No show in de zorg Voorstel om verspilling in de gezondheidszorg aan te pakken.
Notitie Juli 2012
Pia Dijkstra Tweede Kamerlid D66
Inleiding De kosten van de gezondheidzorg stijgen hard. Dat komt voornamelijk doordat we ouder worden en doordat de medische wetenschap steeds meer kan, maar ook doordat de zorg niet efficiënt is georganiseerd. De afgelopen 40 jaar zijn de zorguitgaven elk jaar fors toegenomen. Sinds 1972 zijn de zorgkosten onafgebroken gestegen van zo’n 8 procent naar 13 procent van het BBP in 2010 (zie figuur 1). 1
Figuur 1.2 Op dit moment geven we ruim 67 miljard euro per jaar uit aan zorg. Dat betekent dat een volwassen Nederlander gemiddeld 4.826 euro per jaar betaalt voor de gezondheidszorg. Voor een doorsnee gezin liggen de kosten nu al op 11.000 euro per jaar voor verplicht verzekerde zorg. Dat is bijna 25% van het inkomen. 3 Dat betalen mensen via premies en afdrachten.
Stijgende zorguitgaven De verwachting is dat de zorguitgaven ook de komende jaren blijven toenemen. Het Centraal Plan Bureau heeft berekend dat als we niet ingrijpen dit bedrag kan oplopen tot meer dan 30 procent van het BBP in 2040 (zie figuur 2).4 Dat is bijna zes keer zoveel als wat we nu aan
1
Onderzoek CPB, Trends in gezondheid en zorg, online te raadplegen op: http://www.cpb.nl/persbericht/3211095/zorguitgaven-blijven-stijgen, p. 4 2 ‘Trends in gezondheid en zorg’, p. 5 3 De zorg: hoeveel extra is het ons waard?’, p. 6 4 De zorg: hoeveel extra is het ons waard?’, p. 6
2
onderwijs uitgeven. 5 Als we op deze weg doorgaan zal ons inkomen in 2040 vrijwel voor de helft (47 procent) worden besteed aan zorgkosten.6
Figuur 2.7
D66 wil een kwalitatief goede en toegankelijke gezondheidszorg voor alle Nederlanders behouden. Daarvoor is het noodzakelijk dat de zorg betaalbaar blijft. Dat vereist dat we zuinig en zorgvuldig omgaan met de beschikbare middelen. Daarom wil D66 verspilling in de zorg aanpakken. Dat kan door het inbouwen van prikkels die zorginstellingen en patiënten bewuster maken van de stijgende zorgkosten.
Probleem In de zorg wordt op dit moment te weinig gebruik gemaakt van eenvoudige manieren om de kosten te drukken. In dit voorstel richt D66 zich op het probleem van No Show-patiënten. We spreken van een No Show-patiënt als iemand zonder afmelding niet op een afspraak verschijnt bij bijvoorbeeld het ziekenhuis, de tandarts of de dokter. In Nederland komt gemiddeld 4 procent van de ziekenhuispatiënten niet opdagen voor een afspraak, zonder zich daarvoor af te melden. In sommige ziekenhuizen loopt dit percentage zelfs op tot 7 procent. 8 Dit lijkt misschien weinig, maar deze No Show-patiënten kosten de samenleving handenvol geld. De inschatting is dat de totale kosten hiervan ongeveer 300 miljoen euro per jaar zijn.9 5
Nederland gaf in 2008 5,5% van het bbp uit aan onderwijs, Education at a Glance 2011, OESO, http://www.oecd.org/document/2/0,3746,en_2649_39263238_48634114_1_1_1_1,00.html 6 ‘Trends in gezondheid en zorg’ p. 3 7 ‘Trends in gezondheid en zorg’ p. 10 8 ‘Het begrip kostenbewustzijn binnen de gezondheidszorg’ (3300 XVI – 173), Minister Schippers, 11 april 2012 9 Feitelijke vragen Ministerie van VWS, 3 november 2011, met verwijzing naar onderzoek iBMG.
3
Immers, de tijd die artsen en verpleegkundigen verliezen door gaten in hun agenda, wordt niet besteed aan het helpen van andere patiënten en dure medische apparatuur blijft ongebruikt.
Afspraken No Show-patiënten laten de zorgkosten onnodig stijgen, maar aan de andere kant is het begrijpelijk dat patiënten soms niet naar hun afspraak komen. Ziekenhuizen zijn nog onvoldoende servicegericht, waardoor het voor patiënten niet gemakkelijk is om op een geschikt moment een afspraak te maken. Ook hebben ziekenhuizen hun agendabeheer vaak slecht op orde, waardoor mensen regelmatig op hun afspraak moeten wachten. Dat leidt tot ergernis bij de patiënt.
Uit een meldactie van de Nederlandse Patiënten- en Consumentenfederatie (NPCF) komt naar voren dat bij het maken van afspraken weinig rekening wordt gehouden met de voorkeur van de patiënt. De agenda van het ziekenhuis is bij 4 op de 10 patiënten leidend voor de afspraak.10 Mensen kunnen niet altijd online een afspraak maken of zelf een tijdstip kiezen, zoals gebruikelijk is bij bijvoorbeeld het boeken van een vliegticket. Daarnaast moeten mensen bij het maken van verschillende afspraken in hetzelfde ziekenhuis zich vaak bij meerdere balies melden. Verder bieden ziekenhuizen patiënten zelden de mogelijkheid om zich 24 uur per dag 7 dagen in de week (online) af te melden voor hun afspraak.
Van de patiënten die een afspraak heeft op een polikliniek wordt 42 procent niet op tijd geholpen. Een derde van hen moet zelfs een uur of langer wachten (zie figuur 3).11 Patiënten krijgen in dat geval bijna nooit informatie over de langere wachttijd en hen wordt meestal niet de mogelijkheid geboden om op korte termijn terug te komen voor een nieuwe afspraak. 12 Dit is frustrerend voor mensen die tijdig naar hun afspraak gaan en hun agenda daarvoor hebben vrijgemaakt.
10
Rapport: ‘Meldactie Klantvriendelijkheid Ziekenhuizen’, NPCF, juni 2008, p. 14 Rapport: ‘Meldactie Klantvriendelijkheid Ziekenhuizen’, NPCF, juni 2008, p. 11 12 Rapport: ‘Meldactie Klantvriendelijkheid Ziekenhuizen’, NPCF, juni 2008, p. 14 11
4
Figuur 3.
Deze starre opstelling van de ziekenhuizen bij het maken van een afspraak, lange wachttijden en beperkte mogelijkheden tot afmelden ontmoedigt patiënten op tijd naar hun afspraak te komen en afmeldingen door te geven.
Stand van zaken Op dit moment mogen ziekenhuizen de No Show-kosten doorberekenen aan de verzakende patiënt. Maar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport meldt op basis van eigen onderzoek dat slechts 25 procent van de ziekenhuizen daar gebruik van maakt. Deze ziekenhuizen berekenen een niet-declarabele boete aan de patiënt van 40,- tot 45,- euro. Ziekenhuizen die een No Show-boete inzetten behalen echter wel resultaat. Zo leidde het invoeren van een No Show-boete in combinatie met het sturen van een afspraakherinnering in 2010 bij het Medisch Centrum Haaglanden in Den Haag tot bijna een halvering van het aantal No Shows.13
Ziekenhuizen kunnen ook andere middelen toepassen om het aantal patiënten dat niet komt opdagen terug te dringen. Te denken valt aan slimmere methoden van agendabeheer of een telefonische bevestiging van de afspraak. Of waarom geen e-health toepassingen, zoals een herinnering per sms, email of app?14
Politiek Over het tegengaan van No Show in de gezondheidszorg wordt al langer gesproken in de landelijke politiek. Minister van Volksgezondheid Hoogervorst uit het kabinet-Balkenende II gaf in 2004 ziekenhuizen de mogelijkheid om desgewenst een No Show-boete door te berekenen aan de patiënt. De Tweede Kamer heeft het kabinet in november 2011 gevraagd 13
Het No show percentage nam af van 7,5% naar 4,0 ‘Het begrip kostenbewustzijn binnen de gezondheidszorg’ (3300 XVI – 173), Minister Schippers, 11 april 2012 14 ‘Het begrip kostenbewustzijn binnen de gezondheidszorg’ (3300 XVI – 173), Minister Schippers, 11 april 2012
5
onderzoek te doen naar de No shows in ziekenhuizen.15 De huidig demissionair minister van Volksgezondheid Schippers (VVD) heeft in reactie daarop te kennen gegeven dat zij geen maatregelen wil nemen om de No Show-percentages terug te dringen. Daarmee houden we verspilling van publieke middelen in stand.
Voorstel Voor D66 is het tijd om knopen door te hakken. De huidige No Show-aanpak is te vrijblijvend. Het is niet te rechtvaardigen dat we verspilling negeren. Zeker niet op een moment dat de zorgkosten een steeds groter deel van de overheidsuitgaven uitmaken en we soms pijnlijke keuzes moeten maken om het budget onder controle te brengen. D66 vindt het daarom rechtvaardig om ziekenhuizen te vragen zorgvuldiger en zuiniger om te gaan met gemeenschapsgeld. Het is nu immers de samenleving die opdraait voor de kosten. Deze worden deels veroorzaakt door het onverantwoordelijkheid gedrag van een kleine groep mensen, maar ook deels door het slechte afsprakenbeleid van de ziekenhuizen.
Om ziekenhuizen te stimuleren het aantal wegblijvers zonder afmelding drastisch te verminderen en hun agendabeheer op orde te brengen, pleit D66 voor een evenwichtig actieplan tegen No Show in de zorg. Wij willen dat ziekenhuizen wettelijk wordt voorgeschreven dat ze het percentage No Show-patiënten terugdringen. Zij krijgen daarbij de vrijheid dit op hun eigen manier aan te pakken. Dat kan door middel van een No Show-boete, het invoeren van afspraakherinneringen en het reorganiseren van het agendabeheer. Als ziekenhuizen zich hiervoor onvoldoende inspannen, kan hen een boete worden opgelegd. Door ziekenhuizen de vrijheid te geven op hun eigen manier het aantal No Show-patiënten reduceren, stimuleren we innovatie. Er ontstaat een prikkel voor ziekenhuizen om betere methoden te ontwikkelen om wachttijden onder controle te brengen en patiënten aan te sporen om hun afspraak na te komen.
Op deze manier profiteert iedereen van een beter functionerende gezondheidszorg. De patiënt ervaart betere service en minder lange wachttijden. Het ziekenhuis en medewerkers in de zorg kunnen efficiënter met hun tijd omgaan. En het zorgbudget wordt beter besteed, waar iedereen uiteindelijk van profiteert.
15
Motie 33 000 XVI, nr. 38
6
