21 Tips om fouten in de zorg te voorkomen

1/21

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis

Tekstversie

Tips om fouten in de zorg te voorkomen

Uw persoonlijke gegevens delen

Contact

2/21

Voorwoord

Help fouten voorkomen Nederland is een van de veiligste landen ter wereld als het gaat om de

Onze campagne draait om patiëntveiligheid. Veilige zorg staat of valt niet

zorg. Dat blijkt telkens weer uit internationaal onderzoek. En toch begint

bij het ziekenhuis of de zorgverlener alleen. Het gaat ook om wat de patiënt

Patiëntenfederatie NPCF een campagne waarin we patiënten oproepen

zelf kan doen. Niet alleen klagen over pijn op de borst, maar ook doorvragen

alert te zijn bij de dokter, het ziekenhuis of andere zorgverleners.

wanneer de dokter zegt dat dit normaal is.

Dat doen we onder de noemer ‘help fouten voorkomen’. Onze boodschap: blijf alert. Uiteindelijk willen wij in gesprek gaan met Hoewel er veel goed gaat in de zorg, kan het altijd beter. Wij krijgen nog

zorgverleners en instellingen over onnodige en vermijdbare fouten.

te vaak meldingen van patiënten over (bijna) missers in de zorg. Met soms

Een fout erkennen en benoemen is geen schande. Dat kan helpen om

vergaande gevolgen. Denk aan een ziekenhuispatiënt die nuchter moet

dezelfde misser in de toekomst te voorkomen. Want niemand zit te

blijven vanwege een onderzoek of operatie, maar die toch bij het ontbijt

wachten op onnodige fouten.

een beschuitje met jam krijgt. Of een patiënt die medicijnen krijgt In dit e-book geeft Patiëntenfederatie NPCF tips hoe te handelen voor en

waarvoor hij allergisch is.

tijdens een bezoek aan de huisarts, het ziekenhuis en andere zorgverleners. Dat zijn fouten waarbij de patiënt actief kan helpen om ze te voorkomen.

We maken u wegwijs. Met soms heel simpele tips als: let op dat de dokter

Door alert te zijn op wat er met hem of haar gebeurt. Door zich goed voor

zijn handen wast. Of: schrijf vooraf op wat u wilt vragen.

te bereiden op het gesprek met de dokter. En door zich uit te spreken bij Zo maken we samen de zorg beter en helpen we fouten voorkomen.

vragen of twijfels.

Dianda Veldman Directeur Patiëntenfederatie NPCF

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact

Help fouten voorkomen: bij de huisarts

3/21

Bij de huisarts De huisarts is meestal uw eerste aanspreekpunt als het gaat

Veel mensen kennen hun huisarts al lange tijd en vaak hebben gezinsleden

om uw gezondheid. Hij neemt twijfels over uw gezondheid

dezelfde huisarts. Uw huisarts kent u persoonlijk en dat maakt hem als

weg, of kijkt hoe uw klacht behandeld kan worden. Indien nodig, verwijst hij u door naar het ziekenhuis of een andere zorgverlener. Maar wat doet een huisarts om fouten te voorkomen? En wat kunt u zelf doen?

zorgprofessional uniek. Voor een medisch specialist geldt die persoonlijke verbondenheid bijvoorbeeld veel minder. Wat een huisarts ook bijzonder maakt, is dat hij een generalist is. Hij heeft grote kennis van héél het menselijk lichaam. Dit in tegenstelling tot een (medisch) specialist, die vooral kennis heeft van één ziektebeeld of één lichaamsdeel. De combinatie van een brede kennis en een persoonlijke band zorgt voor een vertrouwensrelatie en een veilig gevoel.

Wat huisartsen doen om fouten te voorkomen Huisartsen doen zelf al veel voor uw veiligheid. Toch kan het gebeuren dat een huisarts een diagnose mist, of een ernstige ziekte aanziet voor een onschuldig griepje. Wat dan?

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


4/21

Samenwerking en overleg Een huisarts probeert een fout altijd eerst zelf te herstellen. Maar hij zal er ook van willen leren, om te beginnen door te praten met collega’s. Doordat

Wat kunt u zelf doen om fouten te voorkomen bij uw huisarts?

huisartsen meer samenwerken, is het makkelijker om te overleggen. Daarnaast hebben ze regelmatig ‘kringoverleg’. Daarin bespreken zij met

1. Ga op tijd naar de huisarts

collega-huisartsen uit de regio dingen die fout zijn gegaan, of fout dreigden te gaan.

2. Bereid u goed voor

Intercollegiale toetsing

3. Houd uw medische gegevens paraat

Verder is er ‘intercollegiale toetsing’: huisartsen die bij elkaar ‘in de keuken kijken’ om te zien of ze zich houden aan de kwaliteitseisen voor hun

4. Wees eerlijk en stel vragen

beroepsgroep. Deelname aan deze toetsing is verplicht. 5. De huisarts als chirurg: laat u goed voorlichten Leren van incidenten Een fout waarvan een patiënt schade ondervindt, hoeft een huisarts niet te melden bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Die plicht hebben alleen bestuurders van zorginstellingen, zoals ziekenhuizen. Wel zijn er steeds meer huisartsenpraktijken en huisartsenposten met afspraken onderling over het melden van incidenten. Niet om de maker van een fout te straffen, maar om er samen van te leren.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


5/21

1. Ga op tijd naar de huisarts

3. Houd uw medische gegevens paraat

Veilige zorg begint altijd bij u zelf. U moet tijdig naar de huisarts gaan.

Het kan gebeuren dat u naar een huisarts moet die u niet kent.

Zorg uitstellen, kan van een kleine gezondheidsklacht een groot probleem

Bijvoorbeeld als u geholpen wordt door een assistent of als u in het

maken. U loopt dan het risico om extra (ziekenhuis)zorg nodig te hebben.

weekend naar een huisartsenpost gaat. De arts is dan niet altijd op de hoogte van uw persoonlijke situatie. Zorg er daarom voor dat iedereen

Een bezoek aan de huisarts of huisartsenpost kost u geen geld.

die zorg aan u verleent, uw medische gegevens kent. Anders geven ze

Het valt buiten het eigen risico in de zorgverzekering. Het eigen risico

u misschien tegenstrijdige adviezen of een verkeerde behandeling.

wordt pas aangesproken bij doorverwijzing naar een medisch specialist in

Daarnaast zal een huisarts op de huisartsenpost u ook altijd vragen

het ziekenhuis, bij het verstrekken van geneesmiddelen, of bij diagnostisch

welke geneesmiddelen u gebruikt.

onderzoek (bijvoorbeeld bloedprikken). Wat kunt u doen? • Houd zelf een (digitaal) overzicht bij van uw ziektegeschiedenis,

2. Bereid u goed voor Door uw bezoek aan de huisarts goed voor te bereiden, draagt u bij aan

uw allergieën en van de medicijnen die u gebruikt. Neem dit mee

veilige zorg. Een goede voorbereiding helpt u bijvoorbeeld om snel duidelijk

als u een andere huisarts bezoekt. • Neem alle geneesmiddelen mee die u gebruikt. Of schrijf in ieder

te maken wat u mankeert.

geval de namen ervan op.

Hoe kunt u zich voorbereiden? • Schrijf van te voren op welke klachten u heeft, wanneer deze klachten optreden en hoe lang u al last heeft. En schrijf op welke

• Vraag regelmatig een medicatieoverzicht op bij uw apotheek. Neem dit mee naar uw huisarts.

vragen u wilt stellen. Zo is de kans klein dat u belangrijke informatie vergeet te bespreken. • Zoek betrouwbare informatie op internet. Dit kan helpen bij het omschrijven van uw klacht(en). Een website die door de beroepsgroep van huisartsen wordt aangeraden is: www.thuisarts.nl.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


•

6/21

Geef toestemming voor het uitwisselen van uw medische gegevens.

Het kan voor u beter zijn om deze ingreep bij een huisarts te laten doen

Als u toestemming heeft gegeven, kunnen artsen die u behandelen

en niet in het ziekenhuis. Bijvoorbeeld omdat de huisarts u goed kent

uw gegevens digitaal uitwisselen. Meer hierover leest u in hoofdstuk:

en u waarschijnlijk minder ver hoeft te reizen.

Uw persoonlijke gegevens delen. Laat u altijd eerst goed voorlichten voordat u een kleine chirurgische 4. Wees eerlijk en stel vragen

verrichting door de huisarts laat doen. Stel de huisarts vragen hierover.

Naar aanleiding van uw verhaal zal de huisarts u vragen stellen.

Hoe vaak per jaar voert hij zo’n ingreep uit? Wie kunt u benaderen als

Wees eerlijk over uw gezondheid en houd geen informatie achter.

er iets niet goed gaat? En hoe weet u dat die dan ook bereikbaar is?

Zo kan de huisarts u het beste helpen. Stel vragen als u iets niet begrijpt. De huisarts zal u dan extra uitleg geven. 5. De huisarts als chirurg: laat u goed voorlichten Sommige huisartsen mogen kleine chirurgische verrichtingen uitvoeren. Dit gaat bijvoorbeeld om het opereren van moedervlekken en ingegroeide teennagels, of om sterilisatie bij de man. Een huisarts moet voor deze kleine chirurgie wel extra zijn opgeleid. In alle gevallen moet hij de eerste vijf (of tien) verrichtingen onder supervisie doen en is hij verplicht om complicaties te registreren.

Huisarts Math. Strijbos: ‘Wat ik doe om fouten te voorkomen’

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis

5 tips van Math. Strijbos

Als het tóch mis gaat


Contact

Help fouten voorkomen: bij de apotheek

7/21

Bij de apotheek De apotheek verstrekt medicijnen. Ook zorgt de apotheek

Receptvrije geneesmiddelen en geneesmiddelen op recept

er voor dat u uw medicijnen veilig kunt gebruiken.

Als uw huisarts u medicijnen voorschrijft, dan moet u deze ophalen bij

U krijgt bijvoorbeeld advies en informatie over het gebruik. Dat is nodig, want medicatiefouten komen nog steeds vaak voor. In sommige gevallen zelfs met dodelijke afloop. Wat doet de apotheek om medicatiefouten te voorkomen? En wat kunt u zelf doen om uw medicijnen veilig te gebruiken?

de apotheek. Medicijnen op recept krijgt u namelijk alleen in de apotheek. De enige uitzondering hierop is als u in een dunbevolkt gebied woont waar geen apotheek in de buurt is. De huisarts mag u dan, als hij hiervoor bevoegd is, medicijnen voorschrijven en leveren. Naast geneesmiddelen op recept zijn er ook receptvrije medicijnen. Hiervoor hoeft u niet per se naar de apotheek. Receptvrije geneesmiddelen kunt u ook gewoon bij de drogist kopen. Voorbeelden zijn pijnstillers (paracetamol, aspirine), ontstekingsremmers (ibuprofen) en neussprays. De overheid vindt dat mensen hiervoor zelf verantwoord kunnen kiezen, mits ze er goede uitleg bij krijgen. Medewerkers in de drogist of apotheek moeten daarom altijd vragen of u vragen heeft over de werking van het middel.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


8/21

Medicatiefouten voorkomen: Wat doet de apotheek?

Medicatiefouten voorkomen: wat kunt u zelf doen?

De apotheek doet van alles rondom geneesmiddelen; van inkoop tot bereiding en controle op de kwaliteit. Daarnaast zorgt de apotheek dat de

1. Geef informatie en volg adviezen op

medicijnen bij u terechtkomen. Wanneer u de medicijnen krijgt, dan draagt de apotheek er ook zorg voor dat u de medicijnen veilig kunt gebruiken.

2. Vraag hoe u de medicijnen moet gebruiken

Uitleg over gebruik geneesmiddel

3. Lees de bijsluiter

Bij de apotheek geven ze uitleg over hoe u het geneesmiddel gebruikt, hoe het werkt en hoe u het moet bewaren. Krijgt u een geneesmiddel voor

4. Houd uw digitale dossier actueel

het eerst voorgeschreven, of voor het eerst in twaalf maanden? Dan hoort 5. Wees alert bij generieke geneesmiddelen

hier een eerste ‘begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel’ bij. De apotheker vraagt naar uw verwachtingen van het geneesmiddel, om te controleren of die realistisch zijn. Ook krijgt u praktische informatie

6. Vraag zo nodig een vervolgconsult aan

over de werking; over hoe u het moet gebruiken; over mogelijke bijwerkingen; en over samenhang met andere geneesmiddelen die

7. Let op bij geneesmiddelen voor kinderen

u misschien gebruikt. Natuurlijk kunt u zelf ook vragen stellen. Weigert u dit gesprek, dan kan de apotheker weigeren u het middel mee te geven. Controle De apotheek controleert ook of u de geneesmiddelen veilig kunt gebruiken. Bijvoorbeeld in combinatie met geneesmiddelen die u al gebruikt. Mocht het nodig zijn dan kan de apotheker hierover overleggen met uw huisarts.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


9/21

1. Geef informatie en volg adviezen op

heel kleine groep patiënten. Maar het is wel goed om gewaarschuwd te zijn.

Geneesmiddelen op recept krijgt u alleen in de apotheek. En alleen met

Krijgt u een geneesmiddel voorgeschreven en merkt u dat er bij het gebruik

een recept dat is voorgeschreven door een behandelaar, bijvoorbeeld uw

iets abnormaals gebeurt, denk dan niet: het zal wel niks zijn. Maar neem

huisarts. Als het goed is, zal zo’n behandelaar u een aantal vragen stellen

meteen contact op met uw huisarts en geef het door aan uw apotheker.

en adviezen geven. Volg adviezen over medicijngebruik op Vertel welke medicijnen u gebruikt

Als het goed is, zegt de huisarts ook: gebruik geneesmiddelen niet in

Medicijnen kunnen elkaars werking beïnvloeden. Als een arts

combinatie met tabak en alcohol. Roken kan invloed hebben op de snelheid

medicijnen voorschrijft, zal hij vrijwel altijd eerst vragen of u nog andere

waarmee uw lichaam geneesmiddelen opneemt of uitscheidt. Ook de

geneesmiddelen gebruikt. Vertel dan ook welke receptvrije middelen u

werking kan negatief worden beïnvloed.

gebruikt. Receptvrije middelen zijn middelen die u gewoon bij de drogist kunt kopen, zoals pijnstillers en neussprays. Ook voedingssupplementen

Bij een antibioticumkuur zal de huisarts altijd zeggen: maak de kuur hele-

vallen hieronder. Een arts kan alleen veilig geneesmiddelen voorschrijven

maal af. Ook als u een voorraad voor bijvoorbeeld zeven dagen meekrijgt en

als hij het totaalplaatje kent. Iemand kan bijvoorbeeld een receptvrij

u zich na drie dagen al veel beter voelt. Dat de klachten zijn verdwenen, wil

verkoudheidsmiddel gebruiken, terwijl de dokter ook al een ander middel

nog niet zeggen dat de ziekmakende bacteriën weg zijn. Stopt u voortijdig

heeft voorgeschreven die dezelfde werkzame stof bevat. U krijgt van die stof

met de kuur, dan kunnen de ziekteverschijnselen terugkeren.

dan meer dan de bedoeling is. Zorg dus dat een voorschrijvend arts precies Ten slotte kan de huisarts u erop wijzen dat een geneesmiddel

weet wat u (verder) al gebruikt.

de rijvaardigheid beïnvloedt. Dit kan betekenen dat u volgens de wet Vertel of u ergens overgevoelig of allergisch voor bent

niet mag autorijden zo lang u dat geneesmiddel slikt. Luister dus goed

Uw huisarts zal u ook vragen of u ergens overgevoelig (of ‘allergisch’)

naar uw huisarts en volg zijn adviezen over medicijnen op.

voor bent. Ontstekingsremmers en antibiotica kunnen bijvoorbeeld huiduitslag en jeuk veroorzaken. Maar allergieën kunnen ook ernstiger

2. Vraag hoe u de medicijnen moet gebruiken

gevolgen hebben, zoals bloedarmoede, longaandoeningen, leveren

U doet er goed aan om vragen te stellen, zodat u er zeker van bent dat

nierontstekingen. De meeste overgevoeligheden komen alleen voor bij een

u het middel goed gebruikt. Zoals gezegd moet de apotheker met u een

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


10/21

‘begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel’ voeren (bij nieuwe medicijnen

Wordt u in een ziekenhuis opgenomen, dan moeten ook de artsen

of medicijnen die u langer dan een jaar niet heeft gebruikt). Gebeurt dit niet,

daar weten wat u al gebruikt. In het ziekenhuis kunt u geneesmiddelen

vraag er dan naar bij uw apotheker. Stel ook gerust vragen over de werking

voorgeschreven krijgen die u thuis niet gebruikt. Die middelen en de

van receptvrije middelen bij uw drogist of apotheek. Deze geneesmiddelen

middelen die u al gebruikt, kunnen elkaars werking beïnvloeden.

kunnen bij verkeerd gebruik schadelijk zijn. Te veel paracetamol geeft bijvoorbeeld misselijkheid, braken, pijn in de onderbuik; en in het ergste

U hebt in de zorg een inlichtingenplicht. Als u niet wilt dat uw gegevens

geval leverbeschadiging, met coma of de dood als gevolg.

digitaal uitgewisseld worden, moet u zelf zorgen voor de juiste gegevens. U kunt bij uw apotheek een actueel medicatieoverzicht vragen en dat

3. Lees de bijsluiter

meenemen. Meer over uw digitale gegevens leest u in hoofdstuk: Uw

Als u een medicijn krijgt, lees dan altijd zorgvuldig de bijsluiter. Medicijnen

persoonlijke gegevens delen.

worden uitgebreid getest voordat ze op de markt komen. Hierbij wordt ook gekeken of nieuwe medicatie samengaat met andere medicijnen.

5. Wees alert bij generieke geneesmiddelen

De bijsluiter in de verpakking van ieder receptgeneesmiddel vertelt hierover.

Gebruikt u voor langere tijd een bepaald middel, dan kan het gebeuren

Ook staat in de bijsluiter hoe u een medicijn moet gebruiken.

dat u ineens een doosje krijgt dat er anders uitziet dan u gewend bent. Dit betekent dat een andere fabrikant van dat middel de goedkoopste is

4. Uw digitale dossier

geworden. De werkzame stof is dan overigens hetzelfde. Het is dus ook

De apotheker legt alles wat is besproken vast in het digitale dossier dat

even veilig. Als het goed is, dan zijn ook eventuele bijwerkingen hetzelfde.

hij over u bijhoudt. De apotheker en de huisarts kunnen zo op de hoogte

Toch kunnen hierin verschillen bestaan doordat een andere fabrikant

blijven van welke middelen u (heeft) gebruikt, en van wat ze u hierover

bijvoorbeeld andere kleurstoffen gebruikt om het medicijn te maken.

hebben verteld. Veel mensen gaan altijd naar dezelfde apotheek. Maar het

Merkt u dit bij uzelf, meld dit dan direct bij uw apotheek. Die kan dan op

kan ook zijn dat u kiest voor de apotheek waar u op dat moment het dichtst

zoek gaan naar een alternatief.

bij bent of waar uw zorgverzekeraar een contract mee heeft. Dan is het voor uw veiligheid belangrijk dat die apotheek uw medicatiegegevens kan inzien. Ook dat kan via dat digitale dossier. Lees meer over generieke geneesmiddelen

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


11/21

Patiënten en professionals dragen bij aan veilige zorg door bijwerkingen te

eerst een aantal keren terug, totdat het middel goed op u is ‘ingesteld’.

melden bij het Lareb, de organisatie die zich bezighoudt met bijwerkingen.

Daarna komt u nog maar eens in de drie, zes of twaalf maanden op controle. Of u maakt zelf tussentijds een afspraak als u denkt dat dit nodig is.

6. Vraag zo nodig een vervolgconsult aan Schrijft een arts u een geneesmiddel voor, dan zal hij altijd zeggen voor

7. Let op bij geneesmiddelen voor kinderen

welke periode hij dit doet. Bij kleine ziektes is één zo’n periode, bijvoorbeeld

Kinderen reageren anders op geneesmiddelen dan volwassenen, doordat

een week, genoeg. Is er meer aan de hand, dan kan hij een recept meegeven

hun lichaam nog in ontwikkeling is. Een arts moet hier rekening mee houden

voor één of twee weken, met de afspraak dat u daarna terugkomt voor een

als hij de dosering van een middel bepaalt. Van veel geneesmiddelen is nog

vervolgconsult.

weinig bekend over bijwerkingen specifiek bij kinderen. Dit komt doordat kinderen niet worden betrokken bij onderzoek van nieuwe geneesmiddelen.

Als u voor langere tijd een geneesmiddel gebruikt, zal de arts u na verloop van tijd uitnodigen voor een nieuw gesprek. Dan kan worden bekeken of

Twijfelt u of een door een arts voorgeschreven geneesmiddel voor uw kind

stopzetting of aanpassing van de dosering mogelijk is. Vindt u dit te lang

wel veilig is, vraag dan altijd door. En merkt u bij uw kind bijwerkingen,

duren, dan kunt u natuurlijk ook zelf om zo’n consult vragen.

meld die dan direct bij de arts. Dit is niet alleen belangrijk voor uw kind zelf. Die arts zal zo’n bijwerking, als die nieuw voor hem is, melden aan

Als u een chronische ziekte heeft, dan kan het zijn dat u bepaalde

Bijwerkingencentrum Lareb. Die melding wordt dan betrokken

geneesmiddelen voor onbepaalde tijd moet gaan gebruiken, of zelfs de rest

bij onderzoek naar medicatiegebruik bij kinderen. Dit helpt de

van uw leven. De arts moet dan samen met u vaststellen wat precies de

medicatieveiligheid voor kinderen gaandeweg te verbeteren.

juiste dosering is. Na het vaststellen van de ziekte komt u daarom

Lees meer over het Lareb

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Apotheker Jaap Uithof: ‘Wat ik doe om fouten te voorkomen’

Bij de apotheek

In het ziekenhuis

5 tips van Jaap Uithof



Contact

Help fouten voorkomen: in het ziekenhuis

In het ziekenhuis

12/21

Het is belangrijk om onnodige fouten te voorkomen. U bent hier zelf, als uw omstandigheden dit toelaten, een belangrijk paar extra ogen en oren bij. Wat kunt u doen?

Elk jaar overlijden in Nederlandse ziekenhuizen bijna 900 patiënten door een in principe vermijdbare medische fout. Nog eens bijna 25.000 mensen ondervinden tijdelijke of blijvende schade door een medische fout in een het ziekenhuis. De verantwoordelijkheid voor veilige zorg ligt in de eerste plaats bij de professionals, zoals artsen en verpleegkundigen. Maar ú kunt ook een rol spelen om fouten te voorkomen.

1. Ziekenhuis kiezen: zoek vooraf informatie 2. Naar het ziekenhuis: bereid u goed voor 3. In het ziekenhuis: stel 3 goede vragen 4. Onder behandeling: weet met wie u te maken heeft? 5. Onder behandeling: trek aan de bel bij onduidelijkheid 6. Een operatie: bespreek vooraf uw operatie 7. Medicijngebruik: wees open en eerlijk 8. Weer naar huis: vraag een actueel medicatieoverzicht 9. Hygiëne moet: houd bacteriën buiten 10. Tot slot: durf altijd te vragen

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


13/21

1. Ziekenhuis kiezen: zoek vooraf informatie

2. Naar het ziekenhuis: bereid u goed voor

Vaak kunt u voor uw behandeling kiezen uit meerdere ziekenhuizen.

Een ziekenhuisopname kan veel indruk op u maken. Hoe kunt u zich

Bespreek eerst met uw huisarts in welk ziekenhuis u het beste terecht kunt.

goed voorbereiden?

Zoek ook zelf informatie over de ziekenhuizen. Kijk bijvoorbeeld naar: • hoeveel ervaring een ziekenhuis heeft met een bepaalde

• Weet wat u kunt verwachten van uw ziekenhuisbezoek.

behandeling (hoe vaak per jaar?).

Zoek betrouwbare informatie op internet over uw aandoening,

• de resultaten van de behandeling.

bijvoorbeeld op www.thuisarts.nl en websites van de betreffende

• de reisafstand.

patiëntenverenigingen.

• ervaringen van andere patiënten.

• Schrijf van tevoren op wat u in het ziekenhuis wilt vragen en bespreken. Zo weet u zeker dat u dingen niet zult vergeten. • Verzamel belangrijke informatie, zoals een overzicht van de

Betrouwbare websites Het kan lastig zijn om op het internet betrouwbare informatie te vinden

medicijnen die u gebruikt (dit kunt u opvragen bij de apotheek),

over ziekenhuizen. Bij de websites hieronder mag u ervan uitgaan dat

allergieën, ziektes die in uw familie voorkomen, informatie over

de informatie actueel en betrouwbaar is.

uw eigen klachten.

• ZorgkaartNederland geeft informatie over behandelingen die

•

• Regel dat er iemand met u mee kan. Het liefst iemand van wie u

ziekenhuizen bieden en de kwaliteit daarvan. Ook leest u waarderingen

weet dat die zelf ‘vaardig’ is in dit soort situaties en die u goed kent.

van patiënten over hun zorgverleners.

Twee horen meer dan één.

KiesBeter is de wegwijzer van de overheid naar kwaliteitsinformatie over de zorg in Nederland.

•

Kwaliteitsvenster is ontwikkeld door ziekenhuizen en instellingen die open willen zijn over hun kwaliteit van zorg. Deze site geeft inzicht in de kwaliteit van een zorginstelling en de ervaringen van patiënten.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


14/21

3. Wat betekent dat in mijn situatie?

3. In het ziekenhuis: stel 3 goede vragen Veel onnodige fouten in het ziekenhuis ontstaan door slechte communicatie:

Uw persoonlijke situatie is belangrijk voor de keuze. Hoe is

tussen zorgpersoneel, maar ook tussen artsen (en verpleegkundigen) en

uw thuissituatie, wat is uw beroep, hoe oud bent u, wat zijn uw

patiënten. Het is belangrijk dat u open en eerlijk bent, en het laat merken

wensen en uw doelen? Ook voor uw arts is het belangrijk om dit

als u iets niet begrijpt. Stel bovendien vragen om goede informatie te krijgen

te weten. Zodat hij/zij het medische advies hierop kan aanpassen.

over welke behandeling het beste bij u past. Wat kan helpen is het stellen 4. Onder behandeling: weet met wie u te maken heeft

van de volgende 3 goede vragen:

Er zijn vaak meerdere specialisten betrokken bij uw behandeling. Soms 1 . Wat zijn mijn mogelijkheden?

heb je als patiënt te maken met wel vier of vijf verschillende artsen,

Zet met uw arts op een rij welke mogelijkheden er zijn.

verpleegkundigen en therapeuten.

Er zijn minstens twee mogelijkheden, want even afwachten is ook altijd

Het is dan prettig om te weten wie uw hoofdbehandelaar is. Dat is de

een mogelijkheid. Voorbeelden: Een lichamelijk onderzoek of een scan?

degene met de eindverantwoordelijkheid, die u hierop ook (letterlijk)

Fysiotherapie of een operatie? Welk soort operatie? Direct behandelen

kunt aanspreken. Het is daarnaast handig om af te spreken wie uw vaste

of eerst afwachten?

contactpersoon is, bij wie u terecht kunt met vragen. Vraag ook hoe u die persoon kunt bereiken.

2. Wat zijn de voordelen en nadelen van die mogelijkheden? Iedere behandeling heeft voor- en nadelen. Zo kan een operatie

5. Onder behandeling: trek aan de bel bij onduidelijkheid

uw klachten snel verhelpen, maar er zijn ook risico’s aan verbonden.

Let op of alle medische informatie over u bij alle behandelaars bekend is.

Vraag uw dokter naar resultaten van de verschillende behandelingen.

Vraag meteen opheldering als dit niet zo is. Laat het meteen weten als u iets

Wat kan een behandeling u opleveren? Kunt u na de operatie weer

hoort dat afwijkt van wat u eerder (elders) heeft begrepen.

sporten, verhoogt de behandeling uw overlevingskans of vermindert

Trek ook aan de bel als iets niet lijkt te kloppen met uw medicijnen.

het de pijn? Bespreek per mogelijke behandeling de herstelperiode,

Bijvoorbeeld als u ineens pillen krijgt in plaats van een capsule. Controleer

risico’s, gevolgen en bijwerkingen.

ook altijd of uw eigen naam op het etiket staat, en of de dosering klopt met wat eerder is afgesproken.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


15/21

6. Een operatie: bespreek vooraf uw operatie

7. Medicijngebruik: wees open en eerlijk

De meeste veiligheidsrisico’s in het ziekenhuis ontstaan bij operaties.

Zorg dat ze in het ziekenhuis weten welke geneesmiddelen u gebruikt. Vraag

Vooraf moet een verpleegkundige en/of specialist een aantal dingen met u

bij uw apotheek een up-to-date overzicht op van álle geneesmiddelen die u

bespreken. Trek aan de bel als dit niet gebeurt. De volgende zaken worden

gebruikt. Met hierin ook alle medicatie die u zonder recept hebt gekocht, en

dan besproken:

alle voedingssupplementen die u gebruikt. Dit ‘actuele medicatieoverzicht’ kunt u in het ziekenhuis aan de arts(en) meegeven.

• Uw medicatie: moet u van tevoren stoppen met bepaalde medicijnen, zoals bloedverdunners? Of moet de medicatie worden aangepast?

Neem bij uw eerste ziekenhuisafspraak ook alle geneesmiddelen zelf mee

Vraag er desnoods naar. En houd u strikt aan de adviezen.

die u thuis gebruikt. Inclusief alle verpakkingen, want op het etiket staat

• Uw operatie: bespreek in detail wat er allemaal gaat gebeuren. Hoe

bijvoorbeeld informatie over de voor u bepaalde dosering. Vertel ook of

lang gaat de operatie duren? Welke complicaties kunnen optreden?

u overgevoelig bent voor bepaalde geneesmiddelen. En geef eerlijk

Hoe moet u uzelf voorbereiden? Moet u bijvoorbeeld nuchter zijn?

antwoord op de vraag of u rookt en alcohol gebruikt, en zo ja: hoeveel.

• De ingreep markeren: het is bijna niet voorstelbaar, maar het kómt

•

voor: dat iemand op de verkeerde plaats wordt geopereerd. Zoals bij

Verschillen met de situatie thuis

‘links/rechts-verwisselingen’. Zie er op toe dat uw opererend arts met

Sommige geneesmiddelen die u thuis gebruikt, zult u ook in het ziekenhuis

een watervaste stift op uw huid markeert waar de ingreep plaats zal

gewoon blijven gebruiken. Als ze op zijn, krijgt u nieuwe. Meestal komen die

vinden.

uit de eigen ziekenhuisapotheek. Soms betekent dit dat u een geneesmiddel

Uw persoonsgegevens: ook dit komt weleens voor dat ze u met een

krijgt dat precies dezelfde werking heeft als wat u thuis gebruikt, maar dat er

andere patiënt verwisselen. Vertel daarom steeds wie u bent en voor

toch anders uitziet. Twijfelt u toch of wat u krijgt precies dezelfde werkzame

welke ingreep u komt. Zeker als u een veel voorkomende achternaam

stof bevat, vraag dit dan.

hebt. Draag altijd een armbandje met uw persoonsgegevens, waarvan u de juistheid natuurlijk goed heeft gecontroleerd.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


16/21

Thuis hebt u meestal uw eigen routine voor het innemen van

Vertel het ziekenhuis als er kans is dat u zelf zo’n gevaarlijke bacterie

geneesmiddelen. Ook ziekenhuizen hebben hiervoor vaste tijden op de

meebrengt. Dit kan als u bijvoorbeeld pas nog in een zieken- of verpleeghuis

dag. Die kunnen anders zijn dan die van u thuis. Maar als u weer naar huis

was waar zo’n bacterie voorkwam. Of als u werkt in de intensieve (pluim)

mag, keer dan terug naar uw eigen routine. Die is vertrouwd, en voorkomt

veehouderij.

onduidelijkheden. Handen wassen 8. Weer naar huis: vraag een actueel medicatieoverzicht

Vraag uw bezoek om de handen te wassen. Doe dit als patiënt zelf ook.

Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een overzicht mee van de

Handen (en polsen) reinigen is de beste remedie tegen verspreiding van

geneesmiddelen die u moet gebruiken. Als dit onverhoopt achterwege blijft,

virussen en bacteriën. Dit kan met water en zeep, of met handalcohol.

sta er dan op dat dit wél gebeurt.

En niet alleen bij binnenkomst en vertrek, maar ook na toiletbezoek, na hoesten, na niezen. En voor- en nadat bezoekers u helpen, zoals met

Heeft u nieuwe medicijnen? Stel dan ook uw eigen huisarts en de apotheek

drinken.

hiervan op de hoogte. En draag zelf altijd een kopie bij u. Dit kan handig zijn als u bij een andere huisarts terecht komt, bijvoorbeeld als u op vakantie

Adviezen voor bezoekers

bent of als u naar een huisartsenpost gaat.

Met een verkoudheid, diarree, griep of huidinfectie moet u niet op bezoek komen in het ziekenhuis. Dit geldt ook voor kinderen die een kinderziekte

9. Hygiëne moet: houd bacteriën buiten

hebben, of die korter dan drie weken geleden in contact waren met iemand

Een goede hygiëne is in het ziekenhuis een absolute must.

met een kinderziekte.

Vooral de bacteriële ziekenhuisinfecties kunnen ernstige gevolgen hebben. De meest voorkomende infecties in ziekenhuizen en verpleeghuizen

Vraag van tevoren wat u wel en niet mag meenemen, zoals bloemen,

worden veroorzaakt door ‘ziekenhuisbacteriën’. Deze bacteriën ontstaan

planten en eten. De regels hiervoor verschillen per ziekenhuis,

als apparatuur voor een inwendig onderzoek niet goed is schoongemaakt.

en per ziekenhuisafdeling.

Of door een wondinfectie na een operatie.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


17/21

Aanspreken op hygiëne

10. Tot slot: durf áltijd te vragen

Spreek ook artsen en verpleegkundigen aan als zij onvoldoende hygiënisch

Wees niet bang; durf u uit te spreken en durf te vragen. Dit kan heel lastig

handelen. Waar kunt u op letten:

zijn. Niemand wil artsen of verpleegkundigen tegen zich in het harnas jagen.

• Artsen en verpleegkundigen mogen bij contact met patiënten geen

Niemand wil over komen als een ‘lastige patiënt’. Soms ook stralen dokters

horloges, ringen of armbanden dragen. Ook oorhangers en lange

of verpleegkundigen bovendien zelf iets uit van: bemoei u niet met hoe ik

halskettingen mogen niet.

mijn werk doe.

• Loshangend lang haar is een ideale nestelplaats voor bacteriën. • Schone dienstkleding is verplicht. Die moet gesloten worden gedragen,

Wil je als patiënt hier goed mee omgaan, dan vergt dit een bepaalde

zonder dat er andere, eigen kleding onder- of bovenuit steekt.

houding. Wees zelfverzekerd en assertief. En wees bereid om niet over je

• Als de zaal of de toiletten niet schoon zijn, meld dit dan meteen bij

heen te laten lopen. Niet op voorhand bang zijn voor ‘confrontatie’ (maar ook niet nodeloos agressief of wantrouwig zijn).

een verpleegkundige of bij de schoonmaakdienst. • Handen wassen geldt ook voor artsen en verpleegkundigen. Dat moet na ieder contact met een patiënt. Dit is niet altijd te controleren. Maar u kunt dit altijd netjes vragen.


Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact

Help fouten voorkomen: uw persoonlijke gegevens delen

18/21

Uw persoonlijke gegevens delen Veilige gezondheidszorg vergt ook goede beschikbaarheid

Uw zorgverlener is verplicht om een medisch dossier van u aan te leggen

van uw medische gegevens. In sommige situaties is dit zelfs

en bij te houden. In Nederland houden artsen en apothekers steeds vaker

letterlijk van levensbelang. Elektronische uitwisseling tussen zorgaanbieders is mogelijk, maar u moet hiervoor wél zelf eerst toestemming geven.

digitaal een medisch dossier over u bij. Zij kunnen dus ook steeds vaker medisch gegevens van patiënten elektronisch met elkaar uitwisselen. Maar zij mogen dit alleen doen als u hiervoor toestemming hebt gegeven. In dit hoofdstuk krijgt u meer informatie over het uitwisselen van medische gegevens aan de hand van de volgende vragen:

1. Waarom medische gegevens uitwisselen? 2. Hoe werkt het delen van gegevens? 3. Welke gegevens worden uitgewisseld? 4. Wie kan uw gegevens allemaal inzien? 5. Hoe geeft u toestemming voor het delen van gegevens?

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


19/21

1. Waarom gegevens uitwisselen?

Fouten voorkomen

Het voordeel van het elektronisch uitwisselen van uw medisch gegevens

Als voorbeeld nemen we een gesprek met uw arts over nieuwe medicatie.

is dat uw behandelaar zo altijd beschikt over uw actuele gegevens.

Dit gesprek verloopt gemakkelijker met een actueel lijstje van uw

Dit is handig voor de behandelaar: hij of zij heeft informatie nodig over

medicijnen. Als u dat lijstje ter plekke samen moet maken, is de kans op

uw gezondheidstoestand om u te kunnen behandelen.

fouten groter.

Gegevens uitwisselen kan van levensbelang zijn

2. Hoe werkt het delen van gegevens?

Dat een behandelaar snel uw medisch gegevens kan inzien, kan van

Om op elk moment uw actuele medisch gegevens op te kunnen vragen, is

levensbelang zijn. U kunt bij een onbekende arts of andere apotheker

er een speciaal netwerk ingericht: de zorginfrastructuur van het Landelijk

of huisartsenpost terechtkomen. Bijvoorbeeld in de avonduren, in

schakelpunt (LSP). Via dit netwerk kunnen zorgverleners elektronisch

spoedsituaties, na een ongeval, bij een onverwachtse ziekte of blessure.

medische gegevens delen met andere zorgverleners in hun regio. Uw

Het kan dan van belang zijn dat deze zorgverleners inzicht hebben in

huisarts en apotheek mogen uw medische gegevens alleen delen met

uw actuele medische gegevens.

andere zorgverleners als u daar vooraf toestemming voor heeft gegeven. En andere zorgverleners mogen de gegevens alleen inzien als dat nodig is voor

Niet steeds hetzelfde verhaal vertellen

uw behandeling. De Vereniging van Zorgaanbieders Voor Zorgcommunicatie

Door het uitwisselen van uw gegevens hoeft u niet telkens dezelfde vragen

(VZVZ), is verantwoordelijk voor de zorginfrastructuur.

te beantwoorden over uw toestand. Het kan namelijk heel vervelend zijn om bij iedere volgende behandelaar die u bezoekt opnieuw hetzelfde verhaal te

3. Welke gegevens worden uitgewisseld?

vertellen. Veel patiënten ergeren zich hieraan en dat is ook begrijpelijk.

Als uw toestemming heeft gegeven aan uw huisarts, dan stelt deze een samenvatting van uw huisartsdossier beschikbaar. Hierin staan uw belangrijkste medische gegevens. Andere huisartsen, bijvoorbeeld op de huisartsenpost, kunnen die gegevens opvragen.

Lees: Wie kan mijn medische gegevens zien?

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact


20/21

Uitwisseling van uw huisartsendossier met het ziekenhuis is (nog) niet

Wie hebben geen inzicht in uw dossier?

mogelijk. Als u toestemming hebt gegeven aan de apotheek, dan stelt

Er gelden strikte regels voor uw privacy. Wie hebben geen toegang

deze gegevens over uw medicatie beschikbaar. Andere apotheken, de

tot het LSP?

huisartsenpost, uw huisarts en ook medisch specialist(en) kunnen die

• Keuringsartsen

gegevens opvragen.

• Arboartsen • Bedrijfsartsen

Informatie afschermen

• Fysiotherapeuten

U kunt aangeven dat u specifieke informatie buiten de uitwisseling wilt

• Psychologen

houden. Zo kunt u bijvoorbeeld beslissen dat andere huisartsen best mogen

• Tandartsen

weten dat u zeven jaar geleden succesvol bent behandeld voor een allergie.

• Mantelzorgers

Maar dat niemand hoeft te weten dat u vanwege een burn-out driekwart

• Zorgverzekeraars

jaar niet hebt kunnen werken. Kinderen 4. Wie kan mijn gegevens inzien?

Voor kinderen tot twaalf jaar regelen de ouders de toestemming. Kinderen

U bepaalt altijd zelf of uw huisarts, de huisarts op de huisartsenpost, de

van twaalf tot zestien jaar moeten het formulier ook zelf ondertekenen,

apotheker of de medisch specialist uw gegevens wel of niet mag inzien.

vanaf zestien jaar zijn ze zelfstandig bevoegd om dit te doen.

Geen enkele behandelaar mag en kan uw gegevens inzien, tenzij u zelf 5. Hoe kan ik toestemming geven?

toestemming hebt gegeven.

Wilt u dat uw gegevens beschikbaar zijn als u bij een andere apotheek medicijnen gaat halen of bij de huisartsenpost komt? Dan is het belangrijk dat u vooraf toestemming geeft. Dat kan direct bij een bezoek aan uw huisarts of apotheek of online via Ikgeeftoestemming.nl.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact

Help fouten voorkomen: contact

21/21

Contact

Colofon

Heeft u vragen naar aanleiding van dit e-book,

Tekst

dan kunt u terecht bij:

Patiëntenfederatie NPCF

Informatiepunt Zorg en Ondersteuning

Illustraties

Voor vragen en klachten over de zorg is er

Gerrit de Jager

ons Informatiepunt. Bel 0900 2356780 (20ct/gesprek) of mail.

Ontwerp Lexenzo

Deze digitale brochure ‘Tips om fouten in de zorg te voorkomen’ is een uitgave van Patiëntenfederatie NPCF en tot stand gekomen in samenwerking met Flip Vuijsje en Frank van Wijck.

Startpagina

Voorwoord

Bij de huisarts

Bij de apotheek

In het ziekenhuis


Contact

21 Tips om fouten in de zorg te voorkomen

Recommend Documents