................................91 DETROIT.............................................................................................................................................92 CHICAGO, THE WINDY CITY ..............................................................................................................93 ONAFZIENBARE PRAIRIES ..................................................................................................................94 FROM CENTRAL PLAINS TO GREAT PLAINS .......................................................................................95 BUFFALO BILL COUNTRY....................................................................................................................97 YELLOWSTONE PARK .........................................................................................................................98 UTAH, SALT LAKE CITY EN MORMONEN..........................................................................................101 BRYCE CANYON ...............................................................................................................................103 GRAND CANYON: WERELDWONDER ...............................................................................................106 GOKSTAD LAS VEGAS.......................................................................................................................109 MOJAVE DESERT..............................................................................................................................112 BEVERLEY HILLS & LOS ANGELES .....................................................................................................113 PHANTASTIC DISNEYLAND...............................................................................................................114 THE SURFIN' WEST COAST .............................................................................................................116 CARMEL AND THE 17 MILE DRIVE ...................................................................................................117 SAN FRANCISCO & GOLDEN GATE BRIDGE......................................................................................120 TERUGVLUCHT.................................................................................................................................122

CANADA: PRAIRIES AND ROCKIES (2007)...........................................................................................124 HEENREIS .........................................................................................................................................129 BANFF ..............................................................................................................................................130 LAKE LOUISE ....................................................................................................................................131 JASPER .............................................................................................................................................133 CLEARWATER...................................................................................................................................134 BRITS COLUMBIA .............................................................................................................................135 KAMLOOPS ......................................................................................................................................137 VANCOUVER ....................................................................................................................................139 MEER INFO VANCOUVER.................................................................................................................141 VICTORIA .........................................................................................................................................144 PANORAMISCHE KUSTWEG.............................................................................................................145 WHISTLER ........................................................................................................................................146 BERGEN EN DALEN ..........................................................................................................................147 GLACIER NATIONAL PARK................................................................................................................148

4

DE ROCKY MOUNTAINS ...................................................................................................................148 KALKTERRASSEN EN GOLFTERREINEN .............................................................................................150 FORT STEELE ....................................................................................................................................150 BUFFALO JUMP................................................................................................................................152 CALGARY..........................................................................................................................................153 DRUMHELLER ..................................................................................................................................155 RED DEER CENTER ...........................................................................................................................157 EDMONTON.....................................................................................................................................158 MEER INFO EDMONTON .................................................................................................................161 WAINWRIGHT..................................................................................................................................164 PATRICIA ..........................................................................................................................................165 BROOKS ...........................................................................................................................................167 MEDICINE HAT.................................................................................................................................168 TERUG IN CALGARY .........................................................................................................................169 TWO FLIGHTS BACK HOME..............................................................................................................169

5

ALASKA / CANADA: VANCOUVER & YUKON (2000) (Whitehorse, Burwash Landing) De heenvlucht met Canada 3000 Hoewel we iets later dan gepland vanaf Schiphol vertrekken, komen we toch op tijd in Vancouver aan. Niet iedereen is tevreden over de services van de chartermaatschappij Canada 3000, met name de kwaliteit van het eten oogst veel kritiek. Tijdens de tussenstop in Calgary kunnen we genieten van de skyline van deze prairiestad die zich scherp tegen de achtergrond van de Rocky Mountains aftekent. Weinig formaliteiten bij de douane of het moet de hashhond zijn die ongegeneerd in ons kruis snuffelt. In de aankomsthal groepeert de Djoser-familie zich en stelt zich aan elkaar voor. De rokers staan al gauw buiten op een kluitje hun nicotineachterstand in te halen. De bus laat nog even op zich wachten, maar uiteindelijk belanden we toch nog redelijk op tijd in ons Hotel Regis in de binnenstad. Vorstelijke kamers en prima sanitair zijn ons deel, daar is iedereen het over eens. Vancouver: prima hotel In de vroege avond vindt een algemene kennismakingsbijeenkomst in het belendende café Legends plaats. Reisbegeleidster Marijke de Jong stelt zich voor en iedereen vertelt iets meer over zichzelf. Er wordt ruwweg vooruitgelopen op het programma, reisafspraken worden gemaakt en ook mogelijk te ondernemen activiteiten in Alaska die vooruit geboekt moeten worden komen alvast aan de orde. Daarna gaat de hele groep in het toeristisch ingestelde Gaslight-district eten. Het wordt Brother’s, een restaurant waar de obers in pij en op sandalen rondlopen. Stemmige Gregoriaanse koren klinken zachtjes op de achtergrond. We krijgen hier ook een eerste indicatie van het (redelijke) prijspeil in Canada. Sight seeing in Vancouver De volgende dag gaat iedereen zijnsweegs na een chaotisch verlopend, kaal ontbijt in het hotel te hebben genoten. Het wordt een welbestede dag in deze moderne stad met diverse activiteiten zoals fietsen, wandelen in het uitgestrekte Stanley Park met zijn totempalen, musea bezoeken, genieten van het uitzicht in de Look Out-Tower, film over Alaska in het IMAX-theater van de Canada Place bekijken, eten op Granville Eiland of in Chinatown en naar de binnenkomende watervliegtuigen in de Harbour kijken. Jammer genoeg is deze maandag net een nationale feestdag en zijn bijna alle winkels, cafés en openbare gebouwen gesloten. Opvallend aanwezig in Vancouver zijn de talrijke Aziaten (Chinezen, Japanners, Philippino’s) die er het beeld op straat bepalen. Wat dit betreft maakt de stad echt deel uit van de Pacific Rim, de landen aan de rand van de Stille Oceaan die het economisch voor de wind zal gaan in de eenentwintigste eeuw; althans, zo luiden de voorspellingen.

6

WHITEHORSE Trevor en Greg, onze begeleiders Op onze derde reisdag zeggen we om elf uur ons hotel vaarwel en rijden we naar het vliegveld, waar we om 13.00 uur een Canada 3000-vlucht naar Whitehorse nemen. We zitten ruim tweeëneenhalf uur in de lucht en vliegen voornamelijk langs de kust en over de Rockies. Whitehorse is de hoofdstad van de Canadese provincie Yukon; later zullen we hier terugkomen. Nu zien we alleen de luchthaven, waar we in de aankomsthal door Indiaanse dans en gezang worden verrast. De ceremonie is echter voor andere reizenden bedoeld. (Eigenlijk mag ik het woord Indiaans niet gebruiken, dat is heden ten dage in Noord-Amerika politiek niet-correct. Ik had de termen “natives” of, nog beter, ”first people” moeten bezigen om misprijzende blikken te vermijden.) Op de parkeerplaats maken we kennis met Trevor en Greg, de twee Canadese jongemannen die gedurende onze reis zowel voor gids als chauffeur spelen. Een korte instructie volgt; we zullen dit soort briefings tijdens de hele reis nog vele keren moeten meemaken. De bagage wordt op het dak verstouwd en we rijden het immense territorium van Yukon binnen. Onderweg stoppen we twee keer om inkopen te doen. Kamperen in Burwash Landing aan het meer Onze eerste kampeerplaats ligt in Burwash Landing, een plaatsje (wat heet plaats, twintig huizen?) aan het 65 kilometer lange Kluane Lake (spreek uit: Kloewéénie Leek). Greg laat ons zien hoe we de tenten moeten opzetten en afbreken. Ook legt hij het roulatieschema van de corveedienst uit en geeft hij aanwijzingen bij de bereiding van het eten. Later op de avond volgen nog meer uiteenzettingen van hem, met name hoe we ons dienen te gedragen als we een beer tegen komen. Hij maakt er een show van, met ingebouwde grapjes en al. Voor het eerst maken we ook kennis met de alom aanwezige muggen, ze blijken hier van een bijzonder bloeddorstig en hardnekkig soort te zijn. We kunnen pas laat gaan slapen, maar dat valt niet zo op, omdat het tot diep in de nacht licht blijft. Eerste bergwandelingen De volgende ochtend is het hard aanpakken geblazen. We zijn nog niet zo gewend aan het ploegenspel en niet alles verloopt naar wens en volgens de regels. Afijn, de eerste activiteiten staan op het programma. We kunnen kiezen tussen een lange, middelzware wandeling en een korte, gemakkelijke. De meeste kiezen voor de middelzware. Om het startpunt te bereiken moeten we helemaal terugrijden naar Sheep Mountain, een rit van liefst anderhalf uur. De “gemakkelijke” groep wordt onderweg afgezet en gaat de trail naar Soldiers Point volgen. Al na een half uur heeft dit groepje de wandeling voltooid. De rest van de dag lummelen ze maar wat rond, met name bij het visitor center dat in de moddervlakte van de rivier ligt. Om vier uur komen de echte bergwandelaars terug, ook eerder dan gepland. De tocht was minder zwaar dan verwacht (of gehoopt). Weinig wilde dieren (bijvoorbeeld de Dall-sheep) hebben ze gezien, hoewel de vergezichten wel fraai waren. 7

Maar geen nood, de warme ‘hot pots’ wachten even verderop. Jammer genoeg zijn deze nog niet voldoende opgestookt. Een minderheid wil daar niet op wachten en gaat linea recta terug naar de camping. De baders komen pas na achten op de camping terug, zodat er heel laat wordt gegeten. Die nacht raast de eerste onweersbui over ons heen. Panne op de Alaska Highway Natte tenten zijn de volgende morgen het gevolg, lastig als je net moet opbreken. Om zes uur is er reveille, waarna we in een roes de ons toegedeelde plichten vervullen. We vertrekken te laat, maar dat ligt ongetwijfeld aan de onwennigheid met het systeem of aan het slaapgebrek van sommigen. We volgen de beroemde Alaska Highway. Links van ons doemt het imponerende massief van de Kluane Range op. Jammer dat het weer niet goed genoeg is om echt ver te kunnen kijken. Het landschap is weids en de luchten groots. In de buurt van Beaver Creek, kort voor de grens met Alaska, volgt rond het middaguur een fotostop. Daar blijkt dat het busje van Trevor aan een mogelijk ongeluk is ontsnapt: de met bagage volgestouwde imperiaal is helemaal ontzet en staat op afbreken. Nu pas blijkt dat het een geïmproviseerd rek is van uiterst povere constructie. Met man en macht (dat wil zeggen, alle technische jongens) wordt er aan een provisorische oplossing gewerkt. Op die manier lopen we anderhalf uur tijdverlies op. Gelukkig doen ze aan de Amerikaanse grens van Alaska niet al te moeilijk (alleen maar een formuliertje invullen), zodat we daar weer iets aan tijd terugwinnen. Vroeg in de middag zijn we dan uiteindelijk in Alaska, het hoofddoel van onze reis.

ALASKA INTERIOR Glenallen en McCarthy Het Tetlin Wildlife Refuge Tien kilometer achter de grens bezoeken we ons eerste park op Amerikaanse bodem, het Tetlin Wildlife Refuge. Van een vrouwelijk parkranger krijgen we aan de hand van een maquette een uiteenzetting over dit ‘wetland’: ze vertelt over migratiebewegingen van de trekvogels en gaat dieper in op de zogenaamde permafrost-bodem (die verklaart al die meren in Alaska). Buiten wordt op de grond geluncht; het is geen gezicht al die graaiende handen. We lijken wel armoedzaaiers. In de komende dagen zal de lunch gelukkig genormaliseerd worden: iedereen zorgt bij het ontbijt alvast voor een waardig lunchpakket. Dat spaart nog eens tijd uit ook. Inkopen doen in Tok In het belangrijke plaatsje Tok (verkeersknooppunt met een paar duizend inwoners; spreek uit: Took) gaan drie kookploegen samen met Greg inkopen doen in de plaatselijke supermarkt. Greg is namelijk de ‘foodguy’ en beheert als zodanig het maaltijdpotje. Sommigen bellen naar huis, anderen proberen dollars te pinnen. We doen hier ook nog een ‘liquor store’ aan waar sixpacks (er zijn tegenwoordig ook al ‘twelve packs’ in de handel) en wijn 8

wordt ingeslagen. We gaan verder en slaan de weg naar Glenallen in. Het landschap met al die naaldbossen zo urenlang achter elkaar is niet echt interessant geweest, maar nu komen weer de bergen in zicht. De hoge toppen van het Wrangel – St.Elias gebergte strekken zich met hun besneeuwde flanken voor ons uit. Voor het eerst wordt langs de weg wildlife gesignaleerd: als we het busje terugrijden, verdwijnt nog net een eland in het woud. Teleurstelling alom. Pas laat komen we op de camping aan. We slaan onze tenten op langs een snelvlietende stroom, zo half en half in het bos. Het is er modderig en de agressieve muggen zijn er niet weg te slaan. Het eten komt weer laat op tafel. Enkele doordouwers praten na bij het knappende kampvuurtje. Veel fotostops onderweg Om zes uur zijn we na een ongemakkelijke nacht weer uit de veren. Tent afbreken, eten en inladen gaat nu veel sneller, zodat we een kwartier te vroeg vertrekken. Onderweg maken we veel stops vandaag. Er zitten ook echte fotostops bij om mooie plaatjes van landschappen en vergezichten te schieten. Daarnaast stoppen we nog voor het visitor center van het park, een ruige waterval (waar we tevens lunchen), spoorbruggen, canyons en een zalmrivier. Urenlang rijden we over het baanvak van een voormalige spoorweg. De chauffeurs zoeken er naar achtergebleven ‘spikes’ uit de rails en niet zonder succes. Het landschap is aantrekkelijk hier met bossen, meertjes en uitzicht op hoge bergen. Eindelijk komen we voor het eerst op tijd bij een bestemming aan. McCarthy is een ghosttown tegenwoordig, er wonen slechts enkele tientallen mensen, zeker ’s winters. Het mijnwerkersdorp is doodgebloed sinds de nabijgelegen kopermijn van Kennicott in 1938 ter ziele is gegaan. Inmiddels is het toerisme een nieuwe bron van bestaan geworden. McCarthy, ooit mijnwerkersdorp, nu ghosttown We kamperen op een mooi, hooggelegen terrein op enige afstand van het stadje. Alleen de ‘toiletten’ stinken er ouderwets en de douches zijn stinkend duur: $ 5 per beurt. We besluiten unaniem om direct met het avondmaal te beginnen. Voor het eerst gaat het er gedisciplineerd aan toe onder het eten. De gerechten worden opgediend, zodat niemand meer als een dakloze hoeft te dringen rond de kookpotten. Het is prachtig zomerweer, wat boffen wij weer! De groep smeedt plannen voor de volgende dag, er zijn genoeg opties hier om de dag naar tevredenheid door te komen: hiking trails, bezichtiging van de historische kopermijn, helicoptervlucht over gletsjer en omgeving, ijswandbeklimming, glacier walking, rafting en nog meer. En als klap op de vuurpijl: in McCarthy ligt ook nog eens een kroeg! Een pilsje kost er zowat een tientje, maar een kniesoor die daar over mort. Een welbestede dag vol avontuur De volgende dag kunnen we ons nog steeds verheugen op geweldig zonnig weer, er is geen wolkje aan de hemel. Rondom ons zie je alleen maar de toppen van de bergen. De dag wordt feestelijk ingezet met een stevig ontbijt met spek en eieren. Voor velen zal deze dag een van de hoogtepunten van de reis worden. Behalve voor Jos dan, hij blijft ziek in de tent achter en 9

zal de hele dag door moeten overgeven. Onze gidsen Greg en Trevor doen enthousiast mee aan vooral de zwaardere activiteiten. (Trouwens Greg maakt deze tour voor het eerst en als chauffeur staat hij meestal met zijn neus vooraan als het op fotograferen aankomt.) De tonronde eigenaar komt met een verhaal aanzetten over een beer die hij heeft moeten wegjagen. Sommigen nemen zijn woorden met een korreltje zout op. De locals zijn wel eens geneigd om het voor ons naïeve toeristen spannend te maken. In de avonduren wordt er in de bar nog lang nagekletst over deze mooie en voor sommigen fysiek inspannende dag. De verhalen die hierbij gaan getuigen daar van. Dat er zo meer mogen volgen! Temidden van de countrymen Om half tien laten we het fraaie landschap van McCarthy achter ons. De beheerder van de kampeerplaats klaagt erover dat wij te veel water hebben gebruikt, hij moet dit kostbare vocht met een tankwagen aanvoeren, dus zuinigheid zou hier wel op zijn plaats zijn geweest. We rijden de hele weg over de ex-spoorbaan weer terug. Onderweg haalt Greg een Camel Trophy-stunt uit door met zijn busje door een poel water te scheuren. We zitten allemaal met onze camera langs de weg klaar om spectaculaire opnamen te maken. We lunchen in een goedkoop eettentje bij een Indiaanse nederzetting. De klandizie bestaat er uit countrymen met ruige baarden, houthakkershemden en onverzorgd lang haar. Vergeleken met hen zijn wij echte stadstypes. Er bevinden zich in dit oord zelfs winkeltjes waar antiek en andere prullaria te koop liggen. Hoewel deze streek dun bevolkt is, zien we onderweg toch regelmatig tekenen van bewoning. De erven rondom de blokhutten en houten woningen ogen steevast als junkyards vol autowrakken en afval. Langs de grotere wegen kun je af en toe ook kleine vliegveldjes zien liggen. Vliegen is een manier van transport die onmisbaar is in Alaska, met name in de winter. Door taiga en toendra naar Valdez We rijden vanuit Glenallen naar het westen door een uitgestrekt gebied met taiga- en toendrabegroeiing. Dit soort landschappen heeft ook zijn speciale bekoring, we besteden er enkele fotostops aan. Als we naar het zuiden afbuigen zitten we al gauw in de Chugach Mountains die ons van de kust scheiden. We stoppen op de hoogste pas, waar een gletsjer praktisch de weg bereikt. Overal ligt ijs en sneeuw. Ook bij de Bridal Veil Falls wordt even halt gehouden. Tegen de avond bereiken we de havenplaats Valdez (spreek uit: Valdiez). Dit stadje is schitterend gelegen aan de beroemde Prince William Sound, de plek waar in 1989 een dronken kapitein zijn olietanker aan de grond liet lopen met de welbekende catastrofale gevolgen. Aan de overkant van de Sound ligt de Terminal van de Alaska Pipeline. Onderweg hebben we nog even gestopt bij een station van die oliepijplijn, die 1200 kilometer lang is en in Prudhoe Bay in het noorden van Alaska begint. Enkele ponden gehakt De camping ligt in het stadje, wat een groot voordeel is, want nu kun je op eigen houtje op onderzoek uit. En de supermarkt annex ‘liquor store’ ligt er om de hoek, mens wat wil je nog 10

meer! Voor het eten ontspint zich een hevige discussie tussen Greg en de kookploeg. Greg eist dat een klomp gehakt van 5 dagen oud wordt gebruikt, maar de kokers voelen daar weinig voor. Ze vinden dat te riskant voor de gezondheid. Marijke moet er bij komen om een en ander in der minne te schikken. Het gehakt wordt uiteindelijk weggegooid, maar Greg blijft hierover mokken. Niet iedereen vindt dit even sportief. ’s Avonds passeren de mogelijk uit te voeren activiteiten voor de volgende dag weer de revue. De groep wikt en weegt: wat zullen we morgen gaan doen? Uitstekende camping Aan de kust is het zoals bekend in Alaska ‘s zomers veel minder mooi weer dan in het binnenland. Ook wij worden hiervoor niet gespaard. De dagen dat we aan de kust verblijven komen we aan regen en mist niets te kort. In de havenplaats Seward is het van hetzelfde laken een pak.. Alleen in Anchorage zijn we gezegend met stralend weer, maar daar blijven we slechts een avond en een ochtend. Desondanks gaan de meeste van onze groep er toch op uit, zij het wat later en minder lang. Die ochtend moeten we ontbijten onder het grote zeildoek dat aan een van de vans is gespannen. Gelukkig is er aan deze camping zelf niets mis, het is een plek naar ons hart: heerlijke douches, vlak bij de ‘stad’ gesitueerd, gelegenheid om kleren te wassen, winkels en bezienswaardigheden in de buurt, vlakke bodem om je tent op te slaan. Kortom, een van de betere kampeerplaatsen van onze reis. “Voor elck wat wils” De dag wordt aan verschillende activiteiten besteed. Eén groep gaat zeevissen, een andere waagt zich ook op het woelige water, maar dan wel in wankele kajaks. Weer anderen zien meer in een wandeling naar een van de gletsjers in de buurt of bezoeken musea, postkantoor en café-restaurants in Valdez. Ook de bedrijvigheid aan en in de haven heeft menigeens belangstelling. Tegen de avond druppelen onze ‘activisten’ een voor een binnen. Ze hebben allemaal iets te vertellen. Er zijn mensen in het ijskoude gletsjerwater gedonderd, anderen zijn tijdens een wandeling kletsnat geworden. Het enthousiasme is hierdoor wat getemperd, maar is zeker niet verdwenen. Vooral de vissersploeg komt goedgeluimd terug van hun tocht over zee. Trots tonen Stef en zijn kornuiten hun vangst, die vervolgens vakkundig wordt schoongemaakt en gefileerd. Uiteraard staat er die avond gebakken zalm op het menu. De hierna volgende individuele verslagen geven een goed beeld van de belevenissen van deze dag. Kamp opbreken in de regen Bij het krieken van de dag verlaten we onze warme slaapzakken. De hemel ziet er grauw uit, dat belooft niet veel goeds. Als we het kamp aan het opbreken zijn, begint het hard te regenen. Ineens gaat alles sneller, met man en macht wordt de zaak ingeruimd en ver voor de geplande vertrektijd zitten we gereed in de busjes. Wel is er enige irritatie onderling in de groep bespeurbaar. Of dat te verklaren is door slechte nachtrust of door het teleurstellende weer, wie zal het zeggen? Vanavond zullen we meer weten, want Marijke als expeditie11

leidster heeft aangekondigd dat er morgenavond in Seward een gemeenschappelijke evaluatieronde zal plaatsvinden.We zijn allen benieuwd hoe die zal aflopen, want het borrelt en gist in de groep, dat moge duidelijk zijn. Over de Thompson Pass In slecht weer rijden we weer naar het noorden. We passeren opnieuw de Bridal Veil Falls, steken de Thompson Pass over en laten zo het kustgebergte achter ons. Geleidelijk aan wordt het weer beter. Het landschap bestaat uit een aaneenschakeling van taiga en stukjes toendra met vennen en meren. De donkere silhouetten van de bergen blijven voortdurend in zicht. We lunchen bij Glacial View, een uitzichtpunt waarbij ook een school ligt (nu gesloten). We hebben nog rijst over van de vorige dag, met enkele toegevoegde ingrediënten is die nog heel smakelijk. Bezoek aan Musk Ox Farm In de buurt van het plaatsje Palmer bezoeken we de Musk Ox Farm. Na een forse toegangsprijs betaald te hebben, worden we er geroutineerd rondgeleid door een jongedame die haar verhaal lardeert met ingebakken anekdotes. Het is niet erg veel waar wat we voor ons geld krijgen. De enorme muskusossen (bijna uitgestorven in Alaska, de Russen krijgen hiervan de schuld, jawel, jawel) worden hier gefokt wegens de fijne wol die ze produceren. Afijn, rond een uur of vijf komen we aan in Anchorage, de economische hoofdstad van Alaska. Juneau, een stadje meer naar het zuiden in de zogenaamde ‘panhandle’, is de echte hoofdstad van de staat. “All you can eat” in Anchorage Het kampeerterrein ligt hier wel erg ver uit het centrum, het sanitair is van bedenkelijke kwaliteit, maar gelukkig is de ondergrond er goed. Onze gidsen komen op het lumineuze idee om met de groep uit eten te gaan. Het voorstel valt allerwege in goede aarde. Hup, de busjes in en op weg naar de stad waar we in een soort buitenwijk een restaurant met een ‘fork buffet’ (eet zoveel als je kunt tegen een eenheidsprijs) binnenvallen. We zetten ons beste beentje voor om eventueel opgelopen voedseltekorten aan te vullen, maar tegen de vele moddervette Amerikanen die er zitten te buffelen kunnen we echt niet op. (Je mag deze lui tegenwoordig niet meer gewoon ‘fat people’ noemen in de USA; nee, het zijn “people with a food problem’ geworden.) Bezoek aan Anchorage Die nacht regent het weer eens. In de groep heerst nog steeds onvrede, hoewel de onderhuidse spanningen (nog) niet direct aan de oppervlakte treden. Het wordt tijd dat we de zaken eens op een rijtje gaan zetten, beter nog: orde op zaken stellen. Na een karig ontbijt gaan we Anchorage bezoeken. Hoewel de stad zo’n 300.000 inwoners telt heeft ze geen enkele grote stadsallures. In het centrum staat wat hoogbouw, dat is alles. We doen 12

allereerst het Earthquake Park aan, dat aan de Cook Inlet gelegen is. Het is niet bijster interessant, er staan wat monumenten met educatieve teksten over aardbevingen en geologie. Het park zelf wordt vooral gebruikt om te trimmen en te joggen. Floatplanes op Lake Hood Daarna gaan we door naar de Lake Hood floatplane (en niet: waterplane) vliegbasis. Dit is het grootste vliegveld voor watervliegtuigen ter wereld. We steken er de startbaan over, wat niet van Greg mag. “Maar waarom stopt hij hier dan?” vragen sommigen zich af. Vervolgens rijden we het eigenlijke centrum binnen. Na bezichtiging van het Cook Monument aan de Resurrection Bay worden we nabij het visitors information center losgelaten om op eigen houtje de stad te verkennen. Winkelen en museabezoek zijn de meest gebezigde activiteiten. Met name het Museum of History and Art is zeer zeker de moeite waard. Bij de ingang staan weer die obligate moderne kunstwerken waaraan onze huidige broeders in de kunst hun brood moeten verdienen. Aan architectuur is er in de stad niet veel te bewonderen, maar gelukkig is er wel een warm, lenteachtig zonnetje dat weldadig over ons schijnt. Kenai Peninsula We zijn allemaal tijdig op het verzamelpunt aanwezig, maar wat wil het geval? Onze guys met hun busjes zijn te laat! (Misschien hebben ze het kapotte rek bij een constructiewerkplaats laten repareren; dat zou nog eens een legitieme reden kunnen zijn. Nadere toelichting hebben wij althans niet vernomen.) Na getankt te hebben koersen we richting Seward, een stadje dat aan de andere kant van het schiereiland Kenai met zijn prachtige natuur ligt. Een groot gedeelte van de weg ligt langs een spoorlijn.We rijden langs de No Return Arm, een inham die lijkt op een meer, met aan de overkant de rafelige, besneeuwde pieken van de bergen. Hoewel we goed opletten kunnen we geen enkel groot levend wezen aan de kant van de weg zien, niks geen beren, adelaars, schapen, kariboes of elanden. De bergen zijn hier hoog, steil en indrukwekkend, dat wel. Vlak voor Seward stoppen we bij de pioniershuisjes (nu ook vakantiehuisjes) van ene Nellie. Wat doen we hier eigenlijk? Nellie vertelt iets over oude presidenten die hier gelogeerd zouden hebben en “That’s it…” Even later staan we op onze camping, toch nog op een behoorlijke afstand van het stadje gelegen. We plaatsen onze tenten op een stuk terrein dat schuin naar een zalmbeekje afloopt.

13

PORTAGEGLETSJER Oppervlakte Portage-gletsjer: 30 km2 / Type gletsjer: valleigletsjer / Diepte meer: 244 m De Portage-gletsjer, gelegen 80 km ten zuiden van Anchorage, is een goed voorbeeld van de vele prachtige gebieden die wachten op verkenning.

Deze mooie gletsjer stroomt uit de Chugachgebergte aan de westelijke kant van de Prince William Sound. Hij is slechts een van 100.000 gletsjers die Alaska rijk is en is gemakkelijk te bereiken waardoor hij een van Alaska's populairste attracties is. De reis erheen alleen al, langs de Turnagain Arm van Cook Inlet, is ontzagwekkend. Deze inham heeft een van de snelste getijdenbewegingen ter wereld. Er zijn volop wilde dieren in het omringende landschap, waaronder elanden, Amerikaanse zeearenden en zwarte beren. In het koude water van de inham zijn regelmatig witte dolfijnen te zien. De Portage-gletsjer komt uit in een merkwaardig, met ijsbergen gevuld meer, het Portagemeer, dat vrijkwam door de zich terugtrekkende gletsjer. Regelmatig breekt er een stuk ijs van de gletsjer, waarmee de ijsbergpopulatie op peil blijft. Vanaf mei tot oktober vertrekt er vanaf Begich Boggs een boot die een tocht maakt tussen de schitterend gevormde ijsbergen helemaal tot aan de voorkant van de gletsjer. Dit is een prachtig voorbeeld van de onpeilbare schoonheid van de natuur. Evaluatie van de reis halfweg De vergadering vindt plaats onder de geïmproviseerde luifel. Uiteraard is iedereen aanwezig. Niemand komt op het idee om notulen bij te houden, vandaar dat de hierna volgende weergave wellicht iets te beknopt of te onvolledig overkomt. Na een korte inleiding van Marijke krijgt Greg het woord om zijn visie op deze reis uiteen te zetten. Hij voelt duidelijk aan dat hij het moeilijk gaat krijgen. Gepassioneerd heeft hij het als ‘food guy’ over zijn taken en zijn plichtsbesef. “This is what I do for living; it’s my job!”, voegt hij de vergadering toe. Al gauw blijkt dat hij geduchte tegenstanders heeft gevonden in Anke en Ellen die hun mening over de in hun ogen slechte gang van zaken niet onder stoelen of banken steken. Ze bevestigen wat bij meer mensen van de groep leeft: ze willen niet als kinderen behandeld worden. Ze vinden de manier van leidinggeven van Greg arrogant en snauwerig en ze eisen meer overleg vooraf over programmapunten. Tenslotte vinden ze de informatievoorziening beneden peil. Vooral Greg’s opmerking “This is America, we do it our way!” is menigeen in het verkeerde keelgat geschoten. Ook de gehaktaffaire komt weer aan de orde. Greg belooft beterschap; in individuele gesprekken met de klagers zal hij proberen een en ander recht te breien.

14

“Dit is geen Djoser-reis!” Nadat Marijke een rondvraag heeft gehouden waarin iedereen zijn zegje doet (de een wat uitgesprokener dan de ander) vestigen Fons en Erna de aandacht op het in hun ogen al te intensieve programma. (Inmiddels wordt de discussie in het Nederlands gevoerd, niet iedereen kan zich even gemakkelijk in het Engels uiten.) Ze vinden de reis meer een werkvakantie waarin nauwelijks tijd is voor eigen bezigheden. Ook het functioneren van het corveestelsel kan in hun ogen geen genade vinden. Hun mening vindt bij velen in de groep weerklank. “Dit is geen Djoser-reis,” onderstreept Fons zijn woorden, waarmee hij tevens het volgende agendapunt heeft geïntroduceerd. Is dit een reis onder auspiciën van Djoser of van Midnight Sun? “Who is in charge here: Marijke or Trevor & Greg?” Er is een grote mate van onduidelijkheid over de status van de reis en de eindverantwoordelijke. Dat is een vraag waarover nogal wat vaagheden worden gedebiteerd, maar waar men niet echt uitkomt. Marijke zal het er met de beide jongens over hebben. Verhitte gemoederen Inmiddels zijn de gemoederen danig verhit geworden en lijkt het er op dat de groep zich in twee kampen heeft verdeeld: enerzijds ouderen die ontevreden zijn over het reilen en zeilen en meer overleg eisen, anderzijds jongeren die het daar niet mee eens zijn en vinden dat men zaken die niet kloppen maar voor lief dient te nemen. De discussie verzandt uiteindelijk in een welles-nietes spelletje over futiliteiten en niet ter zake doende aangelegenheden. Aangetekend dient te worden dat er ook een zwijgende minderheid (?) bestaat die het allemaal over zich heen laat komen. Niet dat zij alles puik in orde vindt, integendeel; ze wil de zaken echter niet op de spits drijven omdat ze zich niet happy voelt met al die irritaties. Bij dit alles houdt Trevor zich opvallend afzijdig, tenminste in het eerste deel van de evaluatie die over het functioneren van de gidsen/chauffeurs handelt. Er zijn nog problemen genoeg om te bespreken (de conflictstof ligt zogezegd voor het oprapen), maar Marijke besluit wijselijk een einde aan de bijeenkomst te maken. Ter afsluiting worden er wat vage afspraken gemaakt; of die nagekomen worden staat nog te bezien. Walvissen, orka’s en papegaaiduikers De ochtend na die gedenkwaardige meeting zit bijna de gehele groep (op Fons en Erna na, die hebben voor een natuurwandeling gekozen) vol verwachting op de boot voor een cruise door de noordelijke wateren, uitziend naar spectaculaire ontmoetingen met sea life zoals otters, zeeleeuwen, bultrugwalvissen, orka’s, bold eagles, papegaaiduikers en wat dies meer zij. Ook verheugt men zich op de grootste aanblik van een getijdengletsjer (de Holgate Glacier om precies te zijn) die rechtstreeks in zee uitmondt, respectievelijk afglijdt. De verwachtingen worden niet beschaamd, men komt ruimschoots aan zijn trekken. Zie hiervoor het verslag van Lau en Corry. Het wordt een excursie die de exorbitante prijs van bijna tweehonderd vijftig gulden volgens velen waard is. Bij die prijs is gratis koffie en thee inbegrepen, alsmede een geheel verzorgd ontbijt van zalm met brood en salade. Je moet 15

dan wel al voor elf uur op een eilandje aanschuiven, trek of geen trek. Dat laatste is bij de meeste reizigers het geval, ze hebben net het ontbijt de keel af. Commercieel gezien een uiterst goed uitgekiend tijdstip. Na afloop van die naar tevredenheid stemmende cruise blijven enkele groepsleden in het stadje dineren. Ze hebben voor de afwisseling zin in een goede steak. Op naar Mount McKinley Vandaag hebben we een lange reis voor de boeg, vandaar dat het om vijf uur in de vroege ochtend al reveille is. Gelukkig is het dan wel al weer licht, het ontwaken valt dan niet zo zwaar. Eens te meer vertrekken we te vroeg, waarschijnlijk omdat iedereen zo snel mogelijk in de busjes wil gaan pitten. Onderweg doen we in Anchorage een Safeway aan, dit is een van de grote supermarktketens van Amerika. We doen ons tegoed aan de sterke koffie (je kunt ook gewone slappe leut bestellen overigens). Het is een lange stop, want de groep moet voor liefst 4 dagen eten in voorraad kopen, want in Denali bestaat daarvoor geen gelegenheid. Wachtend op de parkeerplaats (een van de ‘vans’ is weer naar de garage) bekijken we de vliegtuigen die vervaarlijk laag over ons heen scheren. Vanwege gebrek aan informatie vooraf weten we niet waarom we zo lang moeten wachten. Alaskan Railway Traject We volgen daarna opnieuw voornamelijk het traject van de Alaskan Railway, die vanaf Seward tot de plaats Fairbanks in het hart van Alaska loopt. Terwijl het weer in Anchorage schitterend is, wordt het verder naar het noorden toe alsmaar donkerder totdat de ons omringende bergen in een dicht wolkendek gehuld gaan. Bovendien begint het ook nog eens te regenen, maar dat is pas nadat we in Wasilla het Iditarod Center hebben bezocht. Iditarod is de naam van de sledehondenrace die traditioneel in de winter plaats vindt. Buiten wat films, een kleine expositie met vooral veel foto’s van honden en menners is er niet veel te zien hier. MEER INFO MOUNT McKINLEY O.a. bekend als Denali ('de hoge') Hoogte Mount McKinley 6194 m. Eerste beklimming 1913. Deze enorme, met sneeuw bedekte berg domineert Alaska. Op zijn hellingen heeft hij vijf reuzengletsjers en met zijn tientallen 100 m dikke, eeuwige sneeuwvelden is hij een lust voor het oog. Meer dan de helft van de berg ligt begraven onder sneeuw en ijs. Bij een zuide¬lijke aanloop stijgt deze reus 5486 m in slechts 19 km, een groter verticaal verloop dan dat van de Mount Everest. Wat betreft hoogteverschil is McKinley misschien wel de mooiste klim ter wereld. De berg maakt deel uit van de 966 km lange Alaska Range, waarvan het ontstaan 65 miljoen jaar geleden begon. De meeste andere bergen in dit gebied bestaan uit afzettingsgesteente, maar McKinley is een opgetilde massa graniet en schalie. De berg is geliefd bij klimmers. 16

Technisch gesproken is de klim niet moeilijk, maar door de hoge breedtegraad is het weer er slechter dan op bijna alle andere bergen ter wereld. Wie een klim waagt, moet uiterst voorzichtig zijn. De temperatuur kan zakken tot –71 °C. De berg ligt in Denali National Park, een van de grootste wildernissen van Amerika. Camping aan Riley Creek Redelijk vroeg komen we in Denali State Park aan. Het visitor Center is enorm, geheel van hout gebouwd in blokhutstijl en wordt professioneel gerund. De bibliotheek is er wel voorzien en aan informatiefolders geen gebrek. Na de incheckformaliteiten vervuld te hebben mogen we plaatsjes zoeken op de camping van Riley Creek. We zitten daar iets verspreid over 4 sites, gelukkig niet al te ver van elkaar verwijderd. Een egaal stukje grond vinden is weer eens een probleem. Verschillende tenten worden bij gebrek aan een alternatief gewoon op de parkeerplaats neergezet. We zullen hier twee volle dagen blijven. We krijgen al meteen een voorproefje van het wild life dat ons te wachten staat: het kamp krioelt van de grondeekhoorns die, gewend aan ons tweevoeters, verre van schuw zijn. Beren op de weg Op de eerste dag staat iedereen om half tien (uitslapen dus!) klaar om te voet naar het Visitor Center te gaan. Van daaruit vertrekt de parkbus voor een 8 uur durende rit door dit uitgestrekte staatspark. Gelukkig gooit het weer geen roet in het eten, want de hele dag blijft de zon schijnen en hebben we een bijna onbeperkt uitzicht. Het weer is hier notoir onbetrouwbaar, dus we vallen echt met onze neus in de boter. Onderweg spotten we verschillende beren (sommige met cubs), elanden en kariboes in geïsoleerd liggende sneeuwvelden en nog wat vogels van een zeldzaam soort. Na een korte rustpauze bij het Eielson Center (60 mijl het park in), keren we terug. Onderweg stapt een gedeelte van de groep uit om op eigen houtje te voet het park verder te verkennen. Ze zullen pas laat weer in het kamp aankomen. Voor een gedetailleerder verslag, zie hierna de dagbeschrijving van Anke Bollen. Vrije dag in Denali De tweede dag in dit mooie park is weer eens ter vrije besteding. De meeste maken een al of niet verre wandeling. Een klein groepje gaat de rivier de Nenana op om te raften. Een verslag daarvan gaat hierbij. Jos voelt zich weer een beetje opgeknapt na zijn gezondheidsproblemen en waagt het erop om een wandeling te maken. De keuze valt op de eenvoudige Horseshoe Lake Trail, geschikt voor kinderen en ouden-van-dagen. Onderweg wordt hij echter ineens zo ziek (wankelen op zijn benen, duizelig, steken in hoofd, ijskoude rechterarm) dat hij even zelfs een beroerte vreest. Gelukkig wijken de symptomen na een tijdje amechtig uitpuffen. Voetje voor voetje keert hij met broer Clim aan zijn zijde terug naar het kamp. Hij besluit de rest van de vakantie uit veiligheidsoverwegingen aan geen enkele activiteit, hoe gemakkelijk ook, deel te nemen. Marijke stelt hem vrij van corveediensten en bezorgt hem elke avond krachtige bouillon, de geluksvogel. Ook Trevor draagt 17

een steentje bij en weet ergens een stretcher op te diepen. Die avond betrekt de lucht, maar nota bene om elf uur ‘s avonds breekt het zonnetje weer stralend door. Er volgt een langdurige zonsondergang.De vele bomen onttrekken dat kleurige natuurtafereel helaas bijna volledig aan het zicht. Toendravegetatie We hoeven vandaag niet zo ver te reizen. We rijden het Denali Park uit, rijden een stukje terug en slaan de Denali Highway in. Het landschap komt ons bekend voor, maar de begroeiing wordt schaarser en langzamerhand bereiken we een toendrazone. Als er meertjes verschijnen, weten we dat we in de buurt van de Tangle Lakes zitten. Rond het middaguur komen we aan bij onze camping, die gelegen is direct aan een van de snelstromend riviertjes die zich tussen de glooiende heuvels doorwringen. De voorzieningen zijn er minimaal, alleen een gat-in-de-grond wc staat ons ter beschikking. Gelukkig ligt een eind verderop een lodge, waar we in geval van nood voor eten, drinken, relaxen en zelfverzorging terecht kunnen. Minder muggen, maar meer steekvliegen Een van de busjes gaat onmiddellijk weer op weg om allerlei mogelijke activiteiten te regelen. We blijven hier maar een nacht, dus alleen de middag blijft daarvoor open. Een Scandinaviër wil zijn “squads” alleen maar voor de hele dag verhuren, wat voor ons te lang is. Wel is hij bereid om Stef een hengel met uitrusting te leen te geven. Bijna de helft van de groep kiest voor gerief en ontspanning in de lodge. Er wordt gedoucht (tegen betaling uiteraard) en gebaad in wat een sauna wordt genoemd, maar wat eigenlijk een badhok met tobbes warm water is. Andere activiteiten bij de Lakes zijn kanoën en wandelen. We zitten hier weer een stuk noordelijker, dus het is langer licht. Het landschap doet aan Schotland denken, het weer trouwens ook: zonnige perioden worden afgewisseld met onweersbuiten, motregen en stormachtige windvlagen. Er zijn hier weliswaar minder muggen, maar die zijn afgelost door een soort steekvliegen die gemeen zeer kunnen doen. De nacht die volgt is de allerkoudste van onze reis. Eindeloze vergezichten Vanwege de kou heeft ‘s morgens iedereen haast met afbreken, opruimen en inpakken. Nou ja, we hoeven ook geen tijd te verknoeien aan wassen scheren en dergelijke. We liggen opnieuw vooruit op ons schema als we onze reis terug naar het Canadese Yukon aanvangen. De hele dag tuffen we door een werkelijk imposant landschap dat eindeloze vergezichten biedt met geweldige wolkenmassieven tegen een azuurblauwe achtergrond. Bij elke bocht openen zich nieuwe horizonten. We stoppen onderweg bij Delta Junction, waar het officiële einde van de Alaska Highway is gelegen, met monument. In de buurt ligt een landbouwgebied, waar men gewassen uit de gematigde zones verbouwt; moeilijk te geloven maar waar. Onze mond- en drankvoorraad wordt aangevuld in Tok, dat we nog van de heenreis kennen. 18

VERHALEN VAN ONZE REISGENOTEN KAJAKKEN NABIJ VALDEZ Door: Peter Vrieswijk

Na een korte nacht stond ik ’s morgens vol goede zin op. Ik zou die dag met drie andere “dapperen”gaan kajakken (en dus niet: kanoën!) naar de Shoup Glacier. Na de bekende ochtendrituelen (wassen, ontbijten e.d.) vertrokken we richting haven. Bij het kantoortje werden we kort geïnstrueerd en aangekleed door Ehrin, de instructeur. In de haven werden vier kajaks op een boot geladen en werden we naar het vertrekpunt gebracht. Peter en ik zaten samen in één kajak, net als Anne Marie en Adri; Greg en Ehrin hadden allebei een eenpersoonskajak. Na het overwinnen van een stuk stroomopwaarts deden onze armen al pijn, maar we gingen toch door. Bij de kinderpruiken (een vrije vertaling van de naam van een soort vogel) hebben we een tijdje toegekeken naar de activiteiten van deze vogels. Daarna voeren we verder naar het doel van onze tocht, de Shoup-gletsjer. Deze was een blauwe muur van ijs, waar geregeld met veel lawaai een stuk ijs afviel. We naderden de gletsjer met onze fototoestellen op scherp gesteld om de mooiste plaatjes te kunnen schieten. We kwamen niet al te dichtbij en besloten op een naburig rotseilandje wat te gaan eten. Toen gebeurde het drama. Ondergetekende ging, tegen alle grondregels in, staan in zijn kajak en viel overboord aan de “natte”kant van het bootje, regelrecht het ijskoude water in. Brrrr…. De kajak ging ondersteboven, dus mijn maat Peter ging eveneens kopje onder. Toen zaten er twee natte Peters op een eiland. Snel trokken we onze natte kleren uit en doken in de droge kleren die we van Greg en Ehrin mochten gebruiken. We probeerden warm te blijven. Ehrin was nog steeds verbaasd, want wij waren de eerste “natten” in zijn vijfjarige periode van instructeur. Na een korte lunch (want wij, de twee Peters, wilden zich warm kajakken) voeren we langs ijsbergen, waar onze camera’s opnieuw klikten. Ook was er nog een te gekke stroomversnelling, gelukkig gebeurde hier niets. Een boot bracht ons terug naar Valdez. Voor mij was het een memorabele dag die eindigde met een maaltijd van door andere groepsleden zelf en liefdevol bereide gevangen vis. Moe, droog, koud, maar toch met een voldaan gevoel kroop ik ’s avonds in mijn slaapzak.

19

IJSWANDKLIMMEN IN McCARTHY Door: Matthijs Kroes Na een goede nachtrust op wederom dat heerlijke matje worden we gewekt door rammelende potten en pannen. Uit bed, in de kleren, wassen en eten en vervolgens met de groep die gaat vliegen en ijsklimmen naar boven. De groep ijsklimmers bestaat uit Greg, Trevor, Marijke, Christel en Matthijs. In McCarthy aangekomen moeten we eerst nog een kaartje van tien dollar kopen voor de shuttlebus. Tijdens de rit naar boven ziet een toerist voorin al na drie minuten een beer rondlopen en dat terwijl wij al honderden kilometers hebben gereden zonder er ook maar één te zien! Na een aantrekkelijke rit van 6,7 mijl komen we aan bij de Kennicot Mill; dit is een oude verlaten kopermijn, waaromheen een achttal woninkjes staat. In een van die huisjes zit het klimcentrum. We worden begroet door Jamayl, die ons vertelt dat hij onze gids zal zijn en speciale schoenen aan ons uitreikt. We moeten deze twee keer wisselen, nieuwe veters erin en de klimijzers aanpassen. Daarna binden we onze helmen aan onze rugtassen en gaan we wandelend op pad. Het is ongeveer 45 minuten lopen naar de voet van de gletsjer, wat op die stugge, onbekende schoenen bepaald geen pretje was. Bij de voet aangekomen hebben we onze ijzers ondergebonden en zijn we de gletsjer opgelopen, op zoek naar een geschikte oefenwand. Na een tijdje vindt Jamayl een mooie wand om te oefenen. Terwijl Jamayl ankers in het ijs boort, eten en drinken we nog wat. Na een korte uitleg over de manier van klimmen en over de wijze waarop je de klimbijlen moet gebruiken gaat Christel als eerste tien meter omhoog. Het klimmen is best ingewikkeld en vergt veel kracht, maar onderschat de concentratie en de coördinatie van de zekeraar beslist niet. Na een krachtmeting van tien minuten wordt voor Christel de horizon zichtbaar. De zekeraar laat haar vervolgens zakken, waarna de volgende omhoog mag. Jamayl heeft de oefeningen goed opgebouwd: nadat iedereen twee keer naar boven is geweest, zoeken we een tweede, veel steilere (zeg maar loodrechte) oefenwand op. Na enig oefenen en het opbouwen van het nodige zelfvertrouwen is het enkele van ons zelfs gelukt om de wand zonder gebruik van klimbijl te bedwingen! De ultieme uitdaging is natuurlijk een overhangende klif. Daar moeten we wel even naar zoeken, wat niet direct vanzelf gaat over dat gevaarlijke ijs na een dag lang lopen en klimmen. Maar uiteindelijk vinden we toch een heel geschikte, overhangende ijswand. Na een uiterste krachtinspanning en het afreageren van al je frustraties blijkt het toch mogelijk te zijn over de rand te kijken. Ook hier worden weer twee touwen op verschillende plekken gehangen. Nadat iedereen beide klimroutes bedwongen had, pakken we onze spullen weer in en keren we terug naar McCarthy.

20

Dat is nog een keer afzien: eerst een uur over het ijs, daarna nog een uur over het pad met die moeilijke schoenen. Het plan was om met de shuttle naar McCarthy terug te rijden, maar Trevor treft een vriend en die rijdt ons met zijn pick up van terug. Nu is het nog maar een korte wandeling naar de camping met zijn dure stinkdouche. Trevor weet echter nog ergens een fonteintje waar we met zijn vijven in hebben gezeten. Deze dag is volledig besteed: om 09.00 uur weg en om 20.30 uur terug; het was alleszins de moeite waard. VLIEGEN OVER DE GLETSJER Door: Anke Bollen en Anne-Marie Breederland Na de vorige dag hobbel-de-bobbel over een onverharde highway te hebben gereden zoeken wij - de vliegploeg – het vandaag hogerop. Geheel gereed voor een glacier flight lopen we naar het “dorp” om te betalen. Vijftien minuten later arriveren we met het shuttlebusje 2 kilometer verder op het “vliegveld”. Met zijn drieën (Stef, Anke en AnneMarie) stappen in een Cessna. De piloot – een leuke vent – stelt zich voor als Michael McCarthy, wat een toeval in het plaatsje McCarthy. Maar hij beweert dat er geen enkel verband tussen bestaat. (Overigens, de andere deelnemers aan de vliegtrip zitten in een iets groter toestel dat vijf passagiers en een piloot kan bevatten.) Afijn, hieronder volgt het verhaal van ons drieën. Het opstijgen gaat hééél rustig; geen luchtzak, geen hobbeltje, nix. Veel rustiger dan met een groot vliegtuig. Al snel zien we in de verte / diepte onze blauwe tentjes liggen. “Daar slapen we.” De piloot wijst ons op een stel onderzoekers, die op de gletsjer bezig zijn. De verwachting is dat van de gletsjer door klimaatverandering (het wordt warmer) over vijftig jaar weinig meer over zal zijn. We vliegen tot op een hoogte van 6.000 feet en zien onder ons op de gletsjer allerlei verschillende kleuren, van turkoois tot groen en zelfs bruin, verschillende kleine meertjes met aquamarijne meanders. Ook het verlaten mijndorpje Kennicott met zijn mijnen aan de rand en gelegen langs de gletsjer tegen de bergen kun je goed zien. We bevinden ons hier echt aan het einde van de wereld – bijna onwerkelijk. We moeten ons soms in allerlei bochten wringen om foto’s te kunnen maken. We kunnen ook niet anders dan met gebaren met elkaar communiceren, want we zitten met een koptelefoon op en kunnen zo alleen het commentaar en aanwijzingen van de piloot horen. Hij vertelt leuk en veel en let niet echt op de tijd, de vlucht duurt dan ook langer dan drie kwartier. We vliegen om de bergtoppen heen en zijn inmiddels al 25 minuten onderweg. Wederom verschijnt er een geweldig ander uitzicht op de gletsjer met heel opvallend een groene grashelling ertussen - wat een contrast! Als we aan de terugtocht beginnen zien we onder ons een stel wandklimmers. “Zullen dat onze medereisgenoten zijn?”, vragen we ons af. Ook glacier walkers zijn er bezig, dat gaan we straks ook doen. Nu kunnen we meteen zien hoe dat er van bovenaf uitziet – nog een foto!

21

De landing wordt ingezet nadat we nog even boven onze campsite hebben gevlogen om een foto te maken. Aardige piloot, hij heeft onthouden dat dit onze “home” is tijdens ons bezoek aan McCarthy. De landing gaat zo rustig dat we niet eens merken dat we de grond raken. Vervolgens worstelen we ons uit de Cessna. Iemand die wacht op een volgende vlucht maakt een foto van ons vieren voor het vliegtuigje. De omgeving is verder uitgestorven. Wat een belevenis! We zijn een ervaring rijker die zeker voor herhaling vatbaar is. Doen dus, raden wij ieder aan die twijfelt.Het schitterende uitzicht vanuit de lucht mag je eigenlijk niet missen, zeker niet bij zulk mooi weer als wij hebben gehad. Er is geen wolkje aan de lucht. Het is vandaag minstens 25 graden, maar de gevoelstemperatuur ligt een stuk hoger. Hoezo Alaska koud? Alaska = perfect! GLETSJERWANDELING KENNICOTT Door: Anke Bollen Na eerst bij de Kennicott Glacier lodge een kop koffie (1/4 liter en 2 keer naschenken) voor 1,24 dollar gedronken en een pindakoek gegeten te hebben zijn Betty, Marianne en ik op weg gegaan naar de Kennicott Gletsjer. Deze ligt begraven onder zwarte heuvels van meegevoerd gesteente. Daarachter rijzen de bergketens van de Chugach Mountains op boven de Chitina Valley. Daarnaast kunnen we tevens het witte massief van de Mount Blackburn onderscheiden boven de veertig roestbruin geverfde houten gebouwen van ghosttown Kennicott. Er is een wandelroute naar de gletsjer, een goed begaanbaar pad. Aan de linkerkant zien we voortdurend de bergen en de gletsjer en aan de rechterkant struiken, planten en enkele bloemetjes. Het is stralend blauw weer. We genieten van de vergezichten en lopen fluitend naar de gletsjer toe. Betty en ik gaan er een stuk op wandelen. Je voelt er meteen de kou tegen je benen optrekken. We maken diverse foto’s van de talrijke watervalletjes. We wagen ons echter niet te ver op de gletsjer, omdat we geen schoenen met spikes aanhebben en we geen eventueel noodlottige schuiver willen maken. De terugweg is, hoewel we dezelfde route volgen, toch weer mooi, omdat de natuur nooit echt verveelt. Eenmaal terug bij de Lodge gaan we met zijn allen (inclusief Fons, Erna en Fancis) lopend terug naar McCarthy. Het pad loopt over glooiend terrein door de bossen. We doen er anderhalf uur over tot aan de pub van Ma Johnson’s Hotel, waar we een biertje niet kunnen weerstaan. Hierdoor gesterkt vervolgen we onze weg naar de camping. We komen daar op het juiste moment aan, want het avondeten wordt net geserveerd. Na zo’n enerverende dag smaakt de maaltijd voortreffelijk. Na het eten en voor we gaan slapen is een wandeling naar de dorpspub een must. Zo wordt het dus toch weer half één voor ik in mijn slaapzak kruip.

22

BEREN EN BUSSEN IN NATIONAL PARK DENALI Door: Anke Bollen Vanaf de camping vertrokken we om half tien naar het visitor center, vanwaar de tourbus voor een acht uur durende rit naar het Eielson Visitor Center v.v. zou vertrekken. De af te leggen afstand bedraagt in totaal 122 mijl, vervoer in groene schoolbussen, aantal passagiers: maximaal 48. Men had ons geadviseerd de plaatsen aan de linkerkant achter de chauffeur in te nemen; dan had je de mooiste vergezichten. We stonden dus met zijn allen vooraan in de rij en namen met onze groep dan ook direct alle stoelen aan de gehele linkerzijde in beslag. Was het gisteren de hele dag ontzettend regenachtig (overigens geen probleem, want we moesten toch de hele dag reizen), vandaag hadden we daarentegen schitterend weer. De chauffeuse Michelle, een Schotse die hier sinds vijf jaar woont, gaf ons regelmatig verkeersinfo en leerde ons het belangrijkste commando: “Stop!”. Zij zou dan meteen de daad bij het woord volgen opdat wij ongestoord mooie foto’s van natuur en dieren zouden kunnen maken. Al snel na het begin doemt de Mount McKinley voor ons op, schitterend in de zon gelegen en met geen wolkje ervoor. Kon het nog mooier?! De bussen rijden langzaam en we turen ons suf om dieren te ontdekken. Onze moeite wordt beloond: we zien achtereenvolgens een kariboe, een beer met twee jonkies, een eland en verscheidene inheemse vogels. Het park is ongelooflijk uitgestrekt (ongeveer 324.420 acres) en wij verwachten natuurlijk veel dieren in het wild te zien, maar langs de lawaaierige weg lopen die niet zo graag. De bussen rijden gestaag achter elkaar aan. Er rijden er honderd per dag. Na diverse fotostops bereiken we het eindpunt Eielson, waar we een half uur blijven om onze meegebrachte lunch te nuttigen. Stipt op tijd wordt om 15.00 uur de terugrit aangevangen. We zijn nog niet goed en wel op weg of we zien een grote bruine beer die enkele meters voor onze bus op zijn gemak de weg oversteekt. Alle camera’s klikken en de grizzly wordt op tientallen filmpjes vereeuwigd. Het hierna volgende landschap – de toendra – is minder interessant en iedereen zit zo’n beetje te doezelen. Bij de Polychrome Mountain Pass stappen 7 personen de bus uit om te gaan wandelen: Adrie, Tom, Betty, Erna, Matthijs, Marijke en ondergetekende. Het is dan inmiddels half vijf geworden. Naar de Pass is het een enorme klim die we meteen inzetten. We moeten tegen de wind in tornen en op het hoogste punt kunnen we ons nauwelijks staande houden. Tijdens de afdaling komen we twee kariboes tegen die onverstoorbaar staan te grazen en ons alle gelegenheid geven om zeldzame kiekjes te schieten. We dalen verder af door struiken, planten, stenen en keien, wat me heel wat beter af gaat dan klimmen. Als we na anderhalf uur lopen weer op de weg uitkomen, gaan we vol verwachting al wandelend op zoek naar een groene shuttlebus die ons naar het visitor center kan terugbrengen. De eerste die voorbijkomt rijdt door; dit geldt ook voor de tweede, een witte bus. Dat blijkt een 23

touringcar te zijn met Amerikaanse 55-plussers. De derde, vierde en daarna volgende bussen stoppen soms wel, soms niet. Als ze stoppen krijgen we te horen dat er geen plaats is, ondanks het feit dat we bij het voorbijrijden wel lege plaatsen ontdekken. Na anderhalf uur lopen over de weg bekruipt ons het gevoel dat er aan deze wandeling geen einde meer komt. Marijke houdt de volgende passerende bussen aan, maar ondanks die eeuwig smile op hun gezicht zijn de chauffeurs niet te vermurwen. Zeven extra personen meenemen is geen kleinigheid. Inmiddels hebben we begrepen dat er minimaal één bus als bezemwagen wordt ingezet om alle laatste loslopende wandelaars op te pikken; dat geeft de burger tenminste nog moed. Maar dat kan wel nog een uurtje of zo duren! Gelukkig komt er een Astra ‘mini van’ aan die drie personen kan meenemen. Matthijs, Adri en ikzelf nemen er in plaats. De twee dames van de Astra blijken als ranger te werken en begeleiden hikers. Ze zijn op weg naar het Toklat Ranger Park, waar ze lekker afgelegen van de buitenwereld wonen. Ze gaan van het weekend genieten, maar moeten daarvoor wel twee uur rijden voor ze in de bewoonde wereld zijn. Ze hebben het hier in Denali reuze naar hun zin. Na 5 kwartier rijden zetten de dames ons af bij de camping; wat een luxe! Het is dan wel al 21.30 uur en de afwasploeg is al aan de gang. Gelukkig hebben ze nog een rijstprutje voor ons bewaard. Als we dit goed en wel verorberd hebben, komen de resterende vier wandelaars het kamp binnen. Zij zijn opgepikt door een Amerikaanse touringcar die nog precies vier lege plaatsten had. Ze kregen spontaan overgebleven lunchpakketten aangeboden, ingepakt in bruine kartonnen dozen. De inhoud bestond uit appelsap, kaas, worst, chocolade, koekjes, croissants en gedroogd fruit. De Amerikaanse 55-plussers hebben zich aan de vier Nederlanders zitten vergapen! Als wij wandelaars na 22.00 uur weer verenigd zijn, gaan we met zijn allen aan de wijn. Een voldaan gevoel heeft zich van ons meester gemaakt. De busreis kan redelijk geslaagd worden genoemd, de daarna volgende wandeling was des te spannender! Dit is het ware Alaska, wandelen in en genieten van de natuur. DAGCRUISE VANUIT SEWARD Door: Corry & Lau van Gompel Voor vandaag hebben we geboekt voor een dagcruise vanuit de havenplaats Seward. Na een uurtje varen leggen we al aan bij Fox Island voor een lunch. Dat had voor ons wel iets later gemogen, want we hebben ons ontbijt nog maar net achter de kiezen. De boottocht is zeer de moeite waard, ondanks het feit dat de weergoden ons niet al te gunstig gezind zijn. Dat wordt ruimschoots goed gemaakt door hetgeen we te zien krijgen. Het begint tamelijk simpel met murres, die heel diep kunnen duiken, en puffins, met hun typische kleurige snavels. Daarna begint het pas echt. Rondom onze boor dartelen

24

verscheidene orka’s en daar hadden we stiekem op gehoopt. Later zien we ook nog een heleboel Steller zeeleeuwen die op de rotsen liggen te luieren. Als we denken dat we hiermee alles gehad hebben, duiken plotseling enkele bultrugwalvissen op. Hun verschijning wordt aangekondigd door metershoge fonteinen die uit zee omhoog spuiten. Fantastisch! Dan komen we uiteindelijk bij de Holgate Glacier. Een gigantische ijsmassa schuift hier langzaam de zee in. Onder uit de gletsjer stroomt het kolkende water en met donderend geraas storten af en toe ijsblokken naar beneden. Na het bewonderen van dit indrukwekkende natuurverschijnsel keren we weer terug naar Seward. Deze dag heeft echter nog meer voor ons in petto. Plotseling duikt er vlak bij onze boot een reusachtige bultrugwalvis op en na wat gesnuif neemt hij afscheid van ons door zwaaiend met zijn staart weg te duiken. Wat een schouwspel! Hiervan hadden we niet meer durven dromen. De droom is echter nog niet uit. Even later worden we enige tijd vergezeld door een groepje orka’s dat telkens over de boeggolf van onze boot heen springt. En alsof het nog niet genoeg is zien we vlak voor aankomst Seward ook nog enkele bold eagles en zeeotters. Deze dag is goed besteed! RAFTING OP DE NENANA RIVIER / BEKLIMMING MOUNT HEALEY Door: Peter Vrieswijk Na het ontbijt trokken acht strijdlustigen naar de Nenana-rivier om deze per raft te beproeven en zogenaamd te overwinnen. Helaas slonk de ploeg tot 7 personen (één viel er af), maar dat maakte de rest van ons nog strijdlustiger. In onze strakke pakjes (ook wel ‘wet suit’ genoemd), schoentjes en met helm en paddle gewapend gingen we naar de raft waar nadere instructie volgde. Nou ja, instructies, men vertelde er voornamelijk wat er mis kon gaan en wat te doen in zo’n geval. Niet bepaald opwekkend dus. Iets minder zeker van onze zaak stapten we met een heel relaxte instructeur op onze raft. Marijke (vrijwillig) en Matthijs (aangewezen) zaten voorin en waren na de eerste wilde golven door en doornat. De rest was minder nat; alleen Trevor was droog omdat hij zich achter de rug van Christel verschool! Stef en ondergetekende wilden halverwege ook wel eens voorin zitten, wat dan ook gebeurde. Helaas werd de rivier toen een stuk minder wild dan in het eerste gedeelte, dus moesten we de sensatie zelf opzoeken. In de trant van onze voorvaderen vielen we een andere boot lastig door er tegen aan te varen en de inzittenden met de peddels nat te spatten. Dat lokte natuurlijk een gelijksoortige reactie uit, zodat we allemaal kletsnat werden. Ook Trevor, die 25

werd op het laatste namelijk door Stef het water in gegooid. Door dat rustige vaarwater kwamen we veel te vroeg bij onze uitstapplaats aan. Met een bus werden we naar de camping teruggebracht. Het tweede daggedeelte besloten we, op Trevor na tenminste, om de Mount Healey te gaan beklimmen, dat wil zeggen tot zo ver we kwamen. Ongeveer halverwege besloten vier personen om verschillende redenen terug te keren, maar twee bikkels (Matthijs en AnneMarie) bestormden als het ware de steile kant van de berg. Inmiddels waren de andere vier weer op de camping aangekomen om een lekkere maaltijd met tortilla’s klaar te maken. ’s Avonds zocht iedereen na een vermoeiende dag een voor een zijn of haar slaapzak op om onder de nooit echt donker wordende hemel van Alaska weg te dromen. WANDELEN OVER DE GLETSJER Door: Fons Hofmann en Erna Mantel Vanmorgen hebben we het lekker rustig aan gedaan. De vliegers en ijsklimmers zijn al vroeg vertrokken. We drinken koffie met een klein ploegje. Tegen half tien vertrekken we om op de gletsjer te gaan wandelen. We hebben de oude weg van McCarthy naar Kennicott genomen. Het was een mooi pad, alleen ontbrak het zicht waar we liepen en wisten we niet hoe lang we nog moesten lopen. Het gevolg was dat we in een steeds hoger tempo gingen lopen. Maar goed ook, want pas vijf minuten voor de start waren we aanwezig. Daar stonden Dan (een snelle Amerikaan) en Widow (zijn trouwe viervoeter) ons al op te wachten. Eerst werden de spikes gepast, daarna begaven we ons naar de gletsjer. We bonden de spikes onder en hup, daar ging het de gletsjer op. Wijdbeens en licht door de knieën gebogen is dan de juiste loophouding. Al met al heb je het gevoel alsof je voor aap (of ijsbeer) loopt. Het was een enorme ervaring: we moesten grote ijskraters, watervalletjes en steile paden overwinnen. Terwijl wij ons met logge, zware passen vooruit worstelden, dansten Dan en Widow als het ware over het ijs. Weer terug in Kennicott genoten we van een lekkere bak koffie met overheerlijke koek en een “echt” toilet. In het dorpje McCarthy doken we in de enige plaatselijke kroeg om een pintje te pakken.

26

BEREN IN HET EXIT GLACIER PARK Door: Fons Hofmann en Erna Mantel De grote dag van de boottocht is aangebroken. Maar we zijn de groep een beetje moe, daarom hebben we besloten om met zijn tweeën te gaan wandelen in het park van de Exit Glacier. Het is jammer dat onze chauffeurs zich alleen richten op zeer dure activiteiten, want deze dag bleek voor ons de dag der dagen te worden. Het park is werkelijk schitterend. Er zijn diverse wandelroutes uitgezet, variërend van kort en licht tot lang / hoog en zwaar. We zijn begonnen met de korte wandelingen, maar uiteindelijk zijn we als klapper toch de berg opgeklommen. Er zaten enkele zeer zware klimmetjes tussen en op enkele stukken moesten we zelfs door de sneeuw waden. De vegetatie om ons heen was prachtig: overal blauwe, witte en roze bloemen. De marmotten liepen er voor onze voeten. Het hoogtepunt was echter drie beren (moeder en twee kids) die ons zo maar voorbij liepen. Wat een unieke ervaring! Later in de week hebben we beren van een afstand vanuit de bus kunnen fotograferen, maar we kunnen iedereen verzekeren dat als je ze live in de bergen tegenkomt je adrenalinegehalte snel gaat stijgen. Trevor had ons overigens aangeboden om ons weer op te halen, maar we wilden wat meer vrijheid en niet zo aan tijd gebonden zijn. Daarom stond ons eenmaal terug op de begaanbare weg nog een wandeling van 8,6 mijl te wachten. Dus op naar de volgende ervaring: liften! We werden opgepikt door Zwitsers. Voldaan kwamen we weer op onze camping aan. DE SHOUP BAY TRAIL IN VALDEZ Door: Anke Bollen Deelnemers: Betty, Erna, Francis en Anke Het heeft de hele nacht geregend, maar gelukkig hoeven wij ons kamp niet op te breken, we staan hier immers voor twee nachten. Na het ontbijt onder de grote luifel verorberd te hebben, gaan we Valdez verkennen. De stad Valdez werd in 1964 getroffen door een aardbeving; alle gebouwen dateren dan ook van na die tijd. Een gigantische vloedgolf slokte het grootste gedeelte van de stad op; deze tsunami beschadigde vele gebouwen. Aan de overzijde van de haven ziet het er heel armoedig en troosteloos uit. Je wordt daar echt niet vrolijker van. We gaan eerst naar het postkantoor. Met postzegels en kaarten op zak zoeken we een café op om daar onze kaarten te schrijven; het regent nog steeds pijpenstelen. Als we in beginsel alleen koffie bestellen, kijkt de kasteleinse erg “zuinig’ en krijgen we vervolgens lauwe koffie. Als we daarna allen een grote bowl soep bestellen verandert haar houding en wordt zij veel vriendelijker. 27

Het is nu tijd geworden voor de trail naar de gold Creek. Ondanks de regenkleding worden we toch kletsnat: we lopen namelijk door een bos dat heel dicht beplant is. We moeten ons een weg banen door het dichte struikgewas, het lijkt hier wel een tropisch oerwoud. We passeren meerdere kleine watervallen, die we oversteken. Onderweg zien we veel verschillende bloemen en vogels. Na tweeëneenhalf uur wandelen, bereiken we de camping en de Creek. We genieten van het uitzicht op het meer en de Shoup Gletsjer. Het wordt pas droog als we de terugtocht aanvaarden. We hebben er een enorm hoog tempo ingezet, het gaat voornamelijk bergafwaarts. Om 18.00 uur komen aan in het “oude” dorp van Valdez. Nu moeten we nog een half uurtje naar onze camping lopen. Onderweg drinken we nog ergens een kop koffie om bij te komen en onze sokken uit te soppen. De wandeling was niet zo moeilijk, maar wel pittig. Met een voldaan gevoel keren we tegen zeven uur terug bij onze camping en zien dat enkele groepsgenoten vis aan het schoonmaken zijn. Ze hebben tijdens een vistocht zelf zalm gevangen, die nu gebakken wordt. Het diner smaakte voortreffelijk, verser dan vers kan vis gewoon niet zijn! Ondanks al die regen was het toch nog een geslaagde dag. TIEN GEBODEN VOOR EEN KAMPEERTOCHT DOOR ALASKA Door: Francis Schalkx 1. Ge zult de groep niet tijdig of hoogstens onvolledig informeren over de locatie en/of faciliteiten van de camping. 2. Ge zult bij voorkeur een camping kiezen die niet beschikt over stromend water, tenzij het een bergbeek betreft die aan de oevers niet toegankelijk is. 3. Toiletten die bestaan uit een gat in de grond met een wc-pot erboven verdienen aanbeveling; nog beter is helemaal geen toiletten. 4. De sanitaire voorziening om de handen te wassen dient minimaal 100 meter van het toilet verwijderd te zijn. 5. De ware kampeerplaats is voorzien van stenen, keien, gaten en bulten en mag in geen geval geëgaliseerd zijn. 6. Het beschikbare water dient bij voorkeur niet drinkbaar te zijn; liefst moet men het voor gebruik filteren en purificeren. 7. Een kampeerplaats zonder muggen, insecten, vliegen en kruipend ongedierte dient onder alle omstandigheden vermeden te worden. 8. De toegestane kampeerruimte voor 12 tenten dient niet meer te bedragen dan de toegestane parkeerruimte voor twee midi vans. 9. Warme douches zijn uit den boze, tenzij er een buitensporige gebruikersfee op staat. Douchekoppen worden geacht op schouderhoogte van een gemiddelde volwassene te zijn gemonteerd. 10. De locatie van de camping moet minimaal 10 kilometer van de dichtstbijzijnde woonkern verwijderd zijn, zodat men te allen tijde afhankelijk is van de busjes. 28

VISSER IN HART EN NIEREN Door: Jos Schmitz Stef uit Rotterdam heeft zich met name verheugd op de ruime mogelijkheden om te vissen in Alaska. Zowel op het land als op zee. In Valdez doet zich de eerste kans voor om zijn liefhebberij in de praktijk te brengen. Samen met stadgenote Ellen, Fons, Matthijs en Marijke gaan ze goed uitgerust zonder schipper de zee op. Een gesprek met Stef over zijn indrukken. “Op zesjarige leeftijd kreeg de vissport me in zijn ban. Waarom weet ik niet, ik heb het in ieder geval niet van familie. In de loop der jaren heb ik mijn voorraad aan vistuig en materiaal opgebouwd. Ik vis nog steeds; normaal thuis in polderwater, maar op vakantie ook in stromend water. In Zweden heb ik als kind op vakantie met mijn ouders in mijn eentje op vlagzalm en forel gevist. Op het ogenblik ben ik steunend lid van visverenigingen; ik doe dus niet mee aan wedstrijden of zo. Wel ben ik nog instructeur; ik leer beginners de eerste kneepjes van het vak aan.” “In Valdez pikten we ons open bootje met buitenboordmotor op. De eigenaar instrueerde ons nog kort over stekken, materiaal en voor handen zijnde apparatuur zoals een vis- en dieptemeter. Daarna staken we van wal. Direct in het begin werd het materiaal gebruiksklaar gemaakt en monteerden we er ‘lepeltjes’ en ‘spinners’ op. De nieuwelingen moesten nog wat oefenen om aan het materiaal te wennen. Even verderop onder de kust zagen we zalm springen. Wij er naar toe. In een mum van tijd konden we eerste zalm aan boord hijsen, een ‘pink salmon’ van zo’n 60 centimeter lang. Matthijs was de gelukkige. Na enige tijd was de vis verdwenen en moesten we een andere stek opzoeken. Tijdens die zoektocht konden we volop doen aan ‘sight seeing’. Zo zag een van ons nog net een zwarte beer in het struikgewas aan de oever verdwijnen.” “Op onze volgende stek was het van een zelfde laken een pak. Een school zalm zwom op nog geen meter afstand van onze boot. De vis verzamelde zich daar om samen in een grote groep de rivier op te trekken. Nou, dat was natuurlijk meteen weer raak. Zo hebben we in totaal vier stekken gehad. Vooral op de laatste was het bij wijze van spreken opscheppen geblazen. Toch werd niet alle vis binnengehaald, meestal als gevolg van slechte vangtechniek. Marijke ving de grootste, 75 cm. Ikzelf kon de meeste verschalken: 18 stuks. Onze vangst bedroeg in totaal 35 stuks van zeg gemiddeld 4 à 5 pond, waarvan we er 13 hebben meegenomen. Die hebben we samen met de achterblijvers in ons kamp lekker opgepeuzeld. Al met al een geslaagde tocht, ondanks het feit dat we de hele dag regen hebben gehad.” “Een weekje later heb ik nog een keer gevist, nu in stromend zoet water bij de Tangle Lakes. Maar het materiaal dat ik had kunnen lenen was eigenlijk verkeerd. De vlagzalm in dat water moet je namelijk met een vlieghengel en kunstvliegen proberen te vangen en daar had ik jammer genoeg niet de beschikking over. Mijn pogingen waren dan ook gedoemd om te mislukken. Nee, dit was veel minder succesvol dan in Valdez!” 29

Nadere gegevens: Fishing Center Valdez( nabij de rederij van de ferry) Prijs per boot: $ US 195 (incl. uitrusting, vergunning en aas) Prijs per persoon: $ 62 SOLDIER’S POINT IN KLUANE Door: Jos Schmitz Aan de oever van het meer worden we door Greg afgezet; de rest van onze reisgroep rijdt door naar een meer intensieve uitdaging. We zijn met zijn vieren: Francis, Marianne, Chris en ik. We hebben allen verschillende redenen waarom we voor de gemakkelijke activiteit hebben gekozen. Ik heb zelf voor de eenvoud gekozen omdat mijn zwakke knieën het in de echte bergen altijd begeven. De berg die voor ons ligt ziet er evenwel niet echt indrukwekkend uit. We volgen de pijlen die de trail aangeven en binnen een kwartiertje bereiken we een gerooid stuk bos waar twee vlaggenmasten staan. Zijn we nu al op het eindpunt aangekomen? Blijkens het plakkaat bij de vlaggen wel, dit is Soldier’s Point waar in 1942 de twee militaire ploegen die de Alaskan Highway vanaf verschillende punten begonnen aan te leggen elkaar ontmoetten. We zijn nogal teleurgesteld, we zitten nog geen vijftig meter boven het meer. Het uitzicht valt ook nog eens tegen, zodat we besluiten op goed geluk verder te lopen. Ha, dat wordt beter, we stijgen en mooie vergezichten ontvouwen zich voor ons. In de verte zien we het visitor center op de vlakte liggen. Daar willen we naar toe, ook al staat er een straf windje. Een voordeel daarvan is dat de muggen dan ineens wegblijven. Na een kilometer stoten we evenwel op een landverschuiving die verder lopen onmogelijk maakt, ons pad verdwijnt gewoon in de diepte. We moeten op onze schreden terugkeren. In arren moede rekken we urenlang onze lunch op de zitjes bij het ‘monument’. Zo leren we elkaar al babbelend wel beter kennen. Daarna bereiken via de verharde weg het visitor center, dat we uitgebreid bekijken. Ik lees er alle bijschriften van het geëxposeerde en verzamel zo veel mogelijk relevante folders en brochures (die hebben ze in Noord-Amerika in overvloed, het kan niet op!). In navolging van Marianne doe ik een tukkie op een bank. Gelukkig verschijnen de beide busjes eerder dan verwacht en hoeven we ons niet langer te vervelen. Dit was een wandeling die niet veel op de kous had, laten we wel wezen. Het postkantoortje van Chicken In het plaatsje Chicken (niet meer dan een vlek, maar het staat wel prominent op de kaart) doen we ansichtkaarten op de bus bij het kleinste postkantoor ter wereld. Je kunt er ook speciale stempels en zegels krijgen. Vlakbij ligt nog een gezellige kroeg die volbehangen is met honkbalpetjes. Even verderop bekijken we een voormalige gouddelversplek met een verroeste baggermolen, hier ‘dredge’ geheten. Tussen de kiezelstenen die men zo opbaggerde lagen de goudsnippertjes en –korreltjes (echte nuggets waren zeldzaam) verborgen. Het landschap blijft ondertussen onveranderlijk mooi. Over de weergoden hebben we niet te klagen, die werken vandaag uitstekend mee. De chauffeurs hebben er ook zin in, hoewel Trevor nog steeds met zijn been trekt: hij heeft een blessure aan zijn grote teen opgelopen. Maar rijden kan hij nog als de beste.

30

Top of the World Highway Enkele honderden kilometers volgen we de meest noordelijk gelegen weg van onze reis. Bij een prachtig, canyonachtig gebied ligt de Canadees-Amerikaanse grens. Er is een uitkijkpunt waar Greg zo nodig even uit de broek moet, daarbij trucjes uithalend met een volle fles water. De camera’s snorren. De grens zelf heeft bijzonder weinig op de kous, een verzameling bouwketen en schuren zo te zien. Een geüniformeerde dame, die in een soort woonwagen huist, bekijkt globaal onze paspoorten en wuift ons door, waarna we ongehinderd Canada binnen mogen rijden.

DAWSON CITY De Yukon, een brede rivier Honderd kilometer achter de grens zien we weer enig spoor van leven en bereiken we het centrum van de streek, het voormalige gouddelversstadje Dawson City. Vanaf de hoge oever van de snelstromende rivier de Yukon (die nog duizend kilometer lang dwars door Alaska loopt en uitkomt in de Bering Zee) dalen we af naar onze camping. Aan de andere kant van het water ligt het stadje.We gebruiken vandaag niet het veer, dat trouwens dag en nacht in werking is. Het is een ruige camping met voorzieningen die de eigenaar zelf met gebruikmaking van zo veel mogelijk hout in elkaar getimmerd heeft. Een groep duikt meteen het badhuis in, waar een grote ton met water heet wordt gestookt. Het heeft inderdaad wel iets weg van een sauna, maar het is er lang niet zo warm. Onze tenten staan op een soort terras op een kluitje. We moeten voor de tweede keer onze horloges een uur bijstellen (een uur later), we hebben namelijk een tijdzone overschreden. Het programma van de volgende dag is ter eigen invulling. Wat er die avond verder nog is gedaan is de schrijver dezes ontgaan. Vrij dagje in Dawson City Dawson is een echt toeristenoord. In zijn hoogtijdagen (rond 1900) herbergde het 30.000 inwoners, tegenwoordig telt het er slechts 2.000. In de winterperiode wel te verstaan, ’s zomers is het er veel voller vanwege het toeristenseizoen. Dat is duidelijk te merken aan het aantal souvenirwinkeltjes en restaurantjes waarmee de stad bezaaid is. Ook heeft de plaatselijke VVV of het gemeentebestuur verordend dat alle gebouwen in de Far West- of countrystijl hersteld of verbouwd dienen te worden. Het geeft de stad wel een uitstraling van eenheid, weliswaar van vergane glorie en ietwat kitscherig, maar toch. De dames van het VVV-kantoor staan trouwens hun klanten te woord in klederdracht van rond de eeuwwisseling (1900 wordt bedoeld!). Je kunt er ook video’s bekijken. Veel backpackers, dus goedkoop De groep valt uiteen in subgroepjes die bijna allemaal dezelfde bezienswaardigheden bezoeken, zij het in verschillende volgorde en andere tijdstippen. Voor het laatst worden de vuile was gedaan in de wasserette van de stad. Het backbackers-gehalte in de stad is hoog, 31

wat een onmiskenbare indicatie is van het (goedkope) prijspeil van deze contreien. Het plaatselijke museum is wel voorzien van historisch materiaal, interessant genoeg om er een uurtje of langer rond te dwalen. Ook het historische postkantoor is de moeite waard. Op de oever van de rivier ligt een slecht onderhouden raderboot, de SS Keno. Aan de rand van de stad kun je tenslotte nog kerkjes en houten hutten van beroemdheden zoals de schrijvers Jack London en Robert Service bekijken. ’s Middags krijgen we een fikse regenbui over ons heen, maar dat kan ons niet deren. Uit eten en naar nachtclub Dit is een van de weinige gelegenheden dat we het nachtleven in kunnen duiken. Maar eerst wordt er in diverse restaurants uitgebreid gesmikkeld, de kookploeg heeft vrijaf gekregen. Voor een aperitief zoeken sommigen een heuse saloon op, anderen houden het bij een bescheiden, maar toch smaakvol ingerichte lounge. Daarna volgt het lang verbeide avondlijke vertier. De als wervelende variétéshow aangekondigde Gaslight Follies werken de meer kritisch ingestelde mensen uit ons gezelschap eerder op de lachspieren dan dat ze bewondering oproepen. De optredende dames in dit Palace Grand Theater (uit 1899) blijken niet meer zo piep te zijn. Ook de attracties van het Casino van Diamond Tooth Gertie leiden niet echt tot enthousiasme. Maar goed, je kunt niet alles hebben in het leven. De meeste ‘stappers’ maken het niet echt laat en keren bijtijds terug. DAWSON CITY Bakermat van de goudkoorts in Klondike De stichting en snelle groei van waren uitvloeisels van de goudkoorts in Klondike. De stad werd gesticht in 1896 en telde in 1898 40.000 inwoners, waarvan er enkele jaren later slechts 5.000 over waren. De gebouwen die er nog staan, worden zorgvuldig beschermd en gerestaureerd. Ze zijn een kleurrijke herinnering aan de tijd waarin avonturiers van overal ter wereld in de ban waren de goudkoorts. De stormloop begon in augustus 1896, toen George Carmack, Dawson Charlie en Skookum Jim goud ontdekten in de Rabbit Creek (later Bonanza Creek genoemd). Het nieuws over de ontdekking verspreidde zich razendsnel en duizenden goudzoekers spoedden zich naar dit afgelegen oord. Terwijl de meesten een fortuin hoopten te verdienen met het vinden van goud, vatte Joe Ladue (1855-1900) een slim plan op: hij begon een winkelcentrum, wetend dat het eerder de koopman is die rijk wordt dan de goudzoeker zelf. Hij doopte het Dawson City, naar George Dawson, de geoloog die de regio als eerste had onderzocht. Tegen 1898 was Dawson City een levendige plaats die als volgt te typeren was: opwinding, ellende, rijkdom, losbandigheid, gebroken harten, scheurbuik, bevriezing en zelfmoord. Sommigen werden er rijk, anderen verloren al hun geld in de plaatselijke saloons, gokhuizen, bordelen of winkels met woekerprijzen. Omdat alle bouwsels van hout en doek waren, vormde brand een constant gevaar. De eerste brak uit toen een bardame een olielamp naar 32

een rivale wierp. Ziekten tierden er welig. Jack London (1876-1916), die de goudkoorts in Klondike in zijn boeken beschreef, was een van de velen die er scheurbuik opliepen. Net toen de autoriteiten enige grip op de situatie kregen, kwam het nieuws over goudvondsten in Alaska en verdwenen de goudzoekers even snel als ze waren gekomen. Tegenwoordig vindt in de stad jaarlijks het regionale kampioenschap goudzeven plaats. Dredge Nr. 4 te Klondike De dag van de laatste etappe over land breekt vroeg aan. Vanaf zes uur in de ochtend zijn we in de weer. We hebben een lange reis voor de boeg. Het pontje brengt ons naar de overkant, waar we allereerst tanken om onderweg niet leeg te komen staan. Na een korte rit door ‘goldrush country’ volgt een bezichtiging van de beroemde Dredge # 4, een baggermolen van immense afmetingen (de grootste van Noord-Amerika) die men na de zo maar roestend en al in de woestenij van Klondike heeft achtergelaten. Hij is nota bene tot 1966 in werking geweest.Er is niet veel te zien en we kunnen er niet in. In de buurt liggen honderden heuvels met puin en kiezelafval, stille getuigen van de onlesbare dorst naar goud. De rest van de dag rijden we door verlaten landschappen met veel bos. Soms kunnen we een blik werpen op de Yukon of verstilde meren. Dieren zien we er nauwelijks. De natuur herstelt zich Hele stukken bos zijn afgebrand, honderden verkoolde stammen vormen de schamele resten van ooit maagdelijk boreaal woud. De ondergrond is echter bezaaid met kleurige bloementapijten, een teken dat de natuur bezig is zich te herstellen. De ochtendkoffie wordt gebruikt bij een alleraardigste lodge met een aantrekkelijk kampplaats erbij. De echte bergen zijn nu verdwenen, maar het blijft wel heuvelachtig. We lunchen bij de 5 Finger Rapids, een stroomversnelling die veel goudzoekers met hun gammele bootjes ooit fataal is geworden. Ook bij Pelly Creek, een zijrivier van de Yukon, wordt gestopt om het panorama te bewonderen. In Carmacks doen we inkopen bij een supermarkt. De rit verloopt voorspoedig tot de groep onenigheid krijgt of we nu wèl of niet moeten stoppen bij Takhini Hot Springs. Men komt er niet uit, dus wordt er toch maar gestopt. Als compromis blijven we niet lang, niemand heeft zin om een warm, geneeskrachtig bad te gebruiken. De spanningen in de groep lopen op en zijn bijna voelbaar. Gelukkig ligt Whitehorse op een steenworp afstand, zodat we tegen vijf uur de busjes kunnen verlaten om ons kamp in te richten. Ver van de stad De campsite ligt ver van de stad af. Gelukkig biedt zij alle faciliteiten die wij zo begeren; prima douches, wasplaatsen en toiletten. We gaan met het busje het stadje Whitehorse in om er te eten in een Pizza Hut. Moeten we zelf betalen? Nee, Greg en Trevor betalen. Een afscheidsdiner, hee, wat leuk nou! Later blijkt dat de rekening voldaan is met het restant van de etenskas. De zoveelste communicatiestoornis. Terwijl iedereen al voorzien is van hun bestelling en lekker zit te schransen zit één van onze tafel maar te wachten en te wachten. Ze hebben ook nog eens als eerste besteld en de verontwaardiging groeit. Na een uur is Clim 33

het beu en gaat hij op hoge poten in de keuken verhaal halen. De manager wordt erbij geroepen en er wordt spoedige actie beloofd. Na nog een kwartier wordt dan uiteindelijk het eten opgediend, maar wel het verkeerde. De andere tafels zijn dan al praktisch uitgegeten. Aan een van die tafels maakt men zich vrolijk over de gebeurtenissen en wordt vol leedvermaak gereageerd op de ‘hongerlijders’, wat bij de laatsten niet bepaald in de smaak valt. KLONDIKE GOLD RUSH HISTORICAL PARK (SKAGWAY) Historisch park waar de paden van de goudzoekers worden beschermd. Klondike Gold Rush International Historical Park beslaat een enorm gebied op zowel Amerikaanse als Canadese bodem. In 1897 en 1898 waren velen bevangen door de goudkoorts en trokken talloze goudzoekers naar de mijnen rondom de rivieren de Klondike en de Yukon in Canada. In augustus 1896vond een kleine groep goudzoekers (onder wie een vrouw, Kate Carmack) goud. Het nieuws ging als een razend vuur door de vallei van de Yukon. Het bericht bereikte ook de VS toen succesvolle goudzoekers van Canada zuidwaarts reisden naar Seattle en San Francisco. De vondst veroorzaakte een stormloop; duizenden mensen snelden via een van de vele routes (zoals de White Pass en het Chilkoot Trail) naar het gebied. Seattle fungeerde als pleisterplaats en de stad maakte een ongekende bloei door; tussen 1896 en 1897 stegen de inkomsten van de middenstand van 300.000 naar 25 miljoen dollar. Het park bestaat uit zeven beschermde zones van historisch belang: drie rond Skagway, een in Seattle en nog eens drie in Canada. Er zijn gebouwen bewaard gebleven en delen van de paden waarover de goudzoekers reisden. Ook het centrum van Skagway is nog grotendeels intact. Het park biedt niet alleen veel natuurschoon, maar ook een blik in de steden die ten tijde van de goudkoorts ontstonden. Men draagt er zorg voor het behoud van een belangrijke periode in de Amerikaanse en Canadese geschiedenis, waarin sommigen rijk werden en anderen alles verloren. Afscheid van Greg en Trevor Een ijssalon is de plaats waar afscheid wordt genomen van onze gidsen en chauffeurs. Matthijs valt de eer te beurt om de beide heren toe te spreken, maar niet iedereen blijkt daarvan op de hoogte, een verrassing dus. Doet Marijke dat dan niet? Matthijs bedankt in een korte toespraak de jongens, wenst hun het allerbeste toe en overhandigt hun een envelop met inhoud. Hij zegt namens de groep te spreken, maar dat wordt direct na afloop tegengesproken door Anke, die zich in de woorden van Matthijs niet kan vinden en enige nuances aanbrengt. Aan de reacties van anderen te peilen, staat zij niet alleen met haar standpunt. Enigszins geïrriteerd keert de groep naar de camping terug.

34

Last day in Yukon De naweeën van de onaangenaamheden van de vorige avond blijken ’s ochtends bij het ontbijt door te werken. Enkele dissidenten hebben besloten spek met eieren en dergelijke in het campingrestaurant te gaan eten. Het eerste gedeelte van de ochtend wordt besteed aan de grote schoonmaak. De groep wordt in 3 ploegen verdeeld die zich respectievelijk gaan bezighouden met de tenten, de busjes en de kookattributen. Dit verloopt betrekkelijk snel, zodat we naar Whitehorse kunnen. De resterende tijd (tot 15.00 uur tenminste) staan ons ter beschikking om dit stadje van 25.000 inwoners te verkennen. Allereerst drinken we sterke koffie in een gezellig tentje dat door lieve jongens wordt beheerd. We worden daarna afgezet bij het visitor center, waar Greg door een aantal dames aan de tand wordt gevoeld over het etenspotje. Mogen zij alsjeblieft de afrekening zien? Greg weet niks van een kascontrolecommissie; hij kan dan ook geen bewijzen, zoals aanschafnota’s of bonnen overleggen, laat staan een boekhouding te voorschijn toveren. Na lang vijven en zessen wordt de zaak in der minne geschikt (of gesust zo men wil). De groep zwermt uit. Enkelen laten zich naar het Beringia Museum brengen. Een verstandige keuze, want het museum, dat helemaal gericht is op de Ice Age-periode met zijn mammoeten en sabeltandtijgers, is zeer de moeite waard. Verder wordt er voornamelijk geshopt, hoewel de mooi opgeknapte raderstoomboot SS Klondike, The Old Log Church en het MacBride Museum ook bezoekers van onze groep mag verwelkomen. Terugvliegen naar Vancouver Even na drieën staan we op het vliegveld waar voor het laatst afscheid wordt genomen van Greg en Trevor. Aan de incheckbalie worden nogal wat overbodige vragen over veiligheid gesteld, maar dat schijnt in Canada zo te moeten. (“Nee, geen pakjes van vreemden in de bagage meegenomen.”) Een dikke twee uur later zijn we terug bij ons uitgangspunt, de miljoenenstad Vancouver. Onze bagage verschijnt snel, maar het wachten is weer eens op onze bus. Weer een misverstand? We verheugen ons al op zachte matrassen, ruime kamers en smetteloze badkamers. Hoe dan ook, om half negen zitten we weer hoog en droog in ons Regis Hotel. We kunnen weer profiteren van de geneugten van een comfortabele hotelkamer. De ‘die hards’ gaan daarentegen nog even borrelen, om het af te leren, weet je wel. Klaar voor de sprong Onze laatste dag op Canadese bodem. We maken ons klaar voor die langdurige sprong over de Noord-Amerikaanse landmassa en de Atlantische Oceaan. ’s Morgens voor het inchecken nemen Clim en Jos afscheid van de meeste reisgenoten. Ze blijven een week langer in Canada en vertrekken alvast naar Victoria. Hoe de dag door de groep verder is besteed is onbekend, maar men mag aannemen dat er geen kostbare tijd is verknoeid aan zo maar wat lanterfanten. In de vroege avonduren vliegen we terug naar Nederland, waar we in de loop van de middag de volgende dag aankomen. Na opvallend lang op onze koffers te hebben 35

gewacht, kunnen we dan eindelijk onze thuisbasis weer eens gaan opzoeken; de een misschien met gemengde gevoelens, de ander ongetwijfeld met een voldaan gevoel. Aan een avontuur van drie weken is een einde gekomen. REISGENOTE NIET TEVREDEN OVER REIS Een van onze reisgenoten schrijft een boze brief naar Djoser waarin zij haar gal spuit over de zaken die tijdens deze reis zijn misgelopen. Zie hieronder het antwoord van Djoser: Geachte mevrouw Schalkx, Geruime tijd geleden ontvingen wij uw schrijven betreffende de door u gemaakte reis door Alaska, waarvoor onze hartelijke dank. Wij stellen het op prijs dat u de moeite heeft genomen het één en ander op papier te zetten. Zowel positieve als negatieve reacties worden door ons zeer gewaardeerd, omdat zij ons in staat stellen de kwaliteit van onze reizen en de reisbegeleiding op peil te houden. Graag willen wij bij deze ingaan op hetgeen u in uw brief opmerkt. Het spijt ons in uw brief te lezen dat uw verwachtingen van uw tweede reis met Djoser niet zijn waargemaakt. Uit uw brief blijkt dat dit grotendeels is veroorzaakt door de taakverdeling tussen de chauffeurs, de reisbegeleidster en de reizigers. Ondanks het voorbereidingstraject dat onze reisbegeleiders doorlopen kan het gebeuren dat een reisbegeleidster tijdens een reis niet voldoet aan de verwachtingen die wij van hem of haar hebben. Uit uw brief leiden wij af dat Marijke met name op het punt van communicatie een paar steken heeft laten vallen. Vanzelfsprekend hebben wij haar hierop aangesproken om herhaling te verkomen. Over het feit dat de Amerikaanse werkwijze van de chauffeurs in sommige gevallen niet strookt met onze 'Djoser-stijl' hebben wij naar aanleiding van uw reactie en die van andere reizigers contact opgenomen met onze agent ter plaatse, zodat dit probleem op toekomstige reizen naar Alaska niet meer zal spelen. Met name het instellen van corveeploegen en het aftanken van de vans zijn nieuwe afspraken gemaakt. Met betrekking tot de 'huishoudelijke taken' van de reizigers tijdens kampeerrondreis zullen wij onze informatie aanpassen. Ter compensatie van uw onplezierige ervaring op deze reis naar Alaska, bieden wij u een vergoeding van f 150,- aan. Met hartelijke groeten, Jorgen van Waes

BEGELEIDINGSBRIEF BIJ VERSLAG AAN REISGENOTEN Jos had toen nog veel tijd. In de resterende vrije weken liet hij op school 15 exe,plaren pringen en inbinden voor zijn reisgenoten. Die stuurde hij op et het verzoek tot een bijdrage in de gemaakte kosten. Slechts twee personen bleven in gebreke, waaronder de Brbantse, ontevreden mevrouw van bovenstaande brief.

36

Beste Alaskagangers, Hierbij heb ik het genoegen jullie het reisverslag van Alaska en Yukon aan te bieden. Ik heb het zo snel mogelijk proberen te voltooien, want als ik weer aan het werk ben komt er waarschijnlijk toch niets meer van. Ik hoop dat jullie allen weer zonder veel problemen in het normale werk- en leefritme teruggekeerd zijn. Ikzelf ben in ieder geval weer min of meer de oude. Het verslag is niet helemaal geworden wat mij voor ogen stond. Desondanks ben ik er zelf redelijk tevreden over. Ongeveer halverwege de klus raakte ik door mijn voorraad speciaal papier heen. Nergens in Roermond was op korte termijn het juiste papier voor handen, vandaar dat ik overgeschakeld ben op Canon papier. De bladzijden in het tweede gedeelte onderscheiden zich dan ook van die van het eerste gedeelte door een iets donkerder coating aan de achterkant. Excuses hiervoor. Jullie zullen begrijpen dat ik voor dit alles kosten heb moeten maken: 4 pakken printerpapier, 2 kleureninktcartridges, 1 gewone inktcartridge, inbinden, versturen. Om die kosten te bestrijden verzoek ik jullie dan ook om een bedrag van fl. 15,- over te maken op mijn bankrekeningnummer 57 87 19 762, ABN/AMRO te Roermond. Bij voorbaat dank voor de moeite. Met vriendelijke groeten en eventueel tot ziens, J. Schmitz

37

CALIFORNIË, WEER IN DE GOLDEN STATE (1998) INHOUDSOPGAVE      

Aankomst in San Diego Fabulous Sea World Het Balboa Park en de Pacific Coast Op weg naar Los Angeles Jean Paul Getty Museum Terug naar huis

SAN DIEGO AANKOMST IN SAN DIEGO Het Torilla Curtain TIJUANA, STAD DER ZONDEN Het is vrijdagmorgen negen uur als we in de miljoenenstad Tijuana aankomen. We hebben weer eens een lijdzone gepasseerd, dus we moeten de klok naar acht uur terugzetten. Op ons gemak drinken we koffie en gaan naar het toilet in het relatief kleine autobusstation. Clim ontdekt tot mijn verbazing een balie van de Greyhound busonderneming. ik had gelezen dat die niet in Mexico mocht opereren, die informatie klopte blijkbaar niet. Als ik ons overschot aan peso’s bij de stalletjes probeer op te maken (vergeefs, buiten voedsel is er alleen maar inferieure waar te koop), wint Clim informatie in bij de balie. Hij koopt twee enkeltjes naar San Diego voor de bus van 10.00 uur. Die komt al direct een dik half uur te laat, een slecht begin. De dikke, grijsharige buschauffeur gromt ons bij aankomst toe: "Hurry, we are running late!". Dat hebben we zelf ook wel in de gaten, maar tegen ons is de zwarte man, die met een typisch Amerikaans overgewicht worstelt, heel aardig. Aan de andere passagiers laat hij zich van zijn knorrige kant zien, maar dat zijn uiteindelijk slechts "chilivreters", ofwel Mexicanen. Zwarten kunnen ook wat van discriminatie, geloof me! De stad Tijuana heeft een erg slechte naam. Veel Amerikanen wippen even de grens over (of wippen even over de grens…) om zich hier te buiten te gaan aan drugs, zuipen en hoererij. De Mexicaanse overheid (dat wil zeggen de corrupte ambtenarij) drukt een oogje toe, want uiteindelijk brengen al die tijdelijke zondaars behoorlijk wat dollars in het laadje. Vijftig jaar geleden was het nog een dorp; tegenwoordig is het een metropool van meer dan anderhalf miljoen inwoners die uit haar voegen barst. In de buurt ligt een groot aantal 'maquiladores', dat zijn Amerikaanse assem¬blagefabrieken die zwaar misbruik maken van de ongeschoolde en dus onderbetaalde Mexicaanse arbeidsreserve.

38

DE GREYHOUND BUS We doorkruisen Tijuana (het busstation ligt aan de rand van de stad) om hier en daar nog andere reizigers op te pikken en koersen vervolgens naar de grensovergang. Naar men zegt zijn we nu bij de drukste grens van de wereld, met naar schatting zo'n driehonderd miljoen overschrijdingen per jaar. Dat zijn dan vooral dagjestoeristen en forenzen die elke dag naar San Diego gaan om er als goedkope arbeidskracht te fungeren. En inderdaad, hij lijkt reusachtig met zijn tientallen rijstroken en portalen.We moeten allemaal de bus uit en begeven ons in de richting van de gevreesde douane. We verwachten aan deze "Tortilla Curtain" enige problemen met onze visa, maar na een vluchtige blik op dat voor miljoenen zo begeerde papiertje worden we achteloos doorgewuifd. Onze bagage gaat ongehinderd door een detector en ... Klaar is Kees. We zijn toegelaten tot het land van de ongekende mogelijkheden, God's Own Country, Land of Hope and Glory en wat dies meer zij... Aan de andere kant van de grens staat de chauffeur ons al ongeduldig op te wachten ("We are still running late..."). In één ruk door rijden we naar de dichtstbijzijnde grote Amerikaanse stad, San Diego. PICKWICK - HOTEL IN SAN DIEGO Daar komen we aan in het busstation dat gelegen is aan de kruising Broadway and First Avenue, pal in het hartje van de stad dus. Als ik alvast even op onderzoek uitga begrijp ik dat boven het station een hotel ligt. Ik bedenk me niet lang en keer terug naar Clim. We besluiten om hier in te checken, niet alleen vanwege de bijzonder gunstige ligging, maar ook de alleszins schappelijke prijs van 60 dollar per kamer speelt bij die beslissing een rol. Het personeel van dit zogeheten Pickwick Hotel is zonder uitzondering dik of lelijk, maar ook zeer professioneel en vriendelijk. Het gebouw stamt uit het begin van deze eeuw en bestaat uil vier aaneengesloten torens die geheel zijn opgetrokken in ruwe baksteen. Gelukkig zijn de eenvoudige maar effectief ingerichte kamers wel aangepast aan onze moderne tijd. De nabijgelegen deli (afkorting van delicatessenwinkel) is in handen van een Koreaanse familie en we bestellen er rijkelijk met roastbeef en meatloaf belegde broodjes die we aan de overkant op een modern plein tussen de kantoorkolossen opsmikkelen. Clim wisselt honderd dollar aan de balie en we geven er onze kostbare spullen af om in een kluis te laten bewaren. Daarna gaan we de stad verkennen. Het centrum is nog geen tien jaar oud; het is uit de grond gestampt in het kader van de gentrification, ofwel het opknappen en presentabel maken van oude, vervallen stadswijken. We willen naar het Balboa Park, maar al gauw zijn we verdwaald en komen we bij het City College uit. Hoe is zoiets mogelijk in deze stad die gebouwd is volgens het typische schaakbordpatroon? De kaart die we bij ons hebben is niet te gebruiken, dus besluiten we via een andere weg terug te lopen naar het waterfront.

39

BUURT VAN MINDER ALLOOI We zitten al in de omgeving van de 20ste straat en belanden in een buurt van minder allooi. Volgens ons reisboek moet je hier vooral 's avonds niet alleen rondlopen. Naarmate we verder van het centrum afkomen stijgt het percentage zwarten en zwervers onrustbarend. De daklozen hier zijn tot onze verwondering voornamelijk jonge blanke mannen van rond de dertig jaar; gelukkig zijn die bedelaars, die op gesjeesde studenten lijken, niet agressief. Als we afwerend reageren op hun doorgaans beleefde verzoek om geld ("Can you spare dime, brother?" of vaker, "Some change for me, please?") antwoorden ze vaak "Thanks anyway!" We voelen ons dan ook helemaal niet bedreigd. STRIPBEURS IN CONVENTION CENTRE Bij het station van de trolleybussen wordt de buurt weer beter. Even verderop ligt de exclusieve jachthaven. We lopen er het Convention Centre binnen en treffen het, want er wordt net een enorme beurs voor stripliefhebbers gehouden.Geïnteresseerd lopen we er rond, zonder entreebadge overigens, en bewonderen er niet alleen de kunstzinnige stripuitingen, maar ook de vele excentriek uitgedoste stripofielen. Het publiek is er internationaal van samenstelling; alle rassen van de wereld lopen hier broederlijk door elkaar. Er zijn tal van aanverwante artikelen te koop, zoals T-shirts, originele tekeningen, poppetjes en dergelijke. Er worden autogrammen uitgedeeld door bekende figuren die voor ons volstrekt vreemd zijn. Van hieruit hebben we een mooi uitzicht op de wolkenkrabbers van downtown. Hier liggen ook mooie appartementgebouwen, waar je een optrekje voor pakweg 3.000 dollar per maand kunt huren. Het Centre wordt geflankeerd door luxueuze vijfsterrenhotels waar wij alleen maar van kunnen dromen. SEA PORT VILLAGE Een steenworp verderop ligt Sea Port Village; vroeger een echt vissersdorpje, maar nu helemaal overgegeven aan het toerisme. De oude huizen zijn omgebouwd tot voornamelijk souvenirwinkels (wel hele fraaie en dure) en restaurantjes. Aan de overkant van de baai ligt het wereldberoemde Coronado hotel en de installaties van Amerikaanse marine. San Diego is de grootste vlootbasis van de marine aan de kust van de Pacific Oceaan. Dertigduizend mariniers zijn hier gelegerd, de stad draait voor een groot gedeelte op de marine. Het schijnt de grootste militaire concentratie ter wereld te zijn. Als het meezit kun je de kruisers en vooral de imposante vliegdekschepen door de baai zien varen. Ons zit het echter niet mee. Wel kunnen we een blik werpen op de mooie Coronado brug die met een sierlijke curve naar het gelijknamige schiereiland voert. We kunnen met een pedicab terug naar het hotel, maar we besluiten te lopen.

40

PLANET HOLLYWOOD Vanavond gaan we eten bij een Vietnamees restaurant met een Chinese keuken. Het is een eenvoudig "all you can eat" buffet, dus we proeven alles. Hier komt het minder kapitaalkrachtige volk, die voor 4 dollar grote hoeveelheden snel naar binnen schrokken en soms zelfs ongegeneerd etenswaar mee naar buiten nemen. We ouwehoeren wat met de eigenaar, een tanige Vietnamees die er voor zijn 60 jaar veel jonger uitziet. Hij is in Saigon politieagent geweest en voor de oprukkende Vietcong gevlucht. We wisselen sigaretjes uit en beloven terug te komen. De rest van de avond houden we ons op in Horton's Plaza, het modernistische winkelcentrum waar ook het mondaine restaurant Planet Hollywood ligt. Het ziet er hier allemaal smetteloos uit met zijn frivole pasteltinten, maar is toch naar onze smaak iets te clean. We drinken er een grote mok vanille koffie in een grote CD- en software zaak. Op De terugweg ontdekken we een liquor store, goed voor ons dagelijkse rantsoen aan sixpack Bud (een voor ons beiden). De shop wordt gedreven door een Arabier. Hij beweert uit Syrië te komen, maar als hij hoort dat we geen Amerikanen zijn geeft hij toe dat hij uit Irak stamt. Hij wordt dan ook ineens een stuk vriendelijker. Amerikanen zijn tegenwoordig nogal gebeten op landgenoten die hun roots in het Midden-Oosten hebben. (Van Joden moeten ze doorgaans ook niet al te veel hebben, maar ja, die hebben wel iets meer economische en politieke macht ... ) Clim heeft nog steeds last van constipatie; een week geleden was hij nog steeds aan de diarree. Hei kan verkeren. In de hotelbar zit men zich alleen maar vol te hijsen; bovendien is er te veel herrie en heerst er een streng rookverbod, zoals trouwens overal in de staat Californië. We blijven daarom 's avonds op onze kamer lezen en televisie kijken. FABULOUS SEA WORLD: Dierentuin van de Oceaan ZEER UITGEBREID ONTBIJT ‘s Morgens vroeg zitten we in het Grand Central Cafe iets verderop in de straat (het behoort tot de YMCA van de Amerikaanse Marine) aan een uitgebreid Amerikaans ontbijt. Het kost 7 dollar per persoon en omvat naast gebakken eieren met spek of ham ook onbeperkt koffie, orange juice, vers ambachtelijk gebakken bruinbrood, aardappels en bruine bonen. Dit kan niet anders dan onze vaste ontbijtstek worden. Vandaag staat een bezoek aan Sea World op het programma. Daarom kopen we ieder een 2 day trip voor het openbaar vervoer. Met de trolleybus rijden we eerst naar de terminal in Old Town. Daar wachten we een tijdje om over te stappen op de bus die ons rechtstreeks naar het attractiepark zal brengen. Het park ligt aan het Orka 8tunt in Sea World water midden in een 'recreational area', Mission Bay genoemd. Er zijn wel twintig loketten.Clim moet een half uur in een rij staan voor kaartjes. Die kosten 36 dollar per stuk, maar we krijgen 3 dollar korting omdat we een bon uit een toeristische brochure erbij voegen.

41

DIEREN ZIJN ER ATTRACTIES Hoewel het er druk is, kun je er niet over de koppen lopen. Over het hele terrein verspreid ligt een viertal theaters met grote toeschouwertribunes; hier verrichten de zeedieren in bassins van verschillende afmetingen hun kunsten. We bezoeken niet alle shows (lang wachten per voorstelling!), maar genoeg om een indruk te krijgen van het tamelijk oppervlakkig vermaak dat hier geboden wordt. De shows zijn allemaal gaaf en steken goed in elkaar, laat dat maar aan Amerikanen over. Hun amusementsindustrie is niet voor niets de beste ter wereld. Het zonder uitzondering enthousiaste publiek wordt veel ingeschakeld bij de handelingen, wat de betrokkenheid bevordert. En overal heb je de zogenaamde 'soak zone' die voor de nodige sensatie zorgt. Die zone bestaat uit de eerste tien rijen zitplaatsen die regelmatig door golven water worden overspoeld; lekker leedvermaak dus voor de degenen die zo verstandig zijn geweest om hoog en droog plaats te nemen. Soms hebben de voorstellingen een onmiskenbaar educatief karakter, bijvoorbeeld voor de bescherming van 'wild life’ en het instandhouden van het ecologische evenwicht. Shamu de Killerwhale en de shows met slimme dolfijnen, zeeleeuwen en otters vinden we het leukst. Ze zijn tot op de seconde gesynchroniseerd en geënsceneerd, wat heel knap is als je weet dat dieren geen tijd kennen zoals wij en vaak onvoorspelbaar zijn. De presentatoren spreken een bondig Amerikaans dat door iedereen verstaan kan worden. Ook daar hebben de Amerikanen patent op. Ondanks de fikse prijzen blijft het doorsnee publiek de hele dag dooreten en drinken. Dat kun je hen ook wel aanzien, de meesten kampen met overgewicht. In hun zomerse dracht (korte broeken, strakke T-shirts) zien ze er toch al niet op hun voordeligst uit. Niemand schijnt zich hiervan echter iets aan te trekken. Europeanen schamen zich veel meer voor hun uiterlijk. Nog enkele attracties die we moeite waard vinden: het Manatee Rescue Program, de Windows to the Sea en het Arctic Adventure met een Helicopter Ride waar ik een mooie foto van een ijsbeer onder water maak. Tenslotte eindigen we op het eind van de middag bij de Clydesdale Village. Daar ligt een namaakbrouwerij van Anheuser Bush, de sponsor van dit park en bekend vanwege het biermerk Budweiser. We krijgen er gratis gekoelde biertjes. Er ligt ook een manege met schitterende brouwerijpaarden in De buurt. De bus terug halen we nog maar net. Om zeven uur zitten we weer in Downtown en gaan we Phrang, de Vietnamese restauranthouder, een paar dollar rijker maken. Tot tien uur lopen we rond in Horton Plaza. ik ben er op zoek naar bepaalde CD Rom’s, maar kan die hier niet vinden.

42

HET BALBOA PARK EN DE PACIFIC COAST Restant van wereldtentoonstelling EEN STILLE ZONDAGMORGEN IN HET PARK Het is zondag en het weer is zoals gewoonlijk in dit stukje van De wereld bijzonder aangenaam; rond de dertig graden met een verkoelend briesje uit zee af en toe. We nemen de bus en zijn om half elf in het park, waar het aan nog erg rustig is. Het park kun je vergelijken met het Central Park in New York, het is meer een bos van zo'n twintig vierkante kilometer met snelwegen er doorheen en voorzien van vijvers en hier vooral bouwwerken zoals musea, bibliotheken en dergelijke. De wereldberoemde San Diego Zoo ligt ook in dit park, maar we gaan er niet heen. Gisteren hebben we ruimschoots genoeg dieren gezien. We beginnen bij Spanish Village, een dorpje in Spaanse bouwstijl waar plaatselijk kunstenaars hun waren aanbieden. Ik zie er heel bijzondere artistieke creaties. Het valt me op dat een groot aantal van die kunstenaars van Aziatische herkomst zijn. Daarna slenteren we op ons gemak door de fraai geornamenteerde tentoonstellingsgebouwen (eerder bouwwerken van paleisachtige allure) en de Botanische Tuin met zijn kassen vol tropische planten en bloemen. Hier worden de plaatselijk sporthelden vereerd: namen als Tom Petranoff (speerwerpen WR), Gail Devers (100 meter dash voor vrouwen), Bill Walton (basketballer uit jaren zeventig, een blanke!) en Willie Banks (hinkstapsprong WR) klinken ook ons Europeanen niet onbekend in de oren. Ook souvenirs van de Padres (baseball) en de Chargers (football) zijn in ruime mate aanwezig. In het Museum voor Moderne Kunst staat de schilder Monet met een expositie in de schijnwerpers. We laten hem links liggen; het weer is te fraai om binnen te zitten. We belanden in een uithoekje bij een Japanse Tuin, waar we temidden van geisha's in traditioneel kostuum gastvrij ontvangen worden door een frêle, tachtigjarige dame, geen Japanse maar een Amerikaanse. Met een ijskoude perkamentachtige hand leidt zij Clim even rond. In onze ogen is de tuin saai; hij bestaat uit stukjes rots, tegels, een prieeltje en kunstig aangeplant gras en bamboebosjes. Het heeft allemaal een symbolische betekenis die ons westerlingen ontgaat. De geplande Khoi vijver is nog niet klaar. Even verderop horen we het geraas van verkeer op een highway die midden door een canon loopt. Aan de rand van de park bekijken we gebiologeerd het trage en onbegrijpelijk spel van bowls dat door oudere welgestelde blanke mannen en vrouwen wordt gespeeld. Ze lopen allen in smetteloos witte vrijetijdskleding rond. We missen aan de straatzijde op het nippertje de bus en moeten een stuk lopen.

43

THE OLD TOWN Hier op een plaats ten noorden van het huidige centrum hebben de eerste nederzettingen van de Spaanse missionarissen gelegen. Het is het begin van de Camino Real, een keten van 21 missieposten die tot boven San Francisco reikt. Een aantal historische gebouwen zoals banken, kerken, kloosters en het postkantoor, heeft men in zijn oude staat hersteld en dienen nu als souvenirwinkeltjes. We komen binnen via de Bazaar del Mundo waar net de drukte van de lunch aan de gang is. Waarom gaan alle mensen toch tegelijkertijd eten? Het is zo ineffectief; sommigen moeten een uur op een plaats wachten. Ze doen dit ook nog zonder morren. Het toerisme viert hier hoogtij en dat bevalt ons niet zo. Wel is weer alles piekfijn georganiseerd; er is nergens een wanklank te bespeuren. In onze ogen is het allemaal te gelikt; en dan die exorbitante prijzen! We zitten hier in een van de duurste regio's van de hele Verenigde Staten. Hier bevindt zich ook het Junipero Serra Museum, Serro was de Spaanse jezuïet die Californië voor de Spanjaarden openlegde. in het aangrenzende Heritage Park zijn mooi geconserveerde Victoriaanse herenhuizen te bewonderen, maar daar hebben we eigenlijk geen tijd meer voor, want we willen naar de voorstad La Jolla en naar het uitzichtpunt Point Loma. MONDAIN LA JOLLA Het duurt nog een hele tijd voor we per bus via Mission Bay de fraaie rotskust van La Jolla (spreek uit: La Houja) bereiken. De strandjes zijn er klein en de zandstenen rotsen zijn grillig geërodeerd. Het exclusieve stadje ligt tussen kliffen en inhammen en de woningen zijn er zonder uitzondering perfect onderhouden. Dit is een van de residential areas waar ook de riante optrekjes van rijke filmsterren en advocaten zich bevinden. Aan de rotskust ligt ook naast het kustwachtstation een klein reservaat voor beschermde zeedieren, waaronder de Californische otter. We drinken er een biertje in het Hard Rock Cafe, ik schrik opnieuw van de prijzen; ik kan er maar niet aan wennen. Acht gulden voor een glas bier vind ik nu eenmaal te duur. La Jolla heeft naast dure restaurants verder nog enkele goede musea en een oceanografisch aquarium, maar daar hebben we geen tijd voor. Overigens, men mikt in dit Wassenaar van San Diego op de toerist met geld, dat is overduidelijk. Alles ademt die poenige sfeer en is tegen massatoerisme gericht. De 'friet met" toerist met strandbal en radio wordt hier geweerd. JAN-MET-DE-PET WORDT GEWEERD Zo kun je er bijvoorbeeld langs de straat nergens een kleinigheid te eten of te drinken kopen. Daarvoor ben je aangewezen op de dure restaurants en daar heeft Jan met de Pel een hekel aan. We gaan met de bus terug en rijden langs wandelpieren, amusementsparken met achtbanen en jachthavens. We stappen ergens over en gaan richting Point Loma, waar het monument van Cabrillo ligt. Van daaruit zouden we een mooi uitzicht op San Diego en zijn havens hebben, maar de buschauffeur waarschuwt ons al van te voren dat het park om vier uur dichtgaat. Het is al over zessen, maar we rijden desondanks mee en hangen wat rond bij 44

de hekken van de North Gate ingang om daarna met dezelfde bus terug te gaan. De chauffeur is een aardige kerel van Mexicaanse komaf zoals zo veel bewoners hier. We zijn de enige passagiers in de bus, wat gelegenheid geeft tot een praatje. Er komt nog een Hispano bijzitten die bij de Arena werkt, waar momenteel een circus optreedt en waar de volgende week Janet Jackson een show zal afsteken. Ze praten over Janet alsof zij haar persoonlijk goed kennen. Zoiets schijnt in Californië normaal te zijn, vertrouwd te zijn met alle grote namen uit de showbizz. We eten nu niet bij onze Phrang, maar doen ons te goed aan een bord spare ribs in een restaurant in Horton's Plaza. Het is een fast food achtige tent, genaamd Wichita en gespecialiseerd in barbecue en ander cowboy eten. Clim bestelt een biertje, maar dat wordt er niet geserveerd; daarvoor mag hij naar een tent verderop op de etage gaan. SPECIALIST IN DISCOVERY-SPUL Sigaretjes moeten we er buiten roken. Terwijl we na het eten nog wat rondneuzen ontdekken we een winkel die alleen maar CD Rom’s, videofilms en andere artikelen van de televisiezender Discovery verkoopt. Echt iets voor mij, maar de winkel wordt pal voor onze neus gesloten. Vanwege de zondag gaan de winkels hier eerder dicht. Ik vind het overigens al mooi genoeg dat ze op zondag überhaupt open zijn. Er is verder niet echt iets te beleven, of het moet het nabijgelegen historische Gaslamp Quarter zijn, maar we hebben nu geen behoefte aan rumoerige kroegen. Om half tien zijn we terug in ons eenvoudige tweesterrenhotel Pickwick. LOS ANGELES: ‘s Werelds hoofdstad van entertainment en film DOOR ORANGE COUNTY Na het ontbijt checken we out. We hebben al met de credit card betaald, dus dat is zo gepiept. Clim kan hier tot zijn tevredenheid op de valreep zijn laatste Thomas Cook traveller cheques kwijt. We hebben de dag van te voren geen plaatsen voor de Greyhound hoeven te reserveren en inderdaad, er is ruimte genoeg. Op het busstation loopt nogal wat verlopen volk rond, de gefortuneerde medemens reist hier zeker niet met het als shabby beschouwde openbare vervoer. Wij kunnen evenwel niet anders en we hebben er geen enkel bezwaar tegen om tussen het gewone volk te zitten. Uiteindelijk leer je zo de mensen en het land beter kennen. Het ritje naar Los Angeles duurt ongeveer tweeëneenhalf uur. Onderweg merkt Chris, de driver, dat er een verstekeling in de bus zit. "Somebody has sneaking in for a free ride!", zegt hij laconiek. Niemand meldt zich echter. Niet erg, vindt Chris: “I’ll find you, somehow, for sure." De hele bus grinnikt. Even later blijkt een Mexicaan die lag te pitten vergeten te zijn dat hij in San Diego moest overstappen. Via het bekende Orange County en Anaheim met het pretpark Disneyland bereiken we de buitenste rand van downtown Los Angeles. Het busstation ligt in een louche buurt, waarvoor in de reisboeken wordt gewaarschuwd. Zonder enige moeite regelt Clim via een gratis telefoonnummer een hotel in de buur, we krijgen zelfs de taxikosten vergoed. De taxichauffeur is een emigrant, 45

hoe kan het ook anders. Hij komt uit Syrië en is van Armeense origine. Hij blijkt ook Turks en Russisch te spreken, maar als ik die talen op hem uitprobeer, val ik door de mand zodra hij snelle en onverstaanbare antwoorden op mijn vragen geeft. HET STILLWELL HOTEL Enfin, ons hotel is Stillwell genaamd en ligt aan 'Broadway and Eight Street', ongeveer aan de voet van de moderne wolkenkrabbers. Het wordt gedreven door een Indiase familie en stamt net als ons hotel in San Diego uit het begin van deze eeuw. Omdat het bijtijds is gerenoveerd, is het net niet aan de slopershamer ten offer gevallen. Tekenend zijn de vele parkeerterreinen rond het hotel; ooit hebben daar soortgelijke gebouwen gestaan. In de nabije toekomst moeten er volgens de planning hoge kantoorkolossen verrijzen. We betalen met de credit card het hotel vooruit. Voor we onze kamer bekijken zitten we al aan het bier in Hank's Bar die naast de receptie ligt. Clim is in zijn element als blijkt dat er ook het Mexicaanse 'Bohemia' wordt geschonken. We worden bediend door een heel aardige Française uit Toulouse. Ze vertelt probleemloos over haar leven. Ze woont al tien jaar in Los Angeles, tussendoor is ze nog getrouwd met een Duitser. Ze spreekt vloeiend Duits, wat je van een Française echt niet verwacht. Officieel mogen we in de bar niet roken, maar zij maakt er geen probleem van als we een sigaretje opsteken. In haar ogen verschijnt een blik van herkenning als ik mijn Gauloises te voorschijn haal. 's Avonds wordt zij vervangen door een heel wat minder toeschietelijke, pinnige Aziatische vrouw. DOWNTOWN L.A. VERKENNEN Tegen drie uur lopen we de stad in, alles is voor ons heel dichtbij. Vergeleken met tien jaar geleden heeft dit gedeelte een metamorfose ondergaan. Alles is 'ge upgraded' en 'gegentrificeerd'. Internationale bedrijven van naam hebben zich hier weer durven te vestigen en pronken met hun architectonisch interessante gebouwen. De bestaande hotels hebben er sterren bij gekregen. Op de straten ligt geen rotzooi meer en de 'weirdos', een vast element in het Amerikaanse straatbeeld van de grote stad, zijn er nauwelijks te bekennen. Cafetaria's en drankwinkels echter ook niet, die zorgen voor te veel overlast en trekken slecht volk aan. Bij een Taco Bell in een sousterrain eten we burrito's voor we verder gaan. In het Omni hotel informeren we alvast naar mogelijke bussen die 's morgens van downtown naar de air port gaan. In het Westin Bonaventura Hotel hangen de doorzichtige liften aan de buitengevel. We gaan daarmee omhoog naar de 34e verdieping om foto's te maken en te genieten van het panoramische uitzicht. Ook al ben je geen resident, je kunt in het hotel gewoon ongestoord rondlopen, tenzij je er als een landloper uitziet.

46

BUSINESSDISTRICT BUNKER HILL Langzamerhand raken we in het district Bunker Hill, ‘the very heart of L.A.', met imposante hoogbouw van de Wells Fargo Bank en The First Interstate World Building.Vroeger was dit een welgestelde buurt waar de Victoriaanse elite van de stad woonde. Het MOCA (Museum voor Hedendaagse Kunst) ligt nabij. Interessant vinden we vooral de op California Plaza kunstig aangelegde watervallen en fonteintjes die volgens een wisselend patroon in werking treden. Ze liggen bij de Loveningang van de Angel Flight, een gerestaureerd kabelbaantje uit 1901 dat voetgangers 96 meter hoger brengt. Het wordt wel eens de 'kortste spoorweg van de wereld' genoemd. In 1996 is deze funiculaire in oude glorie hersteld. We gaan op zoek naar het historische Bradbury Building met zijn magnifieke atrium, maar we kunnen het niet vinden. Een kilometer verderop ligt nog El Pueblo met Olvera Street, het Spaanse dorpje van waaruit de stad is ontstaan. We gaan er niet naar toe, omdat we dat al eens eerder in 1990 hebben bezocht.Ook het fameuze City Hall Building (bekend uit talloze films) staat daarom niet op ons programma. Aan de rand van downtown bevinden zich nog enkele etnische wijken zoals Little Tokyo en Chinatown. We kunnen echter niet alles bezoeken, onze tijd is hier ook maar beperkt. CULINAIR INDIAAS FESTIJN Die avond eten we uitgebreid mixed grill bij het Indiase restaurant in ons hotel. Het smaakt zeer goed, maar de norse ober vergalt veel van ons eetplezier. Volgens Alfonso, de aardige Argentijnse receptionist, is hij de zoon van de eigenaar en vindt hij het bedienen aan tafeltjes beneden zijn stand. We nemen een afzakkertje in Hank's Bar en zien toe hoe president Clinton zich op de televisie in allerlei bochten wringt om zijn relatie met Monica Lewinsky te bagatelliseren. We gaan vergeefs op zoek naar een liquor store; zelfs het nabijgelegen tankstation, dat bijzonder rijk gesorteerd is aan drank en knabbelwaar, heeft niets met alcoholisch gehalte in de aanbieding. Te gevaarlijk, vinden ze. Die avond krijgen we op onze kamer twee keer bezoek. Een keer komt Alfonso ons uitleggen welke bus we moeten nemen om bij het Getty Centre te komen. Hij leent ons een vuistdikke gids over de stad. Hij is werkstudent en komt uit de grote Argentijnse stad Córdoba. Als hij weg is wordt er opnieuw aangeklopt. Nu is het iemand van een belendende kamer die ongegeneerd om tien dollar komt bedelen, zogenaamd als change. Clim wimpelt hem resoluut af.

JEAN PAUL GETTY MUSEUM: Meesterwerken in de kunst WILSHIRE BOULEVARD Alfonso heeft niet helemaal gelijk met zijn lip voor de bus. Hij zit er een paar straten naast.We hebben in het hotel ontbeten. We worden bediend door een oudere Indiër die ons niet schijnt te kunnen verstaan. Afijn, uiteindelijk zijn we toch tevreden. Pas om half elf stappen we in onze eerste bus. We moeten een afstand van ongeveer 15 kilometer afleggen, wat ons in totaal anderhalf uur kost. Een keer moeten we op de langgerekte Wilshire Boulevard overstappen. Tijdens het wachten in Westwood helpen we een man die midden 47

op de rijweg panne heeft met zijn auto. We duwen hem naar een veiligere zone; zijn zoontje zit achter het stuur. Onderweg zijn we langs de La Brea Tar Pits gekomen. Dat zijn teerputten waar in de afgelopen 100.000 jaar tal van inmiddels uitgestorven dieren (zoals de holenleeuw, de mammoet en de sabeltandtijger) zijn omgekomen. Ze komen er nu prachtig geconserveerd weer uit te voorschijn. Overal in Californië zit trouwens veel olie in de bodem; dat is een van de pijlers waarop de welvaart van de staat rust. Op sommige plaatsen aan de kust zie je tientallen boortorens in zee liggen. We komen ook langs Rodeo Drive in Beverly Hills, naar men zegt de duurste winkelstraat van de wereld. Alle bekende wereldmerken hebben hier een vestiging die door filmsterren en ander volk uit de jet set wordt gefrequenteerd. We maken nog een ommetje door de villawijken rondom Hollywood Boulevard en de Sunset Strip voor we aankomen in het heuvelachtige Bel Air, waar de ingang van het museum ligt. OUDE KUNST IN MODERN GEBOUW Het spiksplinternieuwe Getty Center ligt midden in de woeste Santa Monica Mountains (nou ja, meer heuvels hoor) aan de rand van de San Diego Freeway, een der drukste snelwegen ter wereld, achtbaans en soms nog meer). Het opende zijn deuren voor het eerst in december 1997 en vormde al direct een sensatie zowel bij kenner als leek. Het is niet alleen een museum, maar herbergt ook research, conserverings en scholingsinstituten die zich bezighouden met kunst en cultuur. Getty, miljardair geworden in de oliehandel, was een verwoed kunstverzamelaar. Het is zijn collectie die hier is tentoongesteld. De Griekse en Romeinse oudheden zijn te vinden in de oudere Getty Villa in Malibu. We worden er met een treintje de heuvel opgereden naar de Arrival Plaza. De toegang is gratis, wat ons verbaast. Getty Museum: uitzicht vanuit de tuin Tussen de drommen bezoekers zien we maar weinig zwarten, armen of Hispano's. Japanners, Fransen en Duitsers geven er de toon aan. We vinden het een prachtig museum. Alleen de allerbeste stukken uit de kunsthistorie zijn er te bewonderen; zoals de Irissen(1889) van van Gogh. Het uitzicht vanaf diverse plekken in het complex is ook erg fraai; kunt er de hele agglomeratie van L.A. aan je voeten zien liggen. Aan de tuinen heeft men extra aandacht besteed; jammer genoeg zijn ze in de hitte van de zomermaanden niet op zijn mooist. In het gebouw is veel glas gebruikt; alles werkt heel ruimtelijk en open met onverwachte doorkijkjes en zitjes. De muren zijn opgetrokken uit travertijnse steen en nergens is er beton gebruikt. Ook de organisatie blinkt uit door vriendelijkheid en efficiency. We zijn het meest onder de indruk van de toegepaste kunsten uit de late Middeleeuwen en Renaissance de originele manuscripten en miniaturen en natuurlijk de beeldhouwwerken uit alle periodes. Tussendoor drinken we koffie op de verschillende niveaus. We blijven er tot 17.00 uur, waarna we met de bus teruggaan.

48

CONFLICT IN DE BUS Onderweg krijg ik ruzie met een zwarte chauffeur die op mijn verzoek weigert duidelijk te praten. Ik heb een probleem met wisselgeld, maar hem zal dat worst wezen. De andere buschauffeurs zijn allemaal vriendelijk en behulpzaam, ongeacht hun huidskleur. De meesten zijn trouwens zwart; bijna alle nederige baantjes worden hier ingenomen door minderheden. Ook de passagiers zijn over het algemeen afkomstig uit de minoriteitenhoek. Soms zijn we in de bus de enige echte blanken. Bedreigd hebben we ons echter geen enkel moment gevoeld. Eenmaal terug in downtown gaan we maar weer eens naarstig op zoek naar een liquor store. Dankzij de halsstarrigheid en het instinct van Clim hebben we succes. We vinden er een op Ninth Avenue die door Koreanen gedreven wordt. We slaan een six pack halve liters Budweiser en een flesje wiskey in. We eten bij een onaanzienlijk restaurantje dat bestierd wordt door een jong meisje uit San Salvador. In onze ogen is het eten er gewoon Mexicaans. Als Clim gaat pissen, komt hij gruwend terug; de wc ligt naast een wel erg vieze keuken. De rest van de avond brengen we door op onze kamer. Tegen middernacht krijg ik ineens diarree; zal die Salvadoraanse troep mij dan toch nog klein krijgen?

UNIVERSAL STUDIOS: Pretpark voor jong en oud WIJ VALSE MUNTERS? KOM OP NOU! Bij het opstaan heb ik nog steeds last van diarree, daarom eet ik niets bij het ontbijt. Gelukkig heb ik de rest van de dag nergens last meer van. Clim betaalt het ontbijt met een biljet van 50 dollar. De Indiër komt terug en beweert dat hij het niet kan aannemen omdat het vals is. Clim ontsteekt in woede. Vals, namaak? En hij heeft het briefje notabene van een bank ontvangen! "So you think this is counterfeitsel! You are incriminating me falsely!", zo gaat hij tekeer tegen de arme ober. Enfin, na veel geharrewar betalen we met de card. Maar Clim wil zijn gelijk afdwingen en loopt direct de dichtst bijgelegen Federal Bank binnen. We moeten even wachten, hij gaat pas om tien uur open. (Ondertussen maak ik aardige foto's vanuit een park van de skyline.) Daar wordt hij gerustgesteld; met zijn briefje is niets aan de hand. Hij krijgt zelfs nog een telefoonnummer van de FBI waar hij de serienummers van het biljet kan laten controleren. Dat ziet hij wel zitten, nieuwsgierig als hij is, maar uiteindelijk vergeet hij het toch. We nemen opnieuw de bus voor een lange rit naar de andere kant van de heuvels, waar de San Fernando Valley ligt. We zijn op weg naar de Universal Studios. ikzelf had eigenlijk naar Malibu Beach, Santa Monica of Venice aan het strand gewild, maar ik geef toch maar toe aan Clim zijn wens om naar het pretpark van de bekende filmmaatschappij te gaan. In de bus moeten we een dollar surcharge betalen, omdat het een expressebus is. Onderweg zien we tegen de heuvels met grote letters HOLLYWOOD geschreven. Pas tegen half twaalf komen we er aan, eigenlijk veel te laat voor een dergelijk uitgebreid park.

49

FILM CITY Het enorm uitgebreide complex (het beslaat 170 ha en is de grootste in bedrijf zijnde film en tv studio ter wereld) is op een heuvel aangelegd. We komen er met een soort trammetje.Clim staat weer eens een half uur in de rij om zijn 30 dollar entree met de card te betalen. Er zijn drie gedeelten; we beginnen met het Studio Center, waar we via de Star Way lift komen. Van daaruit hebben we een groots uitzicht op de Valley. We beginnen met de attractie Backdraft, een spektakel met vuur naar de gelijknamige film uit 1992. Je krijgt er ook uitleg hoe een zogenaamde vuurstorm zich kan ontwikkelen. The World of Cinemagic is het volgende kijkje in de keuken van de filmtechnologie. Ook hier wordt, net zoals in Sea World, het publiek intensief betrokken bij de show. Buiten lopen verschillende ‘ look alikes ‘ het publiek te vermaken, we zien er W. C. Fields, Lucille Ball en Charlie Chaplin. Clim wordt door een cowboy stuntman vergeleken met Sean Connery, hetgeen hem met niet weinig trots vervult. Bij Jurassic Park, The Ride en het E.T. Adventure gaan we voorbij vanwege de lange rijen wachtenden voor ons. Op het tweede niveau, het Entertainment Center bezoeken we de Wild Wild Wild West Stunt Show. Ik vind er niets aan, veel te voorspelbaar allemaal; meer iets voor goedgelovige kinderen. De Animals Actor Stage is weer iets leuker, maar niet echt om over naar huis te schrijven. BACK TO THE FUTURE De Back to the Future Ride daarentegen vinden we fantastisch. We zitten in een Delorean tijdreis simulatiewagen en razen als het ware met lichtsnelheid op gesmolten lava door een tunnel, storten van steile gletsjerwanden, verdwijnen bijna in de muil van een Tyrannosaurus Rex. Dit is echt niet geschikt voor kleine kinderen en mensen met een zwak hart. Als laatste attractie nemen we het wagentje van de Back Lot Tram Tour. We krijgen in vogelvlucht te maken met een overstroming in een Mexicaans dorpje, een aardbeving in de metro van San Francisco, staan op een instortende brug, worden langs de oever van een meer net niet door de haai Jaws gepakt en krijgen met de verschrikkelijke King Kong te maken. Het treintje rijdt midden door de decors van straten en pleintjes die nog steeds worden gebruikt. De obligate ‘shoot out’ in het westernstadje kan hier ook niet uitblijven. Ook de wateren van de Rode Zee openen zich voor ons. De gevels van hardboard lijken er bedrieglijk echt. Heel interessant dit mobiele kijkje achter de schermen van het filmleven. UNIVERSAL STUDIOS (HOLLYWOOD) De eerste filmstudio die zijn deuren opende voor publiek. Bij een rondleiding door de Universal Studios wordt de bezoeker ondergedompeld in de glitter en glamour van de filmwereld. De studio's speelden een belangrijke rol in de historie van de film, maar ook vandaag de dag wordt er filmgeschiedenis geschreven.

50

Carl Laemmle begon aan het begin van de 20e eeuw een filmmaatschappij en niet lang daarna richtte hij Universal Studios op. Toen Laemmle zijn inkomsten wilde verhogen, besloot hij als eerste studio-eigenaar zijn domein open te stellen voor publiek. De rondleidingen, die rond 1915 van start gingen, werden tijdelijk gestaakt toen de stomme films plaatsmaakten voor films met geluid, waarbij de regisseur geroezemoes van bezoekers op de set kon missen als kiespijn. De Universal Studios Film Company had in de loop der jaren haar ups en downs maar is nu een van 's werelds grootste filmproductiebedrijven. In 1962, toen de Music Corporation of America (MCA) de studio's overnam, besloot men de rondleidingen grootster en professioneler aan te pakken. Tegen 1964 mochten de bezoekers ook de kleedkamers en filmsets betreden en werd het bedrijf uitgebouwd tot het enorme themapark dat het nu is. Het park is opgedeeld in twee hoofdterreinen, de Upper Lot en de Lower Lot, die met elkaar zijn verbonden door roltrappen. Inmiddels zijn er drie andere Universal Studios-parken: een in Florida, een in Japan en een in aanbouw in Singapore. EEN REUSACHTIGE RIB EYE STEAK Om zes uur houden we het voor gezien en gaan we Rib Eye biefstuk eten in een restaurant in de Universal City Walk. Dat wordt schranzen geblazen om de echt enorme Amerikaanse hoeveelheden de baas te worden. Daarbij spreken we ook nog eens de uitgebreide saladbar aan. De serveersters hier zijn jong, energiek en aardig, maar ook duidelijk uit op een zo hoog mogelijke fooi. Fooien zijn de belangrijkste bestanddelen van het loon in de Amerikaanse horeca. Clim rekent zonder enig probleem het eten af met zijn inmiddels beruchte 50 dollar biljet, waarna we met de bus teruggaan naar downtown. Het is al donker als we aankomen. We betalen het hotel met de credit card, maken onze safelocker leeg en geven de sympathieke Alfonso een ruime fooi. Het wordt onze laatste avond in de States en tevens ook van onze vakantie. Terwijl ik een heet bad neem, val ik in slaap. We pakken onze tassen nu alvast in, want morgen moeten we voor half zeven uit de veren zijn. Elke minuut tijdwinst telt dan.

BACK HOME: Met Delta Airlines Carrier VLUCHT MET OVERSTAPPEN IN NEW YORK We zijn mooi op tijd op. Bij de receptie staat de taxichauffeur je ons om zeven uur op te wachten. Ik heb gisterochtend al een afspraak met hem gemaakt om ons op te pikken. Jerry is een Mex, maar dat kun je niet aan hem afzien. Hij woont al vanaf zijn zestiende in Californië. Hij is eigen baas en vertelt ons en passant iets over de bezienswaardigheden waar we voorbijkomen, o.a. het Olympisch Stadion en The Great Western Forum in Inglewood waar de Los Angeles Lakers hun thuis wedstrijden spelen.Via highways, freeways en turnpikes bereiken we LAX, Los Angeles Airport. Jerry vraagt 25 dollar voor de rit; hij krijgt er 30. Clim heeft ondertussen bemerkt dat hij een beursje met tachtig gulden inhoud kwijt is. We kunnen ons niet voorstellen waar dat gebleven is. Nou ja, eigen schuld in ieder geval. Het 51

inchecken vergt enige tijd, maar daarna gaat alles even vlot.Ook al omdat er geen enkele vorm van paspoortcontrole is; ze zien je liever vertrekken dan komen hier. Dit staat in lijnrechte tegenstelling tot de strenge paspoortcontrole bij het binnenkomen van het land. De vlucht verloopt goed. Tot de Mississippi is het uitzicht prima op het land onder ons. Daarna gaan we een dutje doen. Het eerste gedeelte van de reis duurt viereneenhalf uur. Op JFK Airport in New York gaan we weer buiten regelmatig sigaretjes roken. Bij het binnengaan wordt mijn tas tot twee maal toe met een speciaal apparaat streng onderzocht. Om half negen 's avonds vertrekken we voor de tweede etappe die zes uur duurt. We vliegen op topsnelheid en liggen ruim voor op schema vanwege een gunstige jet stream op 11 kilometer hoogte. Op enkele turbulenties na verloopt de reis voorspoedig. We krijgen heerlijke sirloin biefstuk voorgeschoteld, dat zie je niet vaak in vliegtuigen. STROMENDE REGEN Om half negen landen we in Amsterdam in de stromende regen. Daar balen we behoorlijk van; we willen nog enkele weken profiteren van mooi weer voor de scholen weer een aanvang nemen. Omdat we zo vroeg zijn is er geen slurf voor ons beschikbaar, dus moeten we met de bus naar het hoofdgebouw. Daarna gaat alles heel snel. Bagage van de band, door de groene douane uitgang, treinkaartjes kopen, Intercity pikken richting Duivendrecht (nieuwe route, dit scheelt weer een half uur doordat je het Centraal Station in Amsterdam mijdt), overstappen in Eindhoven, taxi in Roermond en even na twaalf uur zijn we weer thuis. We zijn 27 dagen weggeweest en bellen schoonzus Mia, die huis en planten heeft verzorgd, met de mededeling dat we weer heelhuids thuis zijn.

52

NEW YORK CITY (1993) DAG 1

Zaterdag, 10 april 1993

HEENVLUCHT Clim zegt niet veel terwijl hij de tekening bekijkt. Maar de non verbale signalen die hij uitzendt spreken boekdelen: "Zie ik er al zo oud uit ... ?!". Clim is dan net veertig… Het is half twee en we staan bij de tax free shops in vertrekhal. We hebben een fles whisky gekocht waarbij een gratis karikatuur geleverd werd; de kunstenaar moet er zijn lunchpauze voor onderbreken. Jos vindt het resultaat wel degelijk geslaagd. Clim is duidelijk minder in zijn nopjes. Uiteraard vliegen we in een Jumbo. Clim wijst vinnig een Indiër terecht. Hij heeft al onze bagageruimte in beslag genomen en dat pikken we niet. Die lui zeulen 4 of 5 stuks handbagage met zich mee, per persoon.We hebben ons al eens eerder afgevraagd waarom de KLM, maar ook andere maatschappijen, dit eigenlijk oogluikend toestaat. Het zal wel iets met klantenbinding en concurrentie te maken hebben. De meisjes van Singapore Airlines maken er echter wel degelijk korte metten mee. Die hebben een naam hoog te houden. We zitten tussen een groep Duitse toeristen uit Bremen. Ze gaan 'n éénweekse rondrit door het Noordoosten van de VS maken. We vertrekken met vertraging. Na een uur zitten we boven het Schotse plaatsje Lockerbie, een naam die natuurlijk angstvallig vermeden wordt door de crew. We hebben een goed uitzicht, met name boven de IJszee en de Atlantic tussen Groenland en Nova Scotia. Via New Foundland en Boston bereiken we Long Island, waarboven we drie parkeerrondjes moeten draaien. Het is mistig. We zien nog net de televisieantenne van het World Trade Center boven de wolken uitsteken. De douaneformaliteiten gaan redelijk snel. Vergeleken met 3 jaar geleden zijn er nu veel meer loketten, trouwens de hele hal is opgeknapt en er zijn meer beambten. Er mag nergens worden gerookt. Als we buiten in de motregen staan is dan ook het eerste wat we doen het opsteken van een saffie. Een Egyptische taxichauffeur brengt ons naar Manhattan. Eigenlijk is Abdul student, maar in de weekends brengt hij met zijn taxi vrachtjes rond om zijn studie aan een college te kunnen financieren. Hij spreekt met zwaar Amerikaans accent. Een aardige vent, die Abdul. We praten over terrorisme (de daders van de aanslag op het WTC bleken Egyptische fundamentalisten te zijn) en criminaliteit; beide onderwerpen zijn favoriet in deze metropool. We passeren La Guardia, het andere internationale vliegveld van New York, het Shea stadion (waar ooit de Beatles furore maakten) en de tolbrug naar Manhattan, dat we vanuit het noorden inrijden. Het is nog steeds miezerig weer. Om half zeven stappen we de blinkende lobby van Hotel Lexington binnen. Het hotel stamt uit de dertiger jaren en is van baksteen gebouwd, zo'n 25 verdiepingen hoog. Aan de balie 53

worden we geholpen door een Duits sprekende jongeman, hij heeft Oosten¬rijks bloed. We laten hem direct telefonisch een gospeltour voor de volgende morgen reserveren. Ook nemen we een kluisje, waarin onze paspoorten e.d. veilig worden opgeborgen. Onze kamer is klein, zoals verwacht, maar alles is wel pico bello in orde. Dat mag ook wel voor een prijs van fl 150 per persoon per nacht. Niet dat we zoveel betalen, hoor, via Jan Doets hebben we uiteraard korting gekregen. We nemen een snelle douche en gaan een ommetje maken. Het is een redelijke dure en ook hoge buurt waarin we zitten. Er liggen veel nieuwe wolkenkrabbers uit de jaren zeventig en tachtig. Ook de huren van de appartementen en de hotels rijzen zijn hier torenhoog. We eten in een Koreaanse delicatessenzaak annex kruidenier/restaurant tegenover ons hotel. De hardwerkende Koreanen en hier en daar nog wat Joden bezitten in Manhattan de kleinere winkels waar je van alles kunt kopen. De prijzen liegen er niet om. We doen ons tegoed aan het buffet. Wat we opscheppen wordt per gewicht berekend. We hebben allebei een bord met lekkernijen voor $ 9. We besluiten nu al dat dit onze vaste deli zal worden. In de bar van het hotel nemen we nog een dure Budweiser, er is live music en een pianiste croont er lustig op los. Om half elf gaan we slapen. Onze biologische klok wijst dan al half vijf in de nacht aan, dus het wordt tijd. DAG 2

Zondag, 11 april 1993

HARLEM & CENTRAL PARK Om zeven uur op. Om de hoek voor negen dollar ontbijten op zijn Amerikaans: gebakken eieren met bacon, aardappelen, toast met marmelade en koppen koffie. Pronte bediening, beleefd en efficiënt. Bij de prijs van $ 9 per ontbijt hebben ze de fooi al doorberekend, dat bevalt ons niet. Later blijkt dit zaakje bij het hotel te horen, vandaar die relatief hoge prijs. We houden een taxi aan en laten ons naar de 53e Straat en Broadway rijden, waar het opstappunt van de Gospeltour naar Harlem ligt. We zitten in een bus met Nederlanders en Fransen. Onze gids heet Georg, is zwart en draagt een baret. In zijn informatie en commentaren proeven we steeds verontwaardiging van wat wij blanken hun zwarten hebben aangedaan. Gelukkig kan hij boeiend vertellen. Het motregent nog steeds, maar later breekt een waterig zonnetje door. Harlem is eigenlijk gebouwd op heuvels, dat wisten we nog niet. Vroeger, rond 1900 moet het een van de duurdere woonwijken zijn geweest. Doordat er de klad in de vastgoed business kwam, rond 1910, hebben de zwarten het binnen tien jaar bijna helemaal overgenomen. We zien niet alleen verloedering, maar ook hele woonblokken en straten die netjes opgeknapt zijn of nog worden. De zwarten op straat zien er letterlijk op hun paasbest uit. Ineens realiseren we ons dat het Pasen is en dat iedereen naar kerk gaat. Het ruige gedeelte van de bevolking ligt nog zijn roes uit te slapen, thuis of achter de tralies. We voelen ons er niet in het minst bedreigd. We maken een wandeling door de Hamilton Heights, een nette woonbuurt, Grange Mansion en een koloniaal straatje. 54

Ook rijden we langs de steile oever van de Hudson waar generaal Grant's Tombe zich bevindt. Aan de overkant ligt de staat New Jersey. We maken een stop in de hoofdstraat van Harlem, 125th Street, ook wel Maarten Luther King Boulevard genoemd. We bekijken er de schilderingen op de rolluiken van Franco, een befaamde zwarte kunstenaar uit de wijk. We worden gewezen op de moskee van Malcolm X en Cassius Clay (Mohamed Ali natuurlijk) zetten iemand af voor de Cotton Club, lopen langs het beroemde Apollo theater. Om elf uur worden we ontvangen bij de kerk van een Baptistengemeente. We zijn er gast bij een gospeldienst, die ons enigszins tegenvalt. Net als het echt begint te swingen vertrekken we weer. Veel vrouwen in de kerk, in veelkleurige kledij gestoken, de kindertjes opgedoft. Er zijn ook jongere vrouwen, met veel gouden sieraden, en jongemannen in modieus gesneden kostuums. Van armoede bespeuren we niks. Er wordt royaal geofferd, volgens ons geven de toeristen het minst. Wij gooien een dollar in het mandje. Als we weer op straat staan worden we geconfronteerd met de harde werkelijkheid. Waar de bussen geparkeerd staan ligt de stoep bezaaid met stukgetrapte drugsspuiten. Even verderop zien we de ruïnes van een afbraakpand. Ter hoogte van de 80e Straat verlaten we de toergroep en de bus. Te voet lopen we naar het Central Park. Onderweg eten we kippenbouten en goulash bij een Joodse deli. Het is inmiddels lekker weertje geworden. Tevreden kuieren we het park door. Het is er druk, velen zijn op hetzelfde idee als ons gekomen, ook andere toeristen. We zien er mensen van alle rassen; naast Engels wordt er ook veel Spaans gesproken. Het schijnt ook de tijd te zijn om honden uit te laten. Kleintjes hebben ze hier niet, het zijn allemaal enorme beesten, meestal met stamboom schatten we zo in. De hond met drie poten vinden we het leukst, wat een levenslust heeft het beest. Levenslustig zijn de New Yorkers zelf ook: er wordt heel wat af getrimd, gecitybiked, gerollerskated en gejogd. Op kleding let men hier niet, de meest vreemde combinaties kom je hier tegen. Ook op leeftijd wordt geen onderscheid gemaakt, bejaarde rolschaatsers vormen er geen uitzondering. We bekijken een en ander met plezier, met een fles mineraalwater en een pretzel in de hand. De lekker ontspannen sfeer bevalt ons. Hier en daar treden muziekgroepjes op. We laten ons door het zonnetje koesteren. Het schijnt voor het eerst goed weer te zijn na een zware periode van maanden slecht, koud en guur weer. We treffen het dus. In het park bezoeken we het Belvedere, een soort hoog gelegen kasteeltje, de Wolman Skate Rink, de Egyptische obelisk (Cleopatra's Needle), Swedish Cottage, Shakespeare Garden, The Sheep Meadow, de Boathouse, verschillende "lakes and ponds", de Dairy en Bethesda Fountain. Bij Columbus Circle verlaten we het park. We hebben de nodige foto's gemaakt, ook van de skyline van de stad die het gigantische park omringt. Blindelings vinden we vervolgens onze weg naar Joey's, onze favoriete pub drie jaar geleden met de dorstlustige Piet de Bekker. Joey zelf is er niet. In fors tempo laten we ons de Bud van de tap smaken, in pullen dus dat drinkt gemakkelijker. Voor we naar het hotel terugkeren zwerven we rond door Midtown en bekijken de enorme wolkenkrabbers en de etalages op 55

Fifth en Madison Avenue. We lopen Trump's Tower binnen en werpen een blik op de overdaad en pracht. Er is een waterval van 60 meter in het atrium. Je ziet er alleen beautiful people en het is er belachelijk duur. In de etalage van diamantair Tiffany's staat een eenzaam Fabergé-ei te pronken. In deze buurt ligt ook de Ierse Saint Patrick's Cathedral, die er tussen de kantoorkolossen nietig uitziet. Als we er binnen zijn echter worden we geïmponeerd door de enorme ruimte die de kerk biedt. Het is er druk, er is net een dienst afgelopen. Pasen, weet je wel. Buiten maakt Jos nog wat foto's van reflecties in de spiegelende wanden van de moderne wolkenkrabbers. ST. PATRICK'S CATHEDRAL Grootste neogotische katholieke kathedraal in de VS De imposante neogotische St. Patrick's Cathedral staat fier in het centrum van Manhattan, tegenover het Rockefeller Center en te midden van blinkende hightech wolkenkrabbers. Iets verderop staat een veel kleinere en meer eenvoudige kerk: de oude St. Patrick, de voormalige zetel van het aartsbisdom van New York. In 1850 werd het bisdom van New York door paus Pius IX tot aartsbisdom verklaard. Bisschop John Joseph Hughes werd er de eerste aartsbisschop. In 1853 kondigde hij plannen aan om de oude kathedraal te vervangen door een nieuw te bouwen kerk, een gebouw dat de toenemende rijkdom en macht van de katholieke Kerk in de stad moest weerspiegelen. Gelauwerd architect James Renwick jr., die meerdere kerken in New York had gebouwd, kreeg opdracht de nieuwe St. Patrick te ontwerpen. Aartsbisschop Hughes koos Manhattan als de plaats waar de kathedraal moest verrijzen. Het stadsdeel lag ver van het centrum, maar bleek met de groei van het district toch een goede keuze. Het gebouw is 120 meter lang en 53 meter breed en biedt plaats aan ongeveer 2200 gelovigen. Het is een van de sierlijkste en inspirerendste religieuze gebouwen van de stad. De eerste steen werd in 1858 gelegd, maar tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (18611865) werden de werkzaamheden stilgelegd. In 1865 werd de bouw hervat en in 1879 werd de kathedraal ingewijd, hoewel de torens aan de westzijde, de Lady Chapel, en de woning en werkruimte van de aartsbisschop pas later werden voltooid. De opvallende witmarmeren kathedraal is een van de mooiste 19e-eeuwse godshuizen. Hij getuigt van aartsbisschop Hughes' vooruitziende blik en weerspiegelt de prominente rol die het katholicisme in de stad en in het leven van zijn bewoners speelt. Om 7 uur zijn we terug in het hotel. De kamer blijkt niet te zijn gepoetst, daar moeten we dus gauw werk van maken. Voor die prijs eisen we wel enige service. We eten bij de Koreaan, slaan daar een sixpack bier in en brengen de rest van de avond door op onze kamer. En wat doen we daar? Televisiekijken natuurlijk! De USA is uiteindelijk het geboorteland en het Mekka van dit medium. We ergeren ons op de veelvuldige onderbrekingen door reclames, je wordt hier als het ware gebombardeerd door reclameboodschappen. Soms zie je binnen één uur vijf, zes maal dezelfde reclamespot terug. De consument wordt hier als 56

een onmondig kind met poen beschouwd. Vroeg voor ons doen, al voor elf uur, liggen we allebei te slapen. Waarschijnlijk hebben we nog te kampen met enige jet lag - verschijnselen. DAG 3

Maandag, 12 april 1993

STADSRONDRIT : ELLIS EILAND / SEAPORT STR. De stadsrondrit begint op dezelfde plaats als gisteren de gospeltour. We komen er met de taxi. Onze gids heet Marina, een Spaanstalige dame van onze leeftijd die 4 andere talen vloeiend beheerst. Ze draagt een parmantige hoed. In de bus zitten verder een Duits paartje, wat Italianen en een Maastrichts advocaat met familie. We rijden eerst naar het noorden, langs enige bekende Broadway theaters en Columbus Circle. Eerste stop is het Lincoln Centre, een modern cultureel centrum uit de jaren zestig. De speelplaatsen waar de musical "West Side Story" is opgenomen hebben voor dit kille complex moeten wijken. Over Broadway en de Amsterdam Avenue gaat het verder. Columbia University (de grootste onroerend goedbezitter van de stad), Upper West Side met het Dakota Building waar John Lennon is neergeschoten (Yoko woont er nog steeds met haar zoon John jr.), de appartementen van celebrities als Michael Douglas, Woody Allen, Sylvester Stallone, John McEnroe, Meryl Streep, Tatum O ' Neal, Michael J. Fox, Mia Farrow, noem maar op. The Cathedral of Saint John the Divine markeert het begin van de wijk Harlem. De kerk is nog niet af, maar ze is nu al enorm van afmetingen. Als ze klaar is moet het de grootste gotische kerk ter wereld zijn. Door de 125e Straat, waar we gisteren ook al waren, draaien we naar het oosten en bij Fifth Avenue rijden we naar beneden, langs de zogenaamde Museum Mile. Dit is tevens een chique woonwijk, overal staan bewakers en portiers voor de appartementengebouwen. Eén van die steenrijke bewoonsters is Jackie Onassis Kennedy, daar laten we het bij. Aan de Avenue, die de westgrens van Central Park vormt, liggen 9 min of meer grote en bekende musea: Metropolitan Museum of Art, Frick Collection, Jewish Museum, het modernistische Guggenheim Museum, enzovoort. Vervolgens belanden we in Midtown: Trump Tower, Plaza Hotel, St. Patrick's Cathedral, Rockefeller Centre, Empire State Building, en nog zuidelijker het Flatiron Building. Al gauw daarna stappen we uit in Chinatown en Little Italy, waar we een rondwandeling maken. Daarna stappen we opnieuw uit in het World Financial Centre. Het World Trade Centre is nog steeds voor bezoekers gesloten vanwege de ravage die de bomaanslag in de kelder heeft veroorzaakt. We zitten hier in de nieuwe wijk Battery City die gebouwd is op ingedijkt land. De Hudson is hier dus smaller geworden. We verblijven even in het Atrium, een futuristisch aangelegde hal, erg licht door veel gebruik van glas en met echte palmen. De yuppies zitten op de trappen hun lunchpakket te eten. Het WFC bestaat uit een viertal plompe torens, ze zijn de nieuwste in de stad. Via Battery Park en het Financial District met Wall Street komen we bij de South Street Seaport, waar we ons laten afzetten. Vroeger was dit een zeehaven, nu een gerenoveerd toeristisch oord. Het is net lunchtijd en we eten 57

gigantische broodjes rosbief en zo. Wie zit er aan ons tafeltje? De vrouwelijke gids van het Duitse groepje uit Bremen! Om 2 uur krijgen we van een bescheiden New Yorker een privé rondleiding over een tweetal schepen; de viermaster Peking (einde vorige eeuw, voer op Chili) en het lichtschip de Aurora (lag in de geulen van New York Bay). Aardige rondleiding, die bovendien gratis is. Uit erkentelijkheid geven we toch maar een donatie aan de stichting die hier alles beheert. In de USA zijn alle musea, theaters en dergelijke particuliere ondernemingen die elke vorm van overheidsondersteuning (subsidies) ontberen. Ze moeten zichzelf bedruipen met acties, mecenassen en donaties. Het systeem blijkt goed te werken; alle musea in de Verenigde Staten zijn perfect georganiseerd en uitgerust. ELLIS ISLAND Toegangspoort voor immigranten die zich in de VS wilden vestigen. Ellis Island ligt in de haven van New York, onder het wakend oog van het Vrijheidsbeeld. Het eiland, dat ook 'de poort naar de Nieuwe Wereld' wordt genoemd, mat aanvankelijk slechts 1,2 ha, maar had na grootschalige landontginning uiteindelijk een oppervIakte van 11 ha. Van 1855 tot 1890 - voordat Ellis Island een officiële toegangspoort voor immigranten werd kwamen landverhuizers New York binnen via het Castle Garden Immigration Depot in Manhattan. Het kleine kantoor kon de groeiende stroom immigranten echter niet aan, waarna op Ellis Island houten gebouwen verrezen waarin de werkzaamheden voortaan plaatsvonden. Ze openden in 1892 hun deuren, maar werden vijfjaar later door brand verwoest, waarbij alle documenten verloren gingen. Het Amerikaanse ministerie van Financiën gaf opdracht tot herbouw met onbrandbare materialen en in 1900 werd het nieuwe hoofdgebouw geopend. Opmerkelijk was dat de eerste- en tweedeklas passagiers alleen aan boord van hun schip kort werden gecontroleerd en zonder veel omhaal tot de stad werden toegelaten, in de veronderstelling dat ze voldoende middelen hadden om zichzelf te bedruipen. Passagiers van de derde klasse werden daarentegen medisch en juridisch doorgelicht. De inspectie duurde drie tot vijf uur en vond plaats in de Great Hall. Op het eiland was ook een detentiecentrum. Na 1924 werd het eiland nog slechts sporadisch gebruikt voor immigratie- en detentiedoeleinden en in 1954 werd het officieel gesloten. In 1976 werd het opengesteld voor publiek. Sinds 1990, na een grootscheepse renovatie die in 1984 begon, is ook het hoofdgebouw toegankelijk voor bezoekers. Bijna twaalf miljoen landverhuizers passeerden Ellis Island op weg naar een nieuw leven in de VS.

58

Daarna volgt een rondvaart op een met een zware motor uitgeruste voormalige raderboot. In tegenstelling tot de ochtend is nu het weer somber en koud geworden, jammer. We varen rondom Liberty Island, langs Ellis Island en een stukje de Hudson op. Mooie panorama's van het zuidelijke puntje van Manhattan. Vaak staan we als enigen op het dek, rillend in de kou. Gelukkig hebben we regenjasjes bij ons. Weer aan wal verkennen we het Oude Schipperskwartier. Het is allemaal netjes gerenoveerd, dat wel, maar een en ander doet toch steriel aan. En té veel souvenirwinkeltjes, laten we het daar maar op houden. Bij een deli kopen we blikjes bier in een little brown bag. We lopen nog wat rond in dit oudste gedeelte van New York, zeg maar het gedeelte waar ooit nog de Hollanders de scepter hebben gezwaaid. De straten zijn hier nog niet genummerd. Soms hebben ze zelfs nog Nederlandse namen. We bekijken nog het Woolworth Building (niet naar binnen, er wordt net gesloten) en het Stadhuis. Daarna houden we het voor gezien en zoeken we een metrostation op. We vinden er een bij Broadway en Canal Street. Het duurt een tijdje voordat we enig inzicht hebben in het subway systeem. Het is de meest ingewikkelde metro die we ooit ergens meegemaakt hebben. Na enige studie komen we er uit, kwestie van lezen. Northbound direction moeten we hebben en wel een express. Overstappen op een local dienen we op Grand Central Station te doen. Een half uurtje later staan we op de 51e Street, 2 straten terug ligt het Lexington Hotel. Koffie bij de Koreaan, daar hebben ze trouwens een zwarte bedelaarportier aan de deur staan. Hij dringt zich niet op, maar is met zijn gestalte niet weg te denken. Hij staat er bijna dag en nacht, de Koreanen kunnen er niets tegen doen. ‘s Avonds maken we op onze kamer kennis met het kamermeisje Azalea. Het is een Portoricaanse in “her late thirties' die in Harlem woont. Ze spreekt een woordje Engels. We geven haar een dollar of twee fooi, waarmee ze blij is. Na het eten (het wordt weer een schranspartij want we vinden alles lekker of de moeite waard om te proeven) duiken we ergens een café binnen. Als blijkt dat achterin een soort galerie is weten we meteen dat het weer erg dure pinten worden. Dat let Clim niet om er toch nog een extra te bestellen. Jos loopt het belendende hotel Doral Inn binnen en neemt daar een exemplaar van de bijna vuistdikke New York Times mee.Geklauwd!, zegt Clim, Nee, eerlijk gekregen, riposteert Jos, niet geheel waarheidsgetrouw. Vandaag gaan we ver na elven pas naar bed. Per slot van rekening moet de krant eerst uit! DAG 4

Dinsdag, 13 april 1993

HELICOPTERFLIGHT - UNO - ELLIS ISLAND We zijn nog geen drie hele dagen onderweg of Clim heeft al vuile was die hij zo nodig aan de laundry service van het hotel moet geven. Als eerste activiteit staat een helikoptervlucht over Manhattan gepland. Het is lekker wandelweertje, dus we lopen naar de 34e Str. waar de helihaven is, pal naast East River. Om half elf gaan we met een oude Sikorwsky het 59

luchtruim in. We zijn met zijn tienen. De vlucht duurt ongeveer een kwartier; die vliegen om terwijl wij ademloos naar het stadslandschap kijken. Jos schiet een compleet fotorolletje vol. We vliegen over Central Park, langs de randen van Manhattan en over Ellis Island en het Statue of Liberty De vlucht kost 70 dollar per persoon, die hebben we via Jan Doets (Mr. America Nr. 1) geregeld, evenals het hotel en de excursies van de vorige dagen. HET VRIJHEIDSBEELD Iconisch baken dat alle bezoekers van de haven van New York begroet. Het Vrijheidsbeeld wordt wereldwijd herkend als symbool van vrijheid en is niet meer weg te denken uit de VS. De enorme sculptuur op Liberty Island staat op een imposante sokkel bij de ingang van New York Harbor.

De koperen constructie was een geschenk van de Fransen voor het eeuwfeest van de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1876, maar ook een gebaar van vriendschap tussen de twee landen. De schenking was bovendien een politieke zet van de Fransen, die maar al te graag banden aangingen met republikeinse naties om hun eigen zwakke politieke positie te verstevigen. De Franse beeldhouwer Frederic Auguste Bartholdi kreeg opdracht het beeld te ontwerpen. Het werd in 350 delen van Frankrijk naar New York verscheept en in vier maanden tijd in elkaar gezet. De sculptuur bestaat uit een met koper bekleed stalen geraamte; de vlam in de fakkel is van bladgoud. Gustave Eiffel, de ingenieur die de Eiffeltoren bouwde, en zijn assistent werden ingeschakeld om te helpen bij de constructie. De Amerikaan Richard Morris Hunt ontwierp de tien verdiepingen tellende sokkel, die nu een museum huisvest. Het beeld staat bol van symboliek: de gebroken voetboei symboliseert bevrijding van onderdrukking; de fakkel staat voor verlichting; de plaquette vermeldt de datum van de Amerikaanse onafhankelijkheid en de zeven punten van de kroon vertegenwoordigen de zeven zeeën. Sinds 11 september 2001 is het beeld gesloten voor publiek. De sokkel en het museum zijn wel toegankelijk en door het glazen dak daarvan kunt u het binnenwerk van de sculptuur bewonderen. Te voet gaan we vervolgens naar het Hoofdkwartier van de Verenigde Naties, dat enkele straten verderop ligt. We drinken koffie bij een geëmigreerde Rus aan een karretje; hij heet David Yacubob en is afkomstig uit Oezbekistan. Bij de VN moeten we onze tassen afgeven, de vrouwen met hun hand- en schoudertassen wordt echter niets in de weg gelegd, wat ons bokzonder ergert. We moeten even wachten voor een internationale rondleiding door een pittige, blonde Finse die perfect Amerikaans spreekt. In een razend tempo leidt zij ons door het gebouw. Clim vraagt af en toe iets, waarop zij geroutineerd antwoord geeft. We zien ook 60

de zalen van de Veiligheidsraad en van de Algemene Vergadering. Het is best wel interessant. Na de tour verorberen we een steakplatter in het zwaar gesubsidieerde (dus goedkope) restaurant. Stel je voor dat de Derde Wereld-diplomaten New Yorkse prijzen zouden moeten betalen. In een souvenirshop maakt een Chinese uit Hongkong theater, in de drukte heeft een zakkenroller toegeslagen en haar van haar beurs afgeholpen. In het restaurant horen we naast tientallen andere talen en dialecten ook Limburgs plat. Niet alleen de diplomaten, maar ook de toeristen zijn waarlijk internationaal vertegenwoordigd. Op Second Avenue stappen we op de bus. Die brengt ons in drie kwartier tijd via de Lower East Side naar Battery Park. We betalen de fare met tokens van de subway. Als we uitstappen op onze bestemming is het bijna drie uur, de tijd waarop de laatste boot naar Ellis Island afvaart. We rennen naar Castle Clinton om kaartjes te kopen. Direct nadat we aan boord springen, meert de boot af. Het weer is in tegenstelling tot gisteren schitterend te noemen, weinig wind en een lekker zonnetje. Bij Liberty Island gaan we niet aan land, we varen verder naar Ellis Island. Daar blijven we tot half zes, als de laatste boot naar Manhattan vertrekt. Zeventien miljoen immigranten zetten tot 1917 hier hun eerste voet op Amerikaanse bodem. Het is nu een prachtig museum. Zeer geïnteresseerd bekijken we de uitgebreide exposities en tentoonstellingen van authentiek materiaal. Iemand die echt in historie belang stelt kan hier zijn hart ophalen. We gaan ieder onze eigen weg. Eigenlijk willen we hier veel langer ronddwalen, maar dat gaat dus niet. Vanaf het eiland heb je trouwens ook nog eens een fantastisch panorama op de zuidwestpunt van Manhattan, met name de Twin Towers komen er tot hun recht. Om zes uur zijn we weer in datzelfde Manhattan. We bekijken alle beelden en monumenten in Battery Park. Daarna lopen we het bos van wolkenkrabbers in. Tot onze niet geringe verbazing ligt er nog genoeg laagbouw tussen de kolossen, kleine parkjes, kromme straatjes met negentiende eeuwse huizen. Veel van die oude huisjes zijn omgetoverd tot trendy restaurants en dure deli's. We verkennen de hele zuidpunt, onder andere Wall Street, Hanover Square, Bowling Green, Broad Street. Oude (dat wil zeggen uit de jaren dertig) en nieuwe sky scrapers staan hier broederlijk naast elkaar. In de canyons tussen de gebouwen komt werkelijk geen streepje zonlicht, zeker niet op het einde van de dag als het licht schuin invalt. Hier en daar staat een eenzaam monument of sculptuur, scheppingen van wereldberoemde kunstenaars. We kopen een blikje bier en duiken de ondergrondse in. Om half acht zijn we terug in het hotel, net op tijd om een zwarte poetsvrouw te zien verdwijnen uit onze kamer. We geven haar in de lift nog net een dollar fooi. Op de kamer ligt een pakket, als een verjaardagscadeau verpakt. Het blijkt de laundry van Clim te bevatten, er hangt een schandalig hoog prijskaartje aan. Voor dat geld kun je eigenlijk nieuw ondergoed, sokken en overhemden uit de reclame kopen... We gaan nog even de deur uit om te eten en een avondwandeling te maken (niet te ver en alleen door goedverlichte straten, dit is uiteindelijk de criminele Big Apple!).

61

DAG 5

Woensdag, 14 april 1993

INTREPID / CATHEDRAL / CLOISTERS ‘s Morgens "plunderen" we onze locker en wisselen we traveller's cheques bij de receptie. Jos probeert tot drie maal toe telefonisch de terugvlucht bij KLM te reconfirmeren, steeds in gesprek. Na het ontbijt lukt Clim het probleemloos. Het is een toll free number, gratis dus. We gaan te voet naar het Chrysler Building, een van de allermooiste wolkenkrabbers, uit 1930. Van binnen zeer stijlvol en functioneel, alles van marmer en staal. We vinden het mooi. We nemen een cross town bus die de beruchte Fourty Second Street volgt, langs het station Grand Central naar de Hudson. Daar ligt het enorme vliegdekschip de Intrepid aan Pier 86. Het schip is in 1965 uit de vaart genomen. We vergapen ons aan de talloze vliegtuigen op de dekken, met name de snelste straaljager ter wereld, de Black Bird, staat er: Mach 3.5 op 30 km hoogte. De immense afmetingen in de buik van het schip imponeren ons. Aan de pier liggen nog meer boten (kruisers, onderzeeboten, replica's van Columbus'Santa Maria en de Pinto), maar die bezoeken we niet. Op een zijterrein staan tanks en zo, onder anderen een T 72 op Irak buitgemaakt tijdens de Golfoorlog. Langs de 45e Street lopen we weer de stad in tot Tenth Avenue, in een griezelige buurt.We voelen ons er niet op ons gemak. We stappen op de bus. Bij een van de haltes staat een invalide met een rolstoel die mee wil. De chauffeur gaat naar achteren en tovert een compleet bewegend platform te voorschijn, waarop de rolstoeler de bus in getransporteerd wordt. Over hulp aan de gehandicapte medemens gesproken! Bij de Cathedral of Saint John the Divine stappen we uit, op de 110e Str. Alweer, een enorm, gotisch gebouw, in Amerika moet alles "big" zijn. Het is nog lang niet af. In de zijbeuken worden exposities gehouden, verder staan er typisch Amerikaanse monumenten, bijvoorbeeld voor de omgekomen brandweerlieden van N.Y. Fire Department, een soort Aids memorial en een gedenkteken voor de gruweldaden in Auschwitz. Buiten de kerk zijn jonge, zwarte en bruine steenhouwers bezig. Bedelaars zijn er ook, immers om de hoek begint de wijk Harlem. Het is lunchtijd. In een restaurant vol studerende jongelui, ook de Columbia University is nabij, eten we taart en drinken koffie. Een volgende bus brengt ons dwars door Harlem. We geven onze ogen goed de kost. Het valt eigenlijk nogal mee, de mensen zijn er redelijk goed gekleed. Veel straathandel en kleine neringdoenden in allerlei pandjes. In het noordelijke gedeelte ziet men ineens weer meer blanke gezichten, maar hier overheerst toch de Spaanstalige bevolking: zwarte Puorto Ricanen, bruine Middenamerikanen. Als de bus op het einde van het traject bij het kloostermuseum Cloisters stopt zitten er nog 8 witte personen in; het blijken allen toeristen met culturele belangstelling te zijn. Vooral Fransen dus. Cloisters is een conglomeraat van oude, middeleeuwse kloosterfragmenten en is magnifiek gelegen hoog op een rots aan de oevers van de hier 2 km brede Hudson-rivier. In de verte kun je de George Washington hang62

brug naar New Jersey zien liggen. Het is een prachtig klooster, goed en stevig geconstrueerd en geconserveerd, met zeldzame museumstukken en kunstschatten (o.a. gobelins, schilderijen, houtsnijwerk, gouden voorwerpen en miniaturen) die in authentieke kelders, gewelven, kapellen liggen tentoongesteld. Er hangt een zeer speciale sfeer, als uit lang vervlogen tijden. Naast het klooster ligt nog een mooi park, het Tyron Fort Park met een soort hangende tuinen en pauwen en rotspartijen. Met de bus weer terug. Het duurt een uur. In Harlem en wel in het hartje ervan moeten we overstappen. We zijn de enige witten in de bus. Als de chauffeur ons over de microfoon waarschuwt draaien al die zwarte gezichten zich verbaasd naar ons om. Wat nou, blanken in de bus? En stappen die ook nog in Harlem uit? Klopt, dat is niet alledaags hier. In de vroege avond verkennen we de omgeving van het Grand Central Terminal, het grootste spoorwegstation van de city. Het heeft een van de grootste hallen ter wereld en de stationsklok is beroemd van radio en televisie. Het is net spitsuur, dus de forenzen haasten zich naar hun treinen met bestemming Yonkers en Long Island en andere suburbs. In de buurt bezoeken we nog enkele andere gebouwen: het Helmsley Building, het voormalige Panam gebouw (nu MetLife Building) en winkelgalerijen in de dure Park Avenue setting. Om half acht zijn we terug in het hotel. Lekkere gerechten uitzoeken bij onze Kore¬aan, een sixpack cool beer inslaan, een kort ommetje en dan zijn we weer op onze kamer. Daar houden we ons verder onledig met kanaalzwemmen op de t.v.: ABC heeft Cheers in de aanbieding, Fox Channel doet aan andere series en soaps, NBC covert baseball games en CNN tenslotte voorziet ons van het laatste World News en wel live. DAG 6

Donderdag, 15 april 1993

BROOKLYN / WALLSTREET / TIMES SQUARE We gaan een van de 4 andere boroughs van New York City bekijken: Brooklyn. Tot nu toe zijn we nog steeds in Manhattan geweest, het échte hart van de stad. De andere boroughs zijn Queens (daar zijn we wel doorheen gereden vanaf het vliegveld), de Bronx (waar we waarschijnlijk morgen naar toe gaan) en Staten Island (geïsoleerd gelegen aan de overzijde van de Upper Bay). De rit met de ondergrondse duurt bijna een uur, we moeten 2 keer overstappen en dat is hier een hele klus soms. Als we weer open daglicht aanschouwen zitten we vlakbij de Grand Army Plaza.We treffen het niet met het weer, er hangt een lage mist en het is guur en koud. Eigenlijk interesseert dat ons niet; als je tijdens vakantie mooi weer verwacht moet je naar Spanje trekken en niet naar het wisselvallige New York. Midden op de Plaza liggen een Arc de Triomphe, een monument voor de WO I en een gedenkteken ter ere van een van Amerika's meest geliefde presidenten, John F. Kennedy.

63

BROOKLYN BRIDGE Boegbeeld van New York en symbool van architectonische zeggingskracht. In 1886 werd besloten een brug over de East River aan te leggen om Manhattan en Brooklyn met elkaar te verbinden. De bevolkingsgroei in de twee stadsdelen lag aan dat besluit ten grondslag. Ingenieur John Roebling had in 1841 een zeer sterke staalkabel uitgevonden die het belangrijkste element zou worden van de door hem ontworpen bruggen. Hij bouwde diverse hangbruggen, waaronder de Cincinnati - Covington Bridge, die later de John A. Roebling Suspension Bridge werd genoemd. De Brooklyn Bridge overspant 486 meter en was ten tijde van de opening in 1883 's werelds langste hangbrug. De hoge stenen torens in gotische stijl geven de brug zijn kenmerkende silhouet en waren vele jaren de hoogste bouwwerken op het westelijk halfrond. Roeblings ontwerp was zesmaal sterker dan destijds noodzakelijk was, waardoor de brug ook de grote 21e-eeuwse verkeersstromen aankan. Het bouwproces verliep echter verre van probleemloos. Kort na de toewijzing van de opdracht overleed Roebling en nam zijn zoon het werk over. Deze kreeg echter de duikersziekte doordat hij diep onder water (in een speciaal daarvoor ontworpen compartiment) toezicht hield op de aanleg van de fundering. Hij raakte half verlamd en was aan huis gekluisterd, maar hield met zijn vrouw als boodschapper de vinger toch aan de pols. Veel arbeiders leden aan dezelfde aandoening en bovendien vonden er talloze ongelukken plaats, waardoor de bouw 27 levens eiste. De Brooklyn Bridge werd het symbool van de vooruitstrevendheid van het eind 19e-eeuwse New York. De brug is ook vandaag de dag een belangrijk monument - een grote architectonische prestatie die wereldwijd nog steeds bewondering oogst en die het icoon is van een machtige, veerkrachtige en dynamische stad. Vlakbij ligt het Brooklyn Museum, een classicistisch geval uit 1890 of zo. Het is een van de betere musea in de USA, vooral de Egyptische afdeling is wereldberoemd. Laat die nou net gesloten zijn als wij er aankloppen! We beperken ons tot andere afdelingen, waaronder die van de Amerikaanse koloniën, die ons goed bevalt. Veel authentieke interieurs, klederdrachten en dergelijke. Ook interessant is de expositie van beelden van Rodin (echte hoor!), doeken van Monet en andere impressionisten. Onverwacht stoten we op originele Appels en even verderop hangt een heuse de Kooning! Voor we opnieuw de subway induiken drinken we eerst koffie in het lege restaurant. De oude wijk van Brooklyn biedt uitzicht op de highrise van Manhattan aan de overkant van de East River. We slenteren wat rond in Clark Street en High Street. De oude herenhuizen zijn er door de rijken overgenomen. Op de Brooklyn Heights ligt de Promenade, Esplanade genaamd. Geschikt voor joggers en trimmers met fantastisch panorama dat in talloze films beeldbepalend is geweest voor New York. Het ziet er hier allemaal voornaam, netjes en elegant uit. Via de Pedestrian Walk komen we in Middagh Street met zeer oude panden volledig in hout opgetrokken. De naam Middagh duidt al op Nederlandse betrokkenheid. 64

Vele namen in NY verwijzen zowel naar klank als inhoud naar het Hollandse verleden. Enkele bekende namen zijn de volgende: Flushing (Vlissingen) / Harlem (Haarlem) / Brooklyn (Breukelen) / Bushwick (Boswijk) / New Amsterdam / Broadway (Brede Weg) / van Wijck Expressway / Spuyten Duyvel Bridge / Paerdegat Bassin / Nassau Street / Pieter Claessen Museum / van Brunt Street / Peter Stuyvesant Park / Gerritsen Avenue / Hoboken (wijk in Antwerpen) / Voorlezer’s House / Dijckman House / New Utrecht Avenue / Beekman Hospital / Holland Tunnel / Staten Island / Bowery (Bouwerij) / Wall Street (stadswal) / van Cortlandt Avenue We verlaten Brooklyn via de fameuze Brooklyn Bridge. Het is nog een hele tippel, alleen al naar de toegang van de brug een kleine kilometer. Echt druk is het er dan ook niet. We bereiken de overkant, af en toe gepasseerd door een fietser. De krabbers van ZuidManhattan zijn in nevelen gehuld. De afrit van de brug komt uit bij City Hall. De brug heeft ons 40 minuten gekost, maar is alleszins de moeite waard. Ze is nu meer dan 100 jaar oud maar nog steeds een technisch hoogstandje. Het Woolworth Building (1911) is nu wel open, het is 20 jaar lang het hoogste gebouw ter wereld geweest. Van binnen grootse stijl, prachtige mozaïeken, praalziek marmer. Het ding wordt goed bewaakt, tal van gerenommeerde bedrijven (vooral advocaten en makelaars) hebben er een kantoor of soms zelfs hele verdieping gehuurd. Aan de buitenmuren heeft men zelfs getracht er een gotisch tintje aan te geven. We kopen Frankfurters aan een stalletje, bij een Koreaan nemen we koffie en gebak. Even na twee6 lopen we de New York Stock Exchange (NYSE), de effectenbeurs binnen. Er is een uiterst strenge bewaking (fouilleren, tassen open) in verband met angst voor terroristische aanslagen, uiteindelijk is dit het financiële centrum van de hele wereld. De toegang is gratis. Er is een kleine expositie die we achteloos bekijken. Vanachter glas op het Observation Deck kunnen we een blik werpen op de nu minder levendige beursvloer. Opvallend detail: de overheersende bekabeling voor al die elektronica. Het stikt er natuurlijk van de computers en monitors. De grond ligt bezaaid met papier. De handel is niet langer voor 100% in handen van WASP's (White Anglo Saxon Protestant), hier en daar zien we ook gele, bruine en zelfs zwarte gezichten opduiken. En vrouwen, die lopen er ook in steeds grotere getale rond. Aan Wall Street zelf ligt ook Memorial Hall met een beeld van Georg Washington ervoor. Ook daar wippen we binnen. Er worden net prijzen uitgereikt aan een stel muzikale kinderen. De grote hal binnenin is cirkelvormig. Snel bekijken we de expositie over de stad, veel foto's, kaarten en tekeningen van historisch Manhattan. Een bezoek aan Trinity Church staat als volgende op ons programma. Het is gewoon een oude, aardige kerk met een kerkhof erlangs. In de banken liggen tientallen haveloze figuren hun roes uit te slapen. Ze worden met rust gelaten. Achter in de sacristie is, ja alweer, een tentoonstelling. Deze gaat over de kerk zelf. De kerk heeft wel een bijzonder fraaie bronzen hoofddeur van enkele eeuwen oud. 65

We besluiten terug te gaan naar Midtown. Een handig vervoermiddel, die metro. In een mum van tijd zijn we op Seventh Avenue bij het grootste warenhuis van de wereld: Macy's. We kuieren er rond, hier ziet men vooral New York's middenklasse. We belanden uiteindelijk bij de herenconfectie, waar we na lang dubben allebei enkele riemen kopen, naar achteraf blijkt eigenlijk veel te duur. We lopen alle 8 de verdiepingen af. We zijn niet echt onder de indruk, zo'n fanatieke consumenten zijn we niet. Vijf straten verderop ligt Times Square met zijn enorme neonreclames. Hier in de buurt liggen de eerste theaters en schouwburgen van Broadway. Het schijnt hier niet erg pluis te zijn, vooral het metrostation is berucht vanwege steekpartijen en berovingen. We merken er niets van. Op 42th Street liggen de pornotheaters en seksshops. Die zijn hetzelfde als in Nederland. Men wil die onderwereldtoestanden en prostitutie daar weg hebben. In Bryant Park, een oud en rustig park omgeven door oude wolkenkrabbers en een monumentale National Library, is dat gelukt door voortdurende surveillance van particuliere beveiligingsagenten. We rusten er op een bank uit. Schuin tegenover ons zien we een lichtreclame flikkeren: de nationale schuld van de Verenigde Staten staat er op geprojecteerd. Een korte berekening leert ons dat de schuld per hoofd van de bevolking om en nabij de $ 50.000 bedraagt. Over de Avenue of the Americas, een straat als een canyon, keren we terug naar het hotel. Via het Diamond District, waar we de orthodoxe Joden na een lucratieve werkdag in de bus naar New Jersey zien stappen en nog wat wolkenkrabbers, waar we binnen de openbare atriums bewonderen, bereiken we het Lexington Hotel. De rest van de avond brengen we op de ons vertrouwde manier door. DAG 7

Vrijdag, 16 april 1993

BRONX ZOO - MUSEUM OF NATURAL HISTORY Overdag schijnt het in de Bronx niet zo gevaarlijk te zijn, zeker niet om tien uur Is morgens zoals nu. Het zuidelijke gedeelte ziet er als een rot gebit uit, onverzorgd en veel kaalslag. We moeten ergens in het centrum van deze stad op zichzelf zijn. We stappen twee stations te ver uit en moeten dus terug. Voornamelijk zwarten of Spaanstaligen om ons heen, die echter niet agressief zijn of zo. Via de monumentale noordelijke poort willen we de dierentuin binnen. Men kijkt ons verbaasd aan, want blijkbaar komen hier niet veel bezoekers binnen. Dat klopt, de paden en wegen waren afgesloten, maar omdat we geen zin hebben om kilometers om te lopen zijn we over vangrails gekropen. Een tijdje lang bevonden we ons in een soort niemandsland. De Zoo viel ons reusachtig mee. Goed onderhouden, zowel de dieren als de gebouwen en paden. Het park beslaat 100 ha en herbergt meer dan 4.000 dieren die leven binnen en buiten in nagebootste milieus, in natural setting. Het mooist vinden we Jungle World, een grote glazen kas met mangrovebossen en regenwouden, met wolken en watervallen en 66

natuurlijk wilde dieren. Er is ook een Afrikaans savannegebied met een dorp waar we een slice of pizza eten. Volgens ons voelen de meeste dieren zich hier redelijk "tevreden". De organisatie (informatie, bewegwijzering e.d.) is weer eens bijna perfect. Tegen drie uur vinden we het genoeg. Terug naar de subway, maar eerst nog wat blik¬jes fris kopen bij de plaatselijke drugstore. De kassa staat er op 2 meter hoogte en lijkt er bewaakt als een fort. Als we buiten komen zien we voor de deur een politiewagen geparkeerd staan. "Och", zegt Clim gekscherend, "nu kan ons niks meer gebeuren!" Zijn woorden zijn nog niet koud of er komt een auto aangescheurd waaruit drie rechercheurs in burger met pistolen onder hun T-shirt uitstormen. Ze rennen ons voorbij naar de achterkant van de politiewagen. Dan pas zien we daar de geüniformeerde cops een arrestant hebben. Hij wordt, wijdbeens op de achterkap van de auto geleund, onmiddellijk gefouilleerd. Iedereen blijft staan om de arrestatie gade te slaan, zodat we ons al gauw in een kring toeschouwers bevinden. Jos hoort naast hem een jochie een gevaarlijke mogelijkheid opperen: "May be they'll beat him up!" Liever niet, denken we, met de affaire King in L.A. in ons achterhoofd. Ter hoogte van de 79e straat, ten westen van Central Park, ligt het kolossale Museum of Natural History waar we de volgende drie uren doorbrengen. We bekijken er een mooie filmproductie, "Rainforests", op een Omnimax - scherm met quadrafonische geluidsweergave (of zoiets). Hayden's Planetarium is helaas net dichtgegaan. Uit alle delen van de wereld staan hier opgezette dieren en andere bijzonderheden. Er staan enorme skeletten van mammoeten en dinosaurussen. We zijn bijzonder gefascineerd door de zogenaamde "diorama’s", een soort driedimensionale panorama's van landschappen. Na zevenen staan we weer buiten op de stoep. We zoeken net de ingang van de metro als ons een sjofele jogger tegemoet komt rennen. In het voorbijgaan herkennen we hem. Het is Woody Allen, die woont immers in deze buurt en het is van hem bekend dat hij elke dag een uurtje rondrent. We kijken hem na, van achteren ziet hij uit als een oude, anonieme man die kost wat kost zijn imago van sportieveling wil ophouden. Zijn beentjes zien er witjes en uiterst breekbaar uit. We hebben vandaag veel en lang gewandeld, dus deze avond is bestemd voor rust en, in mindere mate, bezinning. We laten Amerika's visuele informatiestroom op ons los. Clim wil de volgende dag uitslapen, maar Jos weet hem dit toch uit zijn hoofd te praten. Morgen hebben we nog bijna een hele dag. Pas tegen de avond hoeven we op Kennedy Airport te zijn, dus nog tijd genoeg om iets te ondernemen. DAG 8

Zaterdag, 16 april 1993

EAST SIDE / GREENWICH VILLAGE / AIRPORT Vanmorgen toch nog een uurtje uitgeslapen. We pakken in, geven de koffers in bewaring bij de Bell Captain, leveren de key cards in bij de receptie, legen onze locker, betalen onze rekening met de credit card en checken uit. Dit alles in nog geen 20 minuten, een voorbeeld 67

van Amerikaanse efficiency. Bij het ontbijt ontmoeten we een DSM-employee uit Neer; in 1966 blijkt hij samen met Jos op het Bisschoppelijk College in Roermond gezeten te hebben! We gaan naar de Lower Eastside, vroeger een arme wijk, tegenwoordig erg in zwang bij kunstenaars en yuppies. Bij Astor Place stappen we uit en zien meteen een van de meer bekende openbare kunstwerken van de stad, de kubusvormige The Alamo-sculptuur. Veel laagbouw hier in de buurt, souvenirs worden er verkocht en het wemelt er van de etnische eettentjes en restaurants, met name Oekraïense en Kantonese. Even verderop ligt Alphabet City, met de Avenue's A, B, C enzovoort, waar het niet pluis is. We bezoeken er een kerkhof waar Peter Stuyvesant's graf ligt. Het ligt bij Saint Mark's Place, vroeger een hippieverzamelpunt. We lopen de ooit beruchte (veel zwervers en dronkelappen) Bowery af. Op Second Avenue eten we een broodje in een van de laatste echte dinerrestaurants, die we herkennen uit de jaren vijftig bioscoopfilms. Ook stuiten we nog op de enige wolkenkrabber van een architect uit Chicago, het Bayard Building, dat een rijk bewerkte gevel heeft tot aan de hoogste etage toe, die overigens nauwelijks zichtbaar is. Een korte wandeling voert ons naar Washington Square, een rustpunt in de stad. Het is er druk, de zaterdagmiddagmarkt is gaande, vaders spelen er met hun kinderen, verslaafden zitten op een bankje van de zon te genieten, yuppies laten er hun rashonden uit, actiegroepen delen er hun folders en vlugschriften uit. En natuurlijk toeristen die dit alles met gemengde gevoelens bekijken. Aan de noordkant van het open plein liggen oude herenhuizen (eigendom van de universiteit natuurlijk), maar het geheel wordt gedomineerd door Washington Arch, een triomfboog. Aan de zuidzijde ligt een Italiaanse palazzo in de zon te schitteren. We eten een sjaslik. Ook in de andere gedeelten van de stad hangt die ontspannen sfeer. Via Bleecker Street en het bekende Figaro Café (beatniks jaren vijftig, Jack Kerouac en zijn maten) belanden we in The Village, voluit Greenwich Village. Het is tegenwoordig een van de duurdere woonbuurten die een dal vormen tussen de hoogbouw van Midtown (met het Empire State Building als voorpost) en die van Downtown (met de verdwenen Twin Towers als dominante mastodonten). Er wonen veel gefortuneerde homo's en gevestigde kunstenaars. Die hebben voormalige sweat shops omgebouwd tot studio's of hebben de vervallen herenhuizen van rond de eeuwwisseling opgeknapt. Soho en Tribeca, de aangrenzende laagbouwbuurten, hebben hetzelfde proces van "gentrification" meegemaakt. We komen bij Father Demo's Square, Grove en Christopher Street (de homobuurt), Sheridan Square (met een buste van de generaal, broederlijk naast een sculptuur van twee elkaar omarmende homo's), St. Luke's Place (waar vrijwilligers hun vrije dag doorbrengen met onkruid wieden in het parkje rond een klassiek gebouw, het Jefferson Court House geheten), een playing ground (waar zowel jongens als meisjes softbal spelen, aan de zijkant aangemoedigd door hun ouders, de coach is zwart) en tenslotte Union Square (waar het stikt van de duiven en eekhoorntjes). Als we ergens uitrusten op een bank worden we benaderd door een haveloze zwarte die om geld bedelt. We geven geen sjoege waarna hij ons duidelijk maakt dat we geluk hebben dat het

68

overdag is, dus hij is geen kwaad van zins, maar 's nachts .... en hij prevelt iets over "shooting you in the back". Voor het laatst nemen we de underground naar het hotel. We pikken de tassen op, tippen de bell boy (een andere, die van hedenmorgen hadden we ook al getipt) die een taxi aanroept en weg zijn we, richting John F. Kennedy International Airport. We treffen het met de driver, John Casey, een zwarte uit Saint Kitts die Engels en geen Amerikaans spreekt. In tegenstelling tot de meeste Amerikanen is hij bijzonder goed op de hoogte van wat er buiten de USA op de wereld gebeurt. Ook over Holland weet hij het nodige. Hij woont al 20 jaar in de States en is genaturaliseerd tot ‘American citizen’. Jos zit voorin en moet daarom ook het woord voeren. Voortdurend voelt hij de hete adem van Clim in zijn nek, die er bijzondere lol in heeft als Jos woorden foutief uitspreekt of zijn vocabulaire ontoereikend blijkt. Om half vijf rijdt John ons voor bij de Departure Hall. We geven hem $ 5 fooi. Het is druk rond deze tijd. De douane geeft niet thuis, als je uit Amerika vertrekt word je helemaal niet gecontroleerd; geen paspoort, geen bagage check, niets. We kunnen er niet aan wennen, drie jaar geleden in Los Angeles hadden we hier ook al moeite mee. Naarstig gaan we op zoek naar rookruimtes, maar die zijn nergens te bekennen. We roken in arren moede buiten maar een sigaret. Clim koopt bij de tax free shop een tweetal stropdassen. Geen drank of sigaretten, trouwens Gauloises hebben ze hier niet eens, zo eenkennig zijn de Ami's wel. Bij het inchecken is het een grote rotzooi. Niemand weet iets en iedereen krioelt maar wat door elkaar. Dit is de eerste keer dat wij in de VS geconfronteerd worden met een ongeorganiseerde bende. Wat is er mis gegaan? We weten het niet. Het KLM - personeel treft in dezen echter geen blaam, zoveel is ons wel duidelijk. Eindelijk wordt het signaal "boarding" gegeven en de meute van zo'n 300 mensen begint te dringen, het is alsof ze allemaal tegelijk door het poortje willen. Kinderen worden verdrukt, ouden van dagen die geen Engels spreken staan met hun handen in het grijze haar en invaliden in hun karretjes komen in het gedrang vast te zitten. Hoe dan ook, we vertrekken een uur later dan gepland. Wij zijn bij de eersten die het vliegtuig instappen, dienen onze ellebogen toch nog ergens voor. Eenmaal in de lucht deelt de captain ons mee dat we dat uurtje vertraging terugwinnen, omdat we de jet stream mee hebben. Wat dat is legt hij niet uit. Ondertussen is buiten de duisternis ingevallen. We krijgen een hapje voorgeschoteld, waarna we gaan pitten. We weten niet eens welke film er tijdens de vlucht gedraaid is. In ieder geval waren we weer wakker toen we om 8 uur 's morgens plaatselijke tijd in Schiphol landden. De douane stelt zich soepel op, zodat we om 9 uur al op de Intercity naar Amsterdam, en van daaruit naar Maastricht wachten. Die heeft ook al vertraging, om negen uur in de ochtend; zal een van de machinisten zich soms verslapen hebben op deze zondagmorgen? Op het Centraal Station in Amsterdam nemen we een Texaan onder onze hoede. Hij blijkt naar Eindhoven te moeten, waar hij als vertegenwoordiger van Philips-producten in Austin 69

een cursus gaat volgen. Rond het middaguur komen we aan in Roermond. Die middag duiken we wel nog even onder de wol, de jet lag, weet je wel! BEZIENSWAARDIGHEDEN DOOR ONS BEZOCHT; AKTIVITEITEN DOOR ONS ONTPLOOID Gebouwen

Dakota Building

United Nations Headquarters

Bronx Zoo

MetLife Building / Trump Tower

New York Stock Exchange (NYSE)

Helicopter flight Manhattan

Parken en Musea

Grand Central Station

South Street Seaport Central Park

American Museum of Natural History

Brooklyn Museum

Woolworth Building / Chemical Bank Bld

Union Square Park

Cathedral of Saint John the Divine

Memorial Arch Grand Army Plaza

Chrysler Building

St. James Park

City Hall

Memorial Hall Fort Tryon Park

Helmsley Building

World Financial Centre

Museum of Medieval Art The Cloisters

Battery Park

Bayard Building

Museum ship Peking City Hall Park

Ellis Island

Light boat Nantucket Columbus Park

Macy's / Lever House

Trinity Church Washington Square Park

Statue of Liberty

Graf Peter Stuyvesant

Waldorf Astoria Hotel

Bronx Park

Rondvaart Upper Bay, Hudson, East River

Lincoln Center Performing Arts

Yankee en Shea Stadium

Walker Park

Brooklyn Bridge

Saint Paul's Chapel

Carnegie Hall/Radio City Music Hall

Bryant Park

Intrepid Sea Air Space Museum

St. Patrick's Cathedral

70

Riverside Park

Washington Arch

Saint Mark's in the Bowery

Brooklyn Heights Historical District

Damrusch Park

Schermerhorn Row

Saint Luke's in the Fields

Bronx

United Nations Hammerskjöld Park

Winter garden Atrium

The Row / The Colonnade

Hamilton Heights

Striver's Row

Times Square

Wijken / buurten

Broadway Theatre District

Hamilton Grange

Malcolm Shabazz Mosque

Greenwich Village

Fulton Fish Market

The Esplanade Promenade

Niet bezocht

Soho / Tribeca

Metropolitan Museum of ArtMuseum Modern Art / Guggenheim Museum

Castle Clinton Lower East Side Apollo Theatre Chinatown / Financial District Cotton Club Little Italy Ulysses S. Grant's Tomb Upper West Side Belvedere Castle Harlem

of

Cooper Hewitt Museum / Rockefeller Center (wel in 1990) Empire State Building (wel in 1990) / World Trade Center (dicht) Frick Collection / Brooklyn Botanic Garden / Shomburg Center Black Culture Gracie Mansion / NY Public Library / Pierpont Morgan Libr. New York Aquarium / Museum of the American Indian IBM Building / At&T Building / Center

Citicorp

71

MEER INFO NEW YORK CITY 7 miljoen inwoners die stuk voor stuk verliefd zijn op hun eigen stad. New York spreekt wereldwijd tot de verbeelding als de stad van de onbegrensde mogelijkheden, en ooit hebben wij als Nederlanders een flinke vinger in de Big Apple - pap gehad... Ooit woonden er natuurlijk Indianen op de plek die nu NY heet, en zij gaven Manhattan ook haar naam, die 'eiland' betekent. Nieuw Amsterdam In 1625 werd de staat New York voor het eerst gekoloniseerd en wel door de Hollanders. Nieuw Amsterdam werd gesticht, maar al in 1664 namen de Britten het gebied over, en doopten het om tot New York. De Holland Tunnel, en de wijken Harlem (Haarlem) en Brooklyn (Breukelen) zijn maar een paar van de vele herinneringen aan de Nederlandse roots in deze wereldstad. Boroughs New York betaat uit 5 boroughs: Manhattan, The Bronx, Staten Island, Brooklyn en Queens. Dankzij de sterke euro, is de wisselkoers op dit moment erg voordelig: je krijgt nu 100 dollar voor 89 euro. Het is eigenlijk heel simpel om je door Manhattan te navigeren. De Avenues lopen van noord naar zuid, en de Streets staan daar loodrecht op. Er wordt verder altijd aangegeven of een straat aan de East of West-kant van Fifth Avenue ligt. Betaalbaar Let op: deze prijzen golden eind 2003 en kunnen inmiddels wat hoger uitvallen. Om van het vliegveld naar de stad te komen, kun je het beste een expressbus nemen (13 dollar) naar Grand Central Station. Je kunt ook met een gratis bus naar het eerste subway station, waar je voor 1,50 de A - trein naar de stad pakt, maar dit is nogal een gedoe. Leuk rondslenteren op kleine vlooienmarktjes kan op de Annex Antiques Fair and Flea Market (24th Str.-26th Str., op 6th Ave), op zaterdag en zondag. Ook heel leuk: met de fiets door Manhattan! Bike the Big Apple is een organisatie die fietstochten over Manhattan verzorgd. Voor 17 dollar koop je een Metrocard waarmee je 7 dagen lang met de metro kunt reizen. Dit is economischer dan elke keer een los kaartje á 1,50 kopen. De taxi's in NYC (er zijn er meer dan 12.000!) zijn een belevenis op zich. Ze rijden het hardst, spreken vaak nauwelijks Engels, en het is niet vreemd wanneer jouw chauffeur geen idee heeft hoe hij moet rijden. Het Empire State Building is sinds de aanslag op het WTC weer het hoogste gebouw in NYC. Voor 10 euro geniet je van het waanzinnige uitzicht vanaf de 86e en de 102e verdieping! Ga ontbijten of lunchen in een echte diner, à la Seinfeld. Hier eet je goed voor een schappelijk prijsje. Je vindt ze echt overal! De Lower East Side is een buurt die nog relatief goedkoop is, maar wél erg in opkomst. Veel vintage en artistieke winkeltjes, én Moby's veganische koffielounge TeaNY (90, Rivington Str.) Gratis en Priceless

72

Big Apple Greeters: Echte New Yorkers die het leuk vinden om toeristen gratis een stukje van hún stad te laten zien. Je krijgt ook nog een gratis Fun Pass waarmee je een dag lang met de metro kunt reizen! De Staten Island Ferry vaart tussen Manhattan en Staten Island, langs het Vrijheidsbeeld en Ellis Island. Het kost je niets, en de trip duurt 25 minuten. Geniet van de skyline van New York, en wandel 's avonds over de Brooklyn Bridge Promenade. Central Park, tussen 59th en 110th Street, is groter dan het koninkrijk Monaco, en je kunt er je ogen uitkijken. Een dierentuin, 12 voetbalvelden, 9.000 bankjes, 32 standbeelden, en een vijver om op te roeien / schaatsen. Picknick tussen de New Yorkers, of huur skates en doe een 'rondje' park! Ground Zero is de plek waar tot 11 september 2001 het WTC stond. Na de terroristische aanslag die de Twin Towers en nog 5 andere gebouwen verwoestte, is er nu een platform vanwaar je de rampplek kunt aanschouwen, en de bijna 3000 slachtoffers kunt herdenken.

73

FROM COAST TO COAST (1990) TRANSATLANTISCHE VLUCHT Zaterdag 7 juli 1990 Jos had zich verslapen, maar werd door een misverstand niet door Clim alsnog gewekt. Hoewel Piet die nacht nog had gewerkt, kwam hij stipt op tijd met zijn autootje voorrijden. De auto parkeerde hij bij het station, zijn broer Eddie zou die later komen oppikken. Op Schiphol waren we het eerst aan de beurt bij de KLM-incheckbalie. Daar wachtte ons een aangename verrassing: omdat de toeristklasse volgeboekt was kregen we zonder bijbetaling luxueuze business class–plaatsen aangeboden. We dronken opgewekt koffie, gingen probleemloos door de douane en deden tax free inkopen: fotorolletjes, whisky, wodka, Jägermeister, Caballero, Drum, van Nelle, Gitanes. Een half uur later dan de geplande vertrektijd gingen we de lucht in. Piet en Jos zaten in het middenvak, Clim zat apart in de rij bij de raampjes. Jos sloeg direct munt uit de business class meevaller: hij ging zich te buiten aan gratis campari, drambuie, calvados en cognac. Piet en Clim hielden zich bescheiden aan hun biertje. Tijdens de vlucht werd de film "Pretty Woman" (met Richard Gere in de hoofdrol) vertoond, een modern Assepoester sprookje over een hoertje dat een rijke zakenman aan de haak slaat. Ondertussen genoten we van de enorme beenruimte. Piet probeerde op gezette tijden slaap in te halen. Verder kregen we tijdens de 8 uur durende vlucht zowel een kleine lunch als een uitgebreid diner aangeboden. Voor ons was het eigenlijk een beetje te veel van het goede. In New York was het 25 graden en de lucht hing vol schaapjeswolken. Het was druk op het vliegveld. De toegang tot het Beloofde Land was van weinig allure; we moes¬ten in lange rijen in een soort loods naar de stipt formalistisch werkende douane schuifelen. De formulierengang (een drietal per persoon) werd efficiënt afgehandeld (zo werd Holland op het formulier vervangen door The Netherlands). Jos werd al gauw afgebekt door een zwarte politieagent. Trouwens, niemand van de "officers" (beambten) hier blonk uit in vriendelijkheid. Het waren stuk voor stuk harde New Yorkers van verschillende etnische afkomst. Bij de bagagetransportband duurde het tergend lang voordat we de tas van Jos konden ontdekken. Toen we eenmaal buiten stonden leek het of de hel was losgebroken. Op ons gemak rookten we een sigaretje om alvast te acclimatiseren aan die haastige herrie. We vermeden de lange rij voor de taxistandplaats en sprongen brutaalweg in een taxi die nog lang niet aan de beurt was. Dit werd door de andere cab drivers bepaald niet in dank afgenomen. Het werd een ritje van een half uur, dwars door de grote wijk Queens. Het was zaterdagmiddag en niet echt druk op de weg. Via een tolbrug belandden we in Noord-Manhattan. We moesten bij de chauffeur, die duidelijk afkomstig was uit het Midden Oosten, $ 40 afrekenen.

74

Ons hotel in NY was niet het beste dat we in Amerika hadden, maar achteraf bezien wel het duurste: $ 130 per persoon! Het was ook al ouder en onze kamer was klein, zeker nu er een extra bed(je) bijgeplaatst was. Dit laatste werd door Piet, de Benjamin van ons gezelschap, geclaimd. In de hal hadden we kennisgemaakt met Reindert D., een blonde Hollandse jongen die namens de reisorganisator ATI gedurende de hele reis als gids bij ons zou blijven. Hij kwam een beetje onzeker over, maar was verder ok. Hij gaf ons de nodige inlichtingen en overhandigde ons de "keycard", een soort creditkaart waarmee je toegang krijgt tot je hotelkamer. Na een korte rust- en verfrissingpauze togen we om zeven uur op pad, New York verkennen. We beperkten ons tot de naaste omgeving van het hotel. Het zonnige weer was uitermate geschikt om te kuieren en rond te gapen. Vijf blokken verder lag het grote Central Park, waar we ontspannen met een "cool beer" de zaterdagavond baseballgame bekeken. De sfeer in het park was "easy going" en relaxed. Vanuit het park, waarin een drietal grote vijvers liggen, hadden we een groots uitzicht op de skyline van Midtown Manhattan. Daarheen richtten we onze volgende schreden. We pauzeerden op de hoek van Park Avenue en Fifth, bij het gouden standbeeld, de paardenkoetsen en het beroemde Plaza hotel. Naast al die taxi's schoof regelmatig een limousine ons voorbij. We liepen Fifth Avenue af, staken de 57th Street (bekend vanwege exquise juweliers en couturiers) over, passeerden Trump Tower en de Saint Patrick's Cathedral en aten een hot dog bij een kraampje naast Rockefeller Centre. Van de welbekende ijsbaan hier had men een duur terras gemaakt. Ook hier weer veel "goud" wat er blonk. We kwamen langs Radio City Music Hall in de buurt van de 50th Street en liepen terug door Eight Avenue omhoog te lopen. Schuin tegenover de fameuze Carnegie Hall, vlakbij ons hotel, stootten we op een Ierse kroeg. Daar werd aandacht geschonken aan het WK Voetbal in Italië. Joey, de kastelein, gaf na iedere drie consumpties een rondje van de zaak weg. We bleven er ondanks de gezelligheid niet al te lang hangen, want het slaaptekort begon zijn tol te eisen. Op onze kamer leerden de gebroeders de Bakker wodka als slaapmutsje te waarderen. Zondag 8 juli 1990

THE BIG APPLE Piet was helemaal ontregeld door een gigantische slaapachterstand waarbij ook nog de jet lag kwam. Om half zes liep hij al door de kamer te drentelen. Jos volgde hem om half zeven. Clim tenslotte zocht om kwart over zeven de badkamer op. We zouden trachten deze volgorde gedurende de hele vakantie te handhaven. We ontbeten met bacon and eggs bij een Italiaans ristorantje iets verderop. De koffie was, zoals gebruikelijk in de States, 's morgens gratis en werd regelmatig door een hulpje bijgeschonken, een service die met name Jos (die het ontbijt vaak oversloeg) zeer op prijs stelde. We hadden nog tijd over voor de bus zou vertrekken, zodat we zelfs nog een ochtendwandelingetje konden maken, en dat op zondagochtend! 75

Om negen uur vertrok de bus voor de excursie. We hadden gezelschap van een groep Fransozen die dezelfde reis als ons hadden geboekt. Onze gids was Marion, een gezette Joodse die zowel vloeiend Nederlands als Frans sprak. Op dit vroege uur leek de wereldstad wel uitgestorven. Ook in het beruchte negergetto Harlem was (nog?) niks loos. We werden er begroet door de straatkunstenaar Franco, een oude neger die puien en rolluiken kleurrijk beschildert om zijn verloederde wijk wat meer fleur te geven. Trouwens, men was Harlem min of meer aan het renoveren. Misschien is het binnenkort wel een onbetaalbare yuppiewijk. Hoe dan ook, we vonden er de schade wel meevallen. Direct onder Harlem, aan de Oostzijde van het Central Park, is de goudkust van Manhattan gesitueerd, de zogenaamde Upper East Side. Hier liggen ook tal van kwaliteitsmusea (o.a. Metropolitan Museum of Art, het Guggenheim Museum enzovoort) en men noemt deze Avenue dan ook Museum Line. De overgang van arm naar rijk, van sloebers naar upper ten, verliep hier bijzonder abrupt, zelfs naar Amerikaanse maatstaven gemeten. De gids wees ons op de dure onderkomens van onder meer Robert Redford, Al Pacino, toonde ons de plek waar John Lennon werd neergeknald en hield ons verder voornamelijk bezig met onzinnige roddelpraatjes over sterren en coryfeeën zoals de huwelijksperikelen van Donald Trump met zijn echtgenote, de voormalige Tsjechische Ivana. We waren daar maar matig in geïnteresseerd. We hadden meer andersoortige informatie verwacht. In zo'n bus is het ook maar behelpen. Je zit helemaal op de bodem van die enorme diepe resp. hoge canyonachtige straten; van de gebouwen en bezienswaardigheden zie je maar een beetje en dan nog alleen als je toevallig aan de juiste kant van de bus zit. Nee, een dergelijke excursie is verre van ideaal om een stad te bezichtigen. Je leert het stratenplan iets beter kennen, dat wel. Na het Centre reden we door Greenwich Village en Soho (hetgeen betekent South of Houston Street, dus geen verwijzing naar de Londonse wijk), waar veel kunstenaars wonen. Deze wijken hadden voor ons een intiem, bijna kleinsteeds karakter. In de straten van Little Italy mochten we er weer eens uit. Als eendjes liepen we gehoorzaam achter de paraplu van Marion aan, langs ristorantes en pizzeria's. Pal ernaast ligt Chinatown, welke wijk we eveneens doorkruisten. Bij het instappen ontvingen we van Marion een Chinees gelukskoekje. Inmiddels waren we in de meest zuidelijke punt van Manhattan doorgedrongen; hier klopt het financiële hart van, zeg maar, de hele wereld. Reusachtige bank- , kantoor- en beursgebouwen (de laatste in Wall Street) geven het zonlicht nauwelijks kans de straat te bereiken. In deze sectie ligt ook het stadhuis en de tweelingtorens van het World Trade Centre dat het Empire State Building in hoogte overvleugelt. In het Battery Park mochten we voor de derde en laatste keer onze benen strekken. Hier komen de Hudson en de East River samen en heb je een onbelemmerd uitzicht op, van links naar rechts, Governor's Island, Verrazano Bridge, Staten Island, Statue of Liberty (Vrijheidsbeeld), Ellis Island (het eiland waar zo'n 20 miljoen immigranten Amerika binnenkwamen) en 76

Hoboken (deel van New Jersey). Langs de East River reden we noordwaarts. Met stil ontzag zagen we de indruk-wekkende Brooklyn Bridge liggen. Via Lower East Side (vroeger een harde Ierse arbeidersbuurt), Alfabet City (hoogste criminaliteitscijfers van de stad, met name door overmatig druggebruik en handel) en het gebouw van de Verenigde Naties. Op het einde van de excursie gaven we de gids een min of meer verplichte fooi. Clim wisselde geld in de foyer. We rustten een uurtje uit. Om 14.00 uur begon ons middagprogramma. Allereerst aten we een kleinigheid bij de fast food zaak Roy Rogers en leerden we horse radish kennen, de Amerikaanse versie van meerrettich. Vanwege het zonnige weer besloten we ons enige tijd te verpozen in het Central Park. Prachtige sfeer hing daar! Volle zonne- en speelweiden, picknickende families, tientallen fietsers en joggers in de meest vreemdsoortige uitdossing, rolschaatsers en rollerskeeters met een walkman, dans en muziek. Zwart, bruin en blank speelden broederlijk vereend baseball. Illegaal met cold beer ventende sjacheraars gaven een extra cachet aan al die bruisende en toch rustgevende activiteiten. EMPIRE STATE BUILDING Icoon van de architectonische en bouwkundige verworvenheden van de 20e eeuw "Dit ranke gebouw met zijn heldere lijnen werd net als het Parthenon uit eerzucht gebouwd." Vincent Scully, architectuurhistoricus en -criticus Het Empire State Building, dat meer dan veertig jaar lang het hoogste gebouw ter wereld was, wordt door vrijwel alle Amerikanen gekoesterd. Architectenbureau Shreve, Lamb en Harmon ontwierp het bouwwerk in slechts twee weken. In New York was destijds een strijd gaande om de titel 'hoogste gebouw ter wereld'. Aanvankelijk had het Chrysler Building de eer, maar na zijn voltooiing was het Empire State Building titelhouder. In 1972 werd het verslagen door de noordelijke toren van het World Trade Center. Na 11 september 2001 was het 102 verdiepingen tellende Empire State Building opnieuw het hoogste bouwwerk in New York. Ten tijde van de opening op 1 mei 1931 woedde de grote depressie, waardoor de meeste kantoorruimten onverhuurd bleven - was resulteerde in de bijnaam 'The Empty State Building'. De bouwkosten waren zo hoog dat het gebouw pas na twintig jaar rendabel was, hoewel het uitkijkplatform op de 86e verdieping meteen een toeristische trekpleister was en in eerste instantie meer inkomsten genereerde dan de verhuur van de kantoren. De elegante en karakteristieke art-deco spits was bedoeld als aanlegplaats voor zeppelins. Vanaf de bovenste verdieping zou een lift de passagiers naar de 86e verdieping brengen, waar ze vervolgens zouden kunnen inchecken. Dat idee bleek onwerkbaar, waarna de spits een zendmast werd waarvan het merendeel van de televisie- en radiostations in de stad gebruik maakt.

77

Nog steeds is het Empire State Building een van de bekendste en meest beeldbepalende gebouwen van de VS en een toonbeeld van de art-deco architectuur. 's Avonds wordt het bovenste deel belicht met gekleurde schijnwerpers (de kleuren worden aangepast aan het jaargetijde en specifieke evenementen). Hierdoor is het gebouw in het donker even indrukwekkend als overdag. Na anderhalf uur van genoeglijke observaties stapten we in een taxi en lieten we ons naar het Empire State Building brengen. Het uitzicht was imposant, hoewel het nog behoorlijk heiig was. Een levensechte King Kong gaf ook acte de présence op het observatieterras. Het gebouw verwerkt 2 miljoen bezoekers per jaar. De enorme hal en de tientallen liften glinsteren van het koper en het marmer waarmee ze zijn uitgevoerd. In de kelder van het gebouw bezochten we een tentoonstelling van Guiness World of Records, die iets tegenviel, zeker de hoge entreeprijs in aanmerking genomen. Met de taxi weer terug naar het hotel. Op de korte afstand is taxi gebruiken in NY niet duurder dan bijv. de metro. 's Avonds liepen we te voet Broadway af. Even voor Times Square namen we iets te eten in een Pizza Hut. Het wereldberoemde Times Square viel wat tegen, het is op zijn retour hoewel de lichtkrant en de neonreclames nog volop aanwezig zijn. Opvallend in deze buurt waren de samenscholingen rond zwarte predikers. Op de achtergrond stonden busjes vol politieagenten klaar om bij eventuele ongeregeldheden in te grijpen. Volgens de statistieken gebeuren in deze buurt de meest waanzinnige en weerzinwekkende dingen. Op en onder het plein, in de underground, kunnen de meeste handelingen het daglicht niet velen. Niet voor niets bleek de hier samengetrokken politiemacht zwaar bewapend. Een steenworp verderop ligt de Tweeënveertigste Straat, Fortysecond Street, die het Sodom en Gomorra van New York wordt genoemd. Beide zijden van de straat zijn bezaaid met seks tenten, pornotheaters en erotische boekwinkels. De beschikbare hoeren zitten en liggen binnen en zijn bereid tot de meest bizarre vormen van seksuele beleving, als je er maar fors voor betaalt. In deze contreien is de macht van King Buck, Koning Dollar, overal bespeurbaar. Luguber is het er ook, niets voor ons plattelandsjongens die hun geld in hun sokken hebben verstopt. Op straat werd je regelmatig door sjofele figuren, vaak verslaafden, aangesproken, steevast bedelend om geld."Can you spare me a dime, brother?" was de meest gangbare formulering. Meestal gaven we geen sjoege en liepen we stug door, soms voegden we hen toe: "Go to hell!". Het zal niemand verwonderen dat we er slechts een kwartiertje verbleven. Eigenlijk wilde Jos nog even blijven omdat hij zich met eigen ogen wilde overtuigen van hetgeen Joost Zwagerman schreef over de zgn. "vinger voor een piek"-sessies, maar het lukte Clim en Piet om hem voor uitspattingen te behoeden. We sloten de avond gezellig af in de Ierse pub van Joey. Daar vernamen we ook dat WestDuitsland wereldkampioen voetbal was geworden door Argentinië in de finale met 1-0 te verslaan. We dronken er gewoon bier voor een prijs van ongeveer f 2,50. Piet had zoals zo vaak de meeste dorst, op de voet gevolgd door Clim. Jos hield zich min of meer afzijdig vanwege opkomende buikklachten. Rond half elf zaten we weer op onze hotelkamer met de 78

whisky, de wodka en de Jägermeister op schoot. De volgende dag vroeg zouden we The Big Apple verlaten. Fast food ketens in de Verenigde Staten: Long John Silver, Mac Donald's, Hardee's, Jack in the Box, Roy Rogers, Burger King, Kentucky Fried Chicken, Pizza Hut, Pizzaland, Wendy's, Howard Johnsons, Arby's, Sizzler, Farm Basket Maandag 9 juli 1990

NEW YORK - PHILADELPHIA - WASHINGTON D. C. Het is miezerig weer 's morgens. Op straat is het verkeer wat intensiever dan gedurende het weekeinde. Voor we vertrekken gooit Jos een aantal ansichtkaarten op de bus. We maken kennis met de donkere chauffeur die ons door Amerika zal leiden. Zijn naam is Clyde en hij komt uit Springfield, Massachusetts. Natuurlijk is ook de vaste gids Reindert van de partij, alsmede 35 andere passagiers. Ons trio neemt onmiddellijk de achterste plaatsen, die naast het toilet (waarvan afgeraden wordt er gebruik van te maken in verband met overlast) liggen. We hebben alle drie een eigen bank met twee zitplaatsen. Naast Clim wordt tot zijn verdriet een koelbox met drank geplaatst, waanui de reizigers tegen betaling van 75 cents tot één dollar naar eigen believen kunnen putten. De bus is niet vol, er zijn nog meer open plaatsen. Er wordt een roulatiesysteem ingevoerd, zodat alle deelnemers regelmatig van goede zitplaatsen (met name die vóór in de bus) verzekerd zijn. We zijn geenszins van plan daar aan mee te doen. We zien dat gezoek en al die ongetwijfeld optredende misverstanden bij voorbaat al niet zitten. Het gezelschap bestaat uit drie nationaliteiten; er zijn iets meer Nederlanders dan Belgen, terwijl de Australiërs met hun zevenen in de minderheid zijn. Reindert bedient zich bij uitleg en commentaar steevast van twee talen. Zijn Engels klinkt onvervalst Amerikaans. Hij heeft in Nederland de HEAO afgesloten. Hoe hij in de States verzeild is geraakt komen we niet te weten, evenmin komen we er achter hoe hij zijn linkerbeen heeft verloren (hij loopt, met verbazend gemak trouwens, op een kunstbeen). We vertrekken later dan 08.00 uur, de officiële vertrektijd. Een van onze medereizigers heeft de vorige dag zijn fototoestel verloren (in een taxi laten liggen), waarop hij een nieuw toestel heeft gekocht. Dat nieuwe toestel was echter niet in orde, zodat we nog eerst langs de betreffende fotowinkel moesten om hem de gelegenheid te geven het toestel om te ruilen. Een uur later lieten we New York achter ons liggen, via de Lincoln tunnel kwamen we op het grondgebied van de geïndustrialiseerde staat New Jersey met de grote stad Newark in de nabijheid. Het landschap was eentonig en lag bezaaid met turnpikes, interstates, highways of hoe die grotere doorgangswegen hier dan ook mogen heten. Na verloop van tijd zagen we de miljoenenstad Baltimore aan onze rechterkant opdoemen, maar daar hadden we niets te zoeken. Een andere miljoenenstad, Philadelphia, stond wel op het programma. Even na twaalven kwamen we daar aan. We kregen de beschikking over twee uur tijd om de oude, historische kern van deze ooit belangrijke stad te verkennen.

79

PHILADELPHIA De temperatuur is behoorlijk gestegen, het loopt tegen de 35° C. Glurend door een raam zien we de Liberty Bell hangen. We bezoeken de Independance Hall, kopen ansichtkaarten, wandelen door het park en bekijken nog enkele andere historische gebouwen voordat we in the Bourse, een volledig tot winkelcentrum verbouwd beursgebouw, lunchen. Clim en Jos proberen het plaatselijke gerecht "cheese steak", terwijl Piet het bij meer bekende etenswaar houdt. We voeren een gesprek met een oudere vrouw, met voorouders uit Litouwen. Zij is van mening dat Philly zowel economisch als sociaal achteruit holt sinds de benoeming van een zwarte burgemeester. Ons was overigens al opgevallen dat alle gemeentediensten (plantsoenenonderhoud, baliemedewerkers, etc.) voornamelijk in handen van zwarten waren. MEER INFO PHILADELPHIA Het charmante Philadelphia is misschien wel de meest Europese stad van Amerika. Je kunt je in semi-antieke trolleys laten rondrijden langs boulevards, pleinen, parkjes en fontei¬nen die vaag doen denken aan Parijs. Of in koetsjes langs de belommerde lanen van Society Hill, waar de chique rijtjeshui-zen met portieken weggeplukt lijken uit de betere wijken van Londen. Met als toeristisch hoogtepunt een wandeling over de kinderkopjes van Elfreth's Alley, een overblijfsel van Hollandse kolonistenhuisjes uit de 17e eeuw. Philadelphia (Grieks voor City of Brotherly Love) werd in 1682 officieel gesticht door de Engelse quaker William Penn. Een eeuw later stond hier de wieg van de United States. Een bronzen beeldengroep laat zien hoe op 4 juli 1776 onder aanvoering van Thomas Jefferson de onafhankelijkheidsverklaring werd getekend in Independance Hall. Het monument maakt deel uit van' Independence National Historical Park'. Op deze meest geschiedkundige vierkante mijl van Amerika wordt ook de Liberty Bell bewaard - inderdaad, met barst. Philly is trots op haar geschiedenis. Zo trots dat in het hoogseizoen een kleine honderd acteurs door de stad zwerven en in historische kostuums het verleden tot leven brengen. Zo kun je plotseling ereburger Benjamin Franklin op straat tegenkomen en, wie weet, met hem dineren in de nagebouwde 18e-eeuwse Hollandse City Tavern. In cultuur gedrenkte Europeanen vinden dat theatrale gedoe wat gênant, maar de Amerikanen zelf zijn er dol op. De Tippler's Tour langs het voormalige publeven, met Ruthie Fletcher met haar prachtige rondborstige Schotse accent als gids, is zelfs voor haters van dit openluchtmuseum een aangename tijdpassering. Van uptown naar underground Los van de historische wapenfeiten beginnen steeds meer toeristen van 'oversea' Philadelphia te ontdekken voor een stedentrip of stop over naar verdere bestemmingen. Deze tweede stad van de Amerikaanse oostkust met een 6,5 miljoen inwoners tellende agglomeratie heeft veel te bieden. Het stadshart is aangenaam compact, het winkelaanbod verrassend groot. Met de lage dollarstand is shoppen in Amerika sowieso onweerstaanbaar. 80

De belangrijkste winkelstraten zijn Chestnut en Walnut Street met een uitloop naar Rittenhouse Square. Hier vind je modehuizen en designerstores als Rodier, Ann Taylor, Ralph Lauren, Jones New York en meer betaalbare labels als The Gap en Banana Republic. Met enig zoeken komen ook items van Chloe, Miu Miu, Issey Miyake en zelfs Dries van Noten uit de rekken. Extra aantrekkelijk omdat kleding en schoenen in Pennsylvania taxfree zijn. Indoor shoppen kan in The Gallery, Amerika's grootste uptown winkelpassage. Hetzelfde geldt voor het elegante Bellevue, ooit een grand hotel, nu gevuld met winkels als Polo Ralph Lauren, Nicole Miller en een exclusieve juwelier als Tiffany & Co. Een paar blokken verder ligt Jeweler's Row. In dit oudste diamantdistrict van Amerika wedijveren maar liefst 300 juweliers. Uitgekeken op glamour & glitter? Dan op naar South Street voor de meer hippe winkeltjes en trendy boetiekjes. Iets noordelijker loopt Pine Street, een eldorado voor liefhebbers van antieke meubels, (glas)kunst en vintage kleding. Vaak schilderachtig gehuisvest in oude werkplaatsen, warehouses en kleine fabriekjes met bovenverdiepingen als peperdure lofts. Nog verder naar het noorden langs de Delaware River ligt het Old City Cultural District. Hier vind je kleine theatertjes en inmiddels meer dan veertig kunstgaleries waaronder ambachtelijke workshops en designershowrooms. In Washington worden we ondergebracht in het Sheraton Hotel, enkele kilome¬ters uit het centrum gelegen, maar wel vlakbij de aansluitende ondergrondse. Het is een echte joekel van een hotel, met bijna 2.000 kamers. Via een zijingang bereiken we onze kamers. Ook hier ontvangen we een keycard voor de kamer. We verspillen niet veel tijd en we zitten dan ook al gauw in de metro richting centrum. De metro ziet er clean en verzorgd uit, maar er hapert met name iets aan de verlichting. We zien veel zwarten om ons heen; geen wonder, want Washington's bevolking bestaat voor 70% uit Afro Amerikanen. Men hoeft zich dus niet te verbazen dat ook in de hoofdstad van de USA een zwarte burgemeester de scepter zwaait. Marion Barry, zo heet ie, is echter niet zo zuiver op de graat, want onlangs heeft de FBI hem op een hotelkamer ingerekend op beschuldiging van cocaïnegebruik. Alles is mogelijk hier .... Men noemt het niet voor niets het land van de onbegrensde mogelijkheden. In de buurt van het FBI-headquarters (ook wel genoemd Edgar J. Hoover-building) komen we uit. Te voet lopen we naar the Mall, eigenlijk een langgerekte grasvlakte waaraan en waarlangs de belangrijkste regeringsgebouwen van het land gelegen zijn. A1 slenterend bereiken we Capitol Hill. Desgevraagd komt Clim van een police officer te weten dat het Capitool (het Amerikaanse parlement) nog open is voor bezichtiging. We bedenken ons geen moment en struinen naar binnen. Het ziet er allemaal goed uit, verzorgd en bijgehouden. Je kunt bijna overal in en aan, ongelofelijk. Dit hoort bij het Amerikaanse idee van democratie. Met name Clim voelt zich in zijn element, want hij is erg goed op de hoogte van (de geschiedenis van) het Amerikaanse regeringssysteem.

81

Met behulp van de plattegrond, door het hotel verstrekt, zoeken we het dichtst¬bijzijnde metrostation. Piet reist voor het eerst met dit vervoermiddel en hij krijgt als taak opgedragen ons naar het hotel terug te leiden. Het lukt hem, zij het met vallen en opstaan. Hij komt er ook achter dat je op roltrappen niet alleen kunt staan, maar ook lopen; dat gaat een heel stuk sneller. Bij Woodley Park Zoo (het metrostation dat Piet nooit meer zal vergeten) stappen we uit. Clim en Jos verkiezen burrito's te eten in een Mexicaans restaurant. Piet vertrouwt dat Mexicaanse eten niet en gaat bij Hardee's een hamburger scoren. We treffen elkaar weer op het terras bij Murphies, een Ierse pub. Binnen heerst gezelligheid en wordt levende muziek ten gehore gebracht. Op aandringen van Piet ("Dat durf jij niet!") vraagt Clim enkele verzoeknummers van The Dubliners aan bij de muzikant. Als we vertrekken blijkt de rekening behoorlijk gepeperd te zijn. Jos voelt zich ook nu weer enigszins verongelijkt omdat hij volledig moet meebetalen terwijl hij beduidend minder heeft gezopen. Piet daarentegen heeft op het terras een voorsprong opgebouwd waarvoor hij niet extra wordt aangeslagen. We houden het christelijk. Om half elf zitten we op onze kamer, per slot van rekening moeten we bijna elke dag om 06.00 uur op. Rond middernacht liggen we alle drie onder zeil. We snurken allen op gezette tijden, afhankelijk van de mate van drankinname. Volgens de andere twee spant Jos de kroon, maar bewijzen kunnen ze dergelijke subjectieve indrukken natuurlijk niet. Bovendien drinkt Jos beduidend minder dan zijn dorslustige reisgenoten. Dinsdag 10 juli 1990

WASHINGTON D.C., CAPITOL OF THE USA Jos was als eerste op en ging in zijn eentje koffie drinken in de enorme lounge. Overal liepen priesters en predikanten rond, vooral de lang bebaarde, in het zwart geklede "papas" van de Grieks-orthodoxe kerk vielen erg op. Het was ook hun congres, de anderen waren waarnemer namens hun eigen kerken. De excursie/citytour vond plaats met onze eigen Peter Pan bus. De gids heette Els, was Nederlandse (waarschijnlijk een diplomatenvrouw die zich stierlijk verveelde) en sprak afgrijselijk Engels. Zelfs de uitspraak van Jos was beter dan die van haar. Allereerst bezochten we de nationale begraafplaats Arlington waar bijna alle belangrijke Amerikanen en militairen liggen begraven. Een oude zwarte ijzervreter, waarschijnlijk ooit drill sergeant geweest, commandeerde ons als waren we rekruten. Nederlanders kunnen daar niet zo goed tegen, we staken daarom al direct onze stekels op. We bekeken het graf van John F. Kennedy en slenterden nog wat doelloos rond. Ons volgende doel was het Lincoln Memorial. Piet had geen zin om de trappen op te lopen en bleef bij drankstalletjes en souvenirkraampjes rondhangen. De in klassiek Griekse stijl uitgevoerde gedenkhal ziet er precies zo uit als op de ansichtkaarten. Ze ligt aan de voet van de Reflecting Pool, een spiegelvijver, aan de uiterste westzijde van the Mall. In de verte, aan de oostzijde, kon je enkele kilometers verderop wazig het Capitool zien liggen. Er vlakbij lag de beeldengroep de Three Servicemen en de Vietnam War Memorial, een granieten muur waarop alle namen (circa 57.000) van de slachtoffers uit die zinloze oorlog staan gegraveerd. Hier en daar werd door nabestaanden 82

een traantje weggepinkt. Er hing een serene rust op deze plek, ook wij voelden ons enigszins geroerd. Het Witte Huis was de volgende bezienswaardigheid op onze route. Eigenlijk vonden we er niet veel aan. We bezichtigden zowel de voorkant als de achterkant, die trouwens net gerenoveerd werd. Zoals altijd waren er ook op dat moment kleine protestmanifestaties om de aandacht van de president te trekken. Als laatste werd het Capitool bezocht, maar aangezien we dat de vorige avond al hadden bezichtigd, gingen we onze eigen weg naar de Madison Bibliotheek. Die was niet toegankelijk zodat we besloten er 's avonds terug te keren. De meesten van onze reisgroep lieten zich bij de grote musea aan de Mall afzetten; wijzelf gingen met de bus terug naar het hotel. Bij een wasserette gaven we ons vuil wasgoed af. Tot onze verbazing kregen we sokken en ondergoed retour, dat werd geweigerd. We snapten er niets van. Onder leiding van Piet ‘de metrokenner’ keerden we terug naar de Mall, waar we direct het grote Air and Space Museum ingingen. Het museum, onderdeel van het bekende Smithsonian Institute, wordt alom geprezen als het meest interessante van Washington, en terecht vonden we. Het schijnt het drukst bezochte museum ter wereld te zijn. We dwaalden er uren in rond. We waren erg onder de indruk van het geëxposeerde. Jos trok in zijn eentje rond, terwijl Piet en Clim bij elkaar bleven': Het laatste uur bezocht Piet een IMAX - voorstelling over ruimtevaart. Geheel beduusd kwam hij als laatste het museum uit, na de officiële sluitingstijd half zes. Jos en Clim waren al ongerust geworden. Het liep tegen de zevenendertig graden die dag, de kleren plakten aan ons lijf. Op weg naar de Library of Congress (de meest uitgebreide bibliotheek ter wereld) wipten we nog even de Botanische Tuin met zijn Atrium binnen. In de leeszaal van de bibliotheek heerste een oorverdovende stilte. Blijkbaar werkte dat op Piet zijn zenuwen, want hij liet onverhoeds een scheet die klonk als een pistoolschot en die de stilte wreed verscheurde. De in hun concentratie gestoorde wetenschappers en studenten keken allen geprikkeld op. Ja, Piet liet die blode Amerikanen wel eens een poepie ruiken. Helaas was het grootste gedeelte van het gebouw in restauratie; alleen een kleine expositie over het Amerikaanse perswezen was open. Clim was weer eens degene die hierin de meeste belangstelling toonde. Die avond hielden we ons op in de "Tucson Cantina". Clim voerde gesprekken met een aangeschoten jonge huisvrouw en een vakbondsleider uit Albany (NY), Jos schreef een vijftiental prentbriefkaarten naar NL, Piet dronk. Tenslotte ontwikkelden we gezamenlijk een rebus die bestemd was voor onze eigen cantina in Roermond City, café de Post. Om twaalf uur lagen we te pitten.

83

MEER INFO WASHINGTON Het Witte Huis Symbool van de Amerikaanse macht. Het Witte Huis behoeft nauwelijks introductie. In alle uithoeken van de wereld kent men de woon- en werkruimte van de Amerikaanse president. In 1792 werd voor het ontwerp ervan een wedstrijd uitgeschreven. Toenmalig president George Washington (1732-1799) wees de winnaar aan: de Ier James Hoban. Hoban baseerde zijn ontwerp op het Leinster House in Dublin, waar nu het Ierse parlement zetelt, maar vergrootte het op verzoek van Washington. De bouw begon in 1792 en tegen 1800 was het Witte Huis bewoonbaar, hoewel het nog niet helemaal of was. John Adams was de eerste president die het gebouw bewoonde. Tijdens zijn ambtsperiode, maar ook onder president Thomas Jefferson, werden door architect Benjamin Henry Latrobe twee kleine vleugels aangebouwd om de stallen en dienstruimten te huisvesten. Tijdens de oorlog van 1812 staken de Britten het huis in brand. Na de oorlog werden Latrobe en Hoban betrokken bij de herbouw. Opvallend zijn vooral Hobans in 1824 en 1829 gebouwde portici aan de noord- en zuidkant. In de daarop volgende jaren werd het Witte Huis uitgebreid en veranderd maar helaas ook slecht onderhouden, waardoor het gaandeweg in verval raakte. Het grootste restauratieproject vond plaats onder Jacqueline Kennedy, de echtgenote van president John F. Kennedy, die het huis van weelderige Franse elementen voorzag en het nieuwe presidentiële allure gaf. Nu draagt een comité in nauwe samenwerking met de first lady zorg voor het onderhoud en de bescherming van het oorspronkelijke aanzien. Het Witte Huis is in feite het beeldmerk van de VS; geen gebouw in het land werd en wordt zo vaak gefotografeerd. In het Oval Office zijn talloze politieke besluiten genomen die hun stempel op de geschiedenis hebben gedrukt. Capitool Gewaagd architectonisch experiment dat het symbool werd van de Amerikaanse overheid. "Het hebben van een grote krijgsmacht staat haaks op het karakter van dit land." Thomas Jefferson, voormalig president Midden in Washington ligt een heuvel die zich oostwaarts uitstrekt: Capitol Hill. Op de top daarvan staat het Capitool, dat cultureel en historisch gezien waarschijnlijk het belangrijkste gebouw in de VS is. Sinds 1800 is het de zetel van het Amerikaanse Congres. Thomas Jefferson was in 1801 de eerste president die er werd beëdigd. Pierre I'Enfant, een architect en planoloog van Franse origine, koos de locatie (destijds Jenkins Hill geheten) en omschreef deze als "een voetstuk dat wacht op zijn beeld". De 84

ontwerpwedstrijd voor het gebouw vond plaats in 1792. William Thornton kwam, met een op het Parijse Louvre gebaseerd ontwerp, uiteindelijk als winnaar uit de bus. Het Capitool werd in de loop der tijd uitgebreid en verbouwd en is nu een mengeling van werk van verschillende architecten. Niettemin beantwoordt het nog steeds aan het oorspronkelijke plan van Thornton: een kubusvormig centraal gebouw met een koepel en aan weerszijden twee vleugels. Een van de meest in het oog springende elementen van het complex is de gietijzeren koepel, een ontwerp van Thomas U. Walter, die ook verantwoordelijk was voor de uitbreiding van de vleugels. De noordvleugel huisvest de Senaat; in de zuidvleugel is het Huis van Afgevaardigden ondergebracht. In de 20e eeuw werd de oostelijke gevel aangepast om het gebouw beter in proportie to brengen. De zuivere en evenwichtige neoclassicistische schoonheid verraden de Londense St Paul's Cathedral en de Sint-Pieter in Rome als inspiratiebronnen. Het gebouw is omgeven door het National Mall, een door de landschapsarchitect Frederick Law Olmsted ontworpen park. Het complex is zowel een icoon van de Amerikaanse macht en prestige als een toonbeeld van esthetiek. Washington Monument Een van 's werelds grootste vrijstaande constructies. Het Washington Monument staat aan de westelijke rand van het National Mall in Washington. In dit prachtige park midden in de stad bevinden zich ook het Capitool, verscheidene monumenten en belangrijke musea. Het imposante witte Washington Memorial heeft de vorm van een Egyptische obelisk en staat aan het uiteinde van een ovale vijver; recht tegenover het Lincoln Memorial. George Washington was de eerste president van de VS en een man met een sterke ruggengraat. Hij bevrijdde zijn land van de Britse overheersers en werd ook om andere daden alom bewonderd. Het Washington Memorial is dan ook een herinnering en vooral een eerbetoon aan een van de grondleggers en grote leiders van de VS. In 1833 richtten John Marshall en voormalig president James Madison de Washington National Monument Society op. Driejaar later werd er een ontwerpwedstrijd voor het monument gehouden. Winnaar was Robert Mills met zijn gedetailleerde plan voor een Dorische zuilengalerij met daarop een obelisk en een ruiterbeeld van Washington. Het elegante en indrukwekkende monument dat er nu staat, lijkt echter in niets op het aanvankelijke ontwerp. Het was te duur en men begon alleen met de obelisk. De bouw liep vertraging op door de burgeroorlog en geldgebrek. Het monument werd pas dertig jaar na de dood van Mills voltooid.

85

Het huidige gedenkteken is een eenvoudige obelisk. De andere elementen ontbreken, en dat maakt het monument juist des te mooier. Met zijn 169 meter is de obelisk het hoogste gebouw in Washington. Bezoekers kunnen met de lift of trap naar boven, waar ze op het uitkijkplatform kunnen genieten van een prachtig uitzicht over de stad. "Mijn voornaamste wens is deze kwelgeest der mensheid, oorlog, te zien verdwijnen." George Washington, voormalig president VS Lincoln Memorial Vorstelijk neoclassicistisch monument voor een van de grootste Amerikaanse presidenten. "Vergeet nooit dat je eigen wil om te slagen belangrijker is dan al het andere." Abraham Lincoln, voormalig president VS Midden in Washington ligt een groot park, de National Mall, en aan de westelijke rand daarvan staat het Lincoln Memorial. Vanaf de trappen van het monument hebt u een mooi uitzicht op de vijver, de obelisk van het Washington Memorial, het National World War II Monument en in de verte het Capitool. Het was het laatste project van de productieve architect Henry Bacon, die het modelleerde naar de tempels van het oude Griekenland. De glanzende witte constructie is 30 meter lang, 36 meter breed en 30 meter hoog. Ze bestaat uit een centrale ruimte met twee kleinere aangrenzende ruimten, die zijn omgeven door 36 grote gecanneleerde Dorische zuilen (bij de ingang achter de zuilengalerij staan nog twee zuilen). De prachtige pilaren staan symbool voor de 36 Staten die destijds de Union vormden. In de centrale ruimte staat het monumentale beeld van Lincoln, dat onder supervisie van Daniel Chester French in een tijdsbestek van vier jaar werd gemaakt. De sculptuur van marmer uit Georgia tuurt over het water naar het Capitool. Het gebouw zelf is opgetrokken uit kalksteen uit Indiana en marmer uit Colorado. In de twee kleinere ruimten zijn de Gettysburry Address en Lincolns tweede inauguratierede in de muur gegraveerd. Daarboven bevinden zich twee grote muurschilderingen van de France kunstenaar Jules Guerin, Reunion en Emancipation. Bij het Lincoln Memorial vinden veel openbare bijeenkomsten en demonstraties plaats. De bekendste daarvan is de 'I have a dream'-toespraak van Martin Luther King in 1963. Het gedenkteken staat symbool voor democratie en de eerste stappen op weg naar vrijheid. Het Lincoln Memorial laat vrijwel niemand onberoerd en is een van de belangrijkste Amerikaanse monumenten.

86

Library of Congress Nationale bibliotheek en een van 's werelds grootste en belangrijkste bibliotheken De Library of Congres is vooral bijzonder vanwege de veelzijdigheid van haar collectie, die voornamelijk te danken is aan Thomas Jefferson. De bibliotheek werd opgericht in 1800, nadat de president een besluit had aangenomen om de overheidszetel te verhuizen van Philadelphia naar Washington. Exclusief voor het Congres kwam er een bibliotheek met naslagwerken (waarbij voor 5.000 dollar aan boeken werd aangekocht). De bibliotheek was ondergebracht in het Capitool tot augustus 1814, toen het gebouw werd verwoest door binnenvallende Britse troepen. Thomas Jefferson schonk na zijn presidentschap zijn grote persoonlijk boekencollectie aan de staatsbibliotheek. De verscheidenheid van de geschonken collectie - die zowel literaire als filosofische en wetenschappelijke werken omvatte - zette de toon voor het aankoopbeleid nadien. Ook Ainsworth Rand Spofford, bibliothecaris van het Congres van 1864 tot 1897, speelde een grote rol in de opbouw van de collectie. Hij introduceerde in 1870 het auteursrecht, waarna van alle verschenen boeken twee exemplaren naar de bibliotheek moesten worden gestuurd. Hierdoor nam de collectie zowel in omvang als in diversiteit snel toe. Uiteindelijk was zelfs een nieuw gebouw nodig. In 1886 werd de vergunning voor de bouw van een nieuwe bibliotheek verleend. Er verrees een Italiaans-renaissancistisch gebouw, dat een van de duurste en meest exclusieve van die tijd was. In 1897 opende de bibliotheek haar deuren en werd in korte tijd een bekend en alom geliefd nationaal monument. De Library of Congres bestaat nu uit drie gebouwen: het oorspronkelijke Thomas Jefferson Building, het John Adams Building uit 1938 en het in 1981 geopende hoofdgebouw, het James Madison Memorial Building. Arlington National Cemetery (Arlington) Nationale begraafplaats ter ere van de gevallenen. Het Arlingtonhuis, dat onderdeel is van Arlington National Cemetery, staat boven op een groene heuvel en kijkt uit over de rivier de Potomac. Vanaf het gebouw strekken zich eindeloze rijen keurig geordende glanzende witte grafstenen uit. Het terrein, dat 445 ha beslaat, kent een turbulent verleden, wat sterk contrasteert met de rust en spiritualiteit die er nu heersen. Het paleisachtige huis werd gebouw als monument voor George Washington door diens geadopteerde kleinzoon George Washington Parke Custis. Daarna kwam de woning in handers van Custis' dochter Mary en haar man Robert E. Lee, die later een belangrijke geconfedereerde generaal werd. In 1861, aan het begin van de burgeroorlog, 87

ontvluchtten ze het huis; Lee had de geconfedereerden trouw gezworen en vreesde voor de veiligheid van zijn echtgenote. Kort daarna wisten de unionisten beslag op het pand te leggen. In 1864 wees brigadegeneraal Montgomery C. Meigs het terrein om het huis aan als oorlogsbegraafplaats, wat discussie opriep vanwege de associatie met Lee. In 1865, aan het eind van de oorlog, waren er meer dan 5.000 (veelal niet geïdentificeerde) doden begraven de Afro-Amerikanen apart van de geconfedereerden. Tegen de 20e eeuw was de strijd tussen Noord en Zuid grotendeels voorbij. In 1915 werd het Arlington Memorial Amphitheater gebouwd als plaats voor uitvaartdiensten en ceremonies. In 1932 werd het Graf voor de Onbekende Soldaat ingewijd. Arlington kent een lange traditie in het oprichten van monumenten. Vruchten van die traditie zijn ook het US Marine Corps Memorial -dat is gebaseerd op een bekende foto waarop Amerikaanse soldaten hun vlag overeind zetten op Iwo Jima - en het recentelijk verrezen Pentagon Memorial - dat een eerbetoon is aan de 184 militairen die omkwamen bij de terroristische aanslagen van 11 september 2001. Woensdag 11 juli 1990

AMISH COUNTRY / DUTCH PENNSYLVANIA In alle vroegte, vóór zeven uur, stonden onze tassen en koffers al op de gang. Ze werden dan door Clyde, onze chauffeur, en het hotelpersoneel naar de bus gebracht. Voor we vertrokken haalden we bij de wasserette ons wasgoed op. De rekening viel nogal hoog uit. Even na ons vertrek sloeg het weer om. Het begon te motregenen en voor de rest van de dag bleef het bewolkt en mistig. Toen we rond tien uur in Gettysburg, een beroemd slagveld uit de Amerikaanse Burgeroorlog, aankwamen, regende het werkelijk pijpenstelen. Vanuit de bus bekeken we nog enkele markante landschapspunten van het slagveld, soms mochten we uit de bus, maar het had allemaal weinig zin zo. Verspreid over het gehele terrein van zo'n 20 km² lagen monumenten en had men gedenktekens, bijv. zuilen, opgesteld. Het zei Piet en Jos weinig, maar Clim zat op het puntje van zijn stoel. Slagveld van Gettysburg Bloedigste toneel van de burgeroorlog. Achter de schoonheid van het gebied rond de stad Gettysburg gaat een gruwelijk verleden schuil. Hier vond in 1863 de Slag bij Gettysburg plaats, waarbij duizenden soldaten en hun paarden omkwamen. Het was een strijd die in het aantal omgekomen mensen en dieren zijn gelijke niet kende en een omslag in de oorlog betekende. De geconfedereerden zouden hun nederlaag hier nooit te boven komen, en hoewel de oorlog nog twee jaar duurde, keerde de slag het tij. Gettysburg was centraal gelegen tussen enkele andere belangrijke steden in Pennsylvania en Maryland en werd dientengevolge een militair brandpunt. De stad, de uitgestrekte heuvels 88

en het omringende open landschap werden het toneel van een felle strijd. Ten zuiden van de stad ligt Cemetery Hill, die eerst een burgerbegraafplaats was maar na de slag een militair karakter kreeg en een eerbetoon werd aan Abraham Lincoln. De unionisten gebruikten de heuvel in het met zwerfkeien bezaaide landschap als belangrijke verdedigingslinie. Na de slag kocht David McConaughy, een plaatselijke advocaat, 243 ha land om het als monument te behouden. In 1864 werd de Gettysburg Battlefield Memorial Association opgericht. Deze probeert sindsdien te voorkomen dat de stedelijke ontwikkeling schade toebrengt aan het terrein dat zo'n belangrijke rol speelde in de Amerikaanse geschiedenis. Een uur nadat we het triest ogende Harrisburg (hoofdstad van Pennsylvania), barstend van de zieltogende zware industrie, gepasseerd waren hielden we een lunchpauze in een groot wegrestaurant. Hier lopen de locals, de bekende Mennonieten, nog los rond of rijden met wapperende baarden en opwaaiende folkloristische rokken rond in hun paardenrijtuigen. We zaten aan tafel met het oudere Australische trio, een echtpaar en de schoonbroer. Een sympathiek stel. We hadden er een lunchbuffet voor $5, "eat as much as you can"; dat liet Jos zich geen twee keer zeggen. Hij maakte er een onvervalste schranspartij van. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij niet ontbeten had, maar toch... Verder ging het, richting Eriemeer. Terwijl Jos lag te pitten genoten de andere twee van het Appalachische berglandschap. We pauzeerden nog een keer voor we rond zeven uur aankwamen bij het Hilton Hotel in Buffalo, dat aan de oever van het Erie - meer gesitueerd was. Het was weer eens een prima hotel met een groot fontein ervoor. In de stad zelf bleek niet veel te doen. Na een kwartier zoeken vonden we een café, Buffalo's Bison Bar. Terwijl Jos en Clim biefstuk met horse radish aten, begon Piet alvast aan het Canadese bier. De kastelein beloofde ons bij het afrekenen korting te geven, een en ander zou afhankelijk zijn van de hoogte van de bill. Op de tv's (in elke kroeg staan er meerdere!) werd een honkbalwedstrijd vertoond. Bij het vertrek vroeg Clim of hij een whiskyglas mocht kopen, maar dat mocht niet; hij kon het wel cadeau krijgen. Zo kwam Piet aan dat originele whiskyglas. In het hotel werd het toch later dan we gedacht hadden. Met veel plezier stelden we een rebus voor de clientèle van Huib zijn kroeg op, Jos schreef er een begeleidend briefje bij. We maakten er een prijsvraag van met een heus wedstrijdreglement. Tijdens deze creatieve eruptie slonk onze sterke drankvoorraad zienderogen. Donderdag 12 juli 1990

NIAGARA WATERVALLEN Hoewel we door de hotelreceptie werden gewekt om zes uur, hadden we toch nog ons eigen wekkertje nodig. Vermoedelijk iets te veel drank in de man. In de lounge dronken we "gratis" koffie met lekker gebak.

89

Om negen uur arriveerden we op Goat Island, van waaruit we de beide watervallen van de Niagara konden bewonderen. We stonden er pal naast. De Canadese val is de grootste en de mooiste. De Amerikaanse is in deze eeuw nog voor een gedeelte in elkaar gedonderd. Bij de grens moesten we de bus uit en te voet door de douanepost lopen. Clim en Piet sloegen tax free drank en rookwaren in. Aan de Canadese zijde was het een echte kermis, Valkenburg gelijk. Allerlei opgefokte attracties, het is een echt toeristencentrum hier met veel kitsch. Nog steeds komen hier pas gehuwde stellen op honeymoon vakantie. De rest van de bus ging uit dineren. Wij gingen niet mee, want daar hebben we een bloedhekel aan, vooral Piet en Clim. We gingen onze eigen weg. Allereerst een vervroegde lunch bij Arby's, waar we ons tegoed deden aan de gratis saladbar. Vervolgens verkenden we het plaatsje. Jos wisselde dollars om in dollars (van US naar CAN, de laatste is 20 cent minder waard). Om twaalf uur bezochten we een spektakelfilm in de IMAX-bioscoop met een reusachtig scherm en een perfecte geluidsweergave. Het was of je zelf aan de film meedeed. In de Skylon Tower genoten we van het uitzicht op de watervallen. Ook hier weer veel voorzieningen voor toeristen, o.a. complete gokhallen. Langs de hoge Canadese oever liepen we terug naar het parkje waar de bus ons zou oppikken. MEER INFO NIAGARA FALLS ONTARIO, CANADA / NEW YORK, VS De Niagara, waarschijnlijk de beroemdste waterval ter wereld, is 55 m hoog en 671 m breed en bestaat uit twee delen die gescheiden worden door Goat Island: de American Falls aan de oostkant en de Canadian Horseshoe Falls aan de westkant. Het water is afkomstig uit Lake Erie, een van de Great Lakes. Het stroomt kalmpjes over een lengte van 35 km voor het zich stort in een serie stroomversnellingen die uitkomen in de beroemde Niagara Falls, die Lake Ontario voeden. Vlak na de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, lag de waterval 11 km verder stroomafwaarts, maar voortdurende erosie veroorzaakt door de 7000 ton water dat per seconde over de rotsbodem stroomt, heeft de waterval teruggedrongen met een snelheid van ongeveer 1,2 m per jaar. Veel waaghalzen hebben geprobeerd de Niagara Falls te 'bevaren' De eerste was Sam Patch, die in 1829 van Goat Island sprong en de martelgang overleefde. Annie Edson Taylor was de eerste die in een ton over de rand ging, in 1901. Zij probeerde er munt uit te slaan door lezingen te geven als 'Koningin van de nevel', maar had nooit echt succes. Wel is de Maid of the Mists de naam van de boot die bezoekers van zowel de Canadese als de Amerikaanse kant meeneemt naar de draaikolk van de Niagara Falls. Hoogte Niagara Falls 55 m

90

TORONTO, CANADA Om half vijf waren we in de drieëneenhalf miljoen inwoners tellende metropool Toronto. Een moderne stad ook met veel hoogbouw en immigranten uit de hele wereld, met name zwart, geel en bruin. Mooi gelegen aan het Ontario meer en in tegenstelling dat Canada's andere miljoenenstad Montreal Engelstalig. Montreal ligt in Quebec en is Franstalig. We werden er ondergebracht in het Westbury Hotel, vlakbij de hoofdstraat gelegen. We doken niet lang daarna de metro in, richting meer. Daaraan ligt de hoogste toren van de wereld, de CN Tower. $ 10 entree weliswaar, maar daarvoor kregen we wel een snelle lift (met liftjongen of was het een meisje? die een standaardverhaal met afmetingen afratelde) en magnifieke blik over de stad. We herkenden enkele punten waar we eerder met de bus tijdens een soort excursie waren geweest, o.a. het oude en nieuwe stadhuis. Naast de toren lag de Skydome, een volledig overdekt stadion met schuifbare overkapping dat plaats biedt aan 50.000 toeschouwers. Ook de met de excursie bezochte parlementsgebouwen waren herkenbaar. Te voet keerden we terug naar de binnenstad, waar we bij het station opnieuw de metro gebruikten om naar het uitgaanscentrum te zoeven. Viel dat effe tegen. Wel veel restaurantjes, maar weinig kroegjes waar wij ons op ons gemak konden voelen. We besloten eerst te dineren. Onze keus viel op een Grieks restaurantje dat gedreven werd door de gehele familie. We aten er o.a. sirloin steak en dronken er bier bij. Vooral dit laatste zorgde ervoor dat de rekening hoog uitviel; een pilsje kostte er welgeteld f 4,60 per stuk! Daarna zwierven we opnieuw nachtelijk Toronto door op zoek naar een behoorlijk café. Jos had ondertussen last gekregen van duizeligheid en voelde zich niet helemaal patent. In arren moede besloten we maar een disco binnen te gaan, de P.M. Toronto genaamd. Het was er behoorlijk donker en er hing een landerige sfeer. Hier en daar deed men wat spelletjes op een video screen, een quiz of zoiets. De kosten van een pint bleken hier helemaal een rib uit ons lijf te zijn: we moesten 6,50 gulden voor een schamel glaasje bier neertellen. We dronken op en verdwenen schielijk uit deze lawaaierige ballentent. Bij gebrek aan beter streken we neer in de hotelbar, waar een bandje speelde. De zangeres bracht imitaties van Sinead 0'Connor ten beste. Ook hier werden we geconfronteerd met exorbitante prijzen. De bartender voelde ons probleem aan en voegde ons met een knipoog toe: "It will cost you an arm and a leg!". Jos was het niet eens met het rappe drinktempo van zijn maten; bovendien paste hij ervoor zich nog langer te laten kaalplukken, dus ging hij naar boven om aan¬tekeningen voor dit verslag te maken. Betrekkelijk korte tijd na hem volgden de twee anderen zijn voorbeeld. Ze hadden bijtijds ingezien dat de drankvoor¬raad op onze hotelkamer beduidend goedkoper was. En zo kwam het dat we toch nog vóór twaalf uur tussen de lakens lagen.

91

Vrijdag 13 juli 1990 VAN CANADEES ONTARIO NAAR MOTOR CITY We mogen een uurtje later opstaan. Regulier vertrek. Langdurig rijden door een welvarende veeteeltstreek, veel groen en bosrijke omgeving. Het lijkt ons goed toeven in de Canadese provincie Ontario. In het plaatsje London is om 11.00 uur een vroege lunchstop. Jos draait zijn laatste Canadese dollars erdoor. Om 13.00 uur komen we bij de Amerikaanse douane aan. We moeten weer de bus uit. In het kantoor kan Jos zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en hij loert ach¬ter een geheimzinnig aandoend schot. Een douanier die dat ziet begint direct met paniekvoetbal en schreeuwt: "What the hell is that guy doing there?" Niets dus. Het loopt met een sisser af. De Australiër wordt verplicht zijn fruit op te eten, want dat mag je beslist niet in de States invoeren.

DETROIT Door een tunnel komen we weer in de USA en wel in Detroit dat aan de gelijkna¬mige rivier (uit het Frans: de engte) ligt. We maken langs het water een foto van de skyline. In het centrum bezoeken we het van rijkdom bulkende winkelcen¬trum Renaissance Centre, 4 torens gegroepeerd rond een nog hogere wolkenkrabber. We eten er een pizza. Clim koopt een T-shirt met de Detroit Pistons (de bas¬ketballkampioen) erop, Piet schaft een poster voor zijn neefje Freddy aan. Er lopen opvallend veel goed geklede zwarte mensen rond; dus niet al die negers wonen in een ghetto en zijn straatarm of verslaafd. We verdwalen enigszins in het complex, maar we zijn toch nog ruimschoots op tijd voor de bus. Er blijken altijd anderen te zijn die véél later dan afgesproken terugkeren bij de bus. Twintig kilometer verder, ten westen van Detroit, ligt Dearborne, een stadje waar we het Henry Ford Museum bezoeken. We hebben twee uur de tijd en gaan ieder onze eigen weg. We vinden het machtig interessant, met name Piet schiet een half fotorolletje op bij de "old timers" en de automodellen uit de jaren '50. Jos verliest onderweg zijn trui, wat dom. Gelukkig blijkt die om vijf uur door de eerlijke vinder afgegeven te zijn bij de "lost and found boot". We worden in het zeer comfortabele Hyatt Regency Hoteladat vlakbij ligt,onder¬gebracht. De lift wil ons echter niet naar de 15de etage brengen. Door "trial and error" komen we er na veel gevloek en stijging van adrenalinegehalte achter dat we voor die zgn. VIP etage (jawel hoor!) onze keycard moeten gebruiken. We zijn echter niet de enigen die staan te schutteren, een schrale troost. Hier blijkt ook dat de Belgische belasting-inspecteur in de open, glazen liften verrekt van de hoogtevrees. Dat belooft iets voor de Grand Canyon. Die avond brengen we door in opnieuw een immens winkelcentrum met opnieuw vele goed geklede zwarten. Na lang zoeken en informatie inwinnen bij een politie¬agent vinden we een Oyster Bar, nog redelijk goedkoop ook nog! Piet wil na 2 glazen al vertrekken, hij voelt zich niet lekker beweert hij. Samen met Clim keert hij terug naar het hotel. Jos blijft achter 92

en raakt in gesprek met een jonge student uit Ann Arbor met zijn girlfriend. "Did you notice the girls in America are rather jumpy?", vraagt ie aan Jos. Nee, die wist dat niet. Daarop knijpt hij zijn vriendin in de bips, waarop deze opveert als door een adder gebeten. Zaterdag 14 juli 1990

CHICAGO, THE WINDY CITY Omdat we in de VIP-kamers logeerden, bood het Hyatt Regency ons gratis koffie met broodjes en gebak bij de liften aan. We lieten het ons smaken. Voor we vertrokken liepen we nog eens "ah's en oh's” uitroepend het imponerende hotel door. Uren rijden door een vlak en groen landschap van de staat Michigan volgden. Men noemt het hier ook wel de Dairy Belt, hetgeen zoveel betekent als de zuivelstreek. Niet voor niets ligt hier ook het stadje Holland. We lunchen in Kalamazoo, ergens bij de grenzen met de staten Illinois en Ohio. Buiten is het droog, maar het blijft bewolkt. We reden Chicago, the Windy City (niet kronkelig of winderig, maar opschep¬perig, refererend naar de veronderstelde aard van de gemiddelde inwoner) binnen door de sloppenwijken van het getto in het zuiden. Wel 10 minuten lang zagen we op straat enkel zwarten. Het verval was alom evident aanwezig. Twee weken later zouden er in deze wijk opstanden en plunderingen plaatsvinden. Pal ernaast ligt de befaamde Universiteit van Chicago, erg Engels en 19de eeuws aandoend, voornamelijk tot stand gekomen door giften van de bekende multimiljonair en sponsor van kunsten en wetenschappen John D. Rockefeller. Een korte excursie door downtown Chicago volgde, het liep tegen half drie. De eerste stop is bij het zeeaquarium The Adler, liggend op een pier met uitzicht op de skyline. Helaas is alles van de wolkenkrabbers dat hoger is dan 100 meter gehuld in mist. We rijden de Lake Shore Drive af, een boulevard langs de oever van het meer. Het is er druk, per slot van rekening is het zaterdagmiddag, de stadsmensen wandelen en ontspannen zich in het Lincoln Park. We keren om en rijden langs de Magnificent Mile, de luxe flats met condominiums van rijke bewoners. Er lopen opvallend veel particuliere bewakers rond. We zien nog wat oude en nieuwe gebouwen en monumenten (o.a. de hoge John Hancock Tower) voor we aankomen. Het gezelschap gaat naar binnen, maar wij blijven buiten wachten want er is boven vanwege de mist geen enkel uitzicht. Clim maakt een geanimeerd praatje met een meisje van de stadsrondritten. Samen met de familie van Braght gaan we alvast naar ons hotel, het Palmer House. Als we de grote hal binnenlopen over de dikke tapijten worden we met stomheid geslagen door de overweldigende luxe. Het lijkt er echt op een 18de - eeuws paleis! Ook de Belgische familie, niet bepaald onbemiddeld, staat met open ogen te staren naar de marmer en de pluche, de vergulde ornamenten en geslepen spiegels, de olieverfschilde-rijen en de kristallen kroonluchters. Ook onze kamer blijkt van alle gemakken te zijn voorzien. Allereerst is ze immens groot en hebben we de beschikking over twee (!) badkamers met toebehoren. 93

Daarnaast hebben we een schoenpoets-machine, een ijskast en een welgevulde minibar. De laatste is verzegeld en biedt uitsluitend zeer prijzige drankjes. Een blikje Budweiser moet $ 4 opbrengen. Om vijf uur lopen we langs de geüniformeerde portiers de straat op. We bekijken The Loop, een tramsysteem dat boven de straten loopt, daterend uit de jaren twintig. We gaan op zoek naar een fotozaak om Jos' fototoestel, dat gisteren (vrijdag de dertiende) kapotging, te laten repareren. We vinden niks ondanks de inschakeling van een police officer. Het motregent weer. We eten een portie vissticks met French fries. Voor het eerst in Amerika worden we in een horecazaak nors behandeld. Het feit dat Piet gewoon in het plat Limburgs bestelde bevorderde niet direct de dienst-baarheid van het zwarte balie¬personeel (en jong! 0, wat zijn die dienstertjes allemaal jong, dat riekt naar onversneden kapitalistische uitbuiting...). Op straat ontmoeten we Werner en Patriek, die op zoek zijn naar een sterrenrestaurant om hun verfijnde smaak te verwennen. Erg veel van de stad zien we niet, want al gauw staan we bier te lurken in de "Berghoff", een Duitse Bier¬stube in authentieke stijl (jaren '30) zonder zitplaatsen. Er is zelfs geen bar¬kruk te bekennen. Er hangt een happy hour sfeer. We voelen ons op ons gemak hier, dit is onze natuurlijke habitat en we laten hem dan ook onbekommerd goed ‘litsen’. Na dit uitstapje terug in de tijd van het gangsterdom van Al Capone zoeken we enigszins rozig het hotel weer op. Clim en Piet gaan tv kijken, Jos verkent een aantal etages van dit 1700 kamers tellende hotel. Hij stuit op een bruiloft en een conventie van zwarte werknemers van Rank Xerox. A1 puzzelend en kanaalzwemmend" (het was pay tv, waarop 3 kanalen tegen betaling adult movies vertoon¬den) maakten we de 2 sixpacks bier sol¬daat die we in Kalamazoo hadden aangeschaft. Op een gegeven moment verschenen onze eigen namen op het scherm, voor ons een teken dat we te ver waren gegaan. Om 22.00 uur al gingen we slapen. Zondag 15 juli 1990

ONAFZIENBARE PRAIRIES 's Nachts hebben we last van elkaars geronk. Dus toch te diep in het glaasje gekeken. Om kwart over zeven zitten we in een restaurant, al druk beklant, aan de overkant van de straat aan een echt Amerikaans ontbijt met veel koffie, eieren en spek. Clim zet zijn koffer te laat buiten de deur, hij moet hem zelf naar de bus brengen. Het wordt een saaie dag. Voor we op de eindeloze prairies (vroeger grasvlakten met enorme bizonkuddes, nu gele maïs- en korenvelden) oprijden, passeren we wat eens grootste luchthaven van de wereld was, 0'Hare. Het vliegveld van Atlanta, Georgië, spant momenteel de kroon wat dat betreft. In de bus houden we ons bezig met lezen en puzzelen, muziek beluisteren met de walkman en slapen. Eentonigheid zo ver het oog reikt, af en toe afgewisseld met een boerenhuis, een farm met schuren en silo's, een stadje. Spaarzaam opduikend een groepje bomen. We zien 94

weinig tot geen vee. De varkensteelt vindt plaats in stallen. Voor de tweede keer wordt de tijd een uur achteruit gezet. Onderweg stoppen we drie keer, waarvan een keer in Iowa City. Bij het plaatsje Dubuque steken we de Mississippi over op dezelfde plaats waar ooit de Mormonen naar het westen trokken onder leiding van Brigham Young. Bij een van de stop¬plaatsen is een Sears warenhuis en een shopping mall, waar het Clim lukt om bij een fotozaak in de doka het rolletje uit Jos zijn camera te laten verwijderen. Uiteraard is deze service gratis. De winkelier denkt dat Clim Amerikaan is. Piet is ondertussen op pad om sixpacks in te slaan. Dat gaat hem nu zeer goed af. Pas om half acht komen we in Sioux City aan. In het bescheiden Hilton Inn hotel worden we verwelkomd met een punch. Clim en Jos gaan copieus eten in het restau¬rant (uitgebreide salad bar!) en maken een praatje met de reisleider van onze collega bus, waarin de Fransen moeizaam samen moeten reizen met de Duitsers. Wat een combinatie; we zouden er graag getuige van willen zijn. Piet zit onderwijl te hijsen in de bar, dat wil zeggen, dat denkt hij zelf. Hij heeft echter niet in de gaten dat hij "light" beer drinkt. We raken in gesprek met ene Rainy, een langharige timmerman die werkzaam is in het hotel. Hij is al wat aangeschoten. Hij is afkomstig uit Wisconsin en zijn ideaal is een zwervend bestaan, met name een jaartje op de motor door Europa lijkt hem wel iets. We lopen buiten nog een blokje om, maar we zitten aan de rand van een soort industriegebied. Behalve een bioscoop is er niets te doen. Echt een provinciestad. In het hotel maakt de Belgische knaap Fréderique nog een foto van een levensechte autochtoon, een reusachtige Indiaan. Voor het slapen gaan ledigen we de sixpacks, die we in de wasbak met tientallen blokken ijs uit de ijsmachine gekoeld hebben. Op de tv is de film "De Langste Dag". Voor we het in de gaten hebben is het toch alweer twaalf uur. Maandag 16 juli

FROM CENTRAL PLAINS TO GREAT PLAINS Piet begint na te laten, hij verstoort ons zorgvuldig overwogen systeem van vaste volgorde van opstaan door te blijven maffen. Jos moet wel het voortouw nemen en als eerste gaan douchen. De reis door de maïsgebieden gaat verder. In Mitchell bezoeken we het zogenaamde Corn Palace, aan de buitenkant geheel met kleurige maïskolven versierd. Bij het plaatsje Chamberlain maken we een tweede stop, aan onze voeten ligt de brede ri¬vier de Missouri, overspannen door een drietal bruggen. Aan de overkant van de rivier beginnen de Great Plains en ligt South Dakota. We eten bij Al's Oasis, een restaurant met een stenen beeld van een buffel ervoor. We bestellen echte steaks: Clim sirloin steak New York type (soort chateaubriand), Jos een Buffalo-steak (tartaar, maar 10 keer zo groot als bij ons) en Piet ten slotte steak ‘western 95

style’ (soort kogelbiefstuk met dikke vetrand). Het is één uur, lunchtijd en dus erg vol. We kunnen er betalen met de Visa creditcard. Een paar uur later rijden we de Badlands, een nationaal park, binnen. Het doet Jos aan het Turkse Cappadocië denken: door erosie en weersinvloeden grillig gevormde bergen en dalen. Het is er woestijnachtig, ook de temperatuur. Geen ge¬schikt fotoweer in ieder geval. We maken drie fotostops. In de verte nadert evenwel een onweer dat fantastische luchten met enorme wolkenformaties oplevert. In de bus heeft Piet inmiddels een “speel en knijp”-relatie opgebouwd met de 12-jarige Fréderique. Bij hem is verveling troef. Veel mensen dutten regelmatig in. Catharine, zijn 21 jarige zusje, zit ijverig te studeren; ze is studente economie en heeft een tentamen gemist. Soms schrijft ze brieven naar haar vriendje. Bij de stops neemt zij elke mogelijkheid te baat om in de zon te gaan bakken. Zij neemt nooit ontbijt; later blijkt dat zij dan stiekem haar vriendje in het verre België opbelt. Het gezelschap rouleert nog steeds, met uitzondering van ons drieën. We koesteren onze eigen nestjes achterin. Voordelen van zo'n vaste plek: je hebt meer privacy en wordt dus minder gestoord, je kunt bepaalde spullen in de bus laten liggen. Nadelen zijn er uiteraard ook: bij fotostops ben je steeds het laatste uit de bus, je krijgt minder mee van de uitleg van de gids, je ziet er minder dan voorin en je voelt er de schok en veerbewegingen van de bus sterker. MEER INDO BADLANDS / SOUTH DAKOTA, VS Oppervlakte Badlands 989 km2 / Ouderdom Badlands 5 miljoen jaar De Badlands in South Dakota zijn vormgegeven door wind en water. Dit bijzondere, geërodeerde landschap telt onnoemelijk veel buttes, staketsels en torens, die zijn gevormd uit een onderliggend plateau van zacht afzettingsgesteente en vulkanische as. De eerste bewoners gaven de Badlands hun toepasselijke naam, want het was vrijwel onmogelijk gewassen te verbouwen in deze verweerde heuvels. Gelukkig is hun waarde voor de wetenschap en als natuurschoon al lang onderkend en maakt het gebied nu deel uit van het Badlands National Park. Het afzetten van de lagen gesteente van de Badlands is 75 miljoen jaar geleden begonnen, toen schuivende continenten de Black Hills in het westen omhoog duwden. Zand-, slib- en kleilagen, met een diepte van meer dan een kilometer, werden toen op de vlakte gedeponeerd, tegelijk met verschillende lagen vulkanische as. Dit ging door tot 5 miljoen jaar geleden, toen de White River door erosie geleidelijk het kale landschap aan het licht bracht dat we nu zien. De Badlands bieden tevens een uitstalling van de mooiste zoogdierfossielen ter wereld, 35 miljoen jaar geleden opgeslagen. Na de Badlands is het naar de beruchte Black Hills (nog steeds een goudwinningsgebied) nog maar een peulenschilletje van een uurtje. Het zijn mooie heuvels, iets hoger dan de 96

Ardennen. We bezoeken er Mount Rushmore, een toeristische trekpleister in optima forma. Dagelijks vergapen duizenden zich aan de vier koppen van Amerikaanse presidenten in de bergwand zijn uitgehouwen. We hebben tegenlicht, waardoor onze opnamen nier erg geslaagd te noemen zijn. In het bezoekerscentrum (elk park heeft er een) bekijken we een videoproductie over de totstandkoming van dit kunstwonder in de twintiger jaren. Om 19.30 uur nemen we onze intrek in de Holiday Inn van Rapid City. We vinden Holiday Inn iets minder van kwaliteit. Dat blijk direct al uit overboekingen bij sommige van onze medereizigers. We worden er ondergebracht in het derde bijgebouw, dat zegt al genoeg. Er is wel een welcome-ontvangst met wijn en kaas, geserveerd naast het overdekte zwembad. We zitten aan een tafeltje te keuvelen met het komische Belgische koppel Patriek (purser op een veerboot Oostende Dover, ietwat verwijfd) en Werner (leraar Frans en Nederlands op een soort middenschool, vrijgezel, bij moeder inwonend). De twee Brabantse meisjes zitten er ook bij. Een van hen, Maria, wordt vanwege haar aapachtige voorkomen door Piet veelbetekenend "monkey" genoemd, uiteraard niet in haar bijzijn. We nemen wat extra kaas, zodat we geen trek meer hebben om te avondeten. Dorst daarentegen hebben we wel. We lessen de dorst in de hotelbar, bij gebrek aan beter, want in de buurt waren enkel wat restaurants, maar een gezellige kroeg, ho maar. In de bar treffen we de twee vrijgezelle Belgen weer. Zij spuwen er ook niet in, net zomin als wij. Als we in bars en cafés op reisgenoten stoten zijn het meestal deze twee en de hiervoor gememoreerde Brabantse meisjes. We worden er bediend door een met zwier werkende, vakbekwame zwarte dienster. Een pittige meid waar heel wat mannenogen stiekem op gericht zijn. Tegen het einde van de avond weet Clim haar een of ander vreemd drankje te ontfutselen, kosteloos. We toasten enkele malen met de beide chauffeurs Clyde en Gus. Clyde, slank en bruin, hoog stemmetje, is vrijgezel en woont tot zijn tevredenheid met zijn moeder in Springfield, Massachusetts. Hij rijdt liever de zuidelijke route door de States, door is het zonniger, zijn meer stranden en dus meer "females", om zijn eigen woorden te gebruiken. Gus is van Italiaanse komaf en op kleuterleeftijd naar Amerika geëmigreerd. Hij is getrouwd en lust hem graag. Clyde daarentegen is geheelonthouder. Om een uur of elf zoeken we onze kamer op. Dinsdag 17 juli 1990

BUFFALO BILL COUNTRY In het plaatsje Sheridan (1 uur lunchstop, eten in fast food tent, inkopen doen, meestal 6 packs) wisselen we geld. Piet neemt een groot bedrag aan dollars op met zijn Eurocreditcard. Een Duitser uit de andere bus die voor ons staat wil hetzelfde met zijn Visa kaart, maar hij krijgt niks. Hij is woedend en sist verontwaardigd: "Nie wieder Visa!". Hij komt uit Berlijn. Een weekje later in Californië tracht hij Catherine uit onze bus te versieren, vergeefs. Onderweg vangen we een blik op van Devil's Tower, een bekende monolithische rots die recht uit het vlakke landschap omhoogrijst. Even later wordt onze Clyde op de bon 97

geslingerd vanwege "speeding", ofwel te hard rijden. $ 160 kost dat grapje. Piet spreekt en speelt uren met Fréderique, die later zijn Frans oefent met andere reisgenoten. Het is een clever kereltje, dat moet gezegd worden. Langdurig zien we de Big Horn Mountains voor ons liggen. Eindelijk bereiken we de voet van dit voorgebergte van de Rockies. Mooi uitzicht over de prairie. In Sheil Creek stoppen we bij een waterval. Rustieke omgeving. We lopen enige vertraging op vanwege werkzaamheden aan de weg en aan een brug. Niemand windt zich hierover op, men blijft er gelaten onder. Het duurt hoogstens 30 minuten. In het cowboyplaatsje Cody, zo genoemd naar de achternaam van Buffalo Bill, hebben we een uur om te dineren. We kiezen The Irma, een restaurant dat ook favoriet blijkt te zijn geweest bij onze ouwe Bill. Van binnen ziet het er bijzonder authentiek uit. We eten vis en lever en moeten ons haasten omdat het eten aan de late kant wordt geserveerd. Aan de bar zit Reindert, onze gids, in zijn eentje te smullen. Hij wordt op zijn wenken bediend, sneller dan ons. Om half acht zetten we onze laatste etappe in. De grens van het Yellowstone natuurpark wordt gemarkeerd door een slagboom. Clyde is zichtbaar vermoeid door de snelle rit. Na een fotostop bij het meer waarover een grandioze ondergaande zon zijn purperen licht giet, kantelt bij een achter-uitrijdmanoeuvre de bus bijna. Ook de bochten op de bergwegen neemt hij onzorgvuldig, om niet te zeggen roekeloos. Bovendien baalt hij van de vele fotostops, waarbij steeds weer mensen te laat terugkomen. Onze collega-bus is doorgaans 1 à 2 uur vóór ons op de plaats van bestemming. Als wij aankomen zit Gus al prinsheerlijk achter zijn pint. Het is dat Clyde niet drinkt, maar steken doet het in ieder geval wel. Pas om kwart over tien kunnen we ons in de lodge van Grant Village aan het meer installeren. De kamer is eenvoudig, maar proper en goedkoop ($ 20 per persoon). We besluiten de rest van de avond op de beslotenheid van onze kamer door te brengen. Per slot van rekening hebben we dankzij Piet's uitmuntende foerageren aan gekoeld gerstenat geen gebrek. Woensdag 18 juli 1990

YELLOWSTONE PARK Ontbijt in het blokhutrestaurant aan de Marina. We zitten aan de waterkant, erg romantisch, zeker nu de zon net opkomt. Flarden mist over het meer. Om negen uur zitten we met honderden andere nieuwsgierigen op houten bankjes geduldig te wachten tot de Old Faithful Geyser begint te spuiten. Tegenwoordig heelt hij kuren en spuit hij niet meer zo hoog en niet meer met exact dezelfde tussenpozen. Piet blijft bij de reusachtige Lodges (de Inn en de Lodge) rondhangen, terwijl Clim en Jos een ommetje maken. Jos wil persé ook de Castle Geyser zien en rent er op een holletje naar toe. Je moet je altijd haasten in dit land, wil je iets zien tenminste. Als we willen vertrekken blijken Maria, Patriek en Clim in de bus te ontbreken. Zij staan, volkomen terecht, bij de Inn te wachten; zo had Reindert het ook afgesproken. Alle anderen waren fout, maar konden dit moeilijk verkroppen. Jos wees onze reisleider op de verwisseling van Inn en Lodge, en plein publique, en uiteindelijk gaf hij 98

schoorvoetend zijn ongelijk toe. Hoe dan ook, we vertrokken weer eens een half uurtje later dan de bedoeling was. De volgende stops zijn weer geisers, pruttelende bronnen en modderpoelen. Ze heten Fountain Paint Pot, vanwege de prachtige kleuren waarvoor de chemicaliën gezorgd hebben, en het Lower Geyser Basin. We lopen in marstempo de paadjes af. We hebben nauwelijks de tijd om iets op ons gemak te bekijken. Jammer. De kalksteenformaties van Mammoth Hot Springs, vergelijkbaar met die in Pamukkale in Turkije, vallen iets tegen. Ze zijn fletser dan verwacht. We blijven hier langer dan een uur, doen inkopen en picknicken op het gras. Het is lekker weertje. Onderweg stoppen we enkele keren om een langs de weg grazende buffel of hert te fotograferen. Grote stukken van het dichte naaldwoud zijn tijdens de grote zomerbranden in 1988 verloren gegaan en liggen er nu verkoold bij. Toch zijn ze nog levensvatbaar, de ondergrond is alweer groen en er bloeien talrijke bloemen. Vanaf Artist Point hebben we een geweldige view over de Yellowstone Canyon, een kleurige kloof waarin de hoge Lower Falls waterval zich stort. De laatste keer dat we de bus uitgaan is bij Mud Volcano, waar het behoorlijk naar rotte eieren (zwavel) stinkt. In de avonduren zoeken we de laundrette op. In de enorme wasmachine gaan vooral vuile sokken en ondergoed. Eindelijk tussen echt Amerikaans volk. Ontspannen maakt Clim een vrijblijvend praatje met een contactvriendelijke studente medicijnen. Om acht uur zitten we achter onze steaks. Jos heeft een T-bone steak, maar die valt vies tegen, veel te veel vet en aangebrand bovendien. Aan de oever van het rustieke meer heerst een serene stilte. We belanden uiteindelijk toch in de bar, waar we uiteraard Patriek en Werner, Yvonne en Maria ontmoeten. Jos test zijn Amerikaans bij een typisch Amerikaans stel: hij van Duitse komaf (Heidelberg, 4e generatie), zij van Noorse (Bergen, 2e generatie). Op het nu voor ons normale tijdstip, even na twaalven, duiken we onder de lakens. MAMMOTH SPRINGS / WYOMING Mammoth Springs bestaat uit ongeveer vijftig kleurige en grillig gevormde warme bronnen die omhoog borrelen uit de krijtachtige bodem van Yellowstone National Park. Dit netwerk van bronnen, dat in de noordwest hoek van het park ligt, is een kunstwerk van de natuur, een levende sculptuur. De bronnen hebben terrassen in bizarre vormen en een spectaculaire waaier van kleuren. Het kokend hete water lost diep onder de grond het zachte kalksteen op en zet die vervolgens of op het aardoppervlak in de vorm van witte steen, travertijn, als het water afkoelt. Deze steen groeit aan met de fenomenale snelheid van 2,5 cm per jaar, waar¬door tegenwoordig sommige terrassen wel 90 m hoog zijn. De steenafzetting geeft elke warme bron zijn eigen, unieke vorm en uiterlijk, en zolang het water blijft stromen gaat de verande¬ring in vorm en verschijning van elke bron door. Travertijn is wit als het wordt afgezet, maar in deze bronnen 99

leven hitteminnende bacteriën en algen, die de terrassen schitterende gele, bruine en groene kleuren verlenen. Mammoth Springs wordt gevoed door regen en sneeuw die op de hooggelegen hellingen in en om Yellowstone vallen. Dit koude grondwater sijpelt tot diep in de aarde, waar het wordt verwarmd door hitte die afstraalt van de magmakamer voordat het weer naar het oppervlak stijgt. YELLOWSTONE NATIONAL PARK / WYOMING Oppervlakte Yellowstone National Park 9000 km2 Hoogte Old Faithful-waterspuwer tot 60 m / Ouderdom geisers 600.00 jaar Toen president Grant het nieuws bekend maakte in 1871, werd Yellowstone daarmee als eerste uitgeroepen tot nationaal park, niet alleen in de VS, maar waar ook ter wereld. Het is een heel bijzonder oord, met canyons, meren en zijn beroemde geisers, warmwaterbronnen en borrelende modderpoelen. De natuurlijke bezienswaardigheden zijn onuitputtelijk: een berg van het zwarte vulkanische glas, Obsidian Rock genaamd, waarvan de Shoshonekrijgers hun pijlpunten maakten; borrellende modderpoelen bij Fountain Paint Pot; terrassen van calciet, gelaagd als een spekkoek, bij de Minervaterrassen, de Grand Canyon van Yellowstone, waarin de Yellowstone River uitmondt na een serie watervallen vanaf Yellowstone Lake; Specimen Ridge met zijn versteende bomen, ooit bedekt met vulkanische as; en de Grand Prismatic, de grootste warmwaterbron in Yellowstone waarvan het water een regenboog aan kleuren laat zien, veroorzaakt door hittebestendige algen en bacteriën. Het is een heel bijzonder oord, met canyons, meren, geisers, warmwaterbronnen en borrelende modderpoelen. Maar de echte publiekstrekkers zijn de spectaculaire geisers, waarvan de beroemdste Old Faithful is, die om de 90 minuten een fontein van heet water en stoom 60 m de lucht in perst. Een nog hogere straal wordt voortgebracht door Steamboat, de hoogste geiser ter wereld, maar die is onberekenbaar en spuit met tussenpozen van tussen de vijf dagen en vijf jaar. De stuwende kracht achter al deze activiteiten is een koepel van gesmolten steen die slechts 5 km onder het aardoppervlak ligt. Die levert de hitte die het borrelende water verandert in stoom, en perst de indrukwekkende waterzuilen naar buiten. Ongeveer 600.000 jaar geleden barstte deze tijdbom in de diepte met een catastrofale explosie die een groot deel van Noord-Amerika met as bedekte. Maar de magmahaard stortte in en liet een enorme krater achter. Kleine erupties braken door de bodem en vulden die met lava en as. Op dit moment staat de hele zaak op het punt opnieuw te ontploffen, maar in afwachting daarvan kunnen bezoekers de activiteit van nabij meemaken. Loopplanken en paden met duidelijke wegwijzers leiden u veilig door de doolhof van geologische hoogtepunten. Ook zijn er wilde dieren te zien. Bezoekers kunnen ontzagwekkende bizons bijkans aanraken, vanuit de verse roedels wolven betrappen en misschien ook grizzlyberen, coyotes en elanden tegenkomen. 100

Donderdag 19 juli 1990

UTAH, SALT LAKE CITY EN MORMONEN Het wordt lekker weertje vandaag. Redelijk uitgerust begeven we ons zuidwaarts. We verlaten het Yellowstone Park en zitten al gauw opnieuw in een National Park. Hier betreft het de Grand Tetons, een bergmassief met grillige toppen die tegen de heldere lucht afsteken. Aan de voet ervan ligt een langgerekt meer met een spiegelglad oppervlak. We rijden zelf over een dorre hoogvlakte. In Jackson pauzeren we langer dan een uur, te lang naar onze smaak, want het gaat om een stadje dat zich geheel richt op kooplustige en kapitaalkrachtige toeristen. Er rijden postkoetsen rond, het plein is opgesierd met 4 bogen die volledig uit hertengeweien bestaan en als klap op de vuurpijl: elke maandagavond begint er exact om 19.00 uur een heuse "shoot out". Terwijl Clim op zoek is naar hoofdbedekking (pet of hoed) verliezen we elkaar uit het oog. Jos is een dik half uur zoek met het postkantoor. Clim slaagt niet, hoeden te kust en te keur, maar óf ze passen niet, óf ze zijn gewoon schandalig duur. In de winter is dit plaatsje een populair skioord. Tegen de tijd van vertrek stromen onze medereizigers uit alle hoeken en gaten naar de bus toe. Onze "tweeling"-bus is dan al lang weer vertrokken. Ze zullen 2 uur eerder dan ons in Salt Lake City arriveren! We vervolgen onze tocht langs de meanderende Snake river. Enkele malen wordt gestopt om foto's te maken, o.a. van wildwaterkajaks. Verder is het een saaie rit door een doods landschap. Het verbaast ons niet dat die enorme staat Wyoming (8 keer Nederland) niet eens zo veel inwoners heeft als Zuid-Limburg (600.000). Jos bespreekt met de MLK onderwijzeres Marian onderwijskundige zaken; het gaat voornamelijk over fusieperikelen en bezuinigingen. In het plaatsje Kemerer doen we weer eens een Mac Donald's aan , Clim neemt er plaats op een kinderzadel. Vergeefs proberen we in een winkel een fotorolletje te laten ontwikkelen. Voortdurend staan we onder de druk van de tijd; schiet op, de bus wacht! Kom, de anderen zijn al weg! Snel opdrinken, we zijn al 2 minuten te laat! Tijdens de lunchstop gaat Jos ergens apart eten. Hij wil niet bij het grote gezelschap aanschuiven. Hij heeft een grondige afkeer van de verplichte tafelgesprekken ("socializing"). Bovendien verstaat hij niets, want vanaf het begin van de reis heeft hij een loopoor. Clim moet hem ter bestrijding van die chronische oorontsteking elke dag druppelen, vaker ook in de bus. Wat een ellende. Aan de grens met Utah ontvangen we van de Mormoonse douaniers dozen vol met prachtig uitgevoerd informatiemateriaal over de staat, inclusief brochures, kaarten en plattegronden. Na een bekende pas overgestoken te hebben bereiken we de hoofdstad Salt Lake City (500.000 inwoners). We rijden onder de boog met de mythische Seagull door, dit beestje schijnt de Mormonen van de ondergang te hebben gered. We bezichtigen het Capitool, waarin het parlement van de staat is gevestigd, en enkele nabij gelegen standbeelden in het park. Vervolgens worden we gedropt bij de Mormonentempel, waar een uitvoering (repetitie) van het veelkoppige Tabernacle Choir door ons wordt bijgewoond. 101

MORMON TEMPLE (SALT LAKE CITY, VS) De belangrijkste mormoonse kerk De Salt Lake Temple met zijn strakke granieten gevels en zes hope torenspitsen neemt zowel in Salt Lake City, de hoofdstad van Utah, als binnen de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (de mormoonse Kerk) een belangrijke plaats in. Net als andere belangrijke mormoonse gebouwen - zoals het hoofdkantoor de Tabernacle, het Joseph Smith Memorial Building en het conferentiecentrum - staat hij aan Temple Square, een centraal gelegen oase van rust. De mormoonse Kerk werd in 1830 in New York opgericht door Joseph Smith. Al snel had deze geloofsrichting ook volgelingen in Ohio en Missouri. In 1838 vluchtten de aanhangers vanwege de zogenoemde Mormoonse Oorlog naar Illinois, waar ze een gemeenschap begonnen. In 1844 werden Smith en zijn broer vermoord. De leiding over de Kerk kwam in handen het quorum van de Twaalf Apostelen, voorgezeten door Brigham Young, die met een groep mormonen naar Utah trok en hier een nieuwe kolonie stichtte. Salt Lake City is nu nog steeds het hoofdkwartier van de mormoonse Kerk. De plek voor de tempel, die bol staat van symboliek, werd vier dagen voordat Young en de zijnen in de Salt Lake Valley aankwamen, gekozen. De bouw duurde meer dan veertig jaar. De Utah War (1857 en 1858), een conflict tussen de mormonen en de Amerikaanse overheid, zorgde voor vertraging. Het interieur werd in een jaar voltooid. Het gebouw, dat is opgetrokken uit graniet uit de nabije Little Cottonwood Canyon, is van buiten uiterst symbolisch en toont de menselijke reis van het leven naar de dood en het hiernamaals. Wilford Woodruff, de vierde leider van de Kerk, wijdde de tempel op 6 april 1893 in. Hij speelde een zeer grote rol in de geschiedenis en ontwikkeling van Salt Lake City en is ook vandaag de dag nog steeds het belangrijkste mormoonse godshuis. In de tempel, met uitzondering van Jos tenminste, die is met de bus naar het hotel. Ook Jules, de gepensioneerde slager uit Herenthals, gaat alvast mee. Jules heeft al heel wat van de wereld gezien. Noem een willekeurig land op, Jules is er geweest. Het feit dat zijn beste kameraad een groot reisbureau drijft is daar niet vreemd aan. Jos gaat naarstig op zoek naar een fotozaak. Alles in een hurry, want voor sluitingstijd om 21.00 uur moet alles gefikst zijn. Het lukt hem op de valreep, in een winkelcentrum pal naast de Tempel! Hij had dus niet eerst helemaal naar het hotel hoeven te gaan. Al rennend ziet hij kans zich bij ons gezelschap te voegen. Clim staat dan net te ouwehoeren met Sister Johnson, een pittige Mormonen "non". In het Hilton is ons een niet-rokenkamer toebedeeld. Aanvankelijk roken we dan ook onze sigaretjes schuchter op het balkon, maar na verloop van tijd paffen we er lustig op los in de kamer zelf. We worden niet betrapt. Een korte avondwandeling in de buurt van het hotel 102

levert geen intiem kroegje op. We besluiten de rooftop bar van het hotel te bezoeken. Het is een besloten club, maar dankzij het “betrouwbare” uiterlijk van Clim worden we toegelaten. Later blijkt dat het komische duo Patriek en Werner de toegang wel werd ontzegd. Tot onze verbazing zijn de prijzen er bescheiden. Er heerst een geweldige ambiance met een pianist en mensen die mee neuriën op de evergreens. We hebben een overwegend uitzicht op de stad, die geïllumineerd aan onze voeten ligt. Clyde en Reindert zijn eveneens aanwezig. Ze hebben problemen met elkaar gehad deze dag; Clyde vindt dat Reindert te slap optreedt tegen te laatkomers en te veel stops onderweg inlast. Helemaal ongelijk heeft hij niet. Op de kamer worden we nog met een onverwacht probleem geconfronteerd. De badkamerdeur komt op onverklaarbare wijze klem te zitten. Een lelijke streep door onze rekening, want in de wastafel liggen onze bierblikjes onder een massa ijsblokjes begraven. Onbereikbaar geworden, net nu we zo'n dorst hebben. Na enig gefrunnik kunnen we de deur toch ontsluiten en hebben we tot onze grote opluchting weer onbeperkt toegang tot het begeerde bier en de noodzakelijke toiletfaciliteiten. Vrijdag 20 juli 1990

BRYCE CANYON Piet en Clim gebruiken hun ontbijt bij Mac Donald's, Jos slaat weer eens over. Onderweg is niet veel te zien. We slaan mondvoorraad in voor een geplande picknick: voorgesneden broodjes, kaas en vleesbeleg en pittig gekruid kalkoenenvlees. We kopen ook water, want in de canyons is het snikheet. GREAT SALT LAKE / UTAH Grootte Great Salt Lake 4184 km2 / Lengte meer 171 km / Breedte meer 56 km Het Great Salt Lake is het grootste meer ten westen van de Mississippi. Deze zilte watermassa is in feite het restant van een veel groter meer uit de prehistorische ijstijd, Lake Bonneville genaamd. Naarmate Lake Bonneville verdampte, raakten de opgeloste zouten in het water steeds sterker geconcentreerd. Tegenwoordig vloeit er geen water meer uit het Great Salt Lake, omdat het meer zich in een holte bevindt in het Grote Bekken van Utah. Daarom lijkt het qua samenstelling meer op de oceaan dan op een zoetwatermeer. De hoeveelheid opgelost zout in het Great Salt Lake bedraagt bijna 5 miljard ton, zoveel dat u met name in het noordelijke gedeelte van het meer met gemak op het wateroppervlak blijft drijven. Het Great Salt Lake is een paradijs voor watervogels. Eenden, ganzen, meeuwen, pelikanen en tientallen andere soorten huizen in de drassige streken rond het meer. Hun aantal loopt in de miljoenen. Het meer zit vol garnaaltjes die de voornaamste voedselbron vormen voor de vogels. Ten westen van het meer liggen de Bonneville Salt Flats; deze brede, met zout bedekte meerbedding is een van de vlakste plekken op aarde. Hier bereikte Gary Gabolich met zijn raketauto Blue Flame een spectaculaire snelheid van 1001 km/u. 103

Even na tweeën rijden we door de Red Canyon, waar we een voorproefje zien van zijn grotere broertje de Bryce Canyon die even verderop ligt. We stoppen aan de rand bij Inspiration Point en genieten van het waarlijk feeërieke landschap van door de natuur gevormde kegels en torentjes, in rood rose oranje of geelbruine kleurschakeringen. Het zogenaamde Bryce Amphitheater ontrolt zich in al zijn pracht aan onze voeten. Op de uitzichtplatforms zoemen de videocamera's bedrijvig en klinkt het onafgebroken geklik van de fototoestellen. In een open bos van pijnbomen en dennen dat aan de rand van de kloof ligt, zitten we apart aan een bank te picknicken. We voeren de brutale grondeekhoorns, de zogenaamde chip munks (waarvan er honderden rondhuppelen) en vogels van een ons onbekend merk. Ze zijn verre van schuw, de dieren hier. Bij Sunset Point gaan we de diepte in. Piet loopt mee, hoewel hij er aanvankelijk weinig voor voelde. Achteraf heeft hij geen spijt van deze beslissing. Op de oranje rotsbodem groeien toch nog bomen, reikhalzend naar zonlicht. We zijn echt onder de indruk. Piet geeft het tempo aan; Jos heeft een slechte dag en kan slechts met moeite zijn maten volgen. Wel ziet hij kans een Duitse die een spelonk onderzoekt te laten schrikken door te roepen: "Pass auf, ein Bären!". Er wordt weer heel wat afgefotografeerd. Bij het Sunrise Point komen we aan de oppervlakte, d.w.z. weer boven. We drinken een biertje op de veranda, terwijl we door een studente worden geënquêteerd over onze mening over de organisatie van het nationale park. BRYCE CANYON / UTAH Oppervlakte canyon 144 km2 / Hoogste punt (Rainbow Point) 2775 m Het landschap van Bryce Canyon is adembenemend, met zijn kleurige rotspieken, ravijnen en kloven. Het is een geologisch spektakel vol bizarre rotsformaties en hoge totempaalvormige hoodoo's. De canyon bestaat uit een reeks hoefijzervormige amfitheaters in de oostelijke wand van het Paunsaugunt-plateau in zuidelijk Utah. De opmerkelijke rotsformaties zijn uitgeslepen door water, ijs en sneeuw. Nog steeds wordt de canyon elke vijftig jaar zo'n 30 cm breder. Door de mineralen in de rotsen ontstaan allerlei kleuren die steeds veranderen in de loop van de dag: rood en geel van geoxideerd ijzer, blauw en purper van mangaanoxiden. De beste tijd om dit gebied te zien is vroeg in de ochtend of laat op de dag, wanneer de schaduwen lang zijn en de kleuren lijken te gloeien. Het park is het hele jaar open, maar wilt u de canyon te voet verkennen, dan kunt u het beste tussen mei en oktober gaan. De plaatselijke Paiute-Indianen noemen dit gebied 'rode rotsen die als mannen rechtop staan in een komvormige canyon'. Het park is genoemd naar de Schotse pionier Ebenezer Bryce, die hier rond 1875 een ranch bouwde en zijn terrein ooit beschreef met de gedenkwaardige woorden `een verdomde rotplek om een koe kwijt te raken'

104

Bryce is geen canyon Om precies te zijn is Bryce Canyon niet echt een canyon, maar een 16.000 hectare groot amfitheater dat bezaaid is met kleine kloven, bogen, spitsen en duizenden andere spelingen van de natuur. Hoodoo’s worden deze rotsformaties genoemd. De kleuren rood, geel, paars en wit worden veroorzaakt door de aanwezigheid van ijzer en mangaan. De indianen meenden dat deze rotsformaties werden bewoond door geesten (inderdaad: hoodoo’s) en bleven uit de buurt. De hoofdweg in Bryce Canyon is ongeveer 30 km lang en voert via zijweggetjes naar een reeks schitterende uitzichtpunten. De mooiste bevinden zich vlakbij de ingang van het park: Bryce Point, Inspiration Point en Sunset Point. Anders dan bij de Grand Canyon kun je dit park geheel met eigen auto bezoeken, maar hier en daar een stukje wandelen is absoluut aan te raden. De 2 km lange Navajo Trail voert 150 meter de diepte in en gaat dan met een boog weer naar het beginpunt aan de rand. Bryce Canyon is op zijn mooist bij zonopgang en zonsondergang. Om half zes worden we bij Ruby's Inn, even buiten het park, afgezet. Het gezelschap gaat mee met een 'optional' (een niet inbegrepen excursie) en wel een huifkartocht met cowboy eten (beans) en een fictieve Indianenoverval. We geven de voorkeur aan een ritje te paard. Onder leiding van Lance, een halfvolwassen knaap die zich cowboymaniertjes heeft aangeleerd (gekruid taalgebruik, pruimtabak kauwend), trekken we een uur lang langs de rand van de afgrond en een afgefikt bos. Er is ook nog een Schots meisje bij ons groepje. De rit kost $ 10 "each". We blijken een goede keuze te hebben gedaan, want de groep in de huifkar keert zichtbaar teleurgesteld terug. Lance nodigt ons uit voor de rodeo die om half acht begint. We moeten zijn aanbod afslaan, want ons motel wacht op ons verschijnen. Het ligt in een dorpje een 10 km verderop, Tropic. Het telt 400 inwoners en is naast het Friendship Inn (een bekende motelketen in de USA) twee restaurants annex winkels rijk. Op de veranda doen twee vrouwelijke "locals" (jonge meisjes) een folkloristisch dansje ten gerieve van de gasten. Alles ademt een landelijke sfeer hier. In de bar van een van de restaurantjes krijgen we alleen bier als we er ook iets bij eten, brengt de kastelein ons vriendelijk aan het verstand. Utah kent vanwege de mormonensekte een strenge alcoholwetgeving. We volgen zijn advies op om er chips bij te bestellen. We worden er bediend door twee fris ogende jonge meiden, echte All American girls met een perfect gebit vol parelwitte tanden en een eeuwige glimlach. Ze zien er uit om rauw in te bijten. Het lokaal is enigszins in western style ingericht. We houden het beschaafd en rekenen na een tweetal biertjes af met de creditcard. Het is vrijdagavond, daarom is er een groot aanbod van speelfilms op de televisie, onder andere Lethal Weapon II. Omdat er in dit oord aan de rand van de beschaving (of midden in de wildernis, hoe je het hebben wilt) verder niets spannends te beleven is, verkiezen we de rest van de avond voor de gezellige rust van de hotelkamer. Jos werkt aan het dagboek, want hij is enkele dagen reisnotities achtergeraakt. 105

Clim en Piet houden zich onledig met het middelpunt van de Amerikaanse cultuur, het kijkkassie. Zaterdag 21 juli 1990

GRAND CANYON: WERELDWONDER Het ontbijt wordt geserveerd door dezelfde meisjes die 's avonds om elf uur nog aan het werk waren. Vanaf zes uur vanmorgen zijn ze in de weer, maar ze zien er veel frisser en monterder uit dan wij. Nou ja, zij drinken waarschijnlijk niet... We rijden terug naar de Highway die Utah van boven naar beneden doorkruist. In de Red Canyon stappen we uit om nog wat foto's te maken. We vervolgen onze tocht door de Painted Desert. Het landschap is grillig en veelkleurig, dat wil zeggen de rotsbodem, want buiten wat verdorde doornstruiken en wat cactussen is de begroeiing er bijzonder spaarzaam. In het plaatsje Kanab slaan we eten in voor de volgende picknick die op het programma staat. Achter het Zion National Park houden we halt voor koffie en sanitaire activiteiten. Er vliegen piepkleine kolibries rond, hier humming birds geheten. Lusteloze Indianen bieden er hun spulletjes aan. Hun koopwaar bestaat voornamelijk uit toeristische hebbedingetjes, maar ze bieden ook echt mooie sieraden, tapijten en klederdrachten aan. Aan ons hebben ze echter slechte klanten. Dit is trouwens toch vooral Indiaans land. Enkele van 's lands grootste reservaten zijn hier in dit hete, droge en onherbergzame gebied gelegen. We rijden bijvoorbeeld urenlang door het Navajo-reservaat, met kleine enclaves voor de Hopi stammen erin. We zien buiten de vrouwelijke winkelbedienden geen enkel persoon van Indiaansen bloede de handen uit de mouwen steken. Hun land is rijk aan delfstoffen en de concessies aan de mijnbouwondernemingen brengen gemakkelijk verdiend geld op. Velen leven ook van schamele uitkeringen. Alcoholisme ligt er voortdurend op de loer en ook criminaliteit is hier niet langer onbekend. Voorts valt op dat bijna al die Indianen, van jong tot oud, aan de gezette kant zijn. Ook veel kinderen zien er pafferig en sloom uit. Alleen hoogbejaarde, door jicht kromgetrokken stamoudsten vormen hierop een uitzondering. Zou hier echt sprake kunnen zijn van een volk in verval, van een natie in degeneratie? Het lijkt er veel op in ieder geval. Aan de oever van Lake Powell, een groot kunstmatig meer, lunchen we met de zelf meegebrachte etenswaren in de picknick area. Het is snikheet. Het meer wordt om¬zoomd door een soort riet, midden in het hemelsblauwe water liggen reusachtige rotseilanden. Er ligt ook een marina, een jachthaven. Er wordt hier veel aan watersport gedaan. Bij de Glen Canyon Dam (die dus het stuwmeer heeft doen ontstaan) ligt ook de grens met de staat Arizona. We mogen er beslist geen fruit invoeren en moeten alles voor het passeren van de grens opeten. Bij de dam bezoeken we het bezoekerscentrum. Het is een tamelijk nieuwe dam. Zonder Al die stuwdammen zou het ontstaan van grote steden zoals Falstaff, Phoenix, Albuquerque, Santa Fe, Tucson en natuurlijk de gok- en glittersteden Reno en Las Vegas onmogelijk zijn geweest. De meeste hier opgewekte hydro-elektrische energie is dan ook 106

bestemd voor die steden, de rest wordt verkocht aan de metropool Los Angeles. Ook veel water uit deze gigantische zoetwaterbekkens wordt naar het immer dorstlijdende Californië getransporteerd. In deze contreien is water een belangrijk handelsartikel. LAKE POWELL Na een aantal dagen de kurkdroge en hete schoonheid van uiteenlopende nationale parken te hebben bewonderd, is een verblijf aan Lake Powell een aangename afwisseling. Toegegeven, het is een kunstmatig meer, de vrucht van een dam in de Colorado, maar wel gevuld met echt water. Tijdens de werkzaamheden aan de dam (1956-1964) ontstond het stadje Page, ooit het woonoord voor de bouwvakkers, nu het verzorgingscentrum van het recreatiegebied dat ontstond toen Lake Page zijn volle omvang van 300 km lengte en 3200 km kustlijn had bereikt. Het grootste toeristische centrum van Page heet Wahwaep Marina. Van hieruit vertrekken uiteenlopende boottochten over het meer, ze variëren van de Wahweap Bay Paddlewheeler (1 uur) tot de Rainbow Bridge Cruise (5 uur). Vanuit Page kun je ook dagtrips maken naar andere imposante natuurfenomenen, zoals Antelope Canyon met zijn rozekleurige zandstenen ‘kamers’. In Arizona rijden we een tijdje langs de wat kleinere canyons, waar we eigenlijk niet zo veel van zien. Ze zijn er wel de oorzaak van dat we 200 km moeten omrijden. In Cameron Trading Post pauzeren we een half uurtje. Op de veranda in de koele schaduw zitten zwijgzame Navajo's met perkamenten huid en nietszeggende gezichten te luieren. Vanwege hun ligging in het reservaat zijn de winkels er belastingvrij, echt goedkoop kunnen we het toch niet noemen. In de verte trekken zich boven ons einddoel, de Grand Canyon, dikke pakken zwarte onweerswolken samen. Hebben we dan toch pech? En jawel hoor, hoewel het echte noodweer uitblijft, is het zo donker en bewolkt dat de magnifieke kleuren van de Canyon niet goed uitkomen. We merken dat al direct bij het punt Desert View waar we voor het eerst de diepte en de uitgestrektheid (16 km breed!) van dit natuurwonder aanschouwen. De eeuwenoude Watchtower laten we er links liggen. Ondanks die teleurstelling gaan we welgemoed verder. Bij Grant Point ziet alles er even vaag uit. Je kunt de North Rim nog net herkennen en ook in de diepte kun je, zij het met enige moeite, de slingerende Colorado rivier ontwaren, maar dat is het dan ook. In de Grand Canyon Village krijgen we een propere lodge aangewezen. We checken ons rap in en gaan het self service restaurant opzoeken. We nemen plaats naast onze Belgische vrienden. Jos heeft honger als een grizzlybeer, want hij heeft deze dag bijna niets tot zich genomen. Hij schrokt ook nog op wat Clim en Piet respectievelijk niet opkunnen of niet lusten.

107

Tussen de verschillende lodges, de village en de 5 te onderscheiden uitkijkpunten loopt een shuttlebus. Hiermee gaan we naar Yavapai Point, bekend vanwege de grootse zonsondergangen. Helaas missen we die nipt, we zijn 5 minuten te laat. Ernaast ligt een klein museum dat echter om 20.00 uur sluit. We pakken de eerstvolgende bus terug en nemen plaats in de cocktailbar. Het is er druk. De Fransen van de andere bus geven luidruchtig blijk van hun aanwezigheid. Ook Clyde is aanwezig en zit achter de vrouwen aan. Uiterlijke aantrekkelijkheid interesseert hem hoegenaamd niet, dus zelfs Maria is doel van zijn verleidingskunsten. Op de kamer kijken we televisie. Jos gaat om 22.00 uur al slapen. De anderen volgen een uurtje later. 's Nachts krijgt Jos last van zijn spijsvertering als gevolg van zijn schranspartij waarvoor hij nu de rekening gepresenteerd krijgt. Regelmatig toiletbezoek en enkele rennies brengen uiteindelijk verlichting. GRAND CANYON / UTAH / ARIZONA De Grand Canyon geldt als een van 's werelds mooiste voorbeelden van erosie in aride gebieden. De Colorado en de harde wind hebben de plateaus uitgeschuurd tot een labyrint van kronkelende ravijnen. De afgesleten rotslagen gunnen ons een blik op 2 miljard jaar geologische geschiedenis. Andere krachten die hebben bijgedragen aan het ontstaan van de Grand Canyon zijn vulkanisme (vulkaanactiviteit), continentverschuivingen en ijs. Zo'n 17 miljoen jaar geleden stuwden krachten vanuit het binnenste van de aarde de landmassa omhoog die nu het Colorado Plateau beet. In combinatie met 5 miljoen jaar erosie ontstond zo een van 's werelds diepste kloven, met het adembenemende natuurspektakel dat wij nu zien. De canyon is ongeveer 1,6 km diep en 15 km breed. Hij strekt zich uit over maar liefst 450 km en loopt door twee Staten. De streperige wanden verkleuren in de loop van de dag: 's ochtends zijn ze zilverig goud,'s middags gedempt bruin, bij zonsondergang diep karmozijnrood en in het maanlicht koel indigoblauw. Op welk tijdstip u de canyon ook bezoekt, er staat u altijd een visueel feest te wachten. Vanuit de hoogte gezien slingert de Colorado zich als een glinsterend lint door een doolhof van gelaagde rotsformaties. Deze vogelvluchtperspectief logenstraft de ware grootte en kracht van de rivier. Met name bij een zogenaamde flash flood kan hij aanzwellen tot een kolkende maalstroom. Zijn eroderende werking is echter sterk afgenomen door de aanleg van de Glen Canyon-dam. Met zijn uiteenlopende leefgebieden en klimaten is de Grand Canyon een waardevol natuurreservaat. In het park leven meer dan 355 soorten vogels, 89 soorten zoogdieren, 47 soorten reptielen, 9 soorten amfibieën en 17 soorten vissen. Er zijn dieren te vinden variërend van de poema tot de rode ratelslang. De meeste bezoekers gaan naar de South Rim, die het hele jaar door geopend is. De Desert View Drive is een rit van 42 km langs deze zuidrand. De North Rim is geopend van half mei tot oktober. Het hoogste punt is Point 108

Imperial, dat uitkijkt over de Painted Desert. Cape Royal ziet uit op het oos¬ten en het westen; bij zonsopgang en zonsondergang is dit een spectaculaire aanblik. Van hier kunt u de Colorado zien, omlijst door een natuurlijke boog die Angel's Window heet. Zondag 22 juli 1990

GOKSTAD LAS VEGAS Hoewel Piet nog vóór vijf uur uit de veren was, waren de anderen al op weg naar de canyon om getuige te zijn van de zonsopgang. Hij ging dus maar alleen op pad. Onderweg sloot hij zich aan bij de Australiërs, die ook iets te laat waren. Op Yavapai Point maakte hij een stel foto's van het imposante schouwspel. Het beloofde die dag voortreffelijk weer te worden. Om half negen stonden we bij de Grand Canyon Airport en Helihaven. We zouden vliegen met de Papillon Helicopters en betaalden vooraf met reischeques, alleen Clim betaalde contant omdat hij nog een overvloed aan dollars had. Van te voren hadden we ons gewicht (in pounds!) moeten opgeven, bij de verdeling van de zitplaatsen werd hiermee rekening gehouden. Voor de vlucht ontvingen we middels een videofilmpje nadere instructies in verband met de veiligheid. Hoeden en petten af! Als laatsten klommen we in de chopper; we waren met zijn zessen. Met een koptelefoon deelde de piloot ons bijzonderheden mee. De vlucht duurde 25 minuten en we vlogen voornamelijk over de South Rim. We vonden het fantastisch, onze reisgenote Yvonne kneep het hem echter behoorlijk. Het was wel woekeren met ruimte in de cabine, je kon er niet goed fotograferen. Achteraf vielen de foto's toch al wat tegen omdat we door de ruiten heen moesten en vaak tegenlicht hadden. Bij terugkomst kregen we als aandenken een poster van de Canyon. We dronken koffie in een winkel en om kwart over tien zaten we in de bus op weg naar Las Vegas. Bijna de gehele dag koersten we door de verdorde, woestijnachtige streek waaruit Noord Arizona bestaat. In Kingman lunchten we bij Arby's. Reindert haalde geld op voor de optionele excursies. Wij hadden er niet zoveel meegemaakt, we hoefden derhalve niet veel af te rekenen. De Belgische belastinginspecteur moest wel diep in de buidel tasten; hij had met zijn gezin op alles ingeschreven. Om half vier arriveerden we bij de Hoover-dam (ook wel eens Boulder-dam), waarachter Lake Mead zich heeft gevormd. In het bezoekerscentrum bekeken we de maquette van de dam. Regelmatig weet de meedogenloze zon in deze contreien de temperatuur tot boven de veertig graden op te jagen; deze dag vormde daarop geen uitzondering, de thermometer wees 45º C in de schaduw aan! jet leek wel een bakoven. (Piet de Bekker voelde zich dan ook danig in zijn element De dam werd als werkgelegenheidsproject in de jaren dertig gebouwd en is jarenlang de grootste van de wereld geweest. Een half uurtje later zaten we weer in de verzengende woestenij.

109

Hoover Dam (grens tussen Nevada en Arizona) Civieltechnisch meesterwerk uit de tijd van de grote depressie De dam wordt ook Boulder Dam genoemd: aanvankelijk zou hij in de Boulder Canyon worden gebouwd. De aanleg van de Hoover Dam was een van de opmerkelijkste civieltechnische prestaties van de 20e eeuw, ook omdat deze plaatsvond tijdens de grote depressie. De rivier de Colorado had een zeer sterke stroming en was al meermaals buiten zijn oevers getreden. In 1905 was zelfs de Imperial Valley ondergelopen en ontstond een meer van 388 km2. Samen met de toenemende vraag naar elektriciteit en water leidde dit tot het plan om de rivier in te dammen. Voordat het project van start kon gaan, moest een overeenkomst tussen Arizona, Nevada, California, Utah, Colorado, New Mexico en Wyoming worden opgesteld, zodat elke staat evenveel baat zou hebben bij de dam. Na het Hoover Compromise kon de aanleg beginnen. Eerst moest de rivier worden omgelegd zodat de voorgestelde plek, de Black Canyon, werkbaar zou zijn. Hiervoor werden vier tunnels in de wanden van het ravijn gemaakt. Meer dan achtduizend arbeiders maakten vervolgens de ravijnbodem vrij, zodat er beton in kon worden gestort. De betonnen boogdam bestaat uit een enorm dikke wand die als een gigantische hoef tussen de ravijnwanden staat. Voor de dam ligt Lake Mead. De enorme waterdruk wordt via de dam opgevangen door de ravijnwanden. Door dit systeem ontstaat een zeer solide constructie. De oorspronkelijke ontwerpen achtte men niet prestigieus genoeg voor een bouwwerk van een dergelijke grootte en belang. Architect Gordon B. Kauffman werd dan ook ingeschakeld en gaf de dam zijn elegante art-deco voorkomen. De Hoover Dam is niet alleen belangrijk vanwege zijn cruciale functies, maar ook als voorbeeld van de civieltechnische en architectonische kunde in de eerste helft van de 20e eeuw. Las Vegas is een volkomen onnatuurlijke, geconstrueerde stad, vol glitter en glamour. Een agglomeratie van 500.000 inwoners midden in een bar landschap, levend van gok- en amusementsindustrie en enorm energieverspillend. De bus rijdt langs enkele befaamde casino's voordat we onze eigen Hilton Hotel bereiken. Dit laatste is enorm groot: 3200 kamers met winkelgalerijen, overdekt zwembad en uitgestrekte gokzalen als voetbalvelden zo groot. Om de goklust te prikkelen staat er voor een ingang een standbeeld dat het geluk verzinnebeeldt met de mythische pot met goud op het einde van de regenboog. Piet neemt in zijn eentje een frisse duik in het zwembad op de 3de etage. We eten een hot dog in de "videobook” waar je met computers kunt gokken op alle mogelijke sporten. De shuttlebus brengt ons voor een dollar naar de strip, een 5 km lange boulevard waaraan al die gokpaleizen liggen te pronken in al hun groteske kunstmatigheid. Het is er druk, zowel op de stoep als op de weg. Er lopen opvallend veel doodgewone 110

toeristen zoals ons rond, mensen die nieuwsgierig zijn en geen miljoenen hebben te vergokken. Clim specialiseert zich vanavond op nachtopnamen van de uitbundige neonreclames. Onderweg kopen we een sixpack die we ‘op het vuistje’ opzuipen. Achter "Dunes" maken we rechtsomkeer. In het Hilton kruipen zowel Clim als Piet achter de roulettetafel om eens een gokje te wagen. Beiden hebben ze veiligheidshalve een maximuminzet gereserveerd, d.w.z. een hoogstens te besteden bedrag,: $ 72 voor Clim en $ 50 voor Piet. Clim probeert de zaak, zeg maar zijn ondergang, zo lang mogelijk te rekken. Gebiologeerd door het magische balletje schenkt hij zijn bier te fors in, waardoor het overvloedig schuimt en het groene laken van de goktafel bevuilt! De vrouwelijke croupier kijkt hem stil verwijtend aan. Piet is veel scheutiger met zijn inzetten dan zijn baardige en reeds vroeg kalende vriend. Na een handvol spelletjes is hij blut en mag hij aan de bar gaan zitten kniezen. Jos zit daar al lang gezellig te bomen met Werner en Patriek, er worden reiservaringen uitgewisseld en Werner verhaalt over uitspattingen van jonge wichten op zijn school. Clim en Piet tonen zich opvallend zwijgzaam en bij wijze van hoge uitzondering gaan ze eerder dan Jos naar de kamer. Als geslagen honden druipen zij af. Op de kamer gaat het mokken verder. Somber kijkend en af en toe vreugdeloos nippend aan hun blikje bier trachten zij hun verlies te verwerken in alle stilte. Zij vergeten evenwel dat er dankzij hun spelersongeluk een "sunny side" gloort aan de horizon: nee, niet die regenboog, maar het zoete geluk in de liefde. Casino's in Las Vegas Desert Inn, Sheherazade, Silver City, Algiers, Fastbuck, Golden Nuggets, King 8, Tropicana, Miller's Outpost, Trocadero, The Hop, Megabucks, Quartermania, Frontier, Rivièra, El Morocco, El Ranco, Hacienda, Slot 'n Fun, Le Mirage, Cascade, Dunes, Le Mirage, Miracles, Caesar's Palace, Sands, Horseshoe, Stardust, High Voltage, Excalibur, Rio, Aladdin, Showboat, Canyon Gate, Flamingo, Luxor, Circus Circus, Desert Rose, Westward Bound, Nevada Palace, Granada Inn, Folies Bergeres, Hilton Flamingo, Jackpot Mania, Barbary Coast, Maxim Casino, Denny's, Oasis Lounge, Balley's, Union Plaza, Splash, Sahara, 0'Shea's. NB Las Vegas is het Mekka van de goklustigen, samen met Reno, sinds in 1936 in de staat Nevada het gokken werd gelegaliseerd. Voor we uit Las Vegas vertrekken doen we het grootste hotel ter wereld aan, het spiksplinternieuwe Excalibur met zijn circa 4500 kamers. Dit is niet leuk meer, wat een kitsch, wat een perverse verspilling. Hier werd en wordt nog steeds letterlijk met geld gesmeten. En groot, immens... De Golden Girls, de twee krasse Australische dametjes, verdwalen erin, waardoor ons reisgezelschap al zeer vroeg een kwartier vertraging oploopt. MEER INFO LAS VEGAS Het amusante gekkenhuis dat Las Vegas heet is een verhaal apart, waar we toch graag een paar woorden aan willen wijden. Zoals bekend leeft deze stad van de talloze gokmoge111

lijkheden, die vooral in de vele extravagante hotels aanwezig zijn, maar ook in speciale casino’s. Hoewel wij niets met gokken hebben, en nog geen quarter in een éénarmige bandiet hebben gegooid, hebben we ons een dag uitstekend vermaakt in Sin City. Na een bescheiden verblijf bij het zwembad (daarvoor is het eigenlijk te heet in ‘s zomers Las Vegas, met temperaturen van stevig boven de 40°C) togen we vooral van het ene airconditioned hotel naar het andere. De doldwaze overnachtingspaleizen, die bijna allemaal rond een bepaald thema zijn opgezet, vormen namelijk de échte topattractie van Las Vegas. Het hotel Luxor is – uiteraard – geheel in Egyptische stijl ingericht, compleet met sfinx bij de ingang en talloze winkeltjes waar je de complete gekopieerde inhoud van Toet Anch Amons graftombe kunt kopen. Laat je niet afschrikken door je terechte oordeel dat dit een ongevaarlijke vorm van gekte is, maar geniet van een drankje in de Nefertiti Lounge, eet iets in het Pyramid Café of haal een afzakkertje in de Ra Nightclub. Of in een van de vele andere eet-, drink- en vermaakgelegenheden die dit grote en luxe hotel biedt. Overigens: bijna alle hotel in Las Vegas zijn gróót en luxe. En bezoek vervolgens, per monorail, auto of wandelend, een aantal van de andere hotels aan The Strip (zoals de Las Vegas Boulevard wordt genoemd), met thema’s als de Stille Zuidzee, Parijs, Italië, de Middeleeuwen, New York, Schateiland enzovoort. Voor veel Amerikanen is dit het ultieme vakantieparadijs. Zó onstuitbaar geweldig vonden wij deze wereld van glans en glitter nou ook weer niet, maar een paar dagen is leuk. Aardige bijkomstigheid: omdat de hotels het leeuwendeel van hun inkomsten via hun casino’s binnenhalen, zijn de kamertarieven schappelijk en zijn er vaak aanbiedingen. Maandag 23 juli 1990

MOJAVE DESERT Bij een tankstation, we zijn bijna door de diesel heen, blijkt de winkel volgestouwd te zijn met gokmachines. En precies op de grens van Nevada met Californië ligt een enorm gokpaleis in de vorm van een Mississippi-raderboot in the middle of nowhere te pronken. Deze woestijn heet de Mojave-desert. Urenlang zien we zo ver het oog reikt slechts cactussen en taai struikgewas. In Callico Ghosttown lunchen we. Het is een voormalige spookstad, vroeger een welvarend mijnstadje. Het is nu in oude staat herbouwd voor toeristische doeleinden. We bezoeken er onder meer de zilvermijn. Op de parkeerplaats wordt de heer van Braght door een nepsheriff (met net zo'n "wormpje in zijn oor" als Jos, volgens Clim) in de handboeien geslagen omdat hij zogenaamd te laat kwam. Niet zogenaamd, hij kwam daadwerkelijk te laat, zoals zo veel keren eerder. Hoe dan ook, de camera's snorden, de fototoestellen klikten. We naderen de metropool Los Angeles. We merken dit aan de toenemende breedte van de autosnelwegen. Steeds nieuwe wegen duiken op, onder en langs de weg waarop wij rijden. 112

We laten het kustgebergte Sierra Nevada achter ons via de San Bernardino - pas en Los Angeles ligt aan onze voeten. De beruchte smog valt mee. Het is er wel warm en het stinkt behoorlijk naar uitlaatgassen.

BEVERLEY HILLS & LOS ANGELES We stoppen in het centrum, waar nog een overblijfsel van het oude, Spaanse (beter is eigenlijk Mexicaanse) stadsmidden ligt. We dwalen er doorheen. Gitaarmuziek weerklinkt, stalletjes liggen vol "artesiana" en souvenirprullaria, afijn, de sfeer is gekunsteld authentiek ten gerieve van de gringo toeristen. We rijden ook nog even door het moderne, sky scraper centrum en langs het stadhuis. Voor het eerst hebben we een kamer in een hotel van het Ramada-keten. Het valt ons ietwat tegen, we zijn beter gewend. Het personeel is zonder uitzondering van pacifisch allochtone herkomst: Koreanen, Philippino's, Hawaianen, Chinezen, Indiërs, noem maar op. Zij treden zeer voorkomend op en spreken vlekkeloos hun tweede taal Engels. Het aandeel van nieuwe immigranten in de Californische economie, met name in de dienstensector, is bepaald niet uit te vlakken. Het hotel ligt aan de Beverley Drive, een straat met peperdure "nouvelle cuisine" restaurants voor de yuppies en de jet set van Beverley Hills. Niets voor ons dus. Wij eten lekker en bescheiden bij een sympathieke Japanner. Hij verkoopt ook "kosjer" voedsel, want vlakbij ligt de Joodse buurt. Echt internationaal hier. Vervolgens gaan we te voet op zoek naar de Sunset Strip, de wereldbekende boule¬vard in Hollywood waar ontucht en opulente rijkdom hand in hand gaan, waar het hart van het dolce vita warm klopt, waar de artiesten en de sterren de beest uithangen. We hebben ons echter een beetje verkeken op de enorme afstanden hier. Er schijnt geen eind te komen aan de boulevards hier. Als we in een geanimeerd gesprek raken met een zwarte nachtwaker die zich zit te vervelen, krijgen we het advies toch maar de bus te pakken. Het enthousiasme van de nachtwaker kent geen grenzen als blijkt dat wij uit Roermond komen. Als militair is hij in Rheindalen gelegerd geweest en hij kent onze woonplaats nog van avondjes uit. De bus laat lang op zich wachten; we moeten nog overstappen ook. Openbaar vervoer zit in Californië in het verdomhoekje. Alles is gericht op particulier (personenauto ) vervoer. De bussen worden slechts gebruikt door de allerarmsten hier, de verworpenen der aarde: Mexicaanse landverhuizers, illegale Latino's, junkies en vino's, zwarten en behoeftige ouden van dagen. We voelen ons een vreemde eend in de bijt. De Set valt bar tegen. Het is er stil, niets van het bruisende uitgaansleven dat we verwachten. Later blijkt dat "it all happens" binnen in de luxe restaurants, in de hotelbars en de night clubs. Alleen in het weekend is er meer volk op de been, zoals overal op de wereld. Kilometers lang lopen we in een fors tempo de heuvelachtige boulevard af. De duisternis is gevallen en in de verte ligt onder ons Los Angeles met miljoenen lichtjes te fonkelen. Langs de stoeprand staan dikke en vooral dure auto's geparkeerd: langgerekte limousines met chauffeur, Rolls Royces, kostbare BMW's en Mercedes-sportcoupés, veel Porsches maar ook 113

wel Volvo's uit de hogere prijsklasse. Amerikaanse zijn blijkbaar niet zo in tel in dit gedeelte van de USA. Clim en Piet vergapen zich aan al dit moois. We houden een taxi aan en keren terug. De chauffeur is een jonge Bangla Desh’er, als student hier gekomen, maar al gauw overgestapt op lucratievere business waarmee hij zijn grote familie in het armste land ter wereld onderhoudt. Bij het afrekenen slaat hij Clim figuurlijk in zijn nek met de "No change, sir"-truc. Nou, wij hebben ook geen change, zodat hij met een vorstelijke fooi gaat strijken. In de hotellounge nemen we nog een pilsje, met extra schuim op ons verzoek. Op de kamer vindt nog een moeilijke operatie plaats. Jos moet zijn volle fotorolletje uit zijn camera verwijderen. Samen met Clim wordt de badkamer omgebouwd tot doka. Terwijl Clim met handdoeken de kieren lichtvrij houdt, frutselt Jos de film terug in het kokertje. Na veel getier en gevloek en vruchteloos gefrunnik lukt het hem uiteindelijk toch, ondanks kramp in zijn vingers en zweet in zijn handen. Onwetend van de frustratie in de badkamer probeert Piet ondertussen zijn bovenmaatse koffer op orde te brengen. Ook hij slaagt in zijn opzet. Dinsdag 24 juli 1990

PHANTASTIC DISNEYLAND Om half zeven op. Jos ontbijt weer niet, Piet en Clim eten scrambled eggs bij Orange Louie om de hoek. We vertrekken om acht uur. Een aantal personen gaat niet mee. Sommigen gaan op excursie naar de Universal Studio's, anderen bezoe¬ken het Paul Getty Museum. Ze hebben de shuttlebus van het hotel gecharterd en ze zijn ongeveer even duur uit als wij. We betalen voor deze excursie $ 50, later blijkt de entree van het pretpark "slechts" $ 25 te zijn. Die busrit van een uur kost ons dus eigenlijk $ 25, iets aan de dure kant vinden we. We steken dit tegenover Reindert dan ook niet onder stoelen of banken. Om negen uur zijn we bij Disneyland, dat in Anaheim ligt, 60 km zuidelijker. Jos wil zijn eigen tempo volgen en gaat in zijn eentje. We maken afspraken hoe laat en waar we elkaar treffen voor de lunch. Het zou te ver voeren om alles te vermelden wat we hebben bezocht, we volstaan dan ook met enkele hoogtepunten: Circle Vision over China, Mission to Mars, Matterhorn Drive, It's a Small World, Space Mountain. Jos bezoekt het 3 dimensionale Magic Eye Theatre (co produktie van G. Lucas en M. Jackson in Captain EO), de Western Ranch en het Sailing Ship Columbia, naast enkele van bovengenoemde hoogtepunten. We gebruiken de lunch naast een tafel met strontverwende kinderen. Samen gaan we vervolgens op Jungle Cruise, tijdens welke we vast komen te zitten. We zijn op tijd terug voor de fenomenale Parade van al die bekende Walt Disney figuren zoals Goofy, Micky en Minny, de Drie Biggetjes, Peter Pan, etc. Prima choreogra¬fie, perfecte timing, professionele uitvoering van de artiesten. Trouwens, alles loopt hier gesmeerd, de organisatie verloopt vlekkeloos, dat moet ook wel met dergelijke grote bezoekersaantallen. Na de parade kruipen we samen in de onderzeeboten, een attractie die iets tegenvalt. Daarna scheiden onze wegen zich opnieuw. Swiss family Robinson Tree House, New Orleans Quarter, de kabelbaan 114

en het ruige Critter country zijn onder meer andere spektakels die we bezoeken. De totale wachttijd in de soms lange rijen bedraagt naar schatting 22 uur. Opvallend in het park zijn de vele Spaanssprekende bezoekers, trouwens alle rassen van de wereld zie je hier vertegenwoordigd. Om vijf uur zijn we terug bij de bus. Enkele reisgenoten blijven achter omdat zij nog willen genieten van de verlichte avond¬parade en het, naar men zegt, feeërieke feestvuurwerk. Fransen in de bus! Clim gruwelt… Disneyland (Anaheim,VS) Het familiepretpark dat een internationaal fenomeen werd. Met een themapark wilde de fantasierijke Walt Disney de sprookjeswereld van zijn films werkelijkheid laten worden. Het idee vatte hij op nadat hij een klein park in Oakland, California, had bezocht en teleurgesteld was door de attracties. Hij besloot een eigen park op te zetten voor zijn dochters en de kinderen van zijn werknemers. Aanvankelijk had hij een plek nabij de filmstudio's in Burbank op het oog, maar de bouwaanvraag werd afgewezen. Vervolgens schakelde hij het Stanford Research Institution in om een geschikte plaats te zoeken. Een terrein in het landelijke Anaheim, dat goed bereikbaar was via de Santa Anna Freeway en de Harbor Boulevard, bleek de perfecte locatie. Op 21 juli 1954 begon de bouw; de opening stond voor slechts een jaar later op de agenda. Disney hield op alle vlakken voortdurend de vinger aan de pols. Desondanks was de opening op 17juli 1955 een grote ramp. Er werden zesduizend uitnodigingen verstuurd, maar er kwamen vervalsingen in omloop en er verschenen 28.000 bezoekers. De toegangswegen waren verstopt en veel attracties konden de grote toestroom niet aan. Zaken die ook bijdroegen aan het fiasco: een hittegolf, een smeltend wegdek, een gaslek en niet werkende waterfonteinen. Disneyland genas snel van zijn kinderziektes en is sindsdien een niet weg te denken onderdeel van de Amerikaanse cultuur. In binnen- en buitenland is het themapark een fenomeen. Om zes uur zijn we weer in het Ramada, nog duizelend van de spitsuur drukte op de wegen. Jos en Clim laten bij een nabij gelegen fotozaak een rolletje (helemaal volgeschoten in Disneyland) uit de camera verwijderen. De etui van de camerabody laten ze liggen. Als ze er achter komen is de zaak gesloten. We eten in de Joodse buurt in een echt kosjer restaurant. Er is geen vlees te krijgen, het blijkt er orthodox en vegetarisch toe te gaan. We vallen op omdat we de enige "gojim" (niet Joden) in de zaak zijn. Echt lekker is het eten niet. Na een korte avondwandeling zoeken we het hotel op. Piet heeft zich goed van zijn taak gekweten, we hebben six packs in overvloed. Niet lang echter, want we hebben dorst. Op de televisie is de film Cannery Row, die gaat over Monterrey waar we de volgende avond zullen overnachten. De vermoeidheid is in onze benen geslopen, want we hebben vandaag veel gelopen. Om half elf gaan we naar bed. 115

Woensdag 25 juli 1990

THE SURFIN' WEST COAST Piet en Clim nemen Jos mee naar Orange Louie om te ontbijten (eieren!). Als we terug zijn op de kamer merkt Clim dat hij zijn schoudertas, inclusief geld en waardepapieren, bij Louie heeft laten hangen. Met bange vermoedens haast hij zich terug. Ook Piet vreest het ergste, want zijn handtasje zit in die vermaledijde tas en hij volgt Clim als een haas. Jos wacht hen bezorgd buiten op. Na een minuut of tien komen ze nonchalant aangeslenterd alsof er niets is gebeurd. Louie had de tas uit de klauwen van begerige jongelui gered en uit voorzorg achter de bar bewaard, althans dat was zijn versie van het gebeurde. Hij was natuurlijk uit op fooi, en terecht. Dit geintje trouwens zou in één klap alle genoegens van deze vakantie teniet hebben kunnen doen. Opgelucht stappen we in de bus. Wat betreft de fotozaak, die is nog steeds gesloten, zodat Jos naar zijn camerafoedraal kan fluiten. Eigen schuld, dikke bult. Dit grapje kost wèl geld... Op de Hollywood Boulevard worden we bij Charlie Mann's Theatre afgezet. In dit theater vonden honderden Hollywood premières plaats; ervoor liggen grote tegels waarin bekende filmsterren naast hun hand- en voetafdrukken ook een of andere wens of dankzegging (aan Sid, de initiatiefnemer van deze vereeuwiging) in het cement hebben achtergelaten. Op het trottoir bevindt zich de Walk of Fame, een aantal stoeptegels met bekende namen. De stop duurt 20 minuten. Het is een bewolkte dag. We rijden langs de kust omhoog. In Santa Barbara, waar Ronald Reagan zijn laatste dagen in zijn ranch slijt, houden we een koffiepauze in een soort kunstenaarscafé op de pier. Ook Werner, Patriek, Maria en Yvonne strijken hier neer. Op de een of andere manier hebben we gelijke interesse, onaf¬hankelijk van elkaar komen we steevast bij dezelfde plekjes uit. De lunchpauze wordt gehouden in Morro Bay, een vissersplaatsje met pelikanen en een grote massieve rots die markant uit de oceaan oprijst. We eten visgerechten in The Flying Dutchman, dat inderdaad door een Dutchman wordt gerund. Hij is momenteel niet aanwezig, antwoordt de jonge dienster desgevraagd. Ons menu: Jos inktvis, Clim o.a. krab van een uitgebreide visschotel, Piet garnalencocktail. We vertrekken weer te laat. In Santa Barbara was het helemaal te gek. Een stel Hollanders hadden daar geen kans gezien ergens koffie te drinken. Verontwaardigd eisten zij dat de bus een half uurtje later zou vertrekken opdat zij alsnog ergens een bakje troost konden drinken. Zo moesten wij boeten voor hun stommiteit. Er volgt nu een erg mooi stuk kust, de Highway Number One. Hij is niet altijd ge¬opend voor verkeer vanwege aardverschuivingen en dergelijke. De kust wordt hier Big Sur genoemd. Deze eeuw is het een soort kluizenaarsstreek voor kunstenaars geweest; onder andere Henry Miller (een schrijver die over seksualiteit geen blad voor de mond nam) heeft zich hier jarenlang teruggetrokken. De begroeiing is er welig, de kliffen hoog, de rotsen ruw en scherpgekant. De oceaan is er onveranderlijk onrustig en de huizenhoge golven vreten gulzig het land op, jaar in, jaar uit. Helaas is het nogal mistig. We hebben twee fotostops. 116

Onderweg zien we op een heuvel nog Hearst Castle liggen. William Randolph Hearst was een mediagigant; krantenkoning die in deze eeuw nog een soort middeleeuws kasteel liet bouwen dat hij als museum gebruikte. Momenteel is het opengesteld voor bezoekers, maar het staat niet op ons programma. Om zeven uur 's avonds rijden we Monterrey binnen. Clyde rijdt tweemaal verkeerd, de zoveelste vertraging, maar nu is het zijn eigen schuld. We logeren in het Holiday Inn. Na inchecking gaan we direct met de bus op weg naar Fisherman's Wharf. We lopen ietwat verloren rond op de pier, eten een kleinigheid vis. We kunnen echter geen gezellig havenkroegje vinden. Jos vraagt aan een politieagent hoe dat zit. Deze verwijst ons naar de restaurants, die er in overvloed zijn. In een ervan ontmoeten we het onderwijzersechtpaar met hun (schoon )moeder. Een kras vrouwtje, blijkt nu. Ze vertelt dat ze jarenlang met haar jongste zoon achter op de motor landen als Marokko en Mexico heeft bezocht. Marian neemt een foto van ons met Clim's fototoestel. Om half tien zitten we in het hotel aan de bar van de lounge. Buiten bij het zwem¬bad vindt een verbroedering van de twee bussen plaats, maar we hebben geen zin om ook van de partij te zijn. We raken in gesprek met een zeebiologe die in het bij insiders hogelijk gewaardeerde zeeaquarium van Monterrey werkt. Ze is drie keer gescheiden (daarmee komt men hier moeiteloos voor de dag) en is van gemengd Duits¬-Franse afkomst. Ze dweept dan ook met Straatsburg en de rest van Europa. Ze is selfmade astrologe en probeert ons te karakteriseren. Ze heeft het grotendeels mis. Naast haar zit een zwijgzame gedistingeerde zwarte man. Hij verstaat wat Duits omdat hij met de Amerikaanse Navy in Bremerhafen heeft gelegen. Busgenoten druppelen binnen, sommigen hebben ietwat de hoogte, waaronder Catherine, het schriele Belgische meisje dat economie studeert. De jonge Duitser uit Zehlendorf Berlijn ("Nie mehr Visa') probeert haar te versieren, maar "monkey" Maria steekt daar een stokje voor. Ze verijdelt zijn verleidingspogingen door Catharine mee te tronen naar haar kamer. Wijzelf hebben inmiddels ook onze tax bereikt en zoeken ons nest op. Rond half een liggen we onder de wol. Donderdag 26 juli 1990

CARMEL AND THE 17 MILE DRIVE 's Morgens ten behoeve van busgenoten opnieuw naar Fisherman's Wharf. We zoeken vergeefs een bank. Bij Cannery Row stoppen we weer. Oude visconservenfabriek. Monterrey was vroeger groot sardinecentrum, maar deze visjes zijn op geheimzinnige wijze verdwenen. John Steinbeck heeft er zijn boek "Cannery Row" gesitueerd. In de buurt ligt ook het achttiende eeuwse Carmel, waar we zullen lunchen. We rijden langs de mooie kust. Een aantal passagiers maakt een strandwandeling, sommige van ons blijven echter pitten. Bij een vogeleiland maken we een groepsfoto als aandenken aan de reis. Clyde en Reindert staan met tientallen camera's om de arm. De kust is hier nog vlak. Veel otters, zeeleeuwen en zeldzame vogelsoorten. 117

Vervolgens volgen we de 17 Mile Drive, een romantische weg door cipressenbossen pal langs de rotskust. Hier liggen de prijzige buitens en de kolossale landhui¬zen van de rijksten der rijken, met name van advocaten en medische specialisten. Het is een bijzonder mooie omgeving. We stoppen twee keer voor foto's. Deze exclusieve woonbuurt ligt even buiten Carmel, waar we lunchen. Jos bestelt het typisch Amerikaanse meat loaf, een gerecht met bijzonder veel vlees. Piet gaat zijn eigen gang, maar is op tijd terug. We zitten in een luxueuze winkelgalerij. Carmel is in 1770 gesticht door Spaanse Jezuïeten. We brengen een bezoek aan hun Missie Post, met klooster in Mexicaanse stijl. Ziet er exotisch uit. Piet wijkt niet van de zijde van Jules, de slager. Jawel, de bakker kan het goed met de sla¬ger vinden. Als we wegrijden kijkt Clyde nog eens in zijn spiegel en ziet hij twee oudjes wanhopig zwaaiend achter de bus aanhollen; het blijken de Austra¬lische "golden girls" te zijn, alweer te laat. We hadden hen niet gemist. Ietwat gepikeerd vragen ze Jos, die achter hen zat, waarom deze Clyde niet heeft gewaarschuwd. Hij antwoordt laf dat hij verdiept zat in een boek. We rijden door een streek waar de artisjokkenteelt goed gedijt. Marilyn Monroe (haar donkere huis zonder ramen in Beverley Hills hebben we gezien vanuit de bus, evenals het kerkje waar Richard Burton en Elizabeth Taylor voor het eerst met elkaar zijn getrouwd) is hier geboren. Ze startte er haar vampachtige carrière als plaatselijke artisjokkenkoningin. Anneke en Tineke nemen het initiatief voor een afscheidsfeestje ter ere van Clyde, de chauffeur, en Reindert Dirksen, de reisleider. Er wordt een lied gecomponeerd en zelfs wij, marge Limburgers, zeggen toe mee te zullen zingen.. Reindert biedt ons als afscheid een glaasje wijn aan; bovendien kunnen we een gratis greep doen uit de koelbox op de achterbank. Frédérique valt Clim voor het laatst las¬tig met gerommel in die bak. Het ter plekke gecomponeerde lied luidt als volgt: Vandaag is het gebeurd Daarom nog niet getreurd 't Is voorbij, onze trip door dit land Van New York hier naar toe maakte ons nog lang niet moe Maar nu zijn we aan de andere kant 0, Reindert and Clyde We enjoyed our trip It was all right San Francisco is the end 118

in this beautiful land and you are the best driver and guide! De melodie zijn we nu weer vergeten. Reindert toont zich zichtbaar geroerd, maar een traantje wegpinken, nee, dat is er toch niet bij. Om vier uur 's middags komen we in San Francisco aan. We worden ondergebracht in Civic Center, een Holiday Inn vlakbij Market Street, een belangrijke ader van Frisco. We moeten lang op onze bagage wachten. Jos gaat naar beneden en neemt en passant de koffers van Piet en Clim mee naar boven. Hij krijgt nog niet eens een fooitje van die ondankbare honden. We frissen ons op en gaan op stap. Bij Powell Street is het kopstation van de Cable Cars. We sluiten aan achter de lange rij. We moeten lang wachten, want er is letterlijk een kink in de kabel. De wagens worden hier met spierkracht gedraaid, als in oude tijden. De conducteurs en wagenbestuurders zijn zonder uitzondering zwarten. Tijdens de rit zijn er prachtige vergezichten op de baai. Vlak bij Fisherman's Wharf stappen we uit. Aan een stalletje kopen we ieder voor $ 10 een trui. Die hebben we nodig, omdat er een behoorlijke frisse wind staat. Het is toeristisch druk aan de waterkant. Mensen bieden er hun diensten en kunsten aan: bedelaars, een piraat met een sprekende papagaai, buiksprekers, robotmensen, break dancers, moppenverkopers. Deze laatsten trekken de aandacht met "Buy a joke" borden. We lopen The Cannery in. Deze vroegere conservenfabriek (perziken van Delmonte) is omgebouwd tot winkelcentrum. In de restaurants moeten we wachten voor een plaats, we gaan dan ook maar verder op zoek, alweer de stad in. Het wordt een vermoeiende tocht: heuvel op, heuvel af. In de buurt van Russian Hill stuiten we op "the crookedest street in the world", de steile Lombardstreet vol haarspeldbochtjes en fraaie bloemenperken. In de buurt zijn mooie uitzichtpunten over het centrum vol wolkenkrabbers en over de Baai van San Francisco met erin Alcatraz Island. Terwijl we bij zo'n punt staan te genieten, staat naast ons een groepje zwijgzame jongens druk te fotograferen en te filmen. "Nou, die hebben ook niet veel te missen", zegt een van ons. Later komt uit dat het een groep doofstommen van een instituut betreft. Bij Nob Hill zijn we het lopen zat. We nemen een taxi. De chauffeur hoort ons praten en wil raden waar wij vandaan komen. Eerst raadt hij Denemarken, maar zijn tweede poging is een schot in de roos: "something between Flemish and German". Hij was een voormalig hippie die ook langdurig in Europa had rondgezworven. We dineren uitgebreid in het restaurant van ons hotel. Vooral Jos neemt het er¬van; meerdere malen bezoekt hij de rijk gevulde saladbar. We eten alledrie steak; Piet sirloin en de beide anderen voor het laatst T-bone steak. Daarna maken we een ommetje. Op advies van Clyde en Gus, die we op straat tegenkomen, laten we Market Street en omgeving links liggen ("Too weird, too kinky over there, man!) en drinken we een biertje in Folsom Street in een of andere cantina die net gaat sluiten. De belendende kroegen ogen ons te modern en 119

de muziek (zowel soort als geluidsvolume) staat ons niet aan. We keren op onze schreden terug om op de hotelkamer onze toevlucht te nemen tot de ons immer trouwe sixpacks. Vrijdag 27 juli 1990

SAN FRANCISCO & GOLDEN GATE BRIDGE Om zeven uur staan we op. In de buurt eten we bacon and eggs e.d. in een restaurant met louter aantrekkelijke, Chinese dienstertjes. Jos kwikt er zichtbaar van op. Om 09.00 uur zou de excursie beginnen, maar de bus is kapot en we moeten tot kwart voor tien wachten op een nieuwe. De reisleidster heet Yvette, is een Nederlandse en spreekt onwaarschijnlijk slecht Duits. Haar Engels en zelfs haar Nederlands is ook verre van onberispelijk. Bovendien lijdt zij aan een hinderlijke links-rechts verwisseling. Steeds als ze zegt "On your left hand side..." kijken we natuurlijk naar links, maar zien niks bijzonders. Tot haar schrik bemerkt ze dan haar fout, corrigeert tot "On your right hand side...", maar dan zijn we de bezienswaardig-heid doorgaans al gepasseerd. Dit gebeurt een keer of tien zo. Ze leest haar commentaar op van een papiertje ook nog. Het is een beetje zielig. Na afloop ontvangt zij dan ook van bijna niemand fooi. In een straf tempo bezoeken we de hierboven al opgesomde bezienswaardigheden. Hier en daar stoppen we. De Twin Peaks liggen in de mist (de naam zegt het al: het is de top van een tweelingheuvel), dat weet Yvette, maar ze heeft niet de flexibiliteit het programma om te gooien. Zo zouden we in Chinatown best een wandeling hebben kunnen maken in plaats er doorheen te rauzen. Bij de kathedraal, zeer modern van opzet en prachtig van binnen, komen de Australische dametjes weer eens te laat. Clim en Jos bezoeken in het park de Japanse theetuinen die er frisgroen bijliggen. Piet blijft in de buurt van het eet- en drinkstalletje. Het uitzicht bij de rotskust, niet bij het strand, is wel mooi. Ook hier weer veel vogels. Cliff House. De Golden Gate Bridge ligt met haar toppen verscholen in de mist. Piet loopt een stukje de brug op. De trip eindigt bij Fisherman's Wharf. GOLDEN GATE BRIDGE (SAN FRANCISCO) Civieltechnisch meesterwerk dat eerst voor onmogelijk werd gehouden De Golden Gate Bridge, een van 's werelds mooiste hangbruggen, overspant de toegang (de Golden Gate) tot de Baai van San Francisco. De brug verbindt San Francisco met Marin County en is, als onderdeel van de beroemde Route 101, de enige manier om San Francisco aan de noordzijde te verlaten. Aanvankelijk voer er een veerdienst tussen de twee oevers van de Golden Gate, omdat overspanning van de grote afstand met een brug onmogelijk werd geacht. Door de volhardendheid van Joseph Strauss kwam de brug er uiteindelijk toch. Strauss presenteerde zijn plannen in 1921. Ze werden echter afgekeurd, waarna hij tien jaar werkte aan de verbetering van zijn ontwerp. De bouw begon in 1933 en vier jaar later werd de brug voltooid. Strauss overleed een jaar na de officiële opening. Vlak bij de brug staat nu een standbeeld van hem dat herinnert aan zijn rol. 120

De belangrijkste draagkabel, die 1280 meter lang is, wordt ondersteund door twee elegante torens, die ten tijde van de oplevering met hun indrukwekkende hoogte van 227 meter 's werelds hoogste hangbrugpijlers waren. Esthetisch kent de brug geen gelijke, en de kleur (oranje-vermiljoen) draagt daaraan bij. Adviserend architect Irving Morrow stelde deze bijzondere kleur voor om twee redenen: de brug past zo goed in zijn natuurlijke omgeving en is in de mist voor scheepsverkeer duidelijk zichtbaar. 's Avonds wordt de brug verlicht met schijnwerpers, waardoor hij een prachtige gouden gloed krijgt die door het water wordt weerspiegeld en voor een magisch effect zorgt. Eenmaal voltooid, werd de Golden Gate Bridge het symbool van de macht en vooruitstrevendheid van de VS en was hij wereldwijd een voorbeeld voor hangbrugontwerpers. Nog steeds is hij een van de meest gefotografeerde bruggen ter wereld en vormt hij een van de mooiste panorama's in het land. We drinken wat en gaan daarna meteen door naar de duikboot uit de Tweede Wereldoorlog, de U.S.S. Pampanito. Hij staat open voor bezoekers en we duiken erin, voorzien van een apparaatje, een soort bandrecordertje, dat geactiveerd wordt zodra we een nieuwe ruimte binnenstappen en dan tekst en uitleg geeft. Een stuk verderop ligt het Nautisch Museum. We bezoeken er een drietal historische schepen, o.a. een clipper en een raderboot. Deze attracties worden tot onze verbazing niet zo druk bezocht. Ons volgende doel is een heuse rondvaart door de Baai van San Francisco. Ze begint bij Pier 41 en direct al wordt van ons een foto gemaakt, die Piet later voor $ 5 (of was het $ 7?) koopt. We gaan richting zee en achter ons verdwijnt de aantrekkelijke skyline van Frisco in de mist. We varen onder de Golden Gate brug door, waarna we omkeren en met een wijde boog om het voormalige gevangenis eiland Alcatraz. De rondvaart is effectief georganiseerd. Het gaat snel, binnen 40 minuten zijn we weer terug. We missen de stormachtige wind bepaald niet. Op een terras drinken we koffie en gaan we uit de broek (dit laatste niet op het terras, maar op het openbare toilet...). Stiekem neemt Piet een kiekje van de twee broers als zij, uitgeput lijkend, over een tafeltje hangen. We stappen op een street car (niet hetzelfde als een cable car!) en laten ons naar Chinatown brengen. Het is er druk en we kijken onze ogen uit bij de winkeltjes waar honderden voorwerpen uitgestald liggen die we nog nooit hebben gezien. Vooral de voedingswaren en het fruit ziet er uitgesproken exotisch uit, het ruikt ook als zodanig. We eten bij een Chinees. Clim moet er even naar achteren en komt walgend van die blik achter de schermen (sanitair, woonkamer, keuken en opslagruimte tegelijkertijd in onbeschrijfelijke vuiligheid en primitieve wanorde) terug en dat terwijl hij toch heel wat gewend is op dit gebied. Nieuwsgierig lopen we nog enkele winkels binnen. Piet is op zoek naar een goedkope walkman, maar hij slaagt niet. Jos zoekt een nieuw foedraal voor zijn fototoestel, Clim ontdekt precies het goeie voor zijn Pentax. Prijs $ 20. Het ligt waarschijnlijk al tien jaar op de plank, maar het is fonkelnieuw. Na enig rondzwerven krijgt Jos last van buikkramp. Zal hij buikloop krijgen? Nergens een w.c. te bekennen. Als hij begint te kermen van de pijn beslui121

ten de anderen een taxi te nemen. Na een uur en een bezoek aan het toilet zijn de buikklachten als sneeuw voor de zon verdwenen. Voor we onze traditionele avondpint pakken knapt Piet een uiltje, terwijl Jos en Clim hun bagage voor de volgende dag alvast inpakken. We hebben met het onderwijzersechtpaar met oma uit Deventer afgesproken dat we samen een taxi of busje naar de luchthaven pakken de volgende dag. We kunnen hen echter niet bereiken op hun kamer voor meer concrete afspraken. Om negen uur geven we acte de prèsence in de lounge. We worden er niet echt op onze wenken bediend, dat zijn we niet gewend. Bovendien staat de televisie loeihard aan en heeft het bedienend personeel meer oog voor de vrijdagavondfilm dan voor de clientèle. Clim pikt dit niet en tekent ferm protest aan. Na zijn ingrijpen worden we beter behandeld. Piet blijft het hier een grote "Affenscheisse" vinden, al die "pòppekast", de "horenjas dae oos maar neet wil bedene”, "waat eine sirk" en "wo is die boutkiet hiej?". Zaterdag 27 juli 1990

TERUGVLUCHT SAN FRANCISCO - LOS ANGELES - AMSTERDAM We staan een stuk later op dan normaal, pas tegen negen uur. Jos heeft dan al de technische dienst opgetrommeld om de badkamerdeur open te breken; iemand van ons heeft die 's nachts in het slot laten vallen; de dader maakt zich niet bekend, hij vreest waarschijnlijk de toorn van de andere. Ontbijt bij de Chinese poppedeintjes, maar eerst een afspraak maken met de Bell captain van het hotel. Hij zal om half één een taxi laten aanrukken. We laten onze bagage bij hem achter. De familie Volmer is nog steeds niet op hun kamer bereikbaar. Later blijkt dat we het kamernummer van oma hadden, die echter voortdurend op de kamer van haar kinderen verbleef. Zo krijg je geen contact, allicht. We lopen nog een uurtje of zo rond in de buurt van het stadhuis. Er liggen hier verschillende monumenten en kunstwerken. Bij een stalletje wordt door homoseksuelen voorlichting gegeven over Aids. We lopen Marketstreet af, 's avonds en 's nachts is het hier een Sodom en Gomorra. Nu concentreert het leven zich op de uitverkoopwinkels die grote kortingen aanbieden. In de verte zien we de Trans America Pyramid, waar we de vorige dag vergeefs naar binnen wilden. Deze wolkenkrabber heeft een speciale constructie tegen de gevolgen van aardbevingen. Zoals bekend ligt San Francisco op de aardbevingsgevoelige San Andreas breuklijn. Een half jaar eerder was er al een kleinere aardbeving geweest, waarbij met name veel schade werd opgelopen bij de S.F. Oakland Bay Bridge, die gedeeltelijk instortte. Ook in het wegdek zagen we hier en daar nog scheuren. Om half een vertrekken met een gecharterd busje. De familie Volmer is nu present. De chauffeur is een welgemutste, enorme neger die extra omrijdt om ons een onbekend straatje à la Lombard Street te tonen. Er groeit een misverstand, hij denkt dat we uit 122

"Poland" komen, hij heeft ons "Holland" niet goed verstaan. Op de wegen is het propvol, iedereen gaat in de richting van het honkbalstadion, dat in de buurt van de luchthaven ligt. Om één uur komen op S.F. International Airport aan. We lachen wat af aan de incheckbalie met de opgeruimde humor van de grondsteward, waarschijnlijk een homo. San Francisco is de hoofdstad van de "Gay Movement", honderdduizenden lopen er hier rond, je hebt ze in alle soorten en maten. Hun woningen versieren ze met regenboogvlaggetjes, waarmee ze willen aangeven dat ze een andere seksuele voorkeur hebben. Dergelijke vlaggetjes zien we om de haverklap, als je er op let tenminste. Zo komen we er achter dat veel mooi opgeknapte Victorian Mansions in handen van homo's zijn. Naar verluid is zelfs de burgemeester gay. De vlucht met US Air vertrekt pas om vier uur, dus we hebben zeeën van tijd, die we al lummelend doden. Yvonne en Maria voegen zich bij ons, zij komen van een ander hotel af. De vlucht naar Los Angeles duurt slechts een uur; de machine zit halfvol. We krijgen een versnapering. Op L.A. International Airport hebben we ruim anderhalf uur om over te stappen. Onze bagage wordt automatisch overgeladen naar het KLM-vliegtuig. Met een shuttlebus gaan we naar een andere terminal, waar we soepel inchecken. Opnieuw rondlummelen, o.a. buiten in het zonnetje en in de wachtkamers. In de buitensporig dure tax free shop worden we aangesproken door een Maastrichtenaar die ons dialect herkent. Hij heeft een maand door het westen met een huurauto rondgetoerd. Een Duits jeugdvoetbalteam reist met ons mee, de jeugdigen worden door de begeleidende officials behoorlijk afgeblaft. Er is een douane, maar die controleert niet de paspoorten. We verbazen ons daarover. Clim heeft wat problemen met zijn slof sigaretten. Ons vliegtuig is een Boeing. We zitten tamelijk krap helemaal achteraan, wat een verschil met de business class op de heenreis! Maria en Yvonne zitten voor ons. De familie Volmer heeft plaatsen in de nietrokers-afdeling, die het grootste gedeelte van de cabine voor passagiers beslaat. We vertrekken met een lichte vertraging. Van de vlucht zelf kunnen we ons niet meer zo veel herinneren, of het moet zijn dat we behoorlijk moeite hebben met het vinden van een gemakkelijke slaaphouding. En natuurlijk worden we in de watten gelegd met drie maaltijden en drankjes. De reis terug duurt 12 uur, exclusief het tijdsverschil. Even na drie uur landen we op Schiphol. De afhandeling loopt gesmeerd. We nemen vlug afscheid van onze medereizigers, gaan ongehinderd door de douanecontrole, steken de weg over vanuit de aankomsthal naar het station. Even later zitten we in de Intercity naar het Centraal Station in Amsterdam. Ook daar hoeven we niet lang te wachten. De Intercity zoeft richting Maastricht, terwijl wij de zaterdagkranten doornemen en koffie lebberen. Aangekomen in Roermond stappen we in een taxi. We spreken af dat we elkaar 's avonds bij Huib zullen ontmoeten. Het is nog geen 19.00 uur als we de sleutel in het slot van onze huisdeur steken. 123

CANADA: PRAIRIES AND ROCKIES (2007) ALGEMENE SAMENVATTING In een ware odyssee toerden we met een gehuurde Ford Fusion (een kopie van onze Volvo, zelfs wat betreft kleur!) door de Rocky Mountains en genoten van uitstekende hotels (soms zelfs suites!) onderweg, alle uitgerust met magnetron, minibar (voor Clim zijn bier), queen size - bedden, kitchenette met o.a. koffiezetapparaat, föhn, strijkijzer, tv en cd / dvd-speler en nog veel meer. Nog meer genoten we van het overweldigende berglandschap: we reden door gletsjerdalen en ijsvelden, spiegelden ons in kraakheldere bergmeten, bezochten machtige watervallen, vergaapten ons aan de wilde dieren onderweg (beren, wolven, elanden, herten) en vergaten vooral niet veel foto's te nemen. Op onze route reden we door de volgende natuurparken: Wells Gray Park, Jasper en Banff Rocky Mountains Park (met Jasper en Yoho). In de grote steden Victoria en Vancouver aan de westkust waren we al eens eerder in het jaar 2000 geweest, maar vooral de metropool Vancouver met zijn schitterend moderne centrum vol flashy hoogbouw maakte nog steeds indruk op ons. Na de bergen was bijna twee weken lang de prairie onze omgeving: eindeloze graanvelden en onafzienbare weidegronden, nu eens licht golvend, dan weer glad als een pannenkoek. Hier en daar werd die troosteloosheid (zo ervoeren we het) afgewisseld door dorre Badlands vol bizarre rotsformaties en canyons. Daar lagen ook de Unesco - sites die we hebben bezocht: het Dinosaur Park (schitterend museum met 35 enorme skeletten van die beesten) met de opgravingssites en het Head Smashed In Buffalo Jump - site, waar de vlakte-indianen opgejaagde buffels de afgrond in lieten denderen. De boomtowns (olie, gas en teerzanden) van Calgary en Edmonton vergaten we niet op onze reis. Ook die moderne steden zonder historie hadden ons toch nog wel iets te bieden, onder andere spectaculaire hoogbouw. In de kleinere plaatsjes zoals Wayne en Patricia konden we nog de authentieke wildwest – sfeer van de pioniers en mijnwerkers proeven. Clim reed met plezier rond in zijn huurauto met automatische versnelling, waarmee hij geen moeite had. Wel moeite had hij met in- en uitparkeren, wat ons een schadepost opleverde door een koppige pilaar in een parkeergarage die niet wilde wijken. Enfin, de verzekering dekte de schade, zij het dat we een eigen risico van $ 500 hadden. Uitdeuken en nieuwe lak aanbrengen kost tegenwoordig een vermogen. Op de prairies overigens hadden de drie- en viersterrenhotels plaats moeten maken voor bescheidener motels, die in kwalitatief opzicht toch allen nog volledig aan onze eisen tegemoet kwamen.

124

Een reisvakantie zoals we gepland hadden dus, met veel afwisseling en in ons eigen tempo. Eind goed al goed dan? Nou nee, integendeel. Een en ander eindigde toch nog in mineur. Enkele dagen voor onze thuisreis moest Jos plotseling overgeven en dat bleef hij twee dagen om het uur doen. Daarna begon hij te hikken, wat hij twaalf dagen later (inmiddels thuis) nog steeds deed. Je kunt je zijn marteling tijdens de langdurige terugvluchten wel voorstellen. De heren medici konden geen oorzaak vaststellen. Eten was alleen vloeibaar mogelijk (vooral soep) en hij was dan ook weer behoorlijk afgevallen. Tijdens de koffietafel op de begrafenis van onze ome Clim in Valkenburg (op 7 aug.) at hij zijn eerste brood sinds twee weken. Maar wat graag zou hij achter de oorzaak van dit euvel willen komen, zodat het met wortel en tak (zoals de vorige keer bij het aneurysma) uitgeroeid kan worden. ONS ROUTESCHEMA Achtentwintigste autovakantie. / Vervoer: FORD G-69185 Fusion V6 SE West Canada - British Columbia - Alberta / Aantal km: 5.465 CANADA Een volk met vele gezichten Er wordt vaak beweerd dat de bevolking van Canada bestaat uit Engelstaligen en Franstaligen, maar deze voorstelling van de werkelijkheid doet geen recht aan de grote culturele diversiteit van de Canadezen. Canada is ontstaan in 1763 toen de Engelse en Franse koloniën die in de 17e eeuw waren gesticht, werden samengebracht onder Brits bestuur (Verdrag van Parijs). In 1791 werd het grondgebied verdeeld in een Franstalig Beneden-Canada (Quebec) en een Engelstalig BovenCanada (Ontario). In 1840 werden beide provincies opnieuw verenigd en in 1867 werden Ontario, Quebec, Nova Scotia en New Brunswick samengevoegd tot de Dominion Canada, zoals vastgelegd in de Akte van Brits Noord Amerika. Met de toetreding tot de Confederatie van Newfoundland (1949) neemt het land zijn huidige samenstelling aan. Bij de twee koloniën die de stichters waren (en de circa 500.000 autochtonen, Indianen en Inuits) hebben zich nog andere bevolkingsgroepen uit Europa en Azië toegevoegd. WETENSWAARDIGHEDEN Federate staat, lid van Commonwealth / Verdeeld in 10 provincies en 2 territoria Hoofdstad: Ottawa / Talen: Engels, Frans (15% tweetalig) Munteenheid: Canadese dollar / Godsdiensten: katholicisme 47%, protestantisme 41%

125

Grootste steden: Toronto - Montreal - Vancouver - Quebec - Calgary - Edmonton - Ottawa Winnipeg Belangrijkste gebergten: Coast Mountains (Mount St.-Elias 5.488 m, Mount Waddington 4.047 m), Rotsgebergte - Rocky Mountains (Mount Robson 3.954 m) Belangrijkste rivieren: Mackenzie, St. Lawrence, Columbia, Fraser Belangrijkste havens: Halifax, Montreal, Quebec, Toronto, Vancouver. BRONNEN VAN INKOMSTEN Landbouw (graan, veeteelt, bosbouw). Mijnbouw: zink (1e van de wereld), zilver (4e), goud (5e), platina, uranium (30% van de wereldvoorraad), aardgas, steenkool. Olie. Industriële grondstoffenverwerking, hout (3e producent), papier (1e producent van krantenpapier, 2e van papierpap), auto's. Toerisme. KLIMAAT Landklimaat, lange, koude winters. Prairies: gemiddelde temperaturen in de winter -20° C. Extreem koud in het noorden. Noordpoolgebied: 6 maanden beneden 0 C; maximum temperatuur in de zomer 10° C. Zacht en vochtig aan de westkust. (Victoria: gemiddelde températuur in januari 4° C, in juli 15,5° C.) BEZIENSWAARDIGHEDEN Quebec, Montreal, Ottawa, Upper Canada Village (19e eeuw), Niagara - watervallen, Toronto, Winnipeg, Badlands van Alberta (Weg van de Dinosaurussen), Lake Louise, Nationaal Park van het Rotsgebergte (Jasper – Banff – Yoho), Vancouver, Victoria, de steden Edmonton en Calgary, Skina -vallei, Nationaal Park Nahinni, Yukon Territory. Canada, het op één na grootse land van de wereld na Ruslanden en lid van de groep van de zeven rijkste landen ter wereld, is door geleidelijke uitbreiding in westelijke richting geworden tot wat het nu is. Het machtig grote Canada is een nieuw land. De geleidelijke uitbreiding in westelijke richting, gepaard gaande met talloze confrontaties tussen Engelsen en Fransen omtrent rivieren en meren, heeft ertoe geleid dat de bevolking en de meeste economische activiteiten zich geconcentreerd hebben op een oostwestlijn die evenwijdig aan de Amerikaanse grens loopt. De natuurlijke hulpbronnen die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van het land zijn bons, bos, visserij en delfstoffen. Eerst de bonthandel, later de goudkoorts van het Rendiermeer in 1858, gevolgd door die van de Klondike in 1896 en tenslotte de ontdekking van aardolie in Alberta na de Tweede Wereldoorlog hebben het mogelijk gemaakt het westen en het noorden productief te maken. Tegelijkertijd ontstond een bloeiende industrie in de regio Montreal in Quebec en in de regio Toronto in Ontario. De 126

opening van eerst de transcontinentale spoorweg in 1886 en later van de transcanadese weg in de jaren '50 waren beslissend voor de ontwikkeling van het land. Canada, dat begin jaren'90 de recessie te boven is gekomen, is een immigratieland bij uitstek dat per jaar 200.000 nieuwkomelingen opvangt. Het sociaaleconomisch stelsel van het land, gebaseerd op een combinatie van vrij ondernemerschap en solidariteit, is een tussenvorm van dat van de Europese Unie en dat van de Verenigde Staten. De stad Vancouver aan de westkust, symbool van het nieuwe Canada, heeft zijn blik op Azië gericht. De stroom Chinese immigranten afkomstig uit Taiwan, Singapore en vooral Hongkong en het kapitaal dat zij meebrengen betekent een extra stimulans voor deze metropool, die helemaal klaar is voor de 21e eeuw. NB In het hieronder volgende verslag laten we steeds terugkerende gebeurtenissen zoals ontbijt, inchecken bij hotels, kamerindeling, geld pinnen, avondeten en tijd van slapen gaan onvermeld, tenzij er iets opvallends bij gebeurt. De meeste avonden brengen we steeds door op de hotelkamer, lezend en tv kijkend. Documentaires, het UEFA- toernooi voor voetballers onder de 20 jaar (dat in Canada wordt gespeeld) en de etappes van de Tour de France (die hier in Canada tot onze verrassing uitgebreid gecovered worden) hebben daarbij onze voorkeur.

127

ROUTESCHEMA ZOMERREIS 2007 NR

DAG

DATUM

ROUTE – TRAJECT

ACCOMMODATIE

2

Vr

06

Icefield Parkway - Jasper

Sawridge Inn Jasper

3

Za

07

Jasper – Clearwater

Clearwater Lodge

4

Zo

08

Clearwater – Kamloops

Plaza Heritage Hotel

5

Ma

09

Kamloops - Vancouver

Georgian Court Hotel

6

Di

10

Vancouver

7

Wo

11

Vancouver - Victoria

8

Do

12

Victoria

9

Vr

13

Victoria - Whistler

Whistler Pinnacle Hotel

10

Za

14

Whistler – Revelstoke

Hillcrest Hotel

11

Zo

15

Revelstoke - Fairmont H.S.

Fairmont H.S. Resort

12

Ma

16

Fairmont Hot Springs

13

Di

17

Fairmont H.S - Waterton

Waterton Glacier Suites

14

Wo

18

Waterton – Calgary

International Hotel Calgary

15

Do

19

Calgary - Drumheller

16

Vr

20

Drumheller – Red Deer

17

Za

21

Red Deer - Edmonton

18

Zo

22

Edmonton

19

Ma

23

Edmonton - Wainwright

20

Do

24

Wainwright – Patricia

21

Wo

25

Patricia - Brooks

22

Do

26

Brooks

Motor Inn

23

Vr

27

Brooks

Motor Inn

24

Za

28

Brooks - Medicine Hat

25

Zo

29

Calgary

26

Ma

30

27

Di

31

Calgary (V 10.10 uur) Minneapolis Minneapolis (V 15.10 – A’dam (A 06.00 uur) –uur) Roermond Schiphol Amsterdam (A 10.00 uur)

1

Do

05 juli

Schiphol – Calgary - Banff

Banff Aspen Lodge

idem

Laurel Point Inn idem

idem

Inleveren huurauto NS - trein

Reisorganisator: Jan Doets America Tours (Heerhugowaard) AUTOHUUR Hertz Corporation / Ford Fusion / full size 4 doors 25 dagen / Cat. 1 / all insurances Driver: Schmitz, MR. C.

128

DAG 1 / do 5 juli

HEENREIS Traject Roermond – Amsterdam – Minneapolis – Calgary - Banff Accommodatie: Aspen Lodge Banff Afstand: 144 km NB Voor meer informatie over vliegperikelen, zie het hierbij ingesloten e-mail bericht, verzonden naar enkele vrienden op de volgende bladzijde. Strenge controles Schiphol ’s Ochtends om 08.00 uur met de taxi naar het station richting Schiphol, waar we even na tienen al aankomen. Bij de handbagagecontrole moet Clim zijn blikjes fris, tandpasta en scheercrème inleveren, nou ja, het wordt gewoon geconfisqueerd. Het inchecken duurt vanwege verscherpte veiligheidsmaatregelen langer dan vroeger. Zo moeten we ook onze schoenen uitdoen. Overstap in Minneapolis De vlucht naar Minneapolis met North Western Airlines (een partner van KLM) duurt acht uur. Aldaar moeten we opnieuw in de USA alle controles ondergaan, ook moeten we onze bagage oppikken en opnieuw inchecken, onze e-boarding passes zijn daarbij wel handig. Daarna hebben we een uurtje of zo tijd om bij Starbucks koffie te drinken op de moderne luchthaven. Halverwege de middag (lokale tijd) vliegen we in een aftandse machine met bijna bejaard personeel door naar Calgary. Deze vlucht duurt tweeëneenhalf uur, langer dan we verwachten. Gelukkig is de douane in canada een stuk soepeler. Ook aan de balie van de autoverhuurmaatschappij Hertz loopt het gesmeerd dankzij onze bij Jan Doets verkregen vouchers. Al die tijd hebben we niet kunnen roken. Een eerste, lang verbeid paffertje kunnen we pas buiten opsteken. Onze eerste huurauto ooit Onze auto voor vier weken is een rode Ford Fusion met het kenteken G 69185 van de staat Alberta, the White Rose Country. De auto lijkt erg veel op onze Volvo S 40, niet alleen wat motorvermogen en allerlei gadgets betreft, maar ook de kleur komt min of meer overeen. Over toeval gesproken. Clim kan al gauw goed uit de voeten met de automatische versnelling en we rijden over brede snelwegen eerst naar Calgary, waar we in het drukke verkeer terecht komen, ook al is het dan al acht uur ’s avonds. Highway No 1 We nemen de afslag naar de Canadese Highway No 1 die ons rechtstreeks naar Banff in de Rocky Mountains leidt. Van deze Highway (een gewone autosnelweg zonder gelijkvloerse 129

kruisingen) zullen we vaker gebruik maken, hij loopt van Oost – Canada tot Victoria in West – Canada, in totaal een afstand van meer dan 6.000 km! Calgary zelf ligt aan de rand van de prairie die we vanuit de lucht duidelijk konden ontwaren. De bergen doemen als een donkerblauwe muur voor ons op, de ondergaande zon geeft ze een magische glans en uitstraling. Naarmate we dichterbij komen schijnen ze te groeien en wisselen de kleuren zich van lichtgrijs en groen tot paars en diepzwart. We voelen ons allebei lekker. Clim probeert de wagen uit, onder meer de cruise control die op deze brede wegen met weinig verkeer ideaal is. Aan het begin van het natuurpark betalen we een soort tol die tot zaterdag geldig is, d.w.z. tot en met Jasper. BANFF SPRINGS HOTEL Statig hotel in Schotse stijl Alles in Canada is groots, en dit imposante hotel van de Canadian Pacific Railways (CPR) vormt daarop geen uitzondering. Het is onderdeel van een keten van hotels die werd gebouwd om het toerisme langs de spoorweg door de Rocky Mountains te bevorderen (en zo de treinwagons met passagiers te vullen). De spoorweg werd voltooid in 1885. Slechts driejaar later, op 1 juni 1888, opende het Banff Springs zijn deuren. Het ademt grandeur, oogt als een Schots kasteel en was met zijn 250 kamers destijds het grootste hotel ter wereld. Tegenwoordig telt het hotel driemaal zoveel kamers; het biedt plaats aan 1700 gasten, die regelmatig kunnen genieten van live doedelzakmuziek. Een overnachting kost 900 Canadese dollar. Mocht dat uw budget te boven gaan; er worden ook rondleidingen gegeven. Het omvangrijke hotel doet denken aan een enorm treinstation. Naar huidige maatstaven is het wat ouderwets, maar het gebouw staat nog steeds trots tussen de espen aan de voet van de Canadese Rockies, daar waar de rivieren de Bow en de Spray samenkomen. Het credo van William Cornelius van Horne, directeur van de CPR, luidde: "We kunnen het landschap niet naar de toeristen brengen, dus halen we hen hierheen." Het door de New Yorkse architect Bruce Price ontworpen hotel voldeed echter niet aan de verwachtingen. Van Horne zou van mening zijn geweest dat het verkeerd om stond, en ook nu nog lijkt het misplaatst. De stijl van het gebouw is laat-victoriaans - het is groots en statig. Het maakte zo'n indruk dat het maatgevend was voor de Canadese architectuur tot de Tweede Wereldoorlog en zijn 'kasteelstijl' de norm werd voor veel overheidsgebouwen. Tegenwoordig is het hotel in al zijn strenge gotische pracht een eerbetoon aan de laat-victoriaanse architectuur.

BANFF ’s Avonds in Banff De duisternis is al gevallen als we via het aan een meer genestelde vakantieoord Canmore in het hoger gelegen Banff aankomen. We vinden moeiteloos ons hotel. Geen kunst, want het 130

plaatsje bestaat feitelijk uit één lange straat vol hotels, salons, bars, pubs, inns, restaurants en gift shops (souvenirwinkels). Clim noemt het een beschaafd soort Valkenburg, maar dan wel in de upmarket section. De kamer is ok, we mogen er weliswaar niet roken, maar op het balkon staat wel een asbak! We gaan onmiddellijk het stadje verkennen. We belanden in een sfeervolle Ierse pub, waar we genieten van het frisse bier. We pinnen onze eerste Canadese dollars, meestal een bedrag van $ 300, wat neerkomt op € 210. Eén dollar is dus zeventig eurocent waard. Op de kamer nippen we van onze heupflacon whisky voor we om één uur gaan slapen; het is dan eigenlijk negen uur ’s morgens Nederlandse tijd. E-MAIL SCHRIJVEN AAN VRIENDEN Dag Ger en Door, (…………) hier zijn we dan weer, terug van weggeweest. Onze reis had een nogal turbulent begin. 's Middags voor de vertrekdag kregen we bericht dat de vlucht naar Calgary wegens technische problemen geannuleerd was. Wat nu te doen? Reisorganisator Jan Doets heeft toen te elfder ure een vlucht met North West Airlines op dezelfde dag (dat was nodig i.v.m. de hotelreserveringen en ons reisschema) een elektronische vlucht via Minneapolis (USA) naar Calgary geboekt. Dat verliep goed, zij het dat we moesten overstappen en door de US Customs (nogal streng) moesten, 's morgens eerder moesten vertrekken en pas laat in de avond (ondanks het tijdverschil van 8 uur) aankwamen in Banff, onze eerste stopplaats op zo’n 150 km van Calgary. (……………) Jos en Clim

DAG 2 / vr 6 juli BANFF EN LAKE LOUISE

LAKE LOUISE Traject Banff – Lake Louise – Icefield Parkway – Columbia Glacier - Jasper Accommodatie: Sawridge Inn JasperAfstand: 460 km Ochtendrituelen De ochtenden voltrekken zich altijd volgens eenzelfde ritueel. Jos staat tussen half acht en acht uur op, neemt een douche, waarna Clim tegen half negen aan de beurt is. Na negenen gaan we ontbijten in een nabijgelegen restaurantje. Dat ontbijt bestaat bijna altijd uit “eggs and bacon”(Clim) en “eggs and sausages”. (Jos). Daarna gaan we dan zo rond de klok van tienen op pad. Ontbijt niet inbegrepen In dit hotel is het ontbijt bij de prijs inbegrepen, een continentaal ontbijt wel te verstaan zonder vlees, kaas en eieren dus, maar wèl met marmelade en muffins. Bij alle andere hotels 131

is het ontbijt ‘not included’, bij sommige motels krijg je ’s morgens gratis (slappe) koffie, taai witbrood en jam aangeboden. Banff Springs Hotel, enorme afmetingen Allereerst rijden we naar het Banff Springs Hotel, een enorm gevaarte van een hotel uit het begin van de twintigste eeuw. Qua omvang en luxe zal menig Europees kasteel het tegen dit gevaarte moeten afleggen; men beweert dat er gasten in dit complex verdwaald zijn geraakt. Het is gebouwd in een samenraapsel van stijlen, je moet er van houden. We gaan er niet naar binnen, want we hebben net de koffie op. Wel amuseren we ons met de totaal niet schuwe prairiehondjes (of zijn het grondeekhoorns?) die er aan onze voeten ronddartelen. Majesteitelijk landschap We verlaten Banff en nemen de afslag noordwaarts naar Lake Louise 50 kilometer noordelijker. Een mooie, brede autoweg voert ons door het majesteitelijke landschap van de Rockies, waarvan de toppen hier tot bijna 4.000 meter reiken. Op de hoogste toppen blinkt de eeuwige sneeuw en in de hoger gelegen dalen kruipen de gletsjers centimeter voor centimeter naar beneden. De weg is in de jaren dertig van de vorige eeuw tijdens de crisisjaren als werkgelegenheidsproject aangelegd. Schitterend gelegen, turquoise meer: Lake Louise Lake Louise is schitterend gelegen met aan de rand een luxueus hotel als een Château. Het is er druk getuige de volle parkeerplaatsen. Langs het turkooizen meer wordt veel gewandeld. Een oudere, in Zwitserse klederdracht gestoken heer houdt een demonstratie alpenhoorn blazen. In de verte aan de overkant schuift een gletsjer op de Mount Stephan (3149 meter) langzaam naar beneden. We drinken koffie en gebruiken een lichte lunch in het hotel (Jos uiensoep en Clim een brochette), waar een aantrekkelijke harpspeelster voor de juiste sfeer zorgt. Mooi uitzicht op de bloemrijke tuin en het meer. Ook dit hotel is aan het begin van de twintigste eeuw opgetrokken. We besluiten er niet te gaan wandelen en door te rijden naar Jasper. Er liggen in de buurt nog meer van die pareltjes van meren (met mooie namen zoals Maligne Lake, Peyto Lake, Vermillion Lake, Azure Lake, Emerald Lake, Minnewanka Lake, Moraine Lake, Shadow Lake, etc.), maar we moeten daarvoor lange omwegen maken en komen dan veel te laat op de plaats van bestemming aan. Vandaar dat we ze links laten liggen. Columbia Glacier We belanden tussen de gletsjers die soms tot aan de rand van de weg doorlopen. Vaak stoppen we, vooral bij watervallen en bergmeren om het indrukwekkende landschap te bewonderen. Bij de Columbia Glacier is een visitor center, maar dat bezoeken we niet. Op de ijsvlakte van de gletsjer rijden zelfs autobussen vol sensatiezoekers, over massatoerisme gesproken. Op de morenes bij de gletsjertong is het een drukte van belang. 132

Met de toeristenbus op de gletsjer Regelmatig is er onderweg sprake van opstoppingen en files. Gegarandeerd dat dan iemand een wild dier in de nabijheid heeft gespot, dat moet natuurlijk iedereen zien en fotograferen. Zo ontdekken we een zwarte beer die ogenschijnlijk doelloos door elzenbosjes en struikgewas banjert. Even later ontwaren we een reusachtige eland die een open plek in het bos met zijn imposante gewei domineert.

JASPER Sawridge Inn in Jasper Om zes uur lopen we het toeristische centrum van Jasper binnen, net als Banff in feite één hoofdstraat met wat zijstraatjes vol hotels en restaurants. Ons hotel, de Sawridge Inn, ligt aan het andere einde van het plaatsje. Het is meer een relax-oord met zwembad, sauna en massageruimtes, hier wordt de moderne kreet ‘wellnes’ met hoofdletters geschreven. Er is net een bruiloft aan de gang. Ook hier asbakjes op het balkon. We eten naast het hotel bij een familierestaurant, dergelijke gelegenheden zoeken we vaker op. De prijzen zijn er alleszins redelijk (op zo’n tweederde van het Nederlandse prijspeil) en de gerechten zijn er eenvoudig maar smakelijk. De liquor store We lopen ’s avonds naar het centrum, wat nog een hele tippel blijkt te zijn. Eigenlijk zijn we op zoek naar een bottle shop (echte naam: liquor store) om een voorraad blikjes bier in te slaan. Dat lukt elke avond weer. Uit de tientallen merken kiezen we steevast voor een of twee sixpacks blikjes Kookanee Glacier bier, een lokaal brouwsel van gemiddelde prijs, dat goed drinkbaar is. Bier en sterke drank kun je hier niet in de supermarkt kopen, je moet daarvoor naar speciale winkels waar ook de leeftijd wordt gecontroleerd. Treinverkeer door de Rockies We scharrelen wat rond tegenover het station. Jasper heeft een groot rangeerterrein, van hieruit gaat de Pacific Railway door de bergen naar de kust. De treinen zijn erg lang, minimaal 100 wagons met dubbele containers erop worden door twee of drie locs voortgetrokken. De langste trein die we gezien hebben telde meer dan 200, soms lege, wagons… De Rocky Canadian Mountaineer De passagierstreinen zijn voornamelijk bestemd voor toeristen die op een andere manier van het landschap willen genieten dan vanuit een autoraam op een snelweg. Reizen met deze Rocky Canadian Mountaineer is wel erg duur, zeker ook omdat er driesterren maaltijden geserveerd worden tijdens de meerdaagse reis. Canada is net als de Verenigde Staten een autoland. Als de afstanden voor de auto te lang zijn, neemt men gewoon het vliegtuig. 133

DAG 3 / za 7 juli MOUNT ROBSON / WELLS GRAY PARK Traject Jasper – Mount Robson – Avola - Wells Park - Clearwater Accommodatie: Clearwater Lodge / Afstand: 438 km De berg Mount Robson Elke morgen tanken we voor alle zekerheid, ook al is de tank pas half leeg. We slaan vanuit Jasper af naar het westen en belanden via de Yellowhead Pass al snel bij de ingang van het Mount Robson Park, aan de ingang staat een groot beeld van een moufflon. We stoppen hier. In de auto wordt niet gerookt, dus houden we regelmatig een break op een mooi plekje zodat we het noodzakelijke (tabaksverslaving) met het aangename (genieten van fraaie omgeving) met elkaar kunnen verenigen. Bij het visitor centre houden we langer halt en nemen we foto’s. Mount Robson is de hoogste berg van het Rocky Mountains – massief (3.954 meter hoog). Hogere bergen in Canada (en nog meer gletsjers) zijn alleen te vinden in het St. Elias / Wrangel – gebergte op de grens met Alaska (door ons in 2000 bezocht). Glooiende vallei Bij Tete Jaune (de bergen hier heten het Geelkop – gebergte) buigen we af naar het zuiden. We rijden urenlang door een moerasachtige, glooiende vallei, heuvel op, heuvel af temidden van weidegronden. De streek heeft hier veel weg van de omgeving in Alaska met soortgelijke rommelige ranches en farms hier en daar, steevast met een junkyard als erf; het lijkt Kraanenpoot of Jambroers uit de jaren vijftig wel. In het nietige plaatsje Blue Water lunchen we in een soort wegrestaurant dat door een Portugees wordt gedreven. We worden er behoorlijk geplaagd door muggen en black flies. De laatste bezorgen Clim enkele steken op de benen die later uitgroeien tot lelijke verwondingen. Wells Gray, park met watervallen en wild

CLEARWATER Om half drie bereiken we het plaatsje Clearwater, waar ons hotel zich moet bevinden. We kunnen het in eerste instantie niet vinden en rijden een heel stuk om. Later blijkt dat het richtingbord van het hotel op de grond stond, we hebben er gewoonweg letterlijk overheen gekeken. Enfin, omdat we al zo vroeg aangekomen zijn, besluiten we maar direct het park in te rijden in plaats van de volgende dag. We dringen 35 km in het park door, maar zijn van de omgeving niet echt onder de indruk. De hoogste berg hier is de Trophy Mountain van 2.577 meter hoog. Wel zien we enkele watervallen (waaronder de hoge Spahats Falls, de brede Dawson Falls en de mooie Helmcken Falls met regenboog, waar Jos een foto voor en van een Indiaanse familie maakt) en een aantal wilde dieren langs de weg.

134

Beer, wolf, ree Een bruine beer heeft onze speciale belangstelling. Het is een jong mannetje en hij staat op zijn gemak langs de weg te grazen op een meter of twee afstand van onze auto, die hij overigens geen blik waardig keurt. Op een gegeven moment gaat hij op zijn rug liggen om ongegeneerd zijn buik te krabben. Ook zien we een eenzame wolf voorbijkomen aan de rand van de weg. Hij ziet er verwaarloosd uit met een matte huid en ingevallen buik, je kunt zijn ribben tellen. Hij loopt ook een beetje mank. Is hij soms verstoten of heeft hij in een klem vastgezeten? Ook dit wilde dier negeert ons volkomen. Verder kruisen een stel reeën ons pad, zij wijken zich niet en blijven onbevreesd op de weg staan zodat Clim voorzichtig voort moet laveren. Uit het gedrag van de wilde dieren hier blijkt overduidelijk dat ze aan mensen en auto’s gewend zijn geraakt. Matig uitzicht Midden in het park is op de Green Mountain (4 km bergopwaarts op een grindpad) een uitkijktoren gebouwd. Het panorama valt echter tegen. Veel bomen en bossen en bergen in de verte, een eentonig uitzicht dus. In het park mag zogenaamd niet gebouwd worden, maar we treffen er wel boerderijen, een camping en zelfs een golfterrein aan. De regels worden hier klaarblijkelijk niet erg consequent toegepast. Het is een provinciaal park en het bestaat nog niet zo lang (op sommige kaarten staat het nog niet aangegeven), dat kan natuurlijk ook de reden zijn. De toegang is overigens gratis en bij het Visitor Center vlak bij ons hotel worden we heel vriendelijk ontvangen. Etensperikelen Bij terugkomst drinken we pilsjes op het terras en eten we bij een traditionele ‘diner’ een stukje verderop. Herstel, daar ontbijten we de volgende morgen. Hij is nu gesloten, daarom eten we na langdurig wachten in het hotel. Het voedsel is matig (aangebrande aardappelen) en slechts één dienstertje rent zich de benen onder de kont uit om alle gasten te bedienen, ook die op het terras. In de keuken staat maar één kok. Het hotel is trouwens volgeboekt, voornamelijk door ouderen. Gezien de faciliteiten lijkt het hier meer op een zorgcentrum of een soort rusthuis. De kamers zijn overigens ruim en hebben een balkon waar we bijna ongestoord kunnen roken, zij het dat de muggen ook hier weer eens spelbreker zijn.

BRITS COLUMBIA Ten westen van de Rocky Mountains Brits Columbia, gelegen tussen de Grote Oceaan en de Rocky Montains, is door de verscheidenheid van landschappen de aantrekkelijkste provincie van Canada. De meest westelijke provincie van Canada, met een oppervlakte van 948.000 km², strekt zich uit langs de kust van de Grote Oceaan, van de Amerikaanse grens op de 49e breedtegraad tot de 60e breedtegraad. De hoge Rocky Mountains scheiden de provincie van de prairies in 135

het oosten. De bergachtige fjordenkust wordt bespoeld door de warme stromen van de Noord-pacifische drift. Het klimaat, mild en vochtig aan de kuststrook, wordt landinwaarts en in de bergen steeds strenger. Het vochtige gematigde bos aan de Pacifische kust, met zijn soms eeuwenoude reuzenbomen, is een wonder van de natuur. De weelderigheid ervan is een gevolg van de grote hoeveelheden neerslag die in het kustgebied volt, tot wel 4 in per jaar, evenveel als in sommige streken rond de evenaar. De Strait of Georgia, tussen het eiland Vancouver (dat zo groot als Sicilië is) en het vasteland, bespoelt een gebied met een gunstig, milder klimaat (650 mm neerslag in Victoria, 4°C in januari). In het binnenland houden drie evenwijdige bergketens met toppen van boven de 3.000 m de invloed van de oceaan tegen: de Coast Mountains, die voor de helft onder de oceaan doorlopen, de Cascade Range en de beroemde Rocky Mountains, de laatste hindernis voor de uitgestrekte prairies van Alberta en Manitoba. Tussen deze drie bergketens bevinden zich relatief droge hoogvlaktes. CIJFERS Oppervlakte: 947 800 km² / Bevolking: 3,2 miljoen inwoners Bevolkingsdichtheid: 3,4 inw./ km² / Hoogste punt: Mount Waddington (3.994 m) Ontgonnen bos: 46% van het grondgebied WETENSWAARDIGHEDEN Officiële naam: Brits Columbia / Staatsvorm: provincie van de federale staat Canada Hoofdstad: Victoria / Talen: Engels en Frans (officiële landstalen) Belangrijkste steden in 2003: Vancouver (1,8 miljoen inwoners), Victoria (287.000), Kelowna (76.000), Kamloops (70.000), Prince George (65.000) HET CALIFORNIË VAN CANADA Brits Columbia, ontdekt aan het einde van de 18e eeuw, heeft de blik gericht op de Grote Oceaan en op de 21e eeuw. Het is de meest dynamische provincie van Canada. BRONNEN VAN INKOMSTEN Mijnbouw, olie- en gaswinning, bosbouw, landbouw veeteelt, fruit, wijn). Hydro-elektriciteit, metaalindustrie, vliegtuigindustrie, audio-visuele producties, havenactiviteiten, Internationale handel, Bankwezen, Diensten, Toerisme. Brits Columbia, bewoond door Indianen, werd ontdekt door de Spaanse zeevaarder Juan Perez en later, in 1778, door James Cook. In 1792 verkende Georges Vancouver de kust en de eilanden en nam het in naam van de Britse Kroon in bezit. In 1871 sloot Brits Columbia zich aan bij de Canadese confederatie. Door de aanleg van de transcanadese spoorweg, 136

voltooid in 1886, kwam de provincie voor het eerst tot ontwikkeling. Aan het eindpunt van de spoorlijn werd de stad Vancouver gesticht. Midden jaren '80 leidde de komst van grote aantallen kapitaalkrachtige Chinese immigranten uit Hongkong, die hun kolonie uit vrees voor de toekomst verlieten, tot een ware opleving. Met een economische groei van meer dan 5% per jaar is Brits Columbia een van de meest dynamische regio's van de westerse wereld. Gekeerd naar het Pacifische gebied is de provincie helemaal klaar voor de 21e eeuw. Het hoge levenspeil, het milde klimaat, de fraaie landschappen en de gezonde economie trekken mensen en kapitaal aan uit Canada en van ver daarbuiten. BEZIENSWAARDIGHEDEN Vancouver, Eiland Vancouver (Victoria, Pacific Rim National Park), Gulf Islands, Queen Charlotte Islands, vakantieoorden in de Coast Mountains (Whistler), nationale parken in de Rocky Mountains, streek rondom Okanagan. KLIMAAT Gematigd klimaat, sterk beïnvloed door de ligging van de gebergten. Vancouver: 1500 mm neerslag per jaar; gemiddelde temperaturen: 2° C in januari, 19° C in juli. DAG 4 / zo 8 juli GROEN / BRUINE VALLEI - WALMART Traject: Clearwater - Barrière - Kamloops Accommodatie: Plaza Heritage Hotel / Afstand: 577 km Bosbranden en fatale kevers We zakken verder naar het zuiden af door het stroomdal van de ooit wilde Thompson River met veel vee (cattle / live stock). Een deel van de ooit beboste hellingen is zwartgeblakerd door recente bosbranden. De vallei werd pas laat geëxploreerd, aanvankelijk door pelsjagers, later door goudzoekers en mijnwerkers. Spoorwegarbeiders tenslotte ontsloten de vallei definitief, want al die ertsen moesten toch naar de bewoonde wereld vervoerd worden. Een stuk verderop zijn de naaldwouden aangetast door zure regen. Tenminste, dat dachten we doordat grote stukken bos bruin waren geworden. Later lazen we ergens dat de oorzaak van dit verschijnsel een ziekte is die veroorzaakt wordt door een soort kever (de mountain beetle) die alleen tijdens hete zomers en na milde winters actief wordt. De larven groeien dan zo snel dat hun natuurlijke vijanden, de spechten, het niet meer kunnen bijbenen.

KAMLOOPS De WalMart in Kamloops Om twaalf uur komen we in Kamloops aan, een stad ter grootte van Venlo gelegen aan de samenvloeiing van enkele rivieren. We zoeken direct de WalMart op, een gigantisch complex waar je alles wat mogelijk is kunt kopen. Jos schaft zich pijnstillers aan, Clim sandalen en 137

tandpasta. Onze auto heeft een cd-speler, maar we hebben geen cd’s meegenomen. We kopen daarom werk van Johnny Cash, Loretta Lynn en Tammy Whynette: country music past wel bij deze reis dachten we. Victoriaans ingerichte kamer We zoeken ons hotel op dat midden in het centrum ligt. Het is een klassiek geval van rond de Eerste Wereldoorlog. We moeten bij het inchecken even wachten, maar dan krijgen we een geheel in Victoriaanse stijl ingerichte kamer toegewezen: bloemetjesbehang vol rozen, geinige gordijntjes, overal kussens in zuurtjeskleuren en zo. Elke kamer in dit hotel heeft een eigen, aparte stijl. Clim gaat slapen, terwijl Jos buiten een wandeling maakt en alvast een liquor store zoekt. Aan de rand van het parkeerterrein waar onze auto staat bevinden zich zwervers en bedelaars, junks en daklozen. Daar zijn we niet zo happy mee: zullen zij onze auto met rust laten? Eten in broodjeszaak Tegen vijf uur gaan we samen op pad naar het Riverside Park aan de rivier. Via een brug en een modern conferentiecentrum belanden we weer in de stad. We zoeken een geschikte eetgelegenheid, maar de restaurants daar zijn ofwel gesloten, ofwel te chique naar onze smaak. We beperken ons dan ook tot een broodjeswinkel (Subway). We consumeren nog enkele pilsjes (en koffie voor Jos) op het terras voor we onze kamer opzoeken om de avond met televisie kijken (40 zenders) en de nacht met slapen door te brengen. Af en toe moeten we naar beneden de straat op om sigaretjes te roken, we hebben namelijk geen balkon in dit historische hotel. DAG 5 / ma 9 juli WIJNVALLEI / HOPE / VANCOUVER Traject: Kamloops - Merrit - Hope - Chiliwack - Vancouver Accommodatie: Georgian Court Hotel / Afstand: 501 km Klapband in wine country Het uitschot bij de parkeerplaats heeft onze auto niet gevandaliseerd, er ontsnapt ons een zucht van verlichting. We rijden verder door de Fraser Valey, waar ook druiven groeien en dus wijn wordt geproduceerd. Het landschap blijft lang hetzelfde, met veel weilanden en de wazige contouren van lage bergen in de verte. Onderweg krijgt een lorry voor ons een klapband, maar hij dendert gewoon verder: per slot van rekening blijven nog 13 banden over. Bij een benzinepomp (gas station) schaffen we ons “jerky beef” aan, dit is een vorm van het Indiaanse pemmican, gedroogde en soms ingezouten lapjes rundvlees, een lekkere snack voor onderweg.

138

Van Hope naar Vancouver In het stadje Hope houden we rond de middag een langere stop. Hier werd de eerste film van Rambo (Sylvester Stallone, the Italian Stallion) opgenomen (of was het soms First Blood?). We pauzeren in de schaduw van reuzenbomen in een park met kiosk, pal in het centrum van dit would be cowboystadje. We volgen verder min of meer de loop van de Fraser River tot zo’n 40 km voor Vancouver. Daar komen we terecht in de eerste (en enige) file van onze vakantiereis. Nou ja, file, het is meer “zähflüssiges Verkehr” zoals onze oosterburen het zo treffend uitdrukken. Zeventien kilometer voor de grootste stad van de westkust lost de file zich op en kunnen we weer opschieten. Het centrum staat op de richtingborden niet als zodanig aangegeven, dus slaan we maar op goed geluk af. Na enig rondtoeren komen we uiteindelijk toch waar we zijn moeten, met meer geluk dan wijsheid in ieder geval.

VANCOUVER Onze eerste rokerskamer Rond drie uur vinden we ons Georgian Court Hotel in de buurt van het stadion al vrij snel, al moeten we daarvoor een blokje omrijden. We kunnen de auto in de ondergrondse parkeergarage kwijt, dat kost ons wel € 10 per dag, exclusief tax. Het is een chique hotel, niet voor niets is er 4½ ster aan toegekend. We krijgen er de beschikking over een heuse rokerskamer; mijn God, wat wil je nog meer? Volgens Jan Doets zouden alle hotelkamers in BC non-smoking zijn; nou, op dit punt hebben ze het dus duidelijk mis! Er zullen nog meer hotels volgen waar we gewoon op de kamer kunnen roken. Je moet er speciaal naar vragen, dat wel. Eten en drinken op terras Tot zes uur maken we gebruik van de geneugten van ons luxe onderkomen, daarna gaan we straat op om de omgeving te verkennen. We zijn dan uiteraard ook op zoek naar een … liquor store, inderdaad. Die vinden we al gauw. Op het druk beklante terras ernaast drinken we een welverdiend glas bier (het was weer heet vandaag). We besluiten daar ook maar iets te eten te bestellen. We zijn al eerder in deze stad geweest, maar we herkennen er niet veel van; er is driftig nieuwbouw gepleegd in het centrum. DAG 6/ di 10 juli VANCOUVER, PAREL VAN HET WESTEN Traject: Vancouver / Accommodatie: Georgian Court Hotel / Afstand: 0 km De Tuinen van Chinatown We staan wat later dan normaal op. De vorige dag hebben we de klok naar Pacific Time moeten verzetten, dat betekent een uur vroeger. Ontbijten doen we bij een modern zaakje, waar we pirogues (opgerolde Oekraïense pannenkoekjes) met eieren geserveerd krijgen. Daarna lopen we naar Chinatown. Na die van San Francisco is dit de grootste concentratie 139

van Chinezen aan de westkust van Amerika. Achter de traditionele welkomspoort gaan we op zoek naar de beroemde tuinen. Daar heerst een weldadige stilte, echt een oase van rust met tal van doorkijkjes, water- en rotspartijen, paviljoens met gegolfde daken, bonsaiboompjes en authentieke Chinese voorwerpen. Ernaast ligt ook een openbare tuin met een winkel volgestouwd met snuisterijen. De verkoopsters kunnen echter niets aan ons kwijt. Gas Town, toeristisch centrum We lopen terug richting centrum via Hastings Street. We passeren een echte coffee shop in de Nederlandse betekenis van het woord. Een zooitje verwaarloosde junks hangt er voor de deur en drijft er zo te zien handel. Het gedoogbeleid in deze stad is zwaar omstreden, maar tot nu toe laten de autoriteiten handel en gebruik van drugs in dit deel van de stad oogluikend toe. Gastown met zijn bekende Steam Clock is het toeristische centrum van de stad, het aantal souvenirwinkels, pubs en restaurants liegt er niet om. Hier komen we weer op bekend terrein, dit herkennen we van ons vorige bezoek. Hier liggen dan ook nog de historische panden uit de negentiende en begin twintigste eeuw, onder andere een Flatiron Building. Kerken in modern business district Na Gas Town volgt het business center van de stad met de bekende bouwwerken aan het water, waar watervliegtuigjes af en aan vliegen. We drinken koffie op een beschaduwd terras, de beste koffie van onze hele reis. De koffiebonen worden voor onze ogen gemalen en het superverse bruine vocht wordt in elegante glazen geserveerd. We lopen verder de stad in, van het water weg. Jos fotografeert enthousiast de reflecties in de glazen puien van de moderne wolkenkrabbers. Na een km stuiten we op een heuse kerk die in het niet valt bij de torenhoge gebouwen waar het door omgeven wordt. Wij naar binnen. Een en al timmerhout, daar hebben ze in deze streken geen gebrek aan. Er is net een repetitie van een soort kamerkoor aan de gang. Het soort muziek dat zij spelen is niet direct onze smaak en doet nogal atonaal aan. “My father was in Holland in 1945” Een langere rustpauze volgt op een modern vormgegeven pleintje voor het hoogste bouwwerk van de stad, de Sheraton Wall Building. Aan de overkant liggen nog eens twee kerken. Een ervan is dicht, de andere bezoeken we. Het is een saai interieur van de zevendedags adventisten (of baptisten of zoiets, alle denominaties zijn in Amerikaanse steden en zelfs in nietige dorpjes vertegenwoordigd). Tot onze verbazing treffen we in een hoek een gezellig zitje in een huiskamer aan, inclusief boekenkast, leeslampen en gemakkelijke fauteuils! De receptionist aan de ingang vertelt ons dat zijn vader in 1945 in Holland is geweest. De goede man heeft de 60-jarige herdenkingsviering in Nederland net niet mee kunnen maken; de Heer had hem even van te voren gehaald. In een enorm grote muziekwinkel HVM (2 etages) dwalen we rond en vullen we onze collectie country music aan met Hank Williams. 140

Daarnaast gaan ook cd’s van Jean Sibelius, alle 9 symfonieën van Beethoven en de moderne Engelse componist Ralph Vaughn Williams (op speciaal verzoek van Clim) mee. Foto’s van de skyline We bereiken de zuidkant van de stad. Jos wil per se de brug over om foto’s van de skyline vanaf False Bay (vol zeiljachten) te kunnen maken. Bovendien zou aan de overkant een gezellige markt en nog enkele goede musea liggen. Een lange tippel volgt, de foto’s zijn geslaagd, maar van de markt en de musea geen spoor. (Die waren er wel, maar dan nog veel verder weg.) We raken inmiddels behoorlijk vermoeid en keren terug naar ons hotel, maar niet na een biertje op het terras van Robson Street gepakt te hebben. Curry bij de Indiër ’s Avonds gaan we om zeven uur op zoek naar een gepaste eetgelegenheid in Chinatown. We komen echter terecht in een ongure buurt, waar we ons niet direct op ons gemak voelen temidden van haveloos menselijk uitschot. We keren om en vinden in het centrum een Indiër waar we curry bestellen. Het is meer een afhaalcentrum, annex snackbar, maar het eten is er goedkoop en smakelijk. Van een hoogstandje kunnen we echter ook niet spreken.

MEER INFO VANCOUVER Venster aan het einde van de wereld Een verbinding tussen Azië en Canada Vancouver, gesticht aan het eind van de 19e eeuw zomaar in het bos, heeft profijt weten te trekken uit zijn uitzonderlijke ligging. In minder dan een eeuw is het de westelijke havenplaats geworden die op de meest uitgesproken manier op Azië gericht is. Inderdaad vormt de stad, weggekropen tussen oceaan en gebergte in het uiterste zuidwesten van Canada, een wijdgeopend venter naar het Verre Oosten. Vancouver ligt op een landtong, die in het zuiden door de Fraser River en in het noorden door een ijsgleuf, de Burrardfjord, begrensd wordt. In het noordwesten van de agglomeratie wordt het stadscentrum (Downtown), dat gebouwd is op een schiereiland, aan de zuidkant begrensd door False Creek. Op de uiterste punt vinden we in het Stanley Park beboste heuvels, tuinen en attracties. Met zijn 400 ha, omringd door 10 km kust, is dit het grootste Noord-Amerikaanse stadspark. Het levendigst in Downtown is Robson Square, een groot complex van winkels, restaurants en theaters. Vlakbij, ten noorden van Georgia Street, steken de wolkenkrabbers van de zakenwijk boven Seymour, Granville-, Howe- en Burrard Street uit. In het voetgangersgebied van Granville, tussen Nelson- en Hastings Street heerst 's avonds een gezellige drukte door het optreden van straatartiesten. Gastown, dat tussen Carral Street en Richards Street ligt, is de oudste wijk van de stad. Na renovatie in de jaren '70 staan er nu oude Victoriaanse huizen op een rij langs de bestrate wegen. Meer naar het oosten, rondom Pender East, vormt Chinatown de op een na grootste Chinese gemeenschap 141

van Noord-Amerika, na die van San Francisco. Om Downtown heen heeft de stad zich naar alle kanten uitgebreid. De noordelijke voorsteden zijn met het centrum verbonden door een enorme hangbrug, de Lions Gate Bridge, terwijl aan de westelijke punt stranden langs English Bay lopen tot aan de campus van de universiteit (UBC), die zelf naast een van de rijkste wijken van Vancouver ligt. BEZIENSWAARDIGHEDEN • • • • • • •

Stanley Park: totems en indianenkano's; aquarium Harbour Centre Canada Place, Gastown (stoomklok), Chinatown Museum voor Schone Kunsten en Antropologisch museum Granville-eiland (grote markt) Koningin Elizabethpark, Mount Grouse Omgeving: eiland Vancouver (per veerboot te bereiken); Victoria; kathedraalbos

WETENSWAARDIGHEDEN Wereldstad in het zuidwesten van de Canadese provincie Brits-Colombia (eerste agglomeratie van BC, derde stad van Canada). Ontstaan in 1886. CIJFERS Oppervlakte 114 km2 (agglomeratie, 1500 km2) Bevolking 414.280 inw. (agglomeratie, 1,6 miljoen) 30% van Britse afkomst; grote Aziatische gemeenschap (Chinezen, Japanners, Indonesiërs); Italianen Hoogste punt Koningin Elizabethpark (152 m); agglomeratie: Mount Grouse (1260 m) BRONNEN VAN INKOMSTEN Havenactiviteiten: eerste Noordamerikaanse haven van de Grote Oceaan Transport: steenkool, graanexport naar Azië / Toerisme Industrie: hout, papier; scheepsbouw; metaalbewerking, chemie; conservenindustrie Als in 1792 George Vancouver de Burrardfjord bezoekt, is de streek nog slechts een enorm woud van reuzensparren. In 1865 wordt er een zagerij gevestigd op de zuidelijke oever van de zeearm en, als in 1867 de eerste taverne geopend wordt, krijgt het bescheiden gehucht dat er omheen ligt de naam Granville (Gastown). In 1885 maakt de Canadian Pacific Railway het tot eindpunt van de eerste spoorlijn die door Canada loopt: de stad, die in 1886 officieel in Vancouver wordt omgedoopt, zal van die tijd af een stormachtige ontwikkeling kennen. Binnen een eeuw wordt dit het belangrijkste industriële, commerciële en financiële centrum van Brits-Colombia en de voornaamste haven van het hele Noordamerikaanse Westen. 142

KLIMAAT Zachte winters, koele zomers. Veel regenval van november tot januari. Gemiddelde températuren: januari, van 0° tot 5° C; juli, van 13° tot 22° C. De huidige functies van de stad komen voort uit vroegere activiteiten: de industrieën die met bosbouw samenhangen en de voedingsindustrie nemen er nog steeds een ruime plaats in. Complexen voor metaalbewerking en chemie zijn er echter later bijgekomen. Vancouver, wereldstad zoals alle Canadese metropolen, onderscheidt zich door zijn grote Aziatische gemeenschap. Omdat het modern is zonder agressie, van veel groen voorzien is en een bloeiend artistiek en cultureel leven kent, gaat het door voor een plaats waar het goed toeven is. DAG 7 / wo 11 juli

THE STRAITS OF GEORGIA

Traject: Vancouver - Tsawwassen - Swartz Bay - Victoria Accommodatie: Laurel Point Inn / Afstand: 71 km Ontbijt / lunch tijdens rustige overtocht We moeten vandaag met de ferry bij Tsawwassen de Straat van Georgia oversteken naar Vancouver Island waar Victoria, de hoofdstad van BC, ligt. De veerboot vertrekt 40 km ten zuiden van Vancouver. We zijn goed op tijd en kunnen zelfs nog een sigaretje roken in het straffe windje dat van zee komt. We verbazen ons over het grote aantal auto’s en vrachtwagens die een dergelijke veerboot kan verstouwen. Om 11 uur, de boot is nauwelijks vertrokken, ontbijten / lunchen we met boterhammen, soep en koffie. De overtocht duurt een kleine twee uur en kost in totaal € 60 all in. Onderweg is eigenlijk weinig meer te zien dan andere schepen en dicht beboste oevers met hier en daar een vakantiehuisje erop. Fraaie ligging met watervliegtuigjes In Schwartz Bay bij het plaatsje Sidney ontschepen we, waarna we in een soort konvooi (de auto’s houden hier allemaal dezelfde snelheid aan, namelijk de maximumsnelheid van 100, 110 en heel soms 120 kilometer/uur) naar Victoria. We vinden het hotel min of meer blindelings. Het is mooi gelegen op een kaap in de baai en biedt een ruim uitzicht op de ons omringende stad. We kunnen pas om drie uur inchecken, dus genieten we een uurtje op een bankje aan de waterkant van het uitzicht en sigaretjes. Voor ons strijkt om de tien minuten een watervliegtuigje neer of stijgt op. We krijgen er even later gezelschap van een Duitse familie.

143

VICTORIA Hotel geheel in Japanse stijl Dit luxueuze Laurel Point Hotel (in 2004 uitgeroepen tot een van de beste tien hotels van Canada) ademt een Japanse sfeer. De badkamer is groot met twee wasbassins, badkuip en aparte douche en Japanse schuifdeuren die op geribbeld papier lijken. We gebruiken er de kimono’s die in de kast hangen. Op de gangen heeft elke kamerdeur naast zich een vitrine met typisch Japanse gebruiksvoorwerpen of parafernalia. We kunnen er in de ligstoelen op het balkon roken. We hebben er uitzicht op de met zorg aangelegde Japanse tuin met erachter de baai. Op herkenningstocht door Victoria Na uitgebreid van de geneugten van het comfort van de kamer geprofiteerd te hebben, begeven we ons op weg naar de stad voor een echte herkenningstocht. In het centrum zelf is weinig veranderd, maar daarbuiten zijn veel nieuwe hotels en restaurants verschenen. We bekijken het Royal BC museum (waar we in 2000 onze collega’s van Gilde Opleidingen ontmoet hebben), het imposante Parliamant Building met de paardenkoetsen ernaast en het oude en statige Empress Hotel met het Conference Center. Op het dakterras van ons vorige Strathcona Hotel drinken we fris bier. Het terras is behoorlijk uitgebreid nu, er dartelen wel tien jonge, hippe meiden voor de bediening rond, blijkbaar is dit een “hot spot in town” en verwacht men veel klandizie. We eten eenvoudig Mexicaans in een gewoon familierestaurant in de buurt van ons hotel. De zonsondergang om half tien heeft veel spectaculaire kleuren te bieden, maar rood overheerst tenslotte. Aardige foto’s van Jos. DAG 8 / do 12 juli RONDJE OVER VANCOUVER ISLAND Traject: Victoria - Sooke - Vancouver Island - Duncan - Victoria Accommodatie: Laurel Point Inn / Afstand: 274 km We zijn nu precies één week onderweg, we hebben er nog drie voor de boeg. Jos gaat ’s morgens al vroeg naar buiten om foto’s te maken van de Japanse tuin. We ontbijten in het restaurant waar we de vorige dag Mexicaans gegeten hebben. We zitten nog even op ons grote balkon te zonnen voor we om elf uur de auto opzoeken om een rondrit door het zuidelijk deel van Vancouver Island te maken. De kustlijn volgen We rijden aanvankelijk langs de westkust van de Pacifische Oceaan en de Juan de Fuca Strait, waar we echter niet veel van krijgen te zien. We stoppen een tijdje bij de Spit, waar monumenten staan van mannen die wij niet kennen en gebeurtenissen waarvan wij geen weet hebben. De bossen hier zijn nog niet zo oud, pas enkele tientallen jaren volgens de bordjes aan de rand ervan. Er is nauwelijks bewoning hier, af en toe ontwaren we een eenzaam huisje tussen de bomen of zien we enkele landhuizen op hellingen en rotspunten liggen. 144

Echte dorpjes treffen we er niet aan. Voor we landinwaarts trekken, even voor Port Renfrew, pauzeren we wat langer in een nogal wanordelijk cafeetje, het enige dat we onderweg tegenkomen. Trouwens, we kunnen daar toch niet verder. Tot aan de aardige vissersplaats Tofino strekt zich het Pacific Rim National Park uit en daar zijn volgens onze kaart geen wegen. Dit is het park met de gigantisch hoge bomen zoals de sequoia’s. Langdurig bergop Er volgt een verharde grindweg naar het hart van het eiland, 24 km klimmen tot ongeveer 1.000 meter hoogte, een en al bochtenwerk. Clim rijdt er niet harder dan 30 km/uur, voornamelijk om steenslag te vermijden. Hier zien we ook de gevolgen van massale houtkap: complete berghellingen liggen er kaal bij vanwege de ontbossing. De bomen zijn hier niet zo gigantisch als we verwacht hadden. Geen redwoods of gematigd regenwoud hier, die liggen vooral op de noordelijke helft van het eiland. Eenmaal boven stoppen we bij een plaatsje dat aan een meer (Lake Cowichan) ligt. We bekijken er een oude goederentrein die hout vervoerde. Er ligt zelfs een lokaal museum, dat we maar niet bezoeken. Terug naar Victoria We dalen af naar de oostkust. Het duurt even voor we in Duncan de highway naar het zuiden vinden, maar dan zijn we ook in een mum van tijd terug in Victoria. We rijden linea recta naar ons hotel, waar Clim gaat rusten, terwijl Jos een fotosafari langs de Japanse vitrines maakt. ’s Avonds bezoeken we nog het centrum om een boek voor Jos te kopen (thriller van John Connolly: The Unquiet), te eten in een familierestaurant en te pinnen. DAG 9 / vr 13 juli

PANORAMISCHE KUSTWEG Traject: Victoria – English Bay – Lions Bay – Squamish - Whistler Accommodatie: Pinnacles Hotel / Afstand: 194 km Even terug in Vancouver We slaan het ontbijt over. We rijden terug naar Swarts Bay, waar de ferry om precies half elf de oversteek naar Tsawwassen waagt. We eten er enkele sandwiches. Het ontschepen verloopt voorspoedig en voor we het weten zitten we weer in het hartje van Vancouver met zijn koortsachtige verkeer. Gelukkig kiezen we de juiste afslag de stad uit, via Stanley Park naar de Lions Gate Bridge. In Noord – Vancouver volgen we de kustweg die veel weg heeft van de bijzonder spectaculaire Highway Nr. 1 (Monterrey, Big Sur) in Californië - USA. Hier wordt bijna overal aan de weg gewerkt. De infrastructuur wordt verbeterd, want in 2010 zullen in Vancouver en Whistler de Olympische Winterspelen gehouden worden. Aan het begin en einde van de wegwerkzaamheden staan meestal dikke vrouwen, vaak van Indiaansen bloede (sorry, zo mag je ze niet meer noemen, je moet ze respectvol First Nations noemen), met STOP of SLOW - borden. Sociale werkverschaffing lijkt ons zo. 145

Panoramische kustweg Bij Lion’s Bay pauzeren we een tijdje bij een alternatief cafeetje om koffie te drinken; van hieruit hebben we uitzicht over de Horseshoe Bay, eigenlijk een fjord die diep het land binnendringt. In Amerika noemen ze dit een sound of een inlet. Bij de stad Squamish (veel houtindustrie) beginnen de bergen met de watervallen langs de weg. Onderweg stoppen we enkele keren, maar de te bezoeken watervallen liggen een half uur lopen verderop en dat vinden we te ver. De mooie, steile bergen hier maken deel uit van het Kustgebergte en horen in feite niet bij de Rocky Mountains. We moeten weer behoorlijk stijgen tot Whistler. Daar komen we om half vijf aan.

WHISTLER Whistler: eigenlijk een wintersportoord Whistler is vooral in de winter een gewild doelwit van liefhebbers van sneeuw en ijs. ’s Zomers wordt de plaats vooral bezocht door wandelaars en natuurliefhebbers. Het plaatsje is in de jaren zeventig van de vorige eeuw in recordtempo uit de grond gestampt. De bergen zijn hier niet zo steil, zodat er uitstekend geskied kan worden. De tientallen hotels (bijna allemaal in de hogere prijsklasse) zijn in de Zwitsers-Oostenrijkse chaletvorm gebouwd, waarbij veel hout is gebruikt. Kamer met jacuzzi en kitchenette Aanvankelijk rijden we ons Pinnacle Hotel voorbij op Main Street. We krijgen een kamer met een echte kitchenette met alles erop en eraan, een open haard (ietwat overbodig met 35 graden buiten) en zowaar een jacuzzi in een hoek weggestopt, duidelijk later geïnstalleerd. Op elk queen size bed liggen ongelogen een tiental kussens. Roken moeten we op het piepkleine balkon van 30 cm diep en anderhalve meter breed. Te toeristisch naar onze smaak We maken een avondwandeling door het plaatsje. We voelen ons hier niet echt thuis, alles staat hier in het teken van massatoerisme. Complete families lopen hier rond, maar ook opvallend veel jongeren. Wat verder opvalt zijn de Chinezen in goeden doen die het plaatsje in groten getale bevolken. We kunnen er niet aan zien of ze uit Canada of van overzee komen. We eten in de Old Spaghetti Factory, waar we een half uur op een tafel moeten wachten, wat we zonder morren doen. Normaal gesproken draaien we ons dan om en zoeken elders een eetgelegenheid. Het dienstertje is een Aussie. We drinken koffie bij Starbucks, die hier een stuk duurder is dan op andere plaatsen in het land. Jos krijgt last van een kaakontsteking en begint pijnstillers te slikken als waren het zuurtjes. Niet dat het veel geholpen heeft, de zeurende pijn blijft dagenlang aanhouden. Jos probeert ’s avonds ook nog de jacuzzi uit, maar het masserend en verlichtend effect op de spieren valt hem tegen.

146

DAG 10 / za 14 juli

BERGEN EN DALEN Traject: Whistler – Pemberton – Savona - Kamloops - Revelstoke Accommodatie: Hillcrest Hotel / Afstand: 534 km Vergeefs bezoek aan apotheek ’s Morgens gaat Jos al in alle vroegte op zoek naar een apotheek, maar die zijn nog gesloten. Hij heeft die nacht geen oog dicht gedaan en heeft dringend behoefte aan antibioticum. Na het ontbijt vinden we alsnog een apotheek, die echter nee verkoopt. Antibioticum is alleen op recept verkrijgbaar en daarvoor moet je eerst naar een arts. Daar voelt hij echter niets voor. Dan maar wat meer Saridon en Tylonol (de Amerikaanse aspirine-variant) slikken. Bergmeer Joffre Lake We hebben vandaag een lange rit voor de boeg, we moeten zowat de helft van het gebergte oversteken. Het is een aantrekkelijk landschap met hoge, ijzige toppen, steile hellingen en veel bruisende bergbeken. Eerst rijden we via het stadje Pemberton een heel stuk naar het noorden. Onderweg stappen we uit bij onder andere Joffre Lake, een bergmeer met gletsjertong dat we via een korte boswandeling bereiken. Jammer genoeg vliegen er ook duizenden piepkleine, lastige muggetjes rond die de pret voor ons bederven; we blijven er dan ook niet lang hangen. Bloedheet op de highway Rond het middaguur bereiken we het plaatsje Lillooet, waar we in een saloonachtig restaurant een lunch gebruiken. Hier slaan we af naar Cache Creek, daar kunnen we pas naar het zuiden afbuigen. Langdurig volgen we de weg door een brede vallei die via Savona doorloopt tot Kamloops. We stoppen een paar keer bij meeroevers, onder andere bij een stuwmeer met een weids uitzicht. Het is bloedheet vandaag, volgens ons gaat de thermometer richting veertig graden, hoge koorts dus! Achter Kamloops vinden we aansluiting op de Trans Canada Highway Nr. 1, waar we weer een gemiddelde snelheid van 110 kilometer mogen aanhouden. We gaan weer de bergen in, maar door de perfecte weg komt er geen bochtenwerk aan te pas. Ongemerkt stijgen we weer tot boven de 1.000 meter. Ietwat tegenvallende hotelkamer Zo rond zeven uur komen we bij ons Hillcrest Hotel in Revelstoke aan. We krijgen een kamer waar we niet erg tevreden over zijn. Geen balkon, geen minibar en de airco staat veel te koud afgesteld; we kunnen hem niet zelf regelen. Om te roken moeten we steeds naar buiten. De zeer ruime lobby wordt gekenmerkt door het vele hout dat erin verwerkt is en door de koppen van bisons, beren en elanden die aan de wand hangen. Het buitenterras biedt wel een riant uitzicht op de omliggende bergen en gletsjers. We rijden naar het stadje 147

om te eten bij een Griekse Italiaan (of is het een Italiaanse Griek?). Clim is niet tevreden over de saus op zijn spaghetti en laat dit merken ook. DAG 11 / zo 15 juli AH’S EN OH’S

GLACIER NATIONAL PARK Traject Revelstoke - Rogers Pass - Golden - Fairmont Hot Springs Accommodatie: Fairmont Hot Springs Resort / Afstand: 299 km Magnifiek berglandschap Voor we het weten zitten we weer in het hooggebergte. Onderweg eten we in een diner met een opgezette beer aan de bar. Op Rogers Pass (1327 meter) worden we werkelijk omringd door een keten van hoog oprijzende bergen met eeuwige sneeuw en gletsjers ertussen. We genieten van deze magistrale aanblik. Het gaat zo nog een honderd kilometer door tot we bij het bekende plaatsje Golden weer in een vallei terecht komen. Grote rivieren en warmwaterbronnen Vanaf Golden zakken we weer eens naar het zuiden af. De vallei is tamelijk moerassig en er liggen langwerpige meren die door de Columbia rivier en later de Kootenay rivier verbinding met elkaar hebben. De hier ontstane wetlands zijn naar verluidt de grootste en meest uitgestrekte van Noord – Amerika. In deze streek liggen ook veel warmwaterbronnen. We passeren bijvoorbeeld Radium Hot Springs, een kuuroord met geneeskrachtig water. We moeten de klok weer een uur vooruit zetten, want we zijn van de Pacific-tijdzone terechtgekomen in de Mountain Time Zone. Een spa van betekenis Onze eindbestemming vandaag is Fairmont Hot Springs, een plaatsje van niks, maar wel met een kuuroord van betekenis. Vlakbij hebben we ons hotel dat helemaal in het teken staat van wellnes en baden met pedicure, manicure, beauty salon e.d., niets voor ons dus. We blijven hier twee nachten. We eten in een shopping mall twee kilometer terug aan de doorgaande weg. We worden er bediend door een laconieke Australiër. In het winkelcentrum bevindt zich ook een grote liquor store. Regelmatig bevinden we ons ’s avonds op het balkon, waar we naar hartenlust kunnen roken.

DE ROCKY MOUNTAINS Een enorme barrière, reusachtig en wild De Rocky Mountains die zich uitstrekken van Alaska tot Mexico aan de rand van de Grote Oceaan, vormen een indrukwekkend geheel dat een derde van de oppervlakte van het Noordamerikaanse continent beslaat.

148

De Rocky Mountains, die zich naar het westen van Noord-Amerika verheffen, vormen een deel van een cirkelomtrek die naar het noorden en zuiden is gericht. Deze barrière van graniet, die in het Tertiair is ontstaan, maakt deel uit van een immense bergketen die zich langs de Grote Oceaan uitstrekt en via Bolivia en Chili uitloopt tot aan Vuurland. Het gebergte is te onderscheiden in drie grote delen. In het oosten de eigenlijke Rocky Mountains, die als een hoge muur boven de Grote Vlaktes uittorenen. Ze bereiken hun hoogste punt in Colorado, waar ze zich uitstrekken en vervolgens uitlopen naar New Mexico. Men onderscheidt de Northern Rockies, de Central Rockies en de Southern Rockies. Langs de westkust van de Grote Oceaan liggen een reeks evenwijdig lopende gebergten. In het noorden verheft zich tenslotte het Alaska-gebergte, de binnenlandse bergketens – waaronder het vulkanische Cascade-gebergte in het noorden en de Sierra Nevada in het zuiden, waar door erosie vreemde vormen in het graniet zijn ontstaan - en de Amerikaanse en Canadese kustgebergten, die, ten noorden van Vancouver (Canada), zich in de oceaan in talrijke archipels voortzetten. Hoewel ze niet zo hoog zijn, blijven ze indrukwekkend omdat ze steil in de zee aflopen. De Rocky Mountains worden ter hoogte van San Francisco door een grote baai onderbroken. In het hart van de bergketen, van de rivier Columbia tot Oregon en van het Grote Bekken tot Colorado, liggen hoge plateaus, waarvan de ondergrond rijk is aan mineralen. Dit hoogland, met kommen en ingesloten valleien, kenmerkt zich door zijn droogheid. Het zijn soms ware woestijnen, zoals de Death Valley of het Grote Zoutmeer. BRONNEN VAN INKOMSTEN Immense hydro-elektrische energiereserves dankzij sneeuw, regen en ijs. Grote minerale rijkdommen: goud-. zilver- en koperafzettingen, uranium, zink en lood. Toerisme. In de staten Idaho, Montana, Wyoming, Utah en Colorado (Verenigde Staten) en in de provincies Alberta en Brits-Colombia behoren de Rocky Mountains tot de favoriete bestemmingen van sport- en natuurliefhebbers. Van de drukst bezochte wintersportcentra van de Verenigde Staten, zijn die van Aspen, Vail, Keystone, Snowmassive Copper Mountain – alle in de "Colorado Rockies" – het meest gewild. Ze behoren inderdaad tot een van de mooiste streken van het continent, die ook in de zomer door natuurliefhebbers worden bezocht. Deze "Alpen van de Nieuwe Wereld" tellen in de Verenigde Staten 53 toppen van meer dan 4.000 m, terwijl in Canada 144 toppen boven de 3.000 m uitsteken. In Canada zijn twee reusachtige natuurparken in de Rocky Mountains gecreëerd: Banff in het zuiden en Jasper in het noorden.

149

DAG 12 / ma 16 juli

KALKTERRASSEN EN GOLFTERREINEN Traject: Fairmont Hot Springs Accommodatie: Fairmont H.S. Resort / Afstand: 27 km Wandeling langs kalkterrassen We ontbijten uitgebreid in het resort in een ontbijtzaal met Griekse beelden en reliëfs aan de wanden. Daarna maken we op ons gemak een wandeling van een kilometer of zes. Eerst langs het zwembad, door het RV (RV = recreational vehicle, caravans en campers dus) – park naar de bronnen en de waterval(letjes). In de krijtrotsen hebben zich door het warme water terrassen gevormd, waardoor een miniversie van Mammoth Hot Spings in het Yellowstone Park (USA) of Pamukkale in Turkije is ontstaan. We volgen de loop van een bergbeekje en komen uiteindelijk terecht op de groene, perfect onderhouden golfbanen van het resort. Hier en daar staan riante weekendhuisjes waar de verslaafde golfers die er niet genoeg van krijgen kunnen overnachten. Vermoeiende tippel bergop We komen uit op de grote verkeersweg en moeten daarna bergop terug naar het resort, een afstand van ongeveer twee kilometer. Er lopen reeën los rond, ze zijn in het geheel niet schuw en kijken ons argwanend na. Ook spotten we een hert (of is het een jonge moose?) Als we tamelijk vermoeid in ons hotel aankomen, doen we een dutje op het balkon. Jos schiet eindelijk met een groot deel van zijn boek op. Om vijf uur hebben we genoeg van het luieren. We springen in de auto om het dorp en de omgeving te verkennen. Het dorp kunnen we niet vinden (ongelooflijk, maar waar), het blijkt alleen via de privégolfterreinen met veel comfortabele onderkomens (villa’s, buitenhuizen) bereikbaar. Wel pauzeren we een tijdje bij de snel stromende Columbia - rivier die zich al meanderend door de wetlands slingert. Voorspeld noodweer blijft uit We eten weer bij onze Australiër en slaan en passant nog wat bier in. De lucht betrekt onheilspellend, maar het verwachte onweer blijft uit. Jammer, want we kunnen wel een beetje verkoeling gebruiken. Geen Tour de France op de tv, het is vandaag een rustdag. DAG 13 / di 17 juli HISTORIE IN MUSEUM

FORT STEELE Traject: Fairmont Hot Springs - Fort Steele - Fernie - Crown’s Nest Pass - Pincher Creek Waterton / Accommodatie: Waterton Glacier Suites (suite) / Afstand: 388 km

150

Fort Steele, terug in de tijd We rijden verder door de vallei, waar zich een snoer van meren aan elkaar rijgt. In de wazige verten, het is behoorlijk heiig vandaag, ontwaren we de vage contouren van bergen, die hier de Purcell Mountains heten. Nadat we naar het oosten zijn afgebogen bereiken we Fort Steele. Dit dorpje is geheel in oude glorie (einde negentiende eeuw) herbouwd en gerestaureerd. We brengen er enkele uurtjes door tussen de bars en saloons, de bank en het hotel, de bakery, drugstore, blacksmith en dentist. Uiteraard staan er ook de nodige kerkjes. Het bezit en gebruik van paardenkrachten (letterlijk) waren in die tijd van levensbelang, wat blijkt uit de vele stallen en koetsen. We lunchen er lekker en tamelijk goedkoop in buffetvorm. Aan de muren hangen opgezette wilde dieren zoals een lynx. Je mag er alleen in de centraal gelegen kiosk roken, maar daar komen we pas achter als we het museumdorp respectievelijk openluchtmuseum verlaten. Het bezoek is wel de moeite waard geweest, vinden we. We bereiken de eindeloze prairie Een stuk oostelijker beginnen weer de bergen. We stoppen even in Fernie, maar dat oord is alleen gericht op de wintersporttoerist. We passeren de pas van Crown’s Nest, waarna de open vlakte van de prairie zich in alle onmetelijkheid aan ons openbaart. Jos, die even ingedut is, denkt dat we te ver zijn gereden, maar dat blijkt een al te voorbarig conclusie te zijn. We slaan bij Pincher Creek naar het zuiden af, richting USA - border. Na enkele tientallen kilometers golvend terrein doemen de imposante bergen van het International Peace Park Waterton Lakes – Glacier (in de staat Montana – USA) voor ons op. Daar zullen we de komende nacht verblijven. Waterton, op grens met USA Het hele park staat op de UNESCO - lijst van Wereld-erfgoederen. Waterton zelf is een toeristenoord met louter hotels en restaurants, fraai gelegen aan de oever van een meer. Aan de overkant liggen het indrukwekkende hooggebergte van Montana. Je kunt met een cruiseschip naar de zuiderburen toe, maar daar hebben we te weinig tijd voor. Hoog boven het dorp op een klif domineert het Prince of Wales - Hotel in zijn excentrieke bouwstijl de omgeving. In het Glacier Suites Hotel krijgen we de beschikking over een complete suite met drie kamers, twee open haarden en een kitchenette. Natuurlijk ontbreekt de jacuzzi in de badkamer niet. We kunnen roken op het balkon. Jos moet met de uitklapbare bank in de zitkamer genoegen nemen, terwijl Clim het king size bed in de slaapkamer in bezit neemt. Tamme reeën dwalen door dorp We verkennen vervolgens het dorp. Buiten lopen de red deer - reeën - gewoon ongestoord rond tussen de hotels en appartementen. Je kunt ze bij wijze van spreken aaien, ze lopen echt niet weg. Er is verder niets speciaals te zien. We slaan bier in en eten bij Frank’s, in feite een gewoon Chinees restaurant waar we een menu voor 2 personen bestellen, inclusief 151

wonton - soup en zo. De rest van de avond brengen we relaxt door op onze eigen premises. Jos stelt ook hier de jacuzzi op de proef, maar hij vindt er nog steeds niets aan. DAG 14 / wo 18 juli HEAD SMASHED IN

BUFFALO JUMP Traject: Waterton - Pincher Creek – Fort McLeod - Okotoks - Calgary Accommodatie: International Hotel Calgary (suite) Afstand: 336 km Het Prince of Wales - Hotel: enigszins onderkomen Jos staat al vroeg op na een beroerde nacht op de couch. Buiten is het al langer licht en op de gazons grazen vredig de reeën. We slaan het ontbijt over, dat doen we onderweg bij een diner met een vervallen rokersveranda in Pincher Creek. We rijden eerst naar het meer en maken daar foto’s. Clim schampt bij het uitrijden van een overdekte parkeerplaats een pilaar, waardoor de auto aan de voorflank behoorlijke blik- en lakschade oploopt. We bezoeken verder nog het imposante Prince of Wales – hotel. Van dichtbij blijkt het wel een likje verf te kunnen gebruiken. Ook van binnen is het een beetje vergane glorie, we gapen er een minuut of vijf rond en besluiten er toch maar geen ochtendkoffie te gebruiken. Die hebben we op onze kamer al gehad dankzij de daar aanwezige coffee-and-tea-making-facilities, die in elke hotelkamer standaard aanwezig zijn. Jos heeft Clim zoals gebruikelijk met een geurig dampende kop verse koffie gewekt. Spectaculaire Red Canyon We rijden de bergen in op weg naar de Red Canyon. We passeren een langgerekte rij ruiters. De canyon is inderdaad rood-roze en slingert zich kilometerslang naar het dal. Spectaculaire rotspartijen, de bergtoppen zijn hier en daar door wolken omgeven. We maken er een korte wandeling langs de rand. We worden gewaarschuwd voor loslopende beren. We verlaten de bergen en zitten een half uur later weer op de uitgestrekte vlakten. Indiaanse bisonjacht zonder paarden Nabij Fort Mcleod nemen we een afslag naar het ravijn waar de plains-Indians (in dit geval de Blackfoot) hele kuddes bisons over de rand van een ravijn joegen. Het visitor center is gloednieuw en in etages tegen de ravijnwand gebouwd. De exposities zijn er excellent, laat dat maar aan de Amerikanen (en dus ook de Canadezen) over. Als we er aankomen, loopt net een show van Indiaanse folkloristische dansen ten einde. De uitbundig en kleurig uitgedoste krijgers en chiefs geven nog net geen handtekeningen aan de wildenthousiaste kinderschare die hen omringt. We bekijken een en ander op ons gemak. De prairie aan onze voeten Boven aangekomen lopen we naar een uitzichtpunt. De zon brandt fel en we houden het niet zo lang uit. Onder ons strekt zich nog een gedeelte van de originele prairie (grasland) uit 152

dat niet ten offer is gevallen aan de ontginningslust van de vroege pioniers. Daar bevindt zich ook nog een tentenkamp met wigwams (teepees ofwel tipi’s) van de Zwartvoet Indianen, zal wel erg toeristisch zijn. In de omgeving zijn nog meer zgn. “buffalo jumps”, maar die worden nauwelijks bezocht; ze staan dan ook niet bij de Unesco vermeld als werelderfgoed zoals deze Jump. Om drie uur verlaten we de site.

CALGARY Suite in een glaspaleis Calgary, ons doel vandaag, ligt dan nog 180 km noordelijker. We rijden er in het rush hour rond 18.00 uur binnen. We vinden ons midden in de glazen hoogbouw van het centrum gelegen International Hotel relatief gemakkelijk. We parkeren in de ondergrondse garage achter het hotel, kosten: 20 dollar. Ook hier krijgen we weer een suite, het kan niet op. We ontvangen een aparte sleutel voor de koelkast. Jos vergaat nog steeds van de pijn aan zijn kaak en vraagt aan de receptie naar het adres van een dentist. Het telefoonnummer dat hij krijgt heeft alleen een antwoordapparaat met doorkiesnummers van een tiental dokters en tandartsen. Verslagen legt hij de hoorn op de haak. Authentiek Chinees maal We verkennen de omgeving tot aan de dubbele brug met interessant beeldhouwwerk over de Bow River. Vlakbij het hotel ligt ook het Chinese Cultural Center met zijn typische oosterse bouw. Bij een Chinese apotheek probeert Jos zonder recept antibioticum op de kop te tikken. De apotheker, een etnische Vietnamees trouwens, blijft onvermurwbaar en wenst het spel alleen volgens de regels te spelen: no prescription, no medicine! We eten echt Chinees in een zaak vol autochtone Chinezen. Echt lekker smaakt het allemaal niet (varkenssoep, brrrr…), maar het is er wel spotgoedkoop. Veel commercials op televisie Terug op de kamer blijkt de koelkast stuk. We roken op het balkon. We hebben in Waterton (geen bereik van de tv tussen de bergen) een etappe van de Tour gemist, maar die kunnen we nu dankzij de ellenlange, vaak door tal van reclameboodschappen onderbroken samenvattingen inhalen. Jos lijdt steeds meer kaakpijn en neemt ten einde raad twee maal vlak achter elkaar een dubbele dosis Saridon in. Dat blijkt te helpen, want de volgende morgen blijft slechts een smeulend restje zeurpijn over. DAG 15 / do 19 juli WALKWAYS IN CALGARY / HORSESHOE CANYON / REUZENDINO Traject: Calgary – Airdrie - Berseker - Horseshoe Canyon - Drumheller Accommodatie: Economotel Super 8 ($ 75 - € 53) Afstand: 145 km

153

Walkways: ’s winters heel handig We blijven die ochtend in Calgary hangen. We bekijken de moderne stad voornamelijk vanuit de overdekte walkways, ook wel skyways genoemd. Ze verbinden de wolkenkrabbers met elkaar en zijn verdomd handig in de wintermaanden als buiten de sneeuwstormen voortjagen en de temperatuur tot ver onder de minus 20 graden is gedaald. Men kent op de prairie strenge winters. We ontbijten vorstelijk tussen de yuppies op het Sunterras van het Canada Center, onwaarschijnlijk goedkoop ook nog. Canada is en blijft klassiek immigratieland De bediening bestaat voornamelijk uit goedkope arbeidskrachten die volgens Jos uit hele hordes asielzoekers uit Afrika en Azië gerekruteerd zijn. Canada is zeer populair onder de (politieke en economische) vluchtelingen. En terecht, want het is en blijft een klassiek immigratieland, dat aan migranten met zijn multi-ethniciteit en multiculturele tolerantie veel kansen biedt. Koolzaadvelden en weilanden Om twaalf uur verlaten we de stad. We steken de Bow River over en missen op de een of andere manier de afslag naar Highway nr. 2 die noordwaarts richting Edmonton voert. Op goed geluk rijden we parallel aan deze uitvalsweg verder naar het noorden, door nieuwbouwwijken en industrieterreinen. En ineens staan we tussen de velden, een dergelijke abrupte overgang van stad naar platteland hebben we zelden meegemaakt. We rijden tussen de eindeloze koolzaadvelden en de groene weidevlakten met hier en daar als een oase een eenzame farm. Er is geen boom te bekennen. Dit moet de streek zijn waar Evert van Benthem, de laatste winnaar van de Elfstedentocht, zijn heil heeft gezocht, kotsmoe van de Nederlandse / EU - regelzucht op agrarisch gebied. Na een tijdje buigen we oostwaarts af en komen tenslotte toch bij Airdrie uit op de Highway 2. We rijden verder naar Beiseker, waar we iets langer pauzeren. Dit gat heeft zelfs een museum in een goed onderhouden ouderwets gebouw. Er staat een locomotiefje voor. In een winkel-van-Sinkel drinken we koffie. Canyon onder genadeloze zon Even voor ons doel Drumheller maken we een zijsprongetje naar de Horseshoe Canyon, een diepe rivierkloof (hier “coulee” genoemd) met bizarre rotsformaties. Ze is pas de laatste 10.000 jaar ontstaan door erosie: weer, wind en water van de smeltende ijskappen hebben hem gevormd. Je kunt een helikoptervlucht over de canyon maken. De zon staat schroeiend hoog aan de hemel, zodat de foto’s van de canyon wat vlak en grijs/eentonig uitvallen. Je ziet hier goed de verschillende lagen waaruit de bodem is gevormd. De zwarte laag is niet afkomstig van brand zoals wij aanvankelijk denken, maar bestaat gewoon uit steenkool die door plooiing omhoog is gekomen. 154

DRUMHELLER Reuzendino in Drumheller Even later rijden we Drumheller binnen, waar we bij de tourist office in het centrum stoppen. Ervoor staat een kolossale replica van een dinosaurus, 26 meter hoog. Je kunt via een trap in zijn muil komen. Even verderop bij een vijver staat een tweede, kleinere versie van de dino. Het doet allemaal ietwat kitscherig aan. Terwijl Jos brochures en folders van de streek verzamelt, informeert Clim naar een vacancy in een motel in de buurt en krijgt het adres van het Economotel (van de keten Super 8) vlak in de buurt. Het ziet er van buiten verwaarloosd uit, maar de kamers zijn van binnen van eersteklas kwaliteit: ze zijn namelijk onlangs “refurnished”, “restuffed”, “renovated” en “restyled”. Die poging is in onze ogen uitstekend gelukt. We besluiten dan ook hier nog een nachtje aan vast te knopen. Terwijl Clim even onder zeil gaat, loopt Jos ter verkenning in de brandende zon het stadje in, voornamelijk op zoek naar een drankwinkel en een laundrette. Clim wil hier namelijk per se onze vuile was doen. Chinese smörgasbord We eten ’s avonds in een Chinees restaurant naast ons motel. We kiezen voor het buffet, dat in deze contreien “Chinese smörgasbord” wordt genoemd. We worden er bediend door een oude bes; haar dochter zit aan de bar te lezen en te spelen met haar kinderen. DAG 16 / vr 20 juli

TYRREL MUSEUM / DINO TRAIL / WAYNE

Traject: Drumheller – Wayne - Drumheller Accommodatie: Economotel Super 8 ($ 75 - € 53) Afstand: 81 km Clim staat zijn mannetje in de wasserette Een klassiek ontbijt bij onze Chinese buur, we worden er nu bediend door een krasse oude heer. We gaan met de auto naar de laundromat. Gisteren was die al om vier uur gesloten, maar nu is hij al vanaf zeven uur open. De wasruimte wordt vooral bevolkt door dikke vrouwen. De prijzen vallen alleszins mee. Clim krijgt hulp van een omvangrijke juffrouw, maar fikst het klusje uiteindelijk vooral zelf. Jos koopt ondertussen in een goedkoop warenhuis om de hoek een nieuwe rugzak (voor $ 2, uitverkoop!) en nog wat ander spul zoals zwarte Tshirts (voor $ 1 per stuk, super sales!). Als we met de schone en droge was terugkeren, blijkt de key card het ineens niet meer te doen: we kunnen niet meer de kamer in. Jos naar de receptie, waar ze de kaart moeten uploaden, hij was maar voor één nacht gevalideerd. Clim is zijn handtasje bij de wasserette vergeten, gelukkig hebben de dikke dames erover gewaakt.

155

Hoodoos and coal mines We rijden de Dino Trail af. Eerst stoppen we bij een hangbrug over de snelstromende Red Deer River. Daarna bij de hoodoos, paddenstoelvormige rotsformaties die ook in Cappadocië te vinden zijn. Hier zijn ze echter veel kleiner en volkomen onbeschermd. De toeristen klauteren er op en af, dat zou ze in de nabije toekomst wel eens funest kunnen worden. Als laatste brengen we een bezoek aan de Atlas Coal Mine die tot 1957 in bedrijf was. De schacht loopt horizontaal de berg in. We zijn in Europa alleen maar verticale schachten gewend. We bekijken er alleen de machines en werktuigen die buiten de mijn staan. Clim bezoekt een mijnwerkershuisje, Jos maakt foto’s. Het visitor center heeft niet veel op de kous en stamt waarschijnlijk uit de jaren vijftig toen het toerisme hier in zijn kinderschoenen stond. Westernsaloon in Wayne We keren over dezelfde weg terug en slaan af naar de ghost town Wayne, dat we pas na elf bruggen gepasseerd te zijn bereiken. Er staat alleen nog een ouderwetse saloon, “The Last Chance Saloon”. Daar drinken we koffie, hoewel het een echte bierkroeg is. Van het rookverbod in publieke ruimtes trekt men zich hier niets aan, dus we steken er maar eentje op. Er heerst een zeer authentieke westernsfeer met als enige dissonant moderne gokkasten. Het is ook een hotel. Vroeger lagen hier meer dan 130 kolenmijnen en vormde dit het uitgaanscentrum van de vrijgezelle mijnwerkers. De laatste mijn sloot in 1972, na de gigantische olie- en gasvondsten was winning van steenkool niet meer rendabel, net zoals in Nederland in de jaren zestig. Er schijnen hier ook Hollywood-films opgenomen te zijn. Jos schrijft ons commentaar op in het gastenboek. Royal Tyrrel: een heel bijzonder museum Weer terug in Drumheller bezoeken we het Royal Tyrrel Museum dat een stukje uit de stad ligt. Het wordt ook wel eens het Dinosaurus Museum genoemd. Het moderne gebouw heeft de bezoeker heel wat te bieden: 35 skeletten en replica’s van allerlei soorten dinosaurussen. Mastodonten, mammoeten, sabeltandtijgers en holenberen heeft men ook niet vergeten. De expositie is bijzonder educatief en aan de interactieve spelletjes kunnen de vele kids hun hart ophalen. Dino’s zijn erg populair bij kinderen, al jaren. In het museum treffen we ook het skelet van Bèr aan, de mosasaurus uit Maastricht. Buiten is een wandelparkoers door de Badlands uitgezet; dat volgen we in de meedogenloos brandende zon. Het is een ruig en troosteloos landschap. Je kunt er al die speklagen van dichtbij bekijken. Na een half uurtje zijn we rond. We drinken koffie bij Starbucks die een vestiging in het museum hebben; deze keten is op vandaag in Noord-Amerika alomtegenwoordig.

156

Macho cowboygedrag in zwang We eten in een restaurant Downtown. In de lounge ernaast (meer een ordinaire zuipruimte met gevatte spreuken aan de muur) blijken we te mogen roken, wat we dan ook ogenblikkelijk doen. Op het platteland luistert men niet zo nauw naar de wetten, hier heerst nog een ongebonden sfeer. De overheid is hier dan ook absoluut niet populair. Bier drinken, met auto’s / pick ups scheuren, op wild jagen en stropen en macho cowboygedrag wordt hier dan ook verheerlijkt. Buiten gaat een onweer te keer, maar als we de zaak verlaten is het weer droog. DAG 17 / za 21 juli BACK IN TIME /

RED DEER CENTER Traject: Drumheller - Olds - Red Deer Accommodatie: Super 8 suite ($ 105 - € 73) / Afstand: 205 km Parafernalia uit de kolonistentijd Voor we Drumheller definitief verlaten brengen we nog een bezoek aan het lokale “Heimatmuseum”, nou ja, zo heet het natuurlijk niet. Homestead Museum, zo heet het wel. Het is ondergebracht in een koepelvormig gebouw met een uitbouw. Van veraf lijkt het op een uit de kluiten gewassen iglo. Veel stijlkamers uit de kolonistentijd (begin 20e eeuw), een groot aantal landbouwvoer- en werktuigen (klassieke trekkers bijvoor-beeld, buiten staan o.a. combines), vintage cars (bij ons old timers genoemd) en een tweekoppig kalf, opgezet natuurlijk. Interessant genoeg om er een uurtje rond te neuzen, wat we dan ook doen. Suite in Super 8 Motel Via Olds komen we weer op de Highway 2 terecht, die we tot de wat grotere stad Red Deer volgen. Daar zoeken we een motel van de Super 8 – keten op. We krijgen er een suite aangeboden voor de prijs van een normale kamer. In feite zijn het twee kamers aan elkaar gekoppeld: we hebben twee airco’s, 2 balkons en zo. Ook hebben we er een keukentje bij. Centrum Red Deer: weinig interessant We bekijken nog even het centrum van de stad, dat niet echt de moeite waard is. Voor het stadhuis en de rechtbank ligt een mooi aangelegd park met prachtige bloemperken en enkele monumenten, onder andere voor de gevallen Canadese piloten tijdens de Tweede Wereldoorlog. We drinken koffie in de openbare bibliotheek, een omgebouwde fabriek. Je kunt er goedkoop afgeschreven boeken kopen, twee dollar per stuk. De dienster is Vietnamese. Jos haalt er voor de eerste en enige keer tijdens deze vakantie gratis zijn e-mail op. Hij baalt van de vele spam die de spamfilter van Planet Internet toch nog doorlaat. Verder zijn er geen berichten van enig belang. Buiten staat een levendig vormgegeven

157

beeldengroep in brons van een voerman die een onwillig span paarden voor een kar in bedwang houdt. Pionierswerk dus. Pizza en televisie ’s Avonds genieten bij Boston Pizza (alweer een keten) naast het motel van een overheerlijke pizza voor 2 à 3 personen. Veel families doen zich hier te goed aan het Italiaanse spul. Buiten stopt een komisch aandoend vehikel: een motor met een aanhanger waarboven een parasol. In de aanhanger staan biervaten, waarin of -op twee mooie rashonden olijk zitten rond te kijken. Op de kamer hebben we problemen met het afstemmen van de televisie. Wat blijkt? Een vorige gast heeft de instellingen van de tv veranderd om er de console van zijn Nintendo Gameboy te kunnen aansluiten. De mevrouw van de receptie komt persoonlijk op onze kamer de zaak in orde brengen. We missen dus niet de Tourreportage, de film met Bruce Willis en de documentaire over de laatste dagen van Hitler…. DAG 18 / zo 22 juli W.E. MALL, GREATEST IN THE WORLD / OLIESTAD EDMONTON Traject: Red Deer - Edmonton Accommodatie: Super 8 West ($ 95 - € 78) Afstand: 204 km Krijgshaftig Cree – Indiaan Tijdens het “free continental breakfast” in de lobby spreekt een jonge, krachtig gebouwde Cree - Indiaan ons aan. Hij ziet er nog steeds krijgshaftig uit met zijn staartje. We zijn er achter gekomen dat er op de tv zo rond acht uur ’s morgens een rechtstreekse, dus live reportage van de finish van de Tour is, dus daarmee begint in het vervolg onze dag. Eerder hebben we alleen de avondlijke samenvattingen gevolgd. (Contador wint de 1e Pyreneeën – bergetappe.)

EDMONTON Wachten op de kamer Naar Edmonton is slechts 180 kilometer, dus daar komen we al vóór twaalf uur aan. We moeten eerst een stuk laveren tussen de avenues (van oost naar west) en de Streets (van noord naar zuid) voor we het door ons uitgezochte Super 8 Motel West Edmonton bereiken. Er is nog een smoking twin vrij, maar de kamer is nog niet klaar. Daarom rijden we maar direct door naar de West Edmonton Mall, The West Edmonton Mall De Mall is een gigantisch winkelcentrum met vele attracties, naar eigen zeggen de grootste ter wereld. Dat geloven we graag, want we verdwalen er… De Mall heeft maar twee etages, maar is wel bijzonder uitgestrekt. We komen binnen bij het warenhuis The Bay bij Entrance 23 (er zijn meer dan 40 ingangen!). Vervolgens dwalen we er enkele uurtjes rond. Winkels van alle bekende merken zijn er vertegenwoordigd, er bevinden zich meer dan 800 shops 158

(veelal kleding en schoenen) en bijna 90 restaurants en coffeeshops (vaak van dezelfde keten, zo zijn er 4 Starbucks en 3 McDonalds). Het publiek dat er rondloopt is van alle leeftijden en standen en multi-etnisch van samenstelling. Hoewel, we zien er weinig zwarten, in Nederland bijvoorbeeld zijn er meer. We krijgen de indruk dat er meer gekeken dan gekocht wordt. Shop till you drop…. De winkels hebben niet zozeer onze interesse, maar wel de attracties. Een gigantisch overdekt golfslagbad met 34 glijbanen, enkele megabioscopen met tientallen zalen, een theater, een casino met een luxe hotel, een attractiepark met achtbanen en bungee jump, een Waterworld met een exacte kopie van de Santa Maria van Columbus (1 : 1 dus), omringd door duikbootjes temidden van dolfijnen en zeeleeuwen, een minigolfcourse: kortom, te veel om op te noemen. Elke vleugel heeft weer zijn eigen stijl. Zo is er een New Orleans Quarter, een Chinatown en een vleugel waar Europese gevels zijn nagebouwd, vooral uit de Italiaanse renaissance. Als we willen vertrekken kunnen we onze ingang (en dus de parkeerplaats met onze auto) niet meer vinden. Twee Indiase verkoopsters helpen ons uit de brand en geven ons een plattegrond, die hadden we natuurlijk bij het betreden van de mall op de kop moeten tikken. Drankwinkel van een Sikh De kamer is ondertussen klaar, we reserveren hem direct voor twee nachten. In de buurt vinden we een drankwinkel van een jonge Sikh, eentje zonder baard en tulband, dat zie je niet vaak. We eten bij het motel in de kroeg (grote tv-schermen met sporten zoals honkbal en golf); Jos houdt zich in, want hij heeft in de mall al een compleet Chinees gerecht verorberd. DAG 19 / Ma 23 juli EDMONTON DOWNTOWN / CHURCHILL SQUARE AND PARLIAMANT Traject: Edmonton Accommodatie: Super 8 West ($ 95 - € 78) / Afstand: 30 km Voorkeur gegeven aan ontbijtbuffet We slaan het gratis ontbijt (alleen witbrood met jam en zo) over, maar kiezen voor het ontbijtbuffet in het restaurant. Een hyperactieve Chinese ruimt er de tafels af. We zijn er nog net op tijd, even voor tien uur. We hebben eerst op de tv Vinokourov een bergrit zien winnen. Om half elf rijden we naar het centrum van de stad, 15 km verderop ligt. Parkeren aan voet wolkenkrabbers We kunnen de auto kwijt in een parkeergarage bij Jasper Street temidden van de fraaie hoogbouw, echt “in the very hearth of the city”! Te voet verkennen we eerst het Shaw Convention Center, waarvan we abusievelijk denken dat het een modern vormgegeven 159

metrostation is vanwege de vele roltrappen. Het is tegen de steile oever van de Saskatchewan River gebouwd. Uitzicht over het rivierdal, dat de stad in een noord- en een zuidkant verdeelt. Vlakbij staan blasfemische beelden van Hindoe - godheden, zoals Ganesha en Vishnoe. Wat hebben die hier eigenlijk te zoeken? Ook hier een Chinatown We geraken in een meer vervallen buurt met een r.k. Oekraïense kerk in orthodoxe stijl en een r.k. kerk in Chinese stijl. Hier ligt ook een mini - Chinatown, natuurlijk met een welkomsboog. Het is een louche omgeving trouwens, waarschijnlijk moet hier ook ergens de rosse buurt gevestigd zijn. Niet veel verder ligt het echte centrum van de stad, de Churchill Square, omgeven door wolkenkrabbers. Daar is het feest, er is een soort preuvenemint (elk jaar eind augustus op het Vrijthof in Maastricht) aan de gang met een kleine 200 eetkraampjes. Alle keukens van de wereld zijn er vertegenwoordigd. We vinden het echter te warm om te eten, het is weer eens 32 graden. We strijken neer op een terras voor koffie. Het volk is zomers gekleed, dus uiterst schaars zodat je goed kunt zien hoeveel tatoeages en hoeveel kilo’s vet ze te veel met zich meedragen. Kantoorpersoneel in kostuums eet boterhammetjes uit een lunchtrommeltje. Kunstenaars prijzen er hun waar aan en hier en daar speelt een amateurmuziekbandje. De modernistische City Hall Aan de noordzijde van het plein achter een vijver met fonteinen en beelden ligt City Hall, een piramideachtig gebouw met veel glas en marmer erin verwerkt. Van buiten vinden we het niet zo fraai (te kubistisch), maar van binnen kan het met name Jos veel beter bekoren, veel licht met een verrassend elegante vormgeving. Er vindt net een foto-expositie van fraaie opnames van Taiwan plaats. Ook hier walkways downtown We lopen daarna een aantal walkways af (zie hiervoor Calgary). Vooral het pad dat door The Bay loopt ziet er geweldig uit: galerijen met bruine en okerkleurige marmer bekleed, bekroond door een grote koepel die stralend licht doorlaat. We komen uit bij de skyway die de verbinding vormt met de kantoorkolos van de ING-bank. Laat dit nou net de minste zijn: geen volk op de been, meeste winkels gesloten, wel wat matige moderne kunst aan de verder kale witgepleisterde muren en, als klap op de vuurpijl: een éénpersoonsroltrap. Is hier misschien sprake van Hollandse zuinigheid of kunnen zij gewoon niet met de grote jongens meespelen? Het Legislative Building We maken nog een omweg door het oudere Edmonton (dus zonder hoogbouw, maar met gerenoveerde gevels) en zoeken de auto op. We steken de rivier over, belanden in een park en zien aan de overkant, relatief gemakkelijk bereikbaar, het Legislative Building; ofwel het 160

parlement van de staat Alberta. Per slot van rekening is Edmonton de hoofdstad en niet Calgary, dat iets groter is. Beide steden hebben zo rond de één miljoen inwoners en zijn nog steeds fors groeiende. Rondom het parlement ligt een park met tal van monumenten, zoals eeuwige vlammen, standbeelden en gedenkplaten voor de Joodse slachtoffers van WO II, de oorlogsveteranen, de Indianen, de immigranten uit de Oekraïne, noem maar op. In de grote vijver spartelen tal van kinderen die verkoeling zoeken. Een constable bewaakt van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat een andere vijver; de stralen van de fontein ervan zijn zo krachtig dat ze wel eens iemand zouden kunnen verwonden. Schoolklas uit Hongkong met baardige begeleider We hebben toegang tot het parlement tot/met de rotonde met koepel, waarin veel kostbare steensoorten zoals graniet en marmer zijn verwerkt. Een groep Chinese kinderen zwermt uit over de ruimte. Jos knoopt een praatje aan met de oudere begeleider die een volle baard heeft (dat zie je ook niet vaak bij iemand van het Mongoolse ras): hij blijkt leraar / mentor te zijn van een schoolklas op excursie uit Hongkong, een collega dus! Krachtige onweersbui trekt over Om half zes rijden we door het drukke verkeer terug naar het motel, waar we een uurtje doorbrengen op de kamer voor we gaan eten bij het belendende restaurant. Buiten is zwaar weer op til. De hemel is inktzwart en het onheil drijft in rap tempo onze kant op. We bekijken met groeiende interesse deze thunderstorm, die wel eens zou kunnen ontaarden in een tornado. Ineens breekt de hel los: striemende regen, huilende wind, het water valt echt met bakken tegelijk uit de hemel en de straten staan blank. Het verkeer op de highway raast desondanks gewoon door, wat ons toch wel verbaast. Na een half uurtje is de storm overgetrokken en breekt er een waterig zonnetje door. EDMONTON: IN HET HART VAN HET CANADESE WESTEN

MEER INFO EDMONTON Edmonton ligt in het midden van de provincie Alberta en geeft toegang tot het Grote Noorden van Canada. Edmonton ontwikkelde zich op het terrasland aan de oever van de bochtige North Saskatchewan River. Het stadscentrum is modern en ruim van opzet. Eigentijdse openbare gebouwen, zoals de City Hall (stadhuis) of het Edmonton Convention Center domineren brede groenstroken, zoals het Sir Winston Churchill Square. De "Ribbon of Green", een 55 km lang groen "lint" omvat een reeks parken langs de rivier. Tussen de dichtbij gelegen luchthaven en de stad liggen industrieterreinen, abattoirs en opslagplaatsen langs de spoorlijn van de Canadian National Railways. Ten westen daarvan verrijzen luxe flatgebouwen en bungalows. In het zuiden grenst de campus van de universiteit van Alberta aan de industrieterreinen. In het uiterste westen ligt de West Edmonton Mall, het grootste handels- en winkelcentrum ter wereld met een oppervlak van bijna 500.000 m2. De Mall 161

omvat ook hotels, een amusementspark, minigolf en een casino. Deze zonnigste stad van Canada is een toeristische trekpleister. Ongeveer twaalf miljoen bezoekers komen jaarlijks naar Edmonton voor het internationale jazz festival in juni, het alternatieve theater in augustus (het grootste van Noord-Amerika) en om zich te vergapen aan de vermaarde High Level Bridge. CIJFERS Bevolking: 700.000 inwoners (agglomeratie: 1.000.800 inwoners) Oppervlakte: 700 km² / Bevolkingsdichtheid: 950 inw/km² / Gemiddelde hoogte: 650 m BEZIENSWAARDIGHEDEN Alberta Legislative Building, de parken langs de rivier (Ribbon of Green), City of Edmonton Archives, stadhuis (City Hall), Edmonton Convention Centre, het planetarium, Fort Edmonton Park, Provincial Museum, West Edmonton Mall, de High Level Bridge. Edmonton bestaat net een eeuw, maar is nu al de meest dynamische stad van Canada. BRONNEN VAN INKOMSTEN Industrieën: olie, chemie, kunststof, vliegtuigfabrieken, voedingsmiddelen. Overheidsdiensten. Toerisme. GESCHIEDENIS De Hudson Bay Co. bouwde in 1795 een fort op de noordelijke rivieroever, ter bescherming van de pelshandel. De conflicten met de plaatselijke Indianen duurden 25 jaar en in 1807 werd het fort verwoest. Na de fusie van de Hudson Bay Co. met de North-West Co. werd in 1820 een meer solide versterking gebouwd. Edmonton werd het knooppunt van wegen naar het arctische noorden, de Canadese Rocky Mountains en de Hudsonbaai. Na omvangrijke overstromingen in 1825 en 1830 werd een nieuw fort gebouwd op de locatie van de tegenwoordige Alberta Legislative Building. Omstreeks 1870 vestigden zich nieuwe migranten rond het fort en na de komst van de eerste stoomboot in 1875 volgde een snelle ontwikkeling. In 1879 werd een telegraafkantoor geopend en de telefoon volgde in 1886. Na de goldrush van Klondike in de Yukon Territory in 1898 werd Edmonton een bevoorradingsplaats voor de gouddelvers. Met 7.000 inwoners in 1904 kreeg Edmonton stadsrechten en twee jaar later werd het de hoofdstad van de provincie Alberta. Deze nieuwe functie en de aanleg van de Canadian Northern Railway stimuleerden de groei en opbloei van Edmonton. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog woonden er al 50.000 mensen. Maar de grootste impuls was de ontdekking van het aardolieveld van Leduc, 32 km zuidelijk van de stad, in februari 1947. De stad werd het centrum van de Canadese olieindustrie en 80% van Canada's nieuwe olie vloeit door pijpleidingen die dwars door de stad lopen. Het aardgas uit de streek wordt tot Montreal en zelfs Californië getransporteerd. 162

Deze onverwachte rijkdom en de positie van Edmonton als verbindingscentrum trokken de laatste jaren talrijke nieuwe industrieën aan, zoals vliegtuigfabrieken, werktuigbouw- en voedingsmiddelenbedrijven. In economisch opzicht is Edmonton de vijfde stad van Canada, bekend als de "stad waar alles mogelijk is". KLIMAAT WEST-CANADA Continentaal met koude winters. / Gemiddelde temperaturen: januari, -2,6° Q juli, 17,5° C. Jaarlijkse neerslag: 461 mm. DAG 20 / di 24 juli ELK ISLAND NAT. PARK / OEKRAÏENS DORP Traject: Edmonton - Wainwright Accommodatie: Bison Motel (Indiër) ($ 78 - € 56) / Afstand: 303 km Teleurstellend weinig wilde dieren We kiezen ook nu weer voor het ontbijtbuffet. De lucht is weer helemaal opgeklaard. Om half elf begeven we ons naar Highway 16, ofwel de Yellowhead Trail East. We hebben deze weg ook al vanaf Jasper gebruikt. We zijn 35 km uit de stad als we afslaan naar het Elk Island Provincial Park. Het visitor center is dicht. Even verderop moeten we wel entree van 6 ½ dollar betalen. We rijden het park in, het staat bekend als zeer wildrijk. De enige dieren die we er in een soort “loop” zien is een kleine kudde buffels die we nog net tussen het kreupelhout kunnen zien grazen. Het park is bebost en kent een rijk wetland – leven; veel vennetjes en een aantal beverdammen en –burchten dus. De paus (Johannes Paulus uit Polen bedoelen we) heeft het volgens een gedenkplaat ook bezocht. We rijden door tot een groot meer, waar dagjesmensen hun tenten hebben opgeslagen. We vinden het teleurstellend, maar goed: we zijn er overdag en dan zie je nu eenmaal weinig dieren. Die komen pas bij zonsopgang en in de schemering opdagen, vooral in de buurt van water om te drinken. Streek van Oekraïense immigranten Het nabij gelegen Oekraïense openluchtmuseum is vanwege stormschade gesloten: No water due tot the storm. We stoppen in Vegreville waarvan vele inwoners van Oosteuropese oorsprong zijn. We bezoeken er een r.k. kerk van Oekraïense signatuur. Echt bijzonder is de kerk niet. We maken er een praatje met een jonge student, ook al met Russische roots, hoewel hij die taal niet meer spreekt. Hij gaat theoretische natuurkunde studeren aan de universiteit van Edmonton. We drinken in het centrum koffie in een lounge. Daarna gaan we op zoek naar het rijk versierde reuzenei (de Pysanka), maar kunnen het niet vinden. Het blijkt dicht bij de highway te liggen en die hebben we voor het stadje al verlaten.

163

WAINWRIGHT Ja-knikkers in de weidse prairie We rijden verder oostwaarts, maar na verloop van tijd slaan we bij Vermillion (2.000 inwoners, 8 kerken) af naar het zuiden. De prairie heeft hier iets weg van een groene steppe of een onafzienbare poesta. Langzamerhand beginnen ook steeds meer jaknikkers langs de weg te verschijnen, een teken dat er olie gewonnen wordt in deze streek. We vinden in het stadje Wainwright een motel dat door een Indiër uit Amritsar (Punjab) gerund wordt. Zijn familie bezit elders nog drie andere motels, dit Bison Motel maakt dus deel uit van een allochtoon keten. De buitenmuren van de kamerblokken zijn beschilderd met prairietaferelen met realistisch uitgebeelde buffalo’s. Het is een van de goedkoopste motels van onze reis, maar hoewel alles voorhanden is, kan het toch wel een grote onderhoudsbeurt gebruiken. Chicken wings bij Kentucky Fried Chicken We rijden ’s avonds het dorp door op zoek naar een restaurant, maar we vinden niets van onze gading. Dat wordt dus chicken wings en fries bij de KFC (Kentucky Fried Chicken van de Colonel). Daarna maken we nog een korte wandeling door het Marshall – park met vijvers en een eenzame tank. Opvallend is dat dit pas aangelegde park geen enkele boom telt! Op de tv vernemen we dat in de Tour Vinokourov wegens doping met zijn ploeg Astana niet meer mee mag doen. Een dag later zal gele trui-drager en Rabo-renner Rasmussen door zijn ploeg naar huis worden gestuurd. Een beetje raar allemaal, we vertrouwen geen enkele renner meer. DAG 21 / wo 25 juli BIG SKY COUNTRY Traject: Wainwright – Oyen – Acadia Valley – Patricia Accommodatie: Patricia ($ 60 - € 42) / Afstand: 406 km Eten in stationsrestauratie We ontbijten in wat vroeger de stationsrestauratie was. Helaas is er een bus voor ons, dus we moeten nogal lang wachten op onze bestelling. In het station is nu een heemkundemuseum gevestigd. Aandoenlijk is de lepeltjescollectie. Verder veel attributen van de spoorwegen en spulletjes uit het eenvoudige, dagelijkse leven. We herkennen een en ander uit onze eigen jaren vijftig. De stijlkamers konden wel een kopie van de “gooj kamer’ van oma Bill vanne Baan in Diergaarde zijn. De elevator in Acadia Valley We trekken verder door het vlakke land met zijn onafzienbare luchten, niet voor niets wordt dit land dan ook “Big Sky Country” genoemd. In Oyen stoppen we even bij een visitor center “in the middle of nowhere”. We verzamelen infomateriaal en drinken er gratis (smakeloze) 164

koffie. De prairieweilanden hebben hier plaats moeten maken voor weidse akkers. Een stukje verderop (dat betekent hier 30 km of zo) bezoeken we in Acadia Valley een in stand gehouden graansilo, die ze hier elevator noemen. Er wordt geen entree geheven. Hij is helemaal van hout gebouwd en ziet er met al zijn aparte opslagruimtes (elke graansoort heeft zijn eigen vak) heel ingewikkeld uit. Voor het hoge gebouw staat nog een treintje. Deze hoge graansilo’s domineren de platte omgeving en worden daarom ook wel eens de “kathedralen van de prairie” genoemd. Je kunt ze al van verre zien liggen. De moderne silo’s zijn van roestvrij staal en hebben de vorm van capsules.

PATRICIA Serene stilte rondom ons We rijden door naar het gehucht Jenner, dat desondanks prominent op onze kaart staat vermeld. Onderweg stoppen we voor een sigaretje. Het is er zo stil dat we (dat wil dus zeggen: alleen Clim, Jos is immers hardhorend) zelfs het knetteren van onze smeulende sigaretten kunnen horen. Uiteindelijk bereiken we Patricia, een ander gehucht waar we een ouderwets hotel vinden met een kamer van enkel hout. Op de tv komen maar drie zenders door, dus we moeten afzien van de Tour. Op de kamer is geen minibar, airco ontbreekt ook, maar gelukkig hebben we wel de beschikking over ventilators. De badkamer is beneden ons niveau. Veeboer Evers van Nederlandsen komaf Interessant is wel de saloon, een grote ruimte waar het drinken van bier tot kunst is verheven. Veel spreuken aan de muur, een biljart, dartboard en gokkasten vullen het ruig uitgevoerde interieur. Roken is hier geen issue, dus we steken er eentje op. Een cowboyachtig type herkent onze zware Van Nelle–tabak. Het is een jonge Canadees van Nederlandse herkomst die nog redelijk Nederlands spreekt en regelmatig familie in Holland bezoekt. Deze dertiger heeft jarenlang in de olie gewerkt en zijn spaarcentjes nu geinvesteerd in een stuk grond hier in de buurt. Hij bezit op zijn ranch (geen farm, dat is voor akkerbouwers) nogal wat live stock: 500 koeien, varkens en zowat 100 paarden. Tijdens ons gesprek schakelen we van het Nederlands over naar het Engels. Zijn achternaam is Evers, zijn familie komt uit West-Friesland en Alkmaar, hij noemt zichzelf een “echte kaaskop”. Drinken kan hij ook, in een half uur tijd maakt hij een hele pitcher bier soldaat. We bereiden onze eigen maaltijd Als Evers weer naar zijn cattle vertrekt, krijgen we een rauwe steak voorgeschoteld die we zelf op de grill moeten leggen. Het smaakt best, allerlei andere ingrediënten, waaronder een gepofte aardappel in the jacket, staan er op een tafel naast. Je moet je hier zelf maar bedienen. Cook it yourself is hier het devies. Aan een lange tafel zit ook een gezelschap paleontologen dat onderzoek heeft verricht in het nabij gelegen Dinosaur Park. We maken nog een korte wandeling om het eten te laten zakken, maar die is van korte duur: de muggen zijn er veel te agressief. 165

DAG 22 / do 26 juli OP HET SPOOR VAN DE DINOSAURUSSEN Traject: Patricia - Dinosaur Valley - Brooks Accommodatie: Motor Inn Motel ($ 80 - € 58) / Afstand: 116 km Opnieuw dinosaurussen, maar nu echt Door een misverstand krijgen we bij het ontbijt 4 gebakken eieren per persoon! Met alles erop en eraan kost dit ontbijt ons welgeteld zes dollar per persoon (€4,20), geen prijs toch? We rijden 20 km verderop waar het Dinosaur Provincial Park begint. We stoppen eerst voor een overzicht van de site bij het Viewpoint aan de rand van een canyon, een soort Little Grand Canyon. We zien de Sand Hill Creek uitkomen in de grotere Red Deer River. Daarna dalen we de coulee (rivierdal) af naar het moderne visitor centre, waarbij ook een museum is gevestigd. Ook hier enkele dino-skeletten, maar onze belangstelling gaat meer uit naar het nagebouwde kamp van de eerste geo- / paleontologen uit het begin van de vorige eeuw. De hele site staat op de Unesco – lijst van Werelderfgoederen, dus dit object kan Jos weer afvinken als zijnde bezocht. Verdwaald tussen de hoodoos en de buttes Allereerst maken we er een wandeling, een soort circuit tussen de barre, onbegroeide heuvels. In het begin staan er op de track nog richtingbordjes, maar later zijn die totaal afwezig. We zijn eigenwijs en kiezen onze eigen weg (in plaats terug te keren), waardoor we hopeloos verdwalen tussen de hoodoos en de buttes (afgeronde heuvels die allemaal op elkaar lijken). Met enig geluk bereiken we een RV-camp bij de rivier. Van daaruit kunnen we het dak van het museumgebouw zien. Met dit als oriëntatiepunt valt de terugweg ons niet zwaar. Rit door een zonverschroeid landschap Vervolgens maken we met de auto over grindwegen via de Public Loop Road een grotere lus door het barre landschap. De zon brandt genadeloos en zorgt voor temperaturen van ver boven de dertig graden. We stoppen een paar keer onderweg om sigaretjes te roken en indrukken van het landschap op te zuigen. Buiten de aangegeven paden mag je niet komen. Daar bevindt zich het opgravingsterrein dat je enkel en alleen onder leiding van een gids groepsgewijs mag betreden. Iets langer pauzeren we bij het begin van de Fossil Hunter Track, daar staat namelijk een gebouwtje dat schaduw biedt. De Cottonwoods Flats Track met zijn speciale bomen bij de rivier laten we links liggen. We houden het nu wel voor gezien.

166

BROOKS Brooks, een stadje van niks We verlaten de site en rijden door naar Brooks, een stadje dat geen echt centrum blijkt te bezitten. We zoeken er even vergeefs naar, evenals naar een beschaduwd terras, maar drinken uiteindelijk koffie in een donkere bar. Daarna schrijven we ons in bij het Motor Inn Motel aan de rand van de stad, temidden van ketenrestaurants en andere motels. Het motel wordt beheerd door een niet erg intelligent uitziend paar, enigszins onverzorgde twintigers. De kamer is echter perfect in orde. Het aquaduct van Brooks De enige echte attractie van Brooks is het Aquaduct dat even buiten de stad ligt. We proberen het te vinden, maar dat lukt ons niet. We rijden ons dood op privéwegen. Bij het lokale museum informeren we naar de juiste toegangsweg, die blijkt aan de highway te liggen en voert ook daar gedeeltelijk over een weg naar een erf. Het aquaduct, een lelijk gevaarte van staal en vooral beton, is in 1912 gebouwd. Tot 1937 was het de enige watertoevoer in deze dorre streek, daarna werd als werkgelegenheidsproject een kanaal gegraven dat twee maal zoveel water uit de bergen en meren kon aanvoeren. Tot 1957 heeft het nog dienst gedaan. Het visitor centre is dicht. De zwarte cowboy Bill Wane Van te voren hebben we en passant toch nog een rondgang door het museum gemaakt. Het geëxposeerde is vergelijkbaar met de drie andere lokale musea die we hebben bezocht. Opvallend is wel de grote aandacht die geschonken wordt aan ene Bill Wane. Bill was een zwarte cowboy die hier als een held wordt vereerd. Zijn levensgeschiedenis wordt er aan de hand van oude, vergeelde foto’s en krantenknipsels uit de doeken gedaan. Aardig zijn ook de opgezette roofvogels en de behandelkamer van de tandarts. De dienstdoende stagiaire gaat al om tien voor vijf weg, te vroeg dus. Jos maakt er een grapje over en roept schertsend uit: “Hey, she left early!”, waarop de omvangrijke matrone die er de scepter zwaait antwoordt: “Well, I guess you want me to fire her for that?” Vriendelijke bediening in family restaurant Na drank ingeslagen te hebben, eten we in een familierestaurant naast ons motel. Daar worden we geholpen door een aardig en bijzonder goedlachs Vietnamees dienstertje. Het eten hier is veel, lekker en goedkoop. Ook hier is roken weer eens toegestaan, dat maken we vooral in de kleinere plaatsen mee. Jos drinkt bij het eten voor de afwisseling biertjes met Clim mee. Dat wordt hem later fataal, want tegen middernacht wordt hij misselijk, waarna hij voor het eerst moet kotsen.

167

DAG 23 / vr 27 juli JOS IN DE NIETEN Traject: Patricia - Dinosaur Valley - Brooks Accommodatie: Motor Inn Motel ($ 80 - € 58) / Afstand: 0 km Jos ziek: misselijk en overgeven Jos blijft overgeven en heeft dus weinig tot geen nachtrust gehad. Bovendien heeft hij last van pijn in zijn onderrug en komt de kaakontsteking weer opzetten. Jammer genoeg kan hij geen pijnstillers binnenhouden, die braakt hij kort na het inslikken weer uit. We besluiten dat we deze dag verder maar niets ondernemen en gewoon op de kamer blijven. Clim gaat auto wassen Terwijl Jos slaapt of hete baden neemt in de badkamer, rijdt Clim naar een autowasserette aan de overkant van de straat. Daar wordt hij geholpen door twee zwarte jongens, waarschijnlijk ooit asielzoekers uit Afrika. De rest van de dag wordt besteed aan tv kijken en slapen. Wel gaat Clim ’s avonds in zijn eentje eten bij het restaurant met het Vietnameesje. DAG 24 / za 28 juli UITSTAPJE MEDICINE HAT / CYPRESS HILLS

MEDICINE HAT Traject Brooks - Medicine Hat - Cypress Hills Park - Brooks Accommodatie: Motor Inn Motel ($ 80 - € 58) / Afstand: 373 km Niet meer onpasselijk, maar wel de hik Het gaat iets beter met Jos, maar hoewel zijn nausea is verdwenen en hij niet meer hoeft over te geven, voelt hij zich nog lang niet de oude. Hij krijgt namelijk de hik, normaal een teken dat alles weer goed komt met zijn inzinking. Deze hik blijkt echter bijzonder hardnekkig te zijn en houdt tien dagen achter elkaar aan. Uitgestorven Medicine Hat Enfin, daar ziet het nu nog niet naar uit, dus we gaan toch maar wat doen. Nadat Clim zijn gratis continental breakfast in de lobby heeft genuttigd, rijden we naar de stad Medicine Hat, anderhalf uur rijden zuidelijker. Daar lopen we ietwat verloren rond in een vrijwel uitgestorven binnenstad. Onze auto staat nota bene als enige in de openbare parkeergarage boven het busstation, dat had ons al aan het denken moeten zetten. Buiten de stad blijkt een rodeo (of stampede zoals ze dat hier noemen) te zijn; die heeft praktisch alle bewoners weggelokt. We snuffelen wat rond in een boekhandel, waar de pops (frisdrank) maar één dollar kosten. We houden het al gauw voor gezien tussen dit snikhete beton en rijden door naar het Cypress Hills Park. Onderweg zien we nog de grootste wigwam van Noord – Amerika liggen, een overblijfsel van de winterspelen van 1982. 168

Tegenvallend Cypress Hills Park Het Cypress Hills Park is niet erg uitgestrekt. Het bestaat uit een meer, enkele ravijnen en veel bossen. We pauzeren aan het meer, waar men aan het spelevaren is. We rijden er verder naar de Horseshoe Canyon, van waaruit men een wazig uitzicht heeft op de onderliggende prairie. We vinden dit park niet echt de moeite waard en keren schielijk terug naar Brooks, waar Jos al hikkend weer onder zeil gaat en Clim zijn eenzame plek in het familierestaurant opzoekt. DAG 25 / zo 29 juli VLUCHTEN RESERVEREN MET E-TICKETS Traject: Brooks - Calgary / Accommodatie: Hampton Court Inn ($ 160 - € 115) 199 km

/

Afstand:

TERUG IN CALGARY Plaatsen voor het vliegtuig reserveren We rijden voor het laatst door de prairie op weg naar Calgary. Onderweg is niets bijzonders te zien, of het moeten de nieuwe satellietstadjes van de nabijgelegen miljoenenstad zijn. Jos navigeert Clim foutloos naar de luchthaven ten noorden van de stad. Niet dat dit zo’n kunst is, de richting airport staat overal met koeienletters aangegeven. Daar stoppen we bij de arrivals op een parkeerplaats waar we maar even mogen staan, ze is bedoeld voor in- en uitstappers. Jos regelt binnen twee e-tickets met de codes die hij van Jan Doets heeft ontvangen, de plaatsen in het vliegtuig worden hiermee automatisch gereserveerd. Hij moet eenmaal terugkeren omdat hij de pas van Clim nodig heeft. Comfortabel hotel We rijden terug naar Calgary. In de outskirts of the city letten we even niet op geld en kiezen we het eerste de beste hotel dat we tegenkomen. Het wordt de relatief dure Hampton Court Inn, waar we in de lobby een uur moeten wachten tot onze kamer gereed is. Jos weet gelukkig zijn hik regelmatig in bedwang te houden door koolzuurhoudende dranken te nuttigen. Zo wekt hij kunstmatige boertjes op, waarna hij een kwartiertje of zo hikvrij is en weer kan recupereren. Onze kamer is erg comfortabel, wat ons in dit land niet meer kan verbazen. Je krijgt hier echt value for money. En aan money hebben we gelukkig vooralsnog geen gebrek. Clim moet ’s avonds weer in zijn uppie gaan eten, hij doet dit in een vestiging van de broodjeszaak Subway. DAG 26 / ma 30 juli

TWO FLIGHTS BACK HOME Traject: Calgary – Minneapolis Accommodatie: Machine van NWA / Afstand: 11 km Huurwagen inleveren, schade rapporteren 169

Het ontbijt, bestierd door een Russische, is bij de hotelprijs inbegrepen. Hoewel het er smakelijk en zeer uitnodigend uitziet, houdt Jos het alleen bij thee. Eten durft hij nog niet aan. We rijden naar de luchthaven, waar we onze trouwe Ford Fusion inleveren. De schade wordt opgenomen en Clim moet daartoe een stel formulieren invullen. Er wordt niet moeilijk over gedaan, de verzekering dekt immers de grootste schade. Wijzelf hebben echter toch € 500 eigen risico aan de broek hangen. In Canada al door USA – customs en douane Echt veel tijd om in te checken hebben we niet meer. De vlucht vertrekt om tien over tien, wat we toch nog ruim halen. De machine zit vol. We moeten hier op Canadese bodem al door de Amerikaanse customs, wat we maar vreemd vinden. Nou ja, dat maakt ons kortstondige verblijf tijdens de overstap in Minneapolis gemakkelijker hopen we. Onderweg krijgen we alleen iets te drinken. De stewardessen zijn weer allemaal bijna bejaard. Bagage: wel of niet doorgelabeld? In Minneapolis staan we bij de verkeerde bagageband op onze tassen te wachten. Nadat Clim bij een juffrouw van het grondpersoneel geïnformeerd heeft, blijkt Calgary tot de USA te horen (!) en een heel andere band aan de andere kant van de hal toegewezen te hebben gekregen. Zij verzekert ons ook dat onze bagage definitely doorgelabeld is naar de vlucht naar Amsterdam. Het vliegtuig vertrekt stipt op tijd. Jos heeft het tijdens de nachtvlucht erg zwaar met zijn hik. Regelmatig maakt hij wandelingen door de cabine. Gelukkig kan hij wel iets eten en krijgen we genoeg te drinken om ons vochtniveau op peil te houden.

DAG 27 / di 31 juli TERUG IN NEDERLAND Traject: Minneapolis - Amsterdam - Roermond Accommodatie: Thuis in eigen bed / Afstand: 0 km

Vroege aankomst op Schiphol Airport Door een gunstige jet stream hoog in de lucht boeken we een half uur tijdwinst. We ondervinden op Schiphol geen problemen met de bagage die inderdaad doorgelabeld blijkt te zijn. Het eerste wat we doen als we in de vertrekhal van Schiphol aankomen is een sigaret roken en koffie drinken. Daarna kopen we eersteklas kaartjes bij de NS voor onze treinreis naar huis.

170

Taxi laat op zich wachten Om half tien staan we voor het station in Roermond op een taxi te wachten. Het duurt een hele tijd voor er een komt opdagen. Zo rond tien uur stappen we na een kleine maand weg te zijn geweest weer binnen in onze eigen huisje aan de Herderstraat. Het ruikt er muf op de gang en in de serre. Er blijkt weer wateroverlast te zijn geweest, maar deze keer wat minder ernstig dan twee jaar geleden. Toen keerden we van een vakantie door de Baltische staten terug en bleek de hele begane grond en de kelder tijdens een noodweer overstroomd te zijn geweest.

171

172