december 2 0 1 4 |
jaargang 2 3 | nummer 4 | oplage 1 9 5 0
Nieuwsbrief een uitgave van hi s tori s che vereniging haerlem
In dit nummer o.a. Benoeming leden van verdienste Verslagen werkgroepen Contributie 2015
Het bestuur zoals samengesteld sinds de algemene ledenvergadering in juni
Communicatie met de leden Een nieuwe vorm voor de Nieuwsbrief De Haerlem Nieuwsbrief is al sinds 1991 een belangrijk middel voor de communicatie met de leden van onze vereniging. Gaandeweg is deze van inhoud en vorm veranderd tot wat hij nu is. De Nieuwsbrief is aantrekkelijk vormgegeven en bevat achtergrondartikelen en gevarieerd verenigingsnieuws. Maar in onze digitale tijd wordt een uitsluitend papieren nieuwsbrief als communicatiemiddel steeds minder voor de hand liggend nog afgezien van de hoge kosten voor het drukwerk en de bezorging, die zwaar drukken op ons budget. meest actuele nieuws, dat alles via e-mail. Gezien al deze ontwikkelingen gaan wij op zoek naar een nieuwe verschijningsvorm voor de Nieuwsbrief, waarbij uiteraard de hoog gewaardeerde inhoud behouden moet blijven onder leiding van een enthousiaste redactie.
Nieuwe vormen van communicatie zijn al een feit binnen ons verenigingsleven. Het is nu – met een vrijwel compleet e-mailbestand – mogelijk direct en veel frequenter met het merendeel van de leden te communiceren. Wijzigingen in programma’s kunnen bijvoorbeeld snel doorgegeven worden. De website van de vereniging wordt ook steeds belangrijker voor de communicatie met en informatievoorziening aan de leden. Wij hopen dat onze leden er nog vaker een digitaal bezoek aan brengen. En uiteraard is op de Hoofdwacht tijdens de zomeropenstelling ook de nodige informatie te vinden. Verder, niet te vergeten: ook het Jaarboek van de vereniging is een belangrijk informatiemedium; naast de bijdragen is er immers belangrijk verenigingsnieuws in opgenomen zoals het jaarverslag en de jaarverslagen van de werkgroepen. Besluiten van de bestuursvergaderingen worden na korte tijd op de website geplaatst. Het bestuur wil de communicatie met de leden nog verder versterken. Naast de regelmatige berichtgeving aan de leden, denken wij aan een maandelijkse berichtgeving met vooraankondigingen van lezingen e.d. en het
In het beleidsplan van onze vereniging dat in de algemene ledenvergadering van 18 december 2013 is vastgesteld, staat dat in de komende periode wordt bezien of de Nieuwsbrief – mede – digitaal verspreid kan worden. Het bestuur heeft samen met de redactie van de Nieuwsbrief uitvoering gegeven aan dit besluit. Tijdens de jaarvergadering is medegedeeld dat was besloten de Nieuwsbrief bij wijze van experiment in 2014 twee keer in fysieke vorm en twee keer in digitale vorm uit te brengen, in september en in december. Bij wijze van proef werd de Nieuwsbrief van juni 2014 ook nog eens langs elektronische weg verspreid onder de leden die hun e-mailadres aan ons beschikbaar hadden gesteld, vergezeld van de volgende mededeling: “De twee volgende Nieuwsbrieven zullen digitaal worden toegezonden lees verder op pagina 2
1
Verder op haerlem.nl: - Uit de Haarlemse Boekenmolen - Elswout beschreven en in beeld - Tentoonstelling Feesten met van Looy goed bezocht - Voetzoeker in Haarlem - Reis naar Angers - De Bakenes als fraai baken van de stad Actuele informatie, meer nieuws en artikelen op haerlem.nl
Colofon Dit is een uitgave van de Historische Vereniging Haerlem. De vereniging is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Verenigingszetel: De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Postadres: Postbus 1105, 2011 BC Haarlem Secretaris: 06 46540992 www.haerlem.nl IBAN: NL89 INGB 0000 3778 82 Het blad verschijnt vier keer per jaar, ISSN: 1570-4785. Redactie: Piet Arp, Frank-Michiel Boorsma, Peter Dammers (secretaris), Kees van der Jagt, Gerard Moolenaars, Rob Strobel (eindredacteur) en Pieter Winters; Theo van der Vlugt (adviseur). Vormgeving: Tekst en Uitleg, Haarlem Druk: Nederlof
vervolg van pagina 1
aan de leden die hun e-mailadres aan ons hebben doorgegeven. De leden die niet beschikken over een e-mailadres of die te kennen hebben gegeven dat niet aan ons kenbaar te willen maken, zullen de twee volgende Nieuwsbrieven nog wel in fysieke vorm ontvangen. Dit besluit is genomen om de kosten verbonden aan het laten drukken van de Nieuwsbrief terug te brengen. Of de fysieke Nieuwsbrief zal verschijnen in zwart/ wit of in kleur, zal afhangen van de kosten. De kwaliteit van de inhoud verandert niet en blijft van hetzelfde, hoge niveau. Met dank aan de redactie.” Pas na het afronden van de Nieuwsbrief
van september 2014 werd besloten dat de gedrukte Nieuwsbrief in zwart/wit zou worden uitgevoerd om de beoogde bezuinigingsdoelstelling te realiseren, en niet meer in kleur. Voor de ontvangers kwam dit wellicht als een verrassing. Vastgelegd was dat de kwaliteit van de Nieuwsbrief niet mocht worden aangetast. Degenen die hem in handen hebben gehad zullen het hopelijk met het bestuur eens zijn dat de Nieuwsbrief niet aan kwaliteit heeft ingeboet. Het product voldoet aan alle daaraan gestelde eisen. Het is tijdig, informatief en compleet, en het voelt lekker aan. Alleen de rode steunkleuren ontbreken; het fotomateriaal was altijd al in zwart/wit uitgevoerd en wat dat betreft is er dus niets veranderd.
De elektronische Nieuwsbrief is zeer goed leesbaar en verder even informatief en compleet als zijn gedrukte zusteruitgave; hij bereikt de leden aanzienlijk sneller en is wel in kleur uitgevoerd. De redactie en het bestuur zullen tegen het einde van het najaar evalueren hoe het hele proces is verlopen en een besluit nemen over de toekomst van onze Nieuwsbrief. Uiteraard zal het bestuur over de nieuwste ontwikkelingen verantwoording afleggen in de jaarvergadering in juni. Hebt u behoefte om hierop te reageren? Laat het ons dan weten via
[email protected]. Peter van Wingerden, vicevoorzitter Frans Willem Lantink, voorzitter
Van de stad naar het groen, langs de Brouwersvaart naar de duinen De werkgroep Parken en Groen verzorgde op zaterdag 20 september een wandeling over het Brouwersvaartpad. Vijftien enthousiastelingen meldden zich aan de start om onder leiding van Joost Post meer te zien en te weten te komen van de geschiedenis van het onder veel Haarlemmers geliefde wandelpad. Niet veel mensen weten dat de Brouwers vaart oorspronkelijk de bovenloop was van een beek die tot de demping in 1867 bij het Slepershoofd in het Spaarne uitmondde. Daarom lag de start van de wandeling hier en niet aan de Zijlsingel. De loop van de beek volgend langs Oude Groenmarkt, Spekstraat, Prinsenhof en Raaks viel er dan ook veel te vertellen en te zien.
die de belangrijkste groenstructuren van Haarlem met elkaar verbindt. De werkgroep zet zich in om deze routes te behouden, te verbeteren en waar mogelijk in ere te herstellen. Voor wie de route eens na wil lopen: bij de Vereniging Haerlem is de folder ‘Het Brouwerspad’ te bestellen waarin de wandeling van de Zijlsingel tot het Brouwerskolkje staat beschreven. Joost Post, werkgroep Parken en Groen
Onder: foto uit 1859 van de Raaks naar het oosten kijkend, ter hoogte van waar tegenwoordig de publiekshal van de gemeente Haarlem staat. De Raaks was het gedeelte van de Brouwersvaart dat binnen de veste lag. (bron: NH Archief)
Tijdens de wandeling viel op dat het Houtmanpad, het landelijk deel voorbij de Randweg, flink onder druk staat van wandel- en fietsverkeer. Het plan van de gemeente Haarlem om het bestaande schelpenpad te vervangen of uit te breiden met een geasfalteerd fietspad, valt dus te verdedigen. Tijdens de wandeling werd hierover uitgebreid gediscussieerd, maar geen overeenstemming bereikt. Het Brouwersvaartpad maakt onderdeel uit van een netwerk van fiets- en wandelpaden
2
In Memoriam C.J. van Valkenburg - Corry Onverwachts, na een kort ziekbed dat begon tijdens de reis van de Vereniging Haerlem naar Angers, is 13 september op 78-jarige leeftijd Corrie van Valkenburg overleden. Binnen onze vereniging, waarvan zij sinds 1998 lid was, is zij vanaf 2002 tot en met 2009 secretaris geweest van de Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem, na welke periode zij tot aan haar overlijden adviseur van de stichting is gebleven. Zij wist zeer veel over de Haarlemse gevelstenen en gaf daar ook regelmatig rondleidingen over. Daarnaast had Corry tot voor kort ook een bestuursfunctie bij Het Gilde Haarlem en heeft zij zeer vele gidswandelingen in Haarlem
gemaakt. Velen van ons zullen ervaren hebben hoe bevlogen zij over onze stad kon vertellen. Vooral veel Franse toeristen hadden het geluk door haar te worden rondgeleid, daar Corry vloeiend Frans sprak. Zij was ook een periode voorzitter van de Alliance Francaise. Tevens was zij nog lid van het zangkoor van Carole Kroese. Corry was een zeer aimabele vrouw die altijd zocht naar het compromis en voor een ieder echte belangstelling had. Geboren in Den Haag, maar een echte Haarlemse geworden. Wij zullen haar missen. Henk Michels
Van ‘fietsparkeerchaos’ tot ‘goed restauratiewerk’ In september was in onze werkgroep aanwezig Ewout Cassee, Haarlems wethouder van Ruimtelijke Ontwikkeling en Monumentenbeleid, waaronder Ruimtelijke Kwaliteit. Uitgangspunt van ons jaarlijks gesprek was de brief die de Vereniging in het voorjaar aan de gemeente had gestuurd. De nadruk lag vanwege de actualiteit op de ruimtelijke kwaliteit van de (oude binnen-) stad, gelet op de fietsparkeerchaos en op de handhaving van de functie van Stadsbouwmeester, alswel op de Structuurvisie Openbare Ruimte. Ook vroegen we naar de gevolgen van de toeneming van het aantal binnenstadbewoners door de bouw van appartementen voor de bestaande autoparkeernorm. Maar er was ook plaats voor andere zaken. Gesprekken als deze vinden regelmatig plaats om de aandacht voor Haarlems historie, maar ook actuele onderwerpen vast te houden. In zijn antwoorden gaf de wethouder aan dat de betrokken afdelingen praktische oplossingen zoeken of aanvullend beleid gaan formuleren. Er geldt volgens hem echter een “nieuwe realiteit”, te weten dat er geen geld is. Veel afspraken konden niet gemaakt worden. We zullen ook zeker met zijn opvolger in gesprek gaan.
3
In oktober bracht de werkgroep een bezoek aan het complex van de Koepelgevangenis. De rondleiding gaf een goede aanvulling op de voorstellen voor de toekomstige bestemming van het complex, die we in november hebben besproken. Tevens werd teruggeblikt op de opening van de nieuwbouw van het Provinciehuis en gepeild hoe men daar over dacht. De leden spraken in meerderheid hun waardering uit. De werkgroep was verder betrokken bij een thema-avond in de Hoofdwacht over het belang van kwalitatief goed restauratiewerk. De vele aanwezige regenten en bestuursleden van hofjes en kerken, aannemers/ambachtslieden en onderwijsvertegenwoordigers lieten zich informeren over de noodzaak zich in te zetten om in de toekomst verzekerd te zijn van een nieuwe generatie vaklieden. Het was de eerste keer dat op plaatselijk niveau alle partijen die betrokken zijn bij het behoud van cultureel erfgoed met elkaar in gesprek gingen. Inzicht in de knelpunten en de mogelijkheden om vanuit de eigen invalshoek bij te dragen aan het doorbreken van het gesignaleerde probleem, zorgden voor een levendige avond, die ook kansen bood om onderling te netwerken. Auke Douma, werkgroep Gebouw en Omgeving
Jonge Muggen
Gezoem in de Hoofdwacht
De periode vanaf de zomervakantie tot en met de kerstvakantie wordt door scholen meer en meer gebruikt om de basis te leggen van de leerstof voor het hele schooljaar. Extra educatieve activiteiten zoals ons project ‘Wie wat bewaart, heeft wat!’ verschuiven daarmee steeds vaker naar de maanden februari t/m april. Daarom hebben er de laatste maanden weinig groepen jonge muggen door de Hoofdwacht gezoemd. Behalve een verjaarspartijtje – gevierd met de gevelstenenspeurtocht – twee uitzonderingen: op zaterdag 13 september vond weer de traditionele Open Monumenten Klassendag plaats en op woensdag 26 november vierden we de 769e verjaardag van de stad. Aangezien die datum net buiten de deadline van deze nieuwsbrief valt, zal er in het eerste nummer van volgend jaar op worden teruggekomen. Wie niet zo lang kan wachten, raadplege de website.
twee maanden alleen in de weekenden te bezichtigen was, en dat tijdens het Open Monumentenweekend vanwege de grote drukte niet kon worden geteld. Marjorie Vroom
Open Monumenten Klassendag De leerlingen van groep 7 van OBS De Piramide kwamen goed voorbereid en voorzien van vragenlijsten ons monument bekijken. Leuk was het een leerling te ontmoeten, die ook de Zomerschool (zie Nieuwsbrief nummer 3) had bezocht. Hij wist zich goed te herinneren dat we samen de speurtocht ‘Leer mij Haarlem kennen’ hadden gemaakt. De groep die de Waalse Kerk bezocht, heeft erg enthousiast gereageerd op de tentoonstelling van Jean de la Chambre, onze Haarlemse Franse schoolmeester. Het is bijzonder spijtig te moeten melden dat er weinig animo van scholen – en dan met name die van het voortgezet onderwijs – is geweest om de tentoonstelling te bezoeken. Het totale aantal bezoekers oversteeg de 1500. Dat is een mooi aantal gezien het feit, dat de tentoonstelling gedurende
Contributiebetaling 2015 vanaf dit jaar geen acceptgiro meer De contributie voor 2015 bedraagt ¤ 25,00 voor individuele leden en ¤ 37,50 voor partnerleden. (Kandidaat)leden jonger dan 25 jaar komen voor een korting in aanmerking die kan worden aangevraagd bij de penningmeester. Veel leden maken jaarlijks iets extra’s over en die extra bijdragen zijn heel belangrijk voor onze vereniging. Bij voorbaat dank aan allen die dat het komende jaar ook weer doen! Graag ontvangen we uw contributie voor eind januari. Aan de hand van de binnengekomen contributies wordt de oplage van ons mooie jaarboek bepaald. Dus betaal op tijd!
Voor het voldoen van de contributies ontving u voorheen een acceptgiro. Deze dienst wordt door onze banken niet meer aangeboden. Er zijn voortaan drie manieren om de contributie te voldoen: 1. U geeft de vereniging een machtiging om jaarlijks eenmalig de contributie bij u te innen. 2. U maakt de contributie over naar onze bankrekening. 3. U betaalt de contributie contant. Voor de vereniging heeft de machtiging de grote voorkeur. Immers, dat geeft het minste werk voor ons en voor u. U kunt een machtigingsformulier downloaden
4
van de website of opvragen bij de secretaris
[email protected]. Er zullen ook machtigingsformulieren liggen bij bepaalde evenementen van onze vereniging. Alternatief is dat u de contributie per bank overboekt naar de vereniging. De rekeningnummers van de vereniging zijn NL24 ABNA 0431 1611 51 of NL89 INGB 0000 3778 82. Contante betaling heeft niet de voorkeur maar kan wel bij de penningmeester alsook bij Wim Slik. J.D. Enschedé MBA, penningmeester
In gesprek met Theo van der Vlugt Dit jaar trad een aantal bestuursleden van onze Vereniging af. Eén van hen is Theo van der Vlugt. Maar Theo was ook jarenlang eindredacteur van de Haerlem Nieuwsbrief en heeft het blad nieuw ‘élan’ gegeven. Het laatste jaar heeft hij de redactie nog in een adviserende rol bijgestaan. Op de website van onze vereniging kunt u een extra digitale Nieuwsbrief vinden waarin de bestuursleden Theo de verdiende lof toezwaaien, maar we willen Theo natuurlijk ook zelf bij dit afscheid aan het woord laten. Daarom tijd voor een afscheidsgesprek met Theo. Theo, hoe ben je bij onze vereniging als bestuurder betrokken geraakt? In de zomer van 2007 ben ik lid geworden. Ik woonde toen al langer in Haarlem en was bestuurslid van Stichting De Houten Haarlemmer die de Haarlemse scholendagen in de Hout faciliteert. Nico Brink, in die periode interim-voorzitter van onze vereniging, was daar ook bestuurslid. Hij vertelde me die zomer dat de vereniging dringend iemand zocht voor de publiciteit en vroeg of ik daar iets voor voelde. Onderdeel daarvan was de redactie voeren van de Haerlem Nieuwsbrief. Dat sprak mij natuurlijk wel aan en zo is het begonnen. Je hebt een eigen bedrijf dat tekst en reclame verzorgt. Heeft dat invloed gehad op die keuze om juist redactiewerk bij de Vereniging Haerlem te gaan doen? Publiciteit, redactie en een blad produceren was dagelijks werk voor me. Dat kon ik er dus best bij hebben. Inhoudelijk was het wel een uitdagend stapje. In mijn bedrijf werk ik voornamelijk voor overheid en bedrijfsleven. Zaken als de vereniging, erfgoed en geschiedenis waren wel weer echt iets anders dan de dagelijkse kost. Een leuke aanvulling dus. Precies in die tijd ben ik ook geschiedenis in Leiden gaan studeren. Dus je kunt wel zeggen dat er met het werk voor de Nieuwsbrief een aantal zaken logisch bij elkaar kwam: werkroutine en de belangstelling voor geschiedenis. Je hebt dat bijna zeven jaar gedaan. In hoeverre kon je jouw kennis van Haarlem, ook in combinatie met je studie, hierin kwijt?
Toen ik begon was ik zeker geen Haarlemkenner. Ik had mijn belangstellingsgebieden maar de stadsgeschiedenis hoorde daar toen nog niet bij. Maar je kunt je voorstellen dat een dergelijk blad maken een hele mooie positie is om vertrouwd te raken met de geschiedenis van de stad. De hele geschiedenis, van de vroege middeleeuwen tot de hedendaagse geschiedenis, komt langs en vaak is dat een aanleiding om meteen even wat dieper in onderwerpen te duiken. Ook vanuit de studie in Leiden begon er vanzelf een lijntje te lopen naar Haarlem. Voor twee werkcolleges heb ik dan ook Haarlemse onderwerpen gekozen. Zo komen de dingen op een boeiende manier bij elkaar. Wat voor onderwerpen hadden je persoonlijke voorkeur als je een stuk wilde schrijven of plaatsen? Ik heb eigenlijk niet heel veel geschreven voor de Nieuwsbrief. Meer redigeren en verhalen uitzetten bij auteurs. Ik heb wel een aantal interviews gemaakt en wat boekrecensies. Dat waren voor mij de favoriete dingen om te doen. Is er een bepaald museum, gebouw of een tijdsperiode in het Haarlemse waar je ‘iets’ mee hebt, bijvoorbeeld door je (voor)ouders of jeugd? Als ik een Haarlems gebouw moet noemen, dan is het wel Paviljoen Welgelegen. Ik had er als buurtbewoner en bestuurder van De Houten Haarlemmer al een band mee. En die band is nog veel inniger geworden toen ik als tekstschrijver betrokken raakte bij het maken van de vaste expositie ‘Welkom in Welgelegen’ die vorig jaar is geopend. Ik heb er vele bezoeken gebracht, veel geleerd over het gebouw en de collectie, ook fijne en vruchtbare gedachtewisselingen gehad met conservator Gerrit Bosch. Kortom, dat is de historische plek waarmee ik mij zeer verbonden voel. En daarnaast was je natuurlijk die periode bestuurslid. Hoe heb je dat gevonden? Ik heb bijna zeven jaar in het bestuur gezeten. Ik heb het leuk gevonden om naast het blad vormgeven ook als algemeen bestuurslid mee te praten over alles wat er speelt in en rond de Vereniging Haerlem
5
en in de wereld van – zoals dat sinds kort officieel heet – de publieksgeschiedenis. Aanvankelijk deed je veel alleen. Hoe ervaar je de samenwerking met anderen en heb je vertrouwen in de nieuwe redactie? Achteraf gezien was de basis in het begin inderdaad wel wat smal. Een jaar of twee geleden begon de redactie met uitbreiden. Joan Patijn en jij kwamen erbij, dat gaf vertrouwen om nu verder uit te bouwen en de rollen beter te verdelen. Joan is inmiddels ook afgetreden als bestuurs- en redactielid maar er heeft zich in korte tijd een nieuwe solide groep gevormd en ik heb veel vertrouwen in deze nieuwe redactie. En nu ben je onlangs naar Amsterdam verhuisd. Ook een mooie stad met rijke historie. Ga jij je vanaf nu geheel richten de geschiedenis daar of blijf je Haarlem trouw (of beide)? Wat ik naar Amsterdam meeneem is: de liefde voor en de kennis van de Hollandse historische stad. Wat dat betreft zijn noch Haarlem noch Amsterdam uniek. Het zijn beide bijzonder mooie voorbeelden van Hollandse historische steden waarin je, zoals ik eerder in dit gesprek al memoreerde, de grote geschiedenis, van de middeleeuwen tot onze recente geschiedenis, overal kunt aanwijzen. Er is en blijft in beide steden veel te zien en te ontdekken en dat zal ik in de toekomst ook zeker doen. Theo, bedankt voor het gesprek, en zeker ook bedankt voor je inzet voor de Historische Vereniging Haerlem en de Nieuwsbrief. In de agenda’s van de komende Nieuwsbrieven zal genoeg worden aangekondigd om een goede reden te hebben nog vaak haar Haa(e)rlem terug te komen… Frank-Michiel Boorsma
Column
Straatnaamborden: vernieuwd maar ook verbeterd?
Een van onze actieve leden maakte mij attent op nieuw geplaatste naambordjes met daarop Jacob
Van Lenneplaan en
Oostendorp op het bekendste Nederlandse taaladviesboek sinds 1979 is niet mals. Op het weblog Neder-L (http://nederl.blogspot. nl/2012/09/schrijfwijzer.html) heeft hij een maar liefst achtdelige serie blogs geplaatst waarin hij uit de doeken doet waarom dit standaardwerk er volgens hem anno 2012 vaak naast zit. Maar daarin staat geen kritiek op dit punt.
straatnaamborden’ klopt natuurlijk van geen kanten. De voorzitter van de Straatnamencommisie Haarlem vertelde mij desgevraagd dat hij bij de wethouder melding heeft gemaakt van zijn ongenoegen over de gang van zaken.
Wat heeft de gemeente Haarlem bewogen? Even op het net gezocht en ja, hoor: zie http://www.basvanvuurde.nl/index. php?category_id=8&project_id=63. “In samenwerking met ruimtelijk en industrieel ontwerper Arjan Karssen zijn een serie van de nieuwe straatnaamborden voor de Gemeente Haarlem ontwikkeld. Vanuit de gemeente was de opdracht om meer eenheid te brengen in de enorme verscheidenheid aan straatnaamborden in Haarlem.” Dat ‘zijn een serie van de ... ontwikkeld’ doet mij gruwen. ‘Zijn’ in combinatie met ‘serie’ is beslist in strijd met de regels van Renkema en ook ‘..een serie van de nieuwe
En als je het niet precies weet, waarom dan niet alleen maar hoofdletters gebruikt? Vroeger gebeurde dat ook. En, tenslotte, als je het niet breed hebt, waarom zou je hieraan op dit moment geld besteden?
Eenheid is aardig, maar het moet er wel beter van worden. Quod non.
Willem
De Zwijgerlaan Inderdaad. Hier lijkt iets niet te kloppen. Waarom niet gewoon Jacob van Lenneplaan en Willem de Zwijgerlaan? Aan de in mijn ogen gezaghebbende Schrijfwijzer van Jan Renkema ontleen ik dat het is Jannie de Jong, maar mevrouw De Jong en Jan zonder Land, en dus niet Jan Zonder Land. Is de Schrijfwijzer niet meer zo gezaghebbend als vroeger? De kritiek van taalkundige Marc van
Nieuwe leden van verdienste Het bestuur van de Historische Vereniging Haerlem heeft de in juni afgetreden bestuursleden Joan Patijn en Wim Slik tot leden van verdienste benoemd.
elke reis en excursie mogelijk samen met haar man ‘voorgereisd’. Ook de reis naar Angers van dit jaar bereidde Joan samen met anderen voor.
Vier jaar geleden werd Joan Patijn de nieuwe trekker van de excursies en de lezingen. Er was al enkele jaren weinig meer gebeurd en een nieuwe impuls aan het verenigingsleven was dringend nodig. Onvermoeibaar en met grote inzet en creativiteit wist Joan vier jaar lang samen met een nieuw door haar gevormde werkgroep een interessant jaar programma aan te bieden. Het werd ook een nieuwe traditie dat op Driekoningen Joan het programma op de nieuwjaarsreceptie aan de leden presenteerde. Ook de jaarexcursie - een traditie van de vereniging sinds het allereerste begin - was weer terug van weggeweest, en hoe! Zeker een hoogtepunt was de verenigingsreis naar Osnabrück in 2011. Typisch voor Joan werd
De Vereniging is niet meer voor te stellen zonder Wim Slik. Acht jaar geleden aangetreden als penningmeester, was hij in de laatste jaren in meerdere functies in het Dagelijks Bestuur actief. Wim was in het bestuur ook eindverantwoordelijk voor de Hoofdwacht en onderhield het contact met de gastvrouwen en gastheren. Wim was altijd present en altijd voor de vereniging onderweg en beschikbaar. Het was ook menselijk verrijkend Wim als zo’n actief lid van de vereniging mee te maken, hij was altijd actief betrokken bij het wel en het wee van de leden. Wim blijft actief in de vereniging en blijft ook onze administrateur. Frans Willem Lantink, voorzitter
6
Als uitsmijter: handen af van het straatnaambordje GROOTE MARKT op de Hoofdwacht, ook al is de officiële naam Grote Markt! Peter van Wingerden De columnist raakt graag met u in gesprek over deze en andere soortgelijke zaken via
[email protected]
De al veel besproken kaart
Op weg naar herstel Veel trouwe bezoekers van de Hoofd wacht zijn de laatste tijd geschrokken binnengekomen: wat is het hier kaal! De kaart van Romeijn de Hooghe is er niet meer... Wees gerust, de kaart is veilig in het atelier van Francien van Daalen aangekomen en daar in deskundige handen. Zie het verslag van het transport op de website (onder Info/Nieuws). Wat is er nu gebeurd? Inmiddels is de kaart uit de lijst gelicht, wat een zware klus was: het glas was maar liefst 8 mm dik en daardoor loodzwaar! Een dergelijke dikte is niet nodig, dus er zal een beslissing over nieuw glas moeten worden genomen. Dat is niet alleen beter voor de kaart, maar betekent ook een gewichtsbesparing en minder druk op de lijst. De lijst zelf is nog steeds bruikbaar en hoeft niet te worden vervangen of zwaar gerestaureerd. De lijst is niet uit de tijd van de kaart, maar wel oud.
Gelukkig sprongen er bij het uitlichten ook geen beestjes uit, maar die hebben er in het verleden wel ingezeten, aangezien er op verschillende plekken vraat van zilvervisjes te zien is. De kaart is overigens breder dan wat je in het glas kunt zien, maar lager in de hoogte zodat er papier overheen is geplakt om het passend te maken. De kaart was ook op linnen geplakt en om de kaart goed te kunnen onderzoeken en daarna te restaureren, moest deze laag worden verwijderd. Dat was best lastig, want er bleek ontzettend veel lijm te zijn gebruikt. In die lijm werden ook veel stof en haren aangetroffen. Misschien zou een forensisch onderzoeker daar wel van smullen! Hoe verder? De 99 (!) stukken papier laten nu scheuren, beschadigingen, ontbrekende delen, oude reparaties en verkleuringen zien. Die moeten worden behandeld door eerst het
papier schoon te maken, zodat een meer egale tint ontstaat. Daarna worden alle gebreken in kaart gebracht zodat een compleet beeld ontstaat van de algehele toestand van de kaart. Dit overzicht kan consequenties hebben voor de definitieve aanpak. Het restauratievoorstel zal de verschillende alternatieven bevatten, inclusief de voorstellen voor de nieuwe beglazing van de lijst. De kaart zal met behulp van een reversibele lijm en Japans papier worden gerepareerd. Ook kan Japans papier aan de randen worden aangebracht. Daarna vindt een montage op een nieuwe drager plaats. Hierdoor ontstaat een schokbrekend effect. Voor de keus van de drager zijn verschillende alternatieven mogelijk. De kaarten van de Grote of St.-Bavokerk en het Noord-Hollands Archief zullen als referentie worden gebruikt bij de restauratie. Marjorie Vroom en Martin van Bleek
Uit het atelier De kaart van Romeyn de Hooghe zag ik in september 2013 voor het eerst. Een grote kaart van bijna 2 meter bij 1,70 meter, ingelijst en achter glas, hangend aan de muur in De Hoofdwacht aan de Grote Markt in het daar aanwezige licht. Een jaar later op 29 september jl. verliet de kaart, ingelijst en wel, voorzichtig zijn vaste plek om op transport te gaan naar mijn atelier, enkele kilometers verderop in de Waarderpolder. Spannend was het moment waarop de kaart uit de lijst werd gehaald. Allereerst moet je, vanwege het glas, heel behoedzaam te werk gaan bij het verwijderen van de lijst. En tegelijkertijd ben je er ook op gespitst iets onverwachts aan te kunnen treffen. Soms betekent dit onverwachte dat je als restaurator je oorspronkelijk beoogde behandeling moet aanpassen. Soms ook betekent dit onverwachte dat je iets meer te weten komt over het verleden en de geschiedenis. Bij het behandelen van een kaart met zo’n lange historie als de kaart van Romeyn de Hooghe weet je bijna zeker dat je niet alleen antwoorden zult krijgen op vragen maar ook weer op nieuwe vragen zult stuiten. Vragen en antwoorden op zowel historisch gebied als op het gebied van restauratie. Dit ontrafelen en puzzelen is wat het werken aan deze kaart een extra dimensie geeft en ook zo leuk maakt om te doen. Francien van Daalen
7
De kaart in het atelier van Francien van Daalen (links)
Agenda
Excursies en Lezingen
Aanmelding voor de hieronder vermelde activiteiten via onze website www.haerlem.nl of de voicemail van de excursietelefoon T 06 37 36 14 59, tenzij in de aankondiging anders is vermeld. Betalingen gaarne op onze bankrekening NL 89 INGB 0000 3778 82 onder vermelding van de activiteit. Voor overige contacten kunt u een e-mail sturen aan
[email protected]. Kijk voor eventuele wijzigingen op de website en let op berichten in uw mailbox! Indien verwezen wordt naar een vorige Nieuwsbrief kunt u deze terugvinden op de website. Dezer dagen is de werkgroep excursies en lezingen bezig met het programma 2015 en gunt u en zichzelf een rustige decembermaand. December Woensdag 10 december Lezing uitgesteld! De aangekondigde lezing van P. Wackie Eysten over het echtpaar Tadema en hun muzikale vrienden is nog niet definitief. Raadpleeg de website www.haerlem.nl of www.noord-hollandsarchief.nl voor actuele informatie.
Zondag 14 december Hoofdwacht in kerstsfeer Tijdens de kerstmarkt op de Grote Markt is ook de Hoofdwacht in kerstsfeer gebracht en kunnen bezoekers genieten van warme chocolademelk en glühwein. Openstelling van 11.00 tot 17.00 uur. Zondag 14 december Franse kerstliederen in de Waalse Kerk Kom gezellig samen met medewerking van het Kleinvrouwenkoor Baba Jaga de bekende Franse kerstliederen zingen in de Waalse Kerk op het Begijnhof 30 te Haarlem! Waar anders? Van 17.30 uur tot 18.30 uur aansluitend op de kerstmarkt. Entree is gratis! Na afloop ‘vin-chaud’ of warme chocola aangeboden door de Waalse Kerk. Voorafgaand kunt u om 16.30 het Begijnhof bewandelen onder leiding van een gids van het Gilde Haarlem. Januari Dinsdag 6 januari Nieuwjaarsreceptie Vanaf 17.00 uur vindt de traditionele nieuwjaarsreceptie plaats in De Hoofdwacht. Alle leden zijn van harte uitgenodigd om hierbij aanwezig te zijn. Tijdens de bijeenkomst zal Dineke Lentz, voorzitter
8
van de werkgroep Excursies en Lezingen de plannen voor het komende jaar presenteren. Maandag 26 januari Historisch café Ook in 2015 vinden de succesvolle historische cafés in het Noord-Hollands Archief aan de Jansstraat weer plaats. De thema’s zijn nu nog niet bekend. Raadpleeg www.noordhollandsarchief.nl voor nadere informatie.
Donderdag 29 januari Je bent wat je eet! In samenhang met de tentoonstelling ‘Cold Case Haarlem’, die t/m 19 april 2015 te zien is in het Archeologisch Museum Haarlem op de Grote Markt, geeft Lisette Kootker, onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam, een lezing over isotopenonderzoek. Hoe werkt dit soort onderzoek en wat zeggen de resultaten over de Haarlemmers uit 1435? Er zijn meer lezingen gepland in dit verband. Voor meer en actuele informatie raadpleeg www.archeologischmuseumhaarlem.nl.
