september 2 0 1 2 |
jaargang 2 1 | nummer 3 | oplage 1 9 5 0
Nieuwsbrief een uitgave van historische vereniging haerlem
In dit nummer o.a. Een bijzonder experiment van de werkgroep Excursies en Lezingen: een cursus waarin u kennismaakt met historisch en archeologisch denken. Voor informatie en aanmelden: zie de rubriek Agenda.
Uit de jaarvergadering initiator en oprichter van de Redactiecommissie van het Jaarboek in 1968 en vanaf 1968 tot heden daarvan ook voorzitter. Het kwalitatief hoogstaande Jaarboek is de grote constante factor gebleken in de geschiedenis van onze vereniging. Daarnaast heeft u ook de geschiedenis van onze vereniging, waarvan twee delen zijn verschenen, geschreven. Daarbij komt dat u ondanks uw ziekte met volle kracht uw taak als voorzitter van de Redactiecommissie hebt voortgezet. Wij hebben daar grote bewondering voor.” Het bestuur heeft besloten Pim van Zalingen te benoemen tot lid van verdienste. Pim van Zalingen verzorgt sinds jaar en dag geheel belangeloos alle onderhoudswerkzaamheden aan de Hoofdwacht en bij een oud pand is dat een intensieve klus. Ook onderhoudt hij contact met de gemeente en de beveiligingsdienst. Allemaal zeer gewaardeerd en belangrijk voor het functioneren van de vereniging. De vergadering aanvaardde het voorstel van het bestuur met applaus. De voorzitter overhandigt het nieuwe Erelid een bloemetje. In het dankwoord dat daarop volgde legde hij uit zich vereerd en ontroerd te voelen nu hij zich in het gezelschap bevond van illustere voorgangers Boreel van Hogelanden, Van Tienhoven, De Jongh, Kurtz, Van Valkenburg, Hoog, Phaff en Temminck, van wie de eerste twee om formele redenen, maar de laatste zes zijn benoemd vanwege hun eigen verdiensten.
Op 27 juni was onze vereniging voor de jaarvergadering te gast in de Koningkerk aan de Kloppersingel. Traditiegetrouw is de vergadering ook een gelegenheid om kennis te maken met een bijzonder Haarlems monument. De Koningkerk is dat in twee opzichten: de voorganger van het huidige kerkgebouw dat door brand werd verwoest in 2003 was van de hand van de befaamde architect B.T. Boeyinga. De nieuwbouw die daarna verscheen is een even opvallende verschijning. Architect J. Bieze hield een boeiende lezing waarin hij o.a. de Bijbelse symboliek behandelde die het gezicht van de kerk bepaalt. Aansluitend hield Johannes van der Weiden een lezing over architect Boeyinga. Juist de combinatie van vergadering én lezingen/excursie maken de jaarvergadering altijd zeer de moeite waard. Het verslag van de jaarvergadering wordt gepubliceerd op de website van onze vereniging. Benoemingen Op de jaarvergadering zijn de volgende benoemingen behandeld en bekrachtigd. Het bestuur stelde voor om de heer A.G. van der Steur te benoemen tot Erelid. Hij is sinds 2010 Lid van Verdienste van onze vereniging. De voorzitter noemt de overwegingen die bij dit voorstel een rol hebben gespeeld. “U was zeer lang (van 1966 tot 2001) bestuurslid van de vereniging. U was
Lees verder op pagina 2
1
Actueel nieuws vindt u altijd op www.haerlem.nl
Colofon: Dit is een uitgave van de Historische Vereniging Haerlem www.haerlem.nl Verenigingszetel: de Hoofdwacht, Grote Markt 17 Postadres: postbus 1105, 2001 BC Haarlem Secretaris: (023) 529 39 00 Gironr: 377882 Het blad verschijnt vier keer per jaar. ISSN: 1570-4785. Redactie: Theo van der Vlugt Vormgeving: Tekst & Uitleg Haarlem Druk: drukkerij Excelsior Haarlem (sponsor) Verzending: Paswerk
Vervolg van pagina 1
Volgens rooster treedt af als bestuurslid de heer L. Zoodsma. De heer Zoodsma stelt zich herkiesbaar. Het bestuur stelt voor hem te benoemen voor een nieuwe periode van vier jaar. De vergadering stemt in met het voorstel onder acclamatie. Lieuwe Zoodsma is als stadsarchivaris q.q. lid van het bestuur, maar daarnaast ook veel meer. Hij is conservator van onze collecties en een zeer gewaardeerd en ervaren bestuurslid. Ook stelt het bestuur voor de heer Th. van der Vlugt, thans adviseur van het bestuur, te benoemen tot bestuurslid. De vergadering
stemt in met het voorstel onder acclamatie. Vorig jaar is door een fout van de secretaris verzuimd Theo van der Vlugt voor te dragen voor herbenoeming. Het bestuur heeft hem toen onmiddellijk benoemd tot adviseur. Gelukkig kan Theo van der Vlugt nu weer als volwaardig en gewaardeerd bestuurslid fungeren. Voorts stelt het bestuur voor de heer R.B. (Ronald) Fukken te benoemen tot bestuurslid. Na zijn pensionering als gemeente-ambtenaar voelt de heer Fukken zich vrij zijn kennis en ervaring ten dienste
van de vereniging aan te wenden. De heer Fukken zal tevens leiding geven aan de werkgroep Gebouw en Omgeving. De vergadering stemt in met het voorstel onder acclamatie. De voorzitter voegt nog toe dat de heer B. von Benda-Beckmann in verband met overstelpende werkzaamheden en privéaangelegenheden heeft besloten tussentijds af te treden als bestuurslid. Er vindt overleg plaats met de Historische werkgroep over een nieuwe voorzitter.
Bebouwingsplan Zuiderhoutpark naar ontwerp van Ir. L.C. Dumont, 1911 (Collectie Noord-Hollands Archief)
Achtergrondinformatie bij wandeling 23 september
Buitenplaatsen rondom de Haarlemmerhout Wandelen door de tijd De contour van de Haarlemmerhout blijft zoals op de kaarten valt te zien tussen 1560 en 2012 redelijk stabiel. Maar in en om de Haarlemmerhout zijn de veranderingen daarentegen zeer talrijk. Op de kaart van Van Deventer staan al diverse bouwwerken, verspreid rond de Hout, ingetekend. Deze plekken blijven in de loop der tijd altijd in gebruik maar veranderen regelmatig in functie en gedaante. Pas rond het begin van de twintigste eeuw begint de hoeveelheid bebouwing echt toe te nemen. De bebouwing op de kaart van Van Deventer betreffen vooral buurtschappen met herbergen of kroegen. Rond de Haarlemmerhout lagen vanaf de zestiende
eeuw tientallen etablissementen. Meestal vormden ze een belegging voor een rijke koopman die het geheel in pacht gaf aan een kroegbaas. Net als heden ten dage te hoge pacht menig kroegbaas de das omdoet, was dat in die tijd ook al het geval. Zeker in de achttiende eeuw leek hier bijna opzet in het spel. Verschillende eigenaren lieten vanwege huur- of pachtschuld beslag leggen op de boedel om vervolgens de herberg af te breken en er een buitenplaats te vestigen. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij het huidige ‘Lommerrijk’ in 1773. De eigenaren van ‘Westerhout’ konden door de financiële problemen van de pachters de herberg ‘Ploeg en Zijde Spek’ overnemen. Zij sloopten de herberg en voegde begin negentiende eeuw de grond bij die van hun
2
buitenplaats. Ook Willem Kops, de eigenaar van ‘Bosch en Vaart’, zag in 1753 zijn kans schoon en kocht de herberg ‘Nieuwe Houtje’ of ‘Vriessche Koedrift’ terwijl de eigenaresse in de gevangenis verbleef. Hij brak de herberg af en maakte er zijn overplaats ‘Zomerlust’ van. ‘Uit den Bosch’ kent een vergelijkbare voorgeschiedenis en had als voorganger herberg ‘Bethlehem’, later ‘Het Vosje’. Deze laatste naam leeft voort op het naastgelegen, tot woning verbouwde, koetshuis. Begin achttiende eeuw beëindigde de Amsterdamse eigenaar Benjamin Jansz. Dutrie het herbergbedrijf en stichtte er zijn buitenverblijf ‘Uit den Bosch’. Naar het einde van de achttiende eeuw verdwenen op die manier vele herbergen en kroegen en kwamen er buitenplaatsen voor
voor de aanleg van zijn nieuwe buitenplaats rond 1785 het oude Welgelegen, Hout en Baan en Ouden Hout afbreken. Ook de eigenaren van Spaar en Hout slokken diverse buitenplaatsen in hun omgeving op ter vergroting van hun grondgebied. Deze situatie verandert aan het begin van de twintigste eeuw, dan doet de verdichting in volle omvang zijn intrede. Westerhout, Bosch en Vaart, Zuiderhout en Oosterhout komen alle in handen van particuliere exploitatiemaatschappijen. Voor de terreinen van de buitenplaatsen laten zij ontwerpen maken voor villaparken.
Detail uit de kaart van Jacob van Deventer, 1560 (Collectie Noord-Hollands Archief)
in de plaats of werden de terreinen toege voegd aan naastgelegen buitenplaatsen. De intensiteit van bebouwing veranderde nauwelijks bij deze functieverandering. De meeste buitenplaatsen bezaten uitgestrekte terreinen; weiland, hooiland, hakhout, moesgronden, boomgaarden en natuurlijk ook siertuinen. De plattegrond van Zuiderhout uit 1787 vormt een prachtig voorbeeld hiervan. In de legenda staan alle onderdelen van de buitenplaats met hun afmetingen beschreven: ‘Dus is de geheele Buyteplaats groot twee-en-twintig Morgen tweehondert-agt vierkante Roeden en negen en vijftig vierkante voeten’. Een Rijnlandse morgen (ca. 8516 vierkante meter) kan worden onderverdeeld in 6 hont, een hont in 100 vierkante roeden, en een roede in 144 vierkante voet. Het totale oppervlak in het metrisch stelsel komt daarmee op ruim twee hectare; meer dan vier voetbalvelden. In de huidige kaart vormt de Zuiderhoutlaan in het westen de begrenzing, de Crayenestersingel in het zuiden en het Spaarne in het oosten. De noordgrens is wat lastiger te bepalen in de huidige kaart. Maar in de noordwest hoek ligt de grens langs de Haarlemmerhout. De huidige overgang van de Scheltemakade naar de Crayenesterlaan is de plek waar het grand canal in het Spaarne uitkwam, daar lag ook de tuinkoepel van Zuiderhout, aan het Spaarne.
De bebouwing staat met letters in de kaart aangegeven en in de legenda verklaard: huis, stal, timmerschuur, kassen, tuinhuis, veehokken en de koepel. Alles bij elkaar beslaat de bebouwing nog geen procent van het totale grondoppervlak. Van verdichting is in deze periode dan ook geen sprake, zelfs eerder uitdunning van de bebouwing. Veel van de kleinere buitenplaatsen vallen in deze periode ten prooi aan de grotere. De nieuwe eigenaren slopen vervolgens de bebouwing en voegen de gronden bij hun al bestaande buitenplaats. Zo laat Henry Hope
Het bebouwingsplan voor Zuiderhout brengt de veranderingen zeer beeldend in kaart. Zo transformeren de terreinen van deze vier buitenplaatsen rondom de Haarlemmerhout alle in villaparken en neemt de bebouwing en bewoning daar exponentieel toe. Parallel aan deze ontwikkeling ontstaan ook nieuwe huizen op oude buitenplaatsen. Het huidige huis ‘Uit den Bosch’ bouwt men rond 1911, ‘Lommerrijk’ in 1903 en ‘Houtrust’ in 1910. Bij de villapark ontwikkelingen spaart men soms bebouwing zoals het huis op ‘Oosterhout’ en het koetshuis van ‘Bosch en Vaart’ of laat men een nieuw huis op een veel kleiner perceel bouwen zoals in 1923 de villa aan het Westerhoutpark 1A. Dit is de situatie die wij vandaag de dag nog rondom de Haarlemmerhout terugvinden, met zichtbare stukjes geschiedenis van de zeventiende eeuw tot het nu. Annemarie van Leeuwen
Geometrische aftekening van Buyteplaats ZuijderHout door Cornelis van Diest, 1787 (Collectie Hoogheemraadschap van Rijnland)
3
Stenen Haarlems stadsgezicht weer terug in Haarlem De steen die ooit de gevel van Wilsonplein 4 sierde is weer terug. Op de steen is een voorstelling uitgebeeld van de in 1610 gebouwde en in 1846 afgebroken Raampoort. Links in het beeld van de steen ziet u een molen, de Doelmolen genaamd, die bij de Baan stond en in 1667 werd verkruid naar de wallen bij de genoemde Raampoort. Op deze plaats het huidige Wilsonplein dus - is de molen tot 1860 behouden gebleven. Voorts ziet men op de steen de Bereiderstraat (thans Sophiastraat). De steen is gemaakt naar een aquarel uit 1799 van Wijbrand Hendriks (1744-1831). Na een gouden tip van een oud collega van Martin Busker, Wim Schipper kreeg de Stichting Geveltekens op 13 april 2012 de gevelsteen ZOO ALS ‘t WAS VOOR HEEN uit handen van Jos Jansen die de steen bezat. Wim was bij zijn vriend Jos op bezoek in Krimpen aan den IJssel toen deze over een
gevelsteen uit Haarlem begon. Gelukkig kon Wim vertellen dat hij wel iemand kende die heel veel om gevelstenen geeft. Zo is het contact ontstaan tussen Jos Jansen
en de Stichting en konden wij op 13 april de gevelsteen voor Haarlem weer terug krijgen. Martin Busker
Gelukkig nog wel een gevelsteen... De nieuwbouw van het pand Houtplein 32 werd in buurtkrant De Willemien beschreven als de sloop van belangrijke oorlogsgeschiedenis. In het pand was de boekhandel Van Halst gevestigd, en vanwege de onderduikersgeschiedenis werd het pand door buurtgenoten ook wel het ‘Haarlemse Anne Frank huis’ genoemd. Gelukkig is er in het nieuwe pand wel een gevelsteen gekomen die herinnert aan het verhaal van dit bijzondere adres. Het hele verhaal kunt u nalezen op www.haerlem.nl
4
Kleur Eind juni werd de gevelsteen, de St. Jacobsschelp, door Olga van den Klooster gepolychromeered. Hoeveel betekenis kleur heeft voor een gevelsteen bleek wel uit de enthousiaste reacties van de buurt. Het fraaie resultaat is hier afgebeeld in zwart wit, maar het resultaat vraagt beslist een ommetje naar de Hagestraat 10.
5
Jonge Muggen
Stappen in de stad
Het is nog vakantie als we dit stukje schrijven, maar ondanks de wisselende beschikbaarheid van de leden van de werkgroepen Jonge Muggen en ErfgoedEducatie zijn de voorbereidingen voor het volgende schooljaar in volle gang. Zo is er hard gewerkt aan de uitwerking van het project ‘Stappen in de Stad’. Dit project laat leerlingen in de leeftijd van ca. 11 tot 14 jaar op moderne wijze kennismaken met de geschiedenis en het erfgoed van Haarlem. Met behulp van een speciaal ontwikkelde app op een smartphone gaan zij in groepjes van drie de stad in. Daar moeten zij ontdekken of het verhaal dat zij onderzoeken een legende is of een waar gebeurd verhaal. Het maken van een app is niet alleen voor technici een uitdaging. Ook degenen die dagelijks van een app gebruik maken, zullen zich nauwelijks realiseren wat daaraan voorafgaat. De app is gebouwd op de vraag ‘Waar of niet waar?’ Bestaan die onderaardse gangen in Haarlem nou echt? Hebben de Haarlemse kruisvaarders Damiate daadwerkelijk bevrijd door de ketting voor de haven door te zagen? En heeft Laurens Janszoon Coster nu wel of niet de boekdrukkunst uitgevonden? Generaties Haarlemmers hebben zich in het verleden over deze vragen gebogen. Maar omdat tegenwoordig jonge mensen zijn uitgerust met de meest moderne multimediale hulpmiddelen, denken wij dat zij deze vragen maar eens moeten oplossen. Het is de bedoeling dat dit project het komend schooljaar wordt gelanceerd. Natuurlijk komen er volgend schooljaar ook weer kinderen op bezoek
in de Hoofdwacht. Het ‘Wie wat bewaart, heeft wat!’- programma is inmiddels een vaste basis om kinderen met ‘ons huis’ en de vroegere functie ervan te laten kennismaken. De vrijdag voorafgaand aan het Open Monumenten Weekend (8 en 9 september) vindt de Open Monumenten Klassendag plaats. Hieraan doen meer scholen mee dan vorig jaar en er zullen die dag twee groepen leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs een bezoek aan de Hoofdwacht brengen. Tijdens het bezoek ontdekken zij aan de hand van een Monumentenkijker de bijzonderheden van een monument. Verder haken wij ook steeds meer in op activiteiten in de stad, zoals bijvoorbeeld oktober=kindermaand. Daarvoor zijn in samenwerking met het Historisch Museum Haarlem twee workshops opgezet met als thema’s ‘Water en brood’ en ‘Spek en bonen’. Hiermee willen wij kinderen in de leeftijdsgroep 7 t/m 10 jaar laten ervaren wat en hoe er vroeger door arm en rijk werd gegeten en welke stoffen weeskinderen droegen. De eerste workshop (zaterdag 20 oktober) vindt plaats in de Hoofdwacht, de tweede (zaterdag 27 oktober) in het Historisch Museum. Daar kan dan ook meteen de tentoonstelling ‘Geen cent te makken’ worden bezocht. Zie voor nadere details de agenda achter op deze Nieuwsbrief en natuurlijk op onze website. Ouders en grootouders: maak gebruik van deze ‘voorkennis’ en informeer uw kinderen resp. kleinkinderen! Marjorie Vroom
6
Agenda
Excursies en Lezingen
Kijk regelmatig op www.haerlem.nl voor excursies en lezingen. En nog belangrijker: zorg dat uw mailadres bij ons bekend is, dan ontvangt u automatisch uitnodigingen en (soms ook) herinneringen:
[email protected] September Zondag 23 september Buitenplaatsen rond de Hout Een wandeling voor leden van de Vereniging Haerlem in het kader van jaar van de buitenplaatsen.
Vanaf begin 17e eeuw lieten vermogende Amsterdammers, maar ook families uit Haarlem, in de omgeving van de Haarlemmerhout tientallen buitenplaatsen aanleggen, waarbij bijvoorbeeld het padenpatroon georiënteerd werd op dat in de Hout. De wandeling voert langs de randen van de Hout en toont de relicten van oude buitenplaatsen, zoals huizen, koetshuizen, tuinkoepels en -muren, oprijlanen en tuinaanleg. We volgen de ontwikkelingen van de 17e tot de 21e eeuw, in architectuur en landschap, met de Haarlemmerhout letterlijk en figuurlijk als middelpunt. Aanvang: om 11.00 uur verzamelen bij de ingang van Dreefzicht. Duur: ca. 2 uur; de wandeling gaat ‘weer of geen weer’ door. Aanmelden: s.v.p. voor vrijdag 21 september bij M. van Vlijmen: 0255 - 536265 (ook antwoordapparaat) of via
[email protected] Organisatie: werkgroep Parken en Groen Vereniging Haerlem.
Maandag 24 september Historisch Café ‘Armoede in Haarlem’ Het thema is deze keer ‘Armoede in Haarlem’ met lezingen van Christel Jansen en Laura van der Wijden. Het boek ‘De Woonschool’, geschreven door Christel Jansen, gaat over Suus (Suzanne Jonkers) die als enig normaal begaafd kind opgroeit in een gezin van zwakbegaafden. Samen met haar familie maakte ze deel uit van het woonexperiment in de jaren zestig in het Haarlemse Parkwijk. Suzanne Jonkers is deze avond zelf ook aanwezig. Laura van der Wijden, directeur van het Historisch Museum Haarlem, spreekt over armoede in Haarlem n.a.v. de tentoonstelling ‘Geen cent te makken’ die op dit moment in het Historisch Museum Haarlem te zien is. Het muzikale trio Bijlsma2Hooglugt zorgt voor toepasselijke muziek op deze avond. De aanvang van het Historisch Café is 20.30 uur, de deuren gaan open om 20.00 uur. De toegang bedraagt ¤ 4,00. In verband met de beperkte ruimte is reservering voor deze activiteit verplicht. U kunt zich aanmelden op de website van het Noord-Hollands Archief, of als u geen beschikking hebt over internet, telefonisch bij het archief, tel. (023) 517 27 00.
Oktober Woensdag 17 oktober 20.00 uur Hoofdwacht ‘Een einde en een nieuw begin’ Lezing over de nadagen van de Haarlemse brouwnijverheid (1818-1912) en de totstandkoming van het Jopenbier na 1995, door Hans van Felius, lid van de historische werkgroep Haerlem. Ontvangst met koffie
vanaf 19.30 uur. Na afloop Jopenbier en andere drankjes. Entree ¤ 4,00 p.p. Max. 50 deelnemers. Opgeven verplicht via
[email protected] of via Joan Patijn 06-27072966/0235270190 (voicemail) o.v.v. uw mailadres of telefoonnummer en het aantal deelnemers. Zaterdag 20 oktober 14.00 u. in de Hoofdwacht ‘Water en brood’. Wat aten rijke stinkerds en wat arme sloebers? en Zaterdag 27 oktober 14.00 u. in het Historisch Museum Haarlem ‘Spek en bonen’. Wat aten weeskinderen en welke stoffen droegen zij? Twee workshops in de herfstvakantie voor kinderen van ca. 7 t/m 10 jaar over eet- en kleedgewoonten in het verleden. Deelname aan beide workshops kost 5.00 euro per kind, deelname aan één workshop kost 3,50 euro per kind. Aanmelden via
[email protected] onder vermelding van naam kind(eren) en telefoonnummer en aan welke workshop wordt deelgenomen. Kosten kunnen worden voldaan op giro 377882 t.n.v. de Vereniging Haerlem (eveneens naam kind vermelden) of contant op de dag zelf. Beide workshops staan onder leiding van Caroline van den Bemt van Happiefood. Zie ook www.haerlem.nl/jongemuggen November 2 en 4 november Eens wat anders; bezoek aan de Rafael tentoonstelling Het valt wat buiten de gewone activiteiten van de werkgroep Excursies en Lezingen. Toch meenden we voor onze leden een groepsbezoek aan de Rafael tentoonstelling in Teylers Museum te moeten organiseren. Dit houdt in dat u een inleiding over Rafael en de tentoonstelling hoort, ondersteund door een powerpoint presentatie, en daarna op eigen gelegenheid de tentoonstelling bezoekt. We verwachten grote belangstelling van uw kant. Daarom zijn er twee data gepland. Het museumbezoek zal plaatsvinden op vrijdag 2 november 2012 en op zondag 4 november 2012. Het maximum aantal deelnemers is 25. Vooraf verzamelen we Lees verder op pagina 8
7
met een kop koffie in de Hoofdwacht om 13.30 uur. Hier betaalt u aan de vereniging uw entreekosten. De kosten zijn ¤ 20,00 (houders van een geldige museumjaarkaart mogen ¤ 10,- aftrekken, maar als zij de museumjaarkaart niet kunnen tonen op de dag zelf alsnog ¤ 10,- contant betalen). Opgeven voor 25 oktober 2012 via
[email protected] of via Joan Patijn 06-27072966/023-5270190 (voicemail) o.v.v. uw mailadres of telefoonnummer en de datum van uw voorgenomen bezoek, nl. 2 of 4 november. 7 november t/m 10 november De ontwikkeling van Haarlem in perioden. Als experiment heeft de werkgroep Excursies en Lezingen voor u een cursus samengesteld. Verdeeld over drie bijeenkomsten maakt u kennis met historisch en archeologisch denken en met elkaar. De opzet van deze mini-cursus is interactief en dat is dan ook het verschil met een lezing. Van u wordt iets meer inzet verwacht in voorbereiding, zoals het lezen van enkele artikelen en tijdens de bijeenkomsten door het doen van opdrachten. De werkgroep is verheugd over de docenten: u wordt door Anja van Zalinge, stadsarcheoloog, meegenomen in het Haarlem van de late Steentijd tot 1500;
Paul Knevel, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam als universitair docent Geschiedenis en gepromoveerd op de Schutterijen in Holland 1550-1700, zal ingaan op de periode tot 1800; Johannes van der Weiden, historisch socioloog, belicht de ontwikkeling van Haarlem rond 1900. De cursus wordt gehouden op woensdagavond 7 november in de Bakenesserkerk, op vrijdagavond 9 november en zaterdagmiddag 10 november, beide keren in de Hoofdwacht. De deelnemers krijgen precieze tijden en andere gegevens zoals van tevoren te raadplegen literatuur na de sluitingsdatum. Om op de literatuurlijst vooruit te lopen: daarop zult u aantreffen: 1. H istorische Canon van Haarlem. Haarlem (HDC media): 2008. 2. W eiden, Johannes van der, Ongeplande Planning. Een historisch sociologisch onderzoek naar de totstandkoming van een nieuwe stadswijk. Amsterdam (Aksant) 2002. Hieruit: p. 37 - 61: De loop van de geschiedenis, negentiende en twintigste eeuw. p. 63 - 75: Analyse: continuïteiten, veranderingen en veranderlijkheden. 3. H uig, De bloei van Haarlem. Kunstleven aan het begin van de twintigste eeuw. Bussum (Thoth), 2001.
8
Maximaal aantal cursisten 25, opgeven voor 15 oktober 2012 via haerlemexcursies@ gmail.com of via Joan Patijn 06-27072966/ 023-5270190 (voicemail) o.v.v. uw mailadres of telefoonnummer. De kosten zijn ¤ 30,00. Verzoeke dit bedrag, zodra u hebt gehoord dat u kunt deelnemen, over te maken op ING rekening 377882 van de Vereniging Haerlem o.v.v. Cursus. December Woensdag 12 december 20.00 uur Hoofdwacht. ‘Van Rafael tot Willem Janszoon Verstraeten’, lezing over de Haarlemse majolicabakkerij van Verstraeten door archeoloog Jan Baart. Deze lezing organiseren wij samen met de Archeologische Werkgemeenschap Nederland afd. Kennemerland. Door deze samenwerking is de entree deze avond gratis. Met korting zal alléén deze avond contant te koop zijn de publicatie van Jan Baart over het atelier van Verstraeten. Ontvangst met koffie vanaf 19.30 uur. Drankje na afloop. Max deelnemers 50. Opgeven verplicht via
[email protected] of via Joan Patijn 06-27072966/0235270190 (voicemail) o.v.v. uw mailadres of telefoonnummer en het aantal deelnemers.
