nummer juli 2010 In dit nummer oa De diepte in Wie, wat, WUR? De meesterproef

1

nummer

juli 2010

In dit nummer oa➢ De diepte in Wie, wat, WUR? De meesterproef

2

3

In dit nummer:

“Technasium werkt!” Hierbij krijgt u het eerste exemplaar van “Techna-

“Technasium werkt!”

3

sium werkt!” toegestuurd. Het is een interactief,

1. Wat is “Technasium werkt!”?

4

digitaal tijdschrift dat is voortgekomen uit de

2. Onderzoek in de brugklas? Yes, I sink so.

7

samenwerking van de technasiumafdeling van

3. Hoe bèta is Henk van den Boom?

12

Het Streek en Technocentrum de Vallei.

4. Dikke vrienden

14

Het doel van “Technasium werkt!” is om

5. De diepte in

16

onderwijs en arbeidsmarkt in de Gelderse Vallei

6. Koffiepauze bij: Mix Architectuur

18

dichter bij elkaar te brengen. Het betekent dat

7. Wie, wat, WUR?

21

ondernemers op de hoogte gesteld worden van

8. The theatre of dreams

24

de manier van werken in het bètatechnisch onderwijs (technasium, WUR)

9. Rasveredelaars

26

en dat iedereen die betrokken is bij het onderwijs kennis kan nemen van

10. Ga toch fietsen!

32

regionale bedrijvigheid. De nadruk ligt daarbij op de speerpunten van de

11. De Valley Trophy

35

“Food Valley”, namelijk:

12. Meesterproef

36

Nuttige websites

39

food and nutrition techniek, technologie en duurzaamheid health

Als u “Technasium werkt!” ook wilt ontvangen of niet meer wilt ontvangen, dan kunt u dit mailen aan: [email protected]. Eindredaktie: Gerrit Visscher Locatie Bovenbuurtweg • Bovenbuurtweg 1 • 6717 XA Ede e-mail [email protected]

4

1.Wat is “Technasium werkt!”?

5

talentvolle leerlingen al op jonge leeftijd interesseren voor de regionale arbeidsmarkt, ofwel de bèta’s van de toekomst vroegtijdig binden aan de Vallei. Wat is het technasium? Het technasium is een opleiding voor havo en vwo waarbij geprobeerd wordt leerlingen op jonge leeftijd enthousiast te maken voor bèta en techniek.

“Technasium werkt!” is een initiatief van de technasiumafde-

Landelijk zijn er op dit moment 41 scholen met een technasiumafdeling. Het

ling van Het Streek en Technocentrum de Vallei. Het is een in-

Streek is met 250 technasiumleerlingen één van de grootste.

teractief digitaal tijdschrift voor onderwijs en ondernemin-

Naast de reguliere vakken krijgen de leerlingen 5 uur in de week O&O,

gen (O&O) in Ede en omstreken.

Onderzoek en Ontwerpen. In klas 1 tot en met 4 krijgen de leerlingen 4 projecten per jaar, daarna 2. In het eindexamenjaar doen de leerlingen een

Technocentrum de Vallei maakt deel uit van het landelijk netwerk van 14

meesterproef. O&O is een door het ministerie erkend eindexamenvak.

samenwerkende technocentra.

Tijdens een project verdiepen leerlingen zich in teamverband in reële proble-

De doelstellingen van de technocentra zijn: bevorderen van kennisoverdracht,

men uit de bètawereld. De opdrachtgever is altijd een bedrijf, instelling of

optimale benutting van hoogwaardige en moderne apparatuur en versterking

vervolgopleiding. Doel van de samenwerking met een opdrachtgever is te

van de aansluiting van bètatechnisch onderwijs op de regionale arbeidsmarkt.

komen tot levensechter onderwijs, een betere afstemming op de activiteiten

Het Technocentrum

in de Vallei en een

verwacht een tekort

soepele aansluiting bij

aan hoog opgeleid

het hoger onderwijs.

bètatechnisch personeel in de regio.

Via “Technasium

Ede ligt midden in de

werkt!” willen we de

“Food Valley”, nu

ondernemers stimu-

al een internationaal

leren mee te denken

kenniscentrum op het

over authentieke

gebied van voeding

opdrachten. Natuurlijk

en gezondheid. Het

doen we een beroep

Technocentrum wil

op de maatschappe-

Technasium werkt Jaargang 1 nummer 1

Samen leren, samen leven

6

lijke verantwoordelijkheid van de opdrachtgevers, want meedenken kost wel wat tijd. Maar er komt ook iets voor terug: slimme en onbevangen leerlingen denken na over een vraagstuk waar de opdrachtgever zelf ook mee worstelt. Dat kan wel eens tot zeer originele oplossingen leiden. Onze ervaring is dat beroepsbeoefenaren genieten van de manier waarop de leerlingen denken en werken. Misschien zijn de ideeën zelfs bruikbaar. Dat is pure winst voor beide partijen.

7

2. Onderzoek in de brugklas? Yes, I sink so.

Maar de winst is zeker dat er meegeholpen wordt bèta’s vroegtijdig te binden aan de Food Valley 2020 en dat jongeren enthousiast worden voor de regionale bedrijven en opleidingen.

Michiel Gunsing, maritiem ingenieur bij het

In de volgende hoofdstukken kunt u kennis maken met voorbeelden van

Marin in Wageningen, heeft aan de brug-

technasiumprojecten en met een aantal bedrijven in de regio.

klasleerlingen gevraagd onderzoek te doen naar de veiligheid van cruiseschepen. Het Marin moet de nieuwste schepen van de Holland America Line, zoals de Westerdam, aan veiligheidstesten onderwerpen. Het Marin is een internationaal gerenommeerd bedrijf met vestigingen in Wageningen en Ede. Er werken ruim 300 mensen, die zich bezig houden met de scheepsbouw, vaargedrag, olie- en gaswinning en baggeractiviteiten. Het Marin heeft zeven bassins waarin proeven gedaan kunnen worden en acht testbruggen. Onlangs is in Ede een nieuwe vacuümtank geopend om nog beter testen te kunnen uitvoeren. Het is een bedrijf waar onze regio trots op kan zijn. De Holland America Line wil niet alleen volgens de regels bouwen, maar ook een schip dat absoluut veilig is, want er zijn ruim 2500 gasten aan boord. Die gasten vinden het vooral belangrijk dat hun eten en drinken niet gaat schuiven, dus het schip moet ook nog eens een minimum aan deining geven.

Locatie Bovenbuurtweg • Bovenbuurtweg 1 • 6717 XA Ede e-mail [email protected]

8

9

Als het schip zich gedraagt als een sleepboot, dan liggen de reizigers snel

Hier een mooi voorbeeld.

over de reling.

Om een echte specialist te worden heeft Michiel Gunsing een gastles gegeven en uitgelegd wat er komt kijken bij de stabiliteit en veiligheid

De vraag is dus: hoe reageert het schip onder zware omstandigheden? Wat

van zeeschepen. Als klap op de vuurpijl zijn de leerlingen naar de

gebeurt er als er een lek ontstaat? Hebben de opvarenden in geval van nood

marinehaven in Den Helder geweest, hebben een marineschip en een

tijd om van boord te komen?

onderzeeër bezocht en een rondvaart gemaakt.

De leerlingen moesten onderzoek doen naar oorzaken van scheepsrampen, een schaalmodel van de Westerdam bouwen, inclusief compartimenten, en het schaalmodel vervolgens testen in een waterbak. Van de resultaten is een verslag gemaakt, een powerpointpresentatie en soms zelfs een filmpje. http://www.youtube.com/watch?v=l5vu6LquyvU

Zou het mogelijk zijn om als 12-jarige maritiem onderzoek te doen waarvoor je normaal gesproken eerst jaren moet studeren? En zonder alle testfaciliteiten van het Marin? Onderzoek in de brugklas, kan dat? De conclusie is duidelijk: Yes, I sink so! Technasium werkt Jaargang 1 nummer 1


10


11

12

13

3. Hoe bèta is Henk van den Boom?

Volgens Henk van den Boom is het een veelzijdig vakgebied: je moet creatief zijn, kennis hebben van mechanica, motoren, stromingen en goed kunnen rekenen. Dus inderdaad, je moet behoorlijk bèta zijn. Maar ook vindingrijk, want bedrijven komen vaak bij het Marin met een probleem, waar nog niet een echt goede oplossing voor is.

Net als Michiel Gunsing is ook Henk van den Boom maritiem ingenieur bij het Ma-

Op dit moment doet het Marin bijvoorbeeld onderzoek naar de moge-

rin. Maar, hoe word je maritiem ingeni-

lijkheden om helikopters veiliger te laten landen op offshore schepen,

eur? En hoe bèta moet je daarvoor zijn?

ook bij ruwere zee. Omdat ze bij het Marin hier zelf ook niet helemaal

We vroegen het Henk van den Boom.

uitkwamen, heeft Henk van den Boom de leerlingen uit 4 technasium om hulp gevraagd. En ja, dan krijg je natuurlijk briljante ideeën!

Hij vertelt: je moet wel echt exact zijn aangelegd, een vwo-diploma hebben met wiskunde en natuurkunde in je vakkenpakket. De enige plaats waar je maritieme techniek kunt studeren is Delft. Het is een pittige studie, waar in de loop der jaren 50% van de studenten afvalt. In principe duurt de studie 5 jaar, maar 6 jaar is heel normaal. Hoewel het wel een behoorlijke jongensstudie is, komen er de laatste jaren steeds meer meisjes naar de opleiding. Henk schat dat tegenwoordig ongeveer 15% meisje is. De meeste afgestudeerden komen op een ingenieursbureau terecht. De werkzaamheden van een maritiem ingenieur hebben een internationaal karakter. Als je bij offshore activiteiten (boorplatforms) betrokken bent, ligt je werkgebied bijvoorbeeld voor de kust van Noorwegen of in de Golf van Mexico. Vooral BP kan nog wel een paar slimme ingenieurs gebruiken, die niet voor één gat te vangen zijn. De belangrijkste scheepswerven liggen in het Verre Oosten en ook de marine bevaart alle wereldzeeën. Locatie Bovenbuurtweg • Bovenbuurtweg 1 • 6717 XA Ede e-mail [email protected]

14

4. Dikke vrienden

15

De heer Meijers heeft de leerlingen gevraagd om een strategie te bedenken voor ouders en kinderen met overgewicht die plezierig en makkelijk te realiseren is en die minimaal een jaar werkt. De verkeerde balans tus-

De leerlingen van klas 2 hebben zich

sen het innemen van calorieën en energieverbruik moet op een speelse

verdiept in de vraag hoe het komt dat

manier duidelijk worden gemaakt en een gezondere leefstijl moet worden

steeds meer kinderen al op jonge leef-

gestimuleerd. Het mag een bordspel worden, een game, een webquest, een

tijd te dik zijn. Hoe bereik je hen en

animatie, een folder of iets anders waaraan het team van de heer Meijers

vooral, hoe bereik je hun ouders?

nog niet gedacht heeft.

De opdrachtgever is de heer P. W. Meijers, kinderarts en gespecialiseerd in diabetes, overgewicht en obesitas. Hij is verbonden aan de Dikke Vrienden Club van ziekenhuis De Gelderse Vallei. De Dikke Vrienden Club De polikliniek kindergeneeskunde van Ziekenhuis Gelderse Vallei en de afdeling Jeugd van de Gelderse Roos Veluwe Vallei werken samen en hebben deze club opgericht. De landelijke voorbeelden van dergelijke clubs stimuleren dit initiatief. Een team van artsen, voedings- en bewegingsdeskundigen en gedragstherapeuten staat klaar om samen met de ouders bijvoorbeeld het eetgedrag te veranderen, de kinderen meer te laten bewegen en weerbaar te maken tegen pesten. Het doel is het bereiken van een gezond gewicht. Er komen steeds meer kinderen met overgewicht. Dit is een steeds groter gezondheidsprobleem. Dikke kinderen worden meer gepest en kunnen vaak niet goed meekomen met sporten en hebben daar vaak veel last van. Voor kinderen van 8 tot en met 12 jaar is er de “Dikke Vrienden Club”: een effectieve aanpak van overgewicht.

De foto’s geven een goed beeld van de verschillende oplossingen die gekozen zijn.



16

17

5. De diepte in Soms moet je echt de diepte in om onderzoek te doen, zoals de leerlingen van 3 technasium hebben ervaren. De opdrachtgever voor de leerlingen is de gemeente Ede. De projectgroep Ede-oost/ spoorzone heeft nog de nodige vragen te beantwoorden. Else Tutert is verkeerskundige bij de gemeente Ede. Zij heeft de opdracht geformuleerd en zij zal de resultaten, bestaande uit analyses, aanbevelingen en nadere uitwerkingen mede beoordelen. Dit is haar opdracht: Jullie teams gaan de door de gemeente Ede geschetste plannen betreffen-

Verdiepen is dus het trefwoord, en dat kunnen we heel letterlijk nemen.

de het station en de spoorzone analyseren. Je levert op gefundeerde wijze

Een verdiept spoor en een verdiept station bieden vele mogelijkheden,

commentaar op deze plannen en komt ten slotte met voorstellen voor

maar daar hangt natuurlijk ook een kostenplaatje aan. Misschien is een

nadere invulling. De verkeerskundige wil dat jullie teams zich met name

vergelijking met de Noord/Zuidlijn in Amsterdam niet zo gek. Daar kent

verdiepen in de mogelijkheden van het stationsgebied. Geluidsoverlast,

men de problemen van tunnelbouw en oplopende kosten als geen ander.

veiligheid en een goede doorstroming van het verkeer zijn belangrijke thema’s, zeker omdat de gemeente het stationsgebied wil laten uitgroeien tot een echt zakencentrum.


Dus: Amsterdam, here we come!

18

19

6. Koffiepauze bij: Mix Architectuur

Nu hebben we net een plan ingediend voor de herbouw van de studentenflats (sterflats) in Wageningen. Het moet een flexibel plan worden, want als er minder studenten komen moeten de woningen ook voor gezinnen geschikt gemaakt kunnen worden. Het is nog afwachten of we de opdracht ook daadwerkelijk krijgen, maar een project in de eigen regio is altijd erg leuk.

Reinier Ubels, architect en me-

Aan de koffietafel is het een gezellige boel. Het gesprek gaat over het

dedirecteur van Mix Archi-

aanstaande bedrijfsuitje naar New York. Er was vooral teleurstelling dat

tectuur, reageerde direct en-

het niet de wereldtentoonstelling voor de architectuur in Shanghai was

thousiast op de vraag of ik

geworden. Dat Reinier Ubels zelf koffie zet is misschien wel tekenend voor

een keertje mocht komen kof-

de sfeer bij het bedrijf. Hier zijn niet echt bazen en jongste bediendes. Aan

fiedrinken.

tafel valt mij op dat er uitsluitend mannen zitten. Is de bouwwereld een echte mannenwereld? Dat geldt wel voor het echte technische werk, maar

Dus: afspraak gemaakt, cakeje gekocht bij Mekking en op naar het

bij de architectuur valt het nog wel mee. Bij de studie bouwkunde is bijna de

hoofdkantoor aan de rand van het Edese bedrijvenpark. Wat wordt Ede

helft van het vrouwelijk geslacht.

toch groot! Het is dat ik met de auto was, anders was het een eind fietsen geweest. Het is een groot, gezellig en speels kantoor bij Mix Architectuur. Hier zijn creatieve geesten aan het werk. Dat beaamt Reinier Ubels ook. Maar let op, zegt hij, we zijn ook zakelijk, want uiteindelijk draait het allemaal om geld. Ondanks de crisis is er nog werk genoeg. Is dat geluk, handigheid, een goede naam? Van alles wat, zegt Reinier. We hebben een compleet team van 9 medewerkers, zodat we het bouwproces van begin tot eind kunnen begeleiden. We hebben architecten, technisch tekenaars en projectleiders met gevoel voor planning en financiën. En we zijn waarschijnlijk een beetje slim bij het indienen van plannen. Je kunt meedingen naar opdrachten, dat gaat vaak in wedstrijdvorm. Van de laatste 10 keer hebben we 8 keer de uiteindelijke opdracht gekregen. Technasium werkt Jaargang 1 nummer 1


20

Op de site van Mix Architectuur is het me opgevallen dat er veel projecten in het westen van het land zijn en dat er vaak gebruik wordt gemaakt van rechthoekige vormen. Ik wijs een huis aan dat ik qua vorm totaal niet

21

7. Wie, wat, WUR?

bij de andere projecten vind passen, maar toevallig wel in Ede ligt. Een

Sietske Bruining, sinds 2

vreemde eend in de bijt. Dit blijkt het huis van de directeur te zijn, van

jaar docente biologie en

Rienier Ubels zelf. Oei! Tijd om te gaan.

O&O op Het Streek, heeft

De rest van de informatie haal ik wel van de website.

in Wageningen “food and health” gestudeerd. Siets-

Wat doet een architect?

ke heeft in klas 4 van het

De kunst van het bouwen, de architectuur, is niet zomaar een kunst. Deze

technasium het project Hip-

kunst is functioneel en dienstverlenend. Architecten hebben dan ook een

pe Drank gegeven. Monica

veelzijdig beroep. Ze moeten meerdere kwaliteiten hebben: verstand van

Mars, universitair docen-

techniek en kennis van bouwmaterialen, maar ze moeten ook origineel en

te, heeft hierbij geholpen

creatief zijn.

en een practicum sensoriek gegeven. Sensoriek?

Dit hoort bij hun werk: • overleggen met een constructeur, de grondbezitter of aannemer

Food and health? Wat is dat eigenlijk? Ik sprak Monica en Sietske hier-

• een bouwtekening maken

over in het kantoor van Monica in het biotechnion en had een aantal erg

• details van onderdelen van een woning uitwerken in een

slimme vragen bedacht.

detailtekening • een maquette maken

Kun je in één zin zeggen wat de studierichting inhoudt?

• de bouwlocatie bezoeken om te zien hoe de werkzaamheden

Bij food and health houden we ons bezig met productontwikkeling van

verlopen

voedsel. We proberen door experimenteel te koken de gezondheidswaarde van voedsel te verbeteren. Experimenteel koken is koken op

Je kunt de opleiding op universitair niveau volgen in Delft en tegen-

een laboratoriummanier, heel precies, zodat het altijd herhaalbaar is wat

woordig ook in Eindhoven. Verder kun je op allerlei HBO- opleidingen

je doet. Je kunt voedsel chemisch manipuleren. Als je bijvoorbeeld het

bouwkunde studeren onder andere in Arnhem, Zwolle en Rotterdam.

ijzergehalte van een product wilt verhogen, kun je meelworm toevoegen, maar hoeveel precies? Meer meelworm betekent meer ijzer, maar de


22

23

smaak wordt ook bitterder. Dus het product wordt wel gezonder, maar is niet

Studenten kregen een film te

te eten. Hoe los je dat dan weer op? Je moet de menselijke zintuigen dan zo

zien en mochten ondertussen

beïnvloeden, dat het toch weer smaakvol wordt. Dat is waar de sensoriek zich

zoveel chocoladedrank drinken

mee bezig houdt.

als ze zelf wilden. Maar niet

Waar is de interesse voor voeding en gezondheid begonnen?

in alle pakken zat hetzelfde.

Dit blijkt voor Monica en Sietske min of meer hetzelfde te zijn: scheikunde,

Sommige studenten kregen

biologie en wiskunde zijn leuke vakken en het exact werken gaat hun gemak-

een dunnere chocoladedrank,

kelijk af. Beide bezochten ze de Open Dag van de WUR en waren verkocht.

anderen een dikkere, meer vla-achtige drank. Een verschil

Wat doet een universitair docente?

in viscositeit (stroperigheid) dus,

Monica: je besteedt grofweg de helft van de tijd aan onderzoek en de helft aan

en dat is interessant. Het bleek

onderwijs. Dat laatste houdt in: college geven, practica en werkgroepen bege-

dat de vla-studenten veel minder dronken dan de studenten met de dunnere

leiden. De studenten krijgen meer eigen verantwoordelijkheid dan de leerlingen

drank. Ze hadden eerder een vol gevoel, terwijl de dikkere drank niet meer

op het voortgezet onderwijs. Monica vindt het gebruik van het mobieltje in de

calorieën bevat. Dit kan dus een wapen zijn in de strijd tegen overgewicht.

collegezaal geen probleem, zolang maar niemand er last van heeft. Omdat het merendeel van de studenten meisje is, wordt er serieus gewerkt. Als iemand

Tot slot: Waarom Wageningen?

praat onder de uitleg, wordt er dan ook massaal “ssssst!” geroepen.

Monica en Sietske zijn unaniem: het is een kleine, gezellige stad, waar je elkaar

Het onderzoek bestaat uit het begeleiden van studenten en AJO’s. Ze coacht

heel snel leert kennen. Een groot verschil met andere studentensteden is ook

hen als ze een onderzoeksopdracht uitwerken of een scriptie schrijven. Het

dat bijna iedereen op kamers woont. Dus weinig spoorstudenten die alleen

betekent veel lezen en mailen.

maar komen om te studeren, maar niet om vrienden te maken. De studenten staan open voor contacten en sociale activiteiten. Extra bijzonderheid is dat er

Hele grappige vraag: Wat zijn bij voeding en gezondheid de krenten in de pap?

erg veel buitenlandse studenten zijn. Je maakt kennis met andere culturen, eet

Sietske: ik vond het organiseren van de buitenlandse excursie het allerleukste.

soms samen en leert andere gewoontes waarderen. Of niet waarderen: om 9

Een reis naar Duitsland, Denemarken en Zweden zelf inhoud geven en het

uur ’s ochtends bijvoorbeeld vis met knoflook bakken in de studentenflat, dat is

programma samenstellen, dat was echt gaaf. We deden sowieso al heel veel in

niet leuk wakker worden. Of studenten die nog nooit een wc gezien hebben, en

klassenverband, dus de onderlinge betrokkenheid was al groot, maar door die

daar staande op plassen. Meisjes ook! Maar de buitenlanders zijn wel fanatieke

reis werd dat nog sterker.

studenten, gezagsgetrouw, leergierig en dol op feitjes stampen. Als universitair

Monica: ik vond het onderzoek dat we in Cinemec gedaan hebben erg leuk.

docent neem je dat plassen dan op de koop toe.



24

25

8. The theatre of dreams

Cuyk (architect) en Verbeek (projectmanager) van het bouwteam. Nog voor de zomer willen ze weten hoe het theater kan worden ingepast in het gebouw. De opdracht:

De leerlingen van 4 technasium hebben

Jullie team krijgt de opdracht om de plaats waar het theater komt verder

niet meer, zoals in de onderbouw, klassikaal

te onderzoeken. Licht, verduistering, akoestiek, multifunctionaliteit,

hetzelfde project. Ze kunnen kiezen uit

toeschouwers en podium, alles moet nog uitgezocht worden. Je krijgt de

een tiental onderwerpen. Ook moeten ze,

beschikking over de bouwplannen en werkt in overleg met je opdracht-

nadat ze met de opdrachtgevers gesproken

gevers een plan voor het theater uit, voorzien van visuele ondersteuning.

hebben, een plan van aanpak voor de hele periode (9 weken) maken. In de onderbouw gaat dat nog meer in stapjes. Eén van de keuzeprojecten was het “theatre of dreams”. De omschrijving van de opdracht staat hieronder in zijn geheel afgedrukt. De situatie: De vmbo-locaties van Het Streek gaan nieuw bouwen aan de Zandlaan in Ede, tegenover de Praxis. Het ontwerp van het gebouw is zo goed als afgerond, maar er moeten nog een aantal belangrijke knopen worden doorgehakt. Het bouwteam wil bijvoorbeeld graag een multifunctioneel theater. Daar is ook al een plaats voor uitgezocht, maar het is nog onduidelijk hoe het theater moet worden ingericht en moet worden ingepast in het gebouw. De opdrachtgever: Jullie opdrachtgevers zijn de heren Winkelman (installatietechnicus), Van


26

27

9. Rasveredelaars

in de tuin. Na hun studie plantwetenschappen of hogere tuinbouwschool zijn ze plantenveredelaar geworden. Ton weet alles van bloemkolen, Ron van sla en Jaap van tomaten. Hoewel ze alledrie dus hun eigen specialisme hebben, passen ze toch dezelfde veredelingsprincipes toe.

Elke zaterdag treffen ze elkaar bij hun favoriete clubje ABC op het

Hoe kweek je een goede plant? Laten we de bloemkolen nemen.

voetbalveld. Jaap Hoogstraten,

De eerste stap is eigenlijk de natuurlijke selectie. Op een proefveld met

Ron van der Laan en Ton Loogman

bloemkolen zijn bodemgesteldheid en klimatologische omstandigheden min

zijn lid van de Anti Buik Club.

of meer hetzelfde. Toch zijn sommige planten beduidend mooier, voller en

Rasvoetballers zijn (waren) het,

zitten beter in het blad. Het geoefende oog van de veredelaar kiest de beste

rasveredelaars zijn het ook.

planten uit. Daarmee wordt verder gekweekt. Er wordt een stukje van het wit van de bloemkool afgesneden en in een voedingsbodem met water, zouten en suikers gezet. Ook de andere

Want door de week zien ze elkaar

omstandigheden, zoals belichting, beluchting, vochtigheid en temperatuur,

bij Monsanto, een van de grootste plantenveredelaars van de wereld. Monsanto levert meer dan 3000 verschillende zaadvariëteiten in 156 landen.

Wie vanuit Wageningen over de dijk in de richting van de Blauwe Kamer rijdt, ziet rechts het bedrijf liggen: een modern kantoorgebouw, laboratoria, 5 hectare kassen en bijna 50 hectare proefvelden in de open lucht. Jaap, Ron en Ton behoren tot de ongeveer 100 werknemers. Op de middelbare school werd hun liefde voor de planten al gewekt, hetzij via biologie, hetzij door vakantiewerk in de kassen of gewoon door het plezier in het praktische werk Technasium werkt Jaargang 1 nummer 1


28

29

Het kruisen van de lijnen gebeurt door een aantal mannelijke en vrouwelijke planten bij elkaar te zetten onder een tent van gaas en daarin vliegen die voor de bevruchting zorgen, los te laten. Nadat uiteindelijk een superbloemkool gekweekt is moet nog getest worden of de bloemkool goed tegen ziektes bestand is. Dit is het werk van de fytopatholoog. Soms worden de planten opzettelijk besmet met schimmels of bacteriën. De ene plant blijkt dan aangetast te worden, de andere niet en is dus resistent. Dat is heel belangrijk. Niet alleen blijft de bloemkool gezond en kan flink groeien, ook zijn er minder bestrijdingsmiddelen nodig in het veld. Op deze manier draagt de veredelaar dus bij aan een duurzame manier van produceren. En misschien komen er ook vragen van boeren: kan de bloemkool ook met minder water of voedingsmiddelen groeien, kan hij ook sneller groeien. Of eten de consumenten liever broccoli en is de bloemkool worden nauwkeurig geregeld. Soms is dit om tijdwinst te boeken, soms om ongewenste invloeden (ziektes) buiten te sluiten. Na een maand of twee heeft het bloemkooltje wortel geschoten en is een klein plantje ontstaan. Het plantje wordt nu verpot en in een grotere kas geplaatst, met nog steeds een zorgvuldige manipulatie van de “natuurlijke” omstandigheden. Na ongeveer een half jaar is de bloemkoolplant flink doorgeschoten en tot bloei gekomen. Opnieuw gaat de veredelaar nu selecteren: hij zet de beste planten van de ene bloemkoollijn bij een andere goede lijn om een nog sterker ras te krijgen. Eerst gaat hij testkruisingen uitvoeren om de combinatiegeschiktheid van verschillende ouderlijnen vast te stellen. Twee kwalitatief matige ouderlijnen kunnen als kruisingsresultaat een prima hybride opleveren. Vooral wanneer de beide ouders een grote genetische afstand (weinig verwantschap) hebben, dan kan dit het geval zijn. Locatie Bovenbuurtweg • Bovenbuurtweg 1 • 6717 XA Ede e-mail [email protected]

minder in trek. Wat dan? Kortom, het veredelingsproces houdt nooit op.

30

31

De moderne DNA-technologie heeft het vak van de plantenveredelaar de

Jaap vertelt: er is op zich niet zoveel mis met GMO’s (genetically modified

laatste 20 jaar sterk veranderd. Belangrijk is de kennis van het gebruik van

organisms), maar de consument en sommige regeringen willen er gewoon

DNA-merkers (te vergelijken met een streepjescode die vertelt hoe de plant

niet aan, zeker niet in West Europa. Een genetisch gemodificeerde tomaat,

er uit gaat zien). Daarmee kan de veredelaar al in een vroeg stadium tussen

die lang houdbaar blijft, is bijvoorbeeld in de VS en Groot Britannië wel

de vele duizenden zaailingen díe plant identificeren die aan het gewenste

toegestaan, maar in Nederland niet. Als een plant niet op een vrij natuurlijke

ideaalbeeld voldoet. DNA-merkers zijn zeer nuttig om de efficiëntie van

manier gekweekt is, dan sluit men de grenzen.

veredeling te vergroten. De veredelaar weet dus al wat voor vorm, smaak of

Bij de WUR kun je plantwetenschappen studeren. Een goede veredelaar

kleur een bepaalde groente of bloem heeft nog voordat de plant op het veld

heeft naast kennis van genetica en statistiek ook gevoel voor consumen-

heeft gestaan.

tengedrag. Je moet tenslotte wel weten wat de consument wil, voor je aan

In het verlengde hiervan ligt het genetisch manipuleren van organismen.

een veredelingsprogramma begint. Als veredelaar moet je als het ware in

Bij dieren is dat zeer omstreden, denk aan stier Herman of het gecloonde

de toekomst kunnen kijken om te bepalen wat de consument over 10 jaar

schaap Dolly. Hoe ligt dat bij planten? Over het genetisch gemodificeerde

graag zou willen eten (smaak, vorm en kleur van groenten bijvoorbeeld).

zetmeel in soja, dat verwerkt wordt in diervoeders, is al veel geschreven. Technasium werkt Jaargang 1 nummer 1


32

10. Ga toch fietsen!

33

en stoplichten. Bart, Joey en Aswin uit 5 technasium kregen van Ron Schröder, verkeersdeskundige bij Goudappel Coffeng, de opdracht om te onderzoeken wat de beste fietssnelwegroute tussen Arnhem en Ede is,

Een fietssnelweg, wordt dat de oplossing voor het fileprobleem? Neder-

welke knelpunten er zijn en hoe die knelpunten kunnen worden opgelost.

land is wel het ideale land om dit uit te proberen: de afstanden zijn niet

Hun eigen ervaringen hebben ze in een filmpje vastgelegd.

groot, het is grotendeels vlak en elke Nederlander heeft een fiets. Daar

http://www.youtube.com/watch?v=U4heVfGa2Xc

komt nog bij dat de elektronische fiets sterk in opkomst is. Afstanden tot

De fietssnelweg was een van de keuzeprojecten in 5 vwo. De pro-

30 km zijn zonder veel inspanning binnen het uur te overbruggen. Goed

jectopdracht schrijven de leerlingen zelf, maar wel in samenspraak

te doen voor het woon-werkverkeer, gezond en milieuvriendelijk. Maar

met de opdrachtgever. Zo kregen Joris, Aswin en Steven van Edwin

dan moet het wel een beetje soepel gaan, dus niet al te veel obstakels

Steinmeier van Promocompany de opdracht een handzaam apparaatje te


34

ontwerpen waarop boodschappen kunnen worden genoteerd. Het moet als relatiegeschenk kunnen worden gebruikt en mag niet duurder zijn dan 2 euro. Het gemaakte prototype was zo geslaagd, dat de heer Steinmeier serieuze mogelijkheden zag om het, bijvoorbeeld in China, te laten produceren.

35

11. De Valley Trophy De Valley Trophy,wat is dat? Ede ligt midden in de Gelderse Vallei, ook wel de “Food Valley” genoemd.

De andere keuzeprojecten waren: • Hoe kan het Watermuseum in Arnhem aantrekkelijker gemaakt worden voor de oudere jeugd. • Het vraagstuk van de handelsreiziger: hoe reis je zo efficiënt mogelijk langs een groot aantal steden in Nederland? • Welke mogelijkheden zijn er om een drijvend hotel in het Veerse Meer te bouwen, dat doet denken aan een natuurlijk eiland. • Passief wonen: hoe kun je aan energiebesparing in bestaande woningen te doen. • Maak een stedenbouwkundig herinrichtingsplan voor een deel van het centrum van Amsterdam. • Ontwerp een demontabele en veilige klimbaan als onderdeel van een indoorspeeltuin. • Maak een ontwerp voor een nieuwe ongelijkvloerse kruising in Flevoland van een snelweg, 4 spoorbanen en een fietspad.

De Food Valley is nu al een internationaal kenniscentrum op het gebied van voeding en gezondheid. Maar de Vallei wil vooruit kijken en streeft naar veelzijdige werkgelegenheid en innovatieve bedrijvigheid. In 2020 moet De Vallei toonaangevend zijn in Nederland op het gebied van voeding, technologie, duurzaamheid en gezondheid. Het moet een merknaam worden: in de Vallei worden hoogwaardige producten en diensten geleverd. Een kenniseconomie gebaseerd op toekomstgerichte ondernemers en instellingen. Met de WUR heeft onze regio een prima basis om in de komende 10 jaar nieuwe werkgelegenheid aan te trekken en andere gebieden af te troeven. Diverse belangrijke partners binnen de Food Valley vragen de leerlingen van het technasium mee te denken. Hoe trekken we nieuwe werkgelegenheid aan? Elk jaar schrijft Technocentrum De Vallei namens deze partners een prijsvraag uit, waarbij innovatief ondernemerschap het uitgangspunt is. Dit is de eerste versie van die prijsvraag: de Valley Trophy. In de jury zitten vertegenwoordigers van de ondernemers, de gemeente, de provincie en de WUR. Dit jaar is de uitdaging gelegen in de ontwikkeling van het Valley Center aan de zuidzijde van de A12. Op de afsluitende Vall-Event mogen de winnende teams hun ideeën presenteren. Ouders, ondernemers en overheidsinstanties zullen hiervoor worden uitgenodigd. Het beste ontwerp wint de Valley Trophy.



36

37

12. Meesterproef Dinsdag 20 april heeft de eerste groep 6vwo-leerlingen van het technasium de Meesterproef gepresenteerd. Het was een belevenis in de ware zin van het woord. De opdrachtgevers die de presentatie bijwoonden waren enthousiast vanwege het niveau van het werk en de kwaliteit van presenteren. De feestelijkheid werd onderstreept met een meesterproef-konijnen taart. Vanaf september 2004, het jaar dat Het Streek met het technasium

De onderwerpen die zijn gekozen:

begon, hebben deze leerlingen gewerkt aan projecten met een realis-

Texel 2050, een onderzoek naar toekomstige ontwikkelingen van Texel

tische opdracht en een opdrachtgever uit het bedrijfsleven of Hoger Onderwijs. Deze ‘proefkonijnen van het eerste uur’ hadden in hun eindopdracht alles uit de kast gehaald om een mooi resultaat neer te zetten. De opdrachtgevers, die zelf werkzaam zijn in het WO of HBO, roemden de kwaliteiten van deze technasiumleerlingen: er wordt zelfstandig, diepgravend

Tragedie of Commons, een onderzoek naar boven- en ondergrondse concurrentie bij planten. Huid op huid contact, een onderzoek naar de relatie tussen huid op huid contact en borstvoeding. Greenergy, een ontwerpopdracht voor een duurzame kas. Uitbouw, een ontwerpopdracht voor een uitbouw aan een bestaand huis.

en gestructureerd gewerkt. Ook

Een hackende USB-stick, een onderzoek

de zelfreflectie van de leerlingen

naar de mogelijkheden en gevaren

werd opmerkelijk genoemd.

omtrent misbruik van USB-sticks. Slaapproblemen, een onderzoek

De opdracht van de meester-

naar de relatie tussen eetgedrag en

proef was dit laatste jaar gekop-

slaapstoornissen.

peld aan de studierichting die de leerlingen aansprak. Het profielwerkstuk, al eerder gepresenteerd,

UnoLight, een ontwerpopdracht voor een noodverlichting bij een ramp.

was onderdeel van de meesterproef: het was een verdiepingsonderzoek,

Winglers, een onderzoek naar de voordelen van het gebruik van winglers

dat aanvullend voor de meesterproef is gedaan.

(een opstaande verlenging van een vliegtuigvleugel) in de luchtvaart.


38

Zoals al aangegeven zijn al deze onderwer-

39

Nuttige websites

pen tot stand gekomen

http://www.technocentrum.nl/

in samenwerking

http://bbw.hetstreek.nl/technasium/technasium

met docenten van

http://www.technasium.nl/

een universiteit of

http://picasaweb.google.nl/technasiumhetstreek/ExcursieMarinehavenBrugklas#

HBO-instelling. Het

http://www.marin.nl/web/show

is verheugend dat

http://www.tudelft.nl/live/pagina.jsp?id=72a1e888-1da4-4d84-a5cb-7ca1cdd83098

vrijwel alle leerlingen

http://picasaweb.google.nl/technasiumhetstreek/2932010A2XEnA2YDikkeVrienden#

de studierichting kiezen

www.slink.nl.tt

waarin ze ook hun

www.beweegquiz.nl.tt

meesterproef hebben

http://www.geldersevallei.nl/afdelingen/98/dikke-vrienden-club

gedaan. Het betekent

http://picasaweb.google.nl/technasiumhetstreek/A3XEnA3YExcursieNoordZuidlijn#

dat ze gemotiveerd en

www.noordzuidlijn.nl

gefundeerd voor een

http://www.mix-architectuur.nl/

bepaalde studie kiezen

http://stuvo.tue.nl/scholieren/bacheloropleidingen/bouwkunde.html?gclid=CPP34rDL-aECFQ813god1CIdDA

en kennis hebben

http://www.bk.tudelft.nl/live/pagina.jsp?id=e8df4fcc-f554-4c5d-84be-a55140946b1c&lang=nl

opgedaan van de

https://www.monsantovegetables.com/Pages/Default.aspx

manier van werken bij

http://www.bpw.wur.nl/NL/

die studie. We hopen

http://picasaweb.google.nl/technasiumhetstreek/Meesterproef6VWO#

dat er weinig afvallers of omzwaaiers zullen zijn in het eerste studiejaar. Dat gaan we natuurlijk monitoren, zoals dat tegenwoordig heet. Wordt vervolgd.



is mede mogelijk gemaakt

door


nummer juli 2010 In dit nummer oa De diepte in Wie, wat, WUR? De meesterproef

Recommend Documents