Nieuwsbrief najaar 2009

Nieuwsbrief najaar 2009

1 Labyrint

In Perspectief



Belangrijke telefoonnummers

Belangrijke Telefoonnummers

Stichting Labyrint~In Perspectief Organisatie van familieleden en direct betrokkenen van psychiatrische patiënten 030-2546803 werkdagen van 10.00-12.30 Advies en Hulplijn: 0900-2546674 (€ 0,20pm)

ZelfHulp NetWerk Kronenhoefstraat 2129 5612 HK Eindhoven 040 - 2118328

Werkdagen van 09.00-12.00 uur, Ma, wo, vrij: 13.00-16.00 uur en di, do van 19.00-21.00 uur

Patiënten Vertrouwenspersoon GGZ Zuid-Oost-Brabant 040-2970597 werkdagen van 09.00-16.00 uur

Inhoud

Cliënten Belangenbureau 040-2970618 ma-do van 09.30-12.00 uur

Voorwoord voorzitter

Centrale Cliëntenraad 040-2970620 werkdagen van 09.30-12.00 uur

Nog aanpassen !!!!!

Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen: 030-2803030 werkdagen van 10.00-14.00 uur Lotgenotenlijn, Vereniging voor Manisch-Depressieven en Betrokkenen: 0900-5123456 (€ 0,10pm) werkdagen van 09.00-21.00 uur

Landelijk bureau, Stichting Pandora: 020-6851171 werkdagen van 09.00-17.00 uur Lotgenotenlijn depressie, Stg. Pandora 0900-6120909 (€ 0,05pm) ma-do 13.30-15.30 en 19.00-21.00 uur

Stichting Borderline 030-2767072 ma 10.30-14.30, wo 11.3015.30, do 10.30-14.30 uur

LSOVD Landelijke Stichting Ouders van Drugsgebruikers 0900-5152244 (€ 0,20pm) werkdagen van 10.00-17.00 uur

Landelijk bureau, Vereniging Ypsilon 088-0002120 werkdagen van 09.00-17.00 uur Stichting Korrelatie: 0900-1450 (€ 0,30pm) werkdagen van 09.00-18.00 uur

2 Labyrint

In Perspectief



Voorzitter aan het woord Wat ’n dag was 28 mei j.l., één groot feest van samenzijn, samen doen en van herkenning en erkenning. Labyrint~In Perspectief is een feit. Een Stichting die met, voor en door elkaar, haar zaken regelt die van belang zijn voor ’n goede begeleiding van familie, die zo nauw betrokken zijn bij het wel en wee van een psychiatrisch cliënt. Zowel de landelijke voorzitter van Labyrint~In Perspectief, Mevr. C. Goedhart als de wethouder van de gemeente Eindhoven, Hr. H-M. Don, waren lovend over de bereikte resultaten en de visie die door het nieuwe Labyrint ~In Perspectief ontwikkeld is voor de toekomst.

inmiddels ook een bescheiden financiële basis is, die overigens zeker gezien de voornemens, nog flink vergroot dient te worden. Het project Familie Vertrouwens Persoon/Familiesteunpunt vergt intensief overleg om het een succesvolle kans te geven. Een werkgroep is hiervoor inmiddels in het leven geroepen. U ziet, wij willen vooruit. Dankzij onze vrijwilligers die in ’t najaar weer een leuke leerzame bijeenkomst tegemoet kunnen zien, is dit werk mogelijk. Net zoals op 28 mei zeg ik daarvoor allen hartelijk dank.

Feestgebak, bloemen en vrolijke mensen met een grote delegatie vanuit GGzE, die het totaal een gezellige ambiance gaven. Zeker toen de vrijwilligers door de wethouder in het zonnetje werden gezet. Er is de nodige publiciteit geweest, wat goed is voor de uitstraling van Labyrint~In Perspectief naar buiten. We zijn vol enthousiasme op weg om nieuwe impulsen, naast de bestaande werkzaamheden en gespreksgroepen, een kans te geven. Fijn is het te kunnen melden dat er

Martien van de Wielen Voorzitter

3 Labyrint

In Perspectief

Vrijwilligerswerk

lijk een baan kunt vinden, is het een goede optie.

Vrijwilligerswerk is onbetaald. Veel mensen zien er om die reden vanaf. `Waarom zou ik mijn tijd verdoen met iets wat me toch niets oplevert?’’ Voor veel mensen levert onbetaald werk echter wel veel op!

Hoe kom je aan vrijwilligerswerk? In veel steden zijn vrijwilligerscentrales. Daar kun je een binnenlopen. Kom je er in je eigen woonplaatsniet uit? Dan kun je veel informatie vinden op internet, bijvoorbeeld op www.vrijwilligerswerk.nl. Ook de meeste patiëntenverenigingen hebben grote behoefte aan mensen die iets willen doen, zoals de VMDB. Wil je weten wat de vereniging voor jou kan betekenen? Neem dan contact op met het landelijk bureau: 030-2803030 of via e-mail [email protected].

Zinvol Naast beperkingen heb je ook kwaliteiten. Vrijwilligerswerk biedt een uitstekende kans om die verder te ontwikkelen. Het is ook een goede manier werkervaring op te doen en nieuwe contacten te leggen. Zo voorkom je een sociaal isolement. Door het doen van vrijwilligerswerk ontdek je bovendien soms kwaliteiten in je zelf waarvan je niet wist dat je ze had. Op de manier kan het openingen naar meer mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Wanneer je iets doet voor een ander, krijg je zelf weer het gevoel dat je nuttig bent. Dat vergroot je zelfvertrouwen.

Niet vrijblijvend Vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend. Er wordt echt iets van je verwacht. Je sluit vaak contract af met afspraken over werkzaamheden en werktijden. Daar moet je je aan houden net als bij een arbeidscontract. Er net als in een betaalde baan worden je werkzaamheden regelmatig besproken. Misschien gebeurt dat niet in een formeel functioneringsgesprek, maar de strekking is even serieus.

Het kan gebeuren dat er een vacature ontstaat in de organisatie waar je vrijwilligerswerk doet. Het kan zijn dat ze zo tevreden zijn over je werk en inzet dat ze jou als vrijwilliger uitnodigen te solliciteren. Zo kan vrijwilligerswerk een opstap zijn naar betaald werk. Zeker als je door je beperkingen of leeftijd moei4 Labyrint

In Perspectief

ACT zeer succesvol bij jongeren met psychose

last van psychotische belevingen. Zowel bij de start van het experiment als na een en twee jaar werden de deelnemers aan het onderzoek geïnterviewd. Bovendien keek Verhaegh op die drie momenten naar de ontwikkeling van de stoornis en naar zaken zoals werk- of schoolverzuim, behandeltrouw en alcohol- en drugsgebruik. Zijn conclusies laten weinig aan duidelijk te wensen over. Patiënten die met ACT waren behandeld, kregen al vrij snel weer grip op hun leven. De stoornis nam af en zij ervoeren een toegenomen kwaliteit van leven. Ook na twee jaar ging een aanzienlijk hoger percentage uit deze groep met meer plezier naar werk of school dan de controlegroep. Een tijdige behandeling met ACT van patiënten met beginnende psychotische problemen is dan ook zeer aan te raden, aldus Verhaegh. Ook uit het oogpunt van kostenbeheersing is dat trouwens verstandig, aldus de onderzoeker. ACT zorgt voor een kortere of geen opname en jongeren doen minder vaak een beroep of deeltijd- en dagbehandeling.

Door jongeren met een beginnende psychose zo snel mogelijk gericht te behandelen kunnen veel problemen worden voorkomen en kosten worden uitgespaard. De aangewezen behandeling is Assertive Community Treatment (ACT). Uit een twee jaar durend onderzoek onder 149 jongeren met een psychotische stoornis concludeert gezondheidswetenschapper Giel Verhaegh dat met ACT opvallend goede resultaten kunnen worden bereikt. Bij deze behandeling biedt een team van zorgverleners met deskundigheid op verschillende terreinen zorg aan een kleine groep patiënten, bij voorkeur in hun eigen omgeving. Door actief ingrijpen probeert het team ervoor te zorgen dat patiënten zo snel mogelijk weer school of aan het werk gaan. Waar mogelijk worden familie en vrienden bij de behandeling betrokken. Verhaegh, die deze maand in Tilburg promoveerde, vergeleek een groep patiënten die op deze manier werd behandeld met een even grote controlegroep die care as usual kreeg. De patiënten zaten in het begin van de herstelfase en hadden nog veel

PSY Jrg 13 – Nummer 6 – Juni 2009 5 Labyrint

In Perspectief

Alette zocht jaren naar zinvol werk

zelf geweldig, werd heel impulsief, liep rond als een kip zonder kop. Ik ging veel uit en ging dan zomaar met mannen mee. Ik sprak alleen nog maar over mezelf. Op het hoogtepunt van de psychose dacht ik dat ik persoonlijk door God gezonden was om de wereld te redden.’’

De nieuwe Wajong In 2010 wordt de Wajong (Wet arbeidsongeschiktheid jongeren) vernieuwd. Dit is vanzelfsprekend ook belangrijk voor manisch-depressieve Wajongers. De belangrijkste verandering is dat de regelgeving niet meer uitgaat van beperkingen, maar van wat mensen nog wel kunnen. Iemand die zelf al jaren bezig is haar mogelijkheden te onderzoeken, is Alette van Bentum.

Gedwongen opname Tijdens de psychose liftte Alette naar Spanje. Daar werd ze vastgezet omdat ze geen paspoort bij zich had. Eenmaal terug in Nederland ding ze naar haar psychiater. Niet om hulp te vragen, maar om te vertelen dat ze hem niet meer nodig had. ’’Ik was immers de redder van de wereld, dus waar had ik een psychiater voor nodig? Die psychiater constateerde dat ik een gevaar voor mezelf was en regelde een gedwongen opname. Tijdens die opname, die drieënhalve maand duurde, werd de diagnose gesteld: ik bleek manisch depressief te zijn.’’

Alette van Bentum (36) was een gewoon kind. Rond haar veertiende kreeg ze last van stemmingswisselingen. Op zich niet zo vreemd voor een puber, maar de problemen van Alette waren ernstiger dan tienerbuien. Haar pieken werden steeds hoger en de dalen steeds dieper. Alettes ouders zagen wel dat er iets niet klopte met hun dochter, maar, zo vertelt Alette ’’ze hadden nog nooit gehoord van manisch depressiviteit. En de psychiatrie was mijlen ver van ze verwijderd.’’ Tijdens een zware depressie kwamen Alette en haar ouders uiteindelijk toch bij een psychiater terecht. Maar niet lang daarna, rond haar achttiende, raakte ze in een manische psychose. Alette: “Ik vond me-

Wat is de Wajong? De Wajong is een uitkering voor ‘jonggehandicapten’. Iemand is jonggehandicapt als hij voor zijn zeventiende (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt is geworden. De Wajong is daarnaast bedoeld voor studerenden die jonger 30 jaar en 6

Labyrint

In Perspectief

(gedeeltelijk)arbeidsongeschikt zijn. Arbeidsongeschikt wil zeggen dat iemand door langdurige ziekte of een handicap niet in staat is ten minste 75% van het minimumloon te verdienen. De Wajong-uitkering bedraagt 75% van het wettelijk minimumloon. De instroom in de Wajong neemt toe: in 2003 kwamen er 8.200 mensen met deze uitkering bij; in 2009 worden er 17.000 `instromers’ verwacht. In totaal kregen in 2008 circa 179.000 mensen een Wajong-uitkering. Het kabinet verwacht dat het aantal Wajongers snel zal stijgen als er niet wordt ingegrepen.

Het kabinet vindt dat onacceptabel. Iedereen in de samenlevingmoet volgens de regering meedoen, het liefst met een betaalde baan. Bij de nieuwe Wajong, die naar verwachting in 2010 wordt uitgevoerd, staat het vinden van werk ook voorop. Jongeren met een beperking die kunnen werken, moeten eerst proberen zelf een baan te vinden. Lukt dat niet, dan kan UWV daarbij begeleiding en ondersteuning geven. De jong gehandicapte wordt vlak voor zijn achttiende verjaardag voorlopig beoordeeld, de definitieve beoordeling vindt plaats als hij 27 jaar is. Uitgangspunt van de nieuwe wet is dat werken loont.U Het wordt dus aantrekkelijk om – eventueel gedeeltelijk – aan de slag te gaan. Als een Wajonger werkt en daarmee tot 20% van het minimum loon verdient, vult de overheid zijn inkomen straks aan tot 75% van het minimum loon, dan mag hij de helft van iedere ‘extra’ verdiende euro houden. Zo kan het inkomen oplopen tot 100% van het minimumloon.

Een paar feiten - Wajongers zijn meestal mensen met een verstandelijke beperking, een andere ontwikkelingsstoornis of een psychische en/of psychiatrische problematiek; - 70% is jonger dan 45 jaar; - 98% is volledig arbeidsongeschikt verklaard. Nieuwe wet: werken loont De huidige Wajong richt zich niet zozeer op de mogelijkheden van jonggehandicapten, maar op hun recht op een uitkering. Jongeren met een beperking worden vaak al op hun achttiende jaar volledig arbeidsongeschikt verklaard, terwijl ze nog volop in ontwikkeling zijn.

De naam van de nieuwe wet toont de bedoeling: Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wet Wajong), in plaats van Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. De 7 Labyrint

In Perspectief

nieuwe regeling gaat gelden voor jongeren die vanaf 2010 in de Wajong komen. Daarnaast komt het kabinet met een aantal maatregelen om meer mensen aan het werk te krijgen. Deze gelden ook voor de huidige Wajongers. Voor jongeren die vanwege hun beperking nooit zullen kunnen werken, verandert er niets. Zij krijgen ook in de nieuwe situatie vanaf hun achttiende een Wajonguitkering.

tot doel zoveel mogelijk Wajongers aan het werk te helpen door hun kwaliteiten onder de aandacht van werkgevers te brengen. De G staat voor Gedreven en Gemotiveerd. Daarnaast informeert de campagne werkgevers over subsidies waarvoor ze in aanmerking komen als ze een Wajonger in dienst nemen. Zie ook www.Gkrachten.nl. Reïntegratiepilot Samen met de G-groep (een samenwerkingsverband van een aantal reïntegratiebedrijven) is UWV in najaar 2008 in een pilot gestart waarbij 1.000 Wajongers worden begeleid naar werk. Uniek is de sluitende aanpak: voor wie nog niet aan het werk is, wordt scholing of zelfs een zorgtraject geregeld. Enkele andere maatregelen: * in 2009 selecteert UWV 10.000 Wajongers uit zijn bestand en beoordeelt of zij naar werk begeleidt kunnen worden. UWV verwacht dat 2.000 Wajongers van deze groep dit jaar met een reïntegratietraject starten;

Wat doet UWV voor de reïntegratie? UWV zet zich nu al op alle mogelijke manieren in voor reïntegratie van Wajongers. Vooruitlopend op de nieuwe wet heeft de organisatie een aantal initiatieven ontwikkeld op het gebied van de begeleiding van jongarbeidsongeschikten. Campagne G-krachten Om werkgevers te overtuigen van de voordelen die het in dienst nemen van Wajongers biedt, hebben UWV en Boaborea (brancheorganisatie van dienstverleners voor werk, loopbaan & vitaliteit) de campagne ‘G-krachten’ gelanceerd. Deze heeft 8 Labyrint

In Perspectief

* via Wajongwerkt.nl brengt UWV Wajongers en werkgevers met elkaar in contact; * er start een pilot om jobcoaches in te zetten op scholen. Zij zorgen voor begeleiding van jongeren met een beperking naar werk/stage; * UWV is regisseur van de netwerken van scholen, MEE (organisatie voor mensen met een beperking) en gemeenten. Deze netwerken zorgen

voor een sluitende aanpak bij de overgang van school naar een geschikte vorm van arbeidsparticipatie.

Antidepressiva

dan neppillen. Maar Sint- Janskruid heeft aanzienlijk minder en minder ernstige, bijwerkingen. Daaruit valt maar een conclusie te trekken. Artsen handelen onjuist als ze (nieuwe) patiënten met depressieklachten in eerste instantie synthetische antidepressiva adviseren of voorschrijven in plaats van Sint- Janskruid. Onlangs vroeg ik een groep artsen of ze inderdaad zo te werk gaan worden geïnformeerd. Nee dus. De gegeven argumenten waren eigenaardig. Een van hen zei dat hij geen homeopathisch arts was en daarom zo’n middel nooit zou voorschrijven. Terwijl Sint-Janskruid geen homeopathisch middel is, maar een fytotherapeutisch (plantherapeutisch) medicijn. Anderen zeiden dat ze er geen

Meer informatie is te vinden op: www.uwv.nl/wajong, www.wajongcafe.nl

Sjoemelen met de eed van Hippocrates. Enige tijd geleden deed een van mijn studenten op mijn aansporing een literatuuronderzoek naar de effectiviteit van synthetische antidepressiva in vergelijking met een plantaardig antidepressivum, te weten hypericum perforatum of Sint-Janskruid. Ze verzamelde tientallen studies en besteedde ook aandacht aan bijwerkingen van beide soorten antidepressiva en hoe ze het deden in vergelijking met placebo’s (neppillen). Haar bevindingen: Sint-Janskruid deed het even goed als synthetische antidepressiva en beide doen het (wat) beter 9

Labyrint

In Perspectief

ervaring mee hadden en dus ook niet wisten hoe (zoals in welke dosering) het medicijn voor te schrijven. Mijn tegenwerping dat dit een gevolg was van het feit dat ze op dit punt niet goed waren opgeleid of bijgeschoold of niet goed hun vakliteratuur bijhielden, viel niet in goede aarde. Ik maakte het nog erger door te zeggen dat überhaupt grote vraagtekens te zetten zijn bij de effectiviteit van synthetische antidepressiva.

bijwerkingen kunnen (en vaak ook zullen) optreden. En dan is er ook dit deprimerende nieuws over synthetische antidepressiva. Volgens een recept artikel in het vooraanstaande medisch-wetenschappelijke tijdschrift. ’The New England Journal of Medicine’ blijkt en dan zeg ik het vriendelijk, dat de gepubliceerde wetenschappelijke literatuur een te rooskleurig beeld van hun effectiviteit geeft. Onvriendelijk, maar wel realistisch geformuleerd, moet ik zeggen dat industrie, wetenschappers en voorlichters er op het gebied van antidepressiva een deprimerend zooitje van gemaakt hebben. En wat artsen betreft, gegeven de huidige stand van wetenschap, betekent het primo non nocere, ’het eerste is geen schade berokkenen’, uit de eed van Hippocrates, dat veel vaker dan hun het geval is psychotherapeutische antidepressiva als eerste moeten worden geprobeerd.

Een recent rapport concludeert dat de beschikbare informatie over de twaalf onderzochte antidepressiva ontoereikend is voor artsen om te voorspellen werk middel bij welke patiënt zal werken. Dat betekent dat het voorschrijven van synthetische antidepressiva een kwestie van ‘trial and error’is (gissen en hopen). En dat is weer een ernstige constatering, al was het alleen maar vanwege het feit dat het doorgaans 10 tot 14 dagen duurt voordat de werkzaamheid van een antidepressivum kan worden vastgesteld. Voor iemand die depressief is, kan dit betekenen dat er twee of meer antidepressiva moeten worden uitgeprobeerd en er dus een aanzienlijk aantal weken voorbij kan gaan, voordat duidelijk wordt wat enigszins helpt de stemming te verbeteren. Terwijl in die tijd wel vervelende 10 Labyrint

In Perspectief

is er op papier wel onderscheid te maken tussen de twee soorten zzp’s. In de dagelijkse praktijk is het verschil vaak niet duidelijk. Op basis van het onderzoek van PwC heeft de staatssecretaris nu besloten om voor dit jaar de herverdeling van het budget te schrappen. Wel kunnen instellingen met een zware caseload een beroep doen op extra middelen uit de één-procent-margeregeling die voor de hele AWBZ geldt.

Bussemaker schrapt herverdeling AWBZ in GGZ Staatssecretaris Bussemaker heeft besloten dit jaar in de GGZ niet tot herverdeling over te gaan van het budget voor de zorgzwaartepakketten. Over een paar jaar wil ze wel een deel van de langdurige zorg uit de AWBZ overhevelen naar de zorgverzekeringswet. Zorgaanbieders in de AWBZ met relatief ‘lichte’ cliënten zouden een deel van hun budget moeten afstaan aan instellingen met een ‘zwaardere’ caseload. Dit jaar zou het om twee procent van het budget gaan. GGZ Nederland was het echter niet eens met deze herverdeling. Volgens de brancheorganisatie zijn de tarieven voor de zorgzwaartepakketten (zzp) op ‘drijfzand’ gebaseerd. Ook is het onderscheid tussen de zogenaamde B-zzp’s – voor een langdurige klinische behandeling – en Czzp’s – voor langdurig wonen en begeleiding – niet helder.

Behandeling naar zorgverzekeringswet Bussemaker wil wel het onderscheid tussen B- en C-zzp’s handhaven. Over enkele jaren – 2011 of 2012 – wil ze een deel van de langdurige zorg uit de AWBZ overhevelen naar de zorgverzekeringswet. Het ligt voor de hand dat vooral de B-zzp’s voor langdurige klinische behandeling daarvoor in aanmerking komen. (MvK) © Psy 17-4-2009

Onderscheid niet duidelijk Onderzoek van het bureau PricewaterhouseCoopers (PwC) ondersteunt de opvatting van GGZ Nederland. Volgens het onderzoeksbureau 11 Labyrint

In Perspectief

De nieuwe Multidisciplinaire Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen is uit!

begeleiding werden verzorgd door medewerkers van het Trimbosinstituut. Dit artikel richt zich uitsluitend op de aanbevelingen ten behoeve van de bejegening en behandeling van cliënten met een persoonlijkheidsstoornis.

Op 3 oktober j.i. is de nieuwe Multidisciplinaire Richtlijn Persoonlijkheidsstoornissen uitgekomen. Deze is ontwikkeld door de Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ. Het is een richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van volwassen patiënten met een persoonlijkheidstoornis. De patiënten- en familieorganisaties die eraan meegewerkt hebben, zijn de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, Stichting Borderline en de Stichting Labyrint ~ In Perspectief. Methodologische en organisatorische ondersteuning en

In opdracht van de samenwerkende patiënten en familieorganisaties is onder leiding van de toenmalige voorzitter van de werkgroep, prof. dr. R.W. Trijsburg, een grootschalig beschrijvend onderzoek uitgevoerd onder mensen met een persoonlijkheidsstoornis over de tevredenheid van patiënten met de hulpverlening. De resultaten van dit onderzoek hebben geleid tot onderstaande aanbevelingen.

Depressie? Doe er wat aan!

zoek. Toch is het belangrijk een depressie bij mensen met diabetes tijdig te herkennen en te behandelen. Op de eerste plaats omdat de mensen zich niet goed voelen, maar ook omdat depressieve mensen met diabetes vaak slechter zijn ingesteld en meer moeite hebben met de zelfcontrole.

Depressie en diabetes gaan slecht samen. Maar liefst één op de tien mensen met diabetes kampt met een depressie. Slechts bij de helft van hen wordt de depressie herkent. Dit blijkt uit internationaal onder12 Labyrint

In Perspectief

Therapie via internet

zelfhulpcursus bestaat uit acht, wekelijkse te volgen, lessen. In deze lessen leren mensen vaardigheden waarmee ze zichzelf kunnen wapenen tegen een depressie. De cursus is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie; een bewezen succesvolle therapievorm. Mensen die de lessen volgen krijgen online begeleiding van een coach. Omdat de gegevens voor wetenschappelijke doeleinden worden gebruikt, is deelname gratis. De privacy van mensen is geheel gewaarborgd. www.diabetergestemd.nl wordt gefinancierd door het Diabetesfonds.

Het VU Medisch Centrum heeft in samenwerking met het Trimbos Instituut een zelfhulpcursus samengesteld voor mensen met diabetes en depressieve klachten. Op de website www.diabetergestemd.nl kunnen mensen die last hebben van somberheid, spanning, lusteloosheid en/of angsten aan de hand van een test laten bepalen of de cursus voor hem of haar geschikt is. Het programma is sinds kort ook toegankelijk voor mensen met diabetes die antidepressiva gebruiken. De

moment om dit te doen.

Extra’s voor maltelzorgers van Eindhoven

Daarnaast introduceren de gemeente Eindhoven en het Netwerk Mantelzorg Eindhoven de mantelzorgpas voor de mantelzorgers in Eindhoven! Met de mantelzorgpas, die wordt gekoppeld aan de stadspas, krijgt de mantelzorger voordeel op producten en diensten van bedrijven en organisaties in Eindhoven. U kunt zich hiervoor kosteloos aanmelden via een aan te vragen formulier (zie beneden).

Mantelzorgers houden de samenleving bijeen en verdienen daarmee waardering. In Eindhoven wordt dit op een aantal manieren gegeven. Het Netwerk Mantelzorg Eindhoven gaat alle mantelzorgers in Eindhoven een cadeau aanbieden. Om dit cadeau te ontvangen moet u geregistreerd staan bij het Steunpunt Mantelzorg Verlicht. Bent u nog niet geregistreerd als mantelzorger dan is dit nu en mooi

Tenslotte bestaat er de mogelijkheid om als mantelzorger gebruik 13 Labyrint

In Perspectief

te maken van een collectieve verzekering. Hiermee ben je verzekerd tegen risico’s tijdens het uitvoeren van mantelzorgtaken. De verzekering is gratis voor u als mantelzorger, de kosten worden gedragen door de gemeente Eindhoven. Deze verzekering bestaat uit: 1. een schadeverzekering voor mantelzorgers 2. een aansprakelijkheidsverzekering 3. een ongevallen verzekering Let op: er is één uitzondering n.l. de mantelzorger die met de zorgvrager op hetzelfde adres staat ingeschreven kan geen schade t.o.v. elkaar claimen. Het gaat om schade aan derden.

verzoeken wij u om de overige vragen te beantwoorden. Wij zullen ervoor zorgen dat de juiste informatie naar de desbetreffende organisaties gaat, zodat u maar één keer de gegevens hoeft in te vullen. Indien u ergens gebruik van wilt maken, vul dan altijd de vragenlijst volledig in, ook als u al als mantelzorger geregistreerd bent. Voor het aanvragen van het formulier, of meer informatie, kunt u contact opnemen met het Steunpunt Mantelzorg Verlicht, via de telefoon, 088-0031288 of per email: [email protected]. Uit: Nieuwsbrief van Steunpunt Mantelzorg

Indien u van een van de genoemde voordelen gebruik wenst te maken is het noodzakelijk dat wij van het Steunpunt Mantelzorg Verlicht een aantal gegevens van u krijgen. Immers, voor de mantelzorgpas moet uw stadspas gekoppeld worden aan de mantelzorgpas. Ook voor een andere aangeboden service, een proeflidmaatschap van Mezzo zijn ook een aantal gegevens nodig. Mezzo is een landelijke vereniging voor mantelzorgers. Vandaar dat er op het reeds genoemde formulier een vragenlijst is toegevoegd waarop u kunt aangeven waar u aan mee wilt doen. Ook

Geestelijke gezondheidszorg groeit hard De geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg zijn vanaf 2000 hard gegroeid. In 2000 werd nog 162 euro per hoofd van de Nederlandse bevolking uitgegeven. In 2007 was dit bedrag gestegen tot 275 euro. In 2000 werd er 2,6 miljard uitge14

Labyrint

In Perspectief

geven aan GGZ-zorg, in 2007 lag dat bedrag op 4,5 miljard. Daarmee groeit de GGZ-sector sneller dan de rest van de gezondheidszorg. De gegevens komen uit het rapport ‘Geestelijke gezondheidszorg, een methode voor het bepalen van volume- en prijsontwikkelingen’ van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

groei op drie procent. Kijkend naar de verschillende zorgcircuits, dan vallen vooral de groei van beschermd wonen (12 procent) en de jeugd-GGZ op (8 procent). Geschat wordt dat de verslavingszorg en forensische zorg jaarlijks een groei van 10 procent doormaakten. Lagere drempel Dat steeds meer mensen hulp inroepen van de gespecialiseerde GGZ en verslavingszorg kan komen doordat de drempel lager is geworden. Betere bereikbaarheid van voorzieningen, betere behandelmogelijkheden en wellicht ook betere signalering van hulpverlening in de eerste lijn. In Nederland zou een kwart van de mensen jaarlijks met psychische problemen of verslavingsproblemen kampen. Van dit kwart laat uiteindelijk twintig procent zich behandelen. (ML)

Kapitaallasten De groei zit vooral in het productiebudget, zo stelt het CBS vast. De vraag die daaruit voortvloeit, is of de geboden GGZ-zorg duurder is geworden of dat er meer mensen behandeld zijn. Volgens het rapport zijn de behandelprijzen in de GGZ en verslavingszorg onder het niveau van de inflatie gebleven. De personele kosten stegen weliswaar flink, maar de groei van de kapitaallasten pakte bescheiden uit. En vooral dat laatste heeft de prijzen gedrukt. Conclusie is dan ook dat de uitgavengroei in de GGZ en verslavingszorg vooral veroorzaakt is door een groter zorgaanbod voor meer cliënten.

© Psy 06-01-2009

Beschermd wonen In de jaren tussen 2000 en 2007 is vooral de ambulante hulpverlening sterk toegenomen. De gemiddelde jaarlijkse groei was 14 procent. Voor de klinische- en deeltijdzorg lag de 15 Labyrint

In Perspectief

testeren tegen deze korting.’

GGZ Nederland woedend op Klink

Geen held Barth noemt Klinks stellingname ‘bepaald niet heldhaftig’. ‘Kennelijk vindt hij dat de vraag in de GGZ te hard groeit. Dan kan hij ook andere politieke keuzes maken. Zoals de premies verhogen, meer inzetten op preventie, of ingrijpen op het basispakket. Dat zijn maar enkele voorbeelden, maar nu richt hij zich wel heel eenzijdig op de aanbieders.’ Volgens Barth gaat de bezuiniging ten koste van de kwaliteit van zorg. ‘De kans is groot dat de wachtlijsten in de GGZ weer gaan groeien. En dan kapittelt de politiek de instellingen weer vanwege die wachtlijsten. De GGZ-instellingen worden op deze manier in een hopeloze positie geplaatst.’

Voorzitter Marleen Barth van GGZ Nederland heeft boos gereageerd op minister Klink van VWS. Die wil de GGZ-sector een bezuiniging opleggen van structureel 119 miljoen, 3,5 procent van het budget geneeskundige GGZ. In een brief aan de Tweede Kamer kondigt minister Klink een tariefmaatregel aan op de geneeskundige GGZ. Deze moet structureel 119 miljoen opleveren. Klink zegt dat deze maatregel noodzakelijk is om de zorguitgaven binnen het afgesproken Budgettair Kader Zorg te houden. Dikke plak GGZ Nederland reageert bij monde van voorzitter Marleen Barth, boos op dit voornemen: ‘Klink voert geen consequent beleid. Hij maakt geen keuzes. Vorig jaar is in de GGZ marktwerking ingevoerd. Dan doet de sector wat mag worden verwacht in een gezonde markt, namelijk groeien. En dan straft hij dat af met een korting door met een kaasschaaf een dikke plak af te halen van de GGZ-instellingen. Eind vorige week heeft GGZ Nederland hem al een brief gestuurd waarin we pro-

GGZ-zorg honoreren De overschrijding is niet zozeer een kwestie van te veel geleverde zorg, maar eerder van een te laag geraamde groei, meent Barth: ‘Het ministerie van VWS schat de groei van de geestelijke gezondheidszorg consequent te laag in. Ik denk dat ze bij VWS gewoon niet zo goed kunnen rekenen.’ Het zou volgens haar beter zijn de vraag naar GGZ-zorg wel te honoreren. Daarmee worden op de langere termijn 16

Labyrint

In Perspectief

ook veel kosten bespaard. ‘Nu met tien sessies een burn-out goed behandelen, voorkomt dat mensen arbeidsongeschikt raken. Dat levert de samenleving veel op.’ GGZ Nederland beraadt zich nog op vervolgstappen. Tijdens de ledenvergadering van donderdag 11 juni komt de voorgenomen bezuiniging zeker ter sprake.

GGZ-cliënt heeft veel onvervulde zorgwensen GGZ-cliënten in de langdurige zorg hebben veel onvervulde zorgbehoeften, vooral op het terrein van rehabilitatie, ontplooiing en sociale relaties. De basale zorg is in het algemeen wel goed geregeld. Dat blijkt uit een monitor langdurige GGZ van het Trimbos-instituut.

Abvakabo FNV Werknemersorganisatie Abvakabo FNV vreest dat het uiteindelijk de medewerkers van de GGZ zijn die de maatregel van Klink gaan betalen. Werkgevers zullen de rekening doorschuiven naar de werknemers door de lonen niet te verhogen, verwacht de organisatie. ‘De cao-onderhandelingen verliepen al uiterst moeizaam’, stelt Elise Merlijn, bestuurder zorg van de vakorganisatie. ‘Ik vraag me dringend af wie straks nog in de GGZ wil werken.’ (SvD)

‘Op het sociale vlak, betaald werk en zingeving is voor de GGZ-cliënt in de langdurige zorg nog een wereld te winnen’, zegt Hans Kroon. Hij is projectleider van de Monitor langdurige GGZ. Voor deze monitor heeft het Trimbos-instituut gebruik gemaakt van de gegevens van een aantal regionale zorgmonitors. Daarom moeten de resultaten van deze monitor volgens Kroon met de nodige voorzichtigheid worden bekeken: ze leveren niet per se een representatieve landelijke steekproef op.

Psy 10-06-2009

Zingeving en ontplooiing Toch is duidelijk een tendens waar te nemen. De basale behoeften, zoals zorg voor het huishouden, voeding, veiligheid, uitkeringen en informatieverstrekking over de behandeling, blijken voor veel patiënten redelijk te worden vervuld. 17 Labyrint

In Perspectief

Maar als het gaat om gezelschap, intieme relaties, zingeving en herstel, activiteiten overdag, en psychisch welbevinden, blijken de zorgbehoeften veel minder vaak goed te worden vervuld. Op deze terreinen heeft de hulpverlening veel minder een passend antwoord, blijkt uit de monitor van het Trimbos-instituut. Niet meer dan een op de zes patiënten heeft (vrijwiligers)werk. Verder heeft maar een op de zeven patiënten een partner. Verbeteringen zijn dan ook marginaal: over een periode van 9 tot 18 maanden verbetert de kwaliteit van leven een heel klein beetje.

het Visiedocument op de langdurende zorg stelt GGZ Nederland onder andere als doel dat jaarlijks twintig procent meer langdurige GGZ-cliënten een betaalde baan vinden. Nu heeft slechts zes tot dertien procent een baan. Beleidsmedewerker Ellen de Haan: ‘Het mag niet langer vanzelfsprekend zijn dat deze groep cliënten in een achterstandspositie verkeert. Hulpverleners in de GGZ zullen zich meer gaan richten op ondersteuning bij herstel. Dus niet alleen behandeling van klachten, maar ook inzetten op andere levensgebieden zoals wonen, welzijn en fysiek welbevinden. VWS ondersteunt deze visie en staatssecretaris Bussemaker heeft intussen toegezegd ook geld hiervoor beschikbaar te stellen.’ (SvD)

Hoop voor de toekomst Kroon ziet wel enige hoop voor deze patiëntengroep. ‘Via de Zorg-voorbeter-trajecten zijn goede resultaten te boeken. Zeker als daarbij het belang van de ervaringsdeskundige goed wordt onderkend.’ In de monitor zelf wordt geconcludeerd dat onderlinge steun en lotgenotencontact mogelijk goede ingangen vormen om tegemoet te komen aan de onvervulde zorgbehoeften van patiënten. Binnenkort publiceert het Trimbos-instituut effectonderzoeken over dit onderwerp.

Psy, 11-06-09

Visiedocument Brancheorganisatie GGZ Nederland erkent de niet vervulde zorgbehoeften van de langdurige GGZ-cliënt. In 18 Labyrint

In Perspectief

Het geheugen vanuit een psychologische optiek

zo persoonlijk. Semantische kennis wordt door velen binnen dezelfde cultuur gedeeld. Het procedurele geheugen Dit is het geheugen voor de manier waarop we handelingen moeten uitvoeren (fietsen, lopen, schoenveters strikken). Als deze handelingen een maal aangeleerd zijn, gaan ze verder automatisch.

Door het gebruik van medicijnen kunnen geheugenproblemen optreden. Dit kan het dagelijks leven bemoeilijken. Zeker als je een reguliere baan hebt. Corrie Kerssies-Kick studeert, naast haar werk, psychologie aan de Open Universiteit. Zij legt kort uit hoe ons geheugen werkt en waardoor het kan worden beïnvloed. Daarna heeft ze enkele tips, gebaseerd op haar eigen ervaring, waarmee we ons geheugen kunnen ondersteunen.

Korte termijn geheugen: men kan uit een lijst maximaal zeven items onthouden. Het korte termijn geheugen omvat herinneringen aan ervaringen die korte tijd geleden zijn gebeurd. Die tijd kan variëren van enkele minuten. Dit geheugen kan slechts een beperkte hoeveelheid informatie bevatten. Het lange termijn geheugen kan zowel episodische, semantische als procedurele herinneringen bevatten.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen drie soorten geheugen: Het episodische geheugen Dit is een geheugentype dat aangesproken wordt wanneer we ons persoonlijke gebeurtenissen uit verleden herinneren. Episodische herinneringen bevatten gewoonlijk de plaats en de tijd (wat at je bij ontbijt, wat deed je zaterdag avond?).

Onthouden en herinneren Er zijn een aantal zaken die het onthouden en herinneren van ervaringen en feiten beïnvloeden: -Informatie wordt het best onthouden als het opnieuw gecodeerd wordt (bijv. in eigen woorden weergeven, een ezelsbruggetje verzinnen). Het helpt bijvoorbeeld om kleinere een heden tot grotere

Het semantisch geheugen Dit is het geheugen voor feiten en kennis over de wereld (een zebra heeft strepen, Michael Jordan is een basketballer, een wortel is een groente). Dit type geheugen is niet 19

Labyrint

In Perspectief

betekenisvolle eenheden vormen. In het korte termijngeheugen kan men namelijk maximaal zeven items onthouden, ongeacht de grootte. Wanneer er tussen twee waarnemingen een andere ervaring zit, wordt de eerste waarneming slechter onthouden dan de tweede. - Men kan zich iets beter herinneren als de context waarin de herinnering wordt opgehaald hetzelfde is als die waarin de herinnering werd opgeslagen(interferentiethe orie). - Ongewone of onverwachte gebeurtenissen worden beter herinnerd. - Geheugensteuntjes kunnen helpen dingen niet te vergeten.

Universiteit. Het as is een greep uit het hoofdstuk over het geheugen. Door de lithium heb ik geheugenen concentratieproblemen, hetgeen mijn studie niet gemakkelijk maakt. Ik probeer alle hoofdstukken dan ook in eigen woorden samen te vatten. Dan leer ik de uittreksels. Op mijn werk loop ik ook tegen grenzen aan. Mijn bureau is bezaaid met gele briefjes met aantekeningen. Collega’s maken er vaak grapjes over, maar daar trek ik me niets van aan. Als ik morgens iemand bel, dan schrijf ik dat altijd op. Anders loop ik risico dezelfde persoon middag opnieuw bellen met dezelfde boodschap. De gele briefjes zijn dus mijn survival kit. Thuis loop ik wel eens naar boven en dan ben ik vergeten wat ik daar ook alweer wilde doen. Het helpt om terug naar beneden te lopen naar de

Geheugenproblemen door medicijnen en mogelijke hulpmiddelen Op dit moment ben ik bezig met de studie psychologie aan de Open

20 Labyrint

In Perspectief

In 2008 bijna honderdduizend GGZcliënten op wachtlijst

plek waar ik mijn plannetje maakte. Dan schiet het me vaak weer te binnen. Ik heb moeite met een speech uit het hoofd te leren. Meestal maak ik een lijstje met steekwoorden, waarop ik dan thuis vrij associeer voor de spiegel. Een gedegen voorbereiding helpt dan erg. Bij het lezen van een boek weet ik op een volgende pagina vaak al niet meer wat er op de vorige pagina stond. Het helpt dan om aantekeningen te maken, die je snel weer even terug kan lezen. Bij het notuleren van vergaderingen, werk ik altijd direct na de vergadering de aantekeningen uit. Ik zorg daarom altijd dat ik na een vergadering geen andere afspraken heb. Zo onthoud je het best wat er in de vergadering gezegd werd. Concentratie kan ook moeilijk zijn in een vergadering. Ik vraag de voorzitter altijd van tijd tot tijd alles even samen te vatten. Dat helpt enorm. Ik ben blij dat ik een baan heb, die ruimte laat voor geheugen en concentratieproblemen. Ze zijn niet onoplosbaar. Je kunt allerlei trucjes toepassen. Kortom, er is nog hoop.

Het aantal mensen op de wachtlijst in de geestelijke gezondheidszorg is in 2008 licht toegenomen. Dat geldt vooral voor volwassenen en jonge cliënten. De tijd die men moet wachten tot de behandeling begint, is vooral bij de jeugd toegenomen. Dat blijkt uit cijfers van GGZ Nederland. Het afgelopen jaar is het aantal wachtenden op zorg bij GGZ-instellingen met zeven procent gestegen. Afgezet tegen de toename met vier procent van het aantal behandelde cliënten, zijn de wachtlijsten in 2008 licht gegroeid. Bij de jeugd-GGZ is het aantal kinderen dat op een wachtlijst staat met zeven procent toegenomen, terwijl er negen procent meer kinderen in behandeling zijn genomen. Treek-normen Relevanter dan het aantal wachtenden is de tijd die een cliënt op een wachtlijst staat. Voor de wachttijden zijn jaren geleden al normen afgesproken – de zogehe21 Labyrint

In Perspectief

ten Treek-normen. Tussen het moment van aanmelding en het begin van een ambulante behandeling mag niet meer dan veertien weken zitten – voor een klinische behandeling geldt de norm van vijftien weken.

tien weken wachten. Druk op de voordeur Bij jeugdige cliënten is de wachttijd al jaren te lang. In 2008 moest de modale jongere twintig weken wachten voordat de behandeling begon. GGZ Nederland wijt dit voor een deel aan de ‘voortdurende druk op de voordeur van de jeugGGZ’. Elk jaar doen steeds meer jeugdigen en hun ouders een beroep op de jeugd-GGZ: in 2008 kwamen negen procent meer kinderen in behandeling dan het jaar ervoor. (MvK)

Volwassenen en ouderen De wachttijd voor volwassen en oudere cliënten ligt in de regel binnen de Treek-normen. Gemiddeld was wachttijd voor een volwassen cliënt tussen aanmelding en behandeling twaalf weken, en voor een oudere cliënt tien weken. Een kwart van deze volwassen en oudere cliënten moest langer dan veertien of vijf-

Psy 9-6-2009

Je beeldscherm als therapeut

scoren de honderd gevolgde internetters beter dan een even grote groep die groepstherapie ontving. En meteen na de cursus waren de resultaten van deze beide groepen een stuk positiever dan een controlegroep van eveneens honderd mensen die geen behandeling had ontvangen. Vanaf 6 september kunnen mensen zich via http://www.kleurjeleven.nl/ aanmelden voor een internet zelfhulpcursus tegen depressieve klachten Nu nog gratis Belangstellenden vullen eerst een

Mensen met depressieve klachten kunnen inmiddels een zelfhulp internetcursus volgen. De methode is succesvol, blijkt uit onderzoek. Aan de cursus komt geen therapeut te pas. De Tilburgse onderzoekster Viola Spek heeft onderzocht of de zelfhulpcursus via internet helpt bij depressieve klachten. De bevindingen zijn positief: een jaar na de cursus 22 Labyrint

In Perspectief

vragenlijst in over hun klachten, problemen en motivatie. Zeven GGZ-instellingen verspreid over het land werken mee aan het programma, onder supervisie van het Trimbos instituut. Deskundigen van deze instellingen beoordelen de ingevulde vragenlijsten. Als de depressieve klachten te ernstig zijn, krijgt de cliënt een advies op maat en wordt doorverwezen naar reguliere hulp. Voorlopig is de cursus voor de deelnemers gratis. ‘Maar of dat in de toekomst ook zo blijft, is zeer de vraag’, zegt projectleider Ineke Voordouw. ‘Gelet op de veranderingen in de financiering is gratis deelname in ieder geval niet te garanderen. Mede om deze reden kunnen mensen dan ook niet volledig anoniem aan de cursus deelnemen.’ Anders denken De cursus bestaat uit acht lessen waarin de cliënten onder andere leren hun klachten beter te begrijpen. Viola Spek: ‘De cursus besteedt veel aandacht aan het op een andere – meer positieve – manier leren denken. Dat komt overigens terug bij veel behandelingen tegen depressie. Maar het is ook een moeilijk te leren vaardigheid. Daarom denk ik dat bij terugkeer van de klachten een herhaling van de cursus ook zijn nut kan hebben. Verder is activering een belangrijk onderdeel. Mensen worden aangezet tot het doen van

leuke dingen.’ Eigen tijdstip kiezen Spek heeft niet precies onderzocht waarom de internetcursus een jaar na dato positievere resultaten laat zien dan groepstherapie. ‘Ik vermoed dat de internetcursus intensiever is: mensen moeten er veel voor doen, ze krijgen gerichte opdrachten. Een groepstherapie geeft meer kans tot afdwalen. Voordeel van de zelfhulpcursus via internet is bovendien dat mensen deze kunnen doen op het tijdstip dat het hun het beste uitkomt. Bovendien kunnen ze dat redelijk anoniem doen.’ (SvD)

23 Labyrint

In Perspectief

Klink wil ook na 2009 project Dwang en Drang voortzetten

tie. De Kamer toonde zich geschokt over de cijfers die het actualiteitenprogramma Nova bekend had gemaakt. Daaruit bleek dat in de afgelopen vijf jaar 151 mensen langer dan een jaar geïsoleerd of afgezonderd waren. ‘Hoe kan het nu’, vroeg Anouschka van Miltenburg (VVD) zich af, ‘dat de inspectie voor de gezondheidszorg in 2006 stelde dat vier mensen langer dan een jaar geïsoleerd waren, terwijl nu blijkt dat dat er toen 29 waren?

Ook na 2009 wil minister Klink van VWS geld reserveren voor het project Dwang en Drang. Dat zegde Klink donderdag toe tijdens een algemeen overleg met een zeer kritische Tweede Kamer. Die vindt dat het terugdringen van isoleren veel te traag gaat. ook heeft de Kamer veel kritiek op de rol van de inspec-

PSY, Jrg 13 – nummer 5 – mei 2009

Lichamelijke klachten bij depressie slecht herkend

terwijl ook de behandeling onder de maat is. Beperkt zicht De studie Zorg voor heel de mens laat zien dat bij mensen die met een lichamelijke ziekte worden opgenomen in het ziekenhuis, onvoldoende wordt gelet op een eventuele depressie. Omgekeerd geldt dat de geestelijke gezondheidszorg bij depressieve cliënten beperkt zicht heeft op het voorkomen en behandelen van ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten.

De gezondheidszorg is niet goed afgestemd op de behandeling van mensen met een depressie die ook een lichamelijke aandoening hebben. Dat blijkt uit een studie van het Trimbos-instituut. Ongeveer 800.000 Nederlanders lijden aan een depressie. Van deze groep heeft 30 procent ook een lichamelijke ziekte, zoals diabetes of hart- en vaatziekten. Maar deze ziekten worden vaak slecht herkend,

Overgewicht Volgens de onderzoekers van het Trimbos-instituut kan een aanpas24

Labyrint

In Perspectief

sing van de zorgprogramma’s hier uitkomst bieden. Zij pleiten voor nauwere samenwerking tussen psychiaters, huisartsen en internisten. Zij kunnen depressieve patiënten onder andere structureel begeleiden bij diabetes en het tegengaan van overgewicht.

Snel helpen Optijderbij-medewerkers ondersteunen huisartsen in hun praktijk en in gezondheidscentra. Ze zijn getraind om nieuw aangemelde cliënten met beginnende psychische klachten door voorlichting, behandelsessies, trainingen of begeleiding snel te helpen. Zonodig worden cliënten doorverwezen naar de eerstelijnspsycholoog, maatschappelijk werker of naar intensievere behandeling bij GGZ Delfland. Online screening Individuele gesprekken (vijf-gesprekkenmodel), korte groepstrainingen van hooguit acht sessies en online hulp wordt zo dicht mogelijk bij mensen in de buurt aangeboden, zoals in het gezondheidscentrum. Na een online-screening en een korte intake waar werkdiagnose en hulpvraag worden besproken, kan de cliënt snel aan de bak. Het hulpaanbod voegt zich naar cliënt, niet andersom. Na afloop wordt gemeten wat het effect van de hulp is geweest.

Lichte hulp bij beginnende psychische klachten Veel cliënten met relatief lichte psychische klachten krijgen vaak geen of een te zware behandeling aangeboden in de geestelijke gezondheidszorg. Dat kan anders, bewijst GGZ Delfland. Met eenvoudige interventies kunnen veel mensen goed en snel geholpen worden. Met het uitgebreide preventieprogramma Optijderbij, wil GGZ Delfland meer mensen bereiken met beginnende psychische klachten. Daarmee moet worden voorkomen dat cliënten te zware diagnoses krijgen en te intensief worden behandeld. Begin als het even kan met korte, lichte interventies, zo luidt de filosofie achter Optijderbij. Als deelnemers na afloop niet voldoende opgeknapt zijn, kunnen ze altijd nog behandeld worden in gespecialiseerde zorgprogramma’s.

Fors gestegen Onderzoek van initiator Jet Timmerman wijst uit dat het aantal aanmeldingen voor kortdurende behandeltrajecten fors is geste25 Labyrint

In Perspectief

gen. In 2005, het jaar waarin werd gestart met Optijderbij, waren er zo’n 260 aanmeldingen. In 2006 was het aantal intakes gegroeid tot 517 en in 2007 tot 811. Het behandelaanbod groeide navenant. De wachttijd voor de intake liep terug van drie maanden in 2004 tot twaalf dagen in 2007. Welbevinden Uit de voor- en nametingen blijkt dat algemene en depressieve klachten, alsmede stress en vermoeidheid significant waren afgenomen. Bij dwang- en paniekklachten was een niet-significante afname te zien. Deelnemers waardeerden hun welbevinden vooraf met een 5,9, na afloop was dat cijfer opgelopen naar 7,2. Ongeveer een kwart van de deelnemers wordt na een Optijderbijinterventie alsnog doorverwezen naar een gespecialiseerde GGZ-behandeling. Echte poortwachter In de nabije toekomst moet Optijderbij in alle gezondheidscentra in de regio zitten, vindt Timmerman. ‘De huisarts is dan een echte poortwachter die bekijkt of een patiënt met beginnende psychische klachten het best terecht kan in de eerstelijn of dat er toch gekozen moet worden voor intensievere behandeling.’ Moskee Optijderbij richt zich ook op kinde-

ren, mantelzorgers en migranten met beginnende psychische klachten. Voor die laatste groep zijn allochtone zorgconsulenten in dienst die contacten onderhouden met bijvoorbeeld de moskee. Timmerman: ‘We bieden migranten eerst in buurthuizen trainingen bewegen en ontspannen aan. Van daar kunnen ze makkelijker doorstromen naar intensievere trajecten. We ontwikkelen nu het vijfgesprekkenmodel voor migranten.’ Overlap Laagdrempelige, eerstelijns GGZhulp dicht bij huis is een trend die past in het stepped care-denken. Ook een initiatief als Indigo, dat door verschillende gespecialiseerde GGZ-instellingen in de eerstelijn wordt aangeboden past daarin. ‘Er is absoluut overlap tussen Optijderbij en Indigo’, zegt Timmerman. ‘Het verschil is dat wij ook het accent leggen op begeleiding van chronische patiënten, dat we samen met de huisarts online screenen en structureel meten wat het effect is van onze interventies.’ (ML) Voor het onderzoek naar het preventieprogramma Optijderbij kunt u contact opnemen met Jet Timmerman, manager Optijderbij van GGZ Delfland: [email protected] 26

Labyrint

In Perspectief

Mantelzorg en armoede

lof wordt alleen ingezet als laatste redmiddel. 6.In 2007 zijn tussen de 50.000 en 100.000 mantelzorgers (tijdelijk) gestopt met werken of zijn minder gaan werken vanwege het verlenen van mantelzorg. 7.17% is zwaarbelast of overbelast door de mantelzorg;15%ervaart een achteruitgang van de eigen gezondheid.

De laatste jaren steunt de regering het idee dat onze samenleving niet zonder mantelzorgers en zorgvrijwilligers kan. Een belangrijk kenmerk van mantelzorg is dat het je overkomt en dat het daarom maar ten dele vrijwillig is. Mantelzorg wordt verleend aan dierbaren die niet altijd `vreemden` in huis willen, maar juist verzorgd willen worden door mensen die dichtbij hen staan. Mantelzorg wordt daarom ook vaak vanzelfsprekend en zonder tegenprestatie verricht.

Wat heeft mantelzorg en armoede met elkaar te maken? Het aantal langdurig en intensief zorgende mantelzorgers is in zeven jaar met 45% gestegen; 300.000 van hen (te) zwaar belast. Tussen de 50.000 en 100.000 werkende mantelzorgers (zie hierboven onder punt6) besloten minder te gaan werken of zelfs tijdelijk te stoppen. Mantelzorgers hebben soms geen andere keuze dan in deeltijd te gaan werken of zelfs te stoppen met betaald werken. Ze lopen gevaar door het wegvallen van inkomsten en door extra kosten, vanwege ziekte van hun familielid, in financiële problemen te raken.

In 2007 gaven 3,5 miljoen mensen hulp aan een hulpbehoevend chronisch ziekte of hulphoevende partner, ouder, kind, vriend of buur. Meer dan de helft van het combineert die zorg met een betaalde baan. 1.1,7 miljoen mensen helpen in relatief ernstige zorgsituaties. 2.Vooral de mantelzorg aan een partnet of een kind is zeer intensief en duurt vaak vele jaren. 3.Een op de vijf mantelzorgers verzorgt twee of meer personen. 4.71% van de mantelzorgers onder de 65 jaar combineert de zorgzaken met een betaalde baan. 5.Werkende mantelzorgers leveren vooral eigen vrije tijd in; formeel ver27

Labyrint

In Perspectief

Mira’s mojo

zegd toen we beseften wat de consequenties waren van Seroxat. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Mira probeert te genieten van wat er is en niet te denken aan wat er was, maar onwillekeurig probeert ze terug te vinden wat nét buiten haar bereik ligt. ‘Waarom ga je niet naar je huisarts en vraagt haar om een ander middel, bijvoorbeeld Remeron, waarvan ik me meen te herinneren dat het geen of minder bijwerking heeft?’ Maar ze ziet op tegen het consult, tegen de lange periode van uitwenning van het ene medicijn en inwenning van het andere met alle bijkomende narigheid (duizeligheid, evenwichtstoornissen) van dien. En dus ‘doen we het ermee’. Verleden week werd het haar te veel. Ze zakt weg, voelt zich diep ongelukkig, de communicatie tussen ons stokt. Mira vindt dat ik dit probleem moet oplossen. Maar ik kan haar alleen aanraden de arts om andere antidepressiva te vragen. Als ik meer doe, bijvoorbeeld zeggen dat ze moet overstappen op Remeron, of dat ze een tijdje geen antidepressiva moet gebruiken, of dat ze Seroxat moet blijven gebruiken en tevreden moet zijn met een droge boterham, neem ik beslissingen waarvan ik vind dat alleen Mira die mag nemen. PSYJaargang 13 - nr. 6 – Juni 2009

Sinds januari gebruikt Mira Seroxat. Ze heeft het gebruik van medicijnen zo lang mogelijk uitgesteld, maar haar stemmingen schoten alle kanten uit. Niet moeilijk doen, naar de arts en antidepressiva vragen, het spul is er tenslotte voor. De Seroxat heeft het gewenste effect. We genieten van een gelijkmatigheid die weldadig is na de achtbaan waar we maandenlang in hebben gezeten. Maar er is een nadeel. Mira is haar mojo kwijt. En hoewel ze altijd heeft beweerd dat ze de afronding van het vrijen beschouwt als een kers op de taart waar ze zonder zou kunnen, blijkt dat anders te liggen nu er geen kersen meer voorhanden zijn. Onder normale omstandigheden lijkt het of Mira tijdens het vrijen op een helling wordt gezet. Ze trapt uit alle macht op de rem om te voorkomen dat ze klaarkomt, verliest zo nu en dan de macht over het stuur, stort, over haar hele lichaam kleine druppeltjes transpiratie loslatend, naar beneden, komt boven, schuift over de top heen, komt op een volgend helling terecht waarop ze probeert om, met gefronste wenkbrauwen en ogen die ze vergeefs richt op een plek achter me, te verhinderen dat ze opnieuw naar beneden glijdt. Mira is een wonder. ‘We doen het ermee’, heeft Mira ge28 Labyrint

In Perspectief

NVVE stuurt brandbrief naar psychiaters

Door externe factoren is het onderwerp ‘hulp bij zelfdoding in de psychiatrie’ groot in de belangstelling komen te staan. De film Mag ik dood? en de daaraan gekoppelde debatten, georganiseerd door het Humanistisch Verbond, leidden tot veel media-aandacht en er werden zelfs Kamervragen gesteld. Daarnaast besloot het bestuur van de Nederlands Vereniging voor Psychiatrie (NVVP) om hun richtlijn voor hulp bij zelfdoding op het open deel van hun website te plaatsen, deze te laten drukken en te verspreiden onder alle psychiaters in Nederland.

De Werkgroep Psychiatrie van de NVVE heeft alle psychiaters in Nederland een brief gestuurd om samen een oplossing te vinden voor de problematiek van chronische psychiatrische patiënten met een doodswens. Op 6 november 2008 heeft de NVVE hiervoor een besloten bijeenkomst georganiseerd in Amersfoort. Naar aanleiding van de nota ‘Perspectieven op waardig sterven’, waarin het bestuur de toekomstplannen van de NVVE tot 2015 schetst, zijn eind maart de vier werkgroepen Dementie, psychiatrie, Voltooid Leven en Waardig Sterven en Levenseinddezorg aan de slag gegaan. In het afgelopen halfjaar hebben ruim dertig werkgroepleden talloze plannen bedacht waarmee het zelfgekozen levenseinde gerealiseerd zou kunnen worden – met name voor die groepen mensen voor wie dat tot dusver vrijwel buiten bereik blijft. In november beslist het bestuur van de NVVE welke voorstellen in de komende jaren uitgewerkt zullen worden en wanneer. De Werkgroep Psychiatrie nam een voorsprong op de prioritering door al in september een deel van haar plannen tussentijds in te dienen. 29

Labyrint

In Perspectief

Onvrede over zorgzwaartepakketten

men kwamen pas boven tafel toen de zorgbehoeften van de huidige cliënten in de verpleeg- en verzorgingshuizen in kaart gebracht waren. ’Ineens bleek dat er sprake was van een forse zorgkloof. Het budget om aan de vraag van de cliënten tegemoet te komen, was er gewoon niet.’ Het tekort zou volgens berekeningen van ActiZ zeker 500 miljoen euro bedragen. Omdat het ministerie van Volksgezondheid de invoering van de zzp’s ‘budgetneutraal’ - er mag geen geld bij - wil laten verlopen, heeft het met trucs zoals het zogenoemde ‘rondrekenpercentage’ en ‘bandbreedtes in de verstrekken zorg’ tariefkortingen aan de ouderensector opgelegd. Zo lijkt de zorgkloof ogenschijnlijk gedicht. Maar, zegt Knoppert, ’zonder extra financiën redden we het echt niet om onze cliënten alle zorg te bieden die ze nodig hebben’. Toch kiest ActiZ er niet voor om de kont tegen de krib te gooien. ‘Toch blijven we VWS vragen om extra geld en om vaste tarieven voor de zorgzwaartepakketten. Maar we gaan er wel mee door.’

GGZ-instellingen zetten de hakken in het zand bij de invoering van de zogeheten zorgzwaartepakketten (zzp). Ook in de ouderenzorg wordt er gemord over de nieuwe financiering van de zorg. ”Maar zo heftig als in de GGZ ligt dat bij ons niet”, zegt woordvoerder Jaap Knoppert van ActiZ. Onlangs hebben instellingen op de ledenvergadering van GGZ Nederland besloten komend jaar niet mee te werken aan de invoering van de zorgzwaartepakketten in de GGZ. Zoals bekend wil staatssecretaris Bussemaker in 2009 beginnen met de zzp’s in de hele care–sector. Van meet af aan had de GGZ daar problemen mee. De zzp’s waren niet goed toegesneden op de geestelijke gezondheidszorg. Maar vooral stak het de instellingen dat ze weer een deel van hun budget dreigen kwijt te raken. Een aantal overweegt dan ook juridische actie tegen de overheid. Ook bij brancheorganisatie ActiZ (verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg) leven er behoorlijk wat bezwaren tegen de zorgzwaartepakketten. ’Met het uitgangspunt zijn we het helemaal eens’, aldus Knoppert. ’De hulpvraag van de cliënt moet centraal staan. ’De proble30 Labyrint

In Perspectief

Overgewicht bij antipsychotica deels erfelijk bepaald

Behandelaars zouden, vindt de onderzoeker, met deze genetische kwetsbaarheid rekening kunnen houden door bijvoorbeeld een ander antipsychoticum voor te schrijven. Maar hij doet hen nog een andere tip aan de hand. In het decembernummer van Psyfar beschrijft hij een literatuuronderzoek naar middelen die overgewicht bestrijden. Als beste medicatie kwam metformine uit de bus, een bloedsuikerverlagend middel dat gebruikelijk is in de behandeling van diabetes. Het is uitgebreid getest onder patiënten met schizofrenie. ‘Het werkt bij iedereen’, stelt Gregoor. ‘En een voordeel is dat het weinig bijwerkingen heeft op het centrale zenuwstelsel’. Wel kan het misselijkheid en diarree veroorzaken.

Een op de vier vrouwen die antipsychotica gebruiken heeft een genetische afwijking die hen kwetsbaar maakt voor overgewicht. Dat blijkt uit onderzoek van artsonderzoeker Jochem Gregoor van Meerkanten, die daarover publiceerde in het Journal of Clinical Psychopharmacology. Maar er is een effectief middel tegen deze bijwerking. Moderne antipsychotica kennen tal van lichamelijke bijwerkingen. Een van de meest voorkomende is overgewicht en in het verlengde daarvan diabetes. Overgewicht verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Uit een studie onder 200 psychotische patiënten die minstens drie maanden met atypische antipsychotica behandeld waren, bleek dat 31 procent kampte met overgewicht. De analyse van hun dna wees uit dat een bepaalde variatie in de hormoonhuishouding van vrouwelijke patiënten sterk samenhangt met overgewicht. ‘Bij hen was twee keer zo vaak sprake van overgewicht als bij de andere patiënten’, zegt Gregoor. Gemiddeld wogen zij dertien kilo meer dan de andere vrouwen. Bij mannen was dat niet het geval.

PSY Jrg 13 – nummer 5, mei 2009

31 Labyrint

In Perspectief

lengd met 21dagen als het je niet lukt om een en ander op papier te krijgen. Het UWV sluit uiteindelijk een IRO met het re-integratiebedrijf. Jij moet overeenkomst voor akkoord tekenen.

Persoonsgebonden re-integratiebudget Als je tijdens je werkhervatting zelf de regie wilt houden, heb je soms de keuze uit verschillende regeling. Heb je geen werkgever meer, dan kun je beroep doen op de Individuele re-integratieovereenkomst (IRO). Ben je nog in dienst van een werkgever, dan is de enige mogelijkheid het Persoonsgebonden re-integratiebudget voor werknemers.

Kosten Het UWV betaalt de kosten van het re-integratiebedrijf. Het budget is maximaal 2 5.000,- per traject (2009). Het is mogelijk een IRO te sluiten voor een hogere trajectprijs als je aannemelijk kunt maken dat een duurder traject nodig is om duurzaam weer aan het werk te gaan.

Ontvang je een uitkering van de gemeente of heb je geen uitkering, maar ben je wel werkzoekend? Bijvoorbeeld je hebt nog geen werkervaring of je hebt een aantal jaren niet gewerkt. Dan kom je mogelijk in aanmerking voor een Persoonsgebonden re-integratiebudget van de gemeente waar je woont.

Persoonsgebonden re–integratiebudget bij gemeenten Elke gemeente kan besluiten een regeling voor een Persoonsgebonden re-integratiebudget te ontwikkelen. Of jouw gemeente deze regeling gebruikt, kun je vinden in de gemeentelijke verordening over het re-integratiebeleid. Deze verordening is openbaar. Vraag er dus naar. In een zogenaamd uitvoeringsbesluit kun je lezen wie voor dit budget in uitvoering komt. In dit besluit zijn de voorwaarden opgenomen waaraan je moet voldoen en het budget dat beschikbaar is. Bij de uitvoering van de bijstand mogen gemeenten hun beleidsregels zelf vaststellen.

Re-integratieplan Je hebt 35 kalenderdagen om een re-integratieplan op te stellen. Dit lijkt lang, maar je hebt een hoop te doen. Je moet bedenken wat je wilt, een re-integratiebedrijf zoeken en oriënteerde gesprekken voeren bij diverse bedrijven. Daarna stel je samen met het bedrijf van jouw keuze een re-integratieplan op. Deze termijn kan nog een keer worden ver32 Labyrint

In Perspectief

ger. Heb je geen uitkering, maar ben je wel werkzoekend? Neem dan contact op met afdeling Sociale Zaken van de gemeente waar je woont. Wanneer je de aanvraag hebt ingediend, krijg je binnen acht weken van het UWV of de gemeente bericht of je met het re-integratietraject kunt starten. Als de aanvraag wordt afgewezen, kun je bezwaarschrift indienen. Een aanvraag van het Persoonsgebonden re-integratiebudget werknemers moet gebeuren binnen zes weken nadat de bedrijfsarts of het UWV heeft vastgesteld dat er geen passende arbeid meer is binnen en buiten bedrijf waar je werkt.

Daarom zal het per gemeente verschillen of deze regeling in de verordening is opgenomen en op welke wijze daaraan uitvoering wordt gegeven. Aanvraagprocedure Neem contact op met je werkcoach als je een WW-uitkering ontvangt of met je arbeidsdeskundige wanneer sprake is van een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Als je niet weet wie dit is, kun je de UWV-telefoon bellen:09009294. Werk je, maar ben je nog niet gekeurd, neem dan contact op met je bedrijfsarts. Ontvang je een uitkering van de gemeente? Bespreek het dan met je klantmana-

pressie in het basispakket zit. ‘Het was al in september 2008 bekend gemaakt, maar toen is het tamelijk onopgemerkt gebleven. Het is goed dat het alsnog in het nieuws is gekomen, want nu het breder bekend is, weten ook zorgverzekeraars beter waar ze aan toe zijn.’ Hoogleraar klinische psychologie Pim Cuijpers noemt de ontwikkeling ‘fantastisch nieuws’. Deze erkenning van het preventieve werk is een doorbraak, ik denk niet dat er een ander land is waar preventie van depressie in het basispak-

Preventie van depressie in basispakket Preventie van depressieve stoornissen komt in het basispakket, heeft het College voor Zorgverzekeringen bepaald. Ook preventieve internetbehandelingen, mits evidence-based, komen in aanmerking voor vergoeding. CVZ-beleidsmedewerker Hanneke van Diggelen moet grinniken om het ‘nieuws’ dat preventie van de33

Labyrint

In Perspectief

ket valt’. Het CVZ heeft berekend dat de kosten van depressie-preventie minimaal acht miljoen euro en maximaal 91 miljoen euro bedragen, afhankelijk van het aantal mensen dat een preventief programma zal volgen. Daartegenover staat maximaal 1,3 miljard euro aan besparingen op behandelingen van zware depressies. Mensen met de kenmerken van een beginnende depressie komen in aanmerking voor een preventief programma. Die programma’s moeten dan ‘conform de stand van de wetenschap en praktijk’ zijn. Interventies gebaseerd op cognitieve gedragstherapie, interpersoonlijke therapie, problem solving therapy en psychoeducatie zijn inmiddels voldoende wetenschappelijk bewezen en komen in aanmerking voor vergoeding. het college geeft aan dat deze interventies niet alleen face-to-face, maar ook via internet gegeven kunnen worden. Voorbeelden van inter-

netinterventies zijn ‘Kleur je leven’, ‘Alles onder controle’ en ‘Grip op je dip-online’. internetinterventies zijn gewild. ‘Online-interventies zijn erg populair bij jongeren, maar ook volwassenen weten deze steeds beter te vinden’, zegt Heleen Riper van het Trimbos-instituut. Zij was projectleider van een studie naar emental health die in 2007 voor het ministerie van VWS werd verricht. ‘Wij kwamen toen al tot 65 internetbehandelingen, gericht op depressie, angst en problematisch alcoholgebruik. Een deel van het aanbod was preventief. Naar schatting worden nu op deze terreinen via internet aangeboden’. (SVD)

PSY Jrg 13, nummer 5, mei 2009 34

Labyrint

In Perspectief

reren als een noodmaatregel: er zijn crisissituaties waarin een patiënt alleen rustig is te krijgen door hem te separeren. Maar het is ook een intensieve care-behandeling, die uiterst zorgvuldig toegepast moet worden. Daarvoor dragen psychiaters expliciet de eindverantwoordelijkheid. Dat houdt volgens van der Gaag in dat de dienstdoende psychiater altijd het besluit tot separeren moet nemen. ‘Als hij bij een acute opname niet aanwezig is, moet hij zo snel mogelijk opgeroepen worden. Ook al moet hij daarvoor zijn bed uit. Hij moet de lichamelijke en geestelijke toestand van de patiënt onderzoeken en beoordelen of separeren nog nodig is. Hij moet toetsen of het separeren juist uitgevoerd en er volgens het behandelplan is gehandeld. De aanwezigheid van een psychiater in opleiding is niet voldoende. Een psychiater is niet een soort achterwacht, maar draagt de volledige verantwoordelijkheid.’ In de praktijk nemen de verpleegkundigen vaak het besluit tot separeren, de psychiater fiatteert achteraf. ‘Helaas’, beaamt Van der Gaag. ‘Dat de dienstdoende psychiater 7x24 uur bereikbaar moet zijn wordt te weinig serieus genomen. Als de NVvP willen wij uitdragen dat die verantwoordelijkheid

‘Psychiater moet voor separatie desnoods zijn bed uit’ ‘Psychiaters moeten hun medische verantwoordelijkheid bij separeren serieuzer nemen.’ Dat zegt Rutger Jan van der Gaag, de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, in een toelichting op de onlangs uitgebrachte NVvP-richtlijn over dwangopname en -behandeling. Bij alle recente media-aandacht rondom separeren hebben psychiaters zich maar weinig geroerd. Volgens van de Gaag, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie aan de Radbout Universiteit Nijmegen, kwam dat niet omdat psychiaters zich afzijdig hebben gehouden van de discussie over het separeerbeleid. ‘Ze hebben zich de afgelopen jaren intensief beziggehouden met het ontwikkelen van de onlangs voor de NVvP uitgebrachte richtlijn over dwang en met de veranderingen in de wet Bopz. Ze hebben er alleen weinig ruchtbaarheid aan gegeven’. En dat wil de kersverse voorzitter van de NVvP graag veranderen. INTENSIVE CARE De NVvp-richtlijn beschouwt sepa35

Labyrint

In Perspectief

een van de schoonheden, maar ook een van de lasten van het vak zijn. ‘ MELDEN BIJ INSPECTIE Psychiaters mogen volgens Van der Gaag niet accepteren dat er door te weinig of onvoldoende geschoold personeel op een onverantwoordelijke manier gesepareerd wordt. ‘Psychiaters leggen zich er nog wel eens bij neer dat ze maar moeten roeien met de riemen die ze hebben. Dat is onverantwoord. Net zoals wij niet accepteren van een chirurg dat

hij een operatie uitvoert als de ok niet steriel is, zouden psychiaters moeten weigeren patiënten die gesepareerd moeten worden op te nemen, als de omstandigheden daarvoor niet in orde zijn. De psychiater moet bij de directie aan de bel trekken, en als er niets verbetert de wantoestand melden bij de inspectie.’

Regelmaat en rust, een bittere noodzaak

stopt met werken. Thuis ging het niet veel beter. Na anderhalf maand ben ik twee weken vrijwillig opgenomen. Ik kreeg diverse medicijnen voorgeschreven o.a. Valium en Haldol. Ik weigerde Lithium en kreeg Depakine daarvoor in de plaats.

PSY, Jaargang 13, nummer 2, februari 2009

Voor sommige mensen is het mogelijk om in overleg met hun arts, na een heftige manische periode, zowel hun medicijnen af te bouwen als hun werk fulltime en op hoog niveau op te pakken.

Toen ik weer thuis kwam, raakte ik in een depressie waar ik na twee maanden uit kwam. In overleg met mijn arts heb ik toen langzaam de Depakine afgebouwd naar nul. Tijdens dit half jaar heb ik niet gewerkt en ben ik lid geworden van de VMDB. Hierna besloot ik af te studeren. Na driekwart jaar was mijn scriptie af. Ik ben toen gaan werken bij een andere werkgever.

Iets meer dan twintig jaar geleden toen ik zevenentwintig was, ben ik tijdens een stressvolle periode op mijn werk manisch geworden. Ik kon helemaal niet werken en vertoonde diverse klassieke symptomen van een manie. Ik werd voor een weekend gedwongen opgenomen en ben toen ge36 Labyrint

In Perspectief

ste bergen van Europa en NoordAmerika geklommen(de Elbrus en McKinley), de alternatieve Elfstedentocht geschaatst. Een aantal keren voelde ik een manie opkomen. Dan probeer ik regelmaat te houden. Om verslechtering van mijn toestand te voorkomen heb ik, in overleg met mijn arts, een week lang Depakine geslikt.

Ik heb vier jaar gewerkt bij twee verschillende bedrijven zonder medicijnen te gebruiken, met uitzondering van af en toe een slaappil. Sinds vier jaar ben ik zelfstandig werkzaam met een eigen bedrijf waar nu dertien mensen in dienst zijn. Ik probeer waakzaam te zijn en regelmatig te leven. Ik werk niet voor zeven uur`s ochtends en niet na tien uur`s avonds. Op zondag wordt ook niet gewerkt, niet uit religieuze overtuiging maar om een rustpunt in de week te hebben. Naast mijn werk sport ik graag met vrienden. Ik heb onder andere en aantal marathons gelopen, de hoog-

Manische depressiviteit komt zowel aan mijn vaderskant als mijn moederskant voor.

37 Labyrint

In Perspectief

Schizofrenen leven korter Bij mensen met schizofrenie komt het zogenaamde metabool syndroom twee tot viermaal zo vaak voor als bij de algemene bevolking. Dit syndroom is een combinatie van overgewicht met vooral een te dikke buik), verhoogd cholesterol, te hoge bloeddruk en een te hoge bloedsuikerspiegel of suikerziekte. Deze combinatie verhoogt de kans op hart- en vaatziekten drastisch. Wie schizofrenie heeft, heeft daarmee ook een drie- tot viermaal zo grote kans op hart- en vaatziekten of een (hersen)infarct en daarmee een verminderde levensverwachting. Dat blijkt uit een onderzoek van de Eindhovense ziekenhuisapotheker Anne-Marie Scheepers. Volgens Scheepers versterkt het syndroom en het gebruik van antipsychotica tegen de schizofrenie de klachten ‘aanzienlijk’. Zij pleit voor zorgvuldige screening en bewaking van patiënten die antipsychotica moeten gebruiken.

Te weinig hulp bij dwang. Slechts een op de vijfenzeventig mensen met ernstige dwangklachten gaat naar de huisarts. Dat blijkt uit onderzoek onder 600.000 patiënten van huisartsen in Nederland. Een zorgwekkende situatie omdat het gaat om een psychische ziekte die goed te behandelen is. Het gevolg is dat er duizenden mensen zijn die geen hulp krijgen voor deze stoornis. Een dwangstoornis is een psychische ziekte waarbij dwangmatige normale handelingen zoals het wassen van je handen) overgaan naar ziekelijke dwang (het schrobben van je handen tot bloedens toe). Schoonmaakdwang en controledwang zijn het meest bekend. De stoornis verdwijnt niet vanzelf en de kans is groot dat de dwang erger wordt. Hoe het komt dat mensen met dwangklachten geen hulp zoeken is onbekend. Het Fonds Psychische Gezondheid denkt dat schaamte een belangrijke reden is.

Vaak geen start met antidepressiva Een kwart van de mensen die een antidepressivum krijgt voorgeschreven, wijst de behandeling af. Ze gaan niet met het recept naar de apotheek, ze halen het antidepressivum wel op maar beslissen alsnog om niet te beginnen, of ze 38

Labyrint

In Perspectief

starten met het gebruik maar stoppen al binnen twee weken. Dat blijkt uit het onderzoek van promovenda aan de Universiteit Utrecht Katja van Geffen. De kans om de behandeling met antidepressiva af te wijzen was bijna driemaal zo groot bij mensen die het antidepressivum kregen voor niet-specifieke klachten. Dit zijn bijvoorbeeld vermoeidheid en slaapproblemen. Hun redenen hiervoor zijn angst voor bijwerking, afkeer tegen medicijngebruik of omdat zij zich ‘spontaan’

beter voelen. Van de mensen die na kort gebruik waren gestopt, had ruim de helft dit op eigen initiatief gedaan, zonder de huisarts hierover te informeren. Uit het onderzoek blijkt verder dat mensen meer behoefte hebben aan concrete en praktische informatie over de noodzaak van gebruik, bijwerking en het vertraagd intreden van de werking van het antidepressivum.

Twee keer zo vaak hartaanval bij depressieve ouderen

op de psychische gesteldheid van de patiënt, een depressie kan veroorzaken. Maar uit recenter onderzoek blijkt dat depressies ook vaak vooraf gaan aan een hartziekte. Vatbaarder voor hartziekten Psychiater Bremmer toont in haar onderzoek aan dat depressieve ouderen een ruim twee keer zo grote kans hebben op een hartziekte, zoals een hartinfarct. De studie werd uitgevoerd onder 2.400 55-plussers, die meedoen aan een langlopend bevolkingsonderzoek. Een sluitend antwoord op de vraag waarom depressieve ouderen vatbaarder zijn voor hartziekten kan de promovenda echter niet geven. Wel geeft haar onderzoek aanwijzingen voor mogelijke oorzaken.

Depressieve ouderen lopen een ruim twee keer zo hoog risico om een hartaanval te krijgen dan ouderen die niet depressief zijn. Dit blijkt uit onderzoek van psychiater Marijke Bremmer. Zij promoveerde op 30 september aan VU Medisch Centrum in Amsterdam. Depressie en hartziekten komen bij ouderen vaak samen voor. Ongeveer eenvijfde van de zestigplussers met een hartziekte heeft ook een depressieve stoornis. Lang werd aangenomen dat de heftige impact die bijvoorbeeld een hartinfarct heeft 39

Labyrint

In Perspectief

Slechte bloedvaten ‘Het zou kunnen zijn dat het ontstaan van een depressie een relatie heeft met slechte bloedvaten’, zo stelt Bremmer. ‘Uit mijn onderzoek blijkt namelijk dat depressieve ouderen in vergelijking met niet-depressieve ouderen vaker een hartstoornis krijgen die het gevolg is van slechte bloedvaten, namelijk een hartaanval of pijn op de borst. Die slechte bloedvaten krijgen ze niet als gevolg van een depressie, die hebben ze al veel langer. De schade aan bloedvaten kunnen mensen ook in de hersenen hebben en daardoor zouden ze depressief kunnen worden. Maar dat moet nog verder worden onderzocht.’ Lichamelijke gesteldheid Bremmer adviseert huisartsen en ouderenpsychiaters meer aandacht te besteden aan de lichamelijke gesteldheid van hun depressieve patienten. ‘In ieder geval moeten ouderen met een depressie daar veel vaker voor behandeld worden. Het grote aantal depressieve ouderen dat nu onbehandeld rondloopt, is

echt een probleem. Maar de arts moet dan ook altijd onderzoeken of er lichamelijke problemen, zoals hart- en vaatziekten zijn, zodat die ook behandeld kunnen worden.’ (MvR) © Psy 02-10-08

Pas op met antidepressiva tijdens zwangerschap Als het enigszins kan, moeten vrouwen tijdens de zwangerschap stoppen met het gebruik van antidepressiva. Kinderen van moeders die de middelen tot aan de bevalling blijven slikken, lopen een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Die niet mis te verstane conclusie trekt de Utrechtse promovenda Tessa Ververs uit een aantal studies naar de gevolgen van prenatale blootstelling aan antidepressiva. Aanleiding voor het onderzoek van de ziekenhuisapotheker van het UMC Utrecht is het dilemma waarvoor veel aanstaande moeders met een depressie of een angststoornis zich gesteld zien. PSY Jrg 13 Nummer 5 – mei 2009

40 Labyrint

In Perspectief

keer verplicht deelnemen aan een zelfhulpgroep, daarna mogen ze kiezen tussen stoppen of doorgaan. Zelfhulpgroepen zijn laagdrempelig en daarom moeten we ons richten op die heel grote groep verslaafden die nog geen krijgt. Reken maar na: in Nederland zijn ongeveer een miljoen verslaafden. Zes procent - zes duizend mensen krijgt hulp van de verslavingszorg. Ongeveer 7.500 mensen draaien mee in zelfhulpgroepen. Zoals minister Klink onlangs zei: “Daar valt veel winst te halen”. Daar zullen we hem aan herinneren als we binnenkort subsidie aanvragen. We gaan trainingen verzorgen voor deelnemers van de zelfhulpgroepen, zodat zij hun kennis weer kunnen uitdragen. Dat sterkt het gevoel van eigenwaarde van exverslaafden enorm. Dat weet ik uit eigen ervaring. Ik heb er vijftien jaar over gedaan om van mijn verslaving af te komen en ben een paar keer heel diep gevallen. Maar ik ben een marathonloper, ook toen ik nog verslaafd was. En ik weet dat je voor sommige dingen een lange adem nodig hebt.’

‘Zelfhulpgroepen maken de verslavingszorg beter’ Ex-verslaafde Kees Boon is onbezoldigd voorzitter van de nieuwe Stichting Zelfhulp en Verslaving, een landelijk platform voor alle zelfhulpgroepen voor verslaafden en naastbetrokkenen. De zelfstandige stichting komt voort uit het inmiddels opgeheven Informatie- en ontwikkelingscentrum Zelfhulpgroepen en Verslavingen van het Trimbos-instituut. Kees Boon: ‘Zelfhulpgroepen in de verslavingszorg waren eilandjes die elkaar vaak ook nog bestreden. Nu presenteren we ons gezamenlijk bij zorginstellingen en hogescholen. Dat is al een belangrijk resultaat. Het beste is het wanneer autonome zelfhulpgroepen deel uitmaken van de behandeling in de verslavingszorg en doorgaan als de behandeling stopt. Ik hoop dat alle instellingen in de verslavingszorg gaan inzien dat de zorg daar echt beter van wordt. Je ziet overigens nog steeds grote verschillen. Er zijn nog hulpverleners die op verslaafden neerkijken en instellingen buiten de deur houden. Maar er is een duidelijke kentering. Bij Brijder Verslavingszorg moeten alle cliënten zes

PSy

41 Labyrint

In Perspectief

de v

g

ninn

rspen

llige rijwi

Dhr. va

n de W ielen

nieuw

bestuu

r

t,

erbug Dhr. V

links en rechts oud bestuur

k in gespre

42 Labyrint

In Perspectief

, uwen n Lee a V . r dh

E

ctie GGz

met dire

s

outer dhr. W

s

* Psychisch functioneren (denken, concentreren en waarnemen) * Geheugen- en orientatie stoornissen (geheugen en bewustzijn)

Aanpassingen in de AWBZ vanaf 2009 Vanaf 1 januari 2009 krijgen alleen mensen met matige en ernstige beperkingen op een aantal specifieke onderdelen nog AWBZ- begeleiding. Het aantal uren begeleiding kan in een aantal gevallen minder worden. Daarnaast komt er een eigen bijdrage voor volwassenen per 1 januari 2010.

Op die manier krijgen alleen mensen met matige of ernstige beperkingen een indicatie. Dat zijn mensen die zonder AWBZ- begeleiding de kans lopen dat ze opgenomen moeten worden in een instelling, of ernstig verwaarloost raken. In de nieuwe situatie krijgen mensen geen indicatie voor begeleiding meer als het alleen gaat om persoonlijke verzorging, deelname aan de maatschappij, hulp bij het huishouden en psychische klachten zoals depressie. Bij de indicatie kijkt het CIZ ook naar het aantal uren begeleiding dat iemand krijgt. Voor sommige mensen wordt dat minder, voor anderen blijft het gelijk. Het gaat hier dus alleen om de begeleiding; alle andere zorg in de AWBZ, zoals verpleging en verzorging blijft volledig beschikbaar.

Nieuwe indicatie Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) gaat vanaf 1 januari 2009 alle bestaande indicaties en nieuwe aanvragen voor AWBZ- begeleiding op een andere manier beoordelen. Dit betekent dat er in 2009 misschien al iets verandert in de begeleiding die u op dit moment krijgt. Wie een doorlopende indicatie heeft (dat wil zeggen een indicatie die niet in 2009 afloopt), krijgt daar eventueel pas in 2010 mee te maken. Het gaat bij die nieuwe beoordeling om de ernst (licht, matig, ernstig) van de beperkingen op vijf onderdelen: * Sociale redzaamheid (de regie over het eigen leven) * Bewegen en verplaatsen (het zelfstandig voortbewegen) * Probleemgedrag (agressie of dwangmatig)

Psychische en sociale problemen Mensen die vanwege psychische en sociale problemen recht hadden op begeleiding, kunnen vanaf 1 januari 2009 bij de gemeente terecht. Dat zijn mensen die bijvoorbeeld thuisloos zijn, psychiatrische 43 Labyrint

In Perspectief

problemen hebben of verslaafd zijn. De begeleiding van deze groep wordt verzorgd door de gemeente. Dat valt onder de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Eigen bijdrage De laatste verandering is de invoering van de eigen bijdrage. Vanaf 1 januari 2010 geldt die voor iedere volwassene die AWBZ-begeleiding krijgt. Voor de andere delen van de AWBZ gold die eigen bijdrage al. Wat betekent het voor u? De veranderingen van de AWBZ-begeleiding hebben voor u een van onderstaande gevolgen: * u krijgt een nieuwe indicatie en er verandert niets aan de begeleiding; * u krijgt een nieuwe indicatie, waarbij het aantal uren begeleiding minder wordt;

44 Labyrint

In Perspectief

* u krijgt geen neiuwe indicatie en daarom ook geen AWBZ-begeleiding meer. Gewenningsperiode Wie geen nieuwe indicatie voor begeleiding krijgt, kan het op een andere manier regelen. Bijvoorbeeld door hulp te zoeken in de naaste omgeving of zelf de begeleiding in te kopen. Er is al afgesproken dat mensen daar ondersteuning bij kunnen krijgen van MEE. Mensen die van hun AWBZbegeleiding in de loop van 2009 verliezen, krijgen bovendien een gewenningsperiode van zes maanden. Zo heeft iedereen ruim de tijd om zich voor te bereiden op de verandering. Trompetter Kempen, woensdag 26 november 2008

niets, maar vanaf 2010 hoopt men een zodanige aanpak gevonden te hebben dat verdere groei van het aantal Wajongers voorkomen zal worden. Men spreekt zelfs de verwachting uit dat twee van de drie jongeren die momenteel nog in de Wajong belanden vanaf 2010 een gewone werkplek zullen vinden. Gelukkig kan er vaak nog wel vrijwilligers- of aangepast werk verricht worden, maar in het levensonderhoud voorzien met een reguliere baan is een opgave van een geheel andere orde.

Verontrusting over Wajong Eind mei bracht de regering haar plannen over het beperken van de instroom bij de Wajong naar buiten. De afgelopen jaren is het aantal mensen dat van de Wajong gebruik maakt sterk gestegen. Bij ongewijzigd beleid zal dit aantal verder oplopen en de problematiek gaat lijken op die van de WAO destijds, de regeling wordt te duur. Er zijn meerdere oorzaken voor deze stijging, één ervan is de toename van het aantal mensen met een psychische stoornis. Met name het aantal jongeren met diagnoses als ADHD, autisme en borderline stijgt de laatste jaren flink. Schizofrenie komt vergeleken met deze drie aandoeningen veel minder vaak voor en het aantal nieuwe gevallen per jaar is al heel lang stabiel. Door maatschappelijke ontwikkelingen zijn er steeds minder banen geschikt voor mensen met een psychische beperking en zo komen er steeds meer mensen in de Wajong terecht. De regering probeert het tij te keren en zint op maatregelen om deze mensen ondanks hun beperkingen toch aan een reguliere baan te helpen. Voor degenen die nu al een Wajonguitkering hebben verandert er

2010 Waarschijnlijk verandert er vanaf 2010 niet zo veel. Eerst zullen die psychiatrische diagnoses welke de laatste jaren zo toegenomen zijn – autisme, ADHD en borderline – onder vuur komen te liggen. Opdat ook in de toekomst schizofrenie zoveel mogelijk buiten schot blijft, is het belangrijk dat beleidsmakers inzien dat schizofrenie van alle psychiatrische aandoeningen gemiddeld genomen de meeste beperkingen geeft. Ypsilon moet dit blijven benadrukken. De Wajong is voor iemand met schizofrenie vrijwel altijd een noodzakelijk vangnet om een enigszins leefbaar leven te leiden. YN, Jaargang 24 45 Labyrint

In Perspectief

Verpleegkundig specialisten mogen medicijnen voorschrijven Verpleegkundig specialisten mogen binnenkort zelfstandig medicijnen voorschrijven. Psychiaters zijn daar blij mee. `Het scheelt ons erg veel tijd`. Verpleegkundig specialisten - dat zijn verpleegkundigen die de HBO Master Advanced Nursing Practice (MANP) hebben gevolgd - krijgen binnenkort de bevoegdheid om zelfstandig medicatie voor te schrijven. Het ministerie van VWS werkt momenteel een algemene maatregel van bestuur uit waarin deze voorschrijfbevoegdheid is geregeld. Na vijf jaar proefdraaien zal deze in de Wet BIG worden opgenomen. Nu al schrijven verpleegkundigen vaak medicijnen voor, met name als het om onderhoudsmedicatie gaat. Maar de verantwoordelijkheid ligt bij de arts. Die moet altijd het recept ondertekenen. De beroepsverenigingen van verpleegkundigen en geneeskundig vinden dit onwenselijk. Het kost veel tijd en verpleegkundigen kennen de patiënt vaak beter dan de arts. Bovendien achten ze het verantwoord nu de deskundigheid van verpleegkundig specialisten met de masteropleiding, 46 Labyrint

In Perspectief

waarin farmacotherapie veel aandacht krijgt, is gewaarborgd. Voor welke patiënten de voorschrijfbevoegdheid geldt, is afhankelijk van het specialisme waarvoor ze werken. Riet van Dommelen, opleidingsmanager MANP van de Hogeschool Utrecht: `Verpleegkundig specialisten zijn opgeleid om volgens protocollen en richtlijnen te handelen. Het is de bedoeling dat artsen en verpleegkundig specialisten van een afdeling samen afspreken voor welke patiënten zij voorschrijven`. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie is tevreden met de nieuwe regeling. Psychiater Marc Blom, zorgmanager van de afdeling Depressie van PsyQ in Den Haag: `Het scheelt ons veel tijd. Veel patiënten krijgen jarenlang medicatie die de huisarts niet kan voorschrijven omdat hij die medicijnen niet kent. Elke drie maanden moeten ze naar de kliniek voor onderhoudsmedicatie. Als ik dat straks aan verpleegkundig specialisten kan overlaten, kan ik meer tijd besteden aan nieuwe patiënten`. Op zijn afdeling werken vier verpleegkundig specialisten, sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen die de master-opleiding gevolgd hebben. Psychiaters stellen de diagnose, houden de supervisie en zijn voor overleg bereikbaar.

tien fvp’s werkzaam van wie de meesten in deeltijd. Ze zijn vraagbaak voor familie, vrienden, mantelzorgers van patiënten. Ze bieden ondersteuning en vaak ook daadwerkelijke hulp bij het benaderen van hulpverleners en instellingen in de GGZ.

Vertrouwenspersoon voor familie weer in onderzoek Er gaat snel een kwartiermaker aan de slag die moet nagaan wat precies nodig is om diensten van familievertrouwenspersonen voor alle GGZ-instellingen beschikbaar te hebben. Dat schrijft minister Klink aan de Tweede Kamer. Voor de zomer moet deze kwartiermaker zijn werk hebben afgerond. Het streven is dat een familievertrouwenspersoon (fvp) binnen alle GGZ-instellingen beschikbaar komt. De vraag is alleen nog hoeveel mensen en hoeveel geld daarvoor nodig is. De kwartiermaker, adviseur Henk Wedman, is feitelijk al aan de slag en moet de exacte kosten vaststellen om dat streven mogelijk te maken. Ook moet hij uitzoeken of de familievertrouwenspersonen een landelijke stichting van fvp’s kunnen oprichten. Dat is een voorwaarde om financiering op basis van subsidie mogelijk te maken. Breed gesteunde motie In 2007 is kreeg Cisca Joldersma (CDA) brede steun voor een motie waarin ze de regering vraagt te bevorderen dat in elke GGZ-instelling een fvp komt. Sindsdien is het tamelijk stil rondom het onderwerp. Tot nu toe er zijn in het hele land

Uiterste varianten In opdracht van minister Klink heeft onderzoeks- en adviesbureau Zorg Consult Nederland vorig jaar de varianten onderzocht voor een landelijke dekking van fvp’ers. De maximale variant, waarin voor iedere instelling een fvp beschikbaar is, gaat uit van 22 fulltime fvp’ers voor het hele land, berekend op een fvp per 750.000 inwoners. Deze variant, waarbij een fvp verschillende GGZ-instellingen tegelijk bedient, kost per jaar 1,6 miljoen euro aan personeel. Daar komen nog de materiële kosten bovenop. Daartegenover staat de minimale variant, waarbij alleen een website en een helpdesk worden opgezet. Deze zou op jaarbasis 123.000 euro gaan kosten. Exact vaststellen Henk Wedman, die nu het precieze aantal benodigde fvp’s moet vaststellen, heeft een andere benadering dan de onderzoekers van Zorg Consult Nederland. ‘Uitgaande van de uitgangspunten van Zorg Consult kom ik al uit op 26,4 fte 47 Labyrint

In Perspectief

familievertrouwenspersonen in plaats van 22’, zegt hij. ‘Maar ik denk dat het hoe dan ook beter is uit te gaan van het aantal cliënten in de GGZ om de precieze behoefte aan fvp’s vast te stellen, en niet het aantal inwoners. Ik weet nog niet waar ik dan op uit kom, dat moet ik nog berekenen.’ Wedman heeft verder de opdracht de exacte kosten te berekenen, zowel de kosten om een landelijk dekkend netwerk van fvp’s op te zetten als de jaarlijkse kosten die daaraan zijn verbonden. Ook moet hij adviseren over de positionering van de fvp’s: komen zij straks in dienst van de instellingen of verenigen zij zich inderdaad in een onafhankelijke stichting? Eind maart

moet Wedman zijn advies aan VWS hebben afgerond.

Wat vertel ik mijn werkgever?

financiële compensatie is of niet. Het zit bij deze werkgevers veelal ‘tussen de oren’ dat een arbeidsgehandicapte niet kan werken of in ieder geval niet bij hun bedrijf. Moet je het wel of niet vertellen en wat vertel je dan?

Klink waarschuwt vast Het blijft intussen de vraag hoe de praktijk van fvp’ers gestalte krijgt. In zijn brief aan de Kamer stelt Klink dat hij nog niet weet of hij binnen de begroting van VWS geld kan vinden voor de fvp-diensten. ‘Gelet op de financieel economische omstandigheden en verwachtingen kan ik daar op dit moment nog geen uitspraak over doen.’ Het lijkt een waarschuwing dat de maximale variant niet haalbaar is. (SvD) ©Psy, 17-02-09

Bij de meeste werkgevers heersen helaas nog veel (voor)oordelen over arbeidsgehandicapten, vooral als het om een psychische handicap gaat. Ze zijn steeds ziek, kunnen de functie niet aan, presteren onvoldoende, enzovoort. Als je in het sollicitatiegesprek open kaart speelt, wijzen deze werkgevers je af. Je vormt een risico, ongeacht of er 48 Labyrint

In Perspectief

Wanneer vertel je het aan een nieuwe werkgever? Het is alleen van belang de werkgever te informeren als je beperkingen directe invloed hebben op het werk dat je wilt gaan doen. Anders hoeft je niets te vertellen. Op

basis van de Wet op de Medische Keuringen (WMK) mag hij tijdens een sollicitatiegesprek niet naar je gezondheid vragen. Meer informatie vind je op www.aanstellingskeuring.nl.

spraak op ziekengeld(de`no-risk polis’). Dit betekent dat je werkgever de loonkosten tijdens ziekteperiode bij het UWV kan terugvragen als je een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebt of in de laatste 5 jaar hebt gehad. De werkgever moet dus eerst zelf initiatief tonen. Over de aard en oorzaak hoef je geen informatie te geven. Een simpel ja of nee is voldoende.

Heeft het wel invloed op je werk? Je hebt bijvoorbeeld aangepaste werktijden nodig, urenspreiding over de week, een rustige werkplek, afgebakende taken enzovoort. Vertel het dan zo laat mogelijk, dus in het arbeidsvoorwaardengesprek of aan het einde van de proeftijd. Dan heb je in ieder geval een kans om te laten zien wat je waard bent als werknemer. Bespreek het met je leidinggevende. Hij kan dan rekening houden met je beperkingen. Je kunt uitleggen wat de bipolaire stoornis is, welke risico`s er zijn en hoe je deze zoveel mogelijk ondervangt, bijvoorbeeld door contragedrag, de life chart en een noodplan. Je kunt het noodplan eventueel aan de werkgever geven. Hij kan daardoor signaleren wanneer een episode nadert. Dit heeft voordeel dat door een tijdige aanpassing van je takenpakket een episode mogelijk kan worden voorkomen.

Welke mogelijkheden zijn er om je privacy te waarborgen? 1. Als je zwijgt en het niet van be- lang is voor het werk:niets vertellen. De werkgever neemt je in dienst als een ‘’gewone’ werknemer met alle voor- en nadelen die een gewone werknemer heeft. 2. Vertel zo min mogelijk. Houd je verhaal over je gezondheid kort.Schakel zelf in het sollicitatiegesprek over naar een ander onderwerp door bijvoorbeeld een vraag over de inhoud van de functie te stellen. 3. Vertel het strategisch. Bereid je achtergrondverhaal zo goed mogelijk voor. Bedenk of de eventuele nadelen voor de werkgever kunnen omgezet in voordelen.

Na twee maanden werken, ben je verplicht de werkgever desgevraagd te informeren over mogelijke aan49

Labyrint

In Perspectief

Welzijnsorganisatie biedt maatschappelijke psychiatrie

maatschappelijk werkers in de wijk werken zeer laagdrempelig en outreachend. Zij komen makkelijk bij de mensen binnen. Maar bij bepaalde cliënten zijn de maatschappelijke problemen, bijvoorbeeld rond schulden, opvoeding, werkloosheid of huisvesting, moeilijk op te lossen omdat er niets aan hun psychiatrische problemen wordt gedaan. Het lukt vaak niet om ze naar de GGZ te verwijzen. Ze vinden zichzelf niet gek, of ze willen niet naar een psychiatrisch ziekenhuis. Maar als de maatschappelijk werker deze cliënten naar

Mensen met ernstige maatschappelijke problemen zijn vaak lastig te motiveren voor hulp van een GGZinstelling. De Groningse welzijnsorganisatie MJD biedt daarom zelf psychiatrische hulp aan Bij de welzijnsorganisatie Maatschappelijke en Juridische Dienstverlening (MJD) in de stad Groningen draait sinds kort het team maatschappelijke psychiatrie. Het bestaat uit een psychiater, drie psychologen en twee in de psychiatrie gespecialiseerde maatschappelijk werkers. Als maatschappelijk werkers van MJD te maken hebben met cliënten die naast maatschappelijke problemen ook psychiatrische problemen hebben, sturen zij hen door naar het team. Dat doet psychiatrisch onderzoek en biedt kortdurende behandeling. Met deze combinatie van psychiatrische behandeling en maatschappelijke ondersteuning verwacht de MJD cliënten makkelijker te motiveren voor psychiatrische hulp. Projectleider Geertje Jonkers: ‘Onze

een collega van dezelfde instelling kan sturen, is de drempel voor behandeling veel lager.’ Het team vormt volgens Jonkers geen concurrentie voor GGZ-instellingen. ‘Wij behandelen alleen 50

Labyrint

In Perspectief

lichtere aandoeningen, zoals depressiviteit of angststoornissen. Voor ernstige aandoeningen die langere behandeling vergen, verwijzen wij cliënten naar de GGZ. Omdat de teamleden veel van psychiatrie afweten, kunnen ze hen beter daartoe motiveren. Wij zijn feitelijk een schakel in de hulpverleningsketen.’ Tot nu toe heeft het team zestig cliënten in be-

handeling. De ervaringen zijn zeer positief. Jonkers: ‘Een groot deel daarvan had anders geen behandeling gehad. Bovendien kunnen maatschappelijk werkers het team ook consulteren. Zij leren zo beter omgaan met cliënten met psychiatrische problemen.’ (MvR) PSy, Jaargang 13 nummer 6 – Juni 2009

Werken aan zelfvertrouwen

met vallen en opstaan er weer uit. Het is een periode, waarin je je heel onzeker voelt. Naarmate die periode langer duurt, kan het leiden tot een negatief zelfbeeld. Je twijfelt aan jezelf en aan wat je werkelijk kunt.

Bij ziekte laat je lichaam en/of geest je in de steek. Soms een korte periode, zoals bij een stevige griep. Soms een lange periode, bijvoorbeeld bij een nieuwe depressie. Het kan ook zijn dat je langdurig werkloos wordt.

Negatieve spiraal Je onzeker voelen, heeft helemaal niets te maken met de verwachtingen van anderen, maar alles met wat je van jezelf verwacht. De doelstellingen die je voor jezelf hebt, zijn bij langdurige ziekte of werkloosheid vaak niet meer reëel. Je verwachtingen zijn te hoog gespannen. Je krijgt het gevoel op ieder punt te falen. Hierdoor kunnen schaamte- en schuldgevoelens ontstaan. Zo neemt de onzekerheid alleen maar toe. Je komt in een negatieve

Als je vervolgens arbeidsongeschikt wordt of in de bijstand terecht komt, krijgt je zelfvertrouwen een volgende dreun. De beschikking, die op je deurmat valt, voelt als een veroordeling. De put Bij een depressie word je als het ware onderuitgehaald. Je belandt in een diepe put, waar je vaak lange tijd blijft liggen. Daarna krabbel je 51

Labyrint

In Perspectief

Werkbegeleiding Werkhervatting gaat vaak gepaard met faalangst en een gebrek aan zelfvertrouwen. Begeleiding op de werplek en een goed contact met je nieuwe werkgever zijn daarom zeer belangrijk. Overleg over een inwerkprogramma en gezonde werkomstandigheden. Heb je hem over je beperkingen geïnformeerd? Dan kun je gerust eerder opgedane ervaringen met werk en ziekte inbrengen en verbeteringen voorstellen wanneer dat nodig is. Jij bent immers ervaringsdeskundige, misschien wel één van de weinigen op de nieuwe werkplek. Goede begeleiding helpt bij het leren omgaan met werkdruk en stress en vaardigheden die in de periode van uitval zijn weggezakt. Ander werk betekent ook vaak dat je geconfronteerd wordt met veel nieuwe dingen. Wees niet meteen overdreven kritisch als je naar je eigen functioneren kijkt; heb niet al te hooggespannen verwachtingen over je prestaties op een nieuwe werkplek.

spiraal terecht waar je moeilijk op eigen kracht weer uitkomt. Positieve spiraal Zelfvertrouwen ontwikkel je wanneer je het basisgevoel ‘ik ben oké’, je eigenwaarde (weer) voelt. In een depressieve periode is dat gevoel helemaal weg, nul komma nul. Zodra je weer kleine stapjes zet op weg naar herstel komt dat gevoel weer heel langzaam terug. Heel belangrijk in dit proces is de omgeving, die positieve feedback moet geven bij de stapjes die je zet. Door de waardering en respect, aandacht en liefde kan je gevoel van eigenwaarde langzaam weer terug komen.Je beseft dat je wél de moeite waard bent. Dat je het recht hebt om je eigen plek op te eisen, je wensen kenbaar te maken en je eigen grenzen te stellen. En door dit in de praktijk brengen merk je dat er eigenlijk geen redenen zijn waarom je zou worden afgewezen. Integendeel, je wordt gewaardeerd en gerespecteerd als je assertief optreedt. Daardoor krijgt je zelfvertrouwen een flinke opsteker, waardoor je gevoel voor eigenwaarde toeneemt; een positieve spiraal dus. Dit gevoel vormt de basis voor het succes van de stappen die je vervolgens in het reïntegratieproces kunt gaan zetten.

Tips Wat je onzekerheid ook veroorzaakt, je bent zelf de aangewezen persoon om er verandering in te brengen. Erover praten, kan voor opluchting zorgen. Vooral contact met ervaringsdeskundigen, zoals 52

Labyrint

In Perspectief

van de VMDB, is heel waardevol. Je angst uit de weg gaan, is geen optie. Vroeg of laat kom je jezelf toch tegen.

meer betekenen dan het schouderklopje of compliment van een ander. Bedenk dat een minderwaardig gevoel nergens voor nodig is; dat je er wel degelijk mag zijn, en dat het probleem herkennen al een stap in de goede richting is.

Concentreer je op wat je wél kunt in plaats van wat je niet kunt. Je zult zien dat de lijst van dingen die je wel kunt langer en wellicht belangrijker voor je is dan die met de dingen die je niet kunt. En vergelijk jezelf niet voortdurend met anderen, maar richt je op je eigen unieke kwaliteiten.

Onzekerheid is niet van vandaag op morgen verdwenen. Er zullen misschien wel maanden voorbij gaan, voordat je zelfvertrouwen weer toeneemt. Maak zonodig extra afspraken met je behandelaar.

Spreek jezelf bemoedigend toe. Jezelf letterlijk een schouderklopje geven en trots zijn op jezelf, kan soms

Laatste thema-avond 2009

Psychiatrie en Erfelijkheid Wat is erfelijkheid in de psychiatrie ? Lezing door Prof. Dr. M.F. Niermeijer Klinisch Geneticus v/h verbonden aan UMC St. Radboud Nijmegen en eerder aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Datum Tijd Kosten Plaats

: Donderdagavond 19 november 2009 : 20.00 – 22.00 uur (zaal open 19.30 uur) : € 3,50 inclusief koffie / thee : Het conferentie centrum van de GGzE, locatie ”De Grote Beek”. (volg de borden op het terrein) Boschdijk 771, Eindhoven 53 Labyrint

In Perspectief





Werken als je manisch depressief bent

dat niemand iets van mijn ziekte wist. Ik voelde me daardoor vaak niet begrepen. Ik nam toen de beslissing dat ik een baan wilde hebben waarin men wel zou weten wat ik had, zodat er meer rekening mee gehouden zou kunnen worden. Ik solliciteerde toen in de Geestelijke Gezondheidszorg bij een grote GGZ-instelling als coördinator van een Cliënten Informatiepunt. Niet alleen wist iedereen nu wat ik had. Mijn manisch depressiviteit was bij sollicitatie een pre, ik kon nu ook met een gerust hart mijn psychiater tijdens kantooruren bellen. Er werd rekening gehouden met mij beperkingen. En in mij werk kon ik bij het adviseren om van cliënten mijn ervaringsdeskundigheid gebruiken om een vertrouwensband op te bouwen. Ik had immers in hetzelfde schuitje gezeten. Ik was herkenbaar voor mijn cliënten. Ik werk er nu nog steeds met grote tevredenheid. Voor mij is het hebben van een baan erg belangrijk. Ik kan laten zien dat ik maatschappelijk van betekenis kan zijn. Ik kom het huis uit`s morgens. Ik heb iets om naar uit te zien. Het werken met cliënten geeft me veel voldoening. Soms komen ze huilend mijn kantoor binnen en gaan dan lachend weer weg. Daar doe je het voor. Het werk is ook belangrijk voor mijn

Corrie Kerssies besloot te gaan werken in de GGz. Als coördinator van een Cliënten Informatiepunt was haar manisch depressiviteit juist een pre. Jaren geleden was ik directeur van een Stichting. Op zich een erg leuke baan. Alleen wisten ze bij het bestuur niet wat ik had. Ook mijn collega`s niet. Dat was soms erg lastig als je tijdens kantooruren je psychiater wilde bellen voor een recept. Ze mochten immers niet horen welke medicijnen je gebruikte. Ik had ook last van de bijwerkingen van de lithium. Geheugenproblemen concentratiestoornissen. De geheugenproblemen loste ik op door alles op te schrijven wat ik deed om zo niets te vergeten. Mijn bureau was bezaaid met gele briefjes met aantekeningen. Mijn collega`s maakten er soms grapjes over, maar daar trok ik me niets van aan. Mijn concentratiestoornis pakte ik aan door vlak voor iedere werktaak een concentratieoefening te doen. Alleen zo kon ik me handhaven in mijn functie. Mijn stemming is gelukkig al vijftien jaar stabiel. Geen opnamen dus. Na verloop wat tijd vond ik het toch naar 54 Labyrint

In Perspectief

gevoel van eigenwaarde. Je betekent iets voor anderen. Ik doe ook nog veel vrijwilligerswerk. Maar dat is toch niet hetzelfde. Werk heeft een andere status en dat is prettig als iemand je op een verjaardag vraagt wat je doet. Je kunt dan vertellen dat je een baan hebt. Je ziet mensen daar duidelijk op reageren. Natuurlijk is het ook prettig dat je een salaris krijgt. Maar daar doe ik het niet voor. Het is natuurlijk wel prettig dat je betaald krijgt voor je inspanningen. Dat interpreteer je als een blijk van waardering. In mijn werk kan ik me ontplooien, me creatief uiten en complimenten incasseren. Ik organiseer drukbezochte thema-avonden over manische depressiviteit, borderline, schizofrenie, angststoornissen, eetstoornissen, enzovoort, enzovoort.

voldoening. Dan bied ik mensen mijn ervaring aan en geef veel tips en suggesties over hoe ik er weer uitgekomen ben. Hoe ik vijftien jaar gezond heb weten te blijven. Praktische kennis dus door eigen ervaring. Ik heb een heerlijke baan en fijne collega`s die me accepteren hoe ik ben. Ze kennen mijn zwakke kanten. Nog steeds is mijn bureau een woud van gele briefjes, maar mijn collega`s weten het waarom en maken er dus geen grapjes meer over zoals in mijn vorige baan. Op dit moment volg ik een studie psychologie aan de Open Universiteit. Ik wil graag als GGZ-psycholoog gaan werken bij mijn huidige baas. Doordat ik dan en professioneel ben en ervaringsdeskundig, denk ik dan cliënten veel te bieden heb en vanuit een gelijkwaardig niveau met hen kan werken. Ik moet nog even geduld hebben. De studie duurt vier jaar. Tot dat moment ben ik meer dan tevreden met mijn huidige baan. Ik kan een ieder aanraden om in de Geestelijke Gezondheidszorg te gaan werken. Je wordt dan op je ervaringskwaliteiten gewaardeerd.

Ik kan laten zien dat ik maatschappelijk van betekenis kan zijn. Op de thema avonden over manische depressiviteit treed ik op als ervaringsdeskundige, naast de professionele inleider. Dat geeft veel 55

Labyrint

In Perspectief

Zelfbeschadiging: emoties vertaald in littekens

seum Het Dolhuys in Haarlem en gaat daarna op reis langs negen psychiatrische instellingen.’ U noemt het een trainingsproject. Waar zit hem dat in? ‘Aan de expositie is een trainingsprogramma gekoppeld. We willen per instelling veertig medewerkers trainen in hun omgang met cliënten die zichzelf verwonden. We bieden in samenwerking met de Hogeschool INHolland een meerdaagse training aan met behulp van ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Met een kleine groep willen we nog verder trainen, zodat er straks overal in het land hulpverleners zijn met extra kennis van zaken op het gebied van zelfbeschadiging.’

Het startschot voor het kunst- en trainingsproject ‘Met mij alles goed. Van litteken tot taal’ is op 11 juni in Het Dolhuys in Haarlem. Sonja Nijon is initiatiefnemer van het project en werkt bij de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging: ‘Er is veel onvermogen onder hulpverleners. Ze willen wel helpen, maar weten niet hoe.’

Wat valt er op de expositie ‘Met mij allesgoed’ te zien? ‘We tonen het werk van zeven kunstenaars over het thema zelfbeschadiging. Het is een gevarieerde tentoonstelling met beelden, objecten, schilderijen en foto’s. Daarnaast is er ook een theatermaker bij het project betrokken. De expositie is allereerst twee maanden te zien in mu-

Waarom is dat van belang? ‘Zelfbeschadiging komt veel voor, met name bij jonge meisjes. Uit 56

Labyrint

In Perspectief

Welke bedoeling hebt u met dit project? ‘De expositie is gericht op hulpverleners. Zelfbeschadiging is een ingewikkeld thema waar de meeste hulpverleners niet makkelijk over praten. Het uitgangspunt in de hulpverlening is nog vaak: de cliënt moet stoppen met zichzelf te verwonden en om dat te bereiken wordt het gedrag genegeerd of bestraft. Maar dat werkt niet. Het vergroot juist de eenzaamheid van de cliënt. Wie zichzelf verwondt, vertaalt haar emoties niet in woorden, maar in littekens. Hulpverleners moeten meer oog krijgen voor de emoties die schuil gaan achter zelfbeschadiging. Het beleid is nu meer gericht op ingrijpen dan op begrijpen. Met dit project willen we daar verandering in brengen.’

onderzoek blijkt dat ruim vijf procent van de meisjes tussen veertien en zeventien jaar zichzelf wel eens opzettelijk pijn doet. Ze krassen of snijden in hun armen of buik, ze slaan zichzelf of ze slikken een overdosis pillen. Ik heb zelf ook drie periodes in mijn leven gekend waarin ik mezelf verwondde.’ Waarom deed u dat? ‘Zelfbeschadigend gedrag ontstaat als er geen plaats is voor je eigen gevoelens. In die tijd kon ik geen kant op met mijn emoties. Ik voelde me opgesloten in mezelf. Van binnen had ik het gevoel dat ik niemand was. Dat is een besef waar je nauwelijks van kunt ademen. Het krassen of snijden geeft – voor even – een soort opluchting.’ Hoe bent u op het idee gekomen voor dit project? ‘Zelf ben ik al jaren met het onderwerp bezig. Op een gegeven moment kwam ik een kunstenaar tegen die haar ervaringen met zelfbeschadiging verbeeld had. Het was confronterend. Ik dacht: dit is een taal, die ook mensen die zichzelf nooit hebben beschadigd, kunnen begrijpen. Zo begon het plan langzaam te groeien.’

Wat gaat een hulpverlener die de expositie bezoekt ervan leren? ‘Als het goed is, gaat hij of zij nadenken over het eigen gedrag. Hoe ben ik omgegaan met die ene patiënte die zichzelf sneed? Heb ik onbedoeld misschien haar gevoel van eenzaamheid versterkt? Geconfronteerd worden met iemand die zichzelf verwondt, is pijnlijk. Het laat niemand onberoerd en roept soms afkeer of zelfs walging op. Maar het gesprek daarover wordt nooit gevoerd. We vinden het on57 Labyrint

In Perspectief

professioneel als een hulpverlener laat merken dat hij ergens door geraakt wordt. Maar is dat wel zo? Die discussie willen we aangaan.’

Nieuwe richtlijn Depressie bij jeugd: let op suïcide gevaar

Hoe wilt u dat bereiken? ‘De kunstwerken kunnen helpen bij het bespreekbaar maken. Directe verhalen van cliënten zijn misschien te confronterend, maar de taal van de verbeelding is universeel en heeft grote uitdrukkingskracht. Via de kunstwerken hopen we de kloof tussen hulpverlener en cliënt te overbruggen.’ (CvZ)

Lichte en matige depressie bij kinderen en jongeren moeten allereerst behandeld worden met psychotherapie. Pas als dat niet helpt én er is sprake van een ernstige depressie, mogen antidepressiva worden voorgeschreven. PSY Jrg13 Nummer 5, mei 2009

De tentoonstelling Met mij alles goed. Van litteken tot taal is tot 27 augustus te zien in Het Dolhuys, museum over de psychiatrie, Schotersingel 2, Haarlem

Onrust over stopzetting antipsychoticum

Psy 11-06-2009

Farmaceut Janssen-Cilag stop met de productie van het antipsychoticum Semap. Bemoeizorger Harry Meijerink van de Gelderse Roos Arnhem maakt zich grote zorgen. ‘Dit uniek medicijn is zo ontzettend belangrijk voor onze cliënten. PSY Jrg 13, nummer 5, mei 2009

58 Labyrint

In Perspectief

www.labyrint-ip-ehv.nl

De Thema-avonden in het conferentiecentrum De Grote Beek

Deelname € 3.50 (incl. koffie en thee) i.v.m. de beschikbare plaatsruimte dient uvooraf te reserveren T (040) 296 77 78, M 06 2235 96 27, E [email protected] Dit met vermelding van naam, adres, telnr., e-mail-adres en aantal deelnemers.

De gespreksgroepen

Deelname  30.- (voor 10 avonden). Alleen inschrijven via: T 040 296 77 78, E [email protected]

59 Labyrint

In Perspectief

60 Labyrint

In Perspectief