magazine voor relaties van waterschap hollandse delta
Pieter Quist brengt kunstwerken opnieuw in kaart Stevige dijken, stevige organisatie Kostenbeheersing werpt vruchten af
No.8 jaargang 4•2011
2
Diep In de rioolwaterzuivering Hoogvliet moest er een team van duikers aan te pas komen om een verstopping op te lossen. De verstopping veroorzaakte wateroverlast op het terrein van de rwzi. Om de oorzaak ervan te verhelpen doken duikers diep in gewelven van de zuivering waar ze de verstopping snel en doeltreffend aanpakten in samenwerking met medewerkers van Hollandse Delta. Inmiddels werkt de rzwi weer op volle capaciteit en is er geen overlast geweest voor de inwoners en bedrijven uit Hoogvliet, Rhoon, Poortugaal, Botlek, Pernis en Vondelingenplaat waarvoor de zuivering het rioolwater zuivert.
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
3
inhoud
DECEMBER 2011
Waterbewust in de schoolbanken
En verder:
Jongeren van nu zijn de waterbeheerders van de toekomst. Het waterschap vroeg Technasiumleerlingen van het Walburgcollege in Zwijndrecht een waterspeeltuin te ontwerpen. Iedereen is enthousiast. Pagina’s 6 en 7.
8 Slibvervoer
Dijkversterking Hollandse Delta is in 2006 gestart met een omvangrijk dijkversterkingsprogramma: in 14 projecten verbetert het waterschap de veiligheid en de kwaliteit van de dijken en duinen in Zuid-HollandZuid. Afstemming met overheden en grondeigenaren is belangrijk. Omwonenden moeten ook in het traject worden meegenomen. Pagina’s 10 en 11.
Eén afdeling handhaving voor twee waterschappen ‘Van strandpaal tot grenspaal’: de wens van waterschappen Hollandse Delta en Rivierenland om meer samen te werken, mondde dit najaar uit in de integratie van hun afdelingen handhaving. Klanten krijgen het beste uit twee organisaties. Pagina’s 12, 13 en 14.
LEZERSONDERZOEK Geef uw mening en maak het magazine beter! Beste lezer, U ontvangt Hollandse Delta, het relatiemagazine van waterschap Hollandse Delta. Als redactie willen wij graag weten hoe u dit blad waardeert. Wilt u meewerken aan ons online lezersonderzoek? Het invullen van de enquête kost u zo’n 5 minuten. De uitkomsten gebruiken we om het blad nog beter af te stemmen op uw wensen. Voor het invullen van de enquête gaat u naar www.lezersonderzoek.com/HD. Als u per e-mail uitgenodigd wilt worden, vul dan de antwoordkaart in of scan de QR-code op de outsert die aan het blad is gehecht. U kunt meedoen tot en met 6 januari 2012. Vriendelijke groet, de redactie van Hollandse Delta
4 Begroting 2012
9 Rapportage watersysteem 15 Wegcategorisering 16 Legger geactualiseerd 17 Continue verbeterprocessen 18 Het belang van baggeren 20 Persleiding verhelpt stankoverlast 22 Kademuur Tinte opgeknapt 23 Spinozapark
Colofon Hollandse Delta is het magazine voor alle partners waarmee waterschap Hollandse Delta samenwerkt, zoals de rijksoverheid, Rijkswaterstaat, provincie, gemeenten en maatschappelijke organisaties. Het blad verschijnt verschijnt enkele malen per jaar in een oplage van 2.000 exemplaren. Redactieadres waterschap Hollandse Delta, Postbus 4103, 2980 GC Ridderkerk Hoofdredactie Arnoud van Vliet, waterschap Hollandse Delta Bladcoördinatie waterschap Hollandse Delta Bladmanagement en eindredactie Kris Kras Design, waterschap Hollandse Delta Redactionele bijdragen waterschap Hollandse Delta en Kris Kras Design Vormgeving Kris Kras Design Fotografie waterschap Hollandse Delta, Marijke Volkers, Ilona Kamps, Jan Bouwhuis Drukwerk Opmeer
4
begroting 2012
Focus op
kerntak
Gemiddelde belastingtarieven gelijk bij stijgende lasten Kostenbeheersing werpt vruchten af Het algemeen bestuur van het waterschap heeft op 24 november 2011 de begroting voor het waterschap voor 2012 vastgesteld, met daarin onder meer de belastingtarieven voor komend jaar. Nieuw is dat burgers en bedrijven hun waterschapslasten voortaan ook in termijnen kunnen betalen.
Wat zijn volgens u de belangrijkste ontwikkelingen in deze begroting voor burgers en bedrijven? Jan Geluk, dijkgraaf Hollandse Delta: “Om onze taken ook komend jaar goed en efficiënt te kunnen uitvoeren, is een belastingopbrengst nodig van 136,9 miljoen euro. Burgers en bedrijven betalen in 2012 gemiddeld hetzelfde aan waterschapsbelastingen als afgelopen jaar: de gemiddelde belastingtarieven zijn gelijk aan die van 2011. Het percentage kan per categorie of profiel nog iets verschillen. Afhankelijk van hun situatie, betalen mensen immers verschillende soorten waterschapsbelastingen.
Samen inkopen Het goede nieuws is dat wij erin geslaagd zijn om de kosten in de hand te houden. Wij plukken nu de vruchten van de operatie voor kostenbeheersing die wij twee jaar geleden hebben ingezet bij het waterschap. Een voorbeeld: door samen met een aantal andere waterschappen ons energie-
contract aan te besteden, heeft Hollandse Delta ruim een miljoen euro kunnen besparen. Omdat wij duurzaamheid belangrijk vinden, hebben wij bovendien groene energie ingekocht.
Taken overnemen Daar staat tegenover dat wij de komende jaren fiks extra moeten investeren in taken voor de veiligheid en leefbaarheid van ons werkgebied. De waterschappen nemen op verzoek van de regering een deel van de kosten over van Rijk en provincies. Zij dragen vanaf 2011 jaarlijks gezamenlijk 100 miljoen, vanaf 2014 150 miljoen en vanaf 2015 structureel 200 miljoen extra bij, om het Rijk en de provincie financieel te ontlasten. Dit komt voort uit het Bestuursakkoord ‘Water met Vuur’, dat overigens tot stand is gekomen op initiatief van de waterschappen zelf. Hierdoor wordt Hollandse Delta vanaf 2011 geconfronteerd met 5,3 miljoen euro extra aan kosten. De lasten voor het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) namen zo toe met € 4,1 miljoen. Het overnemen van de kosten van muskusrattenbestrijding betekende € 1,2 miljoen extra lasten.
Compenseren Hollandse Delta hoopt deze kostenstijgingen op tijd te kunnen compenseren op andere vlakken. Bijvoorbeeld met bespa-
‘Hiervoor hebben de waterschappen dan wel de medewerking van gemeenten nodig.’ hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
5
en
‘Door een recente wetswijziging kan de belasting worden kwijtgescholden tot een hoger vermogen dan eerst.’
ringen dankzij verdergaande samenwerking in de afvalwaterketen. Hiervoor hebben de waterschappen dan wél de medewerking van gemeenten nodig: het rioleringsstelsel van gemeenten loopt over in de persleidingen van het waterschap. Wij zullen alles op alles zetten om de besparingen in de afvalwaterketen in hetzelfde tempo te laten lopen als de kostenstijging in het kader van het HWBP, maar persoonlijk denk ik dat dit nog een spannende race zal worden. Daarnaast willen we de kosten in de hand houden door ons voorlopig te concentreren op onze kerntaken. En de controle te houden op tijd en kosten, door onze organisatie zo efficiënt mogelijk in te richten voor de kerntaken die wij uitvoeren.
Extra maatregelen dijkversterking Voor het werk aan de dijken heeft het waterschapsbestuur besloten maatregelen te nemen voor extra waterveiligheid op het Eiland van Dordrecht Oost en West. De dijk wordt versterkt door de dijk extra te verhogen. Het waterschap neemt zelf een deel van de kosten voor deze dijkversterkingen langs de Dordtse Kil en de Nieuwe Merwede voor zijn rekening; het deel dat niet in het Hoogwaterschermingsprogramma (HWBP) van het rijk is opgenomen. Hiervoor heeft het bestuur een bedrag van 2 miljoen euro extra uitgetrokken.”
Vanaf 2012 kan de aanslag waterschapsbelasting in termijnen worden betaald. Waarom? Jan Geluk: “De mogelijkheid om in termijnen te betalen was een jaarlijks terugkerend onderwerp bij de begrotingsbespreking in het bestuur. Gespreid betalen betekent dat het waterschap rente-inkomsten
(in de begroting voor 2012 geschat op 311.000 euro) misloopt; een kostenpost voor het waterschap. Toch heeft het algemeen bestuur (VV) van het waterschap besloten om mee te gaan in de maatschappelijke ontwikkelingen en gespreide betaling met automatische incasso mogelijk te maken. Ook met het oog op de economische tegenwind waar veel mensen last van hebben.” Piet Bervoets, directeur SVHW, het kantoor dat voor Hollandse Delta de waterschapsbelastingen int: “Van oudsher moesten de waterschapsbelastingen binnen drie maanden worden betaald. Een aantal jaar geleden is de lokale overheid begonnen met gespreide betaling van gemeentelijke heffingen middels automatische incasso. Uit de ervaringen van lokale overheden blijkt dat ongeveer de helft van de mensen hun belastingaanslag graag in termijnen betaalt. Ook in contacten met burgers over de waterschapsbelastingen kwam de vraag naar gespreide betaling steeds vaker aan de orde. Voordeel voor de belastingbetaler is dat deze het totale aanslagbedrag niet in één keer hoeft te betalen, maar gespreid over tien maanden. Automatische incasso beperkt echter ook te late betaling en daarmee de kosten van ‘dwanginvordering’; van aanmaningen en dwangbevelen. Kosten die uiteindelijk neerkomen op de belastingbetaler.”
Waarmee komt het waterschap de belastingbetaler nog meer tegemoet? Jan Geluk: “De VV heeft besloten per 1 januari 2012 de vermogenstoets voor kwijtschelding van waterschapsbelasting te verruimen. Door een recente wetswijziging,
“Gespreide betaling mogelijk gemaakt op verzoek van burgers” (links Jan Geluk, dijkgraaf van waterschap Hollandse Delta, rechts Piet Bervoets van belastingkantoor SVHW)
kan de belasting worden kwijtgescholden tot een hoger vermogen dan eerst (nu tot € 2.268, straks tot € 5.555 voor een alleenstaande en € 11.110 voor een alleenstaande ouder en/of gehuwden). Van belang voor kleine ondernemers in ons gebied is dat nu ook kwijtschelding mogelijk is van privébelastingschulden van ondernemers die op bijstandniveau leven. Hier gaat het om de watersysteemheffing, de wegenheffing voor ingezetenen en de zuiveringsheffing voor woningen. De kwijtschelding geldt dus níet voor de zuiveringsheffing van bedrijven.”
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
6
waterkwaliteit
Waterbewust in de schoolbanken
Xxxxxxxxx
Jongeren van nu zijn de waterbeheerders van de toekomst. Waterschap Hollandse Delta zoekt daarom jongeren op. Een eerste succesvolle samenwerking tussen het waterschap en Technasiumleerlingen van het Walburgcollege in Zwijndrecht vond onlangs op 1 november plaats in Ridderkerk. Scholieren ontwerpen een waterspeeltuin, in opdracht van het waterschap. Iedereen is enthousiast. Wie wil er nou niet spelen met water? “Ik heb al veel opdrachten gehad de afgelopen drie jaar, maar dit is toch wel een van de leukste tot nu toe,” zegt Matthijs Freund (15). Samen met 40 medeleerlingen van de Technasiumafdeling van het Walburg College werkte hij 8 weken lang aan een project voor waterschap Hollandse Delta. De opdracht: ontwerp een waterspeeltoestel voor achtjarigen, dat de werking van de ondergrondse rioolwaterzuivering Dokhaven op een leuke wijze inzichtelijk maakt. Van vies rioolwater tot schoon oppervlaktewater. Op dinsdag 1 november waren alle technasiasten bij het waterschap te gast. In het waterschapshuis te Ridderkerk presenteerden zij hun ontwerpen aan deskundigen van WSHD. Matthijs en zijn groepje werkten hun speeltoestel tot in de puntjes uit. “Deze opdracht was voor ons heel haalbaar. Eerst op excursie naar Dokhaven, daarna zelf
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
onderzoek verrichten. En tot slot ontwerpen en bouwen. Ik begrijp nu beter hoe een rioolwaterzuivering werkt.“ Zijn groep verrichtte een onderzoek op een lagere school, tekende een ontwerp op de computer en maakte een maquette op exacte schaal.
Twee werelden bij elkaar Voor zeven technische vacatures staat één werknemer klaar in Zwijndrecht. Een serieuze zorg, vindt wethouder Miranda De Vries (Onderwijs). Nee, de lokale jeugd hoeft niet en masse voor een technische kant te kiezen. “Je kunt de wereld niet veranderen, maar je kunt wél twee werelden bij elkaar brengen.” Bovendien, techniek is ook een heel interessant en dynamisch vak. “Ten onrechte blijft het vaak onderbelicht,” aldus De Vries. Als het aan de leerlingen van het Technasium in Zwijndrecht ligt, is hun toekomst vooral speels en creatief. En misschien ook wel technisch. Geen Grieks en Latijn op hun rooster, maar Onderzoek en Ontwerp. Wethouder De Vries is lid van de adviesraad van het Technasium. Zij bracht daarom de school in contact met het waterschap, voor een constructieve samenwerking. “Waterschappen hebben nu al te veel technische vacatures open staan, maar in de toekomst zal het tekort aan waterdeskundigen steeds nijpender worden,” zegt Jeanine van
onderwijs
Studenten enthousiast maken “De groei van watertechnici is natuurlijk van meerdere factoren afhankelijk, maar als je nu niet investeert in onderwijs, mis je op voorhand de boot,” zegt Emil Benda, verantwoordelijk voor P&O/KAM van waterschap Hollandse Delta. Volgens Benda is het sowieso heel belangrijk dat een organisatie zijn deuren open zet. “Studenten, stagiaires, jonge onderzoekers en jonge medewerkers stellen hele andere vragen, kijken met een frisse blik naar het werk en de organisatie. “Iedereen heeft er baat bij. Als ze dan ook nog eens voor ons kiezen als werkgever, is dat mooi meegenomen.” Het waterschap heeft al veel langer goede relaties met het onderwijs. Stages, snuffelstages en af en toe een gastcollege. Maar die activiteiten moeten vertaald worden naar een structurele samenwerking.
de Haterd, senior communicatieadviseur bij waterschap Hollandse Delta. Van de Haterd is op 1 november een van de beoordelaars. Het is allemaal misschien té vanzelfsprekend. Schoon water in een rivier en een hygiënisch rioleringssysteem. Uit overheidsonderzoek blijkt dat jongeren zich nauwelijks bewust zijn van water(-gebruik) in Nederland. Deze vanzelfsprekendheid is meteen een valkuil voor de toekomst.
Bewust maken “Wat zou het mooi zijn als jongeren nu voor een watergerelateerde studie kiezen,” aldus de communicatieadviseur. “Daarom kiezen wij voor het investeren in onze jeugd. Leven in de delta Nederland is niet zo vanzelfsprekend. Wonen, werken en recreëren in een badkuip is wel heel bijzonder.” Reden te meer om jongeren zo vroeg mogelijk spelenderwijs bewust te maken van water en het werk van het waterschap. Zo zijn er verschillende lesprogramma’s van het waterschap voor het lager en middelbaar onderwijs, in samenwerking met Milieu- & Natuureducatiecentra. Scholieren kunnen bijvoorbeeld mee op excursie naar een rioolwaterzuivering of natuur- en milieu educatiecentrum Weizigt in Dordrecht of Klein Profijt in Oud-Beijerland, klassen werken met waterlesbrieven en leskisten of varen mee met de fluisterboot in Spijkenisse. “Het project met het Zwijndrechtse Technasium is onze eerste samenwerking met een Technasium,” legt Van de Haterd uit. “Zo’n 40 leerlingen zijn 8 weken lang voor ons aan de slag.”
Bruidstaart Het groepje van Matthijs bedacht een bruidstaartconstructie, legt de technasiast uit. “Het is een speelheuvel in 5 lagen, iedere laag symboliseert een proces uit de installatie van
zuivering Dokhaven.” Van een grote treksluis, zoals we die kennen van een wc, op de bovenste etage, tot een pomp in het midden om luchtbellen in het water te pompen, tot uiteindelijk een houten waterrad waar de bodemresten van het water weggespoeld kunnen worden. “De onderste bak ligt in de heuvel, daar kunnen kinderen spelen met het schone water.” Behalve deskundigen van het waterschap beoordeelt ook docent Dick van Eekelen een aantal projecten. “Alhoewel ze vaker opdrachten moeten presenteren, kan je toch merken dat ze zenuwachtig zijn. Niet zo gek natuurlijk, het blijft altijd spannend. En ze doen het prima.” Hij is zeer tevreden. “Er zijn hele goede projecten. Je kunt merken dat het een leuke opdracht was.” Waterkennis is een van Nederlands’ opvallendste exportproducten. Dat moet zo blijven. “We willen jongeren laten zien dat water heel erg leuk en interessant is, hun horizon verbreden,” aldus Jeanine van de Haterd. Met behulp van programma’s in het onderwijs kunnen jongeren al vanaf de basisschool water beleven, in plaats van er over lezen in een schoolboek. In het voortgezet onderwijs kan zelfs nog een slag verder gemaakt worden. Een intensieve opdracht als die op het Technasium werkt uitzonderlijk goed. Dick van Eekelen: “Een excursie is natuurlijk al heel leuk, maar juist doordat leerlingen actief aan de slag moeten met wat ze zagen, maakt dat informatie veel beter beklijft.” Willen al zijn pupillen nu watermanagement gaan studeren? De technasiumdocent lacht: “Ach, het blijven toch pubers. Hun focus ligt nu heel ergens anders. Maar ze zijn meer bewust van rioolwaterzuivering.” De basis is gelegd. Matthijs Freund weet nog niet wat hij over een paar jaar wil gaan studeren. Water vindt hij wel een heel leuk onderwerp. “Om over na te denken en om oplossingen voor te bedenken.”
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
7
8
slibvervoer
Projectingenieur Jacob Priem van Advies en Bouwen werkt aan een geurloze slibverlading bij Hollandse Delta.
Hollandse Delta gaat voor geurloos... Op de 22 rioolwaterzuiveringen van Hollandse Delta wordt het restproduct van het zuiveringsproces tijdelijk opgeslagen in slibsilo’s. Jaarlijks zijn er vele honderden slibtransporten nodig om het slib te vervoeren naar HVC. HVC is het energie en afvalnutsbedrijf van 53 gemeenten en vijf waterschappen. Bij HVC wordt het slib vernietigd in de slibverbrandingsovens. Bij de slibtransporten kan er stankoverlast ontstaan voor omwonenden. Daarom neemt Hollandse Delta nu proeven om het slibvervoer geurloos te maken. “We doen nu proeven op onze zuiveringsinstallatie Zwijndrecht. Onze slibvervoerder heeft daartoe een nieuw type slibtrailer gebouwd, zodat we in de toekomst de te legen slibsilo luchtdicht aan de trailers kunnen koppelen. De silo op Zwijndrecht moet hiervoor nog worden aangepast. De resultaten bij een eerdere proef bij rioolwaterzuivering Harnaschpolder zijn goed: er komt bij het verladen van het slib geen geur meer vrij”, laat Jacob Priem ons weten. “Door de luchtdichte aankoppeling voorkom je bovendien vervuiling van de laadplaats, waarmee je eveneens de geur van het slib indamt”. Hij wijst op de polyester laadbak van de
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
vrachtwagen waarmee de proef wordt gedaan. “Deze bak is lichter dan de meestal gebruikte stalen bakken. Dat scheelt niet alleen flink wat aan gewicht, er blijft ook veel minder slib achter in de bak, na het lossen. Doordat de polyesterwanden gladder zijn, blijft er weinig slib aan plakken. Dit blijkt ook uit de meetgegevens van de weeginstallatie, die tijdens het verladen continu het gewicht van het slib in de laadbak weegt. De komende maanden wordt de automatische regeling van het verladen en het wegen verbeterd. WSHD en HVC gaan voor 100 procent duurzame en geurloze slibtransporten. Met dit project hebben we niet alleen de geuroverlast aangepakt, maar ook een stap gezet naar een meer doelmatige en voordelige wijze van slibvervoer”.
9
watersysteem
‘Meten is weten’ ‘Meten is weten’ geldt ook voor het watersysteem van Hollandse Delta Het werkgebied van Hollandse Delta bestaat uit de eilanden Goeree-Overflakkee, Voorne-Putten en Rozenburg, IJsselmonde, Hoeksche Waard en het Eiland van Dordrecht. Deze eilanden liggen in de delta van de Rijn en de Maas. De invloed van de grote rivieren is belangrijk voor het beheer van het waterhuishoudkundig systeem op de verschillende eilanden. Dit watersysteem is het totaal van oppervlaktewater, waterbodems, oevers en grondwater, dat nauw met elkaar samenhangt en elkaar beïnvloedt. “Voor waterbeheerders is inzicht in dat watersysteem van groot belang. Cijfers en feiten zijn daarvoor onontbeerlijk. Daarom maakt waterschap Hollandse Delta ieder jaar een watersysteemrapportage. In deze rapportage staat op hoofdlijnen de actuele toestand van ons watersysteem voor waterkwaliteit en waterkwantiteit en de ontwikkeling hiervan door de jaren heen”, zegt Harold de Ruiter, als samensteller van de rapportage over nut en noodzaak daarvan. Als adviseur monitoring en trendanalyse bij de afdeling Geodata vergelijkt hij in de rapportage ook de huidige situatie met de gewenste situatie van het watersysteem van Hollandse Delta. “Hoe die moet zijn staat in het Waterbeheersplan 2009 - 2015. De watersysteemrapportage maakt duidelijk waar de gewenste toestand al bereikt is en waar nog niet. Door dit inzicht kan je waar nog nodig maatregelen nemen om het watersysteem toch te laten voldoen aan de gewenste kwaliteit.” De Ruiter vervolgt: “Op het gebied van de waterkwaliteit laat de rapportage zien hoe ecologisch gezond het water is en wat er nog aan verbeterd kan worden. Dit hangt onder andere af van breedte en diepte van de watergangen, de hoeveelheid voedingsstoffen en het zoutgehalte, de bagger en de concentratie zware metalen en gewasbeschermings- en onkruidbestrijdingsmiddelen.” De Ruiter rapporteert daarnaast over de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater en de hoeveelheid blauwalgen. “Ook beschrijven we de kwaliteit van het grondwater en staan we stil bij de relatie tussen de afvalwaterketen en het watersysteem. Op het gebied van water-
kwantiteit is het van groot belang dat het risico op wateroverlast tot een minimum beperkt blijft. De oplossingen die hiervoor gevonden moeten worden noemen we de wateropgave. We rapporteren jaarlijks in hoeverre deze wateropgave is weggewerkt. Ook wordt gerapporteerd over het gevoerde peilbeheer.”
Het weer Het weer, zo blijkt uit de rapportages, heeft grote invloed op het waterbeheer, zowel kwalitatief als kwantitatief. Hevige neerslag kan leiden tot wateroverlast. Is het te droog dan zorgen verdamping en beregeningsinstallaties dat het watersysteem gevoelig wordt voor algenbloei en zuurstofloosheid. Het watersysteem blijkt dus kwalitatief en kwantitatief gevoelig voor weersinvloeden. En dat betekent voor de waterschappen ‘werk aan de winkel’, om niet te veel en niet te weinig gezond water in de sloten en plassen en andere waterwegen te krijgen en te houden.
aan de watergangen is ook een kerntaak van Hollandse Delta. De schouw is een controle op de naleving van wat er in de Keur van het waterschap staat over het op diepte houden van al die duizenden kilometers aan watergangen. “De sloten moeten als het hevig regent voldoende water af kunnen voeren. We houden ook rekening met waterkwaliteits- en natuurdoelstellingen. In 2010-2011 was 94 procent van de watergangen na de eerste schouwfase op orde”, leest De Ruiter.
Gezamenlijke inspanningen “De kwaliteit en het beheer van het watersysteem is niet een exclusieve taak van het waterschap. Inspanningen van gemeenten, natuurbeheerorganisaties, agrariërs en inwoners zijn onmisbaar voor het verbeteren van het watersysteem. Zo heeft bijvoorbeeld de inzet van gemeenten op het gebied van rioleringen flink bijgedragen aan de verbetering van de waterkwaliteit in het werkgebied van Hollandse Delta. De rapportage kan je daarom ook bekijken als het resultaat van gezamenlijke inspanningen”. De Ruiter complimenteert de samenwerkingsverbanden die Hollandse Delta nodig heeft om als regionale waterautoriteit de Zuid-Hollandse eilanden te beschermen tegen wateroverlast en te zorgen voor voldoende en schoon oppervlaktewater, de vaarwegen te beheren en ook een actieve bijdrage te leveren aan de ruimtelijke invullen van het gebied.
Peilen en schouwen Het beheer van de waterpeilen is een belangrijke taak voor het waterschap. Gemalen, stuwen en afsluitbare duikers zorgen ervoor dat het water op de vastgestelde waterpeilen blijft. Het onderhoud
Kaarten Ongeveer 150 vaste meetpunten zorgen voor kaartbeelden die bijna kunstzinnig aandoen. Voedselrijkdom, organische belasting, zouthuishouding, zuurstofgehalten, koper, nikkel en nog veel meer gegevens over een periode van 1989 tot en met 2010 worden door Geodata gepresenteerd in begrijpelijke kaartbeelden. Ook voor niet waterdeskundigen is deze informatie van de kaartenmakers van Hollandse Delta interessante informatie. Kijk eens op de website van Hollandse Delta waar een handige samenvatting staat. www.wshd.nl/organisatie/taken/ watersysteem/rapportages
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
10
dijkversterking
Een goed inspraaktraject vergemakkelijkt de uitvoering Veel belangen en grondeigenaren Versteviging Nieuwe Stadse Zeedijk gereed Hollandse Delta is in 2006 gestart met het dijkversterkingsprogramma, onderdeel van het landelijke Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). In 14 projecten verbetert het waterschap de veiligheid en de kwaliteit van de dijken en duinen in Zuid-HollandZuid. Het maakt hierbij al vroeg werk van voorlichting en inspraak. Eens in de zes jaar wordt onderzocht of alle dijken nog aan de norm voldoen; een soort APK-keuring. Een aantal dijken bleek bij de laatste keuring niet aan de hoge veiligheidsnormen te voldoen. Het waterschap startte 14 dijkversterkingsprojecten, met een lengte van bijna 60 kilometer. Nu, bijna zes jaar later, zijn vijf van deze projecten klaar. In 2012 verschijnt het rapport over de vervolgkeuring. De eerste resultaten tonen aan dat - naast het lopende dijkversterkingsprogramma - nog slechts 3,6 van de in totaal 450 kilometer aan dijken versterkt hoeven te worden.
Vastleggen Voor dijkversterking bestaan verschillende methoden, variërend van traditioneel (grond) tot innovatief (bijvoorbeeld vernagelen). Waar je deze kunt gebruiken, hangt
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
onder meer af van de ‘faalmechanismen’; de mogelijke gevaren voor een dijk. Als een dijk bezwijkt, is dat meestal door verzakking: water en zand stromen er onderdoor en spoelen de grondlagen onder of naast de dijk weg. Om dit te voorkomen, worden de meeste dijken in het dijkversterkingsprogramma verbreed: een bredere voet aan binnen- of buitenzijde van de dijk houdt met zijn gewicht het water ‘eronder’. Waar hiervoor geen ruimte is, wordt soms een damwand geslagen; mogelijk gebeurt dit op enkele plaatsen rond het Eiland van Dordrecht. De dijk kan ook worden ‘vernageld’: grote, schuin ingeslagen pinnen houden dan de grondlagen in de dijk vast. Dit zijn echter dure maatregelen; Hollandse Delta kiest in zijn projecten voor sobere maar doelmatige oplossingen.
Belangen Er gaat wat tijd overheen, voor de dijk daadwerkelijk op de schop gaat. Dat komt vooral door de organisatie. Van tevoren moeten bijvoorbeeld de gas- of elektriciteitsleidingen worden verlegd die vaak onder of langs de dijk liggen. Ook spelen er allerlei belangen mee: de dijk is vaak een scheidslijn tussen grondgebieden van verschillende eigenaren of bestuursgebieden. Voor verbreden is grond
11
Wat als er géén dijken zouden zijn? Om het Nederlandse publiek te laten zien hoe belangrijk de dijken in ons land zijn, organiseren de waterschappen met Rijkswaterstaat jaarlijks de Dag van de Dijk. Dit jaar op 24 september, met als thema: ‘Dag zónder de dijk’. Op een dijk langs de Tarwewijk in Rotterdam-Zuid liet Hollandse Delta omwonenden zien dat er ook in de stad dijken te vinden zijn, hoewel vaak verborgen of niet meer herkenbaar. Het waterschap kijkt tevreden terug: “Het belang van dijken duidelijk maken in stedelijk gebied blijft een grote uitdaging. Degenen die we deze dag spraken over het belang van waterveiligheid, zijn wellicht dezelfden die kwijtschelding aanvragen van waterschapslasten omdat ze deze niet kunnen of willen betalen. Des te groter is hun verbazing als zij horen dat hun huis zonder dijk onder water zou staan.
nodig; eigendom van omwonenden, boeren, Rijkswaterstaat of het waterschap zelf. Soms ligt een dijk in (beschermd) Natura2000-gebied van Staatsbosbeheer. Of op locaties waar uitbreiding de rivier ín niet zomaar mag vanwege Ruimte voor de Rivier, beleid voor waterveiligheid. Meestal kan de benodigde grond ‘via minnelijke weg’ worden verworven; een taxateur stelt de marktconforme vergoeding vast voor de aankoop van de grond. Bedrijven die schade ondervinden, worden gecompenseerd. Soms heeft een grondeigenaar echter een ander beeld van een redelijke grondprijs, of moet de Raad van State in een onteigeningsprocedure beoordelen of de geclaimde grond wérkelijk nodig is voor de waterveiligheid.
Volgens plan Met de versteviging van de Nieuwe Stadse Zeedijk is de laatste schakel gelegd voor de toekomstige waterveiligheid van Goeree-Overflakkee. Deze dijk beschermt Stad aan ’t Haringvliet. Een traject van anderhalve kilometer, waar onderzoek uitwees dat de dijk bij hoge waterstanden aan de binnenkant zou kunnen inzakken. Aan de binnenkant van de dijk is een brede veiligheidsberm gemaakt, tegengewicht voor als er hoog water tegen de dijk staat. Gemaakt van zware, vette klei, die voorkomt dat het water achter de dijk omhoog komt. Met daarop een verstevigende grasmat. Begin 2011 gestart, konden de werkzaamheden worden afgerond voor het ‘gesloten seizoen’ (tussen 1 oktober en 1 april mag er vanwege verhoogd risico op hoog water niet aan een dijk gewerkt worden). De veiligheid voor en tijdens de uitvoering werd goed in de gaten gehouden, bijvoorbeeld door extra aandacht van de dijkwachten. Op 23 november 2011 werd het project officieel afgesloten. Inwoners van
Stad aan ’t Haringvliet ontvingen thuis een attentie, om het belang van veilige dijken onder de aandacht te brengen. Maar ook als ‘goedmaker’ voor de - meestal beperkte overlast: de dijk is geen doorgaande verkeersroute, maar wordt gebruikt als fietsroute of door sluipverkeer. De benodigde grond heeft het waterschap tegen de geldende marktprijs van de omringende particulieren kunnen kopen.
Toelichten Hollandse Delta maakt in het hele programma al vroeg werk van voorlichting en inspraak. Hoe meer aandacht hiervoor in het voortraject, hoe meer tijdwinst later in de uitvoering. Zodra de eerste theoretische plannen er zijn, worden omwonenden en betrokkenen al uitgenodigd voor een inspraakavond. In een later stadium nog een aantal keer, als de plannen definitiever vorm krijgen. Waterschappers en anderen kunnen hier maatregelen en noodzaak toelichten, mensen uit het gebied kunnen terecht met vragen. Zo komen ook eventuele onduidelijkheden aan het licht die in een volgende versie van het plan kunnen worden meegenomen of meegewogen. Daarnaast wordt voor elk project een klankbordgroep samengesteld uit vertegenwoordigers van bewoners, bestuur en organisaties uit de omgeving. Noodzakelijk om draagvlak te kunnen vinden voor de maatregelen, zinvol om plannen te kunnen afstemmen en combineren. Met de gemeente(n) bijvoorbeeld, over een wegverbreding of een nieuw fietspad. Of met boeren en natuurbeheerders, over natuurvriendelijke oevers. Zodat de veiligheid van de mensen achter de 350 kilometer dijken en duinen van ZuidHolland-Zuid ook in de toekomst gegarandeerd is. Meer weten? http://www.wshd.nl/dijkversterkingsprogramma
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
12
waterkwaliteit integratie handhaving
Het beste
uit twee organisaties Van strandpaal tot grenspaal Meer expertise, meer flexibiliteit
Van het punt waar de Rijn Nederland in stroomt, tot waar de Nieuwe Waterweg uitkomt in de Noordzee: het gezamenlijke werkgebied van waterschappen Hollandse Delta en Rivierenland omvat het stroomgebied van de grote rivieren. De wens tot meer samenwerking en efficiëntie mondden dit najaar uit in de integratie van de afdelingen handhaving van de twee waterschappen. Dijkgraven Jan Geluk (Hollandse Delta) en Roelof Bleker (Rivierenland) zetten op 29 september 2011 hun handtekening onder de samenwerkingsovereenkomst. Het samenvoegen van de afdelingen moet de waterschappen jaarlijks 200.000 euro opleveren; meer efficiëntie, slagkracht en flexibiliteit.
In orde Handhaven van veilige dijken en schoon water is een belangrijke taak van de waterschappen: de afdeling handhaving controleert of dijken en watergangen in orde zijn en of vergunningen worden nageleefd. Elk waterschap heeft eigen wettelijke regels waarin staat wat wel en niet is toegestaan. Bij overtreding zijn zij bevoegd om maatregelen te nemen en bijvoorbeeld boetes op te leggen.
“Carrièreperspectief” Twee waterschappen, één afdeling handhaving. “Uniek, omdat geen enkel waterschap dit ooit heeft gedaan”, zegt Piet Schakel, hoofd van de afdeling handhaving sinds 1 oktober. Als projectleider en later kwartiermaker moest hij het wiel zélf uitvinden. Gekozen is voor een integratie van de twee afdelingen handhaving; meer dan alleen samenwerken, minder vergaand dan fuseren. Schakel: “We pakken de handhaving voortaan als één afdeling aan, maar blijven daarbij wel gewoon werken vanuit onze eigen organisatie en uitvoeringsnormen.” Dat kan alleen als je vanuit hetzelfde
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
handhavings- en sanctioneringsbeleid werkt – en dat was al wettelijk geregeld of gestandaardiseerd. Een andere voorwaarde: de wil tot samenwerken. “En die ís er – zowel op bestuurlijk niveau als op de werkvloer.” Het kostte heus eens hoofdbrekens, maar uiteindelijk zijn de twee afdeling zonder problemen in elkaar geschoven. Resultaat is een grotere afdeling, met voordelen voor continuïteit, meer kennis en bijvoorbeeld carrièremogelijkheden. De handhavers kunnen nu in het hele gebied worden ingezet, afhankelijk van de situatie en de benodigde expertise. Over twee jaar moeten de belangrijkste doelstellingen zijn gerealiseerd, waaronder een besparing van twee ton. Rest hem nog één hindernis: “Alleen synchroniseren van mijn twee agenda’s heb ik nog steeds niet voor elkaar.”
“Vakkennis” Het handhavingsteam onder leiding van Margreet van Willegen werkt in het gebied bij ‘de grenspaal’. Bij de voorbereiding was ze betrokken vanuit werkgroepen voor de financiële en de personele kant van de zaak en voor medezeggenschap. “De samenvoeging van beide afdelingen viel bij mijn team in goede aarde”, meldt ze. Sommigen nodigden elkaar meteen al spontaan uit op hun werkplek of in hun gebied. De kans om de kunst van elkaar af te kijken, maakt de nieuwe werkwijze aantrekkelijk voor haar elf mensen. Van Willegen: “De komende tijd letten we vooral op de accentverschillen. En brengen we onze vakkennis op één lijn. Bij Hollandse Delta hebben ze veel industrie, wij in Rivierenland kennen de agrarische sector goed doordat wij veel agrarische bedrijven in ons gebied hebben. De handhavers kunnen bij collega’s terecht met vragen en leren van elkaar.” Wat ‘de buitenwereld’ zal merken van de integratie? “Dat we onze specialisten breder kunnen inzetten. En nog eenduidiger kunnen zijn in de handhaving.”
13
‘Een grotere afdeling, met meer continuïteit, kennis en carrièrekansen.’
Dijkgraven Roelof Bleker (Rivierenland) en Jan Geluk (Hollandse Delta) zetten op 29 september 2011 hun handtekening onder de samenwerksovereenkomst tussen de twee handhavingsafdelingen. Het werkgebied van de handhavingsteam strekt zicht letterlijk uit van strandpaal tot grenspaal.
“Afstemmen” Gerard Groot, teamleider bij Hollandse Delta in Ridderkerk, vindt het “leuk én spannend” om de nieuwe afdeling mee te kunnen opzetten. “We onderzoeken hoe we vanaf twee kanten ons systeem op elkaar kunnen afstemmen. We komen vaak dezelfde dingen tegen in ons werk, maar merken ook verschillen. Zo profiteren we van elkaars expertise. Rivierenland heeft ervaring met verondiepen van voormalige zandwinputten, Hollandse Delta met een nieuwe werkwijze in de schouw.” Ook de regionale samenwerking levert leerpunten op: “In het gebied van Hollandse Delta hebben wij te maken met drie milieu-
diensten, waaronder de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid. Deze werkt ook in het gebied van Rivierenland; bij overleg vaardigen we nu één persoon af namens beide waterschappen. Groot was bij de voorbereiding betrokken vanuit de projectgroep voor de structuur. “We combineren nu het beste van twee kanten, bijvoorbeeld in het werkoverleg. Dit jaar hebben we al een gezamenlijk, zoveel mogelijk eenduidig jaarplan gemaakt.” De handhaving wordt door de integratie van beide afdelingen efficiënter, goedkoper, flexibeler en professioneler, concludeert hij: “Het kan niet anders, dan dat klanten - bedrijven ‘van strandpaal tot grenspaal’ - daar ook de voordelen van merken.”
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
14
integratie
In elkaars verlengde De waterschappen Hollandse Delta en Rivierenland streven naar een structurele samenwerking. Samen zoeken ze kansen om hun werk efficiënter en beter te maken en zo in drie jaar tijd 400.000 euro te bezuinigen. De integratie van de afdeling handhaving betekent een grote stap.
het traject; eerder al waren beleid en werkwijze op één lijn gebracht. Jongmans: “Onze besturen houden hun invloed en kunnen nog altijd eigen accenten leggen, maar voor de uitvoering hoeft dit geen belemmering te vormen.”
Eric Jongmans, secretaris-directeur (SD) van waterschap Rivierenland: “Onze ambitie is om samen met andere waterschappen te kijken waar we kwaliteitsverbetering en efficiencywinst kunnen behalen. Goed voor de belastingbetaler, goed voor onze afnemers.” Zijn ‘collega’ Arnoud van Vliet, secretaris-directeur van waterschap Hollandse Delta: “De druk vanuit het Rijk om als waterschappen kosten te drukken en efficiënter te werken, heeft daaraan een flinke ruk gegeven.”
“Als wij onze bedrijfsprocessen achter de schermen efficiënter en goedkoper maken, profiteren klanten daar ook van”, stelt Jongmans. “Voor hen is de winst echter vooral dat specialistische kennis, benodigd voor de handhaving, nu makkelijker voor handen is.” Handhavers voeren de controles uit waar hun specifieke kennis van pas komt. “De klant krijgt dan iemand over de vloer met verstand van zaken”, bevestigt Van Vliet: “Met ervaring in de glastuinbouw, of juist in zware industrie of tankcleaning. Kennis die de andere regio met één of twee controles per jaar wellicht niet op peil kan houden.”
Robuust
Groeien
Op zoek naar synergie, was het voor ‘buren’ Hollandse Delta en Rivierenland logisch om juist met elkaar de banden éxtra aan te halen: gelegen in elkaars verlengde, in het stroomgebied van de grote rivieren, zagen ze meer
De integratie, op 1 oktober ingegaan, is nog pril. In de praktijk zullen de organisaties naar elkaar toe groeien, verwacht Jongmans. Hier blijft het niet bij, beloven beide secretaris-directeuren: er ligt nog een hele lijst met voor-
‘Twee robuuste organisaties die elkaar kunnen versterken.’
‘Iemand over de vloer met verstand van zaken.’
Eric Jongmans, Rivierenland
Arnoud van Vliet, Hollandse Delta
overeenkomsten dan verschillen. Jongmans: “Onze insteek: we zijn twee robuuste organisaties die elkaar kunnen versterken. Wij hebben onze afdelingshoofden en medewerkers nadrukkelijk gevraagd uit te kijken naar vruchtbare vormen van samenwerking. Voorwaarde is dat ze – aantoonbaar – geld opleveren, of voordelen voor de bedrijfsvoering.”
Eigen accenten Toen onderzoek uitwees dat ook hun afdelingen handhaving meer overeenkomsten dan verschillen kenden, besloten de waterschapsbesturen in oktober 2010 er dan ook maar één afdeling van te maken. De integratie van de afdeling handhaving, een jaar later, vormt het slotstuk van
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
nemens. De twee ‘dijkwaterschappen’ pakken samen hun dijkversterking aan, combineren de inkoop van het wagenpark en de aanbesteding van hun energiecontracten. “Eric en ik vertegenwoordigen de ander ook op vergaderingen, als die verhinderd is”, vertelt Van Vliet. Enkele directeuren volgen dit voorbeeld. “Het vereist dat je elkaar goed kent en vertrouwt”, benadrukt hij. “Dat je vóelt dat je er samen voor staat.” Waar het ophoudt? “We zijn niet uit op een fusie”, benadrukt Van Vliet. Met 550 medewerkers bij Hollandse Delta en 650 bij Rivierenland, zou dat een té grote organisatie worden. En daar heeft de klant niks aan. Wel zoals op déze manier: goedkoper, efficiënter, beter.”
wegcategorisering
Waterschap maakt wegen
15
‘Duurzaam Veilig’
Iedereen die in het gebied van waterschap Hollandse Delta woont, werkt of recreëert, heeft belang bij veilige wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom. Het waterschap werkt nu aan het Wegcategoriseringsplan met maatregelen voor een goede doorstroming, leefbaarheid en verkeersveiligheid. In Zuid-Holland-Zuid beheert het waterschap zo’n 1.600 kilometer aan wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom. Deze wegen moeten voldoen aan de landelijke richtlijnen voor verkeersveiligheid. Het waterschap streeft ernaar op zijn wegen het aantal verkeersslachtoffers te verminderen en deze wegen bovendien duurzaam veilig in te richten. Dat staat in het Wegenbeleidsplan 2008. Vanaf 2011 loopt een traject waarin - door middel van een netwerkanalyse - een Wegcategoriseringsplan wordt opgesteld voor de wegen die het waterschap beheert en onderhoudt. Dit plan komt in 2012 beschikbaar en heeft een tijdshorizon van tien jaar. Hierin beschrijft het waterschap functies van wegen, analyseert knelpunten, biedt oplossingsrichtingen en adviseert tot slot benodigde maatregelen om de doorstroming, leefbaarheid en verkeersveiligheid te verbeteren. Het plan gaat uit van de landelijke richtlijnen van Duurzaam Veilig, met als doel wegen en fietspaden zó in te richten dat iedere weggebruiker zich veilig kan verplaatsen. Om de benodigde maatregelen te kunnen vaststellen, analyseert het waterschap nu het totale wegennetwerk van het waterschap; zowel kwantitatief als kwalitatief. Dit was nog niet eerder gebeurd. Van alle wegen die Hollandse Delta beheert, worden de functie, vormgeving en gebruik
in kaart gebracht. Op basis van deze gegevens worden de wegen ingedeeld in een categorie, elk met zijn eigen inrichting en profiel.
Regionale samenhang Voor het beheer van de waterschapswegen is ook de regionale samenhang van belang. Het complete wegennetwerk in de regio omvat eveneens Rijkswegen, provinciale en gemeentelijke wegen; zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Provincie Zuid-Holland en gemeenten zijn de overige wegbeheerders in het gebied van het waterschap. Op verzoek van Hollandse Delta leverden zij kaarten en informatie over de functie-indeling die zíj hanteren, geplande aanpassingen aan de infrastructuur en ontwikkelingen op het gebied van woningbouw en bedrijvigheid. Bovendien signaleerden alle betrokkenen eventuele knelpunten met, of gerelateerd aan wegen van het waterschap. In de regionale overleggen verkeer (Regionaal Platform Verkeersveiligheid/RPV’s) is de aanpak van dit project aan de wegbeheerders toegelicht. Het waterschap heeft inmiddels alle benodigde informatie ontvangen en kan daarmee het Wegcategoriseringsplan voor de waterschapswegen gaan opstellen. De afstemming en samenwerking met overige wegbeheerders draagt bij aan de onderlinge samenhang van het totale wegennet in Zuid-Holland-Zuid.
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
16
waterkwaliteit legger 2011
Wie onderhoudt deze brug? Bruggen, duikers, stuwen, sluizen en gemalen. Bij het waterschap worden ze ‘kunstwerken’ genoemd. In de legger van oppervlaktewaterlichamen en kunstwerken voor waterschap Hollandse Delta zijn ze in kaart gebracht. In december verschijnt de geactualiseerde legger 2011. “Om alle regionale watersystemen goed te laten functioneren, is het belangrijk dat alle watergangen en de bijbehorende kunstwerken netjes worden onderhouden”. Pieter Quist, adviseur GIS, begeleidde de vaststellingsprocedure. De watergangen en kunstwerken zijn niet alleen van het waterschap. Ook van het Rijk, provincies, gemeenten, recreatieschappen, natuurbeherende instanties en heel veel particuliere eigenaren. De legger maakt duidelijk wie er verantwoordelijk is voor het onderhoud en beheer. De legger is hiermee een aanvulling op de regelgeving in de Keur van het waterschap. In de legger is per watergang aangegeven hoe breed de beschermingszone is waarop de Keur van toepassing is. Op papier bestaat de legger uit een flinke stapel kaarten, een administratief register en een toelichting. Van elk kunstwerk staat daarin vermeld wie de onderhoudsplichtige van de constructie is. En kenmerken zoals afmetingen en hoogtegegevens. Sinds de jaren ‘90 worden de gegevens digitaal beheerd met behulp van GIS, een geautomatiseerd informatiesysteem, met internationale standaarden. Bij Hollandse Delta wordt deze GIS-informatie ontsloten via Iris, een applicatie waar alle waterschappen in Nederland gebruik van maken. Hierdoor komt de papieren versie van de legger niet meer uit de kast.
Nauwkeuriger Hollandse Delta houdt de legger sinds 2007 bij in de huidige vorm. Deze legger is gebaseerd op het beheerregister en is daarvan een momentopname. In totaal zijn in het beheerregister 7.200 km watergangen en 24.000 stuks kunstwerken geregistreerd. Vooral voor de kunstwerken
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
komen daar telkens locaties bij, doordat er nieuwe kunstwerken zijn gerealiseerd, of doordat bestaande locaties door inventarisaties of metingen in beeld komen. Feit is dat het beheerregister steeds completer en grafisch steeds nauwkeuriger wordt. Wie de legger raadpleegt, hoopt op een zo juist en volledig mogelijk overzicht. Hiervoor heeft het waterschap de medewerking nodig van andere eigenaren en beheerders van kunstwerken. Als de ontwerplegger ter visie ligt, kunnen alle belanghebbenden de gegevens controleren en een zienswijze indienen. Quist: “Ook dit jaar was het ontwerp via onze website in te zien. Vooraf hebben we de andere overheden en natuurbeherende instanties er nadrukkelijk op attent gemaakt: gebruik de tijd die er is om het ontwerp door te nemen. Daar hebben we immers allemaal belang bij. Daardoor hadden we nu meer reacties dan anders.”
Bewijs “De begrippen ‘legger’ en ‘beheerregister’ worden nogal eens met elkaar verward”, weet Quist. “Heb je de meest actuele gegevens nodig, dan kijk je in het beheersregister. Daarin houdt het waterschap immers continue bij wat er verandert: een nieuwe stuw, nieuwe maatvoering, een demping of een andere onderhoudsplichtige. Ook dat beheerregister is te downloaden via ons Geoportaal. Dit kan handig zijn voor een gemeente of een spoorwegbeheerder die een onderhoudsbestek moet opstellen. Het gebruik van de legger is vooral van belang bij meningsverschillen of beroepszaken, omdat deze behoudens tegenbewijs kracht van bewijs heeft. De legger speelt daarom ook een belangrijke rol bij de jaarlijkse schouw op de watergangen.” De volledige legger is te raadplegen en te downloaden (GIS en DWG) via de website van Hollandse Delta. Vanaf de hoofdpagina is er onderaan een directe link. Op aanvraag wordt ook geleverd voor MicroStation. U vindt de legger 2011 op: http://www.wshd.nl/organisatie/missie_visie_en/ legger_wateren
professionalisering
Stevige dijken,
stevige organisatie “Waterschap Hollandse Delta wil uitblinken in zijn kerntaken”, verklaart Henk Peelen, als programmadirecteur verantwoordelijk voor de taken waterkeringen en wegen. Zowel in werk als in organisatie is het waterschap voortdurend bezig zich te professionaliseren. Hollandse Delta heeft vier kerntaken: zuiveren van huishoudelijk en industrieel afvalwater; de zorg voor waterkeringen; beheer en onderhoud van wegen buiten de bebouwde kom; en de zorg voor het watersysteem. Populair gezegd: het waterschap zorgt voor droge voeten en schoon en voldoende water voor iedereen die in het gebied van Hollandse Delta woont, werkt en recreëert. Het waterschap voert deze taken zo goed mogelijk – professioneel – uit: resultaatgericht, als een betrouwbare partner en volgens de nieuwste inzichten in de watersector. “Uiteindelijk zijn het onze klanten die bepalen of we hierin slagen”, benadrukt Peelen. “Die klanten, dat zijn de belastingbetalers die samen het waterschap bekostigen – en tevens de afnemers van waterschapsdiensten. Hollandse Delta moet burgers en bedrijven duidelijk maken waarvoor ze die waterschapslasten betalen. Dat moeten wij hen uitleggen én laten zien. Een uitdaging: onze dijkversterkingsprojecten zijn goed zichtbaar voor omwonenden - maar hoe toon je je prestaties in afvalwaterzuivering?”
Dijkversterking Ook onze ketenpartners zijn onze klanten. Hen willen we laten zien waar wij voor staan en waarin ze op ons kunnen rekenen. Dat doen we door professioneel werk te leveren; met gemotiveerde, goed opgeleide mensen. Neem het genoemde dijkversterkingsprogramma: daar is veel geld en tijd mee gemoeid. Veertien dijkprojecten moeten voor 2017 gereed zijn. Een uitdaging voor het projectmanagement: voorbereiding, planning en kostenraming moeten goed in elkaar zitten. En tegelijkertijd moeten we onze capaciteit en beheerstaken goed organiseren. In de afgelopen jaren die we hiermee bezig zijn, hebben we daarin nog weer veel geleerd. Strak sturen op tijd en geld is noodzakelijk voor het waterschap, zeker in deze tijd van economische tegenwind. Aantonen dat we wéten waar we mee bezig zijn en effectief en efficiënt te werk gaan. Vanaf het begin van Hollandse Delta (2005) zijn we bezig met continu verbeterprocessen.
Binnenshuis zijn we dit jaar begonnen met reorganiseren. Buitenshuis zoeken we de samenwerking met andere waterschappen: kunnen we ons werk afstemmen, samen kennis delen en vernieuwen?
Open blik Van ons vraagt dit dat we bereid zijn met een open blik te kijken naar eigen taken en functioneren: hoe doen we iets, waarom doen we het zo? Individuele belangen te overstijgen, als dit in het belang is van de waterschappen of de hele watersector. Soms van bovenaf aangestuurd – en soms ontstaan op de werkvloer, zoals de integratie van onze afdeling handhaving met die van collega-waterschap Rivierenland.” Hollandse Delta is goed op weg, concludeert Peelen. “Met als drijfveer de drang om voortdurend te verbeteren.”
17
18
waterkwaliteit
Pieter de Jong, juridisch adviseur bij Hollandse Delta:
‘Het uiteindelijke doel is goed doorstromende watergangen.’
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
baggeren
Boeren, burgers en
baggeraars
Baggeren? Dat is een hoop gedoe, vinden boeren en burgers. Waterschappers weten wel beter: baggeren móet gewoon gebeuren. Nieuw beleid biedt alle partijen uitkomst. Watergangen hebben de natuurlijke neiging vol te slibben met bagger. Dat is nadelig voor de doorstroming en dus voor de waterkwaliteit. Bagger je te lang niet, dan ontstaat er wateroverlast in de winter, watertekort in de zomer, of stinkend water het hele jaar door. Ook voor de natuur is het slecht. De biodiversiteit neemt af als sloten, kanalen, vaarten en grachten niet schoon zijn. Baggeren gebeurt voornamelijk in het najaar. “Mensen hebben geen persoonlijk belang bij het onderhoud van watergangen,” zegt Bert Schelling, heemraad van waterschap Hollandse Delta. Zelf had hij jarenlang een akkerbouwbedrijf. Zijn interesse voor het waterschap ontstond beroepsmatig (“als akkerbouwer heb je belang bij goed baggerbeleid”). Sinds 2005 is hij lid van het dagelijks bestuur van waterschap Hollandse Delta. Voor boeren betekent baggeren extra werk, administratie en kosten. Bij baggeren wordt het slib van de bodem gehaald en langs de kant gelegd. Een boer kan deze slib tot op zekere hoogte verwerken op zijn land. Maar soms is er teveel. Dan wordt er een vergoeding voor de overlast betaald door het waterschap. Voor wie het nog niet weet: het waterschap is niet verantwoordelijk voor alle watergangen binnen het eigen beheersgebied. Kleine slootjes door de polder of langs de achtertuin zijn de verantwoordelijkheid van respectievelijk gemeenten, andere overheidsorganisaties, burgers en boeren. Het totale beheersgebied van het waterschap is behoorlijk omvangrijk. Precies 21 gemeenten liggen in het gebied. Bovendien blijkt de naleving van
die regels in praktijk ook arbitrair. Niet al die gemeenten hanteren dezelfde aanpak. Dit beleid is historisch zo gegroeid. Het waterschap wil zich weer graag focussen op uitvoering van een zijn belangrijkste kerntaken: baggeren. Ook deels waar voorheen burgers en boeren verantwoordelijk werden gesteld, wil het waterschap baggeren. De hogere kosten die dat meebrengt, zijn relatief, legt projectmanager De Jong uit. “Een hoop administratiekosten komen aan de andere kant te vervallen.”
Samen Bert Schelling wil alle bestaande regelgeving en handhaving uniformeren, met alle 21 gemeenten. Bovendien wil de heemraad meer samenwerking met de gemeenten, om kosten zoveel mogelijk te besparen. “Meer samenwerking betekent dat je zowel als waterschap als gemeente samen voor grote gebieden een aannemer kan inschakelen, in plaats voor elk stukje watergang apart,” aldus Schelling. De afgelopen maanden zat de heemraad al met vele gemeenten rond de tafel. “De gesprekken lopen nog, maar de bereidheid is groot. Ik verwacht dat dit voor de overige gemeenten ook zo zal gaan.” Deze nieuwe regelingen zijn beter voor alle betrokken partijen, verklaart Schelling. Uniformering vraagt minder van gemeenten, boeren, burgers én baggeraars. Hopelijk is alles rond voor het baggerseizoen van 2012. Schelling: “We hebben dus nog even de tijd alle puntjes op de i te kunnen zetten.” Het doel van ons beleid is waar mogelijk mensen te ontlasten, zegt Pieter de Jong. “Maar het uiteindelijke doel is goed doorstromende watergangen.” Meer weten? www.wshd.nl
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
19
20
waterkwaliteit afvalwater
RUIM 2 KILOMETER PERSLEIDING NODIG OM WATERKWALITEIT TE VERBETEREN
Eindelijk…
de stankoverlast
Bart Mol, projectleider: ”Zo’n complex project dwars door woonwijken, onder de waterkering en pal langs drukke ringwegen, kun je alleen maar uitvoeren als je samenwerkt met alle partners, zoals bijvoorbeeld gemeentelijke diensten, nutsbedrijven, Rijkswaterstaat en natuurlijk deelgemeente en bewoners.” “Als het erg hard en lang regent, zijn de gemeentelijke rioolgemalen niet in staat om dat regenwater in de woonwijken van de deelgemeente IJsselmonde in Rotterdam weg te pompen. Dan moet er, om droge voeten te houden, via een gemaal huishoudelijk afvalwater, verdund met regenwater direct op het oppervlaktewater van de Kreekseboezem midden in een dichtbevolkte woonwijk worden geloosd. Als je weet dat er in zo’n situatie ongeveer 1,5 miljoen liter van dit vervuilde water per uur in de Kreekseboezem stroomt begrijpt iedereen wel dat dit voor de omwonenden geen pretje is. Bovendien is de Kreekseboezem een geïsoleerde waterpartij met weinig doorspoeling zodat de lozing van huishoudelijk afvalwater verdund met regenwater niet goed en snel afgevoerd kan worden. En dat zorgt voor een niet wat je noemt aangenaam geurtje… Zeg maar gewoon dat water stinkt en smerig is. Uiteindelijk wordt het water van het eiland IJsselmonde afgevoerd via de boezem, Kreeksehaven en het Zuiddiepje naar de Nieuwe Maas.”
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
Kort en bondig legt Bart Mol uit waar de schoen wringt voor wat betreft de kwaliteit van het oppervlaktewater en daarmee ook de kwaliteit van de leef- en verblijfomgeving in dit deel van Rotterdam Zuid. De locatie waar de lozingen plaatsvinden stamt nog uit de tijd dat er een rioolzuivering in bedrijf was. Deze is nu verdwenen en rioolwaterzuivering Dokhaven heeft het werk al jaren geleden overgenomen. Er zijn toen direct plannen gemaakt om de lozingen te beëindigen. “Vanwege de complexiteit van het project verdwenen de plannen keer op keer in de ijskast”, weet Bart uit de dossiers. Logisch dat in het in 2007 ondertekende ‘waterplan 2 Rotterdam’ en het in 2006 ondertekende deelgemeentelijk ‘waterplan IJsselmonde’ alle deelnemende partners invulling geven aan het saneren van deze overstortbemaling van de Kreekseboezem door het aanleggen van een nieuwe afvoerleiding richting het Zuiddiepje, vlak bij stadion Feijenoord. Dit is een brede zijtak van de Maas die in beheer is bij Rijkswaterstaat. Deze watergang kan de lozingen goed aan en heeft bovendien een goede doorspoeling, zodat daar geen overlast kan ontstaan. De gemeente Rotterdam en het waterschap hebben in onderling overleg met Rijkswaterstaat besloten dat dit de beste oplossing is. Vervolgens heeft Rijkswaterstaat vergunning verleend voor het lozen op dit brede water.
21
‘Het was een complex project, dwars door woonwijken, onder de waterkering en pal langs drukke ringwegen.’
Ing. Leo van Meggelen (rechts) van Watermanagement van de gemeente Rotterdam en ing. Bart Mol (links), projectleider Rioleringen van waterschap Hollandse Delta werken op een van de drukste plekken van de stad aan de aanleg van een 2,2 kilometer lange overstortbemalingsleiding.
verdwijnt! Lozing op dit water tussen de Van Brienenoordbrug en het stadion Feijenoord heeft namelijk maar een gering effect op de waterkwaliteit. Als dan ook de gemeente het gemaal heeft vergroot en eind 2012 de Kreekseboezem verlost is van zijn smeerpijp, wordt deze waterpartij gebaggerd. “De nieuwe persleiding betekent ook dat de waterkwaliteit in alle andere sloten in dit bemalingsgebied een impuls krijgen. Tegelijkertijd is er ook een positief effect voor de kwaliteit van de waterbodem. Er ontstaat minder vervuiling, waardoor er minder vaak en goedkoper gebaggerd kan worden. Tot nu toe moest de bagger afgevoerd worden naar het speciaal ingericht depot ‘De Slufter’ bij de Maasvlakte vanwege de verontreiniging”, vult Bart Mol aan. De uitvoering van de aanleg van de overstortleiding in en door dicht stedelijk gebied, is inmiddels in volle gang. Voordat echter de eerste graafmachines de motoren konden starten, nam de voorbereiding geruime tijd in beslag. “De gemeente Rotterdam en het waterschap Xxxxxx hebben samen het initiatief genomen om iets te doen, om na jaren de negatieve invloed op de kwaliteit van het water door de overstort aan te pakken. Er is gekozen voor een hoogwaardige kunststof leiding vanuit het gemaal naar het Zuiddiepje. De leiding ligt overal op het traject van 2,2 km ongeveer een meter onder de grond. De aanleg
startte in september van dit jaar en eind 2012 moet de leiding helemaal aangelegd zijn. Het waterschap en de gemeente Rotterdam zijn samen opdrachtgever van het project. Totale kosten van het project zijn begroot op ongeveer € 4 miljoen, waarvan Hollandse Delta 45 procent bijdraagt en de gemeente 55 procent. Door onze gezamenlijke inspanning in de planvormingsfase is het ons gelukt om ook constructieve medewerking te krijgen van alle instanties die bij het project betrokken raakten”, legt Leo van Meggelen van Watermanagement Gemeentewerken Rotterdam uit over de gang van zaken rondom de voorbereidingen. “Het nieuw tracé kruist kabels en leidingen van gas, elektriciteit, drinkwater en bestaande riolering, drukke verkeerswegen en trambanen. Ook passeert de leiding de primaire waterkering van Hollandse Delta ter hoogte van de John F. Kennedyweg in Rotterdam Zuid. Bij het passeren van een primaire waterkering worden er hoge eisen gesteld aan de sterkte van de leiding en de wijze waarop de waterkering wordt gepasseerd met de leiding. Door een goede samenwerking met de vergunningsverleners, beheerders van de waterkeringen en met gemeentelijke diensten konden we het werk zo plannen dat er ‘werk met werk’ gemaakt kon worden. Zo zijn we niet alleen tot de technisch beste oplossing gekomen, maar ook zo voordelig mogelijk. Door de dichtheid van bebouwing en intensief gebruik van dit deel van Rotterdam moesten we intensief afstemmen met bijna alle Rotterdamse diensten: RET voor het openbaar vervoer, Evides voor het drinkwater, Eneco en Tennet voor de elektriciteit, Rijkswaterstaat voor de Ring rond Rotterdam en natuurlijk Brandweer, Ambulancezorg, politie en het nieuwe ziekenhuis Maasstad om de bereikbaarheid tijdens de uitvoering te garanderen”, somt Bart Mol de medespelers in het project op. Uiteindelijk resulteerde de samenwerkingsverbanden in een nachtelijke aanpak van de meest overlast gevende graafen trilwerkzaamheden. “… Nee, niet gezellig met elkaar in de Rotterdamse Kuip - maar ingepakt in veiligheidskleding op kaplaarzen bij ‘werk in uitvoering’. En ook in 2012 zal dat het geval zijn. Ach, we weten waarvoor we het doen: als er in 2013 de bewoners letterlijk een frisse neus kunnen halen bij een fris recreatief water waar eendjes poedelen en stekelbaarsjes zwemmen, hebben wij ‘de klus geklaard’. Met dank aan onze collega’s van al die diensten en bedrijven die enorm hebben meegewerkt om het project te realiseren.” Bart Mol hoopt er dan wel op dat er ook nog een heel klein potje met euro’s is om met nieuwe aanplant het boezemwater voor de bewoners een extra aantrekkelijk uitstraling te geven. Volgens de projectleider komt ze dat na al die jaren overlast wel toe!
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
22
watersysteem
Bewoners tevreden over projectaanpak Kademuur Tinte weer stabiel Projectaanpak waterschap goed bevallen, aldus bewoner Hans Hoogmoed Kademuur Tinte is een project dat zich letterlijk in de achtertuinen van de bewoners afspeelt. Eén van de speerpunten van het project was dan ook het goed betrokken en geïnformeerd houden van de bewoners. Mede om de eventuele ongerustheid van bewoners over mogelijke schade aan hun woningen weg te nemen. Nu de uitvoering van de werkzaamheden zo goed als afgerond is, gaat Hollandse Delta langs bij een van de bewoners aan de Kade, de heer D.J. (Hans) Hoogmoed.
Philip Wolfert, projectmanager bij het Centraal Projectbureau van WSHD en bewoner Hans Hoogmoed.
Project kademuur Tinte: Stabiliseren van instabiele kademuur uit 1937 kosten: ca. euro 425.000 werkzaamheden: - drukken van ca 100 meter kadewand ca.1 meter voor de bestaande kadewand aan de Kade - verbreden van de watergang aan de Kade om waterberging te garanderen. Watergang achter de Kade is een hoofdwatergang. - aanbrengen van een duiker aan de Colinslandsedijk om de bestaande kadewanden te stabiliseren en de waterdoorvoer te garanderen. risico: schade aan aanbouwen woningen aan de Kade
“Het is goed gelukt”, is de korte en krachtige reactie van Hoogmoed. “Waterschap Hollandse Delta heeft onze zorgen serieus opgepakt en ons ook vanaf het begin geïnformeerd.” Voorafgaand aan het project zijn diverse onderzoeken gedaan naar of en welk risico de kademuur opleverde en met mogelijke oplossingen. Deze onderzoeken gaven aan dat actie nodig was en ook hoe het opgepakt moest worden. “Vooraf is alle moeite gedaan om bijna alle risico’s uit te sluiten”, vertelt Hoogmoed. Om die reden werd vooraf dan ook besloten dat de nieuwe kadewand trillingsvrij (hydraulisch drukken) zou moeten worden aangebracht. “Vooraf, tijdens en achteraf zijn er ook allerlei metingen gedaan door een onafhankelijk bureau. Alle resultaten kregen wij ook thuis gestuurd. Op deze manier is de uitwerking van het aanbrengen van de damwand in de grond op de aanbouwen nauwlettend gemonitord.” “Het waterschap besefte dat het voor de burger werkt en dat hebben we gemerkt in dit project.” Projectmanager Philip Wolfert van het waterschap beaamt dit. “Ik ga uit van hoe ik zelf geïnformeerd zou willen worden, als een project als dit in mijn achtertuin zou plaatsvinden. Daarom hebben we veel energie gestoken in de contacten met de bewoners.”
hollandse delta | 2011-8 waterschap hollandse delta
Tijdens de uitvoering van het werk speelde ook de aannemer een grote rol in het op de hoogte houden van de bewoners, het afhandelen van klachten en wensen. “Wij hebben hiervoor iedere dinsdag een spreekuur gehouden. Voor ons was dit ook voor het eerst dat we dat hebben ingesteld. En met succes,” aldus omgevingsmanager Jan ter Beek. “En dat in nauwe samenwerking met de medewerkers van het waterschap’, vult Wolfert aan. “De aanpak van de communicatie met de bewoners is trouwens een van de doorslaggevende elementen geweest om het werk aan aannemer Van Halteren Infra te gunnen.” Hoogmoed: “Als afvaardiging van de bewoners mocht ik zelfs aanwezig zijn bij het beoordelen van de ingediende projectaanpakken. Te zien was hoe serieus de medewerkers met het project omgingen en hoe de waterschapers de verschillende elementen uit de projectaanpak beoordeelden. Daarbij soms hun afwijkende meningen lieten horen en hoe uiteindelijk tot overeenstemming werd gekomen. Dat alles heeft ook flink bijgedragen aan het vertrouwen in het waterschap.” Op de vraag welke verwachting Hoogmoed van het project had, antwoord hij: “Ik dacht eigenlijk dat de uitvoering wel een half jaar zou duren. Maar ze zijn in 2-3 maanden klaar.” Wolfert vertelt dat hij daarover niet verbaasd is. “ Dat was ook de planning van het waterschap”. Voor hem is het project vooral bijzonder door de intensiteit van de contacten met de bewoners. “Maar ook – en daar ben ik trots op – dat we het risicovolle project binnen tijd en geld kunnen afronden.” Ook de gevonden oplossing om de damwand in eigendom en beheer over te dragen aan de bewoners mag een bijzondere oplossing genoemd worden. De bewoners van de Kade krijgen daar in ruil 1,50 meter extra tuin voor terug .
kort nieuws
Rondje
langs Rotterdams water
De drie Rotterdamse waterschappen werken nauw samen met de gemeente in het ‘Waterplan 2 Rotterdam’, aan water voor een aantrekkelijk woonmilieu in de havenstad. Om eens te zien waar en hoe dat gebeurt, namen de bestuurders van de Rotterdamse deelgemeenten een ‘waterrijk’ kijkje bij hun collegabestuurders van de gemeente Rotterdam en de hoogheemraadschappen van Schieland en de Krimpenerwaard en van Delfland en waterschap Hollandse Delta. De Rotterdamse wethouder Alexandra van Huffelen gaf de bestuurders mee hoe belangrijk het is om de uitvoering van de gemaakte waterplannen strak in regie te houden. Ondanks de minder rooskleurige financiën van de gemeente en deelgemeenten, wordt ook de komende jaren gewerkt aan de aanleg van waterberging in het stedelijk gebied, verbetering van de waterkwaliteit en veilige (regionale) waterkeringen.
Dat ook innovatieve ‘water’ aanpak in de openbare ruimte, daar waar bebouwing de aanleg van waterprojecten beknot, succes heeft in Rotterdam konden de bestuurders met eigen ogen zien. Onder andere bij de waterberging van 10.000 m3 die het hoogheemraadschap van Schieland in de parkeergarage Museumpark, hartje stad, realiseerde. Hoogheemraadschap van Delfland combineerde bijvoorbeeld extra oppervlaktewater met recreatie mogelijkheden in een woonwijk in Rotterdam West. En Hollandse Delta legt momenteel een 2,2 kilometer lange persleiding aan dwars door Rotterdam Zuid naar de Nieuwe Maas om de Rotterdammers eindelijk te verlossen van stevige stankoverlast als er tijdens hevige regenval rioolwater moet worden geloosd op de wijkvijvers van de Kreekse Boezem.
Onder een mild herfstzonnetje maakten bestuurders van de gemeente Rotterdam met de Rotterdamse waterschappen een excursie langs een groot aantal waterprojecten in de stad. Bij de Kralingse Plas bekeken ze een vistrap die door collega’s van Schieland dit voorjaar is aangelegd.
Metamorfose voor wijkpark Gezeten op een megaschommel, openden de Rotterdamse wethouder Alexandra van Huffelen, portefeuillehouder van deelgemeente IJsselmonde Wouter Boonzaaijer en dijkgraaf Jan Geluk samen het nieuwe Spinozapark in de wijk Lombardijen. Het ontwerp voor het nieuwe wijkpark is samen met de bewoners gemaakt en uitgevoerd. Schommelen, voetballen, picknicken of gewoon vanaf een bankje genieten van wat er allemaal groeit en bloeit: het mag en kan allemaal in het nieuwe wijkpark. “En”, zo vult dijkgraaf Geluk aan, “als waterbeheerder zijn wij gelukkig met een nieuwe en fraaie waterberging. Dit is in stedelijk gebied hard nodig. Als het hevig regent verzamelt het regenwater zich in de
recreatieplas. Hollandse Delta start dan het gemaal dat pal bij het Feijenoord stadion staat en pompt het water uit de plas van het Spinozapark naar de Nieuwe Maas.” Zo combineert Hollandse Delta met een aantrekkelijke waterpartij in een drukke woonwijk het aangename met het nuttige. “De leefomgeving wordt er prettiger mee en zo werkt het waterschap aan waterveiligheid, zodat we ook in de lage stukken van de stad droge voeten blijven houden.” Daarom werkt Hollandse Delta als waterbeheerder op de Linker Maasoever waar dat mogelijk is samen met de gemeente en deelgemeenten om in de woonwijken alle kansen te benutten om watersystemen te realiseren die een bijdrage leveren aan het verbeteren van de waterkwaliteit en aan de waterveiligheid.
waterschap hollandse delta 2011-8 | hollandse delta
23
Plaatsen nieuwe aluminium vloedschotten op de Voorstraat in Dordrecht
