Editie 06
Nieuwsbrief Energie - efficiëntienetwerk
www.climatecenternorth.de
Op 25-04-2012 en 26-04-2012 vindt in Papenburg het eerste E-180°- congres plaats.
pagina 05
pagina 06
Project NEND Workpackagemeeting
Omslag in het energie-beleid
pagina 09
Tips en trucs: Rondom de auto
pagina 10
Met „HeimSpiel“ kosteloos energie-advies winnen
Eerste E-180° congres
Aanvang Nu aanmelden voor het 1e E-180°-congres
Op 25-04-2012 en 26-04-2012 vindt in Papenburg het eerste E-180°-congres plaats. Daar ontmoeten vertegenwoordigers uit bedrijfsleven, wetenschap en politiek elkaar om te spreken over de toekomst van duurzame energie. Het evenement is onderdeel van het project „Duurzame energie Nederland Duitsland“. Het E-180°-congres biedt u: • mogelijkheden tot grensoverschrijdende samenwerking en het onderhouden van contacten • prominente internationale sprekers en energie-experts uit de regio • een culturele terugblik en een vooruitblik op de energie toekomst Het E-180°-congres zal voortaan om de twee jaar afwisselend in Nederland en Duitsland plaatsvinden. Er worden actuele onderwerpen van regionale betekenis behandeld.
www.climatecenternorth.de
Ölmühlenweg 1 26871 Papenburg
Congreslocatie: Het hotel Alte Werft, Papenburg
Meer informatie vindt u onder www.e-180grad.de.
02
Netwerkmeeting
4e Netwerkmeeting van het Climate Center North bij de Hochschule Emden/Leer
Op 28 maart 2012 vindt in het kader van de Werkgroep Energie van de Eems-as (Ems-Achse) de 4e netwerkmeeting van het CCN plaats in de Hochschule in Emden.
Emden energie-efficiënte verlichtingssystemen zoals de LED-techniek gepresenteerd evenals de economische voordelen hiervan tegenover traditionele systemen.
Onder het motto „Energie-efficiënte verlichting“ worden in samenwerking met de Handwerkskammer Ostfriesland en de Hochschule
Aanvang van het evenement is om 17:00 uur in het bovenste ingangsgedeelte van T 149 in de Hochschule in Emden.
Het programma van het evenement is als volgt: Rondvraag Welkomstwoord De heer Prof. Dr. Kreutz, Hochschule Emden Bezichtiging van het lichtlaboratorium HS Emden
vanaf ca. 18:30 uur gezamenlijke lichte maaltijd, mogelijkheid om te netwerken
De heer Prof. Dr.-Ing. Schenke, Hochschule Emden Lezing „Energie-efficiënte verlichting in bedrijven en gemeentelijke instellingen“ De heer Markus Böddeker, ILED Lichtblick UG Inhoudelijke hoofdpunten: 1. Wat kan de LED-techniek tegenwoordig? 2. Amortisatietijden van verlichtingsprojecten
De 4e netwerkmeeting is onderdeel van het project „Duurzame energie Nederland Duitsland“ (NEND). Deze samenwerking van Nederlandse en Duitse overheidinstanties stimuleert innovatieve energieprojecten in de Eems-Dollard regio. Aanmelding: Tot en met 14 maart kunt u zich voor de netwerkmeeting aanmelden per e-mail aan
[email protected], telefonisch onder 0 49 41 / 16 80 - 91 of per fax aan 0 49 41 / 16 80 - 99.
www.climatecenternorth.de
U bent nog geen lid van het energie-efficiëntie netwerk? Dan kunt u zich heel eenvoudig kosteloos laten registreren en gebruik maken van de voordelen van een internationaal netwerk. Wij verheugen ons op uw deelname!
03
Energieefficiëntie
Energie-efficiëntieprijs 2012 Ding nu mee naar de energie-efficiëntieprijs 2012 In het jaar 2010 heeft de economische associatie Wachstumsregion Ems-Achse voor de eerste maal de energie-efficiëntieprijs voor het MKB uit de groeiregio Eems-as verleend. „De grote belangstelling van de bedrijven en onderwijsinstellingen, de velerlei ideeën omtrent energie-efficiënt handelen en het grote belang van het thema energie voor de regio heeft ons ertoe bewogen om de energie-efficiëntieprijs te verlenen,“ verklaart Landrat Weber van de Landkreis Aurich. Op grond van het grote succes wordt de prijs in 2012 ook buiten de grens van de Eems-as uitgeschreven. Dit jaar kunnen ondernemingen uit de Eems-Dollard regio aan Duitse en Nederlandse zijde meedingen. „De energie-efficiëntieprijs krijgt met name door de grensoverschrijdende uitbreiding nog grotere betekenis in de media en bezit zodoende voor de ondernemingen een belangrijke reclamewaarde“, zo vervolgt Landrat Weber. U kunt nog tot en met 31-03-2012 meedingen naar de energie-efficiëntieprijs 2012.
Voor de eerste drie prijzen is in totaal 1.750 € beschikbaar. De eerste prijs bedraagt 1.000 €, de tweede 500 € en de derde 250 €. Het team van het CCN staat bij vragen graag voor u ter beschikking. Contactpersoon: Jan-Hendrik Gastmann, E-mail:
[email protected] Voorwaarden voor deelname onder: http://www.climatecenternorth.de/fileadmin/user_upload/Voraussetzungen_und_Kriterien_Deutsch.PDF Deelnameformulier onder: http://www.climatecenternorth.de/fileadmin/user_upload/Bewerbung_2012.pdf.
Terugblik deel 1
Optreden van het CCN bij het 6e Energie-Forum in Leer Van 28-01-2012 tot en met 29-01-2012 vond het 6e Leeraner Energie-Forum plaats in de Berufsbildende Schulen (BBS 1) in Leer. Het Climate Center North (CCN) was hier voor de eerste maal met een eigen beursstand vertegenwoordigd. Op zaterdag 28-01-2012 om 13:00 uur openden Oliver Gassner (voorzitter KomZenit), Friedrich Lüpkes (vice-voorzitter KomZenit) en beschermvrouwe Meta Janssen-Kucz (parlementslid van Nedersaksen) het 6e Leeraner Energieforum. De openingsmanifestatie werd muzikaal ondersteund door de gitarist Oliver Jüchems uit Marienhafe.
De organisatoren (v.l.n.r.): Friedrich Lüpkes, beschermvrouwe en parlementslid Meta Janssen-Kucz, Oliver Gassner en Egon Dierker.
Het Leeraner Energieforum verheugt zich in een steeds grotere populariteit. Dit jaar vond het plaats onder het motto „Energie besparen, maar hoe?“. Rond 30 deelnemers uit industrie, vakbedrijf en bouwmaterialenhandel presenteerden rond dit thema de meest actuele stand van de techniek. De beursbezoekers konden zich op de stand van het CCN informeren over thema’s als subsidiemogelijkheden, klimaatbescherming, energie-efficiëntie en opbouwen van een grensoverschrijdend ondernemersnetwerk.
www.climatecenternorth.de
04
Mogelijkheden voor ondernemingen
Carsharing – een echt alternatief voor het eigen wagenpark Een mogelijkheid om de onderhoudskosten bij een auto te verminderen, is het zogeheten „carsharing“.
Bij „carsharing“ stelt een dienstverlener voertuigen ter beschikking, die dan door meerdere gebruikers (bijvoorbeeld via internet, telefoon of apps) kunnen worden gereserveerd. De beschikbare poolauto’s staan meestal op knooppunten waar ze voor de leden goed te bereiken zijn. De afrekening geschiedt meestal via een all-in bedrag voor de gereden kilometers en/of de boekingstijd. Enkele aanbieders vragen ook per jaar of per maand een all-in bedrag.
De kosten voor het onderhoud, de aanschaf, de brandstof, parkeerplaats etc. zijn gedekt via de carsharing-tarieven. Verder maakt de autopool een keuze mogelijk die is aangepast aan het betreffende gebruik. Bijvoorbeeld een bestelauto voor het transport van grotere spullen.
Bij de all-in afrekenmodellen loont carsharing zich in vele gevallen slechts bij een minimaal aantal gereden kilometers per jaar.
Bron: de.wikipedia.org/wiki/carsharing Foto: flinc & autorentalnews
Terugblik 2
Nadelig is momenteel dat het model „carsharing“ tot op heden slechts in de grote steden wordt aangeboden. Bovendien is de gebruiksduur van de auto vaak beperkt omdat meerdere gebruikers een beroep kunnen doen op de autopool. Bovendien is de beschikbaarheid op korte termijn van de auto’s wegens gereserveerde tijden niet altijd mogelijk. In combinatie met het gebruik van openbaar vervoer kan „carsharing“ een echt en met name economisch aantrekkelijk alternatief zijn.
Project NEND Workpackage-meeting Op 15-12-2011 vond de eerste Workpackage-meeting in het kader van het NEND - project bij het Climate Center North plaats. Na een kort welkomstwoord in het Kreishaus Aurich werd de fabrikant van windenergie-installaties Enercon in het industriegebied Aurich Nord bezichtigd. Op het gebied van de vervaardiging van onshore-windenergie-installaties is Enercon marktleider in Duitsland en een van de grootste aanbieders in deze branche wereldwijd. Na de bezichtiging van de belangrijkste productiestappen, zoals de generator- en de rotorbladproductie, presenteerden de verschillende NEND - deelprojectgroepen hun betreffende stand van zaken in het Kreishaus Aurich. Wezenlijke doelstelling van het evenement was de verdere ontwikkeling van de grensoverschrijdende samenwerking, de uitwisseling van de diverse deelprojecten onder elkaar en het onderkennen van synergie-effecten.
www.climatecenternorth.de
05
Energiekeerpunt
Omslag in het energie-beleid De omslag in het energie-beleid in Duitsland heeft door de tragische ramp in Fukushima nieuwe wind in de zeilen gekregen.
De ‚zwart-gele‘ Bondsregering besloot in de herfst van 2010 tot een verlenging van de looptijd van de kerncentrales in Duitsland. Direct na de nucleaire ramp van Fukushima kondigde de Duitse regering echter een drie maanden durend kernenergie-moratorium af waarbij de veiligheid van alle 17 kernreactoren werd gecontroleerd. De zeven oudste kernreactoren werden gedurende drie maanden stilgelegd. In de zomer van 2011 besloot de Bondsregering tot het definitieve einde voor acht kerncentrales en tot definitief stoppen met de kernenergie voor 2022. Het is de bedoeling dat de elektriciteitsvoorziening in de toekomst in versterkte mate plaatsvindt uit hernieuwbare energiebronnen. Zo is het de bedoeling dat voor 2030 10.000 offshore – windinstallaties in het Duitse zeegebied van Noord- en Oostzee worden opgesteld. Tot nu toe staan er echter op grond van knelpunten bij speciale schepen en gebrek aan kredieten (de bouw van de installaties wordt als riskant beschouwd en de banken zijn, mede door de euro-crisis, terughoudend) slechts 27 installaties. Wanneer de 10.000 installaties zijn geïnstalleerd, leveren ze volgens de planning een capaciteit van 25.000 megawatt. Tot nu toe leveren ze echter slechts 135 megawatt. Momenteel is de Duitse netinfrastructuur nog niet klaar voor de nieuwe uitdagingen van de stroomopwekking op zee. De geproduceerde hoeveelheden offshore-stroom kunnen op grond van ontbrekende netcapaciteiten niet in de richting van de zuidelijke verbruikscentra worden vervoerd. Zo moest bijvoorbeeld in de maand december van 2011 stroom vanuit een Oostenrijkse oliecentrale en vanuit twee Oostenrijkse aardgascentrales naar Zuid-Duitsland worden geïmporteerd, hoewel in Noord-Duitsland genoeg stroom uit windkracht ter beschikking stond. In de Eems-regio bouwt de netexploitant Tennet momenteel netinstallaties voor het offshore-windenergie-project „BARD Offshore 1“. Het is de bedoeling dat met behulp van deze installaties een deel van de op zee opgewekte stroom wordt omgezet en doorgestuurd richting Zuid-Duitsland.
www.climatecenternorth.de
De omslag in het energie-beleid zal de komende jaren in de Duitse politiek een steeds grotere rol spelen, omdat fossiele energiebronnen zoals olie, aardgas en kolen schaars worden en het einde van de kernenergie bezegeld is. Het zal echter wel een ambitieuze uitdaging in Duitsland zijn om de in het kader van de energie-omwenteling nodige netuitbreiding te financieren.
06
MicroWKKinstallaties
Stimulering van ondernemingen: Micro-WKK-installaties worden weer door het Duitse ministerie voor milieu gestimuleerd
Het Duitse ministerie voor milieu heeft de nieuwe richtlijnen voor de stimulering van micro-warmtekrachtkoppelingsinstallaties tot 20 kW gepubliceerd. Het stimuleringsprogramma wordt door het Duitse federale instituut voor economie en exportcontrole (Bundesamt für Wirtschaft und Ausfuhrkontrolle, BAFA) beheerd. Vanaf 01-04-2012 kunnen daar aanvragen worden ingediend. Nieuwe eenheden van micro-WKK-installaties tot 20 kW in bestaande gebouwen kunnen volgens het programma een eenmalige investeringssubsidie krijgen, die volgens de elektrische capaciteit van de installaties is opgebouwd. Zo krijgen bijv. heel kleine, voor eensgezinswoningen en twee-onder-een-kapwoningen bijzonder geschikte installaties met een capaciteit van 1kW tot 1.500 €, grote installaties met 19 kW daarentegen 3.450 €. Voorwaarde voor een subsidiëring is het voldoen aan hoge efficiëntievereisten van de installaties: de vereisten van de EU-WKKrichtlijn voor micro-installaties moeten duidelijk worden overtroffen. De besparing aan primaire energie moet voor installaties kleiner dan 10 kW minstens 15 % en voor installaties van 10 kW tot en met 20 kW minstens 20 % bedragen. Bovendien dient een rendement over het gehele jaar van minstens 85 % te worden gehaald.
Verdere vereisten zijn o.a. de aanwezigheid: • van een warmteaccumulator van minstens 1,6 kW per geïnstalleerde kW, • van een besturing en regeling voor een op warmte en stroom gebaseerde werking inclusief een intelligent warmteopslag- management • evenals van een meetsysteem ter bepaling van de actuele behoefte aan stroom (smart meter) voor installaties vanaf 3 kW Een andere voorwaarde voor subsidiëring is nog dat de installaties in een lijst zijn opgenomen die op de homepage van het BAFA werd gepubliceerd. Daarvoor dienen in een eerste ronde de betreffende aanmeldingen van fabrikanten voor 15 februari 2012 bij het BAFA aanwezig te zijn. De lijst zal dan volgens planning voor 15 maart worden 2012 gepubliceerd. Meer informatie ontvangt u hier: http://www.bafa.de/bafa/de/energie/kraft_waerme_kopplung/ mini_kwk_anlagen/index.html
Klimaatverandering door Micro-WKK-installaties
www.climatecenternorth.de
07
Biokool
Klimaatbescherming
Fossiele energiebronnen zoals bruinkool, steenkool en turf veroorzaken ieder jaar grote hoeveelheden aan CO2-uitstoot. Diverse onderzoeksprojecten houden zich momenteel bezig met de mogelijkheid om in korte tijd uit vochtige biomassa biokool te produceren.
Productieproces van Biokool Torrefactie: Thermische behandeling van biomassa ter verhoging van de energiedichtheid
Pyrolyse Hydrothermale Carbonisatie
Torrefactie
Biokool
Pyrolyse: Thermo-chemische splitsing van organische verbindingen Hydrothermale Carbonisatie (HTC): Chemisch proces ter vervaardiging van bruinkool, synthesegas vloeibaar aardolie-voorstadia en humus uit biomassa. Proces van inkoling (natuurlijke ontstaanswijze van kolen in 50.000 – 50 mln. jaar) wordt in enkele uren nagebootst. Verdere ontwikkeling Vapothermale Carbonisatie (VTC).
Bron: www.biomasse-nutzung.de Met behulp van Hydrothermale Carbonisatie (HTC) wordt de biomassa (groen afval) onder hoge druk en bij hoge temperaturen in een waterbad omgezet in biokool. Een verdere ontwikkeling van het proces vormt de Vapothermale Carbonisatie (VTC). Hier wordt in plaats van een waterbad, waterdamp gebruikt voor de vervaardiging. Zo kan het proces eenvoudiger gestuurd worden, er zijn geringere temperaturen nodig en minder druk en het proces verloopt op grond van het geringere gebruik van energie sneller en efficiënter. Bovendien moet volgens het HTC-proces de kool mechanisch van water worden ontdaan. Deze stap vervalt bij het VTC-proces compleet. De door VTC vervaardigde biokool bezit nog betere brandeigenschappen. De biokool is CO2-neutraal omdat er steeds zo veel CO2 vrijkomt als de planten waaruit de biokool wordt vervaardigd, hebben opgenomen. Bovendien kan met behulp van biokool CO2 langdurig worden gebonden. Zo kan de biomassa er meteen op meerdere punten toe bijdragen om de CO2-uitstoot langzamer te laten verlopen:
www.climatecenternorth.de
• gebruik van CO2-neutrale en transporteerbare biomassa • opslaan van koolstofdioxide als gebonden CO2 • effectiever verbouwen van hernieuwbare grondstoffen De biokool kan met een efficiëntie van meer dan 90 % in bestaande kolencentrales worden verstookt. De kool kan telkens aan de wensen van de klant worden aangepast. Hij kan in de vorm van poederkool, pellets of briketten worden geleverd.
Bron: www.suncoal.de Kritiek is echter te horen met betrekking tot de benodigde energie, die enerzijds gemoeid is met de productie (hoge druk, hoge temperaturen) en anderzijds met de opslag, het verzamelen en met het transport van de biomassa. Er wordt momenteel nog aan een verbeterd procédé gewerkt.
08
Nieuw in het netwerk
Wij stellen voor ESFA AIR-Tec GmbH uit Ihlow
ESFA AIR-Tec GmbH biedt milieuvriendelijke en uiterst flexibele systemen aan voor de reiniging van afvoerluchtstromen. De gepatenteerde, door ESFA Air-Tec GmbH ontwikkelde modules worden na grondige analyse van de situatie bij de klant, in overeenstemming met de individuele eisen, in samenwerking met onze vakbekwame partners, vervaardigd en gebruiksklaar geleverd. Reeds bestaande filterinstallaties kunnen individueel worden geïntegreerd en door aanpassingen worden geoptimaliseerd. Het aanbod aan diensten reikt van de advisering, via de projectrealisering tot aan het onderhoud van de gerealiseerde installaties.
Tips en trucs
Contact: ESFA AIR-Tec GmbH Martin Buber-Weg 14 26632 Ihlow Germany Tel.: +49 (0)4929 - 915143 Fax: +49 (0)4929 - 915142
[email protected]
Rondom de auto Met een efficiënte rijstijl kan een heleboel brandstof worden bespaard. Hiervoor hoeven alleen maar een paar simpele basisregels in acht te worden genomen.
Door vroeg naar een hogere versnelling te schakelen de motor in een laag toerental laten draaien. Moderne automatische versnellingsbakken gedragen zich in de regel op gelijksoortige wijze. Ook de snelheid heeft een grote invloed op het verbruik omdat de luchtweerstand die door de hogere snelheid ontstaat, moet worden overwonnen. De ontwikkeling van de brandstofkosten in liter/100 km bij toenemende rijsnelheid kan worden afgeleid uit de volgende grafiek.
Door te anticiperen bij het rijden kan eveneens energie worden bespaard. Als de auto een rood stoplicht nadert, kan men de auto bij ingeschakelde versnelling uit laten lopen. In deze toestand verbruikt de motor geen brandstof. De juiste bandenspanning speelt voor het brandstofverbruik van auto´s een belangrijke rol. De juiste bandenspanning zorgt ervoor dat het steunvlak van de band optimaal is. Bij te lage spanning wordt de rolweerstand groter en er wordt onnodig veel energie verbruikt. Bij te hoge spanning heeft de band alleen maar in het midden contact met de weg. Dit leidt tot reducering van de grip. Tenslotte dient men erop te letten dat onnodige ballast in de auto wordt vermeden. Iedere extra kilo meer verhoogt het brandstofverbruik. Wie deze tips ter harte neemt en zijn rijstijl dienovereenkomstig aanpast, kan energie en daarmee ook contant geld besparen.
Bron: www.sk-8.de
www.climatecenternorth.de
Bron: www.benzinsparen.eu
09
Verloting
Met „HeimSpiel“ kosteloos energie-advies winnen Bezitters van een eigen huis in Nedersaksen opgelet!
DOE MEE EN WIN !
U kunt nu dubbel winnen: onze samenwerkingspartner „Heimspiel für Modernisierer. Mit Energieberatung haushoch gewinnen“ verloot tot eind maart samen met Verband Wohneigentum (VWE) tien kosteloze energie-adviseringen. Daarbij tonen experts zwakke punten in het eigen huis wat energie betreft en noemen mogelijkheden om door passende modernisering energiekosten te verminderen.
www.climatecenternorth.de
De deelname-formulieren voor de verloting van de kosteloze energie-advisering zijn te vinden op de campagnewebsite http://www.heimspiel-niedersachsen.de/. Ieder van deze adviseringen ter plaatse door een ervaren energie-expert kost normaal gesproken enkele honderden euro´s. Onder de gratis advisering bij „HeimSpiel“ valt een individueel adviesrapport en concrete saneringsaanbevelingen voor het huis.
10
Contact
District Aurich Economische ontwikkeling
Tel. +49 (0) 49 41 - 16 80 (91) (92) (93) Fax. +49 (0) 49 41 - 16 80 99
Fischteichweg 7-13 26603 Aurich
Mail
[email protected] Web www.climatecenternorth.de
Agenda
Evenementen 03 - 03 – 04 - 03 - 2012 09 - 03 – 10 - 03 - 2012 28 - 03 - 2012 25 - 04 – 26 - 04 - 2012 05 - 05 – 06 - 05 - 2012
2e Auricher Energieforum Zukunftsenergien Nordwest 4e netwerkmeeting CCN E-180°-congres Emder Energietage
Colofon
Uitgever: VVerantwordelijk: Redactie: Nieuwsletter downloaden: Nieuwsletter afbestellen:
Climate Center North project manager Thorsten Schoolmann Thorsten Schoolmann Andre Schierz Jan-Hendrik Gastmann http://climatecenternorth.de/index.php?id=27 Mail an
[email protected]
Sparkassenarena Aurich Oldenburg Hochschule Emden Alte Werft, Papenburg Hochschule Emden/Leer
Mede mogelijk gemaakt door:
www.deutschland-nederland.eu
www.climatecenternorth.de
11
