NIEUWSBRIEF 54 najaar 2014

VITAéSANA Vereniging voor Antroposofische Gezondheidszorg vzw Association pour les Soins de Santé Anthroposophiques Klokstraat 10, B-2600 Berchem e-mail: [email protected]

Nieuw telefoonnummer +32 (0)476 / 562 491

NIEUWSBRIEF 54 najaar 2014

Website: www.vitaesanavzw.be bankrekening: BE94 5230 4002 5814 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg

1

Inhoudsopgave Rudolf Steiner

-3-

redactie

-4-

Lieve Carmen

-5-

Europees congres in Bozar

Henk Mesuere

-9-

De genezende kracht van klank & toon.

Henk Mesuere

- 11 -

Laat alles vrij stromen

Mieke Linders

- 18 -

ArtéSana, beroepsvereniging voor therapeuten

Maria Geboers

- 24 -

Lijst publicaties Hoe bestellen via VitaéSana

redactie

- 29 -

Ethisch verzekeren en beleggen

redactie

- 32 -

Lid worden van VitaéSana

redactie

- 34 -

Terugbetaling gezondheidszorg

redactie

- 35 -

Michaëlstijd weekspreuk Over Michaël Hooggevoelige mensen

De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de ingezonden artikelen blijft bij de auteur ervan. Alle inzendingen voor het volgende nummer moeten op de redactie zijn ten laatste eind augustus voor het herfstnummer en 15 maart voor het lentenummer.

2

Michaëlsstemming, Michaëlstijd Natuur, Uw moederlijk bestaan ik draag het in mijn willend wezen; en vuurmacht van mijn willen kan nu mijn geestkracht stalen, waaruit het zelfgevoel geboren wordt mijzelf in mij te dragen. Weekspreuk 26 van Rudolf Steiner - Michaëlstijd

Eind september vieren we het Michaëlsfeest: het feest van de moed en dapperheid en de intrede van de herfst. Het Michaëlsfeest is het eerste jaarfeest dat we vieren na de zomervakantie. Rond deze tijd is het grootste deel van de oogst binnengehaald. Een dankfeest hiervoor is op zijn plaats en wordt al eeuwenlang op tal van plaatsen gevierd. Tegelijkertijd willen we moed verzamelen

3

om de aankomende donkerte en kou van de herfst en winter tegemoet te treden. De aartsengel Michaël begeleidt ons gevecht met de krachten van de duisternis, die gesymboliseerd wordt in het verhaal van Joris en de draak. Dit is een oeroud en wereldwijd bekend motief. We vieren enerzijds de vreugde van de oogst, anderzijds beproeven we moed en behendigheid. Twee verschillende beelden van de herfsttijd. Michaël als strijder tegen de draak
Aartsengel Michaël is door de eeuwen heen vaak afgebeeld en op heel verschillende manieren. Het bekendste motief is Michaël als strijder tegen de draak. In de Openbaring van Johannes wordt verteld over een strijd in de hemel waarbij Michaël en zijn engelen vochten tegen een draak (de duivel) en zijn aanhangers. Een van de legendes die hier op aansluit is het middeleeuwse verhaal van de ridder Joris die zonder angst erop uittrok om een gevaarlijke draak te verslaan. Hij overwon en bevrijdde daarmee de koningsdochter die anders aan de draak zou zijn geofferd. De engel Michaël met het zwaard staat symbool voor het gevecht van de vrije mens tegen alles wat hem verduistert en verkilt. Hij staat voor onze hoop dat we krachtig genoeg zijn: de draak ligt uiteindelijk getemd aan zijn voeten! Michaël met de weegschaal
Op sommige schilderijen heeft Michaël in zijn ene hand een zwaard en zijn andere hand een weegschaal. Dit motief wijst niet alleen op het sterrenbeeld Weegschaal waarin het Michaëlsfeest valt. De weegschaal staat voor de afweging en het zwaard voor de besluitvaardigheid: inkeer en daadkracht. Michaël zegt ons eigenlijk dat we zelf goed moeten nadenken en dan beslissingen moeten nemen. Vliegeren
Bij het Michaëlsfeest hoort het maken van vliegers. Het past in dit seizoen, waarin er meestal voldoende wind staat om goed te kunnen vliegeren. Maar het staat ook symbool voor de strijd die Michaël ons voorhoudt: die van de vrijheid (de vlieger in de wind) en de verantwoordelijkheid (de vlieger aan het snoer).

4

HOOGGEVOELIGE MENSEN. Bestaat er een link tussen hooggevoeligheid (H.S.P) en antroposofie ? Stuurt een hooggevoelig kind zijn/haar ouders zodat deze voor antropsosfisch onderwijs kiezen ? Het zijn boeiende vragen waarbij het zinnig is het thema HOOGGEVOELIGHEID even nader te bekijken. Kortweg kan men stellen dat een HG persoon een ge.in.carne.erde mens is die zijn zintuigen (weer) ten volle benut. De zintuigen - meer dan enkel de tast, reuk, gehoor, proef en zicht zintuigen - staan (weer ) helemaal open. 20% van de bevolking zou momenteel hoog gevoelig zijn. En onder de nieuwgeborenen zijn er steeds meer. Je zou kunnen stellen dat de zintuigen weer werken zoals het eeuwen geleden ook het geval was. Hooggevoelige mensen zijn (veel) meer ontvankelijk en open naar al wat op te nemen valt in deze boeiende wereld. Ze pikken indrukken en informatie op uit zowel deze aardse wereld als uit de geestenwereld, zowel op rationeel als op irrationeel vlak, reëel als irreëel,.. Je zou het zo kunnen omschrijven dat gedurende eeuwen de mensheid deze zintuigen, n.a.v. overprikkeling en vervuiling (?!) is gaan afstompen en gaan sluiten. De zintuigen zijn a.h.w. gaan dichtslibben waardoor leven in deze hectische samenleving nog net mogelijk bleef/blijft. Zo kunnen/konden mensen (over)leven in drukke steden, dicht op elkaar, in grote klasgroepen... met een minimum aan pure groene natuur om zich heen, met voeding die geen waarachtige inhoud meer kent... Een H.S.P ziel kiest ervoor om deze blokkade weer op te heffen en weer vol in het leven te komen staan, alle indruk-poorten weer 'open', zodat het beleven van het levensmysterie weer een kleurrijke en rijke belevenis kan zijn. H.S.P.- ers zien veel , zowel details uit de reële wereld als innerlijke beelden. Ze kunnen van een aura, als gevoelens en sferen,...met hun innerlijk oog (weer in ontwikkeling zijnde pijnappelklier) waarnemen of zien. Ze zien elk detail van schoonheid en harmonie als ook disharmonie...in de omwereld en in relaties... 5

Ze horen scherp, hoge en lage tonen als ook 'stemmen ..'.uit de geesteswereld, hun eigen innerlijke stem ,..klaar en duidelijk,.. Gedachten van anderen en de aarde, bomen en andere levende wezens worden opgepikt uit de atmosfeer. Ze voelen veel gevoeliger door hun huid, via handencontacten, energie doorstromingen of -blokkades als ook sferen, disharmonieën, schoonheid, belevingen van anderen enz. Dit alles is een van de redenen waarom een HG persoon meestal vanuit zijn natuur streeft naar 'zuiverheid' en vaak ook naar stilte, eenvoud en rust. Zuiverheid van voeding dat het kind kan afdwingen door allerlei allergieën en intoleranties zuiverheid van en in relaties waarbij het zich via allerlei gradaties van autisme kan afschermen, zuiverheid van initiatie in deze wereld - ik schrijf bewust niet onderwijs want dit is te vaak al vanuit zichzelf onder-wijs : een H.G kind wil geïnitieerd worden in dit aardse leven, door boven-wijze mentoren of ouderen, die weten en beleven waarvoor ze staan. Die het waardig zijn deze functie op zich te nemen en die waarachtig voorleven i.p.v. leugenachtig napraten van wat henzelf is opgelegd of aangeleerd. H.G kinderen hebben de beschikking over manipulerende krachten die ze in eerste en eerlijke instantie zullen gebruiken voor de ontplooiing van zichzelf, de natuur en hun naasten. Hun verbondenheid met de natuur, als lichaam van G.O.D (de generende, organiserende en destructieve AL-kracht ) is vaak zo puur en levensnoodzakelijk dat het vertoeven in een stad veelal als een kwelling kan aanvoelen. Veel mensen, gebouwen, verkeer,.. levert teveel indrukken, die al snel als chaos en stresserend worden ervaren. Ze 'lezen' a.h.w. al de geheimen die verborgen zitten in de natuurfenomenen en voelen een sterke band en een groot geluksgevoel als de verbondenheid met de ‘Natuur’ voorop kan staan. Als H.S.P.-er is het overleven in onze samenleving van tegenwoordig een enorme opdracht en veelal dreigen deze gevoelige mensen te verdrinken in het moeras van indrukken, vervuiling, valse bedoelingen 6

en dubbele agenda's - waarbij medemensen, onderwijzers, ouders vaak het tegengestelde doen van wat ze beweren. Het is dan ook een hele beproevende tocht, die meermaals gaat langs strijd en onmacht, langs misleidingen en zelfverlies, afgronden en therapeuten… om na misschien een zelfmoordpoging (omdat wat men dacht te vinden bijna opgeeft) terug te kunnen keren naar een leven dat gestuurd en geleid mag worden door de hooggevoeligheid. Een H.S.P-er komt ten volle tot leven als hij/zij zijn/haar missie kan volgen, een beroep kan vervullen vanuit zijn innerlijke zielenroep en het leven kan uitbouwen op plaatsen die goed voelen, naar relaties die passend en voedend zijn. Veelal is het de natuur die omhullend en onthullend kan bijdragen tot een vervullend bestaan. De hoog gevoelige mens heeft vaak de levensopdracht mee om het onevenwicht in onze samenleving door zijn aanwezigheid te herstellen. Meestal begint hij in de kleine samenleving, het gezin, niet zelden vanaf het eerste geboorteuur. Voor anderen (niet H.S.P.-ers) zijn deze kinderen/baby's niet zelden erg confronterend en raadselachtig. Ouders dienen hun leven en gezin zelf onder de loep te nemen, hier zorgt dat nieuwe wezen heel natuurlijk en licht dwingend voor. Wie alert is en de bijzondere eigenschappen van een hooggevoelig kind/mens naar waarde schat, kan ruimte maken voor de ontplooiing van deze krachtige voorgangers die de koers van onze samenleving een nieuwe wending kunnen doen nemen. De herkenning in - de eerlijkheid en wetenswaardigheden die de antroposofie biedt over de ontrafeling van het levensmysterie - de positieve en ruime benadering van de opvoeding en levensvisie en o.a ook de gnostiek en andere spiritvolle geestesvoeding, zijn een welgekome verademing voor deze gevoelige mens. Wie zelf worstelt met zijn hooggevoeligheid raad ik het boek aan van Felix Brabander, "Follow your senses " een meesterwerk van een man die helder beschrijft wat je dient te weten om van je HG een kracht te 7

maken i.p.v. het als een last te ervaren. Wie vastloopt in deze samenleving t.g.v. HG raad ik aan zich zoveel als mogelijk (en nog meer dan dat) in de natuur te begeven. En jezelf los te maken van maatschappelijke verplichtingen, angsten, minderwaardigheidsgevoelens en verwachtingen van anderen. Zoek hierbij eventueel de hulp van een therapeut die H.G herkent of het zelf doorleefd heeft. Heb je een worstelend of moeilijk hooggevoelig kind zoek dan op een ontspannen manier hoe je je leven meer "natuurlijk = zoals de natuur/God het heeft bedoeld" kan inrichten en uitbouwen. Begeef je zoveel als mogelijk - en nog meer dan dat - in het groen, ga naar plaatsen zonder beton, straling en overprikkeling. Zoek een school waar je H.G kind naar waarde wordt geschat of geef het thuisonderwijs . Durf selecteren en verwijder alles uit je leven wat niet waarachtig en puur is - zowel op vlak van voeding, speelgoed, onderwijs, relaties en contacten, vrijetijdsbesteding, e.a. Durf keuzes maken gestuurd door liefde i.p.v. door angst. Omarm je eigen angsten en beheer ze. De beloning zal ook voor jezelf groot zijn want een gevoelig kind komt in eerste instantie naar jouw gezin om daar herstel in beweging te zetten. Als hij/zij hier medewerking krijgt kan het zijn verdere levenstaak met liefde en succes volbrengen en krachtig in zijn volle wasdom komen = vol-wassen worden !!! Wanneer je als H.G mens deze hooggevoeligheid in al zijn kwaliteiten hebt mogen leren kennen, kan je je leven vorm geven in contact met je ware levensmissie en doel. Het is een ware heldentocht die loont. Lieve Carmen Art of life on a paradise place on earth, island of spring.

8

Het 6e Europese Congres voor volwassenen met een verstandelijke beperking gaat door van 6 tot 6 mei 2015 in het Paleis voor Schone Kunsten/Bozar in Brussel. In 1998 ging dit Congres voor de 1e keer door in Berlijn, in 2001 volgde Dornach, in 2005 Praag, in 2008 Den Haag, in 2011 Wenen. En in 2015 dus in Brussel. Op het programma staan kunstzinnige workshops met muziek, schilderen, boetseren, ontdekkingstocht door de Horta-architectuur, gespreksgroepen, dansateliers, excursies, bezoek aan het Europees Parlement, Mini-Europa en Atomium, culturele avonden, boombal met live muziek. Dit Congres geeft de volwassenen met een verstandelijke beperking een unieke kans om in een internationale context anderen te ontmoeten en samen aan het werk te gaan in workshops, samen op stap te gaan, samen te genieten. Daarom heeft het Congres als ondertitel ‘ sociale kunst scheppen’. Brussel is een smeltkroes van culturen en nationaliteiten. Er worden in Brussel veel politieke en economische beslissingen genomen. Dit Congres wil zich focussen op het sociale karakter van die mengelmoes, de kunst van de ontmoeting, aandacht voor de relatie tussen mensen. Er kunnen 650 mensen deelnemen. De deelnemers overnachten en ontbijten in jeugdherbergen in Brussel. De andere maaltijden gaan door in de Bozar. Dit congres wordt georganiseerd door een ploeg vrijwilligers uit België, Nederland en Duitsland. De verantwoordelijkheid ligt bij de Michaëlis vzw, koepel van de Belgische heilpedagogische en sociaaltherapeutische voorzieningen, ondersteund door het ECCE,

9

het Europees Samenwerkingsverband heilpedagogie en sociaaltherapie.

voor

antroposofische

Het inschrijvingsgeld bedraagt 500€, hierin zijn alle activiteiten en vervoer van het congres, overnachtingen en maaltijden inbegrepen. Inschrijven kan via de website www.ontmoetenisleven.be. Info over vorige congressen is te vinden op www.in-der-begegnungleben.eu Congresbureau: [email protected] – telefoon: 0494 511 925

De voorbereidingsgroep in BOZAR te Brussel

10

DE GENEZENDE KRACHT van KLANK & TOON. Veelal is het uitgangspunt van een mogelijke therapiekeuze het in aanraking komen met eenzijdigheden van ons mens-zijn. Deze kunnen mee verholpen worden door het samengaan van menskundige en muzikale inzichten. In de muziektherapie gaat het om met een grote openheid en zonder vooroordelen te kijken naar de mens achter de ziektebeelden vanuit het nu, gericht op de toekomst, met aandacht voor de biografie, de rode draad. Belangrijk is dat in elke levensfase de individualiteit, het eigen IK, steeds een evenwicht moet zoeken om zowel in het fysieke organisme als in de zielenprocessen in harmonie te kunnen leven. Wanneer de baby geboren is zijn de levensprocessen, de gevoelens en de persoonlijkheid omhuld, als het ware verweven met zijn omgeving. Na de tandenwisseling zijn de levensprocessen zelfstandig geworden, ze zijn niet meer één met de omringende wereld. Vanaf de puberteit komen de gevoelens vrij. Het kind kan zich losser van zijn omgeving voelen, zich ertegen afzetten, terwijl met het eenentwintigste levensjaar de individualiteit gebruik kan maken van al zijn mogelijkheden. Daardoor kan de jonge mens tot zelfstandigheid komen. Hierop volgt de periode tot in het midden van het leven, waarin iedereen probeert zijn eigen wereld te veroveren, een wereld van werk, reizen, ontdekken, liefde, gezin, idealen, … die boven die eigen wereld uitstijgen. Daarbij blijven teleurstellingen en verdriet de volwassen mens niet bespaard. Bij het ouder worden volgen er periodes van overzicht krijgen, afstand nemen, abstraheren en loslaten. Terwijl de levensprocessen in ons lichaam zich uitdrukken in het vloeibare element (ether), wat te vergelijken is met de sapstromen bij planten, die zich tegen de zwaartekracht in bewegen, manifesteren de 11

gevoelens en gewaarwordingen zich fysiek gesproken in het luchtelement (astraal) in het ademgebied. Het geheel van onze gevoelens en verlangens reikt echter verder dan de lichamelijkheid. Het lichaam wordt weliswaar door dit zogenoemde luchtelement omhuld en doordrongen, maar in gedachten en gevoelens kunnen wij ons lichaams-vrij bewegen. Zonder de ordenende kracht van het IK zouden wij echter een speelbal worden van die gevoelens. In de MUZIEK, het grote golvende gebied dat in de loop van vele eeuwen steeds andere, cultuurgebonden vormen heeft aangenomen, spiegelen zich de menselijke gevoelens, terwijl zij tegelijkertijd steeds weer op andere wijze afhankelijk van de tijd waarin zij ontstonden, door het Ik gevormd en beheerst worden. Alles wat tot in het fysieke gerealiseerd wordt, moet via het wilsgebied gebruik maken van de levensprocessen (ether – levenslichaam sapstroom) waarin ook het levensritme is ingebed. Deze processen verlopen langzaam bij het verwerkelijken van het van de toekomst komende inspiratieve gegeven. We kunnen dit vergelijken met de groei van de planten. De groeibeweging gaat zo langzaam, dat we deze niet kunnen waarnemen. We zien enkel resultaten: het kleine zaadje, dat in korte tijd tot een metershoge stengel uitgroeit met daaraan een geweldige zonnebloem. We zagen het niet gebeuren in de beweging, alleen de etappes van het proces namen we waar. Zo ging het ook met onze eigen groei. Ook genezingsprocessen verlopen (meestal) langzaam. Ze zijn te vergelijken met de beschreven groeiprocessen. Astrale krachten (luchtelement) die tot uitdrukking komen in ons gevoelsleven kunnen ziek worden als ze zich onttrekken aan het ordenende vermogen van het IK, dat zelf geen ziekte kent! Als de astrale krachten te explosief worden, dan wordt het etherlichaam (levensprocessen) belemmerd in zijn gezond makende functie. Het IK kan hierdoor ook gedeeltelijk uitgeschakeld worden.

12

De therapeutische werking van muziek kan in vele gevallen de woelig of depressieve astraliteit van de patiënt HARMONISEREN. Door de juiste dosering en herhaling van dit gebeuren kan er invloed worden uitgeoefend op het levenslichaam waardoor genezingsprocessen op gang kunnen komen. We brengen mensen in een muzikale stroom. In onze tijd zijn er meer muzikale verschijningsvormen dan ooit. We zullen dus voorzichtig moeten aftasten hoe we de genezende muzikale krachten, die in een ver verleden van elke muzikale vorm als vanzelfsprekend uitgingen, weer terug kunnen vinden, maar dan aangepast aan onze tijd, aan de ontwikkeling die de menselijke ziel nu doormaakt in gezondheid en ziekte. We moeten leren horen met ons hele lichaam, niet alleen met onze oren. Daar komen de klanken weliswaar tot bewustzijn, maar in onze BEWEGINGSMENS beleven we de muziek pas volledig. Onze levensstroom wordt erdoor opgewekt en geharmoniseerd. ‘Iedere ziekte is een muzikaal probleem, iedere genezing een muzikale oplossing’ (Novalis) Het muzikaal werken met kinderen, jongeren en volwassenen is een poging om een onderstroom te wekken binnen de mensheidsontwikkeling, waardoor de muziek terug die functie kan krijgen die ze in oude tijden als vanzelfsprekend gehad heeft, nu passend bij onze tijd en verwijzend naar de toekomst. Vroeger was er geen enkele noodzaak om muziektherapie te gebruiken. De muziek was vanzelfsprekend harmoniserend, dus gezondmakend en in staat de mens terug te brengen tot zijn oorsprong. De mate van gevoeligheid, de ontvankelijkheid voor muziek is afhankelijk van een groot aantal uiteenlopende factoren: leeftijd, opvoeding, milieu, culturele achtergrond, ontwikkeling, lichamelijke en geestelijke conditie, toegediende medicijnen, het moment van de dag, de ruimte, de temperatuur, de sfeer, eerdere muzikale ervaringen, de soort muziek, enz. … 13

Bovenal is het gevoelig zijn voor muziek afhankelijk van het vermogen tot luisteren. Dit is een fundamentele voorwaarde! Het kan geleerd en ontwikkeld worden. Het betekent dat we onze activiteiten in de eerste plaats zullen richten op de intensivering van de zintuiglijke, auditieve waarneming. Daarom zullen we de cliënt/patiënt in het omgaan met klanken betrekken. We reiken spelvormen aan die gericht zijn op het wekken van verwondering die kan leiden tot bewondering. We lokken de mens tot creatief omgaan met geluiden, klanken, tonen, … Luisterend naar wat hij of zij zelf doet, leren luisteren naar wat anderen doen, leren luisteren naar muziek. De mens zal gevoelig worden voor het geheim van de muziek. Een geheim die (misschien) nooit verklaard kan worden. Het muziektherapeutisch werken met mensen moet een logisch (ademend) niet geforceerd verloop kennen. De oefeningen moeten aansluiten bij de behoeften van de cliënt en ook logisch voortvloeien uit wat vooraf is gegaan. We zijn niet met een stukje van de mens bezig maar altijd gericht op de totale mens naar denken, voelen en willen. In de muziek schuilen bijzondere krachten. Het doelgericht en planmatig gebruik maken van die krachten kan een heel bijzondere bijdrage leveren in de begeleiding, genezing, opvoeding en ontwikkeling van kinderen, jongeren en volwassenen die vanwege hun ziektebeeld, handicap of hun zijn, bijzondere hulp nodig hebben. Luisterend naar muziek ervaren we dat muziek iets in ons teweeg kan brengen. Het kan ons activeren en ons tot rust brengen, vergezichten oproepen en ons doen dromen, maar ook sombere gevoelens van angst of afkeer in ons wekken. Het is wonderlijk dat wij mensen, betekenis kunnen verlenen aan muziek. We kunnen het ervaren als uiting van schoonheid, troostend, bevrijdend, maar ook als bedreigend of verwarrend. Het is wonderlijk omdat het onverklaarbaar is. Medici, psychologen en andere wetenschappers kunnen ons heel veel vertellen over interne processen, 14

die voorwaardescheppende betekenis hebben ten aanzien van het waarnemen en verwerken van muziek. De werking van muziek verklaren kunnen ze (nog) niet. Het is wonderlijk omdat de invloed van muziek niet met zekerheid voorspelbaar is. De mate van gevoeligheid, ontvankelijkheid voor muziek is zoals eerder beschreven van een groot aantal factoren afhankelijk. De muziektherapie dient als ondersteuning en/of vervanging voor medicijnen. Muziek in de therapie is niet bedoeld als middel tot een bepaald doel, nee het is de substantie. In de muziektherapie oriënteren we ons omtrent datgene wat er wezenlijk gebeurt en hoe de specifieke werking van maat, ritmen, metra, tonen, intervallen, toonscala’s, melodieën, samenklanken, enz. … harmoniserend kunnen werken. Zoals we bij geneesmiddelen zoeken naar een proces in de natuur, dat bij een ziek(t)e een vereffening van de onregelmatigheid kan bewerkstellingen, zoeken wij dit in de muziek. Bij mensen met een handicap, die met geen enkele therapie of medicijn op te heffen is, ontwerpen we strategieën die gericht zijn op de optimale ontplooiing van de nog aanwezige menselijke vermogens. We maken doelgericht gebruik van muziek als middel in de omgang, de begeleiding, de opvoeding en de ontwikkeling van de mens met één of meerdere beperkingen. De muziektherapie is het aangewezen medium om adem en adembeweging te verklanken en weer te helpen stromen. Als er een onregelmatige samenwerking tussen de wezensdelen van de mensen bestaat, of wanneer één wezensdeel zelfstandig dreigt te functioneren, kan dit onderkend worden in de muziek. Er wordt een duidelijk appèl gedaan op krachten die te zwak ontwikkeld zijn, uitgaande van de overtuiging dat de compenserende (gezondmakende) krachten bij iedereen aanwezig zijn. Wat in de geneeskunde stoffelijk opgeroepen kan worden, vooral in de antroposofische en homeopathische geneeskunde, door middel van een medicament of een andere lichamelijke behandeling, kan met de 15

kunstzinnige therapieën (muziek - spraak - beeldend – euritmie ) vanuit de belevingskant plaatsvinden. Deze kunnen net zo gericht worden toegepast als een medicijn. Ze werken via het zielenleven van de cliënt/patiënt tot in zijn/haar fysiologische huishouding, het stoffelijk lichaam, terwijl omgekeerd de medicinale werking vanuit het lichamelijke ook het psychische beïnvloedt. Als je na het innemen van een medicament geen pijn meer hebt, dan voel je jezelf beter en ben je rustiger en gelukkiger. Als je na een kunstzinnige opdracht harmonischer en blijer bent dan voordien, adem je beter, zijn de stofwisseling en de bloedsomloop vrediger, ontspannen de spieren en verdwijnen allerlei lichamelijke klachten. In beide gevallen vindt altijd een wisselwerking plaats tussen de geestelijke- en de stoffelijke kant van de mens plaats. Dat de invalshoeken verschillend zijn is logisch! De kunstzinnige therapie kenmerkt zich o.a. door het feit dat ze een gerichte therapie is. Dat betekent in de praktijk dat de cliënt/patiënt niet vrij is in de keuze van zijn werkstukken of activiteiten, maar dat hij speciale opdrachten die de therapeut geeft aanvaard, ondergaat en uitvoert. De keuze van de opdrachten bepaalt het proces waarvan een bepaalde werking verwacht wordt. Gezien iedere mens uniek is en de meeste ziekte- of ontwikkelingsprocessen ook verschillend verlopen, zullen therapiereeksen of –modellen nooit precies hetzelfde kunnen zijn. Elke ziekte- ontwikkelings- en therapiegeschiedenis draagt een individueel karakter. Toch zoeken we steeds naar oerbeelden, duidelijke richtlijnen en methodieken. In de kunstzinnige therapie kunnen we aansluiten bij de pool waarin de cliënt/patiënt het sterkst leeft om vervolgens tijdens de verschillende sessies steeds meer elementen van de tegengestelde pool in te schakelen. We beginnen dus waar iets is en werken langzamerhand toe naar datgene wat komen moet. Een genezende werking kan eveneens intreden wanneer de therapeut bij het gezonde deel van de patiënt aansluit en tracht dit deel te versterken. Hij is erop gericht door middel van bepaalde oefeningen de eigen activiteit van de cliënt/patiënt te stimuleren en krachten aan te spreken die evenwicht kunnen scheppen 16

in een psychisch of somatisch onevenwichtige situatie. Daardoor kan de gehele mens op den duur blijvend tot grotere harmonie gebracht worden. Henk Mesuere Muzikant & Muziektherapeut sinds 1986 Henk werkt met baby’s, peuters, kleuters, kinderen, jongeren, volwassenen zowel individueel als in kleine groepjes. Hij organiseert klankconcerten en muziekworkshops op maat. Info : [email protected] Het Muzische Huis – Klokstraat 10 – 2600 Antwerpen

De werking van VitaéSana is geheel afhankelijk van de lidgelden en bijdragen die wij van leden en sympathisanten ontvangen. U kan zich als lid melden door overschrijving op onze rekening BE94 5230 4002 5814 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg. Als lid hebt u jaarlijks recht op een gezichtspunt naar keuze (zie achteraan). Het richtbedrag voor - een individueel lid is € 25, het hele gezin is € 30 - voor een vereniging vanaf € 40 tot… naar eigen vermogen. - U kan ook maandelijks een vast bedrag storten, zoals veel leden doen. - Wij zijn uiteraard blij met elke schenking. e-mail [email protected] web: www.vitaesana.be Nieuw telefoonnummer :

+32 (0)476 / 562 491 17

ALLES VRIJ LATEN STROMEN Tekst: Mieke Linders ‘Laat alles vrij stromen, zonder de dingen geweld aan te doen’ is het sprekende motto van de Tsjechische pedagoog Jan Amos Comenius dat Cornelis Boogerd (1952) zijn boek ‘Het etherlichaam als pedagogisch instrument’ (2009) meegaf. Onlangs verscheen ‘Visjes horen in het water’, bedoeld als aanvulling op het eerste boek. Een boek met voornamelijk (bewegings)oefeningen, bedoeld voor opvoeders van kleine kinderen. Stroom sprak met Cornelis Boogerd over de inhoud, het ontstaan en het nut voor opvoeders, van beide boeken. Tsjechië en Slowakije Al vele jaren houdt Boogerd zich bezig met de vrijeschoolpedagogie in Tsjechië en Slowakije. Hij pendelt heen en weer tussen Nederland en Tsjechië, waar hij zijn gezin heeft en waar zijn werkterrein ligt. Zijn allereerste kennismaking met de antroposofie was toen een medestudent op de Sociale Academie hem terloops vertelde dat zijn antroposofisch georiënteerde vader meende dat 13-14 jarigen baat konden hebben bij boogschieten. Dit frappeerde Boogerd omdat hijzelf op die leeftijd gefascineerd was geweest door het boogschieten. Blijkbaar was er veel wijsheid in die vrijeschoolpedagogie. In 1992 startte de eerste opleiding voor vrije kleuterleidsters in Tsjechië. Verder zette Boogerd in samenwerking met vrijeschool Eindhoven in Pardubice een grote zomercursus op voor leraren. Beide functioneren nog steeds. In 1991 initieerde hij eveneens een grote zomercursus in Slowakije, waaruit in 1995 een opleiding voor leraren en kleuterleidsters ontstond. In 2005 kon die overgedragen worden aan de Slowaakse opleiders. Ook werden verschillende partnerschappen tussen Nederlandse en Tsjechische of Slowaakse scholen bemiddeld. Boogerd werkt in deze activiteiten samen met Stichting Helias. In 1998 verbond Boogerd zich met een nascholing voor kleuterleidsters in Tsjechië, later ook in Slowakije. Cursussen in Nederland volgden. In 18

datzelfde jaar begon hij met de opbouw van moedercentra in Tsjechië, waar moeders van kinderen tot vier jaar elkaar ontmoeten en cursussen volgen. Het hoofdthema in al deze cursussen is de vraag: Welke rol speelt het etherlichaam in de opvoeding van kleine kinderen? Door langdurig de diepte in te gaan met een groep mensen uit verschillende landen werden fundamentele vragen onderzocht. Daarbij werden niet alleen inzichten gevonden door het ontwikkelen van nieuwe begrippen, maar werd ook gezamenlijk een leerweg naar praktische vaardigheden bewandeld. Tijdens die zoektocht werden bewegingsoefeningen ontwikkeld, die een grote hulp bleken te zijn bij het toegankelijker maken van de begrippen, en bij het kunnen ervaren van de inhouden. De neerslag van deze bevindingen is gebundeld in beide boeken, die inmiddels ook in het Tsjechisch en het Engels vertaald zijn. Met een Duitse vertaling is een begin gemaakt. In de opleidingen gaf Boogerd eerst les in menskunde, koorzang, fenomenologie. Onderwerpen als het ware ‘om de pedagogie heen’. Toen hij cursussen en seminars ging geven in Tsjechië en Slowakije stelde hij zich voor iets aan te reiken om vervolgens weer weg te gaan. Zijn lot besliste anders. In met name Tsjechië kwamen juist meer vragen over de wereld van het kleine kind en speciaal over het etherlichaam. Dat maakte dat hij er na zeven jaar voor koos om zich helemaal met dit thema te verbinden. Etherlichaam In beide boeken blijkt dat het etherlichaam een groot gebied is met veel aspecten, dat speciaal voor het kleine kind tot zeven jaar van bijzondere betekenis is. De vier wezensdelen van de mens, zoals die bekend zijn vanuit de antroposofie: het fysieke lichaam, het etherlichaam dat de levensprocessen verzorgt, de menselijke ziel en het Ik worden in de levensloop elk in een ritme van zeven jaar ‘geboren’. In de eerste zeven jaar werkt het kind vooral aan de opbouw van het eigen fysieke lichaam. Etherkrachten zijn daarbij nodig, onder meer voor de ontwikkeling van de bij de geboorte nog niet volgroeide organen. Omdat die krachten bij het kind nog niet zelfstandig zijn is 19

het in hoge mate afhankelijk van de etherische omhulling vanuit zijn omgeving. Het kind ‘steunt’ daarop. De pedagogische hoofdwet van Rudolf Steiner zegt dat het etherlichaam het pedagogische ‘instrument’ is in de opvoeding van kleine kinderen. Boogerd: ‘Bij het lichaam kunnen we ons wat voorstellen, bij de ziel en het Ik ook nog wel, maar in het etherlichaam ‘slapen’ we. Het is niet tastbaar en tegelijk toch zo dichtbij dat je geneigd bent het over het hoofd te zien en niet te waarderen. Dat wat zo wezenlijk is voor de ontwikkeling van het kleine kind: moederlijke kwaliteiten als zorgzame aandacht, warmte, vreugde aan kleine dingen, ritme en herhaling staan in onze tijd onder druk. Zowel kinderen als opvoeders leven in een cultuur die de verbinding met de intieme, organische etherwereld heeft verloren. De moederlijke vaardigheden zijn intuïtief en vaak zo vanzelfsprekend dat ze niet als vaardigheden worden gezien. Moeders en begeleidsters van kleine kinderen zijn zich er vaak niet meer van bewust hoe belangrijk deze vaardigheden zijn voor de opbouw van de constitutie van het kind, zodat het weerbaarder wordt tegen belastende indrukken. Mede daardoor komen kinderen vaker met problemen op de kleuterschool en er is steeds meer inzicht nodig om met hen om te gaan. Dit zijn redenen waarom het van belang is dat er meer bewustzijn komt van het etherlichaam. Ook door de vaardigheden die bij de ontwikkeling ervan horen’, aldus Boogerd. Computer en tv noemt hij voor het kleine kind ‘parasieten’. ‘De natuurlijke drang om de eigen weg te zoeken in het etherlichaam wordt erdoor verlamd. In de huidige cultuur gaat rust verloren, men is minder aanwezig op de plek waar men is. Naarmate deze basis meer verdwijnt uit het onderwijs wordt houvast gezocht in statistieken en procedures, bijvoorbeeld om leerlingen en lesmethoden te beoordelen. Met name leraren worden als het ware ‘uit elkaar getrokken’ door voorschriften en bureaucratische planning, en moeten hun energie verdelen. Er wordt vaak te weinig opgemerkt wat kleine kinderen werkelijk nodig hebben. Functioneren leraren van de beneden bouw meer verbaal en 'wakker', bij leidsters van jonge kinderen gaat het meer om intuïtief waarnemen en handelen.’ 20

Nabootsing De omhullende etherkrachten uit zijn omgeving geven het jonge kind houvast en oriëntatie in zijn vorming. In deze fase leert het vooral door middel van nabootsing . ‘Het is de vraag of de huidige kleuterschool ideaal is’, zegt Boogerd. ‘Goede rolmodellen zijn nodig. In de bestaande kleuterscholen worden vaste programma’s gevolgd die vaak onvoldoende kunnen inspelen op de behoeftes van het individuele kind. Er ontstaan al gauw te vaste patronen die tot verstarring kunnen leiden. Doordat de leidsters bijna uitsluitend vrouwen zijn, en veel moeders ook alleen opvoeden, missen kinderen een mannelijk rolmodel. Ook zijn kinderen in de kleuterscholen meestal omgeven door dingen die er speciaal voor hen zijn. Maar kinderen zoeken juist zinvolle voorbeelden in de wereld. Het zou goed zijn om de kinderen in contact te brengen met mensen die zinvol werk doen, zoals een bakker of een smid. Pogingen in deze richting zijn bijvoorbeeld de kleuterschool van Helle Heckman in Denemarken en de bosschooltjes in Tsjechië en Slowakije. Kinderen spelen er in de natuur met mensen om hen heen die aan het werk zijn en hen tot voorbeeld kunnen zijn. Ook de natuur is een belangrijke opvoeder. Kinderen vinden spelenderwijs zelf hun regels en vaardigheden. Ze zijn in een vrije ruimte waar de wil gevormd kan worden, zonder het keurslijf van een vast programma. Hun bezigheden zijn in zichzelf zinvol.’ Visjes horen in het water Boogerd beschrijft hoe door een vrije kleuter- of peuterklas een onzichtbare levende stroom van gewoontes en intieme afstemmingen gaat waar de kinderen de weg in weten. De leidster is het scheppende en ‘wevende’ middelpunt en heeft met alle kinderen onzichtbare ‘draadjes’. Zij is zich bewust van de groep en geeft richting aan de stroom van activiteiten. Dit proces vraagt van de opvoeder zowel bewuste aanwezigheid als -vanuit een intuïtiever weten– ook deelgenoot kunnen zijn van het ‘slapende’ etherische organisme van de groep. ‘Het ontwikkelen van deze kwaliteiten, bijvoorbeeld in een opleiding, geschiedt op tweeërlei manier. Enerzijds zijn er de 21

begrippen, de boeken die opvoeders of studenten kunnen lezen. Anderzijds is het nodig om de weg terug te vinden van het bewuste begrip naar het slapende etherlichaam, en intuïtieve vaardigheden te ontwikkelen die in de relatie met het kind direct ter beschikking staan. De in het boek beschreven bewegingsoefeningen helpen om je te oriënteren in de intuïtieve werkelijkheid van de levensstroom. Door te oefenen en te herhalen ontstaat een handelingsvorm die opgeroepen kan worden en waar mee gewerkt kan worden.’ Boogerd beschrijft in zijn nieuwe boek dat leerproces in een beeld: ‘Het onbewuste etherlichaam kun je zien als een vijver. Je kunt in een opleiding iets daaruit ‘opvissen’ om het bewust te leren kennen, zoals een visje aan een hengel dat je van alle kanten kunt bekijken en een naam geven. Maar vaak wordt vergeten dat het visje ook weer terug moet in de vijver, anders gaat het dood! Je had er dan beter af kunnen blijven. Vandaar de titel van het boek. Hoe ziet die terugweg eruit in een opleiding? Het gaat dan om: handelen, herhalen, invoelen, verwerken, loslaten en vergeten.’ Boogerd wijst erop, dat wanneer je een handeling intuïtief beschikbaar wilt maken, je hem eerst moet kunnen vergeten. De bewegingsoefeningen kunnen helpen op deze terugweg. In ‘Visjes horen in het water’ worden vijfentwintig bewegingsoefeningen beschreven waarmee verschillende aspecten van het etherlichaam kunnen worden ervaren. Al meebewegend in de oefeningen openen zich andere waarnemingsgebieden. Je kunt voorwaarden scheppen waarmee de ‘etherwezens’ zich verbinden. Door een goede voorbereiding op het werk, door voor het slapen de dag bewust na te gaan en mee de nacht in te nemen en ook door meditatie. Door een innerlijke manier van aanwezig en alert zijn, open te staan en niet alleen vanuit het hoofd willen sturen kan ruimte ontstaan voor de etherkrachten. ‘Je kunt hen niets afdwingen’, voegt Boogerd nog toe. ‘Ze hebben een eigen dynamiek. Richtingen als Tai Chi en Zenboeddhisme en natuurlijk de euritmie bewegen in de etherstromen, elk op een eigen manier.

22

De scholingsweg voor de opvoeder is geen therapie’, benadrukt Boogerd. ‘Maar blokkades kent iedereen. Door de bewegingsoefeningen komt de opvoeder op een vriendelijke manier in aanraking met de eigen eenzijdigheden en kunnen deze misschien worden overwonnen en opgelost. Dan ontstaat de ruimte om actief in de stroom mee te bewegen en kan het etherlichaam dienstbaar worden in de opvoeding. Onderzoek naar het etherlichaam is nog braakliggend terrein. Er is nog veel te ontdekken.’ Boogerd is – gelukkig- nog lang niet klaar met zijn zoektocht. Het etherlichaam als pedagogisch instrument in de opvoeding van het kleine kind Uitgeverij Nearchus, 2e druk 2010. Visjes horen in het water, de scholing van het etherlichaam voor opvoeders van kleine kinderen Uitgeverij Nearchus, 2013. Het Helias Bulletin voor Tsjechië en Slowakije geeft informatie over het werk aldaar. U kunt zich opgeven voor het gratis bulletin bij [email protected]

Dit artikel verscheen eerder in ‘Stroom’ het ledenblad van Antroposana in Nederland. Het verschijnt vier keer per jaar. Als u lid wordt van Antroposana krijg u het magazine gratis thuis.

Meer weten? Surf naar www.antroposana.nl

23

KUNSTTHERAPEUTEN EN EURITMIETHERAPEUTEN VERENIGEN ZICH IN BEROEPSVERENIGING ARTÉSANA VZW. ArtéSana vzw? Onder impuls van enkele beeldend kunstzinnig therapeuten, een muziektherapeut en de toenmalige voorzitter van de Antroposofische vereniging in België, werd in 1999 de Belgische beroepsvereniging voor kunstzinnig therapeuten opgericht: met name ArtéSana vzw. Vanuit een gedeeld enthousiasme, wilde men ook in België, een werkgebied ontplooien voor de antroposofisch kunstzinnige therapieën. ArtéSana werd een centrale plaats waar pioniers elkaar ontmoetten. Een plaats voor studie, intervisie en uitwisseling omtrent werkmogelijkheden, maar eveneens voor ontmoeting met andere antroposofische zorgberoepen en artsen. Ook studenten stelden nooit vergeefs de vraag naar praktijkbegeleiding. Erkend door de medische sectie aan het Goetheanum in Dornach werd ArtéSana de brug voor de Belgische antroposofisch kunstzinnige therapeuten. Er ontstond zo de mogelijkheid om mee te werken bij de uitbouw van een internationaal kader voor beroepsprofiel met kwaliteits- en erkenningsvoorwaarden. Het hoeft niet gezegd dat dit pionieren heel wat vrijwillige, inzet vroeg. Een vertaling vinden naar de landelijke realiteit en met veel belangeloze inzet bouwen aan een mogelijke ontwikkelingsweg, was niet altijd vanzelfsprekend. Het resultaat is dat er toch heel stevige fundamenten zijn gelegd. Parallel met dit gebeuren en met evenveel enthousiasme voelden ook enkele Belgische heileuritmisten de noodzaak om met vereende krachten hun werkzaamheden uit te bouwen en ze verenigden zich in hun feitelijke vereniging.

24

ArtéSana in metamorfose: Een organisatie heeft ook haar ontwikkelingsweg en de veranderende vragen en noden in de hulpverlening vragen om een aangepaste benadering. Ook ArtéSana besloot tot een diepgaand evaluatieproces. Met vele betrokken therapeuten en enkele mensen uit de opleiding organiseerden we een beeldvorming om toekomstplannen uit te tekenen. Na een intensief proces met enkele mensen en dankzij de zijdelingse ondersteuning van therapeuten, artsen en enkele Nederlandse collega’s werd ArtéSana herschapen in een beroepsvereniging voor kunst- en euritmietherapeuten. De uitgangspunten van ArtéSana werden opnieuw bevestigd en een nieuwe bestuursraad trad aan. De aanpassing van de statuten getuigen van een hernieuwde intentie om met vereende krachten, erkenning na te streven voor onze euritmie- en kunsttherapieën. Een waardering die kan gevalideerd worden in een beroepserkenning voor onze therapeuten. Hoewel er in Vlaanderen op heel wat plaatsen appreciatie is voor de interventies van onze therapeuten, zijn we er ons van bewust dat er nog heel hard aan de weg moet getimmerd worden om dit doel te bereiken. We weten dat dit enkel kan door het beantwoorden aan kwaliteitseisen, en dit zowel door opleiding, bijscholing als tijdens de uitoefening van het beroep. Onze voorname doelstelling is dan ook om therapeuten de weg te helpen vinden om te kunnen beantwoorden aan de kwaliteitseisen die bij de uitoefening van ons beroep worden opgelegd. Het is ook een realiteit dat we dit enkel kunnen waarmaken in samenwerking met Belgische, Europese en internationale enthousiaste mensen. Ontmoeting en uitwisseling De verbondenheid op spiritueel niveau die de antroposofische therapeuten kenmerkt, bekrachtigt de helende impulsen. Deze inhoudelijke aspecten vragen om bijzondere aandacht. Ook intervisie, ontmoeting en uitwisseling van beroepsmethodiek zijn onmisbaar. 25

Dan is er nog de vraag naar bijscholing, studie en uitwisseling en de noodzaak tot bespreking met antroposofische artsen. De beroepsvereniging kan hier als verbindende factor een meerwaarde creëren voor therapeuten en studenten in aanloop naar hun beroep. ArtéSana voert een transparant beleid. Regelmatig zijn er open werkvergaderingen waarop onze leden welkom zijn. Iedereen die zijn steentje wil bijdragen, kan dan ook inspiratie en ideeën kwijt. Zo hopen wij vernieuwend aan de toekomst te blijven werken. Artésana vzw, verbonden met de Europese en internationale antroposofische kunst- en eurithmie therapeuten. In de Raad Van Bestuur van het nieuwe ArtéSana zetelen zowel de kunsttherapeuten als de euritmietherapeuten en ook in studie, bij vorming, in het dagelijks werkveld en door vertegenwoordiging wordt constructief samengewerkt. - ArtéSana is met de kunsttherapeuten, lid van DAKART: het internationaal platform voor beroepsverenigingen van antroposofische kunsttherapeuten. Dit betekent overleg en uitwisseling via vertegenwoordigers in de jaarlijkse vergaderingen en via web. DAKART verbindt de antroposofische kunsttherapeuten in de wereld en doet onderzoek naar noden en verworvenheden. Uitwisseling rond projecten wordt gestimuleerd. - ArtéSana is met de euritmietherapeuten lid van het Internationaal Beroepsverband en het Forum voor heileuritmie aan de medische sectie in Dornach. Ook hier worden de Belgische euritmietherapeuten vertegenwoordigd en wordt in overleg samengewerkt rond vernieuwing. - ArtéSana is ook lid van IFAAET: de internationale federatie voor antroposofische kunst- en euritmietherapeuten. De zetel is gevestigd in Dornach en jaarlijks vertegenwoordigt ArtéSana haar leden therapeuten in de AV. Doorheen het jaar is er uitwisseling over de ontwikkeling binnen de verschillende landen, mogelijkheden tot samenwerking, kwaliteitseisen, enz.. IFAAET ontwikkelde recent ook kwaliteitslabels. 26

Waarom kwaliteitslabels? We hoeven geen pleidooi te houden voor de werkzaamheid van de kunst- en euritmietherapie. Veel mensen hebben dit samen met ons ondervonden. Toch is er nog veel onbekendheid. De verzuchting van Belgische therapeuten is dat er door het ontbreken van een wettelijke beroepserkenning te weinig financiële bestaanszekerheid kan opgebouwd worden bij het uitoefenen van ons beroep. Tot op heden is tussenkomst van de ziekteverzekering niet mogelijk. Een kwalitatief profiel vooropstellen is een noodzakelijke voorwaarde om beroepserkenning te verwerven. Meerdere leden van IFAAET beseffen dit en de federatie bekommert zich om de uitstraling van de beroepskwaliteit. In samenwerking met de landelijke verenigingen ontwikkelde de federatie een beroepsprofiel, met ethiek- en kwaliteitseisen. Dit werd vertaald in een logo dat mag aangevraagd worden door antroposofische kunst- en euritmietherapeuten die zich verbinden om de voorwaarden te respecteren en lid te zijn van een erkende landsvereniging. In België kan het gebruik van het logo aangevraagd worden via ArtéSana. Leden met vragen hierover kunnen een afspraak maken via ons secretariaat. Op de AV IFAAET van eind september is het implementeren van het Anthromed label geagendeerd. Dit is een nieuw ontwikkeld kwaliteitslabel dat zal mogen gebruikt worden door iedereen die een antroposofisch medisch zorgberoep uitoefent en beantwoordt aan de voorwaarden waarvoor dit label staat. ArtéSana zal onderzoeken of onze therapeuten in hun werkomstandigheden eraan kunnen beantwoorden en of we ons kunnen engageren in een overeenkomst. Een pragmatisch inspelen op de Belgische realiteit is soms een moeilijke evenwichtsoefening om in samenspraak met het medisch coördinerend orgaan een weg te vinden. Lidmaatschap van ArtéSana, meerwaarde en kwaliteitsgarantie. - Leden van ArtéSana hebben allen een opleiding gevolgd die erkend is door de Europese Academie voor antroposofische kunsttherapieën of door het Forum voor heileuritmie, met zetel in Dornach, Zwitserland (kwaliteitsnorm). 27

- Het uithangbordje van kunstzinnig antroposofisch therapeut of euritmietherapeut is niet vrijblijvend. Antroposofische kunst- en euritmietherapeuten trachten zich te richten naar het voorgeschreven beroepsprofiel. - Leden van onze beroepsvereniging kunnen het internationaal logo aanvragen dat getuigt van de kwaliteitseisen van het beroep. Wij kunnen hen daarbij ondersteunen. - Leden van ArtéSana kunnen hun activiteiten kenbaar maken via onze website. - ArteSana ondersteunt mee de pogingen van haar leden die leiden tot erkenning van de kunstzinnige therapieën in Vlaanderen en in samenwerking met Wallonië. - ArtéSana luistert naar individuele vragen van studenten en wil hen de gelegenheid geven om tijdig voeling te krijgen met de realiteit van het werkveld. We nodigen de opleidingen uit om samen te werken naar uitstraling en erkenning voor ons beroep in de toekomst. - Leden krijgen een sterke reductie op de toegang tot vorming, bijscholing en studiedagen. - ArtéSana stuurt aan haar leden die dit wensen de berichten vanuit het internationaal verband en andere info die relevant is: info, studie, … Uitnodigingen: - ArtéSana is omwille van studiedoelstellingen geïnteresseerd in de impact van de therapieën. Graag willen we mensen die al beroep deden op kunst- of euritmietherapie uitnodigen om kort hun ervaring te schetsen en aan ons door te zenden. Dit kan aan het mailadres [email protected]. - Naderende studiedag van ArtéSana gaat door op zaterdag 18 oktober van 9.15u tot 13.00u in Huize Cleo – Van Vaerenberghstraat, 31 te Berchem. Thema is: ‘Kunsttherapie en helend kunstzinnig coachen bij ambulante zorgvragen’ door Maria Geboers, kunsttherapeute en coach. Meer info en aanmelden kan via de website: www.artesana.be. Vanuit ArtéSana Maria Geboers 28

Gezichtspunten via VITAéSANA te verkrijgen De brochures kosten € 4,30 (verzendingskosten 2014 inbegrepen) per stuk nr. 1- Antroposofische geneeskunst (Nico Francken) nr. 2- Nervositeit (Jaap van de Weg) nr. 4- Allergie (Otto Wolf) nr. 5- Mens en werk (A.H.Bos) nr. 6- Euritmietherapie (Roel Munniks) nr. 7- Depressie (A.J.Welman) nr. 8- Koorts (Peter Staal) nr. 9- Verslaving (Jac Hielema & Jelle van der Meulen) nr. 10- Aids en het ik (Arie Bos) nr. 11- Ziek-zijn, beter worden. Hyperventilatie en hoge bloeddruk (Aart v.d.Stel) nr. 12- Antroposofische geneesmiddelen (Huib de Ruiter) nr. 13- Tijd en ritme (Walther Bühler&A.Schütze) nr. 14- Vermoeidheid (Paul Meuwese) nr. 15- Mens en voeding (Machteld Huber) nr. 16- Biografie en ziekte (Jan Saal) nr. 17- Grenzen aan de automatisering (Paulus Morssink) nr. 18- Seksualiteit (dubbelnummer) (Manfred van Doorn) nr. 19- Verplegen vanuit antroposofisch perspectief (Patricia Wessels) nr. 21- Spreken en spreektherapie (Xandor KoesenYork) nr. 22- (Anti)conceptie (Luc Vandecasteele) nr. 23- Antroposofische fysiotherapie (Marie-J.Gijsberts, Bert v.d.Hart, Jos Hendriksma, Frank Sloot) nr. 24- Omgaan met angst (Jeanne Dictus) nr. 25- Orgaandonatie (Madeleen Winkler&Roel den Dulk) nr. 28- Heilpedagogie (Michel Gastkemper) nr. 29- Kunstzinnige therapie (Jan Saal) nr. 30- Burn-out (Jaap v.d.Weg) nr. 32- Vrouwenzaken (Johanna Priester)

29

nr. 33- Salutogenese, oerbronnen van gezondheid (Michaëla Glöckler) nr. 34- Genezende klanken en vormen – Chirofonetiek (Alfred Baur) nr. 35- RSI Kop en staart van de muisarm - (Josée Hendriksma) nr. 36- Sociale gezondheidszorg in levensloop en gemeenschapsvorming (Jan saal) nr. 37- Slapen en slaapproblemen (diverse auteurs) nr. 38- Het wezen van kunstlicht (Wilfried Nauta) nr. 39- Psychosociale hulpverlening (Jeanne Dictus) nr. 40- Zingeving in de laatste levensfasen (Jan Saal) nr. 41- Slapen en waken (Joop van Dam) nr. 42- Inenten (Marleen Winkler en Pieter Meester) nr. 43-Gezond op reis (Mieke Linders) nr. 44-Over plaaggeesten, spoken en engelen (Jaap van de Weg) nr. 46-Adem en ademhalingsproblemen (Jaap van de Weg) nr. 48- Badtherapie : De levende kracht van water - Corrian Hukema nr. 49-Kanker: Een visie op ontstaan, werking en behandeling Jan Saal nr. 50-Karma : gezondheid en ziekte nr. 51-Genezen via de huid : manuele therapie nr. 52-Darmklachten, een visie op onze spijsvertering nr. 53-Biodynamischre landbouw GEZICHTSPUNTEN : DUBBELNUMMERS de dubbelnummers € 7,00 (verzendingskosten 2014 inbegrepen) per stuk nr. 20- Gids voor ziektepreventie en zelfmedicatie (P.Meuwese) nr. 26- Levensvragen. Een vraagbaak bij biografisch zelfonderzoek (Roel den Dulk) nr. 27- Stervensbegeleiding. Hulp bij sterven (René Zeylmans) nr. 31- Praktische oefeningen voor een innerlijke ontwikkeling (Roel den Dulk) nr. 47- Alcohol, wat doet het met ons (Jaap van de Weg)

30

GEZICHTSPUNT : SPECIALE UITGAVE Te bekomen door overschrijving van 9,00 euro op onze rekening nr. 45- Leven met reuma – met DVD – ANDERE PUBLICATIES -Kanker en Iscador. Gratis HOE BESTELLEN? Deze publicaties worden, na betaling van het verschuldigde bedrag op bankrekening: BE94 5230 4002 5814 t.n.v. Vereniging Antroposofische Gezondheidszorg met vermelding van nummers/titel(s), verzonden aan uw adres. Bij betaling van het lidgeld van VitaéSana - VAG mag je een gratis gezichtspuntje kiezen uit bovenstaande nummers, vermeld het nummer bij ‘mededeling’ op je overschrijving. Het wordt u dan toegestuurd. Bestellen per e-mail kan ook via [email protected] Na ontvangst van betaling wordt alles toegestuurd.

Nieuw gezichtspunt 53:

Biodynamische landbouw Gezonde voeding als bron van levenskracht. Het is me altijd al een raadsel geweest hoe een boer met gerust geweten gif kan spuiten over voedingsgewassen. Voeding dient om te leven en om gezond te kunnen zijn. Dan is het toch logisch dat voedingsgewassen met respect voor de aarde geteeld worden? De biodynamisch landbouw beoefent deze benadering als geen ander. In deze brochure kunt u kennismaken met de achtergronden, de praktijk en het denken waar deze manier van werken uit voortkomt.

31

WIST U DAT U MET UW VERZEKERINGSPOLISSEN MEER KUNT DOEN DAN ALLEEN MAAR VERZEKEREN? DAT U MET BELEGGINGEN MEER KUNT DOEN DAN ALLEEN MAAR BELEGGEN? TOCH KUNT U DAT! Het

makelaarskantoor

ETHIS

staat

namelijk

jaarlijks

minimum 10% van zijn commissie af aan een organisatie van uw keuze, een organisatie die u zelf de moeite waard vindt.

Er worden nu reeds 35 organisaties in aanmerking genomen, waaronder het VitaéSana - VAG. U kunt dus zulke initiatieven financieel steunen zonder dat het u iets kost en met behoud van alle waarborgen die uw polissen u toezeggen. Het volstaat dat u ETHIS aanduidt als uw makelaarskantoor. Als bijkomend voordeel kunt u steeds beroep doen op deskundig advies.

Enkele toelichtingen op volgende bladzijde.

32

Ethis verzekeren CVBA is geen verzekeringsmaatschappij. U sluit uw polis af met de verzekeringsmaatschappij naar uw keuze. ETHIS treedt op als tussenpersoon. U kunt ook voor polissen, die u in het verleden hebt afgesloten, ETHIS als uw makelaarskantoor aanduiden. Het hoeven dus geen nieuwe polissen te zijn. U hoeft zelf geen stappen te ondernemen. Met uw akkoord zal ETHIS het nodige doen. Alle verzekeringen komen in aanmerking: brand, auto’s, burgerlijke aansprakelijkheid, hospitalisatie enz... Er kan worden onderzocht of u niet te laag of te hoog verzekerd bent en of er betere of goedkopere alternatieven op de markt zijn. En niet te vergeten: bij uw beleggingen kan ETHIS u eveneens behulpzaam zijn, in het bijzonder voor levensverzekeringen, pensioensparen, beleggingsfondsen en leningen, groepsverzekeringen, vrij aanvullend pensioen e.d. Ook is er agentuur van de TRIODOSBANK, waardoor alle openingen van rekeningen en beleggingen kunnen verzorgd worden. Voor steun gaat de aandacht naar organisaties die op spirituele basis werken en een hoger doel nastreven. Zuiver commerciële ondernemingen en politieke partijen komen niet in aanmerking. In 2003 werden gesteund o.a. vzw Landwijzer (biologisch dynamische landbouw), Steinerscholen, De Christengemeenschap, Greenpeace, het V.A.G. en vele andere. U kunt zelf ook een organisatie aanduiden die door ETHIS kan worden aanvaard. Zaakvoerder is Leon Vervecken. U KUNT DUS AAN UW POLISSEN EEN INTERESSANTE MEERWAARDE GEVEN Wend u onbevangen tot CVBA ETHIS VERZEKEREN, Draaiboom 42, 2242 Pulderbos e-mailadres: [email protected] Tel. en fax 03 / 484 44 50

33

Terugbetaling van de gezondheidszorg z.o.z. LIBERALE MUTUALITEIT Homeopathie Een terugbetaling van 20% van de aankoopprijs van erkende homeopa-thische producten die door een geneesheer werden voorgeschreven en in een apotheek werden aangekocht. De terugbetaling gebeurt na het indie-nen van de attesten van vergoedbare farmaceutische verstrekkingen in het kader van de bijkomende verzekering, afgeleverd door uw apotheker. Worden o.a. niet terugbetaald : voedingssupplementen, Chinese kruiden, oligoelementen, allopathie, plantaardige producten en buitenlandse labo’s. Osteopathie - chiropraxie en manuele therapie Een tegemoetkoming van 10 euro per behandeling door een osteopaat, chiropractor of manuele therapeut, met een maximum van 6 behandelingen per jaar voor een alleenstaande en 12 behandelingen per jaar voor een gezin. Iedere erkende osteopaat, chiropractor en manuele therapeut ontvangt van ons ziekenfonds een getuigschriftenboekje. Na afloop van iedere sessie overhandigt hij u een getuigschrift aan de hand waarvan u de tussenkomst bij uw ziekenfonds kunt aanvragen. Acupunctuur Een tegemoetkoming van 10 euro per behandeling door een acupuncturist met een jaarlijks maximum van 6 behandelingen voor een alleenstaande en 12 behandelingen voor een gezin. Naast geneesheren-acupuncturisten komen ook de verstrekkers aangesloten bij een geregistreerde beroepsvereniging voor acupuncturisten in België in aanmerking : BAF – ABADIC – EUFOM De tussenkomst wordt uitbetaald na voorlegging van het getuig-schrift afgeleverd door de acupuncturist. Belangrijk De terugbetaling van de 5 hiervoor vermelde therapieën is combineerbaar maar mag in het totaal het maximum voorziene bedrag per jaar niet overschrijden : 124 euro v. een gezin en 62 euro voor een alleenstaande CHRISTELIJKE MUTUALITEIT Homeopathie : Uw CM-voordeel en voorwaarde lid zijn van CM. 34

CM betaalt 30 procent van uw uitgaven voor homeopathische geneesmiddelen terug. Deze tegemoetkoming is onbeperkt, er is dus geen jaarlijks maximumbedrag. Voor homeopathische magistrale bereidingen geldt eveneens een tegemoetkoming van 30 procent van uw uitgaven maar met een maximum van 50 euro per jaar per persoon. De geneesmiddelen zijn voorgeschreven door een arts die erkend is door het Riziv en aangekocht bij een apotheker die in België is gevestigd. De producten komen voor op de lijst waarvoor een CMtegemoetkoming is voorzien. Ze worden op het attest van de apotheker aangeduid met een asterisk (*). BOND MOYSON Alternatieve geneeswijzen - Homeopathie Per jaar wordt 20% van de uitgaven voor de aankoop van homeopathische geneesmiddelen terugbetaald, met een maximum van 75 €. Voorwaarden? De homeopathische geneesmiddelen moeten voorgeschreven worden door een arts. De producten moeten aangekocht worden in een apotheek en voorkomen op een door de mutualiteit samengestelde lijst. Wat moet ik doen? De apotheker bezorgt u een computerattest waarop alle aangekochte homeopathische geneesmiddelen vermeld staan die voor een tegemoetkoming in aanmerking komen. VLAAMS EN NEUTRAAL ZIEKENFONDS Voor de homeopathische geneesmiddelen : een tegemoetkoming van 50 % van de aankoopprijs met een maximum van EUR 75 / jaar. Voor de antroposofische en fytotherapeutische* geneesmiddelen Een tegemoetkoming van 50 % van de aankoopprijs met een maximum van EUR 50 per jaar. Alternatieve raadplegingen Raadplegingen voor niet-conventionele praktijken nl. acupunctuur, antroposofische geneeskunde, chiropraxie, hippotherapie (voor patiënten met autisme of een motorische handicap), homeopathie en osteopathie worden gedeeltelijk terugbetaald. De tussenkomst bedraagt 10 euro per bezoek, met een maximum van € 50 per 35

kalenderjaar en per rechthebben-de. Dit maximum geldt voor alle disciplines samen. ONAFHANKELIJK ZIEKENFONDS Alternatieve geneeswijzen ■Homeopathie – fytotherapie: kent 50 % tussenkomst toe voor wie een beroep dot op erkende homeopathische middelen tot € 75,00 per persoon/per kalenderjaar en tot € 186,00 per gezin/per kalenderjaar. ■Chiropraxie, osteopathie en acupunctuur: € 10,00 per zitting, tot 5 zittingen per persoon, per kalenderjaar. En daarbovenop betaalt OZ je voor 10 extra zittingen per gezin/per kalenderjaar nog eens € 10,00 per zitting terug. VOORWAARDEN Homeopathie – fytotherapie ■In regel zijn met de OZ-bijdragen comfort of standaard. ■De geneesmiddelen moeten voorgeschreven zijn door een arts en afgeleverd door een apotheker. Chiropraxie, osteopathie en acupunctuur ■In regel zijn met de OZ-bijdragen comfort of standaard en voor de 10 extra zittingen in regel zijn met de OZ-bijdragen comfort. ■Behandeling moet gebeuren door een geneesheer of kinesist (bij acupunctuur kan ook een A1 verpleegkundige). ■De osteopaat moet vermeld staan op de lijst van erkende osteopaten. HOE BEKOMEN Homeopathie – fytotherapie ■Bij OZ een door de apotheker afgeleverd attest indienen. Chiropraxie en acupunctuur ■Bij OZ een betalingsbewijs indienen. Osteopathie ■Bij OZ het door het intermutualistisch goedgekeurde standaarddocument voorleggen. Veranderen van ziekenfonds? U belt eenvoudig het ziekenfonds van uw keuze, zij regelen de nieuwe aansluiting en tevens de opzeg bij uw huidige ziekenfonds. 36