Nieuwsbrief juli 2012 Plaatsing betonnen liggers ecoduct “Op Hees” Den Dolder Op zaterdag 7 juli plaatste ProRail de betonnen liggers van het ecoduct Op Hees over het spoor bij Den Dolder. Dit was een uniek moment in de bouw van dit ecoduct. Er werden 50 betonnen liggers van 30 meter lang geplaatst die per stuk 33.000 kilo wegen. Het ecoduct zelf wordt 60 meter breed waarvan 10 meter recreatief gebruikt zal worden. Hiermee ontstaat een goede aansluiting op de vliegbasis Soesterberg. Circa 80 genodigden waren bij deze mijlpaal aanwezig. Het ecoduct Op Hees maakt deel uit van twee ecologische verbindingen (corridors) in het Hart van de Heuvelrug. Op deze plek komen de oostelijke en de westelijke corridor samen. Hiermee wordt de barrière van het spoor opgeheven en kunnen dieren (en planten) de oversteek tussen de gebieden maken, waardoor hun leefgebied vergroot wordt. De aanleg van het ecoduct, waarvan de oplevering volgens planning eind 2012 gereed is, is dan voor mens en dier geheel voltooid.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Genodigden bij de plaatsing van de betonnen liggers
Eind van de dag zijn alle liggers geplaatst er ziet het er zo uit
De schapen kunnen haast niet wachten om straks als eersten gebruik te maken van het ecoduct
www.historischeverenigingdendolder.nl
Mijn naam is Sophie Le Poole-Scholten en als oud-Dolderse ben ik lid van uw vereniging en lees met veel belangstelling het blad dat drie maal per jaar wordt uitgegeven. In het laaste nummer stond zelfs een foto waar mijn moeder nog op staat als lid van de DOSC gym-vereniging. Ik volg een cursus Levensverhalen schrijven bij Dienstencentrum Pelita. En in het kader van 100 jaar Den Dolder heb ik mijn nu 88 jarige moeder geinterviewd. Zij is een geboren en getogen Dolderse en weet nog heel veel over oud Den Dolder.
100 jaar Den Dolder
1912 - 2012
Den Dolder is mijn geboortedorp, ik werd er in 1949 geboren. Ik kan me nog herinneren hoe het dorp er vroeger uitzag. Het bestond uit de Pleineslaan en de Dolderseweg. De Paduaweg was nog een zandpad. Een klein en vredig dorpje. Met een stationnetje en spoorbomen die met de hand werden bediend en een grote zwarte stoomlocomotief die zijn dikke rook de lucht in blies. De villa van de heer Christoph Pleines was een markant punt, met aan de overkant de kleuterschool “Het Zonnetje” waar bijna alle kinderen van mijn generatie op hebben gezeten. Iedereen kende iedereen. Wie nog meer kan vertellen is mijn moeder (88). Ze is geboren en getogen in Den Dolder. Dus zij kan zich het oude Den Dolder van meer dan 80 jaar geleden nog goed herinneren. Ik vraag haar of ze wat wil vertellen over Den Dolder van toen. Wanneer is de familie in Den Dolder komen wonen? “Mijn grootouders verhuisden in 1904 van Amersfoort naar Den Dolder. Mijn grootvader werkte bij de zeepfabriek De Duif in Amersfoort. Maar nadat de fabriek daar 1902 was afgebrand, werd er aan de spoorbaan Utrecht - Amersfoort een nieuwe fabriek gebouwd. En verschillende fabrieksarbeiders verhuisden mee. Zo ook mijn grootouders. De heer Pleines had een aantal woningen laten bouwen voor zijn personeel aan een onverlicht zandpad, later de Pleineslaan genoemd. Pleines liet voor zichzelf een grote villa bouwen aan de Dolderseweg. Het was toen een kleine nederzetting met de naam “Duivendorp“. Pas in 1912 kreeg het de officiële naam Den Dolder. Hij heeft veel voor het personeel gedaan, zoals het bouwen van huizen, een Christelijke lagere school, een boerderij en een kerkhofje. Je zou hem eigenlijk kunnen zien als de oprichter van het latere Den Dolder. Die boerderij was een prachtige boerderij, genaamd Nieuw Transvaal. De boerderij was in vol bedrijf. Boer en boerin Ettekoven waren hardwerkende mensen. Rondom de boerderij waren korenvelden en weilanden met koeien. Het koren werd nog met een zeis afgemaaid en de korenschoven met paard en wagen vervoerd. Aan de Pleineslaan werden in 1920 meer huizen gebouwd tot aan het kerkhofje. In een van die toen gebouwde huizen werd ik in 1923 geboren.”
www.historischeverenigingdendolder.nl
Vertel eens iets over je jeugd in Den Dolder. “Op de hoek van de Pleineslaan en de Dolderseweg, waar nu de kerk staat, stond een houten muziektent. Op zomeravonden werd er muziek gespeeld. Met Koninginnedag werden rondom die muziektent en op een stuk afgemaaid korenveld, spelletjes gedaan. Zaklopen, hardlopen met een kruiwagen met een zak stro, zittend op een boomstam je tegenstander met een jutezak van de stam af slaan of hardlopen met een ei op een lepel enzovoort. Ook werden er vliegerwedstrijden gehouden op de hei tegenover het kerkhofje. Er werd gezongen en gedanst op de muziek gespeeld door muziekvereniging Exelsior. Ook stond er altijd een visboer die luidkeels riep, “Nog nooit beleefd, nog nooit beleefd, dat Jansen zulke fijne paling heeft!” De Chr. Lagere school was gebouwd aan de Dolderseweg en de Openbare lagere school stond aan de Hertenlaan, aan de andere kant van het dorp. Iedere dag moesten mijn broers en ik daar naartoe lopen. Later gingen we met de fiets. Verkeer was er nauwelijks. De hoofdonderwijzer was meneer Hoek, een streng maar rechtvaardig man met veel interesse voor de natuur, wat hij zijn leerlingen ook wilde bijbrengen.” Hoe was de gemeenschapszin? “De heer van Amerongen, die een paar huizen verderop woonde, leerde de kinderen in de straat een muziekinstrument bespelen en noten lezen. Ik speelde met nog een paar kinderen mandoline en anderen speelden gitaar. Zo ontstond er een mandolineclubje van ongeveer 10 kinderen. We traden dan wel eens op in de gehoorzaal van de Willem Arntsz Hoeve waar ook toneelavonden werden georganiseerd met bal na. De toneelstukken werden opgevoerd door het personeel van de W.A. Hoeve. De toneelvereniging heette “Onder Ons”. Als er zo’n toneelavond was, wandelde het halve dorp naar de Gehoorzaal. Om twaalf uur ‘s nachts ging de straatverlichting uit en moest men in het donker weer de weg naar huis vinden. De mensen die aan de Pleineslaan woonden, waren gewend elkaar te helpen. Als er iemand ziek was of ergens een kind geboren moest worden, dan was er altijd wel iemand die hielp of nog wat kleertjes of een wiegje over had. De vroedvrouw moest met een koetsje uit Soest komen. Telefoon was er nog niet. De aanstaande vader ging dan op de fiets naar Soest om de vroedvrouw te waarschuwen. Tegen de tijd dat de nieuwe vader weer thuis was, was het kind inmiddels geboren. Het was een prettig en veilig dorp totdat de oorlog uitbrak.” Hoe was het tijdens de oorlog in het dorp? “Ik was 16 jaar toen de oorlog uitbrak. Voor mijn moeder, inmiddels weduwe met drie kinderen, waarvan twee zoons in de leeftijd van 17 en 14 jaar, was dat een angstige tijd. Mijn oudste broer werd een paar jaar later te werk gesteld in Duitsland. We kregen ook inkwartiering. Vliegveld Soesterberg werd regelmatig gebombardeerd en de vliegtuigen vlogen laag over. Ook de spoorbaan was nogal eens het doelwit. Als er bommen vielen stond het hele huis te schudden.
www.historischeverenigingdendolder.nl
We reden op een fiets met een tuinslang als band naar Ede of Barneveld om bij de boer wat eten op te scharrelen. Voor wat warmte en om op te koken werd er wat hout en sparappels verzameld uit het bos achter het huis. Familie van mijn moeder woonden in Arnhem en tegen het eind van de oorlog moesten alle bewoners daar weg zodat de Duitsers beter tegengehouden konden worden. Zo kwam een deel van de familie naar het “betrekkelijk veilige” Den Dolder. Eerst werd er bij ons gelogeerd maar later woonden ze in een paar huizen in de straat die verlaten waren, omdat de bewoners naar elders waren vertrokken. De jongste broer van mijn moeder was vanuit Arnhem bij ons in komen wonen. Op een dag toen er een razzia werd gehouden riep mijn moeder dat hij zich snel moest verstoppen onder de vloer in de keuken. In de angst en haast sloeg hij met zijn mond tegen de rand van het luik en nadat de kust weer veilig was kwam hij tevoorschijn met een dikke bebloede lip en een paar losse voortanden.” Hoe was het na de oorlog? “We hebben gelukkig allemaal de oorlog overleefd en mijn oudste broer kwam ook terug uit Duitsland. Een jaar later in 1946, moesten mijn jongste broer en nog een paar jongens uit het dorp, voor hun nummer naar Nederlands Indië. Dat zou voor een jaar zijn, maar het werden er uiteindelijk drie. Voor ons was dat weer een angstige tijd. Er werd een thuisfront opgericht voor “onze jongens” in Ned. Indië. Er werd dan geld ingezameld om de jongens zo nu en dan wat toe te sturen. Gelukkig kwam hij na drie jaar heelhuids terug. Den Dolder begon na de oorlog te veranderen. De weilanden en akkers rondom de boerderij werden opgeofferd voor nieuwbouwwijken. Uiteindelijk werd ook die mooie monumentale boerderij Nieuw Transvaal afgebroken. Dat hadden ze nooit moeten doen. Daar hadden ze beter een dorpshuis van kunnen maken. Die boerderij, gebouwd door Pleines, was een overblijfsel uit de tijd van “Duivendorp” Den Dolder.” Het dorp is veranderd, hoe vind je dat? “Ja, Den Dolder is veranderd. Het is er niet fraaier op geworden, vind ik. Het is mijn dorp niet meer zoals ik het heb gekend. De kleine dorpse winkeltjes zoals bakker Hiensch, de slagerij van Wijk, de groentewinkel van Valken, en de loodgieter Ter Burg waar je een kachel kocht, Mastenbroek de melkboer en Stolp de bakker, AH waar je aan de toonbank je boodschappen bestelde. Nu staan er supermarkten en hoge flats en heb je het gevoel dat je tussen twee muren doorrijdt. Er is heel veel veranderd in het dorp en het zal wel blijven veranderen, maar het is te hopen dat er hier en daar nog herkenbare plekjes bewaard zullen blijven van het oorspronkelijke “Duivendorp” Den Dolder.
Sophie Scholten in gesprek met haar moeder. december 2011
www.historischeverenigingdendolder.nl
Brief van de Historische Vereniging over archeologie Fornhese Binnenkort zal de Archeologische Verwachtingskaart van de Gemeente Zeist worden vernieuwd. Daarom heeft de Historische Vereniging een brief geschreven aan Burgemeester en Wethouders over de aanduiding van het terrein Fornhese op die kaart. Op de vigerende kaart is de gehele strook industriegebeid aangeduid als verstoord gebied (o.a. op basis van het AHN), terwijl deze strook is omsloten door gebied met hoge archeologisch verwachting. Deze keuze is vooral ingegeven door de verwachting dat onder het industrieterrein niets meer van archeologische waarde is te vinden als gevolg van vergraving. Wij pleiten er voor de gehele strook, aan te merken als gebied met hoge archeologische verwachting. De vergravingen vallen namelijk waarschijnlijk erg mee. Niet alleen zijn sommige terreinen waar autosloperijen zijn gevestigd waarschijnlijk helemaal niet of slechts oppervlakkig vergraven, ook zijn veel van de aanwezige gebouwen licht gefundeerd en is ten behoeve van het bouwen en het aanbrengen van leidingen de grond slechts plaatselijk tot grotere diepte vergraven. Fornhese is het gebied waar de bronzen dolk is gevonden die momenteel in het Museum van Oudheden in Leiden tentoon wordt gesteld. Zie het artikel “Geologie en Archeologie van Den Dolder” door Frits Stuurman in de Dolderse Kroniek van januari van dit jaar.
Op 20 april 2012 bezochten de heren Peter de Wit (gemeente Zeist), Eric Drenth en Jan van Doesburg (archeologen die eerder onderzoek deden in dit gebeid) het Fornhese terrein waar ze keken naar de te verwachten vergravingen.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Schenking album “Onze Duiven” Via onze website www.historischeverenigingdendolder.nl werd er door de heer Henk Bouwman uit Vorden een vraag gesteld over de familie Boissevain. Over deze familie Boissevain zijn er in de Dolderse Kronieken van mei en september 2000 ( derde jaargang nr. 2 en 3 ) artikelen gepubliceerd van de hand van Jan van Dijk. Door toezending van beide artikelen konden de vragen van de heer Bouwman worden beantwoord. Als tegenprestatie heeft hij de historische vereniging kunnen verblijden met 6 ingebonden albums “Onze Duiven”. Deze albums met bijbehorende gekleurde plaatjes werden destijds uitgegeven door de Koninklijke Zeepfabrieken “De Duif” v.h. Chr. Pleines. Het bestuur van de historische vereniging is zeer verheugd met deze gift en is wederom overtuigd van de grote waarde van internet.
Afbeelding ingebonden boek met ingeplakte plaatjes van duiven
www.historischeverenigingdendolder.nl Wij maken u er op attent dat u op de website in het “gastenboek” uw reactie/mening kunt geven over de website alsmede deze nieuwsbrief. Wij zijn zeer benieuwd naar uw mening zodat we uw wensen en verbeteringen kunnen uitvoeren !
www.historischeverenigingdendolder.nl
DE TUIN VAN DE STUERS
Aquarel door Frits van Amerongen/Stichting Landgoed de Wiersse.
Tussen 1600 en 1900 vluchtten de vermogenden elke zomer van de stinkende stad naar hun groene landgoed. Ooit telde Nederland er zesduizend, tegenwoordig zijn er nog zo’n zeshonderd historische buitenplaatsen over. Om aandacht te vragen voor het behoud ervan is 2012 uitgeroepen tot het Jaar van de Historische Buitenplaats. Neem De Wiersse, bij Vorden in de Achterhoek, uit 1288. Dat werd eind negentiende eeuw het zomerverblijf van Victor de Stuers, initiator van de Nederlandse monumentenzorg. Hij liet het huis restaureren en de tuinen opnieuw vormgeven. Precies honderd jaar geleden, in 1912, legde zijn dochter Alice de Rozentuin aan en ontwierp zij de Lage Tuin. Ze was toen nog maar 17 jaar oud. De huidige beheerders van De Wiersse zijn Peter Gatacre, de zoon van Alice de Stuers, en zijn vrouw Laura. Na bijdragen voor het onderhoud van het huis heeft De Wiersse onlangs ook subsidie gekregen om de tuinen van dit rijksmonument in stand te houden. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ondersteunt zo ook de zorg voor dit groene erfgoed. Tekst afkomstig uit het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, nummer 2 van 2012.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Vakantie vieren kan ook op buitenplaatsen Rust en ruimte is af en toe voor iedereen broodnodig. Vroeger was een buitenplaats bij uitstek een plek voor rust en ruimte en was op veel plekken ook alleen bedoeld als zomerverblijf voor de happy few. Tegenwoordig is het een monumentaal paradijs waar het voor velen hard werken is. Toch zijn er buitenplaatsen waar er ook nu geluierd kan worden en van vakantie worden genoten. Op die plekken kan iedereen genieten van het buitenplaatsleven van cultuur, historie en natuur. Vakantie vieren doet iedereen op zijn eigen manier met eigen voorkeuren, van verzorgd tot primitief, van luxe tot eenvoudig. Ook op buitenplaatsen zijn al deze smaken (hotels, B&B’s, vakantiehuizen en kampeerterreinen) te vinden.
Stayokay hostel op het landgoed Amelisweerd, Utrecht - Bunnik.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Iedereen in Nederland krijgt een langer rekeningnummer. Elke Nederlander krijgt een ander bankrekeningnummer: een IBAN. De komende jaren gaan meer en meer bedrijven hiermee werken. Bedrijven kunnen je dit nummer vragen, het is dus handig om het te weten. Het staat overigens nu al op elk bankafschrift. In Nederland bestaat het uit 18 tekens. Eerst de landcode NL, gevolgd door een controlegetal, dan de letters van de bank, een aantal nullen en dan volgt het huidige rekeningnummer. Op 1 februari 2014 gaat Nederland gebruik maken van dit nieuwe Europese betalingssysteem.
Historisch weekend 8 en 9 september In de volgende nieuwsbrief van augustus a.s. zullen wij uitgebreid aandacht schenken aan het Historisch Weekend van zaterdag 8 en zondag 9 september 2012. Het wordt een weekend voor jong en oud. Hoogtepunt van het weekend is natuurlijk dat we met oude legervoertuigen van Keep them Rolling over de vliegbasis Soesterberg mogen rijden.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Utrechtse buitenplaatsen Rondkijken in het verleden Wie een bezoek brengt aan de Utrechtse kasteelmusea ontdekt een rijk en bewogen verleden. Voorname families waren de bewoners van deze kastelen. De tuinen en parken die zij in de achttiende en negentiende eeuw lieten aanleggen rondom hun kasteel, gaven hun bezit een nieuwe uitstraling als buitenplaats. Hier ontvingen zij op mooie zomerdagen hun gasten, wandelden zij met hun kinderen, speelden zij tennis of croquet. Hier stonden de stallen voor hun paarden en het koetshuis voor hun rijtuigen en mooi gepoetste automobielen. Met deze app kijkt u rond in dat verleden. Oude foto's en documenten brengen u in contact met het leven van de bewoners in vroeger tijden. Dit kan zowel thuis achter de computer als ter plekke op uw smartphone of iPad. De app wijst ook de weg naar andere buiten-plaatsen in de omgeving.
Ledenwervingsactie De kroniek van mei jl. omschreef de drie personen achter de nieuwe straatnamen in Den Dolder: Ab van Sprakelaar, Ko van Mill en Zuster Van Overeem. Aanleiding voor ons om de bewoners van deze straten attent te maken op deze uitgave en op het bestaan van de Historische Vereniging Den Dolder. We gingen langs de deur om deze bijzondere kroniek aan te bieden en te vertellen over onze activiteiten. Maar liefst 8 nieuwe bewoners (of soms niet eens zo nieuw...) werden direct lid van de vereniging. Het ledental bedraagt nu 365 leden.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Bijdrage Historische Vereniging Den Dolder aan de Zeister Senioren Zomerschool van MeanderOmnium Maar liefst 20 geïnteresseerde Zomerscholers waren verzameld in Pelita op maandag 9 juli jl. om een dag over psychiatrie bij te wonen. Deze bijeenkomsten worden al meer dan 20 jaar georganiseerd door MeanderOmnium. In de ochtend was er een lezing 'Van Dolhuis tot Dennendal' door een ex-huisarts uit Maartensdijk en in de middag een wandeling over het terrein van de de WA-Hoeve; theorie en praktijk in evenwicht dus. De organisatie vroeg ons die wandeling te verzorgen en zo trok ik samen met Gert Doornenbal (ex-werknemer op de Hoeve) met de 'studenten' naar De Wingerd en vandaar het terrein op over de middenas en weer terug. Sommigen wilden graag ook het kloppende hart van onze vereniging bezoeken, zoals u weet gevestigd in het voormalige mortuarium... Van deze 20 deelnemers kwamen er maar 2 uit Den Dolder zelf, 1 uit Bilthoven en de rest uit Zeist. Bij rondvraag bleek dat de Zeistenaren allen het eerst op het terrein kwamen. U begrijpt dat men verbaasd was over de uitgestrektheid van het terrein en de prachtige architectuur. Gewapend met veel indrukken en informatie over onze vereniging vertrokken ze rond 15.00 uur weer naar huis. Deze Zomer School was voor onze vereniging een mooie gelegenheid te vertellen over Den Dolder en onze activiteiten. En die zomer? Nou, die komt vast ook nog wel dit jaar... Petra Koek, voorzitter
De Historische Vereniging Den Dolder is gehuisvest in het mortuarium op het terrein van de WA-hoeve
www.historischeverenigingdendolder.nl
Historische Vereniging Den Dolder bestaat 15 jaar! De Historische Vereniging Den Dolder is opgericht op 9 april 1997 en wil de kennis van de geschiedenis en archeologie van Den Dolder vergroten en de belangstelling ervoor bevorderen. De vereniging wil ook waken over het cultureel erfgoed van Den Dolder. Zij organiseert jaarlijkse tentoonstellingen met wisselende thema’s en legt een verzameling aan van historische voorwerpen, documenten en gegevens. De vereniging stimuleert onderzoek naar de geschiedenis van Den Dolder en de uitgave van publicaties om aan de uitkomsten van het onderzoek bekendheid te geven. Driemaal per jaar verschijnt de ‘Dolderse Kroniek’, een periodiek in druk met historische informatie over Den Dolder en omgeving. Ook geeft de vereniging een nieuwsbrief uit die wordt verspreid via het internet. Zie onderaan voor de website. In 2012 bestaat Den Dolder als dorp (vroeger buurtschap) officieel 100 jaar omdat in de gemeenteraadsvergadering van 1 februari 1912 werd besloten officieel de naam Den Dolder te gaan gebruiken. In 2012 zijn er om die reden vele activiteiten in Den Dolder gepland. Voor meer info zie: www.historischeverenigingdendolder.nl
Vooraankondiging:
Zaterdag 10 november 2012 “Open Dag”
Remia Den Dolder Noteer deze datum alvast in uw agenda!
Het bestuur van de Historische Vereniging Den Dolder wenst iedereen een fijne vakantie!
www.historischeverenigingdendolder.nl