Nieuwe FTK: is het beter en kan het nog beter ?
Theo Nijman Tilburg University 26 Juni 2014
Structuur • Waar staan we vijf jaar na het Goudswaard rapport en de pensioenakkoorden van 2010 en 2011 ? • Wat brengt het nieuwe wetsvoorstel ons ? • Vragen bij het wetsvoorstel • Verdergaande aanpassing: economische waardering i.p.v. juridische waardering • Van belang om het vertrouwen in en de houdbaarheid van het stelsel te versterken … • Om innovaties (maatwerk, keuzes) mogelijk te maken want keuze van een individu niet ten koste van anderen 2
Startpunten uit Goudswaard e.a. (2010) • Maak heldere keuze tussen kosten, ambitie en risico • Sociale partners: stabiele premie; risicovol blijven beleggen • Versterk vertrouwen door te werken met complete contracten die aangeven hoe behaalde rendementen zullen doorwerken in uitkering • Later: versterk vertrouwen door voorkomen herverdeling tussen groepen bij contractaanpassingen • Beleg ook risico’s van ontwikkeling van de levensverwachting • Belang harde eigendomsrechten als gekozen wordt voor zachte rechten • Communiceer koopkracht van pensioeninkomen en risico’s daarin • (Frijns) Pensioenfondsbestuur (niet overheid) kiest risicoprofiel 3
Waarover overeenstemming lijkt te bestaan … • Ingangsdatum en hoogte pensioen voor wat betreft nieuwe opbouw koppelen aan ontwikkeling levensverwachting • Communicatie in termen koopkracht van pensioeninkomen en onzekerheid daarin (apart wetsvoorstel binnenkort) • Omvang van de langere termijn risico’s wordt maar beperkt beïnvloed door contractkeuzes of FTK Boodschap dat die onzekerheid groot is moet nog wel gaan landen 4
Wetsvoorstel hinkt op twee gedachten .. • Wetsvoorstel (“tussenvariant”) beoogt compromis te zijn tussen twee denklijnen: “hard” en “zacht” contract • Terzijde: termen “nominaal” en “reëel” dekken lading niet .. • Er is duidelijke link naar voorkomen van nominale onderdekking omdat houdbaarheid nominale uitkeringen dan gevaar loopt: • Herstelmechanisme als VEV niet in 10 jaar te bereiken • Herstelmechanisme als te veel jaren achtereen in onderdekking • Discontering tegen nominale curve • Maar geen regelgeving dat risico moet worden teruggenomen bij dekkingsgraden rond 100% en dus meer volatiele dekkingsgraden en discontinuïteitrisico • Het wetsvoorstel levert de facto een meer compleet en zacht contract op maar met suboptimale risicodeling en waardering van rechten (zie later..) 5
Periode waarin schokken verwerkt worden • Dekkingstekort blijkt niet via AFS opgeslagen en in b.v. 10 jaar verwerkt te worden, maar jaarlijks 1/10e deel van resterende tekort. • Politieke boodschap dat schokken in 10 jaar zouden zijn verwerkt zou dan moeten zijn dat na 10 jaar ongeveer 65% van de schok is verwerkt • Spreiding over 5 jaar leidt tot 90% schok verwerkt na 10 jaar
6
Te veel nadruk op verwachte pad • Herstelplannen geheel gebaseerd op verwachte pad • Dat leidt al snel tot prikkel tot nemen van meer risico (meer risico betekent VEV omhoog maar veelal meer toeslag nu door 10 jaars deling) • Is er voldoende countervailing power voor dit mechanisme ? • Informatie over koopkrachtrisico’s naar deelnemers .. • Niet up-risken bij dekkingsgraad onder VEV (net als nu)… Maar het blijft vreemd dat bestaande SAA zo bepalend is.
7
Wat nieuwe wetsvoorstel brengt .. • Stap naar meer complete en zachte (“uitsmeer”) contracten • Minder risico voor ouderen; meer voor jongeren • Maar vorm vrijwel voorgeschreven door overheid in plaats van keuze door fondsen zelf, b.v. maximaal indexatiepercentage via nominale dekkingsgraad • Voorkomt forse abrupte kortingen door uitsmeren over vaste herstelperiode bij achterblijven bij herstelpaden i.p.v. resterende looptijd herstelplan (“dakpannen” i.p.v. “kruiend ijs”) • Haalbaarheidstoets op consistentie van premie, indexatie en beleggingsbeleid. Toets wordt stochastisch i.p.v. alleen op verwachte pad • Hoeveel “bite” gaat deze toets hebben ? Of in la bij continuïteitstoets ? • Op (w)elke horizon c.q. voor (w)elke deelnemer(s) ? • DNB/AFM April 2014 over premiestelling: “Het voorstel biedt de fondsen de mogelijkheid een opzet te hanteren die niet consistent is” • Gaat deze toets echt opleveren dat fondsen doen wat ze zeggen ? 8
Wat nieuwe wetsvoorstel brengt .. 2 • Driemaands rentemiddeling bij waardering verplichtingen (en niet van activa) verdwijnt weer en wordt vervangen door twaalfmaandsmiddeling van de dekkingsgraden • Premie mag bepaald (blijven) worden door disconteren tegen verwacht portefeuille rendement of gemiddelde risicoloze rente afgelopen 10 jaar; direct daarna waarderen alsof risicoloos (zie ook bezwaren DNB/AFM; datum 1 April 2014) Premie niet afhankelijk van dagkoers van de rente Premie niet hoog (bij vaste opbouw) in economisch slechte tijden Voortaan altijd ook indexatie-ambitie financieren Dekkingsgraad fonds daalt of stijgt door nieuwe opbouw Bestaande onderdekking of buffer bepalen mede waarde van opbouw Regels waarbij nieuwe opbouw, waardeoverdracht, etc. geen invloed 9 hebben op dekkingsgraad lijken te prefereren
Wat nieuwe wetsvoorstel brengt .. 3 • Hogere buffereisen • Dus minder snel indexatie en hogere premie • Terecht vanuit klassieke denken in termen van 2.5% kans op onderdekking vanuit VEV • Maar actuele onderdekkingskansen veel hoger (Werker…) • Discrepantie tussen verwacht rendement op vastrentende activa en waardering verplichtingen wordt verwijderd (cie. parameters) • Niet meer zo dat bij volledig afgedekte risico’s toch jaarlijks 2% herstel kan worden ingeboekt • Check dat bij huidige dekkingsgraden en rentestanden de hele contractaanpassing voor gemiddeld fonds grofweg intergenerationeel fair is. Voordeel voor ouderen van minder kortingen kennelijk gecompenseerd door maximale indexatie 10
Opmerkingen bij voorstel voor nieuw FTK
Evenwichtige belangenbehartiging motiveren op basis berekening economische waarde ? • Pensioenfondsbestuur blijft mate van discretionaire ruimte houden • Kan minder dan maximale indexatie kiezen .. • Kan kortere uitstmeerperiode kiezen .. • Kan beleggingsbeleid aanpassen • Vastleggen a priori in compleet contract ? Of per jaar aanpasbaar ? • Komt er voorgeschreven check op waardeverschuiving per fonds als men beleid aanpast (à la bijgevoegde CPB berekeningen voor gemiddelde fonds bij huidige dekkingsgraad en rentes etc.) • Voor hun regeling en dan geldende dekkingsgraad, rente etc. ? • Zo’n check kan juist keuzeruimte teruggeven aan fondsbestuur.. • Of is (blijft) dat verantwoordelijkheid van fonds zelf ? • Met uitzondering van invoering nieuwe regelgeving, alleen macro check ? 12
Risicodeling in nieuwe contract .. • Keuze voor nominale dekkingsgraad want “risicodeling op basis van objectieve maatstaf” • Eens dat we waardeverschuiving als gevolg van subjectieve inschattingen moeten beperken • Kernvraag: welke risicodeling is gewenst ?
• Als verwachte inflatie daalt als rente daalt hebben jongeren niet meer vermogen nodig voor koopkrachtbestendig pensioen na rentedaling: nominaal risico open laten • Als verwachte inflatie niet verandert als rente daalt is afdekken rente risico wel logisch, jongeren meer vermogen nodig • Overheid kiest door nominale discontering op te leggen een specifiek risicodelingscontract; lijkt taak van pensioenfondsbestuur. 13
Risicodeling in nieuwe contract .. • Ook nieuwe regelgeving betekent dat ouderen (nog steeds) inleveren als zeer lange rente (na hun overlijden) daalt als niet afgedekt. Ook voor jongeren renteafdekking ongewenst en inconsistent met taakopdracht commissie parameters • Wel weer extra herstelkracht na rentedaling vanwege die constante verwachte rendementen • Analoog zijn ouderen “solidair” als (subjectieve) inschatting levensverwachting jongeren stijgt • Contracten waar risicodeling niet door kanaal van collectieve dekkingsgraad wordt beperkt lijken toekomst te hebben (‘premieovereenkomsten met solidariteit en collectiviteit’) 14
Waardering van rechten .. • Gewenst dat toetreden of uittreden en keuzes van een individu zo min mogelijk gevolgen hebben voor anderen (“actuarieel fair”) • Opbouw en premie-inleg • Waarde overdracht • Keuze voor ouderdoms- of partnerpensioen • Keuze pensioen eerder of later op te nemen • Ook naar toekomst toe belangrijk om tegemoet te kunnen komen aan roep om meer maatwerk, keuzevrijheid en innovatie (o.a. zorg en wonen) • Ook aanpassingen in regelgeving en keuzes door bestuur (b.v. korter uitsmeren) zouden als ze tot waardeverschuiving leiden ten minste goed moet worden toegelicht • Dit vereist dat bij elk element waardeverschuiving wordt vermeden of gemotiveerd, niet alleen dat voor gemiddelde deelnemer in gemiddeld fonds bij huidige dekkingsgraad en rente etc. hele pakket in evenwicht is (zie ook CPB) 15
Waardering van rechten .. • Begrijpelijk dat de politiek de discussie over de rekenrente achter zich wil laten • Waardering van nieuwe contract met de knik in indexatie bij 110% en de kortingsmechanismes alsof risicovrije garantie is is op zijn best een heel ruwe benadering; omvang van waarderingsfout in specifieke gevallen nader te zoeken • Contractvormen waarbij waarderingsdiscussies tot het verleden gaan behoren zullen in de komende discussie over Pensioen 2020 een grote rol gaan spelen (“individuele rekeningen” d.w.z. keuzes van individu of fonds hebben geen invloed op de waarde van de toezegging) • Premieregelingen met collectieve risicodeling lijken goede kansen te bieden 16
Conclusies en kernpunten • Nieuwe wetsvoorstel zet aantal stappen vooruit • Completere contracten • Uitsmeren schokken zodat risicodifferentiatie oud en jong • Afscheid van kruiend ijs en driemaandsmiddeling • Etc. • In CPB termen: “De voorgestelde aanpassingen aan het FTK verminderen enigszins de knelpunten in het huidige kader”
17
Conclusies en kernpunten • CPB meldt ook: • “De voorgestelde aanpassingen aan het FTK lossen echter niet alle knelpunten in het huidige kader op” • Fundamentele vragen niet of ongewenst beantwoord • Contract blijft complex en weinig transparant door hinken op twee gedachten • Risicodeling via nominale dekkingsgraad bevat ongewenste elementen • Dekkingsgraad wordt volatieler: groter discontinuïteitsrisico • Gebaseerd op ficties uit juridische waardering: Verkeerde prikkels bij keuzes van individu en pensioenfondsbestuur • Of steeds check op waardeverschuiving per instrument, per fonds etc. ? • Deze aanpassing van FTK op zijn best tussenstap in de zoektocht naar gewenste contractinvulling 18
Mission Netspar contributes to the ongoing improvement of financing opportunities for the ‘old age’ of Dutch and European citizens through network development, formulating and executing scientific research and knowledge transfer programs.
