NIEUWSBRIEF NIKIM nummer 12 Inleiding Met deze nieuwsbrief informeert NIKIM haar donateurs en andere geïnteresseerden periodiek. De Nieuwsbrief komt twee tot drie maal per jaar uit. Deze keer ontvangt u een extra uitgebreide nieuwsbrief met nieuwtjes en verslagen. Actuele informatie over onze activiteiten, over interessante congressen en links treft u aan op onze site www.nikim.nl. Actueel nieuws Aanstaand weekend is het derde Europees congres voor Integrative Medicine (IM) in Berlijn. Voor de Nederlandse congresbezoekers organiseert NIKIM op vrijdag 3 december van 17:00 tot 18:00 in de sky-bar van het Andel hotel op de 14de verdieping een borrel.
Felicitatie Proficiat! Dr. Miek Jong, onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut en bestuurslid bij het NIKIM, is per 1 januari 2011 part time aangesteld als associate professor in Health Sciences aan de Mid Sweden University, Sundsvall, Zweden, om een masterprogramma Integrative Medicine te helpen opzetten. We wensen Miek veel succes toe met deze mooie uitdaging! Vertrek Rosalie Koolen Nadat zij al geruime tijd door veel werkzaamheden niet in staat was actief deel te nemen aan NIKIM heeft een van de grondleggers van NIKIM nu besloten ook officieel uit het bestuur van NIKIM te treden. Rosalie Koolen (klinisch en kinderpsycholoog) heeft vanaf 2003 samen met Ines von Rosenstiel aanvankelijk vanuit het Slotervaart ziekenhuis de basis gelegd voor het verspreiden van het gedachtegoed van Integrative Medicine. Vanaf 2003 heeft zij o.m. door het geven van lezingen voor zeer diverse doelgroepen van professionals en op divers ambtelijk niveau die aftrap gemaakt; het organiseren van het Congres ‘Gezondheidszorg, meer dan techniek ‘ dat in december 2008 plaatshad in de Domus Medica voor medisch specialisten was verder een van haar concrete bijdragen aan meer bekendheid met IM. Zij zal zich actief blijven inzetten voor IM en in het bijzonder in het implementeren van mindfulness in de (somatische) gezondheidszorg.
Netwerkbijeenkomst Op 14 oktober 2010 vond de tweede netwerk bijeenkomst voor NIKIM donateurs plaats. Vanwege het grote aantal aanmeldingen vond de bijeenkomst plaats in het Antropia in Driebergen. Er vond een levendige uitwisseling plaats en er zijn leuke nieuwe initiatieven ontstaan. De volgende bijeenkomst zal in het voorjaar plaats vinden en wel op donderdag 12 mei 2011 vanaf 19.30 uur in het Springhuys, Springweg 7 in Utrecht. Prof. Aviad Haramati Op 10 november was Prof. Aviad Haramati, mede op uitnodiging van NIKIM, in Nederland. Haramati is Professor in Physiology & Biophysics and Medicine aan Georgetown University School of Medicine. Hij is een van de grondleggers van een curriculum dat IM geïntegreerd aanbiedt aan medische studenten zodat ze de rol van IM in gezondheidszorg begrijpen en dit op een zinvolle wijze met hun patiënten kunnen bespreken. Wij hebben samen met hem twee bijeenkomsten georganiseerd, een waarin onderzoek centraal staat en een met onderwijs als thema. Hieronder een verslag van een van de deelnemers: Een bijzondere, inspirerende dag was het, die tiende november 2010 in het Springhuys in Utrecht. Rechtstreeks overgevlogen uit de VS bezocht ons professor Aviad Haramati van de Georgetown University. De ochtend wijdde hij aan wetenschappelijk onderzoek rondom CAM en IM, de middag ging over CAM en IM in het medisch onderwijs. Er was voor de 25 NIKIMgasten alle ruimte voor dialoog met deze boeiende en humorvolle spreker en docent. ‘Laat dat professor maar weg, ze noemen me Adi.’ In vogelvlucht liet Haramati zien hoe CAM binnen 20 jaar een respectabele plek kreeg binnen de Amerikaanse gezondheidszorg. Van een klein Office of Unconventional Therapies (OUT!) in 1992 naar een Consult Service voor CAM bij het gerenommeerde National Institute of Health Clinical Center nu. Onderzoek naar het veelvoorkomende gebruik van CAM in de VS wijst in 2005 uit: CAM is here to stay! Ander onderzoek laat zien, dat onvrede over artspatient communicatie een belangrijke reden is om je toevlucht te nemen tot CAM. Veel mensen durven hun arts niet te vertellen over het gebruik van CAM. Haramiti liet nog veel meer onderzoek over CAM en IM de revue passeren. Hij benadrukt het belang van een ‘open minded skepticism’ bij het doen van wetenschappelijk onderzoek. Durf ik mijn eigen dogma’s te relativeren? Durf ik contacten te leggen met mensen buiten mijn eigen terrein? Hij pleit voor samenwerking met niet-wetenschappers, niet-dokters met kennis
1
over CAM en IM, want ‘we need all the help we can get!’ Medisch onderwijs Na de lunch is het tijd voor de onderwijspraktijk, duidelijk Haramati’s passie. Hij stelt dat de belangrijkste reden om CAM-relevant materiaal toe te voegen aan het geneeskundeonderwijs ligt in kwaliteitsverbetering. Je krijgt gewoon een beter onderwijsprogramma, en daarmee overtuig je bestuurders. De verbetering zit hem vooral in de aandacht voor de competentie ‘zelfbewustzijn, zelfzorg en persoonlijke groei’. The Scottish Doctor en diverse andere indelingen van competenties die een dokter moet hebben, bevestigen dat deze heel belangrijk is. Toch wordt er nauwelijks aandacht aan besteed in het medisch onderwijs. ‘Doctors are trained to fix, not to feel!’ Schokkend resultaat: het empatisch vermogen van studenten daalt in de loop van hun studie medicijnen! Met het Mind Body Medicine Programme dat Haramati acht jaar geleden introduceerde aan zijn universiteit gaat hij die erosie van empathie met succes te lijf. Studenten maken in groepen van 10 een journey of selfdiscovery. Deelnemers blijken na afloop over meer empathie te beschikken, en ook de cultuur binnen de medische faculteit is menselijker geworden. Haramati sluit af met een serie adviezen om CAM in medisch onderwijs te integreren: hou het klein, ga gewoon iets doen, zonder het aan de grote klok te hangen zoek de juiste mensen op om mee samen te werken onderwijs een geneeskunde, geen twee focus op de verplichte vakken, en voeg daar CAM-materiaal aan toe haal er CAM mensen bij, wissel uit met CAM – opleidingen besteed ook aandacht aan de ontwikkeling van de faculteitsstaf gebruik CAM om duidelijk te maken dat RCTonderzoek niet alles zaligmakend is. In Haramati’s powerpoint-presentatie vind je alle achtergrondinformatie. Hier een uittreksel:
Zorginspiratie Op 18 november vond een inspiratiebijeenkomst plaats georganiseerd door Zorginspiratie Nederland over liefde en eigen kracht in de gezondheidszorg. ZiN wil duurzame en menslievende zorg bevorderen. Het thema van de avond ging over manieren waarop individuen, families met hun sociale omgeving de kracht kunnen ontwikkelen om zichzelf te herstellen of hernemen. Tijdens de bijeenkomst lieten zeven sprekers zien hoe zij in hun eigen werkveld concreet invulling geven aan dit thema. De menselijke maat in de zorg blijkt niet alleen goed voor hulpvragers. Door hen te versterken tot het nemen van eigen regie blijkt ook dat er minder formele zorg nodig is. Dit lijkt dus dé weg naar een toekomstbestendig en betaalbaar Nederlands zorgsysteem. Karlien Bongers voorzitter van het NIKIM was een van de sprekers. Nadere informatie is te vinden op de website van Zorginspiratie Nederland. De avond werd afgesloten met een korte brainstorm over hoe de olievlek van ZiN vergroot kan worden. ZiN nodigt u van harte uit om het netwerk te versterken op www.zorginspiratie.nl Basisscholing Integrative Medicine Komend voorjaar wordt de basisscholing Integrative Medicine opnieuw aangeboden en wel op 29 en 30 maart en op 5 en 6 april 2011. Deze scholing is een coproductie van NIKIM en Proeducation.
2
Meer informatie over de scholing en de wijze van aanmelding vindt u op de www.proeducation.nl of via de link op onze site. Onderzoek naar Integrative Medicine NIKIM werkt samen met het Louis Bolk Instituut op het gebied van wetenschappelijk onderzoek naar (de pijlers van) Integrative Medicine (IM). Het onderzoek is het afgelopen jaar goed van de grond gekomen. Er lopen inmiddels twee grote studies in Nederlandse ziekenhuizen naar de effecten van geleide visualisatie bij angst en stress voorafgaand aan een operatie. Afgelopen maand heeft het Louis Bolk Instituut een grote subsidie gekregen om de effecten van meditatie en hypnotherapie bij kinderen met spanningshoofdpijn te onderzoeken. Hieronder wordt meer verteld over dit nieuw te starten onderzoek. Daarna rapporteren we kort over de publicatie van een afgerond onderzoek en over een lopend onderzoek naar de houding en kennis van jeugdartsen. Transcendente Meditatie of Hypnotherapie voor de behandeling van spanningshoofdpijn bij kinderen: een gerandomiseerde gecontroleerde klinische studie in meerdere Nederlandse ziekenhuizen Wereldwijd lijdt 10-25% van de kinderen en adolescenten aan spanningshoofdpijn. Stress en mentale druk zijn de belangrijkste factoren die spanningshoofdpijn veroorzaken. Spanningshoofdpijn is van significante invloed op de kwaliteit van leven en emotioneel welbevinden van kinderen, vaak doorgaand tot in volwassenheid. Het kan resulteren in gemiste schooldagen, verstoorde vriendschappen en familiebanden en emotionele stress. Voor acute behandeling van spanningshoofdpijn wordt doorgaans pijnmedicatie zoals paracetamol en NSAIDs voorgeschreven. Daarnaast zouden mogelijk psychologische therapie en gedragstraining de frequentie en intensiteit van chronische hoofdpijn doen afnemen. Echter, er zijn nog maar weinig wetenschappelijke studies gedaan naar de effectiviteit van therapieën bij spanningshoofdpijn bij kinderen. Resultaten van meta-analyses laten zien dat een (combinatie) van mind-body therapieën kan leiden tot een afname van hoofdpijnklachten van 37% tot 50%. Recente studies in Nederland hebben aangetoond dat hypnotherapie effectief is in de aanpak van functionele buikpijnklachten bij kinderen. Het doel van deze gerandomiseerde en gecontroleerde klinische studie is om de effectiviteit te bepalen van twee mind-body therapieën, te weten transcendente meditatie (TM) (op basis van zelfmanagement) en hypnotherapie (zes sessies verzorgd door hypnotherapeut), in vergelijking met standaard medische behandeling bij de behandeling van
spanningshoofdpijn bij kinderen. Aanvullend zal worden gekeken naar veranderingen in Electroencephalograaf (EEG), Heart Rate Variability (HRV) en Ultra weak Photon Emissions (UPE), om te bekijken of mogelijke klinische effecten van mind-body therapieën samengaan met fundamentele neurologische veranderingen. In dit onderzoeksproject werken we o.a. samen met Dr. Arine Vlieger (Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein), Sjoerd Vos (TM en Winford, school of excellence) en dr. Eduard van Wijk (Leiden/Amsterdam Center for Drug Research) Publicatie over afgerond onderzoek Het onderzoek dat in 2009 is uitgevoerd met betrekking tot de houding en kennis van kinderartsen in Nederland ten opzichte van complementaire en alternatieve behandelwijzen is vorige maand gepubliceerd in het goed aangeschreven wetenschappelijk tijdschrift The European Journal of Pediatrics1 De houding en kennis van jeugdartsen ten opzichte van Integrative Medicine In samenwerking met Désirée van der Veer (arts JGZ, GGD, Regio Twente), Silvia van Coeverden (arts JGZ, GGD, Amsterdam, onderzoeker Academische werkplaats VUmc), de Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland (AJN) en medisch student Susan Huttenhuis (Universiteit Groningen), is er vorige maand een onderzoek gestart naar de houding en kennis van jeugdartsen ten opzichte van Integrative Medicine. Inmiddels heeft al ruim 26% van de bij de AJN aangesloten jeugdartsen de vragenlijst ingevuld en geretourneerd. We hopen de respons nog te vergroten door op de jaarlijkse bijeenkomst van de AJN (26 november, 2010) nog extra vragenlijsten onder de jeugdartsen uit te delen. Begin 2011 zullen de eerste resultaten verwacht worden. Hebt u vragen over de onderzoeksprojecten of wilt u binnen uw zorginstelling ook onderzoek doen naar Integrative Medicine, neemt u dan contact op met dr. Miek Jong van het Louis Bolk Instituut. 0343-523 860,
[email protected] Workshop over CO2 extracten Levensboom organiseert op 10 maart 2011 van 10.00 tot 16.00 uur een workshop over CO2 extracten. De workshop is bestemd voor professionele zorgverleners met enige kennis over essentiële oliën en hun toepassingen. Over het algemeen is 1
Vlieger AM, van Vliet M, Jong MC Attitudes toward complementary and alternative medicine: a national survey among paediatricians in the Netherlands. Eur J Pediatr 2010 Oct 27
3
de aromatische kwaliteit zijn van CO2 extracten goed en de medicinale kwaliteit van een groot aantal extracten blijkt, ondersteund door wetenschappelijk onderzoek, effectief dan wel veelbelovend. Tijdens deze dag maak je kennis met de geuren en kwaliteit van onder meer gember, olibanum, zoete marjolein, blauwe kamille, piment, sabal en melisse. Daarnaast maak je je eigen product met in de basis keuze uit de teunisbloem-, rozenbottel, granaatappelen duindoornextracten, Accreditatie verleend door Kwaliteitsregister V&V. informatie: www.levensboom.com Mammachirurg Bongers ondersteunt patiënt zich sterker te voelen bij borstkanker Karlien Bongers is sinds 1999 algemeen chirurg met als aandachtsgebieden mamma chirurgie, oncologische chirurgie en chirurgie bij kinderen. Ze werkte in diverse (academische) ziekenhuizen in Nederland. Nu helpt ze via haar adviespraktijk borstkanker patiënten hun eigen weg te vinden in de reguliere zorg en de evidence based complementaire zorg: www.adviespraktijkborstkanker.nl The Contribution of Acupuncture and Moxibustion to Healthcare, an Evidencebased Approach
Deze titel draagt het proefschrift, dat Ineke van den Berg op 9 december a.s. verdedigt in het kader van haar promotie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
Op de achterflap van haar proefschrift is de volgende tekst te vinden: “Patients deserve the “best of both worlds” when it comes to their healthcare. Ideally healthcare blends the best of both worlds by combining healthcare options from the perspective of both Western and complementary medicine. The synergy between modern medicine and complementary health care, and the value of blending these disciplines, has been the focus of the thesis of Ineke van den Berg. Her aim is to identify the strengths and limitations of acupuncture and moxibustion, as described in Traditional Chinese Medicine, and evaluate how these therapies can be implemented in modern medicine, taking the perspective of patients, physicians, complementary therapists, health insurers, and healthcare policymakers. First, Quality of life was studied in a general practice for acupuncture. Although the number of patients using acupuncture in Western countries is growing, particularly among women, and musculoskeletal complaints are common in acupuncture practice, little is known about the quality of life of these patients. In the first part of this thesis, we studied the quality of life in a cohort of patients seeking treatment for musculoskeletal complaints at a general practice for acupuncture. Second, we investigated a chronic, complex, painful and inflammatory disease, Complex regional pain syndrome (CRPS). The chronicity of this disease combined with its complexity suggests that a holistic and personalized approach could be beneficial. More and more patients with CRPS, who do not respond well to any experimental pharmaceutical treatment regimen, turn to complementary methods that may relieve the pain, activate the diminished nutritive blood flow and help them to overcome movement anxiety and disuse or even emotional amputation of the affected limb. Third, we considered breech presentation, for which an acupuncture-like treatment can be performed without needles and using a single prescribed point. Interestingly, the treatment can be provided by the woman’s partner, so that no therapeutic relationship with the TCM practitioner is needed. In breech presentation the baby enters the birth canal with the buttocks or feet first as opposed to the normal head-first position. In many countries, caesarean section is the most common way to deliver a breech baby but, like any major surgery, caesarean section involves risks for mother and child, and for subsequent pregnancies.” Voor meer informatie:
www.praktijkrodenrijs.nl
4
Uit de media In het de laatste uitgave van het tijdschrift Prana staat een artikel met de titel “Gezondheid en gezondheidszorg: van duur naar duurzaam”, van de hand van Marieke van Nimwegen. In dit artikel noemt zij Integrative Medicine als een belangrijke trend. Haar artikel eindigt met de volgende zinnen: “Integrative Medicine gaat uit van een gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt, bevordert preventie en zelfmanagement, is voor toepassing van bewezen complementaire zorgvormen en hecht waarde aan een helende omgeving. Het zal nog wel even duren voordat deze vier pijlers gemeengoed zijn, maar vergeet niet dat ook in de gezondheidszorg de klant koning is. Laten we onze zorgverleners massaal vragen om verandering en zelf het goede voorbeeld geven!” U kunt de volledige tekst van het artikel ontvangen door een mail aan
[email protected] te sturen Verwachte congressen 3 – 4 december 2010 Derde Europese congres, Berlijn Ook dit jaar zijn Nederlandse onderzoekers goed vertegenwoordigd op dit 3de congres voor Integrative Medicine (IM) in Berlijn. Diverse leden van het NIKIM geven een presentatie o.a. over IM in relatie tot een duurzame gezondheidszorg, het gebruik van traditionele geneeswijzen onder de Turkse en Marokkaanse populatie in NL, IM onderwijs en kosteneffectiviteit. Meer informatie over het congres of het volledige programma kunt u vinden op http://www.ecim-
congress.org/ Voor de Nederlandse congresbezoekers organiseert NIKIM op vrijdag 3 december van 17:00 tot 18:00 in de sky-bar van het Andel hotel op de 14de verdieping een borrel. 15-18 mei 2012 The 2012 North American Research Conference on Complementary and Integrative Medicine Portland, Oregon, USA Het NIKIM zal hier goed vertegenwoordigd zijn en we roepen iedereen op om vooral een abstract in te dienen (voor september 2011). Het belooft een zeer goed internationaal congres op het gebied van Integrative Medicine te worden.
Voor informatie over andere interessante congressen bezoek de volgende websites:
http://www.imjournal.com/index.cfm/fuseac tion/Content.Main/id/47 of
http://nikim.nl/?page_id=46 Over NIKIM NIKIM werd opgericht in 2006. Haar doelstellingen zijn het bevorderen van informatie en kennis van Integrative Medicine en een verantwoorde voorlichting daarover aan alle belangengroepen. Activiteiten die NIKIM in Nederland heeft ondernomen zijn onder anderen: 1. De organisatie van studiedagen en wetenschappelijk symposia; 2. Het geven van voorlichting en gastcolleges aan diverse onderwijsinstellingen en organisaties; 3. Het kritisch volgen van en zelf naar voren treden in publieksmedia betreffende Integrative Medicine; 4. Het inventariseren en adviseren van betreffende literatuur en wetenschappelijke onderbouwing in Integrative Medicine; 5. Het stimuleren van onderzoek naar Integrative Medicine en van de publicatie en verspreiding van onderzoeksresultaten; 6. Het actief netwerken met geïnteresseerde specialisten en therapeuten met betrekking tot Integrative Medicine; 7. Het uitgeven van een elektronische nieuwsbrief Integrative Medicine 2 tot 4 maal per jaar; 8. Het actualiseren van de informatie op de website; 9. Het bieden van een doorlopende agenda met nationale en buitenlandse congressen Integrative Medicine. Meer inhoudelijke bijzonderheden zijn te vinden op de website www.NIKIM.nl Op Europees niveau is het NIKIM vertegenwoordigd in de editorial boards van het tijdschrift FACT (Prof. E. Ernst) en de European Journal of Integrative Medicine (Prof. S. Willich). Nadere informatie Mocht u naar aanleiding van de nieuwsbrief nader geïnformeerd willen worden over de activiteiten van NIKIM neemt dan contact op via
[email protected]. Wij beantwoorden graag uw vragen. Tot slot Wilt u een bijdrage leveren aan de doelstellingen van NIKIM, neem dan eveneens contact met ons op via
[email protected]. Hebt u informatie die interessant kan zijn voor onze donateurs, laat het ons dan weten, dan plaatsen we deze informatie op de site of in de volgende nieuwsbrief.
5
