NLP en Spiritualiteit, Interview met Eric Schneider door Prasadam Schmitz Spiritualiteit is sinds een aantal jaren uit het verdomhoekje gekomen en profileert zich nu als een “hot item”. Is NLP een valide techniek om een spiritueel bewustzijn te stimuleren? InZicht ging naar België en sprak daar met Eric Schneider, psycholoog/filosoof en nlptrainer, een van de meest gewaardeerde cursusleiders op spiritueel gebied.
Introductie Vanaf de Verlichting, aan het einde van de 18e. eeuw, is de westerse mens zijn spirituele ontwikkeling telkens als minder belangrijk en relevant gaan aanmerken. Het Rationalisme werd verheerlijkt als de enige weg die de moeite van het bewandelen waard was. Nu, tegen het einde van de 20e. eeuw schijnt weer een duidelijke herwaardering van spirituele waarden op gang te zijn gekomen. Vanuit een onvrede met de steeds harder wordende materialistische wereld ontdekken velen de noodzaak zich meer te gaan richten op de werkelijke zin van het leven. We zouden deze interesse kunnen definiëren als een ware revolutie, een breuk met de opvattingen die ruim twee eeuwen de maatschappij bepaalden. Vanuit allerlei kringen wordt spiritualiteit geïntroduceerd als basisbegip voor human development. Kerken propageren het opnieuw en zien hun gebouwen weer voller lopen. New Age kringen omarmen het als de enige weg naar een hoger bewustzijn. Nieuwe groeperingen, vaak onder de vleugels van een (soort van) goeroe, springen als paddestoelen uit de grond. En dan natuurlijk de grote nieuwkomer op dit terrein: de Transpersoonlijke Psychologie. Deze stroming legt zeer sterk de nadruk op spiritualiteit en komt met nieuwe visies over de plaats en de functie ervan. Aan die hernieuwde interesse kleven natuurlijk ook negatieve kanten. In onze tijd van commercialisering wordt het moeilijker om het kaf van het werkelijke spirituele ontwikkelings-koren te scheiden. Aan spiritualiteit is veel geld te verdienen. Dat is ook niet verwonderlijk wanneer we beseffen dat lang niet alle zogenaamde zoekers echte spiritualiteit willen nastreven. Velen zijn tevreden met een surogaat-spiritualiteit die vanuit een groepsidentificatie de schijn van geborgenheid oproept. Waar gewerkt wordt aan een verbetering van het zelf-imago wordt gewerkt aan een gladder ego. Werkelijke spiritualiteit gaat over het opgeven, het afleggen van het ego. Nu is dat ego, die persoonlijkheid, het ding waar we juist het meest aan gehecht zijn. Er zijn niet veel mensen bereid om dat zo maar op te geven. Dus wordt ware spiritualiteit vaak opgeofferd aan onze consumptiementaliteit en die houdt in: lekker snel iets doen, en je dan beter voelen.
Je beter voelen is natuurlijk een legitiem streven. NLP-technieken zijn in de eerste plaats ontwikkeld om dit te stimuleren. Maar men mag dit streven niet verwarren met het zoeken naar de waarheid van het Zelf. Waar het woord spiritualiteit gebruikt wordt moet het niet gaan over surogaat-waarheid. Zou het van de andere kant mogelijk zijn om met NLP-technieken de weg in te slaan die uiteindelijk moet leiden naar het overstijgen van alle technieken? Het is interessant om dit eens te onderzoeken. Dus toog InZicht naar Eric Schneider om hem te vragen hoe een NLP-trainer de spirituele weg zo succesvol weet te bewandelen. InZicht: Waar komt de plotselinge populariteit voor spiritualiteit vandaan? Eric Schneider: Spiritualiteit is altijd al belangrijk geweest, zij het dan anders benoemd.Vroeger konden mensen voor hun spirituele behoeften gemakkelijker terecht in het filsofische, religieuze kader, waarin ze waren opgegroeid. Door het wegvallen van die kaders wordt het vervullen van spirituele behoeften veel meer een zaak van eigen initiatief en wordt het explicieter gezocht buiten de klassieke kaders. De essentie van spiritualiteit is zingeving en er is behoefte aan een meer doorleefde praktische zingeving in plaats van een puur filosofisch religeuze; een eigen zingeving in plaats van een voorgekauwde. NLP beschikt over de middelen dat nieuw spiritueel zoeken en ervaren te bevorderen, los van elke religieuze of maatschappelijke ideologie. En in die zin geeft NLP unieke mogelijkheden. InZicht: Vaak gebeurt het dat wanneer een begrip omarmd wordt door verscheidene stromingen, dit begrip verschillend door die stromingen wordt geïnterpreteerd, en naar zichzelf toe wordt bijgeschaafd en aangepast. Naarmate het begrip abstracter is, schijnen de interpretaties verder uit elkaar te gaan liggen. Heel duidelijk is dit het geval met spiritualiteit. Zoals bijvoorbeeld de R.K. Kerk spiritualiteit definiëert is beduidend anders dan hoe Ken Wilber er over schrijft, of hoe het behandeld wordt in een vage new agegroep. Wat moeten we nu precies verstaan onder Spiritualiteit? Eric Schneider: Om precies te begrijpen wat kan verstaan worden onder spiritualiteit helpt het eerst te formuleren wat het vooral niet is. Spiritualiteit heeft niets te maken met religie (ideaal gesproken wel omgekeerd, maar niet noodzakelijkerwijze). Het heeft niets te maken met filosofie en nog minder met de ontwikkeling van paranomale vermogens. In tegendeel, deze drie terreinen kunnen het grootste struikelblok vormen in de ontwikkeling van spiritualiteit. Spiritualiteit is eerst en vooral een ervaring, de ervaring van ZELF ZIJN. In die zin zou je kunnen zeggen dat spiritualiteit er uiteindelijk op neerkomt te leren: “gewoon ons zelf te zijn”. In NLP- terminologie geformuleerd: religie en filosofie hebben vooral te maken met IP en EB ( Index Computations). Spiritualiteit heeft te maken met IS (internal state) en is de uitdrukking van emancipatie, authenticiteit, uniciteit, gebaseerd op innerlijk gerealiseerde eenheid; totale congruentie (transparantie). Spiritualiteit is de ervaring van eenheid en verbondenheid, zowel intern als extern. In die zin is het de uitdrukking eerst en vooral op het vlak van beleving en zijn, van innerlijk gerealiseerde eenheid, liefde en vrede. Gerealiseerde spiritiualiteit is het besef en de
beleving, het groter geheel te zijn in plaats van deel uit te maken van een groter geheel. In die zin is spiritualiteit steeds emancipatie in plaats van aanpassing. InZicht: Ziet U een praktische kant aan spiritualiteit voor het gewone leven, het dagelijkse leven van de gewone mens, en bestaat er een (wederzijdse) beïnvloeding van spiritualiteit op het functioneren van de mens op dit dagelijks niveau? Eric Schneider: Vermits spiritualiteit eerst en vooral de ervaring is van ‘zelf zijn’, heeft dat onmiddellijk praktische konsekwenties. Door de diepere kwaliteit van ‘zijn’ verandert de kwaliteit van alle relaties en het geheel van onze communicatie en ons dagdagelijkse leven. die relaties leren beleven als een weerspiegeling van onze eigen kwaliteit, onze eigen groei naar innerlijke eenheid, ons eigen zelf zijn. Daardoor wordt spiritualiteit onmiddellijk gekoppeld aan verantwoordelijkheid. Doordat de omgeving een spiegel is van de eigen interne heelheid of congruentie leidt spiritualiteit tot het besef dat verandering van de omgeving en de relaties met die omgeving alleen kan gebeuren door verandering van de realtie met ons zelf. Het gebrek aan eenheid en vrede in onszelf wordt weerspiegeld in een gebrek aan eenheid en vrede tussen ons en de andere. De mate van vrede en eenheid in onszelf wordt weerspiegeld in de mate van vrede en eenheid tussen ons en de andere. Dus spiritualiteit als emancipatie-proces in de ontwikkeling van ultiem zelf zijn, drukt zich uit in de dagdagelijkse praktijk van het nemen van verantwoordelijkheid over alle aspecten van ons leven en daar maximale liefde en vrede in uit te drukken. Zonder deze praktijk kunnen we het hooguit hebben over een spirituele filosofie, zonder de realisatie daarvan. En dat is het enige waar het in spiritualiteit om draait. InZicht: Wat heeft NLP in huis waarmee het spiritualiteit beter, of effectiever kan benaderen en/of stimuleren dan andere benaderingen? Eric Schneider: NLP geeft en is, indien juist geïnterpreteerd, de structuur en de ‘how-to’ van spirituele ontwikkeling. NLP als model van ‘leren’ of beter “leren te leren”, helpt bij het leren van grote voorgangers. In die zin was de eerste NLP-er op vlak van NLP en spiritualiteit iemand uit de Nederlanden. In zijn boek: “De navolging van Christus”, heeft Thomas a Kempis de eerste spirituele modelling “ avant la lettre”, op papier gezet. Ook hij deed dit los van de klassieke ideologie, filosofie, religieuze vooroordelen, mythes en dogma’s. Zijn boodschap was: doe zoals de Christus, dan word je er één. Elke NLP-er zou hetzelfde zeggen. Leer altijd beter en beter doen alsof, en je wordt het. Met andere woorden, in plaats van te filsoferen en de regeltjes na te leven, leer van het voorbeeld door te worden zoals het voorbeeld, maar dan op het vlak van “state”. Leer zijn zoals hij is of was. In die zin geeft NLP ons de middelen te leren ‘how to be’, van degenen die het waren of zijn. Omdat NLP dit kan doen, los van enige voorafgaandelijk aan te nemen filsosofie, religie of ideologie, kan NLP effectiever spiritualiteit in zijn ontwikkeling stimuleren dan vele andere benaderingen. InZicht: NLP werkt met modellen van de werkelijkheid. “The map is not the territory”, is een van de belangrijkste vooronderstellingen waar altijd zeer sterk de nadruk opgelegd
wordt. Nu is spiritualiteit juist iets dat zich niet zo eenvoudig, of misschien helemaal niet, in een model laat vangen. Spiritualiteit is een existentieel belevings-verschijnsel. Hoe lost NLP deze (schijbare) tegenstrijdigheden op? Eric Schneider: NLP werkt met modellen van de werkelijkheid, en: “the map is not the terrritory” is zo’n model. Het wordt wel eens gemakkelijk vergeten dat de uitspraak “de kaart is niet het gebied”, ook een kaart is. Maar, het is een kaart met ongelooflijke voordelen. Het is een kaart die me helpt los te komen van identificatie met de andere kaarten die ik hanteer. Eerst en vooral met mijn model of the world (MOW). Door deze desidentifiactie, word ik bewuster van de grenzen van mijn model en word bewust van het feit dat die kaart an sich noch goed, noch slecht is. Dit kan leiden tot een gevaarlijke stellingname, namelijk een “absoluut relativisme”, waarbij de relativiteit niet meer gerealitiveerd wordt. Alsof alles slechts een kwestie van MOW is. Dit is fout. Fout omdat er als zodanig geen goede of slechte kaarten bestaan; dat er vanuit spiritueel standpunt geen betere of minder effectieve kaarten zouden bestaan. Het beste MOW of de beste kaart is die, die het snelst leidt naar spirituele realisatie. Een niet effectieve kaart leid je daarvan weg. Spiritualiteit als ervaring is nooit een kaart om te vatten. Elke kaart over spirituele realisatie zal ten aanzien van de ervaring hopeloos te kort schieten. Wanneer dit juist begrepen wordt is het logisch dat we geen kaarten nodig hebben over spiritualiteit als ervaring, maar wel goede kaarten over hoe tot die ervaring te komen. Het is zoals de zen-boedist die zegt dat alle leerstelsels en technieken slechts zijn als de vinger die naar de maan wijst. De vinger is het middel, de maan de ervaring. Het juiste model is het middel dat je de maan doet zien en ervaren. Eens daar aangekomen heb je het model niet meer nodig. Maar, ohwee die modellen die je verplichten met het middel bezig te blijven, waardoor je naar de vinger blijft staren in plaats van de maan te zien. Dus NLP is de juiste vinger die naar de maan wijst. Kort gezegd: spiritualiteit als uiteindelijk ‘zelf zijn’ is een pure ervaring die elk model en de maker ervan overstijgt. Dus juist begrepen valt er geen tegenstrijdigheid op te lossen, omdat NLP duidelijk onderscheid maakt tussen model en onmiddellijke ervaring. Tussen MOW en Reference Frame. NLP kan dus op het vlak van spiritualiteit een uitstekend model formuleren dat je helpt op een effectieve, efficiënte en elegante manier dichter bij die spirituele ervaring te komen. Het gaat om een geheel van adekwate instructies, nooit om de ervaring zelf. InZicht: Kunt U iets vertellen over Uw eigen, persoonlijke, benadering die U voorstaat in Uw workshops. Eric Schneider: Wat ik zou kunnen zeggen over mijn persoonlijke benadering in mijn opleidingen en workshops vloeit voort uit wat ik eerder gezegd heb. Ik leg minder accent - als uiteindelijk criterium- op kennen en doen, dan wel op zijn. Leren congruent zijn en dat uit te drukken. Het is pas op het vlak van zijn, van “state”, dat de echte integratie ontstaat. Dit is natuurlijk het grote verschil tussen NLP als houding en NLP als kennis. Tussen NLP als manier van denken en in de wereld staan of NLP als een geheel van communicatie- en therapietechnieken. Naar analogie zou je kunnen zeggen; er zijn psychologen en mensen die psychologie gestudeerd hebben. Oh wee, wanneer je te maken krijgt met iemand die psychologie gestudeerd heeft, maar geen psycholoog is.
Beter is het een psycholoog tegen te komen die geen psychologie gestudeerd heeft. Ideaal is het een psycholoog tegen te komen die psychologie gestudeerd heeft. Op dezelfde manier zijn er veel die NLP gestudeerd hebben. . . Waar ik voor ga in de opleidingen en workshops is mensen te leren vanuit NLP en als NLP-er “to walk their talk”, te leren zijn in plaats van te weten. InZicht: Hoe is de reaktie van deelnemers aan Uw worshops? Krijgt U soms ook negatieve geluiden? Eric Schneider: Bij elke workshop, op welk terrein dan ook, zijn er altijd positieve en negatieve reacties. De vraag is of we dat als criterium kunnen nemen. Positieve reacties zeggen niet noodzakelijk iets over de integratie; negatieve reacties zeggen mogelijk iets over de confrontatie die iemand met zichzelf heeft gekregen. In zo’n geval is de positieve reactie een negatieve feedback op het seminarie en de negatieve reactie een positieve feedback. Want de confrontatie kan aangeven dat de eerste stap naar integratie is gezet. Als trainer laat ik me niet leiden door zogenaamd positieve of negatieve reacties op de workshop, maar alleen door de mate van integratie. Dus de realisatie op vlak van state, uitgedrukt dan in gedrag en denken die ik calibreer bij de deelnemers.
