Nieuwe Tijden Nije Tiden!

--

V N G - J A A R CO N G R E S 2 0 1 0

Nieuwe Tijden Nije Tiden! Fryslân 7 en 8 juni 2010

--

Foaropwurd Nije tiden, nije rieden, nij parlemint. Doe’t foar it VNG-Jierkongres ‘Nije Tiden’ as tema keazen waard, hiene we der gjin aan fan dat de politike wurklikheid it tema sa aktueel meitsje soe. Fansels, we wisten dat 3 maart feroaringen yn rieden en kolleezjes fan gefolgen hawwe soe. Mar dat we it VNG-Jierkongres ferpleatse moasten fanwege de betidere Twadde Keamerferkiezings, dat koe nimmen ferwachtsje. Nije tiden, nije middels. Hoefier wolle jim gean om jim boargers, jim kiezers, jim bedriuwslibben, jim maatskiplike organisaasjes te berikken? Hokker middels binne dêr allegearre geskikt foar? Wolle jim dy brûke? Kinne jim dy brûke? Ferkringe de sosjale media alle âlde kommunikaasjemiddels? Twitterje jim al? Sjogge jim al dy nije middels as seine of as ramp? It binne samar wat fragen, dy’t by my opkomme as ik om my hinne sjoch en hear wat de minsken sizze. Saken dy’t yn dit VNG-Jierkongres neamd wurde sille. Nije rieden, nije tiden. De kleau? Âlde polityk, nije polityk? Kinne jim dêr wat mei wurde? Hoe grut mei of moat de romte tusken boarger en bestjoer, tusken kiezer en polityk wêze? Hoe soargje wy derfoar dat de boarger wer fertrouwen yn de oerheid krijt? Fertrout de oerheid de boarger wol genôch? Wurdt 2010 it jier fan de sesuer? It jier fan hersteld fertrouwen? Lokaal en lanlik? Ek troch de budzjettêre problematyk binne we yn in nije tiid kommen dy’t in protte beliedsfjilden en bestjoerstradysjes feroarje sil. Alwer in tema foar petear foar it VNG-Jierkongres. Nije tiden, besteande problemen. Ekonomyske krisis. Burokrasy. Regeldruk. Ynvestearje of besunigje of ynvestearje én besunigje? Europa, realiteit en needsaaklik kwea? Oplossing of diel fan it probleem? Lêst of lust? Wêr stiet Europa en wêr steane de Nederlânske gemeenten yn Europa? De ynfloed fan Europa op wat lokaal bart, groeit. Mar hoe sit it mei de ynfloed fan lokale oerheden op Europa? Kin Europa ek foar minder regels soargje? Kloppet ús byld fan Europa mei de wurklikheid? Fragen, dêr’t jim yn it VNG-Jierkongres antwurden op ferwachtsje meie. Nije tiden, it tema fan it VNG-Jierkongres 2010. Op de folgjende siden fine jim in palet fan dielkongressen en ekskurzjes dat dêrop oanslút. In breed spektrum dat oantreklik is foar lokale bestjoerders, lokale politisy en amtners út de gemeentlike top. De ôfrûne moannen seach men dat it jierrenlange gebrûk fan ‘voortschrijdend inzicht’ feroare is yn ‘met de kennis van nu’. Mei in blik op de takomst soe ik sûnder mis nei it VNG-Jierkongres op 7 en 8 juny komme. Oant sjen yn Ljouwert!!

Ralph Pans foarsitter direksjeried

--

Voorwoord Nieuwe tijden, nieuwe raden, nieuw parlement. Toen voor het VNGJaarcongres ‘Nieuwe Tijden’ als thema werd gekozen was niet te bevroeden dat de politieke werkelijkheid het thema zo actueel zou maken. Natuurlijk, we wisten dat 3 maart veranderingen in raden en colleges zou gaan veroorzaken. Maar dat wij het VNGJaarcongres moesten verplaatsen vanwege de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen, dat kon niemand verwachten. Nieuwe tijden, nieuwe middelen. Hoever wilt u gaan om uw burger, uw kiezer, uw bedrijfsleven, uw maatschappelijke organisaties te bereiken? Welke middelen lenen zich daar allemaal voor? Wilt u die gebruiken? Kunt u die gebruiken? Verdringen de sociale media alle oude communicatiemiddelen? Twittert u al? Ervaart u al die nieuwe middelen als zegen of als ramp? Het zijn zomaar wat vragen die opwellen als ik om mij heen kijk en mijn oor te luister leg. Zaken die tijdens het VNG-Jaarcongres niet onbenoemd zullen blijven. Nieuwe raden, nieuwe tijden. De kloof? Oude politiek, nieuwe politiek? Kunt u daarmee uit de voeten? Hoe groot mag of moet de ruimte tussen burger en bestuur, tussen kiezer en politiek zijn? Hoe zorgen wij ervoor dat de burger weer vertrouwen in de overheid krijgt? Vertrouwt de overheid de burger wel voldoende? Wordt 2010 het jaar van de cesuur? Het jaar van hersteld vertrouwen? Lokaal en landelijk? Ook door de budgettaire problematiek zijn we in een nieuwe tijd terecht gekomen die veel beleids- en bestuurstradities zal veranderen. Alweer een gespreksthema voor het VNG-Jaarcongres. Nieuwe tijden, bestaande problemen. Economische crisis. Bureaucratie. Regeldruk. Investeren of bezuinigen of investeren en bezuinigen? Europa, realiteit en noodzakelijk kwaad? Oplossing of deel van het probleem? Last of lust? Waar staat Europa en waar staan de Nederlandse gemeenten in Europa? De invloed van Europa op wat lokaal gebeurt, groeit. Maar hoe zit het met de invloed van lokale overheden op Europa? Kan Europa ook voor minder regels zorgen? Klopt ons beeld van Europa met de werkelijkheid? Vragen waarop u tijdens het VNG-Jaarcongres antwoorden mag verwachten. Nieuwe tijden, het thema van het VNG-Jaarcongres 2010. Op de volgende pagina’s vindt u een ook daarbij aansluitend palet deelcongressen en excursies. Een breed spectrum dat aantrekkelijk is voor lokale bestuurders, lokale politici en ambtenaren uit de gemeentelijke top. De afgelopen maanden zag je dat het jarenlange gebruik van ‘voortschrijdend inzicht’ is veranderd in ‘met de kennis van nu’. Met een blik op de toekomst zou ik zeker naar het VNG-Jaarcongres op 7 en 8 juni komen. Oant sjen yn Ljouwert!!*)

Ralph Pans voorzitter directieraad *) Tot ziens in Leeuwarden!!

--

Inhoudsopgave Foaropwurd

2

Voorwoord

3

Nije Tiden!

5

Nieuwe Tijden!

7

Wolkom yn Fryslân, wolkom yn Ljouwert

9

Welkom in Friesland, welkom in Leeuwarden

10

Programma maandag 7 juni 2010

12

Programma dinsdag 8 juni 2010

13

Deelcongressen en excursies

14

Deelcongressen

14

Excursies

26

Algemene informatie

43

--

Nije Tiden!  

Yn maart 2010 begjinne nije lokale bestjoerders entûsjast oan harren bestjoersperioade. Elke fjouwer jier starte gemeentebestjoerders mei nij elan en grutte ambysjes harren maatskiplike taken. Dy ambysjes, likegoed persoanlik as kollektyf, binne grut. Fol fertrouwen sette se út ein, folop oan it wurk oan Nije Tiden! Dy tiden wurde net allinnich karakterisearre troch de start fan in nije bestjoersperioade (en alhiel ûnfoarsjoen start ek lanlik in nije bestjoersperioade), mar ek troch de grutte fraach nei nije antwurden op maatskiplike ûntjouwingen en fraachstikken wêrfan’t de ympekt fierder rikt as ien fjouwerjierrige bestjoersperioade. De wrâld wêryn’t lokale bestjoerders yn dit tiidsramt operearje moatte is bûtengewoan kompleks: bestjoerslagen stean mei de rêch nei elkoar ta, it oerheidsgesach stiet ûnder druk, boargers sykje in nije balâns tusken wurk en privee, der komme flinke besunigings op ús ôf en der tsjinnet him in generaasje oan mei nije opfettings oer liederskip en kommunikaasje. Ek it feit dat de posysje fan Nederlân hieltyd mear yn in ynternasjonale kontekst besjoen wurde moat, is fan ynfloed op it lokaal bestjoer. Dizze en oare opjeften freegje om in flinke doasis bestjoerlike fearkrêft en in nije wize fan tinken. It is oan de earste oerheid om yn de mande mei partners de earste stap te setten nei dizze Nije Tiden.

Bestjoer yn beweging De útslaggen fan de gemeenteriedsferkiezings litte sjen dat de politike ferhâldings yn tal fan gemeenten gâns feroare binne. Per gemeente liedt dat ta koerswizigingen op ûnderskate beliedsmêden. Dat heart by de polityk. Mei rjocht begjint no in diskusje oer de eftergrûnen fan de hieltyd gruttere ferskowingen yn it elektoraat. Hawwe de bestjoerders noch wol genôch oertsjûgingskrêft rjochting de kiezer? Slute se har net te folle op yn har eigen logika, gean se net te folle út fan de werklikheid dy’t troch harsels konstruearre is? It nije liederskip sil it mear hawwe moatte fan oertsjûgingskrêft en útstrieling as fan modern management. Mear gefoelichheid, yntuysje en empaty yn pleats fan logika, regels en teory. Legitimiteit en fertrouwen; dat binne Nije Tiden! Sa krijt de earste oerheid fierder stal. Mienskip en publike romte binne dêr de pylders yn. Lokale oerheid, private partijen en frijwilligers jouwe dêr mei-elkoar foarm oan. Ynfolling fan it nije liederskip hat minder te krijen mei in ferbettering fan publike tsjinsten, mar mear mei it kombinearjen fan strategyen om de omjouwing te ferbetterjen dêr’t minsken wenje en wurkje. Dêr fersterkje langere termyn previntive maatregels en koarte termyn maatregels elkoar yn. Nije bestjoerders moatte dus fuortdalik folop oan de slach, mar bestjoeren is in fak dat jo leare moatte. De ferantwurdlikheid dêrfoar leit by josels, mar gelokkich is der help beskikber. De VNG is jim dêr fansels by fan tsjinst.

--

Liedend bestjoerder Ûntjouwingen gean hjoed-de-dei tige hurd. Somtiden jouwe dy ûntjouwingen ús in optimistysk gefoel, hieltyd faker lykwols ek just pessimistysk. Wy libje yn in media-yntinsive wrâld dêr’t minsken lykweardich yn operearje lâns nije kanalen as ynternet. De media binne hieltyd minder in ienrjochtingsmassamedium, mar hieltyd mear in kanaal wêryn’t net allinnich ynformaasje oerdroegen wurdt, mar ek mieningen útwiksele en foarme wurde. Dêr binne foardielen oan ferbûn. Der is mear lykweardigens; status spilet minder in rol. Mar likegoed smite de iepenheid en snelheid grutte neidielen op. De toan is feroare yn it publisearjen, debattearjen en redendielen. Fatsoen en reedlikheid lykje ta it ferline te hearren. Der wurdt in nije skiedsline sichtber, by in kulturele diminsje lâns. Oan de iene kant stean boargers en partijen dy’t maatskiplike plurifoarmiteit en in heterogene kultuer akseptearje, en oan de oare kant boargers en partijen dy’t dêr grutte muoite mei hawwe en foarstanner binne fan in homogene nasjonale kultuer. Foar jimme as gemeentlike bestjoerders is it in opjefte om de boargers te beheljen yn de ûntjouwingen yn harren gemeente, harren wyk en harren buert en de mienskipssin dêryn te fersterkjen. Ynternet kin mei syn direkte en ynteraktive mooglikheden dêrfoar ynset wurde. Krúsjaal is de fraach oft it slagget om in plurifoarme maatskippij te kreëarjen dy’t as in mienskip wurket. Segregaasje of separaasje? En wa is liedend?

Krisis biedt just lokaal kânsen Elkenien wit dat de ekonomyske krisis grutte gefolgen hat foar de beskikbere middels foar de oerheden. Dat biedt kânsen en útdagings, it kabinet sil yngripende besluten nimme moatte dy’t trochwurkje nei gemeenten. Dy binne dêr klear foar, se foarmje in ekstra útdaging binnen in ynternasjonale kontekst. We komme yn in nije ekonomyske wrâldoarder; in winkend perspektyf leit yn in regionale ekonomy, dominearre troch de ûntjouwing fan en yn stêden. Dêr ûntjout him in 24oersekonomy ûnder druk fan technologyske en wrâldwide ûntjouwingen. Dêrneist docht bliken dat lokale oerheden effisjinter omgean kinne mei middels. Lokale bestjoerders binne by steat om har middels mear mei in fêst doel yn te setten en prioriteiten te stellen. Troch de krisis komme jim wol ûnder noch grutter druk te stean. Ommers, de ynkomsten nimme ôf (belestingen, leezjes, opbringsten fan projektûntwikkeling, op termyn ek it gemeentefûns), wylst de útjeften tanimme (druk op sosjale saken en wurkgelegenheidsûntwikkeling). It is tiid foar in fûnemintele diskusje oer hokker taken de oerheid oppakt en hoe. Dat de Nije Tiden! deroan komme mei dúdlik wêze. It is no oan jimme om dêr jim rol yn te ferfoljen. Dit kongres helpt jimme, likegoed yn ynhâld as yn foarm. Jim moatte in kar meitsje binnen it programma, jim krije út in ynternasjonale kontekst wei stof ta neitinken en diskusje oanrikt en jim kinne oan jim eigen ûntwikkeling wurkje. In prachtige gelegenheid om yn twa dagen as bestjoer yn beweging te wêzen, ynspirearjend liederskip te ûnderfinen en nije kânsen gewaar te wurden. Op nei de Nije Tiden!

--

Nieuwe Tijden! In maart 2010 beginnen nieuwe lokale bestuurders enthousiast aan hun bestuursperiode. Elke vier jaar starten gemeentebestuurders met nieuw elan en grote ambities aan hun maatschappelijke taken. Deze ambities, zowel persoonlijk als collectief, zijn groot. Vol vertrouwen gaat men van start, volop aan het werk aan Nieuwe Tijden! Deze tijden worden niet alleen door de start van een nieuwe bestuursperiode gekenmerkt (en geheel onvoorzien start ook landelijk een nieuwe bestuursperiode), maar ook door de grote vraag naar nieuwe antwoorden op maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken waarvan de impact verder reikt dan één vierjarige bestuursperiode. De wereld waarbinnen lokale bestuurders in dit tijdsframe moeten opereren is buitengewoon complex; bestuurslagen staan met de rug naar elkaar toe, het overheidsgezag staat onder druk, burgers zoeken een nieuwe balans tussen werk en privé. Er komen forse bezuinigingen op ons af en er dient zich een generatie aan met nieuwe opvattingen over leiderschap en communicatie. Ook het feit dat de positie van Nederland steeds meer in een internationale context moet worden bekeken, is van invloed op het lokaal bestuur. Deze en andere opgaven vragen om een forse dosis bestuurlijke veerkracht en een nieuwe manier van denken. Het is aan de eerste overheid om samen met partners de eerste stap te zetten naar deze Nieuwe Tijden.

Bestuur in beweging De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen laten zien dat de politieke verhoudingen in tal van gemeenten aanzienlijk zijn veranderd. Per gemeente leidt dat tot koerswijzigingen op verschillende beleidsterreinen. Dat hoort bij de politiek. Terecht start er nu een discussie over de achtergronden van de steeds grotere volatiliteit van het electoraat. Hebben de bestuurders nog wel voldoende overtuigingskracht richting de kiezer? Sluiten zij zich niet te veel op in hun eigen logica, gaan zij niet te veel uit van de door henzelf geconstrueerde werkelijkheid? Het nieuwe leiderschap zal het meer moeten hebben van overtuigingskracht en uitstraling dan van modern management. Meer gevoeligheid, intuïtie en empathie in plaats van logica, regels en theorie. Legitimiteit en vertrouwen; dat zijn Nieuwe Tijden! Zo krijgt de eerste overheid verder gestalte. Gemeenschap en publieke ruimte zijn daarin de pijlers. Lokale overheid, private partijen en vrijwilligers geven daar samen vorm aan. Invulling van het nieuwe leiderschap heeft minder van doen met een verbetering van publieke diensten, maar meer met het combineren van strategieën om de omgeving te verbeteren waar mensen wonen en werken. Daarin versterken preventieve langetermijnmaatregelen en kortetermijnmaatregelen elkaar. Nieuwe bestuurders moeten dus meteen volop aan de slag, maar besturen is een vak dat je moet leren. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij uzelf, maar gelukkig is er hulp beschikbaar. De VNG is u hierbij natuurlijk van dienst.

--

Leidend bestuurder Ontwikkelingen gaan tegenwoordig razendsnel. Soms geven deze ontwikkelingen ons een optimistisch gevoel, steeds vaker echter ook juist pessimistisch. We leven in een media-intensieve wereld waarin mensen gelijkwaardig opereren via nieuwe kanalen als internet. De media zijn steeds minder een eenrichtingsmassamedium en steeds meer een kanaal waarbinnen niet alleen informatie wordt overgedragen maar ook meningen worden uitgewisseld en gevormd. Daar zijn voordelen aan verbonden. Er is meer gelijkwaardigheid; status speelt minder een rol. Maar evengoed leveren de openheid en snelheid grote nadelen op. De toon is veranderd in het publiceren, debatteren en redeneren. Fatsoen en redelijkheid lijken tot het verleden te behoren. Er wordt een nieuwe scheidslijn zichtbaar langs een culturele dimensie. Aan de ene kant staan burgers en partijen die maatschappelijke pluriformiteit en een heterogene cultuur accepteren, en aan de andere kant burgers en partijen die daar grote moeite mee hebben en voorstander zijn van een homogene nationale cultuur. Voor u als gemeentelijk bestuurder is het een opgave om de burgers te betrekken bij de ontwikkelingen in hun gemeente, hun wijk en hun buurt en de gemeenschapszin daarin te versterken. Internet kan met zijn directe en interactieve mogelijkheden hiervoor worden ingezet. Cruciaal is de vraag of het lukt om een pluriforme samenleving die als een gemeenschap werkt te creëren. Segregatie of separatie? En wie is leidend?

Crisis biedt juist lokaal kansen Iedereen weet dat de economische crisis grote gevolgen heeft voor de beschikbare middelen voor de overheden. Dit biedt kansen en uitdagingen, het kabinet zal ingrijpende besluiten moeten nemen die doorwerken naar gemeenten. Gemeenten zijn daar klaar voor, zij vormen een extra uitdaging binnen een internationale context. We komen in een nieuwe economische wereldorde; een wenkend perspectief ligt in een regionale economie, gedomineerd door de ontwikkeling van en in steden. Daar ontwikkelt zich een 24-uurseconomie onder druk van technologische en wereldwijde ontwikkelingen. Daarnaast blijkt dat lokale overheden efficiënter kunnen omgaan met middelen. Lokale bestuurders zijn in staat om hun middelen gericht(er) in te zetten en prioriteiten te stellen. Door de crisis komt u wel onder nog grotere druk te staan. Immers, de inkomsten nemen af (belastingen, leges, opbrengsten van projectontwikkeling en op termijn ook het gemeentefonds), terwijl de uitgaven toenemen (druk op sociale zaken en werkgelegenheidsontwikkeling). Het is tijd voor een fundamentele discussie over welke taken de overheid oppakt en hoe. Dat nieuwe tijden er aankomen, mag duidelijk zijn. Het is nu aan u om daarin uw rol te vervullen. Dit congres helpt u, zowel in inhoud als in vorm. U moet keuzes maken binnen het programma. U krijgt vanuit een internationale context stof tot nadenken en discussie aangereikt en u kunt aan uw eigen ontwikkeling werken. Een prachtige gelegenheid om in twee dagen als bestuur in beweging te zijn, inspirerend leiderschap te ervaren en nieuwe kansen onthuld te zien. Op naar de Nieuwe Tijden!

--

Wolkom yn Fryslân, wolkom yn Ljouwert De gemeente Ljouwert en de Fryske gemeenten ûntfange jim dit jier graach mei Fryske gastfrijheid. Alderearst yn de histoaryske hofstêd fan Fryslân. De Fryske Nassaus joegen Ljouwert in swymke Keninklike alluere. Dy alluere en dat royale ûnthaal sille jo by ús op it VNG-Jierkongres ûnderfine. Fansels mingd mei ús nochterheid en de ‘mei beide fuotten op de grûn’-mentaliteit. Nije tiden; kom en sjoch yn de Fryske proeftún dêr’t we entûsjast eksperiminten útfiere. Jim kinne kieze út tsientallen ferrassende ekskurzjes. Besykje ien fan de meast avansearre multymedia studio’s fan Europa, Gameship yn Ljouwert. Kom nei Heech om elektrysk te farren of gean op in elektryske scooter of fyts nei de proefbuorkerij Nij Bosmazathe yn Ljouwert om te sjen hoe’t út kowedong enerzjy opwekt wurdt foar in hiele wyk. Of sjoch hoe’t yn Beetstersweach in revalidaasjesintrum ynklusyf skoalle klimaatneutraal ferwaarme wurdt troch in houtferbrâningsynstallaasje. Tanksij de kennisynstituten, lykas topynstitút Wetsus, op it mêd fan wettertechnology, profilearje we ús mei sukses as European Centre of Watertechnology. Yn Harns litte we sjen hoe’t we út it mingen fan sâlt en swiet wetter enerzjy helje en dat we in duorsume rest-enerzjysintrale ûntwikkelje. Like krêftdiedich stekke we enerzjy yn it oanpakken fan wiken en dat wurket. Gearwurking fan sân gemeenten yn it súdwesten fan Fryslân op it mêd fan ICT docht ek fertuten. Sy rjochtsje mei-elkoar in shared service yn Boalsert yn. Yn Boerum kinne jim by hege útsûndering in besite bringe oan de satellyt dy’t ûnderdiel útmakket fan it wrâldomfiemenjende netwurk Stratos. Mar we hawwe ek foarbylden fan yntegrale jeugdsûnenssoarch yn Fryslân, lytsskalichheid yn doarpen of projekten dy’t âlderen yn steat stelle sa lang mooglik thús te wenjen. Want by ús giet it yn it foarste plak om de kwaliteit fan de leefberheid! By ús is de lucht skjin, de wyn fris en de wetterkwaliteit heech. It VNG-Jierkongres yn de Fryske gemeenten azemet nije tiden, lit in frisse wyn troch âlde tiden waaie en ferbynt ús, krekt as it wetter dat de Fryske gemeenten al ieuwen bynt. Kom yn de kunde mei nije tiden; kom yn de kunde mei de Fryske gemeenten. Oant Sjen! Mei freonlike groetnis,

Ferd Crone boargemaster gemeente Ljouwert

Gerrit Krol foarsitter Feriening Fryske Gemeenten

--

Welkom in Friesland, welkom in Leeuwarden De Vereniging Friese Gemeenten en de gemeente Leeuwarden ontvangen u dit jaar graag met Friese gastvrijheid. Te beginnen in de historische hofstad van Fryslân. De Friese Nassaus gaven Leeuwarden een vleugje koninklijke allure. Die allure zult u bij ons tijdens het VNG-Jaarcongres ervaren. Natuurlijk vermengd met onze nuchterheid en de ‘met beide benen op de grond’-mentaliteit. Nieuwe tijden; kom kijken in de Friese proeftuin waar we gretig experimenten uitvoeren. U kunt kiezen uit tientallen verrassende excursies. Bezoek een van de meest geavanceerde multimediastudio’s van Europa, Gameship in Leeuwarden. Kom elektrisch varen in Heeg of ga per elektrische scooter of fiets naar de proefboerderij Nij Bosmazathe in Leeuwarden om te bekijken hoe uit koeienmest energie wordt opgewekt voor een hele wijk. Of hoe in Beetsterzwaag een revalidatiecentrum inclusief school klimaatneutraal verwarmd wordt door een houtverbrandingsinstallatie. Dankzij de kennisinstituten op het gebied van watertechnologie, zoals Topinstituut Wetsus, profileren we ons met succes als European Centre of Watertechnology. In Harlingen laten we zien hoe we uit de menging van zout en zoet water energie halen of hoe we een duurzame reststoffenenergiecentrale ontwikkelen. Met evenveel daadkracht steken we energie in wijkaanpak en dat werkt. Samenwerking van zeven gemeenten in het zuidwesten van Fryslân op het gebied van ICT is ook succesvol. Zij richtten samen een shared service center in Bolsward in. In Burum kunt u bij hoge uitzondering het satellietcomplex bezoeken dat deel uitmaakt van het wereldomspannende netwerk Stratos. Maar we hebben ook voorbeelden van integrale jeugdgezondheidszorg in Fryslân, kleinschaligheid in dorpen en projecten die ouderen in staat stellen zo lang mogelijk thuis te wonen. Want bij ons gaat het allereerst om de kwaliteit van de leefbaarheid! Bij ons is de lucht schoon, de wind fris en de waterkwaliteit hoog. Het VNG-Jaarcongres in de Friese gemeenten ademt nieuwe tijden, laat een frisse wind door oude tijden waaien en verbindt ons, net als het water dat de Friese gemeenten al eeuwen bindt. Maak kennis met nieuwe tijden; maak kennis met de Friese gemeenten. Tot ziens! Met vriendelijke groet,

Ferd Crone burgemeester gemeente Leeuwarden

-10-

Gerrit Krol voorzitter Vereniging Friese Gemeenten

-11-

Programma maandag 7 juni 2010 09.00 - 10.15 uur

Aankomst met koffie of thee, tevens gelegenheid om de informatiemarkt te bezoeken

10.15 - 10.20 uur

Opening congres door de voorzitter van de VNG, Annemarie Jorritsma-Lebbink

10.20 - 10.25 uur

Welkomstwoord namens de gastgemeenten, door Gerrit Krol, voorzitter Vereniging Friese Gemeenten en Ferd Crone, burgemeester gemeente Leeuwarden

10.25 - 12.30 uur

Plenair programma Nieuwe Tijden! Onder leiding van Matthijs van Nieuwkerk en met medewerking van: - Birgit Donker, hoofdredacteur NRC Handelsblad - Marco Florijn, wethouder gemeente Leeuwarden en beste lokale bestuurder 2009 - Guy Verhofstadt, voormalig premier van België en Europees parlementslid

12.30 - 13.30 uur

Lunch

13.30 - 17.30 uur

Middagprogramma met keuze uit: een deelcongres of een Friese excursie. U wordt in beide gevallen na afloop (per bus) afgezet in het centrum van Leeuwarden voor de ontvangst door de gastgemeenten.

17.30 - 19.15 uur

Ontvangst door de gastgemeenten in het centrum van Leeuwarden met aansluitend de feestavond

19.15 - 23.15 uur Feestavond Oude bekenden ontmoeten en nieuwe contacten aanknopen. En dat op een zwoele zomeravond in het decor van de oude binnenstad van Leeuwarden. Het plein Oldehoofsterkerkhof wordt omgetoverd tot een bruisende feestlocatie. Laat u verrassen en verwennen. U bevindt zich in goed gezelschap. Natuurlijk is de avond omlijst met goede muziek. Dans onder het toeziend oog van de beroemde scheve toren: de Oldehove. Laat u betoveren door allerlei verrassende acts. Studenten uit Leeuwarden zorgen voor een apotheose aan het einde van deze feestelijke avond. Ze plaatsen de Oldehove in een surrealistische omgeving. Zijn oude tijden voorgoed vervlogen? Of laten deze enthousiaste jonge mensen zien dat virtual reality ons kan prikkelen de nieuwe tijden te omarmen………

-12-

Programma dinsdag 8 juni 2010 09.00 - 10.00 uur

Aankomst met koffie of thee, tevens gelegenheid om de informatiemarkt te bezoeken

10.00 - 10.15 uur

Opening door de voorzitter van de VNG, Annemarie Jorritsma-Lebbink

10.15 - 10.35 uur

Inleiding door Roger van Boxtel, voorzitter van de Commissie Talent!

10.35 - 11.35 uur

Algemene ledenvergadering

11.35 - 11.55 uur

Jaarrede van de voorzitter van de VNG, Annemarie Jorritsma-Lebbink

11.55 - 12.15 uur Inleiding door de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Ank Bijleveld

12.15 - 12.30 uur

Reactie van de voorzitter van de VNG, Annemarie Jorritsma-Lebbink

12.30 - 12.40 uur

Afsluiting congres

12.40 - 13.30 uur Lunch en terugkoppeling van ervaringen van de afgelopen congresdagen op de informatiemarkt.

-13-

Deelcongressen en excursies Stel uw eigen middagprogramma samen U kunt kiezen uit: • een deelcongres dat de hele middag duurt; • een Friese excursie die de hele middag duurt. Maak uw keuze nadat u beide programmaonderdelen geheel hebt gelezen en schrijf u daarna in via www.vngjaarcongres.nl. Wees er wel snel bij want voor sommige deelcongressen en excursies geldt: vol is vol. Indien er voor een deelcongres of een excursie te weinig animo is, vindt dit onderdeel geen doorgang. Hieronder treft u het uitgebreide aanbod aan.

Deelcongressen Algemeen bestuur In de media wordt regelmatig bericht over vroegtijdig vertrokken bestuurders, dit terwijl de gezagspositie van de overheid vraagt om vitale bestuurlijke verhoudingen. Datzelfde geldt voor de relatie tussen overheid en burger en de overheden onderling. Vertrouwen is hierbij essentieel, ook bij het geven van meer ruimte aan burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, daar waar de overheid een stapje terug moet doen. Samen met u helpen wij waar nodig met het verder versterken van deze vertrouwensband tussen lokaal bestuur, burger en maatschappij.

Deelcongres 1. Bestuurlijke stabiliteit Goede verhoudingen tussen raad en college, binnen het college en tussen politiek en ambtelijke top zijn essentieel voor bestuurlijke stabiliteit, een voorwaarde voor een bestuurskrachtige en gezonde gemeente. Hoe creëren gemeenten een stabiele bestuurlijke cultuur met gezonde verhoudingen tussen raad en college en hoe zijn vallende burgemeesters en wethouders te voorkomen? In dit deelcongres analyseren we vanuit de praktijk en de wetenschap en komen we met goede tips en trucs om uw gemeente bestuurlijk stabiel te houden.

Deelcongres 2. Gemeentelijke regie in nieuwe tijden Nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken vragen om een eerste overheid die vanuit een nieuw perspectief bestuurt en regie voert, op basis van vertrouwen. Meer ruimte geven aan burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties hoort daarbij. Maar hoe bepaal je als eerste overheid je positie in dit krachtenveld? Immers, je moet ook een sterke en herkenbare overheid zijn. En wat betekent deze nieuwe rol voor de interne verhoudingen en voor het samenspel binnen het lokaal bestuur? Het Actieprogramma Lokaal Bestuur bevraagt hierover een panel bestaande uit een wethouder, een raadslid en een burgemeester. Daarna gaat het panel met de deelnemers in discussie.

-14-

Deelcongres 3. Werkgroep 21 Twintig werkgroepen hebben dit voorjaar voorstellen gedaan hoe het nieuwe kabinet invulling kan geven aan de historische bezuinigingen. De vraag is of die voorstellen doordringen tot de kern van de crisis waarin het openbaar bestuur zicht bevindt. Nieuwe tijden vragen nieuwe arrangementen tussen publiek en privaat, nieuwe interventiestrategieën en een vernieuwd financieel instrumentarium. Kortom, een nieuw repertoire voor de verschillende rollen die lokale overheden vervullen, van ontwikkeling van kaders en beleid tot uitvoering en toezicht. In Werkgroep 21 draait BMC de zaak om en formuleren we – samen met u – antwoorden op de vraag hoe het publieke domein beter kan functioneren ondanks de bezuinigingen in de collectieve sector. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laten we zien dat dit kan als we bereid zijn het zelforganiserend vermogen in de samenleving aan te spreken. Dat vermogen ligt bij burgers en hun onderlinge netwerken en in het maatschappelijk ondernemerschap van bedrijven en maatschappelijke organisaties. Weg bewegen van het stadhuis, nieuwe vormen van toezicht, cofinanciering en coproductie, gebiedsconcessies en samenwerkingscontracten. Dat levert duurzame oplossingen met een sterke overheid die ten behoeve van het publieke belang niet regelt maar reguleert. En, mooi meegenomen, flink bezuinigt op de kosten.

Deelcongres 4. Meer burgers en minder overheid Gemeenten staan voor grote uitdagingen, zowel op financieel-economisch als op democratisch gebied. U moet meer doen met minder middelen, en daarnaast is het belangrijk de kloof tussen lokaal bestuur en burgers te verkleinen. Het (beter) benutten van denkkracht en inzet van burgers is hierbij van belang. Dit vraagt om een gemeente die burgers de ruimte geeft om zaken zelf ter hand te nemen. Een lokaal bestuur dat werkt vanuit het perspectief van burgers, hen serieus neemt, vertrouwt en meer in positie brengt, in zowel de beleidsbepaling als de uitvoering. Samen met u, opiniemakers en ervaringsdeskundigen, neemt In actie met burgers! (een deelproject van het Actieprogramma Lokaal Bestuur) de relatie tussen burgers en lokaal bestuur onder de loep.

Deelcongres 5. Nieuwe wethouders, nieuwe tijden Dit deelcongres wordt verzorgd door de Wethoudersvereniging en start met de benoeming van een enthousiast nieuw bestuur van de vereniging. Daarna gaat het over u als wethouder. Want wethouder worden is één ding, maar hoe gaat u om met crisissituaties als het gaat om uw functie? Wij nemen u mee langs de hoge toppen en diepe dalen van het wethouderschap. Tijdens de pauze is er gelegenheid om kennis te maken met het nieuwe bestuur en de leden van de vereniging, met aansluitend de workshop ‘Humor in 1 uur’. We zien uit naar de ontmoeting met onze leden!

Deelcongres 6. Nieuwe tijden, duurzame oplossingen Onder de actualiteit van de financiële crisis en de structurele demografische ontwikkeling liggen fundamentele vraagstukken die binnen bestaande structuren en systemen op termijn niet blijvend aangepakt kunnen worden. Maatschappelijke ontwikkeling en economische structuurversterking moeten op andere leest worden geschoeid, zowel in groeiende als krimpende gebieden. De voorliggende opgaven dwingen tot innovatie op de woningmarkt, in de ontwikkeling en het beheer van gebieden en vastgoed, zorg en onderwijs, collectieve voorzieningen en de kwaliteit van de leefomgeving. Ervaringen in gebieden met bevolkingsdaling – daar waar de urgentie voor vernieuwing het grootst is – leveren bouwstenen waar elke lokale bestuurder in heel Nederland zijn voordeel mee kan doen. Aan het eind van dit deelcongres stapt u naar buiten met de nodige bagage om nieuwe, duurzame oplossingen in uw eigen praktijk te gaan realiseren.

-15-

Deelcongres 7. Tempo maken bij gebiedsontwikkeling Gemeentelijke besluitvorming over ruimtelijke en infrastructurele projecten zijn complex en verlopen soms stroperig. Een goede samenwerking tussen de overheden is hierbij een belangrijke vereiste. Overleg in de voorfase tussen alle partijen zorgt dat iedereen tijdig en gecoördineerd aan het werk gaat. Efficiëntere besluitvorming bij grootschalige bouw- en infrastructurele projecten levert meer op dan tijdwinst alleen. Er is geld mee te besparen en uiteindelijk resulteert het in meer kwaliteit. Tijdens dit deelcongres wordt u een stappenplan gepresenteerd om de gemeenten verder te helpen de regie te nemen.

Financiën De bestuurlijke agenda van de gemeenten zal de komende jaren ingegeven worden door de gevolgen van de economische crisis. Wanneer het economisch herstel van de marktsector nabij is, moet de overheid zelf nog jaren met ongekende bezuinigingen aan de slag, of er nu 30 of 35 miljard euro bezuinigd gaat worden. De consequenties voor de gemeentebegrotingen vragen daarom om een nieuwe financiële sturingsfilosofie. Graag gaan we met u in op de vraag hoe u ook in crisistijden uw gemeente financieel gezond kunt blijven houden.

Deelcongres 8. De financiële toekomst van gemeenten Alle gemeenten worden de komende jaren geconfronteerd met afnemende inkomsten. Wat betreft de rijksmiddelen pakken zich donkere wolken boven de gemeenten samen. Bezuinigd zal er moeten worden, waarbij traditionele methodes als kaasschaaf en efficiencyverbeteringen ontoereikend zullen zijn. Er zal gekozen moeten worden. Veel tradities van collectieve financiering zullen ter discussie worden gesteld. In dit deelcongres zullen goede voorbeelden de revue passeren, waarbij vooral de relatie tussen het door de gemeente zelf gekozen karakter (wat voor een gemeente wil ik zijn) en de richting van de bezuinigingen aandacht krijgt. Ook helpen wij u om bij de start een goed beeld te krijgen van de financiële uitgangspositie van de gemeente.

Deelcongres 9. Vlottrekken van bouwprojecten Als gevolg van de recessie zijn diverse gemeenten in de problemen gekomen met vastgelopen bouwprojecten. Het gaat daarbij om projecten die in samenwerking met private partners worden gerealiseerd. Het bouwproject betreft in veel gevallen de realisatie van maatschappelijk en commercieel vastgoed. Door de recessie krijgt de projectontwikkelaar de financiering niet meer rond en dreigt zich terug te trekken. Hoe ga je hier als gemeente mee om? Hoe krijg je de verschillende belangen helder? Hoe maak je als gemeente een zorgvuldige afweging? Veel decentrale overheden hebben in het afgelopen jaar diverse initiatieven ontplooid om de als gevolg van de recessie vastgelopen bouwproductie te stimuleren. Zo worden bijvoorbeeld fondsen ingesteld ter bevordering van projecten, worden garantiestructuren ingezet om de financierbaarheid te bevorderen en worden projecten naar voren gehaald of versneld. In dit deelcongres laat BNG u aan de hand van een concreet project uitgebreid kennis maken met de mogelijkheden om tot een oplossing te komen. Sprekers van de diverse betrokken partijen komen aan het woord. In de discussie wordt uitgebreid ingegaan op de door de gemeente te maken afweging.

-16-

Communicatie Waar communicatie vroeger vooral eenrichtingsverkeer was van en door de massamedia, neemt de invloed van de kleine en individuele ‘zenders’ dankzij het internet steeds meer toe. Nieuwssites worden gestart door actieve en betrokken internetters en Twitter speelt een belangrijke rol in onbereikbare crisisgebieden (Iran, Haïti). Via (sociale) netwerksites communiceren mensen die ‘in the picture’ staan rechtstreeks naar hun ‘achterban’. De VNG adviseert de gemeenten deze ontwikkelingen openlijk te omarmen en reikt hun met de volgende deelcongressen de digitale hand om hun relatie met en dienstverlening aan de burger te verbeteren en te versterken.

Deelcongres 10. B  estuurders in nieuwe tijden communiceren via de nieuwe media: ja of nee? Hoe kijkt ú aan tegen de toenemende invloed van nieuwe media op de maatschappelijke arena en hoe ziet u uw rol daarin? Heeft u afdoende communicatieve kwaliteiten om goed om te kunnen gaan met de media voor uw communicatie naar de burger, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties? Kom naar het Lagerhuisdebat, georganiseerd door het Actieprogramma Lokaal Bestuur, en doe inspiratie op! Na een korte inleiding gaan voor- en tegenstanders aan de hand van een aantal stellingen met elkaar in debat. Een jury reageert op het debat en kiest een winnaar.

Deelcongres 11. M  aatschappelijke dienstverlening via televisie en supersnel internet Het kabelnetwerk dat in iedere gemeente ligt, bestaat voor 97% uit glasvezel. Het biedt niet alleen toegang tot supersnel internet en HDTV, maar ook tot digitale maatschappelijke diensten zoals zorg op afstand, thuiswerken en toepassingen voor een veiligere leefomgeving. Ziggo, UPC en NLkabel nemen u mee op een tocht langs hun hypermoderne netwerken. We brengen een bezoek aan een belangrijk knooppunt waar televisie-, internet- en telefoniesignalen via glasvezelkabels binnenkomen en verspreid worden. Vervolgens wordt u rondgeleid door het callcenter van UPC in Leeuwarden, dat in de afgelopen jaren meerdere Nationale Contactcenter Awards won. U neemt een kijkje achter de schermen bij deze succesvolle commerciële dienstverlener, een inspirerend voorbeeld voor uw gemeentelijke dienstverlening. Tot slot kunt u kunt zelf het supersnelle internet testen door in een oogwenk muziek te downloaden op een mp3-speler, die u als aandenken aan deze middag kunt meenemen. We sluiten de middag af met een korte kookworkshop op het idyllische landgoed De Klinze, waar u geniet van een culinair hapje dat u zelf vervaardigt.

-17-

Deelcongres 12. Omgaan met (nieuwe) media: drie praktische workshops In drie workshops wijzen wij u graag de weg in de altijd in ontwikkeling zijnde wereld van de (nieuwe) media. U kunt op de dag zelf kiezen uit twee van de drie onderstaande workshops. Workshop 1) Eerst kennis, nu delen De VNG zit niet stil als het gaat om kennisdeling. Uiteraard willen we u, in deze nieuwe tijden met een toenemend gebruik en mogelijkheden van het internet, tijdens de workshop de kans bieden kennis te maken met de mogelijkheden die de VNG gebruikt om haar leden zo goed mogelijk te informeren. We starten met een korte, inspirerende presentatie, gevolgd door een digitale markt over de digitale mogelijkheden die de VNG u biedt. Tijdens de markt kan men zich ook direct inschrijven voor het weekoverzicht met de zelf gekozen beleidsterreinen. Is er behoefte aan een contactgroep met collega’s met een soortgelijke portefeuille van verschillende gemeenten, dan kan dit ook geregeld worden. Workshop 2) Zelfprofilering en nieuwe media Voor zelfprofilering en nieuwe media zijn twee elementen van cruciaal belang: inzicht in het beeld dat u als bestuurder uitstraalt en het formuleren van een duidelijke kernboodschap. Met de juiste interviewtechniek(en) en het juiste gebruik van one-liners kunt u de regie over journalisten beter in eigen hand houden dan u denkt. Na deze workshop weet u hoe u zelf de regie voert over wat er in de krant komt of op de tv en radio wordt uitgezonden. Workshop 3) Jeugdparticipatie anno 2010 Het gebruik van internet en mobiele telefoon is niet meer weg te denken in de leefwereld van de jeugd. Jongeren zijn gewend aan interactiviteit door msn, chat, sms, Hyves, Twitter etc. Door het inzetten van deze nieuwe interactieve media kunnen jongeren beter bereikt en betrokken worden. Hoe is het gesteld met uw kennis van de digitale leefwereld van de jeugd, past u deze kennis toe bij uw beleidsontwikkeling en uitvoering? Kortom: weet u al om te gaan met deze nieuwe generatie Einstein? Tijdens dit onderdeel verzorgen leden van de Digiraad (een Raad voor en door jongeren die het Kabinet adviseert over jongeren en nieuwe media) een snelcursus zodat u na afloop als bestuurder Nieuwe Stijl de 21e eeuw instapt.

Gemeentelijke organisatie en werkgeverschap Gemeenten hebben te maken met een vergrijzing van hun ambtenarenapparaat en werknemers stellen zich meer en meer individualistisch op. De rol van vakbonden en collectieve arbeidsovereenkomsten komen hiermee onder druk te staan. En met een door de crisis krimpend budget in het vooruitzicht zullen gemeenten slimmer met hun ambtenarenapparaat om moeten gaan. Wij helpen onze leden met de volgende deelcongressen om prioriteit te geven aan een effectief P&O-beleid.

Deelcongres 13. Talent en leiderschap: wie maakt uw ambities waar? De komende vier jaar stroomt 30 tot 50% van uw personeel uit en u moet naar alle waarschijnlijkheid fors bezuinigen. U wilt minimaal dezelfde kwaliteit blijven leveren en eigenlijk wilt u nog meer bereiken. Hoe vult u uw werkgeversrol in deze omstandigheden in? Om uw ambities waar te maken heeft u de beste mensen nodig: de gemeenteambtenaar moet het uiteindelijk doen. HRM is van strategische waarde. Hoe bindt en boeit u de beste mensen? Hoe zorgt u ervoor dat uw organisatie diverser wordt, ook in de top van uw organisatie? Dit deelcongres, dat de VNG samen met de Vereniging van Gemeentesecretarissen (VGS) organiseert, geeft u de handvatten voor een goede invulling van uw werkgeversrol.

-18-

Deelcongres 14. Met KING op weg naar nieuwe tijden Gemeenten slaan een nieuwe weg in. Er komt veel op ze af, maar er zijn ook veel uitdagingen. Het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) is ruim een half jaar op weg. Waar staat KING nu? Wat zijn de ambities van KING? En wat zijn de eerste ervaringen van gemeenten met KING? Tijdens een interactief deelcongres vertellen medewerkers van KING wat gemeenten van KING kunnen verwachten en wat KING doet om haar ambities waar te maken. Maak kennis met de producten van KING, onderzoek wat uw gemeente nodig heeft en duik met KING de diepte in om ook van uw gemeente de meest nabije en betrouwbare overheid te maken.

Deelcongres 15. E  xcellente publieke dienstverlening in economisch krappe tijden Heeft ook uw gemeente de ambitie om in de nieuwe raadsperiode de eerste overheid te zijn? Dan vraagt u zich vast af hoe u, in deze economisch krappe tijd, aan de slag kunt blijven met de verbetering van dienstverlening en de vermindering van regeldruk en welke besparingen procesinnovaties de gemeente zelf kunnen opleveren. In dit deelcongres met excursie willen wij hiervoor samen met u een uitvoerbaar toekomstperspectief in kaart brengen. We besteden zowel aandacht aan duidelijke bestuurlijke doelen als aan praktische handvatten die de VNG en gelieerde verenigingen u bieden om deze doelen te bereiken. Daarmee maken we inzichtelijk hoe de verbetering van dienstverlening u kan helpen om meer te bereiken voor uw burgers, met minder middelen. Let op: dit deelcongres wordt gecombineerd met een eigen excursie in de vorm van een bezoek aan een groter bedrijf in de dienstensector.

Klimaat, duurzaamheid en milieu Met een stijging van de energieprijzen en de effecten van de C02-uitstoot voor het klimaat (Kopenhagen) lijkt de noodzaak van een actief duurzaamheidsbeleid onvermijdelijk. Wat kunnen gemeenten doen om hun bijdrage te leveren aan een beter milieu? Welke gemeenten kunnen als voorbeeld dienen voor andere gemeenten, en welke effectieve maatregelen hebben zij getroffen? Wij helpen de gemeenten met de volgende deelcongressen een beter milieu bij henzelf te laten beginnen.

Deelcongres 16. D  uurzaam de crisis door: slim besparen en nog duurzaam ook! Duurzaamheid, wie is hier niet voor? Groen was dan ook – ondanks de crisis – een populaire paragraaf in de lokale verkiezingsprogramma’s. Nu inzetten op het klimaat betekent dat de samenleving blijvend wordt versterkt, ook in financieel-economisch opzicht. Deelnemen aan deze bijeenkomst is daarbij uw eerste besparingszet. Geen kostbaar consultancybureau, maar ervaringsdeskundigen uit de gemeenten zelf geven u praktische en nuchtere handreikingen welke direct toepasbaar zijn in de eigen gemeente. Een inspirerende tour langs spraakmakende duurzame projecten dient als voorbeeld en een bron van inspiratie. Want u weet: het best bewaarde geheim ligt in de gemeente!

Deelcongres 17. Energie in Beeld: duurzaam lokaal energiebeleid Nieuwe en ambitieuze energie- en klimaatdoelstellingen. Essentieel voor het realiseren hiervan is een duurzame energievoorziening. Maar hebt u wel inzicht in de werkelijke CO2-uitstoot in uw gemeente ten gevolge van energieverbruik? En wat draagt het gemeentelijke energiebeleid bij aan energiebesparing en CO2-reductie binnen uw gemeente? Belangrijke vragen voor een succesvol klimaatbeleid.

-19-

Enexis en Liander willen gemeenten ondersteunen bij hun klimaatbeleid en het realiseren van CO2-doelstellingen door inzicht te geven in het energieverbruik binnen de gemeente. Dit wordt onder andere met behulp van energiekaarten gevisualiseerd. Deze kaarten maken het gas- en elektriciteitsverbruik binnen de gemeentegrenzen inzichtelijk tot op wijkniveau. Op deze middag presenteren wij ‘Energie in beeld’ waarmee u gericht sturing kunt geven aan het gemeentelijke klimaatbeleid. Ook geeft dit deelcongres voorbeelden van gemeenten die al veel ervaring hebben opgedaan met duurzame mobiliteit. U krijgt te horen hoe u in uw gemeente kosteloos oplaadpunten kunt laten plaatsen door e-laad.nl. Aan het eind van het congres is er volop gelegenheid in elektrische voertuigen te rijden en demonstreren we de nieuwste laadpunten. Kortom, praktijkvoorbeelden die u meteen op weg helpen bij duurzame mobiliteit.

Deelcongres 18. Natuur- en milieueducatie: weten is doen! Vanuit de gedachte dat natuur en milieu (NME) essentieel zijn voor een duurzame ontwikkeling van mens en omgeving, laat natuur- en milieueducatie ons anders kijken naar onderwerpen als klimaatverandering, zwerfafval, gezond leven, natuur en waterkwaliteit. Nieuwe tijden, waarin duurzaamheid en omgevingsbewustzijn steeds belangrijkere thema’s vormen, vragen nu om actie. Door middel van NME kunt u jongeren en volwassenen in uw gemeente betrekken bij deze actuele onderwerpen. Tijdens dit deelcongres hoort u hoe u dit kunt aanpakken en welke instrumenten u hierbij kunnen helpen. Geïnspireerd door praktijkvoorbeelden en dankzij een blik ‘in het veld’ kunt u vol goede ideeën in uw eigen gemeente aan de slag.

Ruimte Waar het platteland en de regio’s in het noorden en oosten te maken krijgen met bevolkingsdaling, zal het aantal inwoners van de Randstad blijven stijgen. Dit blijft niet zonder consequenties voor de ruimtelijke inrichting van stad en platteland. Slopen, herindelen, herontwikkelen: wij wijzen u de weg in de landelijke en stedelijke geografie.

Deelcongres 19. Ruimte en wonen In het deelcongres Ruimte en Wonen maakt u kennis met de meest recente ontwikkelingen op het gebied van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening. We beginnen met een tour d’horizon van nieuwe of in verwachting zijnde regelgeving en trends, zoals de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO), de Grondexploitatiewet en de herziening van het corporatiebestel. Vervolgens lichten wij toe hoe u in uw gemeente tot prestatieafspraken met woningcorporaties kunt komen. Aansluitend wordt in drie groepen afzonderlijk stilgestaan bij de belangrijke thema’s die in prestatieafspraken aan bod komen: - Wonen en zorg – Hoe helpt u mensen om langer thuis te blijven wonen? - Doelgroepenbeleid – Wie ondersteunt u en voor wie is de sociale woningvoorraad bedoeld? - Herstructurering – Hoe past u de woningvoorraad en de maatschappelijke voorzieningen aan bij krimp of stedelijke herstructurering?

Deelcongres 20. Nieuwe Tijden: samenwerken in de stad De toekomst van gebiedsontwikkeling ligt voor een belangrijk deel in de stad. De samenwerking tussen marktpartijen en de overheid is cruciaal voor het succes van complexe binnenstedelijke projecten. Maar wat betekenen de noodzakelijke gemeentelijke bezuinigingen voor de stedelijke ambities?

-20-

Bouwfonds Ontwikkeling presenteert u een inspirerend stedelijk tweeluik. We beginnen met een bezoek aan ons bijzondere binnenstedelijke project Aan de Potmarge in Leeuwarden. Wat tot voor kort nog een desolaat en verontreinigd terrein was met leegstaande fabriekshallen, is onlangs getransformeerd tot een gewilde, groene en duurzame woonwijk tussen stad en dorp. In dit project bleek transparantie een van de succesfactoren te zijn voor de samenwerking tussen overheid en marktpartijen. Aansluitend gaat u onder leiding van Friso de Zeeuw en kopstukken uit de gemeentelijke politiek in debat over de toekomst van samenwerking in de stad en de wijze waarop gebiedsontwikkeling hier succesvol van de grond kan komen.

Deelcongres 21. Het station gezien door de ogen van de klant Het station, het kloppend hart van uw stad. Een plek waar dagelijks veel reizigers niet alleen in- en uitstappen, maar ook gebruikmaken van de voorzieningen op en rond het station. Maar hoe ervaart de reiziger deze voorzieningen, wat is goed, wat kan beter en welke knelpunten zijn er? Hoe goed kent u uw station? Samen met u ondernemen we een stationsschouw waarbij we even de tijd nemen om het station en zijn omgeving te bekijken en te beleven vanuit de ogen van de klant. Wij verwachten een energieke en inspirerende ontmoeting en na afloop weet u hoe u, samen met NS en andere partners, uw station kunt bekijken en verbeteren.

Deelcongres 22. Station van de toekomst dichterbij dan u denkt Het station kan gezien worden als de poort naar de stad. Een dynamisch centrum waar reizigers aankomen, vertrekken en overstappen. De treinreiziger van nu en morgen hecht grote waarde aan gemak, comfort en uitstraling van deze plek. Slim omgaan met je tijd: het station is een plek waar je aangenaam kunt verblijven, winkelen en recreëren. Daarom werkt NS samen met ProRail aan de visie voor het station van de toekomst. Samen beproeven we verschillende innovaties op het station. Wij nemen u graag mee in dat proces met alle ruimte voor nieuwe ideeën.

Deelcongres 23. K  rimp: de temperatuur in Noord-Fryslân (met Elfstedenarrangement) Veel regio’s hebben of krijgen te maken met een gewijzigde bevolkingssamenstelling. Is dit een probleem of een kans? U krijgt een indruk hoe gemeenten in Noord-Fryslân omgaan met dit fenomeen en u beleeft een deel van de Elfstedenroute. Dit is immers het gebied van de Blikvaart, Bartlehiem, het keerpunt in Dokkum en de laatste kilometers naar de Bonkevaart. Een adviseur van DHV geeft een toelichting op de krimpbarometer, een handige tool die de krimp voor uw gemeente analyseert en de kansen en risico’s in kaart brengt. U ontvangt ter plaatse de barometerresultaten voor uw eigen gemeente. Bestuurders van de betreffende gemeenten en krimpprofessionals laten zien dat met een slimme strategie en agenda economische groei mogelijk is met een kleinere beroepsbevolking. U bezoekt twee verschillende locaties waar u succesvolle voorbeelden ziet van dienstverlening die de leefbaarheid en de economie in kleinere gemeenten bevordert. Daarbij kunt u denken aan een succesvolle aanpak tegen verkrotting, Dorpshuis nieuwe stijl en intergemeentelijke samenwerking. Er is ruim aandacht voor ontspanning met een Beerenburgproeverij en een boottocht langs het noordelijk deel van de Elfstedenroute.

-21-

Recreatie, vrije tijd, cultuur, toerisme en sport Met de vergrijzing van Nederland en de afname van de beroepsbevolking ligt een groei van de toeristische en recreatieve sector voor de hand. Dagjesmensen, vrijetijdshoppers en leisure sporters vragen gemeenten in hun beleid hierop in te spelen. De VNG leidt haar leden van harte rond in VVV-land.

Deelcongres 24. Gouden tijden voor alle gemeenten! In 2010 moet 65% van de Nederlanders minimaal vijf dagen per week dagelijks dertig minuten sporten. Het is hierbij de taak van de gemeente om te zorgen voor voldoende sportmogelijkheden voor haar inwoners. Lokaal sportbeleid schept zo de voorwaarden voor het bevorderen van sporten en bewegen in de gemeente. De bestuurlijke agenda vanaf 2010 zal echter ingegeven worden door de financiële gevolgen van de economische crisis. Samen met betrokken sportwethouders willen wij de vragen stellen ‘Wat willen we bereiken met het lokale sportbeleid en hoe gaan we dat doen? Wat zijn de grootste uitdagingen en hoe pakken wij deze aan?’ In dit deelcongres worden wethouders Sport (of anders geïnteresseerden) meegenomen in een rondgang langs de actuele ontwikkelingen en trends in het lokale sportbeleid.

Deelcongres 25. Sneek vernieuwt cultuur voor burger én toerist Sneek werkt sinds drie jaar aan een cultureel kwartier met een (pop)centrum voor de kunsten en theater. Ook stimuleert de gemeente de culturele sector met activiteiten als het festival ‘Sneker Simmer’. De toeristenstroom blijkt als aan te boren doelgroep voor cultuur zeer interessant. De VNG-delegatie Cultuur en Media verwelkomt u graag bij dit deelcongres. We gaan in op de gemeentelijke rol in het cultuurbeleid en belichten de lokale praktijk in Sneek. Ook over de provinciale positie bij cultuur en cultuurtoerisme wordt u geïnformeerd. Er is een rondleiding in het centrum voor de kunsten, u bezoekt een voorstelling in het tijdelijke theater in de Noorderkerk en u gaat langs bij het Scheepvaartmuseum.

Deelcongres 26. Recreatie als nieuwe economische motor De vrijetijdssector speelt een stevige rol in de aantrekkingskracht van de gemeente en de regio, maar ook in de vitaliteit van het platteland. Zij staat borg voor vele vormen van uiteenlopende bedrijvigheid en vrijetijdsbesteding. Hierbij gaat het om horeca, attractieparken, (verblijfs)recreatie, musea, theaters, poppodia en festivals. Kenmerkend voor de vrijetijdssector is de nauwe verwevenheid met tal van beleidsterreinen, zoals ruimtelijke ontwikkeling, mobiliteit, economie, sociale zaken, natuur en cultuur. Samen met de Nationale Raad voor toerisme, recreatie, horeca en vrije tijd heeft de VNG daarom voor de gemeenten een puntenplan uitgewerkt. In dit deelcongres worden de punten toegelicht en het belang voor uw gemeente uitgewerkt.

-22-

Jeugd en onderwijs Het onderwerp kind- en gezinsvriendelijke leefomgeving staat hoog op de agenda van veel gemeenten en departementen. Immers, kinderen en gezinnen zijn voor zowel de ontwikkeling als de leefbaarheid van een gemeente van groot belang. Het aantal jeugdigen neemt echter af en het aantal ouderen neemt toe. Hiermee rekening houden in ontwikkelingen van ruimtelijk beleid, maar ook in het aanbod van verschillende activiteiten en faciliteiten is daarom gewenst. Hoe is het gesteld met uw kennis van de (digitale) leefwereld van de jeugd en past u deze kennis toe bij uw beleidsontwikkeling en -uitvoering? Kortom: weet u al om te gaan met deze nieuwe generatie?

Deelcongres 27. Kind- en gezinsvriendelijke gemeenten: kansrijk en leefbaar Ondanks de individualisering in deze Nieuwe Tijden brengen de meeste Nederlanders het grootste gedeelte van hun leven door in gezinsverband. Kinderen en gezinnen blijven dan ook voor de ontwikkeling en leefbaarheid van uw gemeente essentieel. Hoe spring je als gemeente slim om met de veranderende bevolkingssamenstelling, waarbij je jongeren en gezinnen weet te betrekken en binden? En hoe blijf je, ook in economisch mindere tijden, investeren in jeugd en gezin? Tijdens dit deelcongres worden verschillende scenario’s gepresenteerd en hoort u welke maatschappelijke en financiële baten er zijn te halen. Ook maakt u kennis met het Child Friendly Cities-netwerk dat zich de afgelopen vijf jaar heeft ingezet voor jeugdbeleid.

Deelcongres 28. Nieuwe relaties met het onderwijs in uw gemeente Bij uw benoeming tot wethouder Onderwijs had u het ene na het andere idee over hoe u het onderwijs in uw gemeente wilde verbeteren. Maar al op uw tweede werkdag ontdekte u dat u over het onderwijs in uw gemeente maar bar weinig te zeggen hebt. Wel moet u volgens de wetgeving op allerlei zaken ‘regie voeren’. In dit deelcongres gaan we in een carrousel van korte lezingen in vogelvlucht langs een aantal nieuwe en aanstaande ontwikkelingen in de relatie tussen het onderwijs en de lokale overheid. We geven u tips hoe u daarmee om zou kunnen gaan en informeren u over zaken als passend onderwijs, islamitisch onderwijs en zorgcoördinatie.

Werk en inkomen De economische crisis en de aankomende bezuinigingen bij de overheid missen hun uitwerking op de arbeidsmarkt niet. Een daling van de belastinginkomsten en een stijging van de uitgaven voor uitkeringen vragen de aandacht van onze leden. Hoe kunnen onze leden het beste investeren in de lokale en regionale arbeidsmarkt en uitkeringsgerechtigden helpen sneller een nieuwe en vaste baan te vinden? De VNG helpt gemeenten baan te maken voor meer werk in stad en regio.

Deelcongres 29. Met kopstukken spiegelen over werk en inkomen Gemeenten krijgen voor de sociale zekerheid steeds meer taken en verantwoordelijkheden. De participatie van burgers staat daarbij hoog op hun agenda. In het huidige tijdsgewricht van krimpende budgetten en een groot aanbod op de arbeidsmarkt kan dat voor de wethouder Sociale Zaken een uitdagende taak vormen. Waar liggen kansen en mogelijkheden en wat moeten gemeenten niet doen? Met welke partners heeft men te maken? Wat verwachten zij van de gemeente? Bekende kopstukken uit de wereld van arbeidsmarkt en participatie zullen hierover met aanwezige bestuurders in gesprek gaan en hun een spiegel voorhouden.

-23-

Deelcongres 30. Armoede en schuldhulpverlening in nieuwe tijden Op het terrein van armoede en schuldhulpverlening is er in relatief korte tijd veel veranderd. Door de crisis melden naast uitkeringsgerechtigden, mensen met schulden en werklozen ook veel zzp-ers zich bij het (bijzondere) bijstands- of schuldhulploket. Tegelijk staat de overheid aan de vooravond van flinke bezuinigingen. Dit vraagt van u om aansprekend, efficiënt, effectief en menselijk beleid tot stand te brengen en zicht te houden op de uitvoering en resultaten en deze te delen met collega-bestuurders. U wordt hiertoe geïnspireerd op het deelcongres ‘Armoede en schuldhulpverlening in nieuwe tijden’.

Veiligheid Veiligheid is van alle tijden, maar de burger vraagt hiervoor steeds meer prioriteit. Graag gaan we met u in op de vraag wat nodig is voor een betekenisvol lokaal veiligheidsbeleid.

Deelcongres 31. Leidend of lijdend in lokaal veiligheidsbeleid? Dit deelcongres is een combinatie van een werkbezoek met een interactieve presentatie. Tijdens het deelcongres staan ervaringen van bestuurders en professionals, zoals een brandweercommandant en een korpschef, centraal. Zij gaan samen met u in op de vraag wat nodig is om op lokaal niveau een adequaat veiligheidsbeleid vorm te geven en uit te voeren. Welke afstemming vergt dat met de veiligheidsregio, het politieapparaat en andere partners in het veiligheidsdomein in de nieuwe realiteit van de Wet op de veiligheidsregio’s, de wettelijk vastgelegde regierol van gemeenten op veiligheid en de evaluatie van het politiebestel?

Europa Internationale samenwerking heeft gemeenten veel te bieden, financieel, maar ook op het gebied van kennisdeling, innovatie en een sterkere regionale integratie. In deze nieuwe tijden, waarin grootschalige bezuinigingen op de gemeentebegroting zullen drukken, wijzen wij u de weg om de kansen van Europese samenwerking en subsidiëring optimaal te kunnen benutten.

Deelcongres 32. Wijs op weg in Europa Dit deelcongres biedt u enerzijds de mogelijkheid informatie te vergaren van experts op het gebied van Europese fondsen en anderzijds te ervaren wat uw collega-gemeenten doen met Europese subsidies. Aan dit laatste punt zal vorm gegeven worden door een bezoek te brengen aan twee Europese projectlocaties in de provincie Fryslân. Tevens biedt dit deelcongres u de uitgelezen mogelijkheid met uw collega’s te netwerken en ervaringen uit te wisselen. Schrijf u dus in en ontdek nieuwe kansen!

-24-

Zorg en welzijn Met het toenemen van het aantal ouderen groeit ook het beroep op de zorg, die vaak een lokale dimensie kent. Zorgbehoevenden willen zo veel mogelijk zelfstandig in de eigen buurt blijven wonen. Voorzieningen dienen daarbij voor hen op loopafstand bereikbaar te zijn. Wij adviseren hoe u en uw gemeente hen daarbij passend van dienst kunnen zijn.

Deelcongres 33. Vernieuwing in de Wmo Met de komst van de Wmo kondigden zich nieuwe tijden voor gemeenten én burgers aan. Gemeenten zijn verplicht burgers met een beperking te compenseren op grond van artikel 4 Wmo, maar hoe geef je als gemeente de compensatieplicht vorm? Het oplossen van een ondersteuningsvraag vereist van gemeenten én burgers een cultuuromslag: in plaats van een concrete aanvraag afhandelen met elkaar in gesprek gaan om de echte ondersteuningsvraag te achterhalen. VNG-project De Kanteling ondersteunt gemeenten bij deze nieuwe manier van werken in de Wmo. In dit deelcongres praten wij u bij over de laatste ontwikkelingen van De Kanteling, zoals de gekantelde modelverordening Wmo. Tevens is er aandacht voor Wmo-brede actualiteiten, bijvoorbeeld de wijzigingen in de AWBZ en Welzijn Nieuwe Stijl.

Integratie Het onderwerp integratie en diversiteit blijft ook in de nieuwe tijden een belangrijke rol spelen in de lokale politiek en samenleving. Op het congres werken wij samen met u aan het verbreden van uw referentiekader en het verkrijgen van nieuwe inzichten voor dit actuele en regelmatig gevoelige thema.

Deelcongres 34. Wij-Zij: debatteren over diversiteit Werkt diversiteit belemmerend? Is de lokale aanpak aan erosie onderhevig? Wat brengt diversiteit in de ‘Nieuwe Tijden’? Bestuurders van verschillende partijen en uiteenlopende partijstandpunten gaan met elkaar hierover in debat. Teams van vijf deelnemers strijden in een debattoernooi om de titel ‘Winnaar VNG Congres Debattoernooi Nieuwe Tijden’. Interactie, kennis delen en netwerken zijn de sleutelwoorden in deze competitieve en leerzame middag. U hebt de regie in handen en bepaalt het actuele thema. U verbetert uw overtuigingsvaardigheden en doet inspiratie en kennis op.

-25-

Excursies U kunt kiezen uit: • een Friese excursie die de hele middag duurt; • een deelcongres dat de hele middag duurt. Maak uw keuze nadat u beide programmaonderdelen geheel hebt gelezen en schrijf u daarna in via www.vngjaarcongres.nl. Wees er wel snel bij want voor sommige excursies en deelcongressen geldt: vol is vol. Indien er voor een deelcongres of een excursie te weinig animo is, vindt dit onderdeel geen doorgang. Hieronder treft u het uitgebreide aanbod aan.

ACHTKARSPELEN Excursie 1. Botanische kruidentuin De Kruidhof De Kruidhof bestaat in 2010 80 jaar en is volop in ontwikkeling. Naast de museale functie en de grootste geneeskruidencollectie van West-Europa is De Kruidhof een plek waar verleden, heden én toekomst elkaar ontmoeten. In de verschillende tuinen worden allerlei thema’s die actueel zijn gepresenteerd, verbeeld en vertolkt. Deze excursie bestaat onder andere uit een proeverij van streekproducten, een korte film over de ijstijd en de ontwikkeling van het landschap, uitleg over de re-integratietak van De Kruidhof, een streekverhaal van een verhalenverteller, uitleg van een (internationaal) wetenschappelijk project ter bestrijding van malaria, muziek, kunst, ontwikkelingen van Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden, etc. Kortom; u maakt op een afwisselende, interactieve en beeldende wijze kennis met de regio! Aantal deelnemers: maximaal 50

HET BILDT EN FERWERDERADIEL Excursie 2. Oudebildtzijl/Nieuwebildtzijl en Noorderleech De gemeenten Het Bildt en Ferwerderadiel liggen aan de Waddenzeekust van Fryslân. Het landschap en het bestaan herinneren nog altijd sterk aan deze achtergrond: de strijd met het water, van landaanwinning tot stormvloeden, het bestaan: van oproer onder de arbeiders tot de grote landbouwbedrijven op de vruchtbare zeeklei. Een dynamische geschiedenis, een dynamisch volk. En dat alles verpakt in een dynamische excursie! Die begint in het historische havenplaatsje Oudebildtzijl,

-26-

tevens lid van de Villages of Tradition. Daar hoort u het verhaal van het ontstaan van het gebied. Na deze introductie gaan we naar de kust: de Waddenzee, in het buitendijks gebied. Het gebied staat nu op de Werelderfgoedlijst. Ooit bouwden de Duitsers hier bunkers om vliegtuigen tegen te houden, nu is het een land van vogels, vee en zomerpolders. Hoewel het gebied nu vredig oogt, kan de natuur hier nog altijd stevig huishouden: dat overkwam in 2006 bijvoorbeeld een groep paarden. De bevrijding van deze paarden hebt u thuis kunnen volgen. Tijdens de excursie wordt duidelijk hoe de streek op basis van de karakteristieke elementen van land en water, steeds weer vernieuwt en innoveert. We laten het u zien en beleven! Gaat u mee? Aantal deelnemers: maximaal 50

BOLSWARD Excursie 3. Distilleerderij Sonnema Het college van B & W van Bolsward ontvangt u met koffie en echte Friese oranjekoek in de Broerekerk in Bolsward. De ruïne van de Broerekerk is met haar opvallende middeleeuwse nissengevel het oudste gebouw van Bolsward. Een brand in 1980 heeft het gebouw in een ruïne veranderd. Eind 2005 is gestart met een uniek project om de Broerekerk te restaureren en te overkappen met een moderne glazen overkapping. Met deze overkapping heeft de kerk haar authentieke en open uitstraling behouden en is het gebouw toch beschermd tegen weer en wind. De Broerekerk vormt hiermee weer een schitterend podium voor diverse evenementen. Ook is de Broerekerk een prachtige ambiance voor symposia en bijeenkomsten en is de kerk tevens een trouwlocatie. Na een korte inleiding zult u een bezoek brengen aan distilleerderij Sonnema Beerenburg (u weet wel van de reclame: “Ik sei noch ûlewappers, it kin net”). Hier kunt u het proces zien hoe deze Beerenburg wordt gemaakt. Op de kruidenzolder kunt u met eigen ogen zien hoeveel kruiden nodig zijn voor dit speciale drankje. Uiteraard kunt u de Beerenburg ook proeven. Aantal deelnemers: maximaal 70

Excursie 4. Friese bierbrouwer Us Heit Het college van B & W van Bolsward ontvangt u ook tijdens deze excursie met koffie en echte Friese oranjekoek in de Broerekerk in Bolsward. De ruïne van de Broerekerk is met haar opvallende middeleeuwse nissengevel het oudste gebouw van Bolsward. Een brand in 1980 heeft het gebouw in een ruïne veranderd. Eind 2005 is gestart met een uniek project om de Broerekerk te restaureren en te overkappen met een moderne glazen overkapping. Met deze overkapping heeft de kerk haar authentieke en open uitstraling behouden en is het gebouw toch beschermd tegen weer en wind. De Broerekerk vormt hiermee weer een schitterend podium voor diverse evenementen. Ook is de Broerekerk een prachtige ambiance voor symposia en bijeenkomsten en is de kerk tevens een trouwlocatie. Na een korte inleiding zult u een bezoek brengen aan de Friese bierbrouwer Ús Heit. Bij de Friese Bierbrouwerij krijgt u tijdens de rondleiding tekst en uitleg over de ontstaansgeschiedenis van het bier en het brouwproces, vroeger en nu. Een speciale whisky, het Fryske Hynder, maakt men hier ook. Voor de speciale smaak ligt het drankje minimaal drie jaar op houten vaten te ‘rijpen’. Deze rondleiding voert u ook door het biermuseum van de brouwerij en wordt uiteraard afgesloten met een drankje in het proeflokaal. Aantal deelnemers: maximaal 70

-27-

DONGERADEEL Excursie 5. Esonstad en Lauwersmeer U wordt ontvangen in het recreatiepark Esonstad aan de grens van het Nationaal Park Lauwersmeer. Tijdens een wandeling en een boottocht kunt u volop genieten van het Friese vestingstadje en de prachtige natuur van het Lauwersmeergebied. In Esonstad ervaart u hoe historische allure en hedendaags comfort samengaan. Het recreatiepark is namelijk gebouwd in een historische sfeer met een waaggebouw, een stadswal, horecavoorzieningen, winkels en vakantiewoningen in de vorm van historische terpwoningen. Esonstad heeft een eigen jachthaven en een open vaarverbinding met het Lauwersmeer. De naam van het recreatiepark is ontleend aan de nederzetting Ezonstad, die in de vroege middeleeuwen op ongeveer dezelfde plaats zou hebben gelegen en die Friesland tegen de Noormannen moest beschermen. Aantal deelnemers: 50 - 100

FRANEKERADEEL Excursie 6. Franeker: Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, Theater de Koornbeurs en Museum Martena Fantastische stad om op excursie te gaan… Ruim aanbod aan culturele bezienswaardigheden. Als beroemd voorbeeld het Koninklijk Eise Eisinga Museum met bezoekers uit de hele wereld! Natuurlijk is er meer… een bezoek aan Museum Martena met toelichting, een stadswandeling met gids. En als vrolijke afsluiter het bijwonen van een dansvoorstelling op locatie in de stad! Kent u iemand die niet op zo’n uniek gevarieerd aanbod wil ingaan? Echt wij willen u van harte aanraden om ons unieke stadje met een bezoek te vereren. Rest nog: uw keuze op FRANEKER te laten vallen…. wij zien uw komst graag tegemoet! Aantal deelnemers: maximaal 70

HARLINGEN Excursie 7. Frisia Zout en Wetsus Bij deze excursie brengt u een bezoek aan Frisia Zout en aan de research site Wetsalt. Wetsalt is een testlocatie waar bedrijven nieuwe watertechnologieën kunnen uittesten en demonstreren op het gebied van ontzilting en Blue Energy. Wetsalt is een initiatief van Wetsus en Frisia Zout. Binnen het Technologisch Topinstituut Wetsus worden nieuwe, innovatieve, duurzame watertechnologieën ontwikkeld op kleine schaal. Voordat deze technologieën serieuze kans maken op commerciële toepassing en export dient nader onderzoek in de praktijk op grote schaal plaats te vinden. Bij Wetsalt test het bedrijf Redstack de Blue Energy-technologie via een kleine pilot. Bij Blue Energy wordt door het mengen van zoet en zout water elektriciteit geproduceerd. Over enkele jaren wil Redstack een demonstratieplant ter grootte van 1 MW op de Afsluitdijk plaatsen. Op termijn kan een grote Blue Energycentrale op de Afsluitdijk alle huishoudens in de drie Noordelijke provincies van elektriciteit voorzien. Bij Wetsalt vindt ook onderzoek naar ontzilting plaats door diverse bedrijven. Deze ondernemers trekken met de proefopstellingen investeerders uit binnen- en buitenland aan en laten zien hoe toonaangevend Nederland is op het gebied van watertechnologie. Aantal deelnemers: maximaal 50

-28-

Excursie 8. Ontwikkeling duurzame energiecentrale Harlingen (REC) Tijdens deze excursie kunt u met eigen ogen zien hoe in de Harlinger haven duurzaam wordt omgegaan met energie. Op dit moment wordt er gebouwd aan de Reststoffenenergiecentrale (REC) in de Nieuwe Industriehaven. Verbrandingsinstallaties leveren in den lande veel discussie op en dat is ook in Harlingen het geval. Het unieke van de Harlinger centrale is echter dat deze ook energie oplevert. Die wordt weer gebruikt door omliggende bedrijven, zoals een houtdrogerij, een zoutfabriek en mogelijk ook in de glastuinbouw. Dat betekent een enorme besparing op de uitstoot van CO2 en daarmee een vermindering van het broeikaseffect. Voor de gemeente betekent dit ook dat er nieuwe bedrijven naar de haven willen die juist gebruik willen maken van deze goedkope energie. Door middel van een innovatief programma aan boord van een schip en een korte rondleiding kunt u ruiken aan het duurzaamheidproject in Noordwest Fryslân. Aantal deelnemers: maximaal 100

HEERENVEEN Excursie 9. Sportstad Heerenveen Sportstad Heerenveen is een vernieuwend en innovatief concept waarbij sport, gezondheid, onderwijs en ontspanning op een unieke manier bij elkaar zijn gebracht. Na een korte inleiding over het ontstaan en de recente ontwikkelingen van dit unieke project (zoals het noordelijk Centrum voor Topsport en Onderwijs en een eventueel nieuw Thialf ijsstadion in het sportstadconcept), kunt u een kijkje achter de schermen nemen bij zaken als het Abe Lenstra Stadion, multifunctionele sportaccommodaties, een gezondheidsboulevard, de Lifestyle Passage, het regionaal opleidingscentrum (ROC) en het eerder genoemde Centrum voor Topsport en Onderwijs. Aantal deelnemers: maximaal 80

Excursie 10. Wonen, nieuwe buitenplaatsen en museum Belvedere De nieuwste woonwijk van Heerenveen is Skoatterwald (Schoterwoud). Het stedenbouwkundig plan van de hand van Ashok Bhalotra is vernieuwend en innovatief. Voordat er met bouwen werd begonnen is eerst de groenstructuur aangelegd. Ook de integratie van drie zogenoemde nieuwe buitenplaatsen in de woonwijk is uniek. Deze nieuwe buitenplaatsen sluiten aan bij de historische landgoederen van Oranjewoud, dat grenst aan de nieuwe woonwijk. Enkele direct bij de ontwikkeling betrokken inleiders zullen de filosofie en totstandkoming van de wijk belichten, waarna een wandeling door Oranjewoud en Skoatterwald volgt. Deze wandeling eindigt in het eerste en enige Friese museum voor moderne kunst, museum Belverdere, dat deel uitmaakt van de nieuwe wijk. Aantal deelnemers: maximaal 80

-29-

ISZF Excursie 11. ICT Samenwerkingsverband Zuidwest Fryslân (ISZF) Zeven gemeenten in het zuidwesten van Fryslân hebben hun interne ICT-activiteiten gebundeld in een Shared Service Centre met behoud van hun eigen autonomie. De kracht van de samenwerking ligt in het gezamenlijk efficiënt en effectief benutten van ICT in de gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening aan burgers en bedrijven. De regie voor de informatiseringkeuzes en de aansturing van het Shared Service Centre ligt expliciet bij de gemeenten. In 2004 was het ISZF één van de pioniers. Inmiddels volgen meer gemeenten dit voorbeeld. Samenwerking op dit vlak wordt extra gestimuleerd door ontwikkelingen zoals het Nationaal Uitvoeringsprogramma (NUP), de toenemende samenwerking in ketens en vraagstukken op het gebied van bestuurskracht. Onderwerpen waar tijdens deze excursies over gesproken gaat worden zijn onder andere: de samenwerking in het ISZF, de Wgr in relatie tot een ICT-uitvoeringsorganisatie, gemeentelijke ICT-samenwerking als basis voor de samenwerking in de overheidketens, de wijze waarop gemeenten op ICT-gebied kunnen samenwerken zonder de eigen beleidsvrijheid aan te tasten en de regie van de gemeenten op ICTsamenwerking. Aantal deelnemers: maximaal 50

KOLLUMERLAND C.A. Excursie 12. Bezoek aan satellieten in Burum (Stratos) Stratos is, met meer dan 100 jaar ervaring, wereldwijd één van de belangrijkste aanbieders van communicatiediensten aan mobiele gebruikers op locaties waar andere telecommunicatievoorzieningen niet voorhanden zijn. De gebruikers zijn voorzien van een zogenoemde satellietterminal en kunnen via verschillende satellieten verbinding maken met het wereldomspannende netwerk van Stratos. Het indrukwekkende satellietencomplex van Stratos is normaal gesproken niet geopend voor publiek, maar voor u als congresganger wordt deze keer een uitzondering gemaakt! Aantal deelnemers: maximaal 60 (twee groepen van 30)

LEEUWARDEN Excursie 13.  N  assauwandeling door Leeuwarden onder leiding van koningshuiskenner Bearn Bilker Leeuwarden was twee eeuwen lang de residentie van de Friese Nassaus, die als stadhouder over Friesland, Groningen en Drenthe optraden. In 1747 vertrokken ze naar Den Haag en werden ze de Nederlandse Oranjes. Veel herinnert in de hofstad nog aan deze vorstelijke glorie, zoals het Stadhouderlijk Hof, de Waalse Kerk en vooral de Grote- en Jacobijnerkerk. Bearn Bilker, voorzitter van Nassau en Friesland, en burgemeester van Kollumerland c.a. en voordien wethouder van Leeuwarden, leidt u rond. Hij is ook bekend als gastmedewerker van Blauw Bloed en publiceert in diverse bladen over de geschiedenis van Europese vorstenhuizen. Op meeslepende wijze weet hij u terug te brengen naar dit rijke verleden. De route eindigt met een rondleiding in het Keramiekmuseum Princessehof, waar op dat moment de expositie ‘Oranjegoed’ plaatsvindt. Deze expositie belicht vier eeuwen Oranje-Nassau op keramiek. Aantal deelnemers: maximaal 30

-30-

Excursie 14.  H  istorische stadswandeling door Leeuwarden onder leiding van professionele stadsgidsen Met 560 rijksmonumenten staat Leeuwarden in de top-15 van Nederlandse monumentengemeenten, dankzij een historische binnenstad en woonwijken uit de late negentiende en vroege twintigste eeuw. Ook heeft de stad beschermde stadsgezichten zoals de binnenstad met singels, het Nieuwe Kanaalgebied en de Hollanderwijk. We nemen u graag mee op een tocht door de binnenstad; één tocht over de rijke historie aan de hand van de gebouwen in de binnenstad, en een tocht met een knipoog; namelijk over de ‘rijke’ criminele historie van de beruchte Liwwadders die hier eens leefden. Allemaal ‘ter leering ende vermaeck’! Aantal deelnemers: maximaal 30

Excursie 15.  D  ierenpark Aqua Zoo Friesland, Techno-Kunst-speeltuin Homo Ludens en inleiding European Tourism Institute U gaat met de bus of op de fiets naar (Water)dierenpark Aqua Zoo Friesland, dat vlak buiten Leeuwarden ligt. Aqua Zoo is in enkele jaren uitgegroeid tot een belangrijke attractie in Friesland met zo’n 170.000 bezoeken per jaar. Een innovatief onderdeel is de tentoonstelling Homo Ludens (Spelende mens), een experiment waarin kunst, wetenschap en techniek samengaan. De kunstobjecten nodigen uit tot experimenteren, spelen en bewegen en zijn ontwikkeld in een unieke samenwerking tussen internationaal vermaarde kunstenaars, noordelijke midden- en kleinbedrijven, docenten en studenten van de drie Friese hogescholen, Technologie Centrum Noord Nederland en Aqua Zoo Friesland. Tijdens deze excursie is er een korte inleiding door het Het European Tourism Institute, ETI, onderdeel van Stenden Hogeschool. ETI is opgericht in samenwerking met Hiswa en Recron en ontwikkelt kennis en instrumenten waarmee scenarioplanning en forecasting voor de toeristische sector mogelijk wordt. Daarnaast wordt u geïnformeerd over de opzet van Aqua Zoo Friesland en Homo Ludens. Aansluitend is er een rondleiding door het dierenpark. Aantal deelnemers: maximaal 50

-31-

Excursie 16. Bezoek aan de Doperkerk en Wetsus U wandelt door de binnenstad langs het water naar de Johannes de Doperkerk waar we een korte inleiding over business development krijgen. Deze voormalige katholieke kerk biedt nu onderkomen aan startende innovatieve ondernemingen, veelal spin-offs van het naast gelegen Technologisch Topinstituut Wetsus. Bij Wetsus volgt een rondleiding door het laboratorium en presentatie over hoe Nederlandse en andere Europese universiteiten hier samenwerken, wat leidt tot volstrekt nieuwe inzichten over en toepassingen van watertechnologie. Ook komt aan de orde de aanpak van de gemeente Leeuwarden om samen met de provincie de ontwikkelingen rondom Wetsus uit te bouwen tot European Water Hub. Aantal deelnemers: maximaal 60

Excursie 17. Bezoek aan proefboerderij Nij Bosmazathe Per elektrisch vervoer gaat u naar Nij Bosmazathe, aan de rand van Leeuwarden. Onderweg ziet u het grootste tankstation voor ‘duurzame’ brandstoffen van Texaco. Op de proefboerderij kunt u onder andere bekijken hoe er uit biogas energie wordt opgewekt voor de wijk ‘Zuidlanden’. Er wordt een inleiding gegeven over de gebiedsontwikkeling op de plek rondom ‘Nieuw Stroomland’. Centraal staat de Keten van Duurzaamheid: er wordt ingezet op de ruimtelijke kwaliteiten van het gebied én op een gezamenlijke keuze om krachtig te investeren in duurzame energie en watertechnologie. De keten van duurzaamheid bestaat uit vier opeenvolgende schakels: Kennis, Experiment en Productie en Consumptie. Hier volgt een introductie van het 100.000 voer- en vaartuigenplan. In 2015 rijden/ varen er 100.000 voer/vaartuigen op niet-fossiele brandstoffen, zo is de ambitie. Het gaat dan om elektriciteit, biogas, ethanol, biodiesel, PPO et cetera. De gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân werken op dit thema samen. Aantal deelnemers: maximaal 60

Excursie 18. Bezoek aan Gameship Multimedia en gaming studio Gameship in het centrum van Leeuwarden herbergt een van de meest geavanceerde multimediastudio’s van Europa. Gameship richt zich niet alleen op het noorden maar ook op de rest van Nederland en wil koploper zijn in de multimedia-, gaming- en entertainmentindustrie. Daarnaast behoren het onderwijs en de (medische) wetenschap tot het werkterrein. Gameship zal niet alleen bedrijven maar ook studenten de nieuwste technieken bieden op het gebied van de ontwikkeling van games. De game- en animatiestudio mag behalve door bedrijven ook gebruikt worden door studenten van de opleiding CMD van de NHL. Bij deze excursie wordt een korte inleiding gegeven over de stormachtige ontwikkelingen in de Gaming Industrie, maar kunnen deelnemers ook zelf aan de slag met animaties. Aantal deelnemers: maximaal 40

Excursie 19. Dorps- en wijkaanpak van Leeuwarden Al geruime tijd is er in overheidsland veel aandacht voor de wijk en de buurt, de plekken waar mensen wonen, leven en zich thuis voelen. De wijkaanpak in Leeuwarden kent een lange geschiedenis en er zijn goede resultaten geboekt. Met de combinatie van een lezing en excursie wil Leeuwarden graag de basisinfrastructuur van wijk- en dorpsgericht werken én de intensievere aanpak van aandachtswijken laten zien. Speciale gast tijdens de lezing is prof.dr. Gabriël van den Brink die u zijn eerste bevindingen over zijn onderzoek naar de ‘best persons’ in de wijkaanpak presenteert: uitzonderlijke resultaten worden in de wijken en dorpen vaak geboekt doordat goede mensen hun schouders eronder zetten. Wat werkt en wat niet? En wat kunnen we daarvan leren? Na de lezing kunt u kiezen uit vier verschillende excursies langs wijken in Leeuwarden. Aan iedere excursie is een eigen thema verbonden, zodat u een goed beeld krijgt van de diversiteit van de wijkaanpak in Leeuwarden. Aantal deelnemers: maximaal 200

-32-

Excursie 20. Integrale jeugdgezondheidszorg 0-19 in Fryslân Wat levert het samenvoegen van de jeugdgezondheidszorg 0-4 en 4-19 op? Hoe ziet de (integrale) jeugdgezondheidszorg er (lokaal) uit en hoe wordt afgestemd op het lokale jeugdbeleid? Wat is de meerwaarde van het onderbrengen van de jeugdgezondheidszorg 0-19 bij de GGD? Wat betekenen deze keuzes voor de gemeente en de gemeentelijke regierol? Deze vragen komen aan bod in deze excursie over de vorming van de jeugdgezondheidszorg 0-19 in Fryslân. Per 1 januari 2009 is de jeugdgezondheidszorg voor 0-4 jarigen (van drie thuiszorgorganisaties) ondergebracht bij GGD Fryslân, waardoor er één jeugdgezondheidszorg 0-19 is ontstaan. Inmiddels zijn we alweer ruim een jaar verder en willen we u graag deelgenoot maken van onze ervaringen. Tijdens de excursie komen een bestuurder, de projectleider integratie en de huidige manager van de jeugdgezondheidszorg aan het woord. Zij spreken achtereenvolgens over het bestuurlijke besluitvormingsproces, de organisatorische voorbereidingen en de huidige stand van zaken. Vervolgens vindt er een discussie met de deelnemers plaats over de betekenis van actuele ontwikkelingen voor het gemeentelijke gezondheids- en jeugdbeleid, de gemeentelijke regierol en de positie van de jeugdgezondheidszorg hierin. Actuele ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld de evaluatie van de Wet op de Jeugdzorg en de vorming van de Centra voor Jeugd en Gezin. Aantal deelnemers: maximaal 100

Excursie 21. Wie is de baas op straat In de workshop op locatie bij het CJIB, het Centraal Justitieel IncassoBureau, krijgt u een kijkje in de keuken van de bestuurlijke strafbeschikking aan de hand van praktijkvoorbeelden. Een collegagemeente vertelt uit eigen ervaring over de invoering van de strafbeschikking. Deze gemeente laat zien hoe ze in de praktijk gebruikmaakt van de shared service inning en incassoactiviteiten van het CJIB. Daarna gaat u onder begeleiding van oud-politiechef Jacobs, die nu onder andere politieromans schrijft, per bus naar de oude gevangenis De Blokhuispoort, die nu een ‘hot spot’ is voor kunstenaars en creatieve bedrijven, maar waar de ‘bewaarstructuur’ nog nagenoeg intact is. U krijgt daar een rondleiding en een inleiding door Jacobs over heden en verleden van Crimineel Leeuwarden. Tot slot wandelt u in ca. 15 minuten naar de verzamelplaats. Aantal deelnemers: maximaal 40

Excursie 22. Kunst over kladden: Graffitikunst ter bestrijding van graffitioverlast De gemeente Leeuwarden kent een zeer vooruitstrevend en succesvol graffitibeleid. Een duidelijke aanpak waar veel partijen direct baat bij hebben: Vastgoed, Wijkzaken, Juridische Veiligheidszaken Cultuur, Jongerenwerk, corporaties, winkeliers, bewoners en de graffitispuiters zelf. De kosten zijn beperkt. Het beleid is gericht op het schoonmaken en schoonhouden van de stad en het stimuleren van graffitikunst. De kern is dat met graffitikunst, graffitioverlast wordt bestreden. Onderling respect maakt dat aangebrachte kunst niet snel zal worden beklad. Muren die voordien elk kwartaal opnieuw moesten worden beschilderd blijven nu jarenlang het aanzien meer dan waard. Bewoners waarderen deze kunst zeer. De start van het succes ligt bij het aanwijzen van gedoogplekken: ‘Halls of Fame’ waar de graffitikunstenaars in spé rustig kunnen oefenen en waar contacten worden gelegd met de ‘erkende’ graffitispuiters van het Graffiti Platform Leeuwarden. De stad kent inmiddels vele muren waar in opdracht van winkeliers, wijkpanels, woningbouwverenigingen en particulieren graffitikunst is opgebracht. Nieuwsgierig geworden? Tijdens deze excursie worden de do’s en de don’ts op dit beleidsterrein onder andere door de graffitispuiters zelf gepresenteerd. Verder wordt tijdens een wandeling en een rondrit een aantal Halls of Fame en enkele particuliere opdrachten in het centrum van de stad en in de wijken bezocht. Aantal deelnemers: 40 - 80

-33-

LEEUWARDEN, LEEUWARDERADEEL EN TYTSJERKSTERADIEL Excursie 23. Praamvaren door de stadsgrachten van Leeuwarden en een gedeelte van de Elfstedenroute Laat u meevoeren op authentieke pramen door het oude stadscentrum van Leeuwarden en verder! De tocht voert u langs een stuk historie van Leeuwarden en omstreken. U krijgt een rondvaart met schipper en gids in authentieke en nostalgische, door elektromotoren aangedreven, fluisterpramen. De rondvaarten gaan door de stadsgrachten, de singels en de omgeving van Leeuwarden. Speciaal voor deze tocht wordt ook de tocht richting Leeuwarderadeel en Tytsjerksteradiel ondernomen, zodat u langs allerlei pleisterplaatsen van de Elfstedentocht komt zoals het elfstedenbruggetje en de aankomst bij de finish van de Elfstedentocht op de Bonkevaart. Aantal deelnemers: maximaal 80

LITTENSERADIEL Excursie 24. It echte Fryslân in de Greidhoeke: keatsen, grietmannen en hynders Ondanks dat het een buurgemeente is van Leeuwarden, is de gemeente Littenseradiel het ultieme Friesland en de minst verstedelijkte gemeente van Nederland. In de 29 kleine dorpen van deze gemeente worden nog volop Friese sporten beoefend. De bekendste hiervan is het kaatsen. Kaatsen is in dit deel van Fryslân erg populair. Op het prachtige gelegen kaatsveld in het dorpje Weidum krijgt u de beginselen van deze geweldige Friese sport uitgelegd. Aansluitend stapt u in de bus en vertrekt u naar het naastgelegen dorp Bears. Hier brengt u een bezoek aan Uniastate, een unieke luchtspiegeling van de oude state, en de nog originele Poarte. Twee unieke cultuurhistorische belevenissen die het bezoeken zeer waard zijn. Onder leiding van de Grietman van Uniastate maakt u een korte wandeling naar de Van der Lageweg Stud; een internationaal paardenbedrijf, bestaande uit een hengstenhouderij, een fokkerij en een sportstal, dat behoort tot de wereldtop. Door middel van een presentatie en een rondleiding maakt u kennis met een bedrijf dat het kleine dorp Bears wereldwijd op de kaart zet. Met een hapje en een drankje en sterke verhalen van de fokker wordt deze bijzondere middag afgesloten. Aantal deelnemers: maximaal 25

Excursie 25. Leefbaarheid op het platteland – Hoe de VNG ‘verdween’ in Jorwert……. Ondanks dat het een buurgemeente is van Leeuwarden is de gemeente Littenseradiel het ultieme Friesland en de minst verstedelijkte gemeente van Nederland. Met haar 29 dorpen en 26 buurtschappen is het hier kleinschaligheid ten top. In een presentatie in één van de oudste herbergen (1511) van de gemeente informeren wij u graag over onze ervaringen over de leefbaarheid op het platteland en natuurlijk horen wij ook graag uw mening. Hierna kunt u de kleinschaligheid op het

-34-

platteland zelf ervaren. Tijdens een wandeling brengt u een bezoek aan de kleinste school van de gemeente ‘OBS de Krunenstrobbe’ in Jorwert en herkent u wellicht bepaalde locaties en belevenissen uit het boek van Geert Mak ‘Hoe God verdween uit Jorwert’. In de unieke notaristuin waar ieder jaar een bijzonder openluchtspel wordt gehouden wordt deze middag met een hapje en een drankje afgesloten. Aantal deelnemers: maximaal 25

MENALDUMADEEL Excursie 26. Vaartocht over de Klaairûte met rondvaartboot de Middelsee In het noorden van Friesland kronkelt een schilderachtige waterweg door het afwisselende groene landschap. De Klaairûte is een vaarroute die start bij Franeker en 15 km verder ten westen van Leeuwarden uitmondt in het Van Harinxmakanaal. Hij voert onder andere langs de sfeervolle dorpen Dongjum, Boer, Ried, Berltsum en Menaam. Wij laten u genieten van een klein stukje van deze vaarroute. U stapt in Marsum aan boord van rondvaartboot de Middelsee. Via de ‘Menaemerfeart’ vaart u richting Menaam. U passeert het karakteristieke uit 1843 stammende gemeentehuis en vaart verder richting Berltsum. Tussen Menaam en Berltsum staat de monnikmolen De Kievit uit 1802. Ter hoogte van deze monnikmolen keert rondvaartboot de Middelsee en vaart u weer richting Marsum. Onderweg genietend van de rust, bent u weg van de drukte en stress van alledag… Aantal deelnemers: maximaal 48

NIJEFURD Excursie 27. Bezoek aan Hindeloopen Burgemeester Hans Boekhoven heet u van harte welkom in het elfstedenstadje Hindeloopen. Na de ontvangst bij de fraai gerestaureerde haven met een sfeervol optreden door de Hindelooper dansgroep Aald Hielpen in klederdracht, vervolgt u uw bezoek. Onder leiding van de stadsomroeper maakt u een stadswandeling door het bijzondere stadje waarbij u onder meer een bezoek brengt aan het voormalig havengebouw, dat nu als sluishuis fungeert, met open klokken(stoel)toren uit 1619. Ten slotte brengt u een bezoek aan het Hidde Nijland Museum, waar u het Hindelooper schilderwerk kunt bezichtigen. U kunt ook kiezen voor een bezoek aan het Eerste Friese Schaatsmuseum, met onder andere een historisch overzicht van alle Elfstedentochten. Aantal deelnemers: maximaal 50

-35-

OPSTERLAND Excursie 28. Houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag Het gebouwencomplex (inclusief zwembaden) van Revalidatie Friesland en School Lyndensteyn in Beetsterzwaag wordt sinds 2008 klimaatneutraal verwarmd. Niet meer is aardgas de brandstof, maar wordt hout gebruikt. Hiervoor is in de nabijheid van de gebouwen een speciale verbrandingsinstallatie gebouwd. Het initiatief is afkomstig uit de agrarische kring. De plaatselijke agrarische natuurvereniging De Alde Delte was op zoek naar mogelijkheden om hout dat vrijkomt bij het onderhoud van houtsingels en andere landschapselementen een marktwaarde te geven, teneinde dat onderhoud betaalbaar te maken. De bedoeling was hiermee twee vliegen in één klap te slaan: structureel onderhoud van het landschap, dat decennialang achterwege is gebleven door veranderingen in de agrarische bedrijfsvoering en de opwekking van duurzame energie, passend in het klimaatbeleid van de overheid. Het project is als innovatief landelijk voorbeeldproject gesubsidieerd door overheden (Europese Unie, Rijk, provincie Fryslân en gemeente Opsterland) en LTO Noord Projecten. De excursie bestaat uit een ontvangst bij Revalidatie Friesland, waarna we een bezoek brengen aan de houtverbrandingsinstallatie. Hier wordt het één en ander verteld over de werking en achtergrond. Aantal deelnemers: 50 - 100

SKARSTERLÂN Excursie 29. Sloepentocht vanuit Ambachtstad Joure Er is geen gemeente op het Friese vasteland die voor zo’n groot deel uit water bestaat als Skarsterlân. Meren, vaarten, sloten en poelen: Skarsterlân is er ruim in voorzien. De rust en ruimte van het Friese merengebied maken van Skarsterlân dan ook een ideale omgeving om te recreëren. Tijdens de sloepentocht maakt u kennis met het pittoreske plaatsje Broek en de watersportplaats Goïngarijp. De tocht start in de haven van Joure na een bezoek aan Jachtwerf De Jong: de bouwer van onder meer het Fries Statenjacht. Deze werf is een van de ambachtelijke bedrijven die Joure rijk is. Niet voor niets is Joure hét ambachtcentrum van het noorden. Aansluitend stapt u aan boord van een sloep om onder leiding van een gids een mooie tocht te maken over de Sylroede, de Broeksterfeart en de Goïngarypster Puollen naar het sluisje van Goïngarijp. Aantal deelnemers: maximaal 48

Excursie 30. Zeilwedstrijd op de Langwarder Wielen Langweer is een van de bekendste watersportplaatsen in Fryslân. Een prachtig dorpje, gelegen aan een van de mooiste meren; de Langwarder Wielen. Door haar centrale ligging is Langweer een ideale uitvalsbasis om prachtige vaartochten te maken. De Langwarder Wielen is ieder jaar weer het decor voor verschillende zeilwedstrijden, waaronder het beroemde skûtsjesilen. In de haven van Langweer stapt u na teamindeling en instructie aan boord van een van de zeilpramen voor een onderlinge wedstrijd op het meer. Een sportief evenement waar op het scherpst van de snede gevochten zal worden voor de eerste plaats! Zeilervaring is niet noodzakelijk. Aantal deelnemers: maximaal 48

-36-

SMALLINGERLAND Excursie 31. Bezoeken Shared Space Projecten (SSI Instituut) In Drachten wordt al enige jaren het zogenaamde Shared Space concept gebruikt bij het vormgeven van verkeersoplossingen. Drachten heeft bijna geen verkeerslichten meer. In Smallingerland wordt altijd de vraag gesteld ‘Wat is hier de specifieke verkeerssituatie en welke oplossing is hier het beste?’ De openbare ruimte wordt zo ingericht dat het logisch is om vaart te minderen, beter op elkaar te letten en (non-verbaal) veel beter met elkaar te communiceren in het verkeer. Resultaat: veel minder ongevallen met letsel (of erger). Het Shared Space-concept kan bijna niet aan uw aandacht ontkomen zijn: tientallen (met name ook heel veel buitenlandse) journalisten en cameraploegen kwamen al een kijkje nemen op de belangrijkste hot spots in Drachten: het Laweiplein en de kruising TorenstraatDrift-Kaden. Tijdens deze excursie laten we u zelf het concept ervaren en niet alleen op deze inmiddels wereldberoemde plekken. Welkom in Drachten! Aantal deelnemers: maximaal 30

Excursie 32. Verkeers Educatie Centrum (VEC) Het Verkeers Educatie Centrum (VEC) te Drachten is een unieke samenwerking tussen het bedrijfsleven en gesubsidieerde verkeersveiligheidpartners. Zowel Kreeft Verkeersopleidingen als Veilig Verkeer Nederland, de Friese rijschoolwereld, de Fietsersbond en de Vereniging Verkeersslachtoffers hebben een onderkomen in dit unieke centrum. Daarnaast dient het centrum ook als voorbeeld in een Europees verkeersveiligheidproject. Deze excursie biedt u de mogelijkheid om meer te weten te komen over de achtergrond van het VEC en uiteraard is er voor belangstellenden de gelegenheid om aan een aantal praktische oefeningen deel te nemen. Aantal deelnemers: maximaal 25

SNEEK Excursie 33. Project decentrale watersanitatie en warmte koude opslag Bij een wijkherstructurering wordt in de wijk Noorderhoek een nieuwe innovatieve methode van afvalwaterzuivering toegepast, de zogenoemde decentrale watersanitatie. Dit decentraal inzamelen en zuiveren van huishoudelijk afvalwater in combinatie met warmte koude opslag (verwarming en koeling van woning) draagt bij aan een duurzaam en relatieve lage woonlast voor de bewoners. Momenteel is het energiegebouw in aanbouw en uiteindelijk zullen ca. 220 woningen hierop worden aangesloten. U wordt ontvangen in het wijkgebouw Schuttersveld waar wethouder Jan Bargboer een inleiding verzorgt met uitleg over het project decentrale sanitatie. Daarnaast zal het project worden toegelicht door de woningstichting en Stichting STOWA. Vervolgens wordt het project (in aanbouw) bezichtigd. De excursie wordt afgesloten met een rondtoer langs markante plekken van Sneek, waaronder de houten brug en de Waterpoort. Aantal deelnemers: maximaal 50

Excursie 34. Watersportstad Sneek In het kader van het Friese Merenproject is rond het Sneekermeer een grootschalig inrichtingsplan uitgevoerd, waardoor de kwaliteit van de recreatie- en watersportvoorzieningen is verbeterd. Op de vaste wal heeft het dagrecreatiegebied De Potten een forse upgrading ondergaan, onder meer is het Nationaal kielbotencentrum (het opleiding- en trainingscentrum voor de zeilers van de Koninklijke Watersportvereniging Sneek) gerealiseerd en een nieuwe jachthaven is aangelegd. Wethouder Tom Metz ontvangt u op een rondvaartboot, afgemeerd bij de Waterpoort. Tijdens de

-37-

vaartocht door de stadsgrachten en onderweg naar het Sneekermeer zal een korte inleiding over watersportstad Sneek worden gehouden. Aansluitend wordt een bezoek gebracht aan het Starteiland waar het kielbotencentrum (onder leiding van Koninklijke Watersportvereniging Sneek) wordt bezichtigd. Aantal deelnemers: maximaal 50

TYTSJERKSTERADIEL Excursie 35. Nationaal Park De Alde Feanen en Earnewâld Earnewâld is een watersportdorp aan de rand van Nationaal Park De Alde Feanen, in het hart van Fryslân. Tijdens deze excursie nemen we u al varend mee langs de meren, veenplassen, petgaten, rietlanden, ruigten, struwelen en moerasbossen van dit laagveenlandschap. Dit prachtige landschap is een uniek gebied om in te recreëren; wandelen, fietsen en (skûtsje)silen. Voor de gemeente Tytsjerksteradiel, de inwoners en recreanten van Earnewâld is het een uitdaging om recreatie en de natuur hand in hand te ontwikkelen. Tijdens deze excursie nemen we u mee in onze uitdaging en vertellen we u over de recreatieve ontwikkeling van Earnewâld. Daarnaast is het mogelijk om tijdens de excursie een bezoekje te brengen aan het bezoekerscentrum over De Alde Feanen, het Landbouwmuseum en het Skûtsjemuseum. Aantal deelnemers: maximaal 35

Excursie 36. P  resentatie Wmo-beleid inclusief bezoek aan Skewiel in de Trynwâlden Zorg hoort thuis in de gehele samenleving en niet alleen in verzorgingshuizen. Vanuit dit zorgprincipe werkt men vanuit Dienstencentrum Heemstrastate in Oentsjerk. Heemstrastate is het brandpunt van de Skewielorganisatie. Het zorgsysteem richt zich op het inbedden van zorg in de gemeenschap. De Omtinker, de bemiddelaar tussen zorgaanbieder en gemeenschap, speelt in dit concept een belangrijke rol. Het credo ‘Trynwâlden dêr’st er wêze meist’ betekent dat Skewiel Trynwâlden zich inzet om iedereen in de Trynwâlden een plaats te geven waar hij recht op heeft. U bent van harte

-38-

welkom bij Skewiel Trynwâlden. We laten u ter plekke zien hoe het zorgconcept werkt. Daarnaast vertellen wij u meer over het Wmo-beleid van de gemeente Tytsjerksteradiel en de plaats van het zorgconcept van Skewiel in het Wmo-beleid. Aantal deelnemers: maximaal 35

VLIELAND, AMELAND, SCHIERMONNIKOOG EN TERSCHELLING Excursie 37. Waddenzee en Zeehondenbank De Friese Waddeneilanden Vlieland, Ameland, Schiermonnikoog en Terschelling werken sinds 1 januari 2010 samen op basis van de ‘Gemeenschappelijke Regeling VAST’. Voor een aantal werkzaamheden heeft deze Gemeenschappelijke Regeling een overeenkomst gesloten met Texel. Een nieuw bestuursmodel is gekozen en een convenant met het Rijk en de provincie Fryslân is afgesloten. De samenwerking is een voorbeeld van een project van het Programmabureau Krachtig Bestuur van het ministerie van BZK. Door deze intensivering van de samenwerking is een krachtig samenwerkingsverband in een ‘5-eilandenoverleg’ ontstaan. Ter gelegenheid hiervan bieden wij, het samenwerkingsverband van de Waddeneilanden, u een vaartocht aan over de Waddenzee (sinds 2009 Werelderfgoed!), inclusief een kijkje op de zeehondenbank. We vertrekken vanuit de haven van Harlingen voor een tochtje over de Waddenzee naar de zeehondenbank. Onderweg vertellen we iets over de Waddenzee, eiland Griend en natuurlijk over de zeehonden. We varen tussen de garnalenvissers en de vele zeil- en plezierschepen op zee. Vanaf het wad kunt u de skyline van Harlingen bewonderen, met mooi weer kunt u de eilanden Vlieland en Terschelling zien liggen. Uiteraard vertellen wij ook iets over het ontstaan en de betekenis van deze nieuwe waddensamenwerking. Aantal deelnemers: maximaal 120

WESTSTELLINGWERF Excursie 38. HBC Stal, de hengstenhouderij van Weststellingwerf Heeft u altijd al willen weten hoe er wordt gewerkt in een hengstenhouderij? Bezoek dan de HBC Stal in Boijl, in de gemeente Weststellingwerf. Deze gemeente, gelegen in het zuiden van de provincie Fryslân, draagt niet alleen de melkveehouderij – denk maar aan boer Wietse uit Boer zoekt Vrouw – maar ook de paardenwereld een warm hart toe. Wat ooit begonnen is als hobby is uitgegroeid tot een bedrijf met landelijke, Europese en misschien wereldwijde bekendheid. De HBC Stal staat bekend om zijn hengsten en de opfok van jonge paarden tot een goed sportpaard. Genetisch gezien is de HBC Stal een topfokker en de hengsten zijn dan ook bij het Koninklijk Warmbloed Paardenstamboek Nederland (KWPN) ingeschreven. De paarden die uit de hengsten van de HBC Stal komen, kunnen uitgroeien tot een in de sport op het hoogste niveau meedraaiend tuig-, spring- of dressuurpaard. Voordat een hengst is goedgekeurd gaat er een intensief selectieproces aan vooraf. De hengst kan uiteindelijk voor het leven goedgekeurd worden. Als je naar een hengstenhouderij gaat, verwacht je daar ook merries, maar niets is minder waar. Bij HBC draait alles om het sperma van de hengsten. Ondanks dat de hengsten geen merrie zien, leveren ze bijna dagelijks wel een portie sperma. Daarna vindt het sperma zijn weg, vaak per koerier, naar een merrie. Hoe dat allemaal precies gaat, laten de medewerkers van HBC u graag tijdens de excursie zien.

-39-

Aantal deelnemers: maximaal 30

WÛNSERADIEL Excursie 39. Afsluitdijk De Afsluitdijk verbindt sinds 1932 Fryslân met Noord-Holland. Na 75 jaar is de Afsluitdijk toe aan en grote opknapbeurt. Klimaatveranderingen en scherpere veiligheidseisen vragen om dijkversterking en uitbreiding van de spuicapaciteit. Ook moet het IJsselmeer in de toekomst een hogere waterstand aankunnen. Daarnaast zijn er plannen voor het duurzaam opwekken van energie (Blue Energy), natuurontwikkeling, een duurzaamheidscentrum en het verder versterken van de toeristische functie van de dijk. U wordt ontvangen bij het Kazemattenmuseum op Kornwerderzand. Na een korte inleiding door wethouder Wigle Sinnema wordt een toelichting op de plannen voor de Afsluitdijk verzorgd door het ministerie van Verkeer en Waterstaat en Rijkswaterstaat. Hierna volgt een rondleiding door het Kazemattenmuseum, gevolgd door een bezoek aan het Infocentrum van Rijkswaterstaat op Kornwerderzand. Aantal deelnemers: maximaal 30

Excursie 40. Koninklijke Tichelaar Makkum U wordt ontvangen bij Koninklijke Tichelaar Makkum waar u welkom wordt geheten door de burgemeester van Wûnseradiel, Theunis Piersma. In dit oudste familiebedrijf van Nederland, dat sinds de zestiende eeuw in beheer is bij de familie Tichelaar, wordt op een ambachtelijke wijze keramiek vervaardigd. Naast het traditionele aardewerk richt het bedrijf zich op een creatieve uitwisseling tussen ervaren Friese ambachtslieden, internationale architecten en bekende Nederlandse ontwerpers. In de fabriek is te zien hoe het aardewerk wordt vervaardigd en in de toonzaal is een uitgebreide collectie modern en klassiek keramiek te bewonderen. Jan Tichelaar, directeur van Koninklijke Tichelaar Makkum, verzorgt een introductie. Hierna volgt een rondleiding door de fabriek en de toonzaal. Aantal deelnemers: maximaal 30

WYMBRITSERADIEL Excursie 41. Heeg en elektrisch varen – bedrijf Hoora watersport/De Stille Boot U wordt ontvangen in de ontvangstruimte van Hoora Watersport (aan It Butlan 11) in Heeg. Wethouder Germ Gebrandy en Wouter de Heer van De Stille Boot verzorgen hier een korte inleiding. Vervolgens krijgt u de kans zelf het elektrisch varen te ervaren. Heeg is de belangrijkste recreatiekern van de gemeente Wymbritseradiel. Om de aantrekkelijkheid en toegankelijkheid van deze watersportkern te vergroten is een masterplan ruimtelijke kwaliteit in 2009 tot stand gebracht. Een van de bouwstenen hierin is het stimuleren van elektrisch varen in en om Heeg. Hoora Watersport/De Stille Boot is in Nederland marktleider op het vlak van elektrisch aangedreven boten. Aantal deelnemers: maximaal 40

-40-

Excursie 42. Vaartocht met Palingaak en Palingklipper rondom Heeg De palingaak is terug in Heeg. Op 4 april 2009 vond de spectaculaire tewaterlating plaats, uitgevoerd door Mammoet. Op 18 april 2009 werd de palingaak de Korneliske Ykes II onder grote belangstelling gedoopt. Na drie en een half jaar bouwen ligt er weer een prachtige palingaak in de Syl in het centrum. De geschiedenis van de palinghandel die Heeg en omstreken ruim twee eeuwen lang voorspoed en werk bracht, kan niet herleven, maar het beeld is zo vertrouwd. U wordt ontvangen bij het Houtbouwmuseum De Helling. Hierna vindt een vaartocht plaats met de palingaak, de Korneliske Ykes II of met de palingklipper ‘De Voorwaarts’. Aantal deelnemers: maximaal 24

-41-

-42-

Algemene Informatie Algemene ledenvergadering De agenda met bijlagen voor de Algemene ledenvergadering op de tweede dag van het congres, krijgen de leden apart toegezonden.

Data en locatie Maandag 7 en dinsdag 8 juni 2010 in Fryslân. Het plenaire gedeelte vindt plaats in het WTC Expo (ingang West), aan de Slauerhoffweg in Leeuwarden.

Kosten congres De deelnamekosten (excl. btw) voor dit congres zijn: 7 juni Avondprogramma 7 juni 8 juni 7 en 8 juni Passe-partout bedrijven

- € 545,- per persoon (excl. avondprogramma) - € 47,50 (het avondprogramma is uitsluitend toegankelijk voor leden van de VNG) - € 195,- per persoon - € 685,- per persoon (excl. avondprogramma) - € 1450,- per persoon (inschrijven voor avondprogramma niet mogelijk). Niet-leden van de VNG kunnen uitsluitend het ‘passe- partout’ bedrijven boeken.

Degenen die uitsluitend de Algemene ledenvergadering willen bijwonen (11.35 - 12.35 uur), gelieve contact op te nemen met het Bestuursbureau van de VNG via ‘[email protected]’. Indien slechts aan één deel van een congresdag wordt deelgenomen, dient toch het volledige bedrag voor de betreffende congresdag te worden betaald. De kosten van koffie en thee, lunch en documentatiemateriaal zijn in bovengenoemde bedragen inbegrepen. Na ontvangst van uw inschrijving ontvangt u een factuur.

Declaratieregeling gemeenteraadsleden Deelnamekosten aan het VNG-Jaarcongres behoren tot de zogenoemde ‘algemene kosten van de gemeenteraad’ en zijn dus in beginsel via de griffier declarabel.

Inschrijving U kunt zich inschrijven via onze website www.vngjaarcongres.nl. Ongeveer 10 dagen voor het congres ontvangt u een schriftelijke bevestiging. Registratie in verband met de Wet bescherming persoonsgegevens aangemeld bij het CBP 24-7-2002, meldingsnummer 1026707. Uw inschrijving is bindend.

Annulering Annulering van uw deelname aan dit congres dient schriftelijk te geschieden. Voor het terugstorten van de aan de VNG betaalde congresbijdrage gelden deze termijnen: 1. annulering vóór 1 mei 2010: 100% restitutie; 2. annulering tussen 1 mei en 8 mei 2010: 50% restitutie; 3. annulering na 8 mei 2010: geen restitutie.

-43-

Inlichtingen Congres- en Studiecentrum VNG Postbus 30435 2500 GK Den Haag Tel.: 070 - 3738459/3738469 Fax: 070 - 3738743 E-mail: [email protected] Website: www.vngjaarcongres.nl

Hotelreservering Op onze website www.vngjaarcongres.nl kunt u een hotelreserveringsformulier downloaden. Na ontvangst van het formulier krijgt u van Hotel Contact BV een bevestiging.

Annuleringsvoorwaarden en wijzigingen hotelreservering Annulering en overige wijzigingen kunnen uitsluitend schriftelijk worden doorgegeven aan Hotel Contact BV. De annuleringsvoorwaarden en kosten die van toepassing zijn op de hotelreservering vindt u onderaan het reserveringsformulier. Hotel Contact BV Kirsten Mooldijk Postbus 671 2501 CR Den Haag Tel.: 070 - 3131134 Fax: 070 - 3131122 E-mail: [email protected]

-44-

--