Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein

Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein Beleidsadvies Implementatiestrategie functie Begeleiding en dagvoorzieningen Peel en Maas 2013-2015 2013 en verder

15 april 2013

Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein Beleidsadvies Implementatiestrategie functie Begeleiding en dagvoorzieningen Peel en Maas 2013-2015 en verder Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Martijn Geraets

Ron Genders

Integraal Projectleider Schakelplein en Netwerk Welzijn Versterkt Peel en Maas

Transitie-Trekker begeleiding en overall projectleider 3 D's Peel en Maas Regisseur Leven in het Dorp WWZ

m: [email protected] GSM: 06-46437294

Gemeente Peel en Maas, Postbus 7088, 5980 AB Panningen m: [email protected], t: 077-3279630, GSM : 06-54972596

De Werkgroep Netwerk Welzijn Versterkt bestaat uit de volgende personen: • Kees van Vrouwerf, vertegenwoordiger burgers in een kwetsbare positie • Martha van Biene, lector ‘lectoraat lokale dienstverlening vanuit klantperspectief’, Hoge School Arnhem Nijmegen, programmaleider Wmo werkplaatsen Nijmegen, Venlo en Peel en Maas (VWS) • Henny Jans-Beken, Clustermanager, Vorkmeer • Ivo van Rees, Manager Markt en Ontwikkeling, Wonen Limburg • Jan Bertrams, directeur, MEE Noord en Midden Limburg • Jan Joore, procesmanager NWV • Ron Genders, gemeente Peel en Maas • Martijn Geraets, integraal projectleider kantelen loketfunctie (Schakelplein) en NWV Peel en Maas

Geit neet besteit neet

De Werkgroep Kantelen Loketfunctie (Schakelplein) bestaat uit de volgende personen: • Huub Grommen (Infoloket Meijel, KBO, Werkgroep Eén Loket RZO) • Els Hanraths, Truus van Rensen, Sjef Bougie, Josefien Brueren (Werkgroep Eén loket RZO). • Ted Steeghs, Thera Janssen (Infoloket Beringe) • Jan Roelofs, Harry Timmermans (KBO) • Thea Joppen (Mantelzorgforum Peel en Maas) • Wilhelmien Scheepers (Gehandicapten Platform Peel en Maas) • Karin Voermans (gemeente, Wmo) • Leo van Stippent (MEE) • Ariëtte Loeffen (Vorkmeer, WegWijZer) • Piet Selen (Vorkmeer, Steunpunt Mantelzorg) • Jose Hogenboom (St. Jozef Wonen en Zorg) • Martijn Geraets, integraal projectleider kantelen loketfunctie (Schakelplein) en NWV Peel en Maas In de afgelopen periode hebben de volgende personen deelgenomen aan de werkgroep: • Wim van den Goor (RZO) – inmiddels plek overgedragen aan RZO werkgroep “Eén Loket” • Hans Krabbe (Centrale Senioren Raad)

De Werkgroep Netwerk Welzijn Versterkt adviseert de projectleider in het implementeren en doorontwikkelen van Netwerk Welzijn Versterkt. De Werkgroep Kantelen Loketfunctie (Schakelplein) adviseert de projectleider en fungeert als katalysator die het ontwikkelproces versnelt. De deelnemers in de Werkgroep vormen de verbindingen naar burgers (in een kwetsbare positie), de dorpen (gemeenschap) en naar maatschappelijk partners.

Wonen, welzijn en zorg in de gemeente Peel en Maas

Het programma Leven in het Dorp WWZ is een proces van visievorming, beleidsontwikkeling, netwerksamenwerking en netwerkontwikkeling en heeft veel concrete projecten en vernieuwende initiatieven opgeleverd. Burgers (in een kwetsbare positie), vrijwilligers en beroepskrachten geven daar gezamenlijk vorm en inhoud aan. Leven in het Dorp WWZ is gebaseerd op ‘good persons, good networks en good practices’.

‘Leven in het Dorp WWZ’ winnaar Utrechtse Stimuleringsprijs WWZ 2003-2004 Landelijk en provinciaal voorbeeldproject 2002-2006. ‘Leven in het Dorp WWZ’ was provinciaal en landelijk voorbeeldproject van het VEBO-programma (Vernieuwing en BeleidsOntwikkeling) van 2002-2006. Landelijke Ontwikkelpilot Wmo subregio Helden 2005-2008 in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De Wmo-pilot richtte zich op het prestatieveld ‘sociale samenhang en leefbaarheid’ en het thema ‘regierol van de gemeente’. Landelijke Koppelpilot Zorgverzekeraars Nederland en Vereniging van Nederlandse Gemeenten 2010-2011 Landelijke Pilot Bouwen met (kwetsbare) Burgers van Movisie 2009-2011 Landelijke Pilot Woonzorgservicezone en Effectenarena van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) 2009-2012. www.sev.nl, www.effectenarena.nl Landelijke Pilot Wmo werkplaats Nijmegen en Peel en Maas in samenwerking met Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) van het e e Ministerie van VWS 1 fase: 2009-2012 2 fase: 2013-2016 www.wmowerkplaatsen.nl

INHOUDSOPGAVE 1.

Inleiding ..................................................................................................................................................... 1

2.

1.1 Aanleiding........................................................................................................................................ 1 1.2 Implementatiestrategie begeleiding, beleidsadviezen en aanvullende notities .............................. 1 1.3 Leeswijzer ....................................................................................................................................... 2 Positionering en beleidsmatige kaders ..................................................................................................... 3

3.

2.1 Maatschappelijke opgave................................................................................................................ 3 2.2 Stuwende regie en Dialoogsturing in de Gouden Driehoek ............................................................ 4 2.3 Uitgangspunten in Peel en Maas .................................................................................................... 5 2.4 Integrale samenhang ...................................................................................................................... 6 2.5 Projectstructuur Implementatiestrategie begeleiding ...................................................................... 6 Netwerk Welzijn Versterkt ......................................................................................................................... 8

4.

3.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 9 3.2 Terugblik NWV ................................................................................................................................ 9 3.3 Stand van zaken NWV .................................................................................................................. 11 3.4 Resultaten Netwerk welzijn versterkt: vergelijking opdracht en stand van zaken ........................ 17 Schakelplein ............................................................................................................................................ 20

5.

4.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 20 4.2 Terugblik en stand van zaken Schakelplein.................................................................................. 21 4.3 Schakelplein: pluriforme loketfunctie van en voor iedereen ......................................................... 25 4.4 Vergelijking opdracht en stand van zaken .................................................................................... 26 Opgave en organisatie van de opgave, planning en begroting ............................................................... 28

6.

5.1 Opgave Netwerk Welzijn Versterkt ............................................................................................... 28 5.2 Procesregie met behulp van stuwingsprincipes innovatie ............................................................ 29 5.3 Organisatie van de opgave NWV via het Educatienetwerk, de Bloem ......................................... 30 5.4 Opgave Schakelplein .................................................................................................................... 33 5.5 Verbinding Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein ................................................................ 34 5.6 Opschalen in aantal persoonlijke arrangementen ........................................................................ 35 5.7 Communicatie ............................................................................................................................... 35 5.8 Planning ........................................................................................................................................ 37 5.9 Begroting ....................................................................................................................................... 38 Conclusies ............................................................................................................................................... 39

7.

6.1 Netwerk Welzijn Versterkt ............................................................................................................. 39 6.2 Conclusie Schakelplein ................................................................................................................. 39 6.3 Algemene conclusies .................................................................................................................... 40 Voorstel - beleidsadvies .......................................................................................................................... 41

SAMENVATTING Netwerk Welzijn Versterkt (NWV) 2012 uitgangssituatie Integraal projectleider NWV Jan Joore werkt vanaf 2010 vanuit een gezamenlijke opdracht van gemeente en zorgkantoor. 25 burgers in een zeer kwetsbare positie hebben hun persoonlijk levensverhaal verteld. Met behulp van het vraagpatronenonderzoek van de HAN (Hogeschool Arnhem Nijmegen) zijn deze vertaald in een persoonlijk arrangement. Vraagpatronen geven inzicht in wat zij nodig hebben (needs), willen (wants), ‘eisen’ (demands) en bovenal wat zij zelf kunnen en willen bijdragen (competences). ‘Indiceren’ wordt vervangen door ‘arrangeren’. Burgers in een (zeer) kwetsbare positie stellen hun persoonlijk arrangement samen in samenspraak met hun netwerk van mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten (persoonlijke steunsysteem). 15 burgers in een zeer kwetsbare positie gebruiken hun persoonlijk arrangement, 7 stellen het samen, 3 maken een andere keuze. De resultaten zijn o.a. toename van eigen kracht en regie burgers in een kwetsbare positie en mantelzorgers en minder claimgedrag. Inzicht in (aantallen) aanvragen die tussen wal en schip dreigen te vallen laat een toename aan vragen zien. Zij melden zich bij NWV. In 3 dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’ hebben de deelnemers aan NWV en hun netwerken elkaar ontmoet, aandachtspunten geformuleerd en oplossingen gezocht. De opbrengsten nemen zij mee in het persoonlijke arrangement. In de ontwikkelwerkplaats NWV ontwikkelen beroepskrachten al doende lerend integrale dienstverlening. ‘Constructief ontregelen’ door creatief om te gaan met de bestaande kaders en de grenzen op te zoeken van regelgeving blijkt noodzakelijk om (weer) meedoen daadwerkelijk in de praktijk te brengen. De ‘gereedschapkist’ van NWV is uitgebreid met het Business Model Canvas. Het model geeft structuur aan de persoonlijke arrangementen en biedt inzicht in de verschillende bouwstenen en hun onderlinge samenhang. Het maatschappelijk rendement van NWV is in 4 casussen inzichtelijk gemaakt met instrumenten Effectenarena en Effectencalculator. De uitkomsten zijn dat burgers in een kwetsbare positie geholpen worden door de aanpak, het netwerk nauwer betrokken wordt, dat het leidt tot een verschuiving van de ondersteunende partijen en dat het (voorlopige) kostenbesparingen oplevert (15 tot 25%). Tot de incasseerders horen ook partijen uit andere beleidsterreinen, zoals onderwijs, justitie, politie, reclassering en ondernemers. Kennisoverdracht en kennisdeling vinden plaats, zoals via werkbezoeken. NWV participeert(de) in landelijke pilots ‘Wmo-werkplaats (Ministerie van VWS) en binnen de proeftuin ‘Woonservicegebieden’ van SEV (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting). Duidelijk moge zijn dat we met het traject NWV inhoudelijk en methodologisch op de goede weg zijn. Met de resultaten van NWV kunnen we de gewenste kanteling van het maatschappelijk systeem aanjagen en vormgeven, waarmee de maatschappelijke opgave voor de komende jaren kan worden beantwoord. Opgave NWV: De Centrale vraag is: Hoe schalen we op van klein naar groot? Tijdens netwerkbijeenkomst NWV op 4 juni 2012 hebben bestuurders verwachtingen uitgesproken over een vervolg van NWV: Bestuurders willen de opgave onderbouwd zien met een beleidsadvies NWV. Grote opgave voor de komende tijd is hoe we de methodiek, die we ontwikkeld en uitgeprobeerd hebben bij de meest complexe casussen van burgers in een zeer kwetsbare positie, kunnen opschalen naar een methodiek voor alle mensen met een ondersteuningsvraag in Peel en Maas. We gaan dit oppakken via twee lijnen: • Procesregie via de stuwingsprincipes innovatie (vier V’s: Verdiepen, Verbreden, Valideren, Verankeren). Hierin wordt de methodiek NWV verder verbreed en omgebouwd naar een lichte variant die via het Schakelplein ingezet wordt voor alle casussen, waarmee de noodzakelijke opschaling vormgegeven wordt. • Organisatie aanpak via het Educatienetwerk ’De Bloem’, waarbij via netwerksamenwerking alle betrokken netwerkpartijen meegenomen worden in het gedachtegoed én de uitvoeringspraktijk van NWV, via dialoogbijeenkomsten, meerdere Ontwikkelwerkplaatsen (OWP’s) voor verschillende groepen, maatschappelijke businesscase, Wmo-werkplaats en netwerkbijeenkomsten. Schakelplein 2012 uitgangssituatie Schakelplein Integraal projectleider Schakelplein Martijn Geraets werkt vanaf 2012 vanuit gezamenlijke opdracht van gemeente en zorgkantoor. Afgezet tegen de opdracht ligt Schakelplein goed op schema. Schakelplein heeft aan de hand van testcases kennis opgedaan over de samenstelling van arrangementen en over de methodiek ‘arrangeren’ (lichte en zware variant). Reeds opgedane kennis vanuit NWV is daar de basis voor geweest.

In samenspraak met belangenorganisaties en maatschappelijk partners is de Werkgroep Schakelplein ingericht. Deelnemers aan deze werkgroep zijn, belangenorganisaties: RZO (Regionaal Zorgvragers Overleg Peel en Maas) en binnen het RZO de werkgroep Één loket per kern, CSR (Centrale Seniorenraad Peel en Maas), GPPM (Gehandicapten Platform Peel en Maas), Mantelzorgforum Peel en Maas, KBO (Katholieke Bond voor Ouderen), Infoloket Meijel, maatschappelijk partners: WegWijZer Vorkmeer, Wmo-loket gemeente, MEE en Steunpunt Mantelzorg (Vorkmeer).OWP Loketmedewerkers is gericht op methodiekontwikkeling en ervaringsuitwisseling. Deelnemers: WegWijZer, Wmo-loket en MEE. Pilot Infoloket Meijel is een succes en biedt voorbeeld voor lokale werkgroepen die een infoloket in hun eigen dorp op willen zetten. De werkgroep Schakelplein, OWP Loketmedewerkers en OWP Vrijwilligers (in oprichting) maken het ontwerp van het Schakelplein. Vragen van mensen uit Peel en Maas met actuele AWBZ thematiek worden als testcase gebruikt om kennis over de samenstelling van persoonlijke arrangementen en over de methodiek arrangeren te ontwikkelen en daarmee te oefenen. De Pilot Jeugdzorg AWBZ is gestart. Het doel is de verbinding in te richten tussen Jeugdzorg, Centrum Jeugd en Gezin, WegWijZer en Wmo-loket. Indicatiestellers brengen mogelijkheden en grenzen in regelgeving, procedures en financiële kaders in beeld. Opgave Schakelplein: De opgave is dat in 2014 de toegangspoort tot coaching, ondersteuning, begeleiding en zorg (Schakelplein) een feit is. En (mogelijk) vormt Schakelplein dan ook de toegangspoort voor de andere decentralisaties. Op termijn kan dit verbreed worden naar het gehele sociale domein. Schakelplein wordt fasegewijs ingericht. Mede in relatie tot Huis van de Gemeente. In 2013 is de opgave om de: • OWP Loketmedewerkers ontwikkelt al doende lerend de ‘light’ variant voor het arrangementgesprek. • OWP Jeugdzorg AWBZ te verbinden met Schakelplein. • OWP Vrijwilligers in te richten; leren van elkaars ervaringen -> in latere fase verbinden formeel en informeel. • Casusverdeelgroep (werktitel) in te richten. Deze bestaat uit Martijn Geraets, Jan Joore en een lid met een sociaal/medische achtergrond. • Pilot Schakelplein in relatie tot Huis van de Gemeente te starten. • OWP(‘s) van NWV te verbinden met Schakelplein. • Schakelkaart te ontwikkelen. In 2014 worden OWP’s, signaaldiensten, NWV, dagvoorzieningen en vervoer verbonden door ‘good personsnetworks-practices’. De opschaling naar grotere aantallen persoonlijke arrangementen wordt fasegewijs bereikt gedurende het inrichten van het Schakelplein. In de komende periode worden in ieder geval de burgers in een kwetsbare positie waarvan de AWBZ-indicatie begeleiding afloopt benaderd om een persoonlijk arrangement samen te stellen. Verder krijgen mensen die nog geen indicatie hebben en hun vraag voor ondersteuning, begeleiding en zorg kenbaar maken een vraagverhelderingsgesprek en op basis daarvan een arrangementgesprek. De verwachting is dat nog meer burgers in een kwetsbare positie hun behoefte kenbaar gaan maken. Algemene conclusies NWV en Schakelplein liggen goed op koers richting de overheveling van de functie begeleiding. Het commitment en draagvlak voor de aanpak van de implementatie begeleiding onder netwerkpartners is verder gegroeid. Met enthousiasme en vertrouwen wordt er samengewerkt aan de implementatie van de decentralisatie begeleiding. Hierin maakt ieder gebruik van zijn of haar eigen kracht en voegt deze toe aan het netwerk, waardoor er meer en meer energie vrijkomt om te doen wat nodig is. Inmiddels is op kleine schaal een kanteling in perspectief zichtbaar bij burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk en in de werkwijze van vrijwilligers en beroepskrachten. De contouren van de vernetwerkte samenwerking worden zichtbaar. De nadruk zal steeds meer op samenwerking binnen netwerken van mensen en partijen komen te liggen in plaats van op concurrentie. Uiteraard is er ook in Peel en Maas nog veel werk te verzetten, maar we doen dit samen. Buiten gebeurt het voor, door en samen met de burgers (in een kwetsbare positie) en onze netwerkpartners. Samen Anders met Cocreatie.

1. Inleiding Het Beleidsadvies Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein beslaat de trajecten Netwerk Welzijn Versterkt (NWV) en Schakelplein. De verbanden tussen beide trajecten zijn inmiddels zo sterk en elkaar overlappend dat verbinden van de beide onderdelen van de Implementatiestrategie begeleiding op zijn plaats is. 1.1 Aanleiding In het traject NWV is geëxperimenteerd met een nieuwe werkwijze die burgers in een zeer kwetsbare positie in hun kracht zet. De nieuwe werkwijze heeft geleid tot een wisseling van perspectief bij de betrokken vrijwilligers en beroepskrachten. De wisseling van perspectieven en de nieuwe werkwijze zorgen voor een kanteling van het huidige systeem (verzorgingssamenleving) van binnenuit. Daarmee laat de experimenteerruimte zien dat ontschotting mogelijk is en grenzen in regelgeving worden verlegd. De betrokkenen werken samen aan een andere inrichting van begeleiding in Peel en Maas. Samen Anders. De behaalde resultaten uit NWV dienen verbreed en integraal gemaakt te worden. Verder wordt de methodiek algemeen toepasbaar gemaakt. De kleine schaal waarop het nieuwe maatschappelijke systeem in Peel en Maas vorm begint te krijgen is het signaal geweest om de toegang tot het systeem vast te pakken. De kanteling van de toegang zet immers pas echt zoden aan de dijk als het systeem zelf ook begint te kantelen. Anders lopen burgers (in een kwetsbare positie) met een gekanteld perspectief nog steeds tegen dezelfde grenzen en oude werkwijzen aan die het huidige maatschappelijke systeem met zich meebrengt. Tevens komt dit tegemoet aan de wens van belangenorganisaties (RZO Peel en Maas (Regionaal Zorgvragers Overleg, KBO-afdelingen (Katholieke Bond voor Ouderen)) en Kernteams WWZ die infoloketten bemenst door vrijwilligers (in hun eigen dorp) op grotere schaal willen inrichten in Peel en Maas. Vanaf januari 2012 is een integraal projectleider in opdracht van de gemeente Peel en Maas en het Zorgkantoor Coöperatie VGZ, regio Noord- en Midden-Limburg aan de slag met de kanteling van de loketfunctie WmoWegWijZer-begeleiding en daarmee de toegang tot coaching, ondersteuning, hulpverlening en zorg. Concreet betreft het de introductie van de schakel- en toegangsfunctie onder de noemer Schakelplein. Het schakelen gaat plaatsvinden binnen een samenwerkingsverband van vrijwillige en beroepsmatige toegangspoorten (loketten). De trajecten NWV (individuele pijler) en Schakelplein zijn pijlers van de Implementatiestrategie begeleiding en dagvoorzieningen Peel en Maas 2013-2015 en verder, Samen Anders met Co-creatie (april 2013). Naast deze pijlers kent de implementatiestrategie begeleiding een collectieve pijler. De collectieve pijler bestaat uit twee onderdelen: dagvoorzieningen en het vervoer. 1.2 Implementatiestrategie begeleiding, beleidsadviezen en aanvullende notities Na bekendwording van het uitstel van de besluitvorming over de decentralisatie van de functie extramurale begeleiding zijn we in Peel en Maas voortgegaan op de koers, die we al een aantal jaren varen. Het draagvlak onder burgers, maatschappelijk partners en andere regiepartijen daarvoor is groot. De Implementatiestrategie begeleiding 2013-2015 en verder is het kompas voor het Implementatieteam begeleiding en de Projectgroep begeleiding in Peel en Maas. In de implementatiestrategie zijn de resultaten, ervaringen en inzichten uit de praktijk in Peel en Maas opgetekend. De implementatiestrategie is een beleidsnotitie, noem het een versie voor beleidsmakers. De implementatiestrategie is bondig samengevat in een beknopte versie voor bestuur/beleid. De implementatiestrategie geeft de grote lijn aan. De opgave in de implementatiestrategie is concreter uitgewerkt in meerdere beleidsadviezen: Dagvoorzieningen, Vervoer en NWV en Schakelplein. In de beleidsadviezen is de planning en begroting opgenomen. In april 2013 zijn de Implementatiestrategie begeleiding 2013-2015 en verder en de beleidsadviezen vastgesteld door het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente en door het management van het zorgkantoor. De implementatiestrategie en de beleidsadviezen zijn in augustus beschikbaar via www.leveninhetdorp.nl. Naast deze notities zijn 5 aanvullende notities opgesteld die input hebben opgeleverd voor het beleidsadvies NWV en Schakelplein: • Tussenrapportage ‘Ik geef mezelf een 9 voor geluk’ • Tussenrapportage Effectenanalyse Netwerk Welzijn Versterkt • Notitie ‘Infoloket Meijel’. De notitie is een evaluatie van de pilot die door vrijwilligers in Meijel is uitgevoerd. In de notitie worden conclusies getrokken uit de pilot en aanbevelingen gedaan voor het vervolg op de pilot. • Notitie ‘Signaaldiensten’. De notitie betreft een opsomming van een aantal diensten die een signalerende functie vervullen richting het breed en diep loket. Tevens bevat deze notitie conclusies en aanbevelingen. • ‘Pilotovereenkomst Jeugdzorg AWBZ’. De notitie bevat de uitgangspunten en aanpak, evenals een intentieverklaring van gemeente, zorgkantoor en Bureau Jeugdzorg, om een pilot in te richten m.b.t. de Decentralisatie Begeleiding binnen de Jeugdzorg AWBZ.

1

1.3 Leeswijzer Dit beleidsadvies geeft inzicht in de strategie voor de pijlers NWV en Schakelplein in de komende jaren. Eerst worden de beleidsmatige kaders geschetst (hoofdstuk 2), dan volgt er een terugblik en inventarisering van de stand van zaken van NWV (hoofdstuk 3) en Schakelplein (hoofdstuk 4), waarna in hoofdstuk 5 de opgave die voor ons ligt wordt geschetst en waarin duidelijk wordt hoe de opgave gerealiseerd gaat worden. Verder is daarin de planning en de begroting opgenomen. Hoofdstuk 6 beslaat de conclusies uit al het voorgaande, waarna in hoofdstuk 7 een voorstel (beleidsadvies) is uitgewerkt.

2

2. Positionering en beleidsmatige kaders In de Implementatiestrategie begeleiding (versie beleidsmakers) zijn de positionering en beleidsmatige kaders uitgewerkt. Onderstaand is een bondige samenvatting daarvan. De decentralisatie begeleiding is geen op zich zelf staand traject of ontwikkeling, maar past in een breder kader; het programma Leven in het Dorp WWZ (Wonen-Welzijn-Zorg). Vanaf 2001 werkt Peel en Maas aan Leven in het Dorp WWZ. Het programma is in november 2008 opnieuw vastgelegd in een convenant en de uitvoeringsnota ‘Leven in het Dorp WWZ 2008-2012, Samen innovatief grenzen verleggen’. 2.1 Maatschappelijke opgave Na de val van het kabinet in april 2012 en het controversieel verklaren van de wetswijziging van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) en de WWnV (Wet Werken naar Vermogen) heeft het nieuwe kabinet het regeerakkoord Rutte II opgesteld. De Participatiewet vervangt de WWnV. Het regeerakkoord van Rutte II is in de lijn van de maatschappelijke opgave, de transitie en de koers die in Peel en Maas al binnen Leven in het Dorp WWZ en andere beleidsprogramma’s geruime tijd is gevolgd. Wel verhoogt het regeerakkoord de druk op deze koers, door verder gaande decentralisaties, een nog prominentere rol van gemeenten in het sociale domein en de forse bezuinigingen op de zorg en Wmo-budgetten. Het regeerakkoord versterkt de veranderopgave dermate dat er geen sprake meer kan zijn van een verandering van de bestaande maatschappelijke systemen (of de verzorgingsstaat), maar eerder van de opbouw van nieuwe maatschappelijke systemen. Anders gezegd: de dingen anders doen volstaat niet meer, we zullen ook andere dingen moeten doen. De maatschappelijke opgave is een zoektocht naar een nieuw, toekomstbestendig, duurzaam en betaalbaar maatschappelijk systeem dat in moet spelen op de veranderende rollen van de burger, maatschappelijk partners en de overheid. Wanneer vooral burgers de ruimte krijgen van maatschappelijk partners en regiepartijen om nieuwe initiatieven te ontwikkelen in het sociale domein dan voltrekt zich geleidelijk aan een transformatie naar een duurzaam maatschappelijk systeem. Het is de transformatie van de verzorgingsstaat naar een maatschappij van vitale burgers en vitale gemeenschappen. Vanuit de maatschappelijke opgave en de decentralisaties staat een grote groep mensen met een ondersteunings-, hulp- en zorgvraag centraal die (tijdelijk) in een kwetsbare positie in de samenleving verkeren, noem ze burgers in een kwetsbare positie. Zij maken deel uit van de hele gemeenschap en door het wisselen van perspectief, of te wel kantelen, kunnen zij naar vermogen een bijdrage leveren aan de samenleving. De kadernota 2013 van de gemeente Peel en Maas draagt de titel ‘De Wissels Om’. In de kadernota is het omzetten van de wissels op een aantal beleidsterreinen uitgewerkt. De maatschappelijke opgave en de transformatie naar een nieuw maatschappelijk systeem staan daarin centraal. Verder is de transitieopgave van de decentralisaties en de functie begeleiding specifiek daarin gepositioneerd. De kadernota geeft de bestuurlijke kaders van de positionering. De implementatiestrategie geeft invulling aan de kadernota. Het regeerakkoord brengt meer verschuivingen teweeg van de AWBZ naar de Wmo dan alleen de decentralisatie begeleiding. In maart 2013 was duidelijk dat er namelijk nog andere AWBZ-functies overkomen, zoals persoonlijke verzorging, naar de Wmo. Verder wordt sterk ingezet op de ontwikkeling van scheiden van wonen en zorg. Hierdoor vervallen (op termijn) ZZP (Zorg Zwaarte Pakket) 1 tot en met 3 en deels 4 uit de sectoren VenV (Verpleging en Verzorging – ouderenzorg), GZ (Gehandicaptenzorg) en GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg). Verder verschuiven een aantal functies naar de Zvw. De uitkleding van HbH (Hulp bij het Huishouden) wordt stevig ingezet met een forse bezuiniging op het huidige budget. In de brief aan de Tweede Kamer (d.d. 31-1-2013) merkt staatssecretaris VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) Van Rijn op dat van het decentraliseren van taken in het kader van de overheveling van begeleiding naar de Wmo per 1-1-2014 geen sprake is. Het voornemen is dat de decentralisatie begeleiding en andere AWBZ-functies op 1-1-2015 overgeheveld worden naar de Wmo. Na de kabinetsval in april 2012 zijn de decentralisaties Begeleiding en WWnV controversieel verklaard. In het regeerakkoord Rutte II is opgenomen dat de decentralisaties doorgaan vanaf 2014. Daarbij brengt het regeerakkoord meer verschuivingen teweeg van de AWBZ naar de Wmo dan alleen de decentralisatie begeleiding. In maart 2013 was duidelijk dat er namelijk nog andere AWBZ-functies overkomen, zoals persoonlijke verzorging, naar de Wmo. Verder wordt sterk ingezet op de ontwikkeling van scheiden van wonen en zorg. Hierdoor vervallen (op termijn) ZZP (Zorg Zwaarte Pakket) 1 tot en met 3 en mogelijk 4 uit de sectoren VenV (Verpleging en Verzorging – ouderenzorg), GZ (Gehandicaptenzorg) en GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg). Verder verschuiven een aantal functies naar de Zvw (Zorgverzekeringswet). De uitkleding van HbH (Hulp bij het Huishouden) wordt stevig ingezet met de voorgenomen bezuiniging van 75% op het huidige budget.

3

In het traject NWV zijn we begonnen met burgers die zeer kwetsbaar zijn. Het gaat hier om mensen met zware psychiatrie, verslaving, criminaliteit, weinig tot geen eigen netwerk, netwerk enzovoorts. Mensen met een groot risico om tussen sen wal en schip te vallen. De betrokkenen werken samen aan een andere inrichting van begeleiding met nieuwe werkwijzen en methodieken. Op toenemende schaal doen we dingen al Samen anders. Veel burgers, vrijwilligers en beroepskrachten creëren vernieuwende initiatieven en vormen netwerken. Innovatie, netwerken en beleidsontwikkeling krijgen vorm door Co-creatie en is gebaseerd op ‘good persons, good networks en good practices’. Het huidige systeem (verzorgingssamenleving) kantelt in Peel en Maas op kleine schaal schaal van binnen uit naar een samenleving waarin we naar elkaar omkijken en voor elkaar zorgen (Civil Society/ sociale coöperaties). Het draagvlak voor de aanpak is groot. groot Dit is onder andere te danken aan de resultaten die op casusniveau geboekt worden. Resultaten esultaten bestaan uit écht maatwerk, duurzamere oplossingen, wederkerigheid, lagere kosten, vergroten van eigen regie en niet te vergeten een groter g gevoel van welbevinden. Het proactief oppakken van de opgave wordt gestimuleerd door gemeente en zorgkantoor. zorgkantoo

burgers (in een kwetsbare positie) en hun netwerken, sociale verbanden, Kernteams WWZ, gemeenschap

Dorp

Gouden Driehoek Maatschappelijk partners

Regiepartijen overheid, gemeente en zorgkantoor/zorgverzekeraar Schema Eigen kracht

professionele partijen, informele zorg- en ondersteuningsorganisaties, (georganiseerde georganiseerde) vrijwilligers

Dialoogsturing in de Gouden Driehoek

2.2 Stuwende regie en Dialoogsturing in de Gouden Driehoek De transitieopgave van de drie decentralisaties maakt dat de regierol vanuit het oogpunt van beleid bij de gemeente ligt. Een rol die e de gemeente Peel en Maas eigen is en waar de afgelopen jaren al op verschillende terreinen sterk in is geïnvesteerd. De gemeente zoekt daarbij allianties met andere regiepartijen zoals het zorgkantoor en Zorgverzekeraar VGZ voor de transities op het gebied gebi van Wmo-AWBZ-Zvw Zvw (Zorgverzekeringswet). Op het terrein van WWZ voeren gemeente en zorgkantoor vanaf 2003 gezamenlijk de regie op een stuwende wijze. De laatste jaren is Zorgverzekeraar VGZ steeds meer betrokken geraakt. De stuwende regie gaat NIET over het opleggen van dwingende richtlijnen, maar gaat over het BIEDEN VAN RUIMTE aan burgers en maatschappelijk partners vanuit duidelijke toetsingskaders. De burgers en maatschappelijk partners ontplooien op basis van behoeften in dialoog met elkaar nieuwe initiatieven initiatieven en ontwikkelen innovatieve producten en diensten. Vanuit de stuwende regie bundelen de regiepartijen budgetten en stellen zij vanuit de toetsingskaders gezamenlijke inkoopkaders op. Medio 2013 sluiten beide partijen samen met Zorgverzekeraar VGZ VGZ een nieuw convenant in Peel en Maas. Daarmee spelen de regiepartijen in op de verschuivingen in de AWBZ, Wmo en Zvw en op het voornemen om in 2015 de zorgkantoren op te laten gaan in de zorgverzekeraars. In de decentralisatie begeleiding worden de functies functies begeleiding individueel, begeleiding groep en kortdurend verblijf uit de extramurale AWBZ-zorg zorg overgeheveld naar de Wmo. Door de gezamenlijke amenlijke regie richt de implementatiestrategie zich op de gehele functie begeleiding. Dus niet alleen op het extramurale extramural deel dat onder verantwoordelijkheid van de gemeente komt te vallen, maar ook op het deel dat binnen de AWBZ blijft. De implementatiestrategie gaat de basis vormen voor een gezamenlijk inkoopkader van de gemeente, het zorgkantoor en zorgverzekeraar voor de functie begeleiding. Het doel daarvan is om het huidige niveau van ondersteuning/begeleiding en dagvoorzieningen dat nodig is te bestendigen en vanuit de implementatiestrategie verder te ontwikkelen naar een toekomstbestendig en duurzaam niveau. Waar mogelijk mogelijk wordt dit gedaan door (groepen) burgers (in een kwetsbare positie) die – in lijn met de kernwaarde Zelfsturing – zelf (mede)eigenaar en (mede)producent zijn. Om medeverantwoordelijkheid te nemen is het van belang dat burgers (in een kwetsbare positie) e) regie kunnen blijven voeren over hun eigen leven op basis van hun eigen kracht en competenties. Het hoger liggend doel is om senioren en burgers in een kwetsbare positie in Peel en Maas in staat te stellen om de kwaliteit van leven te bevorderen en om zolang zolang mogelijk de regie over hun eigen leven en leefomgeving te behouden, in de vertrouwde omgeving te blijven leven en deel te (blijven) nemen aan de samenleving (doelstelling Leven in het Dorp WWZ). 4

In Peel en Maas komen nieuwe initiatieven dialooggestuurd tot stand in de Gouden Driehoek. Primair in de dialoogsturing is een gelijkwaardige en wederkerige samenwerking tussen de drie hoofdactoren: dorp (burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk, gemeenschap), maatschappelijk partners en regiepartijen. Vandaar een gelijkzijdige driehoek. Dialoogsturing betekent dat wanneer de actoren hun ideeën en initiatieven uitwerken in plannen, zij de andere actoren in een zo vroeg mogelijk stadium bij deze planvorming betrekken en de plannen in het netwerk verder ontwikkelen in dialoog met elkaar. Het is een intensief proces tussen gelijkwaardige partijen met een hoog rendement. De burgers (in een kwetsbare positie) zijn zoveel mogelijk leidend in het proces om te komen tot voorzieningen en producten. Maatschappelijk partners en regiepartijen zijn vanuit hun verantwoordelijkheid en expertise faciliterend en ondersteunend richting buurt, dorp of wijk. In de regio Noord-Limburg werken 7 gemeenten samen aan de decentralisaties. Uitgangspunt is lokaal wat kan en regionaal waar een meerwaarde is. De decentralisaties zijn in lijn met de beleidsperspectieven en beleidsaccenten die de gemeenten in Noord-Limburg op lokaal vlak voor ogen staan. Op tal van gebieden kunnen de gemeenten de samenwerking een impuls geven en daar zelf van leren en profiteren. Daarbij zijn de gemeenten niet uit op nieuwe gemeenschappelijke regelingen. De gemeenten zien meer in samenwerkingsvormen rond opgaven, projecten en maatschappelijke vraagstukken, zoals de drie decentralisaties.

2.3 Uitgangspunten in Peel en Maas De transformatie naar een nieuw maatschappelijk systeem waarin vitale burgers en vitale gemeenschappen centraal staan levert vernieuwende inzichten en nieuwe uitgangspunten op. Daarin ontwikkelt zich een nieuwe ‘taal’. Begrippen die nu gebruikt worden zijn niet toereikend om de transformatie te beschrijven. Verder ontstaan nieuwe begrippen in de dialoog tussen de burgers (gemeenschap), maatschappelijk partners en overheid. Hieronder zijn de visie en uitgangspunten in Peel en Maas opgesomd. De visie en de uitgangspunten zijn uitgewerkt in de implementatiestrategie. Visie: • Horizon – vitale burgers en duurzame gemeenschappen, zelfsturing en burgerschap • Communicatieve zelfsturing, Regel sturing en Autoritaire sturing • Stuwende regie geeft ruimte en kaders om gezamenlijk te werken aan oplossingen • Dialoogsturing in Gouden driehoek • Regels moeten de inhoud mogelijk maken • Iedereen telt en doet mee • Regievoeren en medeverantwoordelijkheid over eigen leven en eigen leefomgeving (vitale burgers) Uitgangspunten beleid sociaal domein: • Van individuele voorzieningen naar collectieve voorzieningen naar voorzieningen van collectieven (Sociale coöperaties) • Individuele voorzieningen, keuzevrijheid en gelijkheid • Niemand valt tussen wal en schip • Investeren in de voorkant (vitale burgers, gezondheid, welzijn, vrijwilligers) levert winst op aan de achterkant (minder zware zorg, minder inzet beroepskrachten) • Integrale samenhang en benadering • Wisselen (kantelen) van perspectief vrijwilligers en beroepskrachten • Samenwerken in netwerken • Van concurrentie in de zorg naar vernetwerkte samenwerking • Van smal loket naar brede en diepe gekantelde loketfunctie • Lokaal wat kan en regionaal waar meerwaarde is • Betaalbaarheid door experimenten, deregulering en investeren in innovatie gericht op vitaliteit

5

2.4 Integrale samenhang Op casuïstiek niveau zijn er veel raakvlakken tussen de drie Decentralisaties centralisaties (Begeleiding, (Begeleiding Jeugdzorg en e Participatiewet), ), alsook met geïntegreerde 1 lijn ouderenzorg en -welzijn welzijn (wijkgericht werken) w en andere trajecten van Leven in het Dorp WWZ.. Vanuit de burger gezien zitten hier geen schotten tussen. Wijkgericht (buurt, dorp) werken gaat uit van de principes van nabijheid. Iemand die je kent, vertrouw je sneller, waardoor je eerder een vraag stelt of een probleem aankaart. Beroepskrachten en vrijwilligers die nabij zijn, vangen eerder signalen op. Het wijkgericht werken kan daarmee de beroepsmatige oren en ogen in het dorp zijn en vormt hiermee mogelijk een van de voorposten van v het Schakelplein. De relatieve afname van de beroepsbevolking en de toenemende zorgvraag door de vergrijzing en ontgroening maakt dat het zorgaanbod in Nederland zich hierop zal moeten voorbereiden met gevolgen voor zowel de inhoud van zorg als de organisatie ervan. Vereist ereist hierbij is het opzetten van wijknetwerken (welzijn en zorg) waarin eerst wordt uitgegaan van de eigen kracht van burgers en vervolgens oplossingen gezocht worden in de sociale omgeving. Om dan pas te zoeken naar oplossingen bij collectieve voorzieningen ngen en pas als laatste het inzetten van individuele voorzieningen en beroepsmatige zorg die steeds specialistischer van aard kan zijn. De beroepsmatige inzet is daarin onderdeel van een samenhangende wijkgerichte benadering dicht bij de burger (in een kwetsbare etsbare positie). Coördinatie en samenhang zijn daarin belangrijke voorwaarden. De wijkgerichte benadering is gericht op de versterking van het netwerk rondom de burger (in een kwetsbare positie), bestaande uit de sociale omgeving en het geheel van voorzieningen voorzieningen en beroepskrachten. Het betreft een samenwerking tussen de domeinen Wmo, AWBZ en Zvw. Daarbij zijn gemeente, zorgkantoor en zorgverzekeraar de inkopende partijen. e In Peel en Maas zijn pilots in meerdere dorpen in voorbereiding waarin geïntegreerde 1 lijn ouderenzorg en welzijn in combinatie met buurt- en dorpgericht werken nieuwe netwerken bouwen. Geïntegreerd wil zeggen dat er een integratie nodig is van formeel en informeel, van zorg en welzijn, van beroepsmatig en vrijwillig. Verder worden daarbij de krachten benut die er lokaal zijn als vangnet voor de kwetsbare oudere. Ook hier hie draait het om het leggen van verbindingen. FC WELZIJN is het innovatienetwerk W-WWZ W (Werk-WWZ) WWZ) en bedrijfsleven in Peel en Maas. FC WELZIJN biedt een platform voor de ontwikkeling van innovaties in samenwerking met het bedrijfsleven. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en PPS zijn op kleine schaal toegepast in W-WWZ W WWZ in Peel en Maas. Onder de vlag van FC WELZIJN is een aantal projecten gerealiseerd en zijn initiatieven initiatieve in ontwikkeling. Harting-Bank (Medux) realiseert het Hulpmiddelencentrum Peel en Maas.. In dit hulpmiddelencentrum wordt een integraal aanbod van particuliere hulpmiddelen en hulpmiddelen vanuit Wmo-AWBZ-Zvw Wmo Zvw dichtbij en laagdrempelig georganiseerd voor inwoners woners van Peel en Maas. De regionale aanbesteding van Hulp bij het Huishouden is afgerond. Synergy Health (voorheen Lips) verricht samen met de gemeente en andere partners een haalbaarheidsstudie naar een Wasstrijkservice en een bredere innovatie in servicediensten.

2.5 Projectstructuur Implementatiestrategie begeleiding In de figuur hieronder is de projectstructuur schematisch in beeld gebracht die is ingericht voor de implementatie van de decentralisatie begeleiding voor te bereiden. De projectstructuur ctuur kent een stuurgroep, projectgroep en diverse werkgroepen. Dat doet vermoeden dat hier sprake is van een ‘topdown’ benadering. De beleidsontwikkeling en de daaruit volgende adviezen en voorstellen zijn echter gebaseerd op de ervaringen en kennis opgedaan opgedaan in de praktijk en de inbreng en inzet van burgers (in een kwetsbare positie), mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten. Dat betekent dat de implementatie van de decentralisatie begeleiding vooral een ‘bottom-up’ ‘bottom up’ benadering kent. De weergave van de projectstructuur zou dus eigenlijk een omgedraaid schema moeten zijn. De projectstructuur is opgebouwd uit de drie pijlers: Schakelplein, Individuele pijler en de Collectieve pijler. De functie Logeeropvang (Kortdurend Verblijf) heeft een plek gekregen in de collectieve pijler. Het betreft namelijk voorzieningen waar meerdere mensen (gelijktijdig) gebruik van maken. In de pijlers zijn de diverse werkgroepen en OWP’s (Ontwikkelwerkplaatsen) opgenomen. Verder is de Werkgroep Bedrijfsvoering afgebeeld en de thema’s waar de werkgroep mee aan de slag is (gegaan). Integrale afstemming over resultaten en beleid in de decentralisatie begeleiding vindt door de projectleiders/ procesmanagers/aanjagers plaats in de Projectgroep begeleiding. Deze resultaten en beleid belei worden vertaald in 6

adviezen en voorstellen die door het Implementatieteam begeleiding in samenhang besproken en geanalyseerd worden. Jaarlijks stelt het Implementatieteam begeleiding een implementatiestrategie op voor de komende periode. In 2013 stelt het implementatieteam het gezamenlijk inkoopkader op en bereidt de daaruit volgende contractering voor. Het Implementatieteam begeleiding bespreekt de adviezen en voorstellen in het Bestuurlijk overleg begeleiding tussen gemeente en zorgkantoor. Daarna worden de voorstellen en adviezen, de implementatiestrategie, het gezamenlijk inkoopkader en de contractering ter vaststelling voorgelegd aan het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente en het management van het zorgkantoor.

Bestuurlijk overleg begeleiding Gemeente en ZK Coöp. VGZ

Werkgroep Bedrijfsvoering -Doelgroepanalyse -Communicatie -Financiën -Contractering -Beleidsregels

Implementatieteam begeleiding Gemeente en ZK Coöp. VGZ

Projectgroep begeleiding

Schakelplein

Individuele pijler (Netwerk Welzijn Versterkt (NWV))

Collectieve pijler (Dagvoorzieningen en Vervoer)

Werkgroep Schakelplein

Werkgroep NWV

Werkgroep Dorpsdagvz.

Pilot K’lust Grashoek

- Inrichten Schakelplein - NWV alg. toepasbaar – light variant - OWP Loketmw. - OWP Vrijwilligers - OWP Jeugdzorg AWBZ - Pilot Schakelplein - Casusverdeelgr. - Educatienetw. methodiekontw., opleiding

- Arrangeren - Persoonlijk arrangement - LihD, Doe mee! - OWP NWV 1, 2 - OWP Managers - OWP Effectanalyse - Casusverdeelgroep - Educatienetw. – methodiekontw., opleiding

Werkgroep Zorgboeren/ Maatsch. ondernemers

Vraagstukken Zorgboeren/ Maatsch. ondernemers

Werkgroep Vervoer Logeeropvang – Kortdurend verblijf

Naast deze projectstructuur voor de decentralisatie begeleiding is intern binnen de gemeente Peel en Maas en projectstructuur ingericht voor de drie decentralisaties. Deze projectstructuur bestaat uit een Stuurgroep 3D’s, Projectgroep 3D’s, Werkgroep Bedrijfsvoering 3D’s en een Klankbordgroep waar raadsleden aan deelnemen.

7

3. Netwerk Welzijn Versterkt Het traject Netwerk Welzijn Versterkt (NWV) loopt vanaf 2008 en gaf methodisch en inhoudelijk al een goede invulling aan de individuele pijler binnen de implementatie begeleiding. In dit hoofdstuk is de ontwikkeling van NWV uitgewerkt. Dit hoofdstuk begint met een terugblik gevolgd door een beschrijving van de huidige stand van zaken. Aan de hand van relevante ontwikkelingen wordt een advies gegeven over de opgave van NWV voor de komende periode.

2020FLITS FLITS * Burgers in een (zeer) kwetsbare positie stellen hun persoonlijk arrangement samen en zijn naar vermogen medeproducent. * Burgers in een kwetsbare positie en hun steunsysteem ontmoeten elkaar geregeld tijdens dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’. * Mantelzorgers organiseren bondgenotencontacten. * In alle buurten en dorpen is een maatschappelijk steunsysteem actief. * Het Educatienetwerk is opgeheven en ingebed in Schakelplein. * Constructieve ontregelaars vanuit alle maatschappelijk partners dragen bij aan de vernetwerkte samenwerking. * Incasseerders uit elk domein investeren in vitaliteit en gezondheid. * Netwerk Welzijn Versterkt (NWV) In de afgelopen jaren zijn binnen Leven in het Dorp WWZ een behoorlijk aantal mensen met verstandelijke beperkingen gaan wonen in de wijk. Aanleiding voor NWV is de vaststelling dat louter wonen in de buurt voor een aantal mensen met een beperking niet volstaat om erbij te horen en naar vermogen deel te nemen aan de samenleving. • Van gezinsvervangende tehuizen (GVT) naar zorgwoningen in de wijk NWV kent zijn oorsprong vanuit de afbraak van twee GVT’s. In de periode 2004-2006 zijn de twee GVT’s getransformeerd naar 10 zorgwoningen verspreid over Helden en Panningen. De fysieke integratie (het stapelen van stenen) was daarmee gelukt. De sociaal maatschappelijke integratie verliep veel moeizamer. De omslag van ‘cliënt’ naar ‘burger in een kwetsbare positie’, die meer regie over zijn/haar eigen leven krijgt, is zowel voor de (zorg)vrager, de directe omgeving als voor hulpverleners een grote omslag in perspectief. Dialoogsturing met de (zorg)vragers, mantelzorgers/bewindvoerders, vrijwilligers, belangenorganisaties en beroepskrachten is nodig om het vraagstuk op te pakken. • Dialoog met de (zorg)vrager via het levensverhaal In 2008 heeft de initiatiefgroep NWV besloten een beleidsmatige vertaling te geven aan kansrijke ideeën die netwerkpartijen kenbaar hebben gemaakt. De groep heeft het lectoraat ‘locale dienstverlening vanuit klantperspectief’ van de HAN (Hogeschool Arnhem Nijmegen) benaderd met de vraag de ontwikkeling van deze ideeën te ondersteunen. Door het lectoraat zijn beroepskrachten, scholieren en studenten (welzijn, zorg en onderwijs) opgeleid om mensen in een zeer kwetsbare positie hun levensverhaal te laten vertellen en de vraag achter de vraag te onderzoeken. De scholieren en studenten hebben dit opgepakt binnen hun maatschappelijke stages. Onderzoekers analyseerden de gegevens en zijn op zoek gegaan naar vraagpatronen. • Netwerkbijeenkomsten en maatschappelijke steunsystemen Om de dialoog te voeren is besloten om een netwerk te vormen. Vanuit NWV is een breed samengesteld netwerk ontstaan en gestaag gegroeid. Mantelzorgers hebben zich aangesloten en één van hen heeft deelgenomen aan de werkgroep NWV. Vertegenwoordigers van informele zorgorganisaties en andere vrijwilligers hebben een grotere plek gekregen in het netwerk. Zorg- en hulpverleners van alle maatschappelijk partners van Leven in het Dorp WWZ hebben deelgenomen aan de netwerkbijeenkomsten. Daarnaast hebben zich meer organisaties aangesloten die zich richten op de arbeidsmatige inzet van mensen met beperkingen. Iedere betrokkene is daarbij gericht op het in beeld krijgen van de toegevoegde waarde voor het ontwikkelen van geïntegreerde dienstverlening in samenhang met de eigen maatschappelijke of beroepsmatige functie. Het doel is het opzetten van maatschappelijke steunsystemen. Dat is een gecoördineerd netwerk van personen, diensten en voorzieningen, waarvan burgers in een kwetsbare positie zelf deel uit maken, en dat hen ondersteunt in hun pogingen om te deel te nemen aan de samenleving. • Van dialoog naar persoonlijk arrangement – geïntegreerde dienstverlening – innovatie in hulpverlening Vanuit de persoonlijke ondersteuningsvraag stelt de burger in een zeer kwetsbare positie een persoonlijk arrangement samen en vanuit een clustering van arrangementen kan een programma worden gerealiseerd (collectief aanbod van breed palet van diensten door maatschappelijke partijen, in samenspraak met vragers, of hun vertegenwoordigers). Tijdens netwerkbijeenkomsten bespreken de leden de structuur die helpt om al werkende weg geïntegreerde dienstverlening vorm te geven. Duidelijk is dat de gekozen benadering een meerwaarde heeft voor burgers in een kwetsbare positie en voor betrokken vrijwilligers en hulpverleners. Daarbij is de verwachting dat deze integrale benadering het mogelijk maakt vragers met ‘multiproblem’ vragen in staat te stellen zich persoonlijk te ontwikkelen. Zo ontstaan nieuwe vormen van ondersteuning en begeleiding die leiden tot innovatie in de hulpverlening.

8

3.1 Inleiding In 2010 is door de gemeente en het zorgkantoor besloten opdracht te verlenen aan integraal projectleider Jan Joore om de aanpak van NWV verder te ontwikkelen. In de opdracht is de volgende doelstelling opgenomen: • Burgers in een kwetsbare positie kunnen leven en werken zoals zij dat graag willen, als burger van de lokale samenleving • De samenwerking tussen maatschappelijke partners onderling en met vrijwilligers (organisaties) en belangengroeperingen krijgt vorm en ontwikkelt zich verder gericht op participatie van de burger in een kwetsbare positie in de buurt • Het netwerk ontwikkelt zijn vermogen om zeer uiteenlopende en complexe hulpvragen te bedienen met het oog op duurzame hulpverlening De integraal projectleider was aan zet om de persoonlijk arrangementen te stimuleren, de doelgroep te verbreden en het maatschappelijk rendement van de arrangementen in beeld te brengen. De arrangementen vragen een invulling die afzonderlijke sectoren in welzijn en zorg overschrijden en samenwerking tussen betrokken netwerkpartners. Een integrale projectleider is in staat om alle partijen aan elkaar te verbinden. De projectleider doet dat niet vanuit het perspectief van de eigen organisatie maar staat in feite los van de partijen. Tijdens de netwerkbijeenkomsten van NWV is de methodiek van de Effectenarena van de proeftuin ‘Woonservicegebieden’ van de SEV (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting) gebruikt. De Effectenarena is ontworpen als dialooginstrument. Het is een hulpmiddel om gesprekken te structureren en er zo meer diepgang aan te geven. Dat helpt bij het verkrijgen van draagvlak en leidt tot betere interventies. Het netwerk van NWV heeft vanuit het gebruik van de effectenarena geconstateerd dat het niet de mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten moeten zijn die de persoonlijke arrangementen invullen maar dat deze door de burgers in een kwetsbare positie zelf moeten worden geformuleerd. Vanuit die constatering is door de werkgroep NWV een soort van eigen kracht conferentie voorbereid, de dialoogbijeenkomst ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’. Eerste dialoogbijeenkomst ‘Leven in het Dorp; Doe mee!’ een succes Op 21 maart 2011 hebben 20 burgers in een zeer kwetsbare positie en mensen uit hun steunsysteem deelgenomen aan de dialoogbijeenkomst ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’ in het Dorpscentrum Kerkeböske in Helden. Daarin stonden drie vragen centraal: Wat is belangrijk in jouw leven?, Welke dromen en wensen heb jij?, Wat wil je voor anderen doen? De drie centrale vragen zijn door theatergezelschap Heijblok met toneelstukjes vertaald naar de praktijk van alle dag. Vervolgens zijn de deelnemers in kleine groepjes bij elkaar gaan zitten en hebben elkaar verhalen verteld over waar ze tegenaan lopen en wat ze graag zouden willen. Dit is opgeschreven en door deelnemers zelf in tekeningen weergegeven. De bijeenkomst is muzikaal opgeluisterd door het theatergezelschap in samenwerking met accordeonist Joey. Deze rasmuzikant met een verstandelijke beperking speelt virtuoos op zijn accordeon zonder een noot te kunnen lezen. Dit leverde nog een leuke anekdote op. Toen de muzikanten te horen kregen dat ze zouden gaan samenspelen met Joey werd dat in eerste instantie met enige scepsis begroet. Zij vielen echter bijna van hun stoel toen Joey zijn eerste akkoorden met hun deelde. De ban was gebroken en na de jamsessie speelden ze samen alsof ze niet anders gewend waren. Tijdens de bijeenkomst waren belangenorganisaties, zoals het GPPM (Gehandicaptenplatform Peel en Maas), aanwezig. Één van de leden van het GPPM herkende zich in een aantal uitspraken en sloot zich spontaan aan bij de deelnemers om haar eigen aandachtspunten vanuit haar eigen verhaal met de aanwezigen te delen. In de vervolgbijeenkomsten hebben de deelnemers de ervaringen met elkaar gedeeld. Onder het motto ‘Geit Neet Besteit Neet’ worden gezamenlijk oplossingen gezocht.

De individuele pijler wordt toegelicht aan de hand van de onderdelen van NWV: • Persoonlijke arrangementen • Netwerkontwikkeling • Beleidsontwikkeling • Kennisoverdracht en kennisdeling 3.2

Terugblik NWV

3.2.1 Persoonlijke arrangementen In NWV staan 25 burgers in een zeer kwetsbare positie centraal die hun arrangement samenstellen en dit uitvoeren. Zij doen dit in samenspraak met hun mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten die hun netwerk vormen, noem het hun persoonlijke steunsysteem. Gezien de kwetsbaarheid van deze personen zijn sommige 9

beroepskrachten altijd nodig en anderen tijdelijk ter ondersteuning. De 25 burgers in een zeer kwetsbare positie hebben hun persoonlijk levensverhaal verteld. Met behulp van de methodiek vraagpatronenonderzoek zijn deze vertaald in een persoonlijk arrangement. De vraagpatronen vormen de basis voor het persoonlijk arrangement. Een vraagpatroon is een set van samenhangende ondersteuningsvragen en behoeften die de burger in een zeer kwetsbare positie uit naar aanleiding van een levensgebeurtenis of binnen de actuele context waarbinnen hij/zij leeft. Deze vraagpatronen geven de persoon en de mensen in zijn steunsysteem inzicht in wat hij nodig heeft (needs), wat hij wil (wants), wat hij ‘eist’ (demands) en bovenal wat zij zelf kunnen en willen bijdragen (competences).

Het onderliggende doel van NWV is enerzijds het wisselen van het perspectief van de burger van claimgericht naar vraaggericht en van afnemer naar medeproducent en anderzijds het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze die burgers in een zeer kwetsbare positie in hun kracht zet. Een belangrijk onderdeel van NWV zijn de dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’. In de dialoogbijeenkomsten ontmoeten de burgers in een zeer kwetsbare positie en hun netwerken elkaar, formuleren aandachtspunten en zoeken oplossingen. De opbrengsten van de dialoogbijeenkomsten nemen de kwetsbare inwoners mee in hun persoonlijke arrangement. De persoonlijke arrangementen en de dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’ leveren concrete resultaten op die input leveren voor de netwerkontwikkeling en beleidsontwikkeling. Zo leveren de burgers in een zeer kwetsbare positie een vorm van co-creatie. 3.2.2 Netwerkontwikkeling en inrichting ontwikkelwerkplaats Naar aanleiding van de discussies in de netwerkbijeenkomsten en het gebruik van de effectenarena is door de werkgroep NWV besloten een OWP NWV (Ontwikkelwerkplaats) in te richten. Aan de ontwikkelwerkplaats hebben beroepskrachten (hulp- en zorgverleners) deelgenomen uit de steunsystemen van de 25 burgers in een zeer kwetsbare positie. Het doel is het wisselen van het perspectief van de beroepskrachten en binnen de experimenteerruimte van de ontwikkelplaats te zoeken naar creatieve oplossingen voor vraagstukken die vastlopen in het huidige systeem van wet- en regelgeving. De netwerkbijeenkomsten en ontwikkelwerkplaats geven mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten de mogelijkheid tot co-creatie.

3.2.3 Beleidsontwikkeling De verhalen van burgers in een zeer kwetsbare positie en de ervaringen van de vrijwilligers / beroepskrachten vormen bouwstenen voor beleidsontwikkeling. De levensverhalen zijn gebruikt voor het onderzoek naar vraagpatronen (kwalitatieve analyse met behulp van dialoog met de vrager). De aanpak geeft de burgers en hun netwerk zicht op wat de inwoner wil, nodig heeft, eist en bovenal wat deze bij kan dragen. Deze methodiek gaat veel meer uit van de talenten en mogelijkheden van burgers in een kwetsbare positie dan van de beperkingen. Verder is de methodiek ‘arrangeren’ ontwikkeld die in de plaats in gaat nemen van ‘indiceren’. Vanuit de vraagpatronen stelt de burger samen met zijn steunsysteem zijn persoonlijke arrangement samen. Het persoonlijke arrangement vervangt de (AWBZ-)indicatie. Indiceren wordt daarmee arrangeren. Deze methodiek ondersteunt het kantelen van loketfuncties en de uitvoering van signaalfuncties. De resultaten en effecten van deze aanpak worden gezamenlijk inzichtelijk gemaakt met behulp van de instrumenten Effectenarena en Effectencalculator. De beleidsontwikkeling van NWV is ondersteund door de HAN, Jochum Deuten en adviesbureau Ecorys. Dit is een vorm van co-creatie vanuit onderwijsinstituten en onderzoeksbureaus. 3.2.4 Kennisoverdracht en kennisdeling NWV richt zich op het ontwikkelen van nieuwe methodieken en werkwijzen en het overdragen van kennis hierover binnen Peel en Maas en daar buiten. De kennisoverdracht vindt plaats op verschillende manieren: • NWV heeft een plek gekregen in de landelijke pilots ‘Wmo-werkplaats’ van het Ministerie van VWS en binnen de proeftuin ‘Woonservicegebieden’ van de SEV • Het organiseren van werkbezoeken • Bijdrage aan landelijke conferenties • Deelname aan discussiebijeenkomsten van landelijke kenniscentra • Start opname film ‘gewoon leven in het dorp’ 10

De kennisdeling met externe deskundigen en kenniscentra zorgt voor input voor de beleidsontwikkeling en kan gezien worden als co-creatie.

3.3

Stand van zaken NWV

3.3.1 Persoonlijke arrangementen Van de 25 burgers in een zeer kwetsbare positie maken 15 mensen naar tevredenheid gebruik van hun persoonlijk arrangement, 7 zijn bezig met een arrangement samenstellen en 3 personen hebben een andere keuze gemaakt. De praktijk blijkt weerbarstig. Zelf de touwtjes in handen hebben botst nogal eens met de bestaande praktijk en raakt aan belangen en posities van partijen. De burgers in een zeer kwetsbare positie en hun steunsystemen hebben deelgenomen aan drie Dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’. Daarin hebben zij met elkaar gedeeld wat ze hebben gedaan, geleerd hebben en wat goed is gegaan en wat niet goed is gegaan. De ervaringen van het zelf samenstellen van de persoonlijke arrangementen en de dialoogbijeenkomsten worden gebruikt om de aanpak bij te sturen en de methodieken verder te verbeteren. De resultaten zijn: • Toename van eigen kracht en regie over eigen leven van burgers in een kwetsbare positie en mantelzorgers. Deze mensen – die in een hopeloze situatie verkeren – krijgen weer perspectief om naar vermogen mee te doen aan de samenleving. • Afname van claimgedrag van burgers in een kwetsbare positie. • Burgers in een kwetsbare positie ontwikkelen zich naast afnemer van diensten en voorzieningen naar vermogen tot medeproducent. • Inzicht in (aantallen) aanvragen burgers in een kwetsbare positie die tussen wal en schip (dreigen te) vallen. Er is een toename aan vragen te zien. • ‘Nieuwe’ burgers in een kwetsbare positie melden zich bij NWV. Marij - Van kwetsbare inwoner naar juffrouw Zo is Marij, een vrouw met een verstandelijke beperking, van een eenzame en geïsoleerde inwoner veranderd in een actieve participant van de gemeenschap. Door af te wijken van standaard procedures lukte het Netwerk Welzijn Versterkt om voor Marij een baantje te vinden in het onderwijs. Iedere maandag werkt zij als vrijwillige hulpjuf op een basisschool. Sinds Marij onderdeel uitmaakt van het gewone dagelijkse leven, is zij een krachtige kwetsbare burger geworden. Marij valt af, eet gezonder en komt niet meer wekelijks bij de huisarts. Het effect van de nieuwe werkwijze is zowel maatschappelijk als financieel zichtbaar. Vragen, behoeften, wensen, eisen en mogelijkheden van kwetsbare inwoners staan voorop'. Maurice - Van kwetsbare inwoner naar vitale bakker Maurice heeft een psychiatrische beperking, heeft een drugsverleden en is af en aan dakloos geweest of heeft in een instelling van maatschappelijke opvang gewoond. Hij draagt net als Marij zijn steentje bij aan de maatschappij en is een vitalere burger. Hij werkt twee dagen per week bij Bakkerij Op de Beek van Dichterbij, doet aan fitness en gebruikt geen drugs meer. Hij woont beschermd in een zorgwoning met ambulante begeleiding van Mensana. Zijn contact met vader en moeder is in positieve zin hersteld. Hij voelt zich fitter. Marij en Maurice hebben een actieve bijdrage aan werkbezoeken en andere bijeenkomsten geleverd. Zij vertellen dan hun persoonlijke verhaal en laten zien hoe zij hun persoonlijke arrangementen vormgeven.

3.3.2 Netwerkontwikkeling In de dialoogbijeenkomsten en andere onderdelen van NWV ervaren vrijwilligers en beroepskrachten dat het durven loslaten van de eigen (professionele) deskundigheid en het ruimte geven de eigen kracht en eigen regie van de kwetsbare inwoner bevordert. Gelet op de ontwikkeling van NWV willen veel vrijwilligers, zorg- en hulpverleners daar graag aan meewerken. Vanuit NWV is een breed samengesteld netwerk ontstaan en gestaag gegroeid. Het netwerk bestaat uit burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk, belangenorganisaties, (zorg)vrijwilligers, beroepskrachten, financieel deskundigen, beleidsmakers, managers en bestuurders 11

Deelnemers aan de OWP NWV ontwikkelen al doende lerend werkzame bestanddelen van integrale dienstverlening (‘prototypes’ van diensten en voorzieningen) die burgers in een kwetsbare positie ondersteunen om (weer) mee te doen. De aanpak draagt bij aan ‘kantelen’ van beroepskrachten en partijen; zij doen letterlijk en figuurlijk een stap naar voren en zijn aanspreekbaar op activiteiten die concreet bijdragen aan waardecreatie. Deze mensen ondersteunen het ‘kantelproces’ doordat zij een rol vervullen als ‘trekker’ binnen NWV en binnen de eigen partij en organisatie. OWP NWV. De deelnemers maken hierbij gebruik van de methode ‘casusleren’, waarbij de dialoog, het doorvragen en reflecteren op ervaringen centraal staat en het verzamelen van nieuwe kennis. Waar mogelijk wordt ervaringskennis gestandaardiseerd en voor hergebruik geschikt gemaakt via leermodules ontwikkeld door de HAN. De OWP heeft als functie om te mislukken, opnieuw te beginnen, om te verspillen; al doende leren betekent dat concrete activiteiten en interventies uitgangspunt zijn voor reflectie. De resultaten van die reflectie geven weer richting aan activiteiten en interventies. Zo ontstaat interactie tussen handelen en leren. Centraal staat (tijdelijk) opschorten van bestaande regels en procedures zodat ruimte ontstaat om nieuwe opties al doende lerend te onderzoeken, alternatieven toe te laten, en zo het beste boven te halen.

‘Constructief ontregelen’ en werken buiten de bestaande kaders en de grenzen op zoeken van regels blijkt noodzakelijk om (weer) meedoen daadwerkelijk in de praktijk te brengen. De OWP NWV verbindt sociale energie en interacties van mensen met behulp van procesregie. Hierbij kan gedacht worden aan: • Het versterken van eigen kracht in interactie met burgers in een kwetsbare positie, hun netwerk, vrijwilligers en beroepskrachten. • Het ter discussie stellen van werkwijzen die ontwikkelen en uitvoeren van persoonlijke arrangementen belemmeren. • Het versterken van initiatieven en werkwijzen die concreet bijdragen aan naar vermogen (weer) meedoen door burgers in een kwetsbare positie. Welke rol spelen constructieve ontregelaars? Mieke Gelaudemans, consulent van MEE, een organisatie die mensen met een beperking ondersteunt: 'Door niet regels maar de burger in een kwetsbare positie als uitgangspunt te nemen en pas achteraf verantwoording af te leggen kun je heel veel bereiken. Achteraf kan je helder maken dat één en ander niet geheel volgens de regels is gegaan, maar dat het wel werkt. Mensen voor wie de hoop is opgegeven kunnen wel degelijk meedoen als je creatief en oplossingsgericht te werk gaat! De kunst is om de vraag achter de vraag goed te zien en om daarop in te spelen'.

Proces en resultaten van deze aanpak geven partijen inzicht in het nut van al doende leren; complexe vragen van burgers in een kwetsbare positie en hun omgeving worden met succes door ‘constructieve ontregelaars’ opgepakt. Tijdens het bilateraal overleg met het Implementatieteam begeleiding hebben verschillende netwerkpartijen aangegeven dat ze op grond van de resultaten nieuwe cases aanmelden voor NWV. Verder gaven managers aan mee te willen doen aan de OWP voor managers. De toename van aanmeldingen betekent dat meer casussen en persoonlijke arrangementen worden ingebracht en dat meer beroepskrachten mee gaan doen. De integraal projectleider, de werkgroep NWV en deelnemers aan de ontwikkelwerkplaats zijn van mening dat dit niet in de huidige ontwikkelwerkplaats kan worden ingepast. De uitdaging is om een groter aantal burgers in een kwetsbare positie op deze manier te ondersteunen, zonder de effectiviteit van de aanpak en het belang van de deelnemers aan te tasten. Zij zien een oplossing door het inrichten van nieuwe OWP’s. 3.3.3 Beleidsontwikkeling – Maatschappelijk rendement De methodiek vraagpatronenonderzoek is toegepast en doorontwikkeld. In het onderzoek zijn de verhalen van burgers in een zeer kwetsbare positie vastgelegd over hoe en waar zij wonen en met wie. De verhalen gaan over werk en dagbesteding, of dit werk bevalt en welke toekomstdromen zij hebben. Zij vertellen over hoe zij leren, wat ‘recreatie’ is en wat zij dan zo al ondernemen, over hoe zij voor zichzelf zorgen en hoe het gaat met hun gezondheid en welke contacten zij belangrijk vinden. En zij vertellen waarom zij een relatie verbreken, wat godsdienst voor hen betekent en dat ze thuis wel eens ruziemaken. Een deelnemer vertelt ‘ik geef mezelf een 9 voor geluk’. Dat is de titel geworden van de tussenrapportage ‘Ik geef mezelf een 9 voor geluk’ van de HAN (april 2010). De ervaringen en resultaten van NWV zijn ingebracht in de verdere beleidsontwikkeling. De methodiek NWV wordt verbreed naar de arrangementsfunctie in het Schakelplein en voor alle doelgroepen en burgers in een kwetsbare positie in het kader van de functie begeleiding toegepast.

12

In de beleidsontwikkeling van NWV is het aantonen van het maatschappelijk rendement van de aanpak een belangrijke opgave. De toegevoegde waarde van geïntegreerde dienstverlening en de maatschappelijk steunsystemen moet blijken uit een kosten-batenafweging in combinatie met het economisch en maatschappelijk nut. Beroepskrachten, financieel deskundigen en managers van welzijn- en zorgaanbieders, woningcorporaties, politie, scholen, gemeente en zorgkantoor hebben met ondersteuning van Jochum Deuten en Ecorys de resultaten en effecten van de aanpak in vier bijeenkomsten inzichtelijk gemaakt aan de hand van vier representatieve cases met behulp van de Effectenarena en Effectencalculator. Vanuit de Effectenarena zijn in de cases investeerders en incasseerders actief benoemd. Vervolgens zijn aan de hand van de Effectencalculator de interventies vertaald naar verschillende geldstromen. De winst die kan worden geboekt is daarmee afgezet tegen de extra kosten van de werkwijze. In de tussenrapportage Effectenanalyse Netwerk Welzijn Versterkt (februari 2013) is de effectenanalyse beschreven en zijn de resultaten uitgewerkt. Een effectenanalyse van een aanpak als NWV vraagt een bijzondere benadering. Dat heeft te maken met een aantal kenmerken van NWV: • De aanpak van NWV is integraal: indien nodig worden meerdere levensdomeinen in het arrangement betrokken. Ook dat maakt de waaier van mogelijke activiteiten en effecten zeer uitgebreid: van arbeidsparticipatie tot gezondheid, van sociale vaardigheden tot zelfvertrouwen, enzovoorts. • De aanpak is volop in ontwikkeling. De activiteiten en hun effecten van 2011 zijn in 2013 weer doorontwikkeld. Beroepskrachten ontdekken samen welke activiteiten en werkwijze het beste werken. En gaandeweg wordt steeds scherper hoe de heilzame mechanismen precies in elkaar steken. De effectanalyse is daarmee gericht op ‘een rijdende trein’. • NWV beoogt de burgers in een kwetsbare positie en zijn/haar wensen en behoeften centraal te stellen en ze meer regie te geven op hun eigen herstelproces. Hun ‘leefwereld’ staat voorop. Tegelijkertijd heeft de aanpak gevolgen voor de betrokken beroepskrachten en hun organisatie: de ‘systeemwereld’. De beroepskracht moet in staat zijn persoonlijke herstelprocessen bij burgers in een kwetsbare positie in gang te zetten, en te houden. Organisaties en hun aanbod worden gedienstiger. Dat is de kern van de transformatie die in gang is gezet. Dat maakt dat de analyse de effecten vanuit beide perspectieven moet belichten. De bovenstaande opgave voor de effectanalyse is opgepakt door enkele bestaande instrumenten in te zetten: e • de Effectenarena (1 bijeenkomst); 2.0 e • de Effectencalculator , inclusief ‘maatschappelijke prijslijst’ (2 bijeenkomst); e e • het Business Model canvas (3 en 4 bijeenkomst). De ‘gereedschapkist’ van NWV is uitgebreid met het Business Model Canvas. Het model wordt gebruikt als structuur voor de persoonlijke arrangementen. Zo ontstaat meer inzicht in de verschillende bouwstenen van een persoonlijk arrangement NWV en hun onderlinge samenhang.

kern activiteiten

waarde propositie

relatie

netwerk partners

kosten structuur

burger segmenten

kern bronnen

distributie kanalen

inkomsten stromen images by JAM

Het Business Model Canvas

13

Het Business Model Canvas is ontwikkeld door Alex Osterwalder en Yves Pigneur. In het boek Business Model Generation beschrijven zij het business model op een toegankelijke manier. Het Business Model Canvas is een praktisch, relatief eenvoudig te hanteren instrument voor het fileren van complexe vraagstukken, deze overzichtelijk tot de kern terug te brengen en te zoeken naar vernieuwing die financierbaar is. Nu en in de toekomst. Het business model is de kapstok van het plan van aanpak voor de implementatie van doelstellingen in een sterk veranderende omgeving. Kenmerkend voor het model is dat steeds het klantperspectief het vertrekpunt is van redeneren en argumenteren. Het geld en de financiering zijn niet in eerste instantie leidend. Vanuit waarden (proposities) wordt toegewerkt naar inzichten in de kernactiviteiten rondom de vraag van de klant en welke kernactiviteiten worden benoemd in het licht van het genereren van (nieuwe) inkomsten/betalingsstromen/ betaaltitels. Waarom dit model? De kracht van het Business Model Canvas – voor overheid en aanbieders - is de focus op waardecreatie, steeds in verbinding met de samenleving, en bezien vanuit de burger. Waar geld verdienen en het financierbaar en in stand houden van organisaties tegenwoordig vaak het hoofddoel is, plaatst het Business Model Canvas de zaken weer in de juiste verhouding. De organisatie en de financiën zijn ondersteunend aan dat wat je wilt bereiken en wilt toevoegen aan de samenleving. Zie voor nadere toelichting een publicatie van de VNG: Kantelen: toekomstbestendig, systematisch en concreet. Handreiking voor het modelmatig vertalen van beleid naar uitvoering (februari 2012). Daarin is een beschrijving van het persoonlijk arrangement NWV van Marij uitgewerkt aan de hand van het Business Model Canvas.

De effectanalyse levert een aantal voorlopige bevindingen op: • de burger in een kwetsbare positie wordt geholpen door de aanpak; hoewel de individuele effecten heel verschillend zijn, stabiliseert de situatie zich door NWV en worden terugval- en crisissituaties voorkomen. Kwetsbare inwoners zijn bijvoorbeeld gezonder, minder eenzaam, ze zien weer perspectief. Daardoor zijn ze in staat actiever invulling te geven aan hun eigen leven en de ondersteuning die ze daarbij nodig hebben. • De directe omgeving van de inwoner en het lokale netwerk wordt nauwer betrokken. • De betrokken beroepskrachten zijn enthousiast en ontwikkelen zich op professioneel vlak. • De nieuwe aanpak levert diverse (voorlopige) kostenbesparingen op (15 tot 25%). • NWV brengt stabiliteit in het leven van inwoners; dat is ook zichtbaar in het gelijkmatiger verloop van de kosten. • De aanpak van NWV leidt tot een verschuiving van de partijen die een burger in een kwetsbare positie ondersteunen. En vanuit deze verschuiving is er ook een verandering van de onderliggende financiering zichtbaar (deze pakt per casus verschillend uit). In de tweede bijeenkomst is de uitwerking van de Effectenarena financieel vertaald met de Effectencalculator. Gebeurtenissen in het leven van de burgers in een kwetsbare positie, over een periode van meerdere jaren, zijn vertaald naar de benodigde beroepsmatige ondersteuning. Met behulp van een ‘maatschappelijke prijslijst’ is daar vervolgens een prijskaartje aan verbonden. Daarmee ontstond per casus een beeld van de meerwaarde van de NWV-aanpak, ook in financieel opzicht, uitgezet in de tijd. De prijslijst is samengesteld door een netwerk van adviseurs/onderzoekers samengesteld uit diverse uit de literatuur bekende kostprijzen rond WWZ. Na de derde bijeenkomst is in een tussenstap de geleverde input en potentiële besparingen geactualiseerd op basis van de aanvullende informatie van het zorgkantoor en bij een casus een actualisering van het persoonlijk arrangement. Dit geeft bij drie van de vier cases een gewijzigd beeld, zoals in de casusuitwerking zichtbaar is. Per casus is gekozen voor een rekenperiode die passend is bij de benodigde ondersteuning. De periode is vastgesteld door de beroepskrachten zelf. De Effectencalculator, inclusief de ‘maatschappelijke prijslijst’, is ondertussen ook voor andere projecten in het land ingezet. Dat heeft geleid tot verdere verbetering, bijvoorbeeld in de begeleidende instructie, een aansprekender format en een aangescherpte maatschappelijke prijslijst. Casussen Potentiële besparing e (1 inschatting) Potentiële besparing e (na 1 actualisatie, bij benadering) NWV voorkomt crises/escalatie en daarmee hoge kosten later De situatie stabiliseert en daarmee worden uitgaven voorspelbaarder De initiële kosten zijn door de NWV soms hoger, maar worden later gecompenseerd door voorkomen kosten/besparingen. Ondersteuning wordt (deels) door andere partijen geleverd

B. € 160.000 (10 jaar) = 20% € 100.000 (10 jaar) = 15%

M. € 100.000 (3 jaar) = 70% € 40.000 (3 jaar) = 20%

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

✓

S. € 75.000 (15 jaar) = 25% € 75.000 (15 jaar) = 25%

G.B. € 20.000 (2 jaar) = 40% € 9.000 (2 jaar) = 25% ✓

✓

✓

✓

✓

✓

14

Aan de hand van één casus is de effectenanalyse hieronder schematisch uitgewerkt. Uitwerking Casus M. Situatie met en zonder NWV NB: alleen de verschillen tussen beide aanpakken zijn benoemd

Klassieke aanpak

M. woont bij ggz Vincent van Gogh

M. belandt op straat

M. vereenzaamt, gebruikt alcohol, houdt zich niet aan afspraken, gezondheidsproblemen, slikt an alcoholmedicijnen niet, overlast. Gevolg: verwijdering

M. gebruikt veel alcohol, veroorzaakt overlast, kleine criminaliteit, bouwt schulden op (o.m. door diverse boetes)

‘in aanraking met jus e’: diverse malen per week daklozenuitkering div. bezoeken ziekenhuis (ambulance, korte opname)

opvang

1 week: € 700

Aanpak Netwerk Welzijn Versterkt

Dhr. M. wordt besproken in NWV-overleg, hij wil graag ‘gewoon’ zijn (werken, sporten)

bespreking NWV

€ 30.000 50 deli cten kosten 1 jaar: rond RM € 12.000 € 750

inzet div. professionals nav. zorgen ouders

jaar 1

jaar 0,5

Gedwongen opname Regionaal Centrum Gezondheidszorg (min. ½ jaar)

ouders van M. maken zich grote zorgen en proberen via diverse instan es oplossingen te krijgen

M. meldt zich bij maatsch. opvang

€ 3.000/ halfjaar

jaar 2

€ 1.200

jaar 2,5

M. krijgt baan in bakkerij bespreking NWV

€ 3.400/ halfjaar

dagbesteding ->

begeleid wonen, met intensieve beroepsma ge begeleiding

M. wil af en toe zijn an alcoholmedicijn niet meer slikken, maar begeleider weet dat te voorkomen

€ 2.000/ halfjaar

lidmaatschap vereniging psychologisch onderzoek

€ 35.000 /halfjaa r

€ 100.00 0

M. wordt lid van een sportvereniging

Hij stopt daar; vindt daar zijn draai niet

Ondersteuning ‘maatje’ (vrijwilliger) ->

€ 3.000

gedwongen opname (½ jaar)

€ 1.700

jaar 1,5

M. krijgt baan bij fietsenstalling

M. gaat weer bij ggz Vincent van Gogh wonen

situa e escaleert: opname via rechterlijke mach ging

€ 600 /jaar

€ 4.800/ halfjaar

€ 20-40. 000 /halfjaa r

<- begeleid wonen, met afnemende beroepsma ge ondersteuning ->

Financiële uitwerking klassieke aanpak - uitwerking sessie klassieke aanpak - 1e actualisa e aanpak NWV - uitwerking sessie aanpak NWV - 1e actualisa e

€ 200.000

Aanpassing na aanvulling zorgkantoor mbt. post 'begeleid wonen'

€ 180.000 € 160.000 € 140.000

Aanpassing na aanvulling zorgkantoor mbt. post 'begeleid wonen'

€ 120.000 € 100.000 € 80.000 € 60.000 € 40.000 € 20.000 €jaar 0,5

jaar 1

jaar 1,5

jaar 2

jaar 2,5

€ 200.000 € 180.000 € 160.000 € 140.000

totaal NWV

€ 120.000

totaal derden

€ 100.000

totaal WMO/gemeente

€ 80.000

totaal ZVW

€ 60.000

totaal AWBZ

€ 40.000 € 20.000 €klassieke aanpak - 1e actualisa e

aanpak NWV - 1e actualisa e

15

De aanpak van NWV moet leiden tot een merkbare meerwaarde bij burgers in een kwetsbare positie, bij de betrokken netwerkpartners en in maatschappelijk perspectief. Kenmerk van de aanpak is de persoonlijke benadering. Dat maakt dat de effecten per inwoner verschillen. Toch wordt een sterke gemeenschappelijke deler zichtbaar. De effecten zijn gelardeerd met citaten van de deelnemers aan de effectenanalyse. Effecten voor de burger in een kwetsbare positie • Meer vertrouwen in hulpverlener (door samen dingen te doen, door er te zijn, door duurzame relatie) • Erkenning voelen (“ik laat wat zien, ik kan dit”) • Een waardevol perspectief voor het eigen leven zien • Betere, gezondere levensstijl (bijv. dagritme en eetpatroon) • Minder eenzaam (met o.m. als mogelijke vervolgeffect minder schijnhulpvraag) • Minder stress / minder frustratie en spanning (o.a. door voorkomen overvragen door beroepskracht) • Betere gezondheid (door beter hulpaanbod, door minder stress, door activiteiten, door betere levensstijl, door minder eenzaamheid) • Grotere stabiliteit van de welzijns- en gezondheidssituatie = afglijden voorkomen; per inwoner verschillend, maar vaak: o in aanraking komen met de politie/justitie o dakloos worden o depressie en pogingen tot suïcide o crisisplaatsing om de zoveel tijd o levenslang in de uitkering o in de schulden raken o uithuiszetting • Grotere kwaliteit van leven (door de bovenstaande effecten) Effecten voor omgeving burger in een kwetsbare positie • Ontzorgen mantelzorgers (voor dagelijkse zorg en zorg over toekomstperspectief) Effecten voor lokale gemeenschap • Minder overlast door betere levensstijl (bijv. voorkomen drankmisbruik, agressief gedrag, vandalisme, ongewenst woongedrag, etc.) • Inclusieve maatschappij: een dorp waarin ook burgers in een kwetsbare positie meedoen en zichtbaar zijn in de activiteiten (op de basisschool, op de voetbalvereniging, bij de lokale ondernemer) Effecten voor de organisatie • Effectievere en efficiëntere hulpverlening/begeleiding (door benutten kennis uit netwerk en minder claimgedrag en schijnvraag van burgers) • Efficiëntere samenwerking en afstemming (niet meer tegen elkaar of naast elkaar, door betere coördinatie beroepskrachten) • Meer en gedeelde kennis over burgers in een kwetsbare positie (de ‘handleiding’ is bekend, voorkomen onwetendheid bij een nieuwe beroepskracht) • Impuls voor professionaliteit (vooral door collegiale coaching en overleg) • Hogere arbeidstevredenheid (omdat kwetsbare inwoner beter geholpen kan worden) • Betere sfeer werkplek

“De vraag van M. is dat hij graag ‘normaal’ wil zijn. Dat betekende voor hem sporten en overdag werken. Dat hebben we nu geregeld.”

“Het is eigenlijk een kleine investering, maar met een hele grote impact voor M.”

“Nu werkt hij elke zaterdag in de steenfabriek en verdient € 40”

“Vroeger werd op basis van de indicatie ‘van achter het bureau’ een plan opgesteld en uitgevoerd. Nu kunnen we de tijd nemen om een slag dieper te kijken en dit breed met elkaar af te stemmen.” “Als de betrokken hulpverlener, meer tijd had gestoken in de inwoner en de signalen van de buurt en woningcorporatie had meegenomen, dan was het niet zo geëscaleerd”

3.3.4 Kennisoverdracht en kennisdeling Kennisoverdracht en kennisdeling hebben plaatsgevonden door: • Deelname aan bijeenkomsten van de pilot Wmo-werkplaats • Publicatie van verhalen van burgers in een kwetsbare positie / ambassadeurs / ervaringsdeskundigen • Bijdrage aan publicatie VNG ‘de kanteling’ • Bijdrage aan meerdere landelijke conferenties • Bijdrage aan werkbezoek voor gemeenten en partners in Peel en Maas in januari 2012 en in december 2012

16

• • • •

Bijdrage aan bijeenkomsten van kenniscentra Movisie en Vilans en van de VNG in het kader van de kanteling van de Wmo Bijdrage aan ontwikkelen van onderwijsmodules van HAN Bijdrage aan bijeenkomsten van de Overlegtafel Leven in het Dorp WWZ, de Raad van Advies Zorgkantoor Coöperatie VGZ en de Raad van Bestuur Wonen Limburg Bijdrage aan Ambassadeursnetwerk ‘Thuisgeven in Gelderland’

Samen met Ambassadeursnetwerk ‘Thuisgeven in Gelderland’ opgetrokken richting landelijke politiek Tijdens een bijeenkomst van het Ambassadeursnetwerk ‘Thuisgeven in Gelderland’ vertelde deelnemer Marij haar persoonlijke verhaal en arrangement. Dit ambassadeursnetwerk wordt gefaciliteerd door de Provincie Gelderland en bestaat uit gemeenten en maatschappelijk partners in Gelderland. Bij deze bijeenkomst was Sabine Uitslag, toenmalig Tweede Kamerlid namens het CDA, aanwezig. Vervolgens is een delegatie van het ambassadeursnetwerk samen met wethouder Marlou Absil, Ron Genders en Jan Joore in mei 2011 afgereisd naar de Tweede Kamer. Daar is verder gediscussieerd met Sabine Uitslag. De resultaten zijn vastgelegd in een brief aan de CDA-fractie in de Tweede Kamer.

3.4 Resultaten Netwerk welzijn versterkt: vergelijking opdracht en stand van zaken In onderstaand overzicht wordt duidelijk gemaakt welke resultaten NWV in de periode 2010-2012 gerealiseerd zijn. De bereikte resultaten en successen van de aanpak tot nu toe vormen voor burgers in een kwetsbare positie, en voor partijen die deel uitmaken van NWV, een stevig fundament om de niet behaalde resultaten alsnog te realiseren, afgestemd op ontwikkelingen en een herijkte opgave. Sleutelfiguren adviseren de continuering en doorontwikkeling met klem (zie hoofdstuk 5). Resultaten in opdracht In de periode september 2010 - december 2012 verwachten wij dat in het traject NWV Peel en Maas de volgende resultaten worden geboekt: Van 2010: • Toename tevredenheid 15 kwetsbare burgers en hun verwanten door samenhang in dienstverlening; uit zich in meer participatie, afname van zorg en wederkerigheid tussen burgers in de buurt • Afname van inzet politie, woningbouwvereniging en zorg achteraf door vroegsignalering en oog voor alle levensdomeinen • Groeiend netwerk van actieve partijen (= leveren van concrete inzet) waarbij draagvlak en betrokkenheid is gegenereerd op tactisch, strategisch en operationeel niveau • Deelname pilotplek in de Wmo werkplaats ‘Wmo Welzijn Nieuwe Stijl’ van het Ministerie van VWS en proeftuin ‘Woonservicegebieden’ van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) Naar 2012: Maatschappelijk steunsystemen zijn beschikbaar op dorps- en wijkniveau in de gemeente Peel en Maas, waarbij • de behoefte vanuit de doelgroep centraal staat en gebaseerd is op onderzoek (onderzoek vraagpatronen, Wmo werkplaats) • individuele arrangementen omgezet zijn in geïntegreerde dienstverlening • geïntegreerde dienstverlening dialooggestuurd ontwikkeld is binnen de ‘gouden driehoek’ van gelijkwaardig partnership tussen de doelgroep, het dorp/wijk, maatschappelijk partners en regiepartijen • crisissituaties worden voorkomen dan wel adequaat gereageerd wordt zodat geen inwoners tussen wal en schip terecht komen • de samenwerking in NWV leidt tot ontschotting tussen en binnen sectoren • innovatie in hulpverlening een speerpunt is • beroepskrachten de vrijwilligers daarbij ondersteunen richting zelfhulp • van betrokken beroepskrachten in de uitvoering een grote mate van eigen verantwoordelijkheid wordt gevraagd • waarbij de leidinggevende rol meer op afstand komt te staan en meer faciliterend wordt • de toegevoegde waarde van geïntegreerde dienstverlening en de maatschappelijk steunsystemen blijkt uit een kosten-batenafweging in combinatie met het economisch en maatschappelijk nut (instrument maatschappelijke business case en effectmeting woonservicegebieden (effectenarena SEV-pilot))

17

Doelstelling opdracht: Maatschappelijk steunsystemen zijn beschikbaar op dorps- en wijkniveau in de gemeente Peel en Maas, waarbij: • de behoefte vanuit de doelgroep centraal staat en gebaseerd is op onderzoek (onderzoek vraagpatronen, Wmo werkplaats) • individuele arrangementen omgezet zijn in geïntegreerde dienstverlening

Gerealiseerd, deels of niet gerealiseerd

Nadere toelichting

Gerealiseerd

De gerealiseerde resultaten zijn op het niveau van de leefwereld van een klein aantal (25) burgers in een zeer kwetsbare positie gerealiseerd: • Versterken van eigen kracht en participatie van inwoners in een zeer kwetsbare positie • Toename tevredenheid 15 burgers in een (zeer) kwetsbare positie. Dit uit zich in naar vermogen (weer) meedoen aan leven in het dorp, afname van zorg en toename van sociale cohesie • Versterken van eigen kracht van burgers in een kwetsbare positie, versterken van zelfsturing, invloed en ruimte creëren voor leren en ontwikkelen van mogelijkheden • bijeenkomsten ‘Leven in het dorp, Doe mee!’, benutten van kennis van inwoners en verwanten bij kennisontwikkeling (vraagpatronenonderzoek) en inzet als ervaringsdeskundige • Actief opzoeken van kansen en mogelijkheden die partijen zoals verenigingen, zorgboeren, ondernemers, en WWZ-partijen bieden voor weer meedoen, en deze mogelijkheden concreet toepasbaar maken in de arrangementen

•

Gerealiseerd

•

• •

geïntegreerde dienstverlening dialooggestuurd ontwikkeld is binnen de ‘gouden driehoek’ van gelijkwaardig partnership tussen de doelgroep, het dorp/wijk, maatschappelijk partners en regiepartijen crisissituaties worden voorkomen dan wel adequaat gereageerd wordt zodat geen inwoners tussen wal en schip terecht komen de samenwerking in NWV leidt tot ontschotting tussen en binnen sectoren

• Deels gerealiseerd

•

•

Maatschappelijke steunsystemen op niveau van dorp en buurt en de daarbij vereiste samenwerking tussen (beroepsmatige) partijen Versterken van draagvlak gouden driehoek met name door werkzame bestanddelen van de aanpak en de lokale resultaten en effecten ervan inzichtelijk te maken in samenspraak met alle partijen Groeiend netwerk van actieve partijen (= leveren van concrete inzet) met draagvlak en betrokkenheid op niveau van de uitvoering, organisatie en strategie De tot nu toe ontwikkelde samenwerking draagt bij aan ontschotting tussen en binnen sectoren

• •

Geïntegreerde dienstverlening met het dorp / de wijk Samenhangend overzicht van mensen, diensten en voorzieningen in buurt, dorp of regio

• •

Innovatie in hulp- en dienstverlening door anders te werken (arrangeren) en dat methodisch te vertalen Er zijn ‘constructieve ontregelaars’ gevonden en bij elkaar gebracht die de voorhoede vormen in het samenstellen van arrangementen en wat daarvoor nodig is. Versterken van de positie van vrijwilligers en beroepskrachten om te doen wat nodig is, ook als hen dat in conflict brengt met bestaande werkwijzen en procedures

• •

Niet gerealiseerd • • • •

innovatie in hulpverlening een speerpunt is beroepskrachten de vrijwilligers daarbij ondersteunen richting zelfhulp van betrokken beroepskrachten in de uitvoering een grote mate van eigen verantwoordelijkheid wordt gevraagd waarbij de leidinggevende rol meer op afstand komt te staan en meer faciliterend wordt

Gerealiseerd

•

Deels gerealiseerd

Afname van inzet politie, woningbouwvereniging en zorg achteraf door vroegsignalering, oog voor eigen mogelijkheden van inwoners in een kwetsbare positie, oog voor toegevoegde waarde van informele netwerken en beroepsmatige inzet Crisissituaties worden voorkomen dan wel er wordt adequaat op gereageerd zodat betreffende inwoners in een (zeer) kwetsbare positie niet (meer) tussen wal en schip terecht komen

•

Leidinggevenden hebben bij arrangementen ruimte gegeven aan de beroepskrachten die het arrangement mee samenstellen. Op het niveau van de 25 casussen is dit doel bereikt, op grotere schaal nog niet.

18

•

de toegevoegde waarde van geïntegreerde dienstverlening en de maatschappelijk steunsystemen blijkt uit een kostenbatenafweging in combinatie met het economisch en maatschappelijk nut (instrument maatschappelijke business case en effectmeting woonservicegebieden (effectenarena SEV-pilot))

Gerealiseerde zaken die niet in de oorspronkelijke opdracht zijn geformuleerd

Deels gerealiseerd

• •

• • • • •

Resultaten en effecten van tot nu toe ontwikkelde werkwijzen blijken uit een gedragen kostenbatenafweging in het kader van effectmeting. In 4 casussen is dit het geval. Die leveren allen een besparing op. Persoonlijke arrangementen omzetten in geïntegreerde dienstverlening; 15 mensen maken gebruik van een arrangement. Bij de overige 10 is of de behoefte aan ondersteuning en daarmee het arrangement veranderd of is de praktijk zo weerbarstig dat er nog geen arrangement is.

Bijdrage aan (interactieve) beleidsontwikkeling m.b.t. realiseren van de opgave; omdenken van resultaten in het klein naar inrichten innovatie-experiment transitieopgave m.b.v. het Educatienetwerk Interactieve beleidsvorming m.b.v. bijeenkomsten Leven in dorp, Doe mee!, netwerkbijeenkomsten, werkbezoeken, Raad van Advies Zorgkantoor Coöperatie VGZ Deelname aan aanjaaggroep Leven in het Dorp WWZ Bijdrage aan kennisontwikkeling en kennisdeling Bijdrage geleverd tijdens bijeenkomsten kanteling VNG, (publicatie VNG over de kanteling met voorbeeld Peel en Maas), mede regie over film gewoon leven in het dorp, bijdrage aan werkbezoeken politiek door Peel en maas (CDA, VVD), bijdrage aan landelijke workshops Wmo-werkplaatsen Nijmegen en Woonservicegebieden met accent op Peel en Maas

19

4.

Schakelplein

2020FLITS * In elk dorp is een informele info- en adviesfunctie, al dan niet vormgegeven in een lokaal loket. * Burgers (in een kwetsbare positie) stellen in een arrangementgesprek hun persoonlijke arrangement samen en worden indien nodig bij de invulling daarvan gecoacht door vrijwilligers en beroepskrachten. * Schakelplein is een brede en diepe gekantelde loketfunctie. * e Schakelplein is een pluriform instrument dat fysiek, telefonisch, digitaal en outreachend werkt. * Signaaldiensten vanuit 1 lijn en informele netwerken vormen het voorportaal in Schakelplein. * Schakelplein werkt integraal voor het hele sociale domein. * 4.1 Inleiding Vanaf februari 2012 is het traject Schakelplein - Kantelen Loketfunctie van start gegaan. Dit vanuit een opdracht van de gemeente en het zorgkantoor. Het geeft invulling aan het beleidsontwerp Wmo-prestatieveld Informatie en advies dat in 2008 door de gemeenteraden van de oud-gemeenten Helden, Kessel, Maasbree en Meijel is vastgesteld. Daarbij ligt de focus op het ontwikkelen van een breed en diep loket waarin burgers (in een kwetsbare positie) met alle soorten (ondersteunings)vragen terecht kunnen (breed) en bij het loket alle functies (van informatie tot ondersteuning) kunnen krijgen (diep). Het traject begrenst zich in eerste instantie tot de kanteling in de loketfunctie Wmo-WegWijZer-begeleiding. De WegWijZer is de informatie- en adviesfunctie op het gebied van WWZ bij de welzijnsinstelling Vorkmeer. De ontwikkeling naar een breed en diep loket is breder en raakt naast Leven in het Dorp WWZ meerdere regiestructuren zoals, Jeugd en gezin, gemeenschapsontwikkeling en Werk, Zorg en Inkomen. De scope voor dit traject is gericht op het Wmo-loket, WegWijZer en andere loketfuncties en signaalfuncties gerelateerd aan e begeleiding en de dagvoorzieningenstructuur. Signaalfuncties zijn o.a. huisartsen en andere 1 lijn e beroepskrachten, 0 lijn beroepskrachten, informele (zorg)ondersteuners, vrijwillige ouderenadviseurs, belangenorganisaties en WWZ-aanbieders. In de aanloop naar het nieuwe gemeentehuis van Peel en Maas, Huis van de Gemeente genoemd, is een visie ontwikkeld waarin samenwerking en afstemming tussen gemeente en haar maatschappelijk partners en tussen maatschappelijk partners onderling een plek krijgen. De ontwikkeling van Schakelplein en de ontwikkeling van het ‘Huis van de gemeente’ beïnvloeden elkaar. De kanteling in de loketstructuur in Peel en Maas heeft raakvlakken met ontwikkelingen, zoals e geïntegreerde 1 lijn ouderenzorg en -welzijn. Het proces om te komen tot het Schakelplein bestaat uit 3 sporen; 1. het bouwen aan en vormgeven van een samenwerkingsverband Schakelplein 2. Het ontwikkelen van een methodiek om samen met (voormalige) AWBZgeïndiceerden een persoonlijke arrangement op te stellen. 3. Het kantelen van het gedachtegoed en daarmee de werkwijze van beroepskrachten en vrijwilligers.

Samen werking

Metho diek

Kantelen

Schakel plein

Ad 1. De infrastructurele component is de harde kant; het bouwen aan een structuur, maken van afspraken, organiseren van randvoorwaarden. Ad 2. De mensen binnen de samenwerkende loketfuncties moeten gereedschap hebben om burgers in een kwetsbare positie te kunnen ondersteunen. Omdat de AWBZdoelgroep begeleiding een nieuwe doelgroep is voor de Wmo en WegWijZer, dient er een werkbare methodiek te komen die hier ingezet kan worden. Ad 3. Het kantelen van gedachtegoed is een zachtere kant; hier is veel dialoog nodig, gezamenlijke waarden bepalen, ervaren dat zaken anders en beter kunnen. Samen Anders. In de samenwerking is veel winst te behalen.

De 3 sporen beïnvloeden elkaar, zowel inhoudelijk als in de fasering. Gaat het ene proces sneller, dan kan het andere daarmee ook versneld worden. Om mensen te informeren over wat er rondom het Schakelplein gebeurt, e zal er ook communicatie moeten plaatsvinden. Dit wordt een 4 spoor.

De doelstelling van het traject is het inrichten van een breed en diep gekantelde loketfunctie. Het resultaat van het inrichten van de breed en diep gekantelde loketfunctie heeft als werktitel Schakelplein meegekregen. Deze doelstelling en het traject vragen, net als bij het traject NWV, om het ontwikkelen van samenwerkingsverbanden die afzonderlijke sectoren overschrijden. Een integraal projectleider is in staat om de partijen te verbinden. De projectleider doet dat niet vanuit het perspectief van de eigen organisatie maar staat in feite los van de partijen. Martijn Geraets is als integraal projectleider aan de slag gegaan. 20

4.2

Terugblik en stand van zaken Schakelplein

4.2.1 Samenwerkingsverband Schakelplein De projectleider heeft veel dialoog gevoerd binnen de Gouden Driehoek over de kanteling in de loketfunctie; met burgers (in een kwetsbare positie), belangenorganisaties, maatschappelijk partners en regiepartijen. Dit gebeurt in verschillende gremia. Werkgroep Schakelplein In samenspraak met belangenorganisaties en maatschappelijk partners is de Werkgroep Schakelplein ingericht. Deelnemers aan deze werkgroep zijn, belangenorganisaties: RZO (Regionaal Zorgvragers Overleg Peel en Maas) en binnen het RZO de werkgroep Één loket per kern, CSR (Centrale Seniorenraad Peel en Maas), GPPM (Gehandicapten Platform Peel en Maas), Mantelzorgforum Peel en Maas, KBO (Katholieke Bond voor Ouderen), Infoloket Meijel, maatschappelijk partners: WegWijZer Vorkmeer, Wmo-loket gemeente, MEE en Steunpunt Mantelzorg (Vorkmeer). De werkgroep is in 2012 zes keer bij elkaar geweest en levert input voor het traject. Tevens communiceren werkgroepleden naar hun achterban en zijn ze aanjager van initiatieven rondom het Schakelplein. De werkgroep wisselt van gedachten over het inrichten van het Schakelplein en fungeert als klankbord voor de projectleider. De werkgroep is ook weer een vorm van Co-creatie. Door het samenstellen van deze werkgroep is er een bepaalde dynamiek mogelijk gemaakt die er voor gezorgd heeft dat betrokkenen bij AWBZ Begeleiding en de brede en diepe loketfunctie de verbindingen op zijn gaan zoeken. Er is een gezamenlijk belang, waarnaar samen gestreefd wordt. Teleurstellingen zoals het RZO die gevoeld heeft ten aanzien van infoloketten in alle dorpen van Peel en Maas zijn in de werkgroep besproken en worden nu constructief tegemoet getreden. De werkgroep heeft als stip aan de horizon geformuleerd: Iedere burger (in een kwetsbare positie) moet met zijn of haar (hulp)vraag geholpen kunnen worden. Er mogen geen mensen tussen wal en schip vallen.

Dorpsinfoloket Meijel biedt voorbeeld voor infoloketten in andere dorpen – OWP Vrijwilligers Het infoloket van de KBO-ouderenadviseurs in gemeenschapshuis D’n Binger in Meijel heeft binnen haar eigen geledingen de balans opgemaakt. Hun ervaringen zijn omgezet in de notitie Infoloket Meijel (juli 2012). Conclusie is dat de pilot een succes is. Het doel om laagdrempelig en anoniemer mensen te kunnen helpen, naast of bovenop de dienstverlening die al bestond, is bereikt. Mensen maken er in toenemende mate (van 50 vragen in 2009 naar 300 in 2011) gebruik van. Ook de vrijwilligers van het Infoloket ervaren ‘winst’; mensen worden op een passende en persoonlijke manier geholpen. Financieel gezien heeft de pilot een sluitende begroting en balans. De vrijwilligers doen zelf het beheer en de coördinatie van het infoloket. Wel is er (op afstand) afstemming met de WegWijZer. In de Werkgroep Schakelplein zijn de resultaten gepresenteerd. De werkgroep ziet het Dorpsinfoloket als een voorportaal binnen de samenwerking van het Schakelplein. Lokaal worden vragen op het gebied van WWZ beantwoord en/of doorverwezen. De aandacht die het project genereert, heeft gezorgd voor nieuwe initiatieven tot loketten ‘à la Meijel’. Beringe is gestart in oktober 2012. Vanuit Baarlo, Grashoek, Helden, Kessel en Maasbree is er behoefte aan een dorpsinfoloket. Dit kunnen de ogen en oren in de buurt zijn voor het Schakelplein. Om de ontwikkeling van de dorpsinfoloketten te stimuleren wordt een OWP (ontwikkelwerkplaats) Vrijwilligers ingericht. Daarin kunnen lokale werkgroepen die de infoloketten in hun eigen dorp vormgeven ervaringen uitwisselen en van elkaar leren. De dorpsinfoloketten vormen op dit moment de samenwerkingspartners voor Schakelplein vanuit het dorp (burgers (in een kwetsbare positie), gemeenschap). OWP Loketmedewerkers Vanuit de werkgroep Schakelplein is een OWP Loketmedewerkers ingericht. Deelnemers zijn medewerkers van de WegWijZer, Wmo-loket en MEE. Deze partijen vormen op dit moment de samenwerkingspartners vanuit de maatschappelijk partners. In deze OWP zijn methodiekontwikkeling en ervaringsuitwisseling de belangrijkste doelstellingen. Vraagverheldering is een eerste stap. De methodiek om te arrangeren is in NWV (Netwerk Welzijn Versterkt) ontwikkeld, voor de zwaardere AWBZ thematiek. In deze OWP wordt een ‘light’-variant van deze methodiek ontwikkeld. In de OWP Loketmedewerkers wordt de integrale samenwerking verbeterd tussen de drie 21

loketfuncties. Het is de eerste stap naar het verbinden van de bestaande loketfuncties en is daarmee een eerste versie van Schakelplein. Portret TOUWTJES IN EIGEN HANDEN - Zelfstandig oud worden in een vertrouwde omgeving Toen de reumatische Truus Houben tien jaar geleden door een herseninfarct deels verlamd raakte, nam haar man Pierre de regie in eigen handen. Hij riep alle hulp in die nodig was, variërend van familie en vrijwilligers uit het dorp tot erkende zorgprofessionals. Tot op de dag van vandaag krijgt zijn vrouw zo alle zorg die ze nodig heeft en kunnen ze toch gezellig in hun vertrouwde omgeving samen oud worden. Het is 11.00 uur als mevrouw Houben terugkomt op de dagbesteding na een sessie bij de fysiotherapeut. “Zo, net op tijd voor de koffie”, zegt één van de vrijwilligsters van dagbesteding. Truus Houben lacht, ze kijkt scherp uit haar ogen en ziet er tiptop uit: keurig gekapt, mooie kleding met bijpassende sieraden. Wie haar ziet, zou het niet zeggen, maar deze Baarlose dame is 85. Tien jaar geleden raakte ze door een herseninfarct links volledig verlamd en werd ze gedwongen tot een leven in een rolstoel. Haar echtgenoot Pierre Houben (84) zorgt sindsdien voor haar, gewoon vanuit hun eigen huis in hartje Baarlo. Het echtpaar is net terug van een tripje naar Duitsland, georganiseerd door de Stichting Zonnebloem. Ze hebben het enorm naar hun zin gehad, vertelt Pierre vanuit de woonkamer van de netjes onderhouden bungalow waar ze samen al meer dan 30 jaar wonen. Op een paar aanpassingen na, is alles er nog precies zoals het was. “Zo,” zegt hij opgeruimd, “Nu mijn vrouw naar de dagbesteding is, kunnen we rustig praten.” Die ochtend is hij net als alle andere ochtenden om 7.00 uur opgestaan om de thuiszorg te ontvangen die mevrouw komt helpen met wassen en aankleden. Ook vanavond zal er zoals gebruikelijk iemand van Proteion langskomen voor het naar bed gaan. De boodschappen, wassen, strijken en koken? Dat doet hij nog allemaal zelf. Alleen voor grote huishoudelijke klussen – “ramen wassen en zo” - komt één van de drie dochters eens per week langs, wat ook nog eens heel gezellig is natuurlijk. Daarnaast komt er nog een deskundige die zich ontfermt over de geestelijke gezondheid van zijn echtgenote. Pierre: “Zij spelen spelletjes en voeren gesprekken. En in de tijd dat zij er is, kan ik fijn naar de yoga.” Pierre doet er alles aan om fit te blijven. Hij weet hoe belangrijk dat is, hij draagt immers verantwoordelijkheid voor het welzijn van hemzelf en zijn vrouw: “Eén van ons zal toch vitaal moeten blijven, anders kunnen we niet meer voor onszelf zorgen.” Truus gaat vier dagen per week naar dagbesteding Ter Bocht, die – naast twee professionals van de Zorggroep - met de hulp van vrijwilligers uit het dorp draaiende wordt gehouden. Voor Pierre zijn die uurtjes tussen tien en vier de momenten waarop hij zijn eigen gang kan gaan en Truus vindt het er geweldig gezellig. Truus: “Het leukste vind ik de vragenspelletjes. Daar ben ik goed in.” Ze wijst naar haar hoofd: “Mijn man denkt dat ik niet meer helemaal helder ben, maar je hoeft heus geen gymnasiumdiploma te hebben om bij de pinken te zijn. Ik ben overal in geïnteresseerd, zo kom je ook een hoop te weten.” Dan vraagt ze voor de vierde keer in een half uur tijd of hij die dag een ruiten hemd droeg. Pierre vertelt later dat het hem niet helemaal duidelijk is of de verwarring van zijn vrouw een gevolg is van het herseninfarct of dat zijn vrouw misschien langzaam aan het dementeren is. Pierre: “Zelf is ze daar heel bang voor, daarom blijft ze continu herhalen wat er allemaal gebeurd is. Om voor zichzelf en mij te bewijzen dat ze het heus nog wel allemaal weet.” De zorg voor zijn vrouw, die hij samen met een netwerk van familie en professionals voor zijn rekening neemt, houdt hem elke dag bezig. “Het is niet niks, hoor. Ik moet veel regelen - neem de administratie van al die zorginstanties - en ik moet continu paraat staan als mijn vrouw thuis is. Ze kan weinig alleen. En dan de medicijnen… hier, dit hele pakketje moet ze iedere ochtend innemen. Dat moet ik ook allemaal in de gaten houden.” Een hele opgave dus, maar ondanks zijn leeftijd kan en wil Pierre graag zelf de regie in handen houden. “Alle mensen die me helpen zijn als het ware bij mij in loondienst, ja, ook mijn dochter die een aantal uurtjes per week hier is. Ik beheer zelf het geld van het persoonsgebonden budget (pgb) en dat vind ik erg prettig. Zelf weten we tenslotte precies waar we behoefte aan hebben en zo kan ik ook kritisch blijven op het aantal uren dat in rekening wordt gebracht bijvoorbeeld. Mij lijkt het niet prettig om overgeleverd te zijn aan instanties: ik koop liever tijdelijke zorg in als het nodig is, dan houden we tenminste nog een beetje ons eigen leven, wat privacy, zeg maar. En daarbij, zolang ik nog zelf voor haar kan zorgen, denk ik: toe maar… ” Pierre kan heel goed uitleggen waarom hij altijd zelf voor zijn vrouw is blijven zorgen: “Na zo’n ongeluk weet je allebei niet wat je te wachten staat en zeker in het begin denk je er niet over na: natuurlijk neem je die zorg op je.” Maar, geeft hij eerlijk toe, nu hijzelf ook een jaartje ouder wordt en het niet meer zo gemakkelijk is iedere dag te zorgen, is de gedachte aan een verzorgingstehuis wel eens bij hem opgekomen. Alsof hij meteen weer spijt heeft van die uitspraak, zegt hij snel: “Maar dat kan ik niet. Nee, we zijn getrouwd. De liefde blijft en die zorgt er toch voor dat je bij elkaar wil blijven. Ik moet er niet aan denken dat zij zou vereenzamen, ze legt wel snel contact en zo, maar toch…” Dan: “Zelf zou ik ook in psychisch isolement raken. Ik ben echt een gezinsman, ik wil iedereen bij elkaar houden. Kijk, nu kunnen we ons leven nog delen. Hoewel het niet altijd gemakkelijk is, we praten nog wel met elkaar en we doen dingen samen. Bovendien is ons huis ook echt nog een ‘thuis’ voor onze kinderen en kleinkinderen. Je moet het hier zien op zondagochtend, dan zit de kamer vol hoor. Nee, dat zou ik nog niet kunnen missen…” Truus denkt er hetzelfde over. Nog eens benadrukt ze hoe blij dat ze is nog gewoon thuis te wonen, bij haar man, midden in het dorp. Uit het niets wijst ze naar de ‘wensboom’ in het lokaal: “Ik heb gewenst dat we naar de Floriade gingen. En raad eens… vorige week ben ik er geweest. Werkelijk prachtig!” Dan ineens vertelt ze trots over hun huwelijk, over hoe zij en Pierre elkaar al bijna hun hele leven kennen. “Hij was mijn buurjongen, weet je. 64 jaar zijn we al samen.” Na een korte stilte: “Als het andersom zou zijn, zou ik ook voor hem zorgen, hoor.”

22

Signaaldiensten Vanuit de overtuiging dat het altijd beter is om potentiële problemen tijdig te signaleren (preventief) en aandacht te geven dan achteraf te zorgen, is het goed om een stevige waaier aan signaaldiensten te hebben. De signaaldiensten die Vorkmeer uitvoert (KLIK, Ouderenadvies, Contact) zijn ondergebracht binnen de WegWijZer. Voor het Schakelplein is het zinvol om signalen in een vroeg stadium te krijgen. Na een grondige evaluatie van de afzonderlijke signaaldiensten wordt een analyse gemaakt van de mogelijkheden om een integrale signaalfunctie te ontwikkelen. Daarin worden tevens de resultaten en ervaringen van het project PlusPunt meegenomen. PlusPunt Centrum voor gezond en actief ouder worden (PlusPunt) Het project PlusPunt is één van de provinciale pilots die zijn toegekend door de Provincie Limburg in het kader van de ontwikkeling van Centra voor gezond leven. Pluspunt heeft gelopen van januari 2009 tot september 2010 en is daarna geëvalueerd. De eindevaluatie van het project is in maart 2011 ingediend bij de provincie. PlusPunt was een samenwerkingsverband van Medisch Centrum Pantaleon, Welzijnsstichting Vorkmeer, de senioren van Helden, Grashoek en Panningen, oud-gemeente Helden, Provincie Limburg, Universiteit Maastricht, Zorgverzekeraar VGZ en Zorgkantoor Coöperatie VGZ. Senioren uit Helden, Grashoek en Panningen zijn uitgenodigd om deel te nemen aan consult met een brede medische en sociaal maatschappelijke oriëntatie. In totaal hebben 731 personen positief gereageerd op de uitnodiging van PlusPunt. Wat opviel, is dat de meeste deelnemers relatief gezien gezond zijn. De redenen om deel te nemen zijn vooral gezondheidsgerelateerd en de persoonlijke uitnodiging voor PlusPunt. Afgaande op de resultaten vanuit de klantevaluatie uitgevoerd door de Universiteit Maastricht (evaluatievragenlijst) is duidelijk dat deelnemers ronduit positief zijn. Risicofactoren zoals hoge bloeddruk, bloedsuiker, overgewicht maar juist ook eenzaamheid en depressie zijn vroegtijdig gedetecteerd. PlusPunt legt nadrukkelijk de koppeling tussen zorg en welzijn en is daarmee een mooi voorbeeld voor de integratie van deze twee domeinen. Vragen en problemen worden hier actief in kaart gebracht en kunnen daarmee in een vroegtijdig stadium opgepakt worden, waarmee verergering van problematiek voorkomen kan worden, zowel op het gebied gezondheid, welbevinden en vitaliteit. De aanbeveling was dat de consultatiefunctie PlusPunt uitgerold wordt naar de andere dorpen waarbij gebruik gemaakt wordt van de opgedane ervaring in de pilot. De resultaten en de aanbevelingen worden meegenomen in de ontwikkeling van een e breed en diep loket en de evaluatie van andere signaaldiensten en het traject van de 1 lijn geïntegreerde ouderzorg- en welzijn.

Pilot Jeugdzorg AWBZ – OWP Jeugdzorg AWBZ Het idee voor de pilot Jeugdzorg AWBZ is ontstaan tijdens een gedachtewisseling over de Implementatiestrategie begeleiding van 2011. De constatering was dat Jeugdzorg AWBZ daarin niet specifiek als doelgroep meegenomen was. De Pilot Jeugdzorg AWBZ is in ontwikkeling. Het doel is de verbinding in te richten tussen Bureau Jeugdzorg (AWBZ), Centrum voor Jeugd en Gezin, WegWijZer en Wmoloket. Indicatiestellers van Bureau Jeugdzorg AWBZ kijken in samenwerking met de WegWijZer op casuïstiekniveau waar betere verbindingen in de keten Wmo-AWBZ-Zvw, Jeugdzorg, Jeugd en Gezin en Werk, Zorg en Inkomen kunnen worden gelegd. Jeugdzorg AWBZ geeft indicaties af aan kinderen en jeugdigen tot 18 jaar met psychiatrische/psychische problematiek. De pilot is van start gegaan. Een intentieovereenkomst tussen gemeente Zorgkantoor Coöperatie VGZ en Bureau Jeugdzorg is opgesteld en wordt ter vaststelling voorgelegd aan bestuurders. De pilot ontwikkelt zich verder in een OWP Jeugdzorg AWBZ. De indicatiestellers van Bureau Jeugdzorg AWBZ gaan (op termijn) deelnemen aan de OWP Loketmedewerkers. Bureau Jeugdzorg AWBZ sluit daarmee aan bij de samenwerkingspartners.

Jeugdzorg en de Gemeente “Ik merk dat ouders ongerust zijn over de overheveling van begeleiding en jeugdzorg naar de gemeente. Dat is hier niet nodig. De Gemeente Peel en Maas is heel goed op weg. Zij bekijken het echt vanuit de gezinnen en luisteren goed naar de ouders.” Riny Leenders. Passe-Partout Zorg Meijel

23

Kleinschalige aanbieders begeleiding Op casuïstiekniveau en in netwerken is contact met kleinschalige aanbieders van begeleiding. Het gaat hier om organisaties als Gewoon Mezelf, Nou En, Passe-Partout Zorg Meijel en Hoeve de Kaolder. De organisaties vangen mensen op die meer baat hebben bij begeleiding in een kleinschalige setting. Deelnemers komen net als bij de zorgboeren en Maatschappelijk ondernemers niet alleen uit Peel en Maas maar ook uit andere gemeenten. Deze maatschappelijke partners zijn daarmee weliswaar een kleine maar belangrijke schakel in de keten WmoAWBZ-Zvw. Ontwerp Schakelplein als pilot in Huis van de Gemeente De werkgroep Schakelplein, OWP Loketmedewerkers en OWP Vrijwilligers maken samen het ontwerp voor het Schakelplein. Managers van gemeente, MEE, Vorkmeer en Bureau Jeugdzorg zijn geïnteresseerd in de inrichting van Schakelplein als pilot in het Huis van de Gemeente. In een arrangement van NWV wordt een arrangement op het gebied van werk samengesteld voor een burger in een kwetsbare positie. Inhoudelijk zou dit arrangement mooi ingevuld kunnen worden binnen de Pilot van Schakelplein en het Hulpmiddelencentrum, waardoor ook daar een praktische verbinding gelegd wordt. In de Pilotopzet wordt de inzet van ervaringsdeskundigen meegenomen.

4.2.2 Methodiekontwikkeling De methodiek tot arrangeren is ontwikkeld in NWV. Deze methodiek is gericht op de zwaardere AWBZ thematieken. Voor de lichtere AWBZ thematieken wordt er een afgeleide methodiek ontwikkeld. Hierover wordt een notitie opgesteld. Methodiekontwikkeling in OWP Loketmedewerkers Loketmedewerkers van MEE en de WegWijZer hebben de afgelopen jaren diverse methodische trainingen gevolgd gericht op vraagverhelderen (vraag achter de vraag herleiden), outreachend werken (Eropaf! Arrangementgesprek voeren) en het inzetten en opbouwen van het eigen netwerk van mensen (Sociale Netwerk Strategie, Maatschappelijke Steun Systemen). Medewerkers van het Wmo-loket zijn in september 2012 gestart met een soortgelijke methodische training. Dit zorgt ervoor dat de loketmedewerkers met eenzelfde bagage deelnemen aan de OWP Loketmedewerkers. In deze OWP wordt een vervolg gegeven aan de methodische trainingen in samenwerking met de HAN. Leren van ervaringsdeskundigen In 2012 hebben burgers in een kwetsbare positie of hun mantelzorgers hun zorgen bij de gemeente en de WegWijZer kenbaar gemaakt over de overheveling van de functie begeleiding naar de Wmo. De projectleider heeft met deze mensen een gesprek gevoerd, vaak in de thuissituatie. Naast dat deze mensen in positieve zin verbaasd zijn hoe ver de gemeente Peel en Maas al in de voorbereiding stappen heeft gemaakt, is een aantal mensen bereid om als ervaringsdeskundige hun persoonlijke situatie als ‘casus’ in te brengen in Schakelplein. Deze casussen worden als testcase gebruikt om kennis over de methodiek ‘arrangeren’ en de samenstelling van een persoonlijk arrangement te ontwikkelen en te oefenen. Het aantal testcases groeit gestaag. De testcases die worden door de loketmedewerkers uit de OWP Loketmedewerkers opgepakt. Op deze manier wordt vanuit de praktijk een passende werkwijze gezocht. Zo ontstaat zicht op wat er al is en wat er nog nodig is. De eerste resultaten laten zien dat er veel meer samenwerking nodig is waarbij de burger (in een kwetsbare positie) centraal staat. Er moet uitgegaan worden van de werkelijke behoefte van de burger. Nu wordt er vaak erg eenzijdig, vanuit de eigen organisatie, gekeken. Daarbij moet niet de beroepskracht of vrijwilliger de regie hebben, maar de persoon die vraagt om ondersteuning. Dat werkt ook echt! Mensen maken dan zélf een keuze waarvan zij vinden dat die bij hun past. De motivatie is dan veel groter, waardoor de oplossing langer stand houdt. Een positieve insteek (kracht) gericht op wat iemand wel kan zorgt daarbij voor hele andere, creatievere, oplossingen dan de insteek dat iemand iets niet kan (beperking). Bijkomende voordelen zijn dat de mensen die als ervaringsdeskundige meedoen het gevoel hebben serieus genomen te worden en dat ze inzicht krijgen in de grenzen waar vrijwilligers en beroepskrachten in de praktijk tegenaan lopen. De ervaringsdeskundigen worden op deze manier ook een soort ambassadeurs van de aanpak (van Schakelplein) in Peel en Maas in hun eigen netwerk of naar andere burgers of mantelzorgers.

24

Good practice onderzoek De projectleider heeft onderzoek gedaan naar goede voorbeelden uit den lande. Hieruit blijkt dat Peel en Maas de zaken zo specifiek afstemt op de lokale situatie dat het minder mogelijk is om ‘blauwdrukken’ over te nemen. Het beste voorbeeld dat er voorhanden is, betreft de ervaringen van NWV. Daarom is een sterke verbinding tussen beide trajecten gelegd. Wel vormen kennis en ervaringen die elders zijn opgedaan input voor de ontwikkeling van Schakelplein. Met de gemeente Horst aan de Maas is afgesproken om kennis en ervaringen structureel uit te gaan wisselen. In Horst aan de Maas is een pilot rondom vraagverheldering opgestart. Horst aan de Maas neemt deel aan een VISD (Verkenning Informatievoorziening Sociale Domein). Deze verkenning wordt gedaan door het KING (Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten) met als doel het Organiseren en innoveren van de informatievoorziening in het sociaal domein. Het is goed om kennis uit te wisselen op dit vlak. Dit gebeurt inmiddels op regionale schaal tussen gemeenten in Noord-Limburg. Schakelkaart Gebruikers van Schakelplein zijn gebaat bij een uitgebreide en actuele sociale kaart van beschikbare of in ontwikkeling zijnde producten, diensten en voorzieningen. Niet alleen lokaal maar ook regionaal. De sociale kaart wordt ontwikkeld onder eindverantwoordelijkheid en eindredactie van de integraal projectleider. In Peel en Maas krijgt dit traject in lijn van Schakelplein de naam ‘Schakelkaart’.

4.2.3 Kantelen gedachtegoed en werkwijze In vrijwel alle initiatieven die ondernomen worden is er, al dan niet uitdrukkelijk, aandacht voor het feit dat er een kanteling nodig is in de manier van denken en werken. In de OWP’s van Schakelplein heeft de kanteling in de loketfunctie de volle aandacht. De (vraag van de) burger (in een kwetsbare positie) wordt in het arrangementgesprek anders benaderd: hij/zij heeft een integrale ondersteuningsbehoefte en er wordt meer gekeken naar zijn/haar mogelijkheden en de bijdrage die de burger zelf kan leveren aan de oplossing van zijn ondersteuningsvraag. In de huidige indicatiesystematiek ligt de nadruk op het compenseren van de beperkingen. De nieuwe invalshoek van het arrangeren bij het oplossen van problemen vraagt een cultuur- en attitudeverandering bij burgers, beroepskrachten (in het loket) en bij indicatieorganen, maatschappelijk partners en regiepartijen zelf. 4.3 Schakelplein: pluriforme loketfunctie van en voor iedereen De loketfuncties en signaaldiensten staan op het Schakelplein met elkaar in verbinding. De uitingsvorm van de loketfuncties en signaaldiensten is divers. Organisatorisch is het Schakelplein veel meer dan een fysieke loketfunctie. Het is een pluriform (huisbezoeken, website, telefonisch, WegWijZer, Wmo- en zorgloketten en signaaldiensten) instrument en een zoveel mogelijk outreachend en integraal werkende functie. Op het Schakelplein vindt de match plaats tussen de ondersteuningsbehoefte en het aanbod dat de meest gewenste oplossing daarvoor biedt. Dat betekent overigens niet dat beroepskrachten daar een rol in moeten hebben. De ondersteuningsbehoefte wordt deels ingevuld door burgers (in een kwetsbare positie) onderling of in dorp/buurt zelf of met de inzet van vrijwilligers of vanuit informele (zorg)ondersteuningsorganisaties. Dat geldt overigens ook voor het voeren van het vraagverhelderingsgesprek. Dat kan bij mensen thuis, in het gemeenschapshuis of zelfs op de hoek van de straat of in de supermarkt plaatsvinden. Vrijwillige ouderenadviseurs zijn daarvoor beschikbaar in ieder dorp in Peel en Maas. Daar waar het nodig is komt de beroepskracht in beeld. Verder kunnen de netwerkpartners, zoals de lokale stichting Dorpsdagvoorziening, op het Schakelplein hun ondersteuningsbehoefte in de inzet van vrijwilligers en beroepskrachten en vragen van organisatorische of beheersmatige aard kenbaar maken. Het Schakelplein is van en voor iedereen. Burgers (in een kwetsbare positie) met een ondersteuningsbehoefte en netwerkpartners met ondersteuningsvragen (in bedrijfsvoeringsaspecten) komen in Schakelplein in contact met elkaar en met vrijwilligers en beroepskrachten om daar een op maat gesneden invulling aan te geven.

25

Processen in Schakelplein In onderstaand kader is schematisch het proces van vraagverheldering, informatie- en adviesfunctie en het samenstellen van persoonlijke arrangementen op basis van een eenvoudige vraag en een complexe vraag in Schakelplein uitgewerkt. De vrijwilligers die betrokken zijn bij de werkgroep Schakelplein geven aan dat ze op dit moment wel burgers (in een kwetsbare positie) willen ondersteunen bij vraagverheldering en geleide doorverwijzing, maar arrangementgesprekken willen ze (nog) niet voeren. Dat laten ze graag over aan beroepskrachten.

Proces samenstellen arrangement Schakelplein (Kwetsbare) Burger * stelt vraag

Vraagverheldering door samenwerkingspartner Schakelplein

Informatie en advies vraag

(Kwetsbare) Burger krijgt antwoord (en geleide doorverwijzing)

Eenvoudige vraag

Complexe vraag

(Kwetsbare) Burger krijgt Arrangementgesprek ‘light’ door beroepskracht (‘casebegeleider’) (Kwetsbare) Burger krijgt Arrangementgesprek ‘zwaar’ door beroepskracht (‘casebegeleider’) NWV

Vraagverheldering Arrangeren

(Kwetsbare) Burger stelt persoonlijk arrangement samen met ‘casebegeleider’

(Kwetsbare) Burger stelt persoonlijk arrangement samen met ‘casebegeleider’

Match tussen vraag en aanbod

Match tussen vraag en aanbod

* Noot: Om ruimte te besparen is de term (kwetsbare) burger gebruikt i.p.v. burger (in een kwetsbare positie)

Netwerkpartners stellen in Schakelplein hun ondersteuningsvragen in bedrijfsvoeringsaspecten aan de orde.

Ondersteuningsvragen Netwerkpartners via Schakelplein Netwerkpartners stellen ondersteuningsvraag

Vraagverheldering door Samenwerkingspartner Schakelplein

Afstemming met Projectleider Schakelplein – Projectgroep Begeleiding

4.4 Vergelijking opdracht en stand van zaken In de opdracht van de gemeente en het zorgkantoor voor de integrale projectleider is de volgende doelstelling opgenomen. De doelstelling is het inrichten van de gekantelde loketfunctie: • waarbij het Wmo-loket, WegWijZer en andere loketten en signaalfuncties gerelateerd aan begeleiding geïntegreerd worden • waarbij een efficiënt en kwalitatief hoogwaardig samenwerkingsverband wordt opgezet • waarbij een samenhangende informatie-, verwijs- en adviesfunctie wordt ontwikkeld om de (kwetsbare) inwoners met maatwerk te kunnen bedienen, het aanbod (vrijwillig en professioneel, sociale kaart) bekendheid te geven én de ondersteuningsstructuren goed op elkaar af te stemmen • waarbij het schakelplein wordt ingericht waar de match tussen enerzijds de (zorg)vraag en faciliterende/organisatorische ondersteuningsvragen van betrokken partners en anderzijds het aanbod wordt gemaakt. • waarin bij het arrangeren uniform gebruik wordt gemaakt van de methodiek zoals ontwikkelt binnen het traject NWV • die de aanzet is om te komen tot een complementaire ondersteuningsstructuur die de twee pijlers (individuele en collectieve) van begeleiding bij elkaar brengt • waarbij voorkomen moet worden dat er dubbelop of langs elkaar heen werkende welzijn en zorg wordt geboden • om te komen tot een breed en diep loket in Peel en Maas.

26

Doelstelling opdracht Het inrichten van de gekantelde loketfunctie,: waarbij het Wmo-loket, WegWijZer en andere loketten en signaalfuncties gerelateerd aan begeleiding geïntegreerd worden

Gerealiseerd, deels of niet gerealiseerd Deels gerealiseerd

Nadere toelichting

waarbij een efficiënt en kwalitatief hoogwaardig samenwerkingsverband wordt opgezet

Deels gerealiseerd

• • • • •

waarbij een samenhangende informatie-, verwijs- en adviesfunctie wordt ontwikkeld om de burger (in een kwetsbare positie) met maatwerk te kunnen bedienen, het aanbod (vrijwillig en professioneel, sociale kaart) bekendheid te geven én de ondersteuningsstructuren goed op elkaar af te stemmen waarbij het Schakelplein wordt ingericht waar de match tussen enerzijds de (zorg)vraag en faciliterende/organisatorische ondersteuningsvragen van betrokken partners en anderzijds het aanbod wordt gemaakt. waarin bij het arrangeren uniform gebruik wordt gemaakt van de methodiek zoals ontwikkelt binnen het traject NWV

Deels gerealiseerd Niet gerealiseerd

• • •

Deels gerealiseerd

•

Deels gerealiseerd

• • •

De voorbereiding van de inrichting is klaar Operationalisering is gewenst en haalbaar, waarna doorontwikkeld wordt De Pilot Schakelplein gaat in principe op 1-10-2013 van start

Deels gerealiseerd

•

die de aanzet is om te komen tot een complementaire ondersteuningsstructuur die de twee pijlers (individuele en collectieve) van begeleiding bij elkaar brengt waarbij voorkomen moet worden dat er dubbelop of langs elkaar heen werkende welzijn en zorg wordt geboden om te komen tot een breed en diep loket in Peel en Maas

Deels gerealiseerd

• •

Binnen alle OWP’s en pilots wordt gewerkt met (een afgeleide van) de NWV methodiek. De oorspronkelijke methodiek is voor de ‘zware’ arrangementen. Een light versie wordt ontwikkeld. In de OWP’s nemen afgevaardigden van organisaties deel. Het is noodzakelijk dat alle betrokkenen de methodiek kennen en hanteren De aanzet is gemaakt. Er ontstaan meer en meer verbindingen tussen individueel en collectief. Op casusniveau wordt uitgegaan van ‘wat nodig is’. Dat is situationeel afhankelijk en daarmee niet op voorhand individueel of collectief

Deels gerealiseerd

•

Er wordt helaas nog dubbelop en langs elkaar heen gewerkt. In de NWV werkwijze wordt dit door casusregie ondervangen.

Deels gerealiseerd

• •

De toenemende samenwerking brengt het breed en diep loket (Schakelplein) dichterbij. De insteek is AWBZ Begeleiding. Het breed en diep loket kan qua structuur en werkwijze feitelijk voor alle onderwerpen functioneren.

•

Wmo-loket, WegWijZer en MEE werken samen in de OWP Loketmedewerkers Dorpsinfoloketten van vrijwilligers vervullen een signalerende functie. De samenwerking neemt toe In de Pilot AWBZ Jeugdzorg wordt deze tak van Begeleiding onder de loep genomen Integraal projectleider verbindt alle input van bovenstaande Huidige samenwerkingspartners (Dorpsinfoloketten, Wmo-loket, WegWijZer, MEE, Bureau Jeugdzorg AWBZ) zoeken elkaar in toenemende mate op, wat de samenwerking sterk bevordert. Dit behoeft doorontwikkeling. Tevens dienen meerdere partners aan te haken Samenhangende verwijs- en i&a functie krijgt vorm in eerste versie Schakelplein Sociale kaart. Deze wordt in 2013 operationeel gemaakt in co-creatie met de deelnemers van de OWP’s. We noemen deze dynamische vorm van sociale kaart Schakelkaart Afstemmen van ondersteuningsstructuren behoeft operationalisering van zowel de samenhangende verwijs- i&a functie als sociale kaart. Wat ‘in beeld is’ wordt op casusniveau op elkaar afgestemd

27

5.

Opgave en organisatie van de opgave, planning en begroting

Vanuit de terugblik en stand van zaken is op te maken wat er nog nodig is om de doelen te realiseren. In dit hoofdstuk wordt dit beschreven. 5.1

Opgave Netwerk Welzijn Versterkt

Resultaten NWV gedeeld met bestuurders Op 4 juni 2012 hebben bestuurders van belangenorganisaties, maatschappelijk partners en regiepartijen deelgenomen aan de netwerkbijeenkomst over NWV en meer specifiek over de effectenanalyse. Enkele van de burgers (in een kwetsbare positie) zijn actief betrokken bij de voorbereiding van de bijeenkomst. Naast een ondersteunde burger in een kwetsbare positie waren dit inwoners die betrokken zijn als trainer van een vereniging, als ‘maatje’ en als organisator van culturele activiteiten, ook voor kinderen in een kwetsbare positie. De bestuurders spreken de onderstaande verwachtingen uit over een vervolg van netwerk welzijn versterkt: • Doe wat nodig is; ontregel constructief, werk samen (Loes Nellen, namens Hassan Najja, Wonen Limburg) • Sluit aan bij kracht inwoner, ontschot geldstromen, weg van claimcultuur (Hans Krabbe, Centrale Seniorenraad PenM) • Burger in een kwetsbare positie staat in middenkring; hoe komen van we 4 cases naar situatie waarin we alle burgers in een kwetsbare positie bereiken? (Marlou Absil, wethouder) • Ontinstitutionaliseren op weg naar sociale coöperatie (Raf Janssen, wethouder) • Geef verantwoording aan dorpen en buurten; daar ligt de sleutel (Peter Fleuren, wethouder) • ’WAT’ is duidelijk; kruistocht voortzetten, er is geen weg terug (Ronald Ruijters, Zorgkantoor Coöperatie VGZ) Deze verwachtingen geven richting aan de opgave waar NWV de komende jaren voor staat. De bestuurders willen de opgave onderbouwd zien met een beleidsadvies over NWV.

De centrale vraag van de opgave is: Hoe schalen we op van klein naar groot? Het antwoord op deze vraag ligt deels bij het doorontwikkelen van NWV en deels bij het inrichten van het Schakelplein. Het experimenteren en verder doorontwikkelen van de methodiek, de nieuwe werkwijze, cultuur en structuur vindt plaats binnen NWV. Het algemeen toepasbaar maken en het samenstellen van de persoonlijke arrangementen vindt plaats binnen Schakelplein. Allereerst is hierbij van belang dat er draagvlak is voor de aanpak bij alle betrokken partijen, van burgers in een kwetsbare positie en steunsysteem, dorpsgemeenschappen, vrijwilligers, beroepskrachten en managers van WWZaanbieders, informele zorgorganisaties, andere maatschappelijke partners en van regiepartijen (gemeente en zorgkantoor). In diverse overleggen en dialogen is duidelijk geworden dat alle betrokken netwerkpartners het nut en de noodzaak van de NWV-aanpak zien en graag op deze weg verder willen gaan en daarin willen investeren. Deze intenties en ondersteuning voor de opgave bieden een krachtige basis om samen de opgave al doende lerend te realiseren. Tijdens de netwerkbijeenkomsten en gesprekken bleek dat de successen die deelnemers aan het netwerk tot nu toe geboekt hebben een sterke inspiratiebron voor de opgave vormen. De opgave van het traject NWV wordt in co-creatie opgepakt aan de hand van twee lijnen: • Procesregie via de stuwingsprincipes van innovatie (vier V’s: Verdiepen, Verbreden, Valideren, Verankeren) • Organisatie van de aanpak via het Educatienetwerk Onderstaand zijn beide aspecten en de beoogde resultaten beschreven.

28

5.2

Procesregie met behulp van stuwingsprincipes innovatie

Van exploratief experiment naar transitie experiment NWV ontwikkelt door samen experimenten in te richten waardoor deelnemers al doende leren. In de periode 2010 – 2011 heeft NWV het karakter van een exploratief experiment gehad. Het accent lag op verkennen van vraag, aanbod, organisatie van aanbod, samenwerking en draagvlak voor verandering door innovatie. Deze verkenning bevestigt ‘in het klein’ dat de aanpak van NWV een bijdrage levert aan het programma Leven in het Dorp WWZ, en daarmee aan de maatschappelijke opgave om burgers in een kwetsbare positie te ondersteunen bij het naar vermogen (weer) meedoen aan de samenleving. Op weg naar de opschalingsopgave verschuift het accent naar toepassen van werkzame aanpakken in nieuwe situaties en locaties. Zo vragen jonge mensen in een kwetsbare positie uit Meijel om ondersteuning bij samenstellen en uitvoeren van een persoonlijk arrangement. Zichtbaar is dat de betrokken beroepskrachten van de ontwikkelwerkplaats NWV hun tot nu toe opgedane kennis toepassen in deze nieuwe situaties. Verder is er een verschuiving in het naar buiten brengen van de aanpak. Deelnemers met persoonlijke arrangementen en deelnemers aan de ontwikkelwerkplaats geven steeds meer bekendheid aan dat wat werkt. Zij zijn er trots op, vertellen hun verhalen, en willen ook andere mensen de kans geven te profiteren van de aanpak en resultaten. Zij zijn ambassadeurs voor de nieuwe werkwijze. Procesregie via de stuwingsprincipes aan de hand van vier V’s Ter ondersteuning van de opschaling als transitie-experiment worden de volgende stuwingsprincipes gebruikt (4 V’s): • Verdiepen: o Deelnemers aan het educatienetwerk leren al doende van elkaar o Hierbij gebruikmakend van de kennis via de pilot Wmo-werkplaats en relevante best practices en kennisbronnen. • Valideren: o De werkzame bestanddelen van de aanpak worden inzichtelijk gemaakt en gevalideerd (o.a. kennisbank sociale en effectieve interventies Movisie) o De uitkomsten van het maatschappelijk rendement worden gemeten met behulp van een maatschappelijke businesscase en stuwen daarbij op duurzame financiering • Verbreden: o De deelnemers aan NWV worden kenniswerkers; denk aan inzet van ervaringsdeskundigen. Zij maken kennis toepasbaar in nieuwe situaties en via het Schakelplein • Verankeren: o De werkzame aanpak en duurzame financiering worden geborgd in de transformatie naar een nieuw maatschappelijk systeem. Dit vraagt verandering in structuur, cultuur en werkwijzen o Activiteiten en regelgeving en procedures die niet meer bijdragen aan maatschappelijk rendement worden door partijen zoveel mogelijk afgebouwd.

De ervaringen binnen NWV zijn beleidsmatig ingebracht in de implementatiestrategie. Concreet betekent dit dat: • de methodieken van NWV breed ingezet zullen worden in het arrangeren dat via het Schakelplein voor alle burgers met een ondersteuningsvraag beschikbaar komt. • op basis van de ‘zware’ methodiek van vraagpatronenonderzoek een ‘light’ variant wordt ontwikkeld die in het arrangeren via Schakelplein ingezet wordt voor burgers met een ‘eenvoudige’ ondersteunings- en zorgvraag. • de methodieken van NWV gebruikt worden bij de kanteling van de dienstverlening en cultuurverandering bij betrokkenen ondermeer via het Educatienetwerk en de Ontwikkelwerkplaatsen. • de methodieken van NWV gebruikt worden bij de ontwikkeling en inrichting van nieuwe ondersteuningsarrangementen door burgers in een kwetsbare positie. Verder wordt gekeken in hoeverre de (maatschappelijke) baten terug te ploegen zijn ten behoeve van de financiering van de vernieuwende werkwijze door een uitgebreidere effectenanalyse van meer casussen. Via een extra rekenslag in een maatschappelijke businesscase is het mogelijk om het casusniveau te ontstijgen en uitspraken te doen over het maatschappelijk rendement op Peel en Maas-niveau. Daarmee kan inzicht worden verkregen in wat de rendementen kunnen betekenen voor duurzame financiering van de zorg- en hulpverlening. In de kennisoverdracht is de ontwikkeling dat er steeds meer vragen komen van partijen gericht op een bredere toepassing, zoals kenniscentra (Movisie – effectmeting, andere Wmo-werkplaatsen (Utrecht – gebruik van het Business Model Canvas) en de Raad van Advies Zorgkantoor Coöperatie VGZ (verkennen van bredere toepassing werkwijze en effectmeting). e Peel en Maas neemt deel aan de 2 fase van de landelijke pilots ‘Wmowerkplaatsen’ van het Ministerie van VWS.

29

Transitie-experimenten, stuwingsprincipes en procesregie Vanuit NWV komt er een opmaat naar transitie-experimenten die als doel hebben een bijdrage te leveren aan realiseren van het progamma Leven in het Dorp WWZ en de onderliggende maatschappelijke opgave. De experimenten die bijdragen aan de opgave worden ondersteund met behulp van procesregie. Deze regie heeft kenmerken van transitiemanagement, zoals: • ‘Managen’ van processen tussen actoren. • Open houden van verschillende opties en mogelijke oplossingen; waar nodig de grenzen opzoeken en verleggen van bestaande kaders. • Verbinden met trends, ontwikkelingen en kennisbronnen buiten de lokale context en regio. • Inrichten en stimuleren van meerdere ‘transitiepaden’, denk aan versterken van ervaringsdeskundigheid, empowerment, versterken van vernetwerkte samenwerking (sociale alliantie, coöperatie). • Verbinden van experimenten met oog op versnellen van processen en voorkomen van ‘eilanden’ • Stuwen op lokaal maatschappelijk rendement (effectmeting maatschappelijke businesscase). Van concurrentie in de zorg naar vernetwerkte samenwerking De transformatie naar een nieuw maatschappelijk systeem betekent dat de bedrijfsvoering van maatschappelijk partners daarop moet gaan inspelen. In het huidige systeem van de verzorgingsstaat is concurrentie in de zorg gestimuleerd en nagestreefd. In de transformatie naar een maatschappij van vitale burgers en vitale gemeenschappen past concurrentie steeds minder. Zeker waar dat appelleert aan ondernemerschap van burgers. De nadruk zal steeds meer op samenwerking binnen netwerken van mensen en partijen komen te liggen; noem het vernetwerkte samenwerking. In de vernetwerkte samenwerking wordt een op maat gesneden invulling gegeven aan de persoonlijke arrangementen van burgers (in een kwetsbare positie) en ondersteuningsvragen van bedrijfsmatige aard. Vanuit een bundeling van financieringsstromen en een gezamenlijk inkoopkader wordt de exploitatie van begeleiding in Peel en Maas ingevuld op basis van plannen en begrotingen van de netwerkpartners. In de vernetwerkte samenwerking ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden die niet gebaseerd zijn op concurrentie.

5.3 Organisatie van de opgave NWV via het Educatienetwerk, de Bloem De aanpak wordt georganiseerd via het Educatienetwerk, de bloem. Een educatienetwerk biedt de deelnemers aan NWV structuur om de opgave met behulp van de stuwingsprincipes te realiseren. Het educatienetwerk is een samenhangend aantal activiteiten, dat de komende jaren wordt ingezet om met alle betrokken netwerkpartijen de transitie/kanteling naar de nieuwe manier van werken concreet vorm te geven. Het Educatienetwerk is de omgeving waarin geleerd kan en mag worden, waarin innovatie plaatsvindt en waarin de methodieken ontwikkeld worden om (AWBZ-)begeleidingsvragen om te kunnen zetten in persoonlijke arrangementen. Uitgangspunt is dat geen enkele burger in een kwetsbare positie buiten de boot valt. Educatienetwerk Een educatienetwerk is een ontmoetingsplatform waarin dialoog over de kernvragen van de opgaven plaatsvindt en waar geëxperimenteerd wordt met nieuwe kennis/theorie en gedrag. Het biedt mogelijkheden te reflecteren op bestaande ordeningen door de inbreng van (nieuwe) actoren en (nieuwe) betekenissen. De concepten bieden mogelijkheden bestaande definities van de werkelijkheid ter discussie te stellen, te herijken en te (her)ordenen in een nieuwe regelsturing (stuwing). Deelnemers aan het educatienetwerk zijn mensen die mogelijkheden zien en willen aanpakken; zij zijn eigenaren van verandering. De essentie is dat mensen geboeid zijn, een ambitie delen, en samen energie willen steken in realiseren van de opgave. Dit vraagt het vermogen van deelnemers aan het educatienetwerk om individueel en in samenwerking al doende te leren, op basis van de eigen (handelings)praktijk, omstandigheden, context en een gedragen visie. Het educatienetwerk is te beschouwen als een tijdelijk leer en werksysteem; het educatienetwerk vormt een programma als ontmoetingsplatform voor dialoog en experimenteren. In de dialoog worden de patronen van interactie en de van belang geachte betekenissen (in het licht van de opgave) zichtbaar. De interactie tussen burgers in een kwetsbare positie, diens informele netwerk en ondersteuners (vrijwilligers en beroepskrachten) staat hierin centraal. De kern van het educatienetwerk is het creëren van condities waar ‘de plek der moeite’ kan worden betreden en afspraken gemaakt kunnen worden voor handelingsmogelijkheden die bijdragen aan het realiseren van de opgave. Met behulp van richtlijnen ‘lerend organiseren’, methoden integrale dienstverlening en netwerksamenwerking en instrumenten effectmeting wordt de wisselwerking tussen activiteiten die waarde creëren in het licht van de opgave - en de wijze waarop de opgave het best georganiseerd kan worden - inzichtelijk gemaakt. Het educatienetwerk bestaat uit verschillende onderling samenhangende ontwikkelwerkplaatsen en andere activiteiten.

30

De uitvoering van het Educatienetwerk atienetwerk wordt op verschillende manieren ondersteund. Het educatienetwerk wordt didactisch begeleid door het lectoraat ‘lokale dienstverlening vanuit klantperspectief’ van de HAN. Verder begeleidt het lectoraat de 2e fase van de Wmo-werkplaats Wmo Nijmegen. Deze richt zich op Jeugd(zorg). Jochum Deuten en Ecorys (Wouter Vos) begeleiden het vervolg van de effectmeting in de vorm van een maatschappelijke businesscase (Mbc). Onderdelen van Educatienetwerk: de bloem In het Educatienetwerk worden verschillende instrumenten ingezet voor de verschillende groepen en deelnemers, maar wel vanuit dezelfde filosofie en visie.

OWP Netwerk Welzijn Versterkt II

Als analogie wordt de bloem gebruikt. De bloem bestaat uit verschillende onderdelen, maar alle (ieder voor zich onmisbare) onderdelen samen, zorgen rgen pas dat het een bloem is. Er wordt dus gekeken vanuit het geheel naar de delen.

OWP Effectmeting

OWP Netwerk Welzijn Versterkt I

Burger(s) in een kwetsbare positie en informeel netwerk

OWP Managers

De gele bladen zijn OWP’s van NWV. De blauwe bladen zijn OWP’s van Schakelplein.

OWP Vrijwilligers

OWP Loketmedewerkers

OWP Jeugdzorg AWBZ

Netwerkpartijen faciliteren en krijgen kennis/ deskundigheid, Coördinatie casuïstiek, Kennisuitwisseling en -deling deling Leven in het Dorp WWZ

Samen anders met Co-creatie in Peel en Maas

NetwerkbijeenNetwerkbijeen komsten

Dialoogbijeenkomsten LihD, Doe mee!

Onderstaand een toelichting aan de hand van de bloem op de onderdelen van het Educa ducatienetwerk en de activiteiten en resultaten, die daar binnen plaatsvinden. Hart Het ‘hart’ van de bloem wordt gevormd door burgers (in een kwetsbare positie). Verder vormt de inzet van mensen uit het informele netwerk, ervaringsdeskundigen en vertegenwoordigers vertegenwoordigers van verenigingen en belangengroeperingen het ‘hart’ van de bloem. De burgers (in een kwetsbare positie) versterken met ondersteuning van hun informele netwerk en waar nodig van beroepskrachten hun eigen kracht en benutten hun mogelijkheden, mogelijkheden competenties en talenten als het gaat om naar vermogen meedoen aan de samenleving. Activiteiten in het ‘hart’ van de bloem zijn: • Jaarlijks vier dialoogbijeenkomsten ‘Leven in het Dorp, Doe mee!’ (dialoogtafels). Resultaat: inzicht in wensen, behoeften, talenten en eisen van burgers in relatie tot de opgave • Inventariseren en indien nodig versterken van initiatieven van burgers (in een kwetsbare positie) die bijdragen aan de opgave. Resultaat: overzicht van initiatieven en de wijze waarop deze versterkt worden (denk aan laagdrempelige ontmoeting door bondgenoten). • Versterken ervaringsdeskundigheid. Resultaat:: een eerste groep burgers in een kwetsbare positie ontwikkelen ervaringsdeskundigheid met behulp van een training ‘werken met eigen ervaring’ en zetten hun ervaringsdeskundigheid ngsdeskundigheid in bij persoonlijke arrangementen. 31

Bladen De ‘bladen’ van de bloem worden gevormd door de OWP’s. Deelnemers aan de OWP’s ontwikkelen met de werkvorm ‘actieleren’ kennis die bijdraagt aan het realiseren van de opgave. Iedere OWP gebruikt de werkpraktijk als leermateriaal, waarbij de opgedane kennis in de praktijk toe wordt gepast. Kennis heeft betrekking op de eigen rol / activiteiten en op netwerksamenwerking. De onderstaande OWP’s zijn of worden ingericht: • Twee OWP’s NWV voor vrijwilligers en beroepskrachten o De casussen worden geselecteerd op nieuwe complexe vraagstukken die in de eerste OWP nog niet aan de orde zijn geweest. Iedere OWP bestaat uit maximaal 15 deelnemers. o Zij ondersteunen burgers in een kwetsbare positie bij samenstellen en uitvoeren van hun persoonlijk arrangement en delen kennis met elkaar. o De huidige OWP heeft zijn grenzen qua omvang bereikt; er komt een tweede OWP om het toenemend aantal betrokken organisaties te kunnen laten participeren. o Ervaren deelnemers OWP delen hun kennis met vrijwilligers en andere beroepskrachten. o Resultaat: voorbeeldcasussen en voorbeelden van nieuwe werkwijzen en creatieve oplossingen waarbij de grenzen van wet- en regelgeving worden gezocht, meer vrijwilligers en beroepskrachten passen het geleerde in hun werkpraktijk toe, meer constructieve ontregelaars. • Een OWP NWV Effectmeting o De intentie is om de effectanalyse in 2013 (fase 2) op een aantal punten uit te bouwen om deze conclusies te verstevigen. o Het maatschappelijk rendement van representatieve cases met inzet van burgers in een kwetsbare positie (‘hart’) vrijwilligers, beroepskrachten en managers (‘bladen’) worden regelmatig gemeten m.b.v. de instrumenten Effectenarena en Effectencalculator. o Op deze manier organiseren burgers, vrijwilligers, beroepskrachten en managers terugkoppeling die hen inzicht geeft in resultaat en effect van activiteiten. Daarnaast ontstaat inzicht in partijen die investeren (kosten) en partijen die incasseren (baten). o Een maatschappelijk businesscase wordt ingericht om het maatschappelijk rendement op Peel en Maasniveau inzichtelijk te maken. o Resultaat: aantoonbare resultaten en het maatschappelijk rendement van activiteiten op basis van representatieve cases en vertaling naar Peel en Maas-niveau. • Een OWP NWV Managers voor managers van netwerkpartijen o Hun rol is faciliteren en coachen van vrijwilligers en beroepskrachten bij de wijze waarop zij burgers in een kwetsbare positie ondersteunen bij samenstellen en uitvoeren van hun persoonlijk arrangement. o Daarnaast ontwikkelen zij al doende lerend een beleidscyclus ‘integrale dienstverlening NWV’, bijpassende bedrijfsvoeringaspecten en indicatoren netwerk- en ketensamenwerking (vernetwerkte samenwerking) die deze dienstverlening ondersteunt. o Resultaten: ontwikkelen en toepassen beleidscyclus en bijpassende bedrijfsvoeringaspecten. • Een OWP Schakelplein Vrijwilligers – Dorpsinfoloketen o Lokale werkgroepen gaan in hun eigen tempo en op hun eigen manier aan de slag om net als in Meijel en Beringe een infoloket in hun eigen dorp op te zetten. o In de OWP Vrijwilligers ontmoeten de lokale werkgroepen elkaar, wisselen kennis en ervaring uit en leren van elkaars ervaringen over het toepassen van vraagverheldering en het opzetten van dorpsinfoloketten.. Essentiële vragen in de verwijs- en ondersteuningsstructuur zijn: ‘Wat kom ik tegen en hoe handel ik dan?’, ‘Wanneer verwijs ik door en waar naartoe?’ o De verbindingen leggen tussen wat lokaal opgevangen kan worden en wat geleid moet worden doorverwezen. o Toetsen van de ervaringen in de OWP Schakelplein zodat resultaten die daar geboekt worden ook aansluiten bij de daadwerkelijke leefomgeving van burgers (in een kwetsbare positie). o Resultaten: meer inzicht en helderheid over vraagverheldering, daadwerkelijke en praktische verbindingen leggen tussen informele en formele netwerken.

32

•

•

Een OWP Schakelplein voor medewerkers loketfunctie o Afstemmen van wijze van vraagverheldering en (gezamenlijk) deelnemen aan training in vraagverheldering. o Ontwikkelen van een ‘light’ variant van de NWV methodiek voor het samenstellen van persoonlijke arrangementen in geval van eenvoudige ondersteunings- en zorgvragen van burgers (in een kwetsbare positie). o Ervaring opdoen met het arrangeren en het coachen bij persoonlijke arrangementen met een verscheidenheid aan casussen en (gezamenlijk) deelnemen aan training in arrangeren. o Resultaten: ‘light’ variant van de NWV methodiek, meer inzicht en helderheid over vraagverheldering en toewijzing en toeleiding naar ondersteuning, diensten en voorzieningen (op basis van complexiteit, mate van voorspelbaarheid en beschikbaarheid) en delen kennis met elkaar. Een OWP Schakelplein Pilot Jeugdzorg AWBZ o Ervaring opdoen met het arrangeren en het coachen bij persoonlijke arrangementen op het terrein van de Jeugdzorg (doelgroep kinderen en jeugdigen met psychiatrische problematiek). o Ervaring en kennis opdoen m.b.t. de toekomstige wijze van financiering van arrangementen op het terrein van de Jeugdzorg. o Verfijnen van de methodiek om te komen tot een persoonlijk arrangement voor deze specifieke doelgroep. o Nagaan welke deskundigheid en expertise van belang is bij het arrangeren van zorg voor bovenstaande doelgroep. o Resultaten: meer inzicht en helderheid over vraagverheldering en toewijzing en toeleiding naar ondersteuning, diensten en voorzieningen van kinderen en jeugdigen met psychiatrische problematiek.

Steel De netwerkpartijen vormen de ‘steel’ en faciliteren deelnemers die invulling geven aan ‘hart’ en ‘bladen’ van de bloem. De netwerkpartijen stellen tijd, ruimte en middelen beschikbaar. De deelnemers van ‘hart’ en ‘bladen’ delen hun kennis en ervaringen met de netwerkpartijen. Een casusverdeelgroep (werktitel) wordt ingericht om in afstemming met netwerkpartijen casussen te selecteren die passen bij de OWP’s. De casusverdeelgroep gaat de coördinatie voeren over de opschaling van het aantal casussen binnen NWV en Schakelplein. Deze coördinatiefunctie op termijn wordt ingebed als logistiek instrument in Schakelplein. Kennisuitwisseling en kennisdeling in landelijke pilot Wmo-werkplaats Nijmegen, Venlo, Peel en Maas 2e fase en landelijke kenniscentra. Resultaten: • Inzicht in belangen en posities van netwerkpartijen in relatie tot de opgave (gewenste situatie, huidige situatie en weg waarlangs gewenste situatie door samenwerking en innovatie al doende lerend bereikt kan worden) • Inzicht in alternatieven in veranderingen in structuur en cultuur die netwerkpartijen kunnen doorvoeren om burgers in een kwetsbare positie te ondersteunen om naar vermogen (weer) mee te doen. • Kennisuitwisseling en kennisdeling. Wortels en bodem De ‘wortels’ van de bloem leveren voeding voor ‘hart’ en ‘bladeren’. Denk aan draagvlak van betrokken personen en netwerkpartners van NWV in de vorm van Dialoogbijeenkomsten Leven in het Dorp, Doe mee! en Netwerkbijeenkomsten. De ‘bodem’ biedt een groeizaam klimaat, in de vorm van het programma Leven in het Dorp WWZ en de Implementatiestrategie Begeleiding, Samen Anders met Co-creatie. Resultaat: inbedding NWV in regulier beleid/aanpak WWZ in Peel en Maas.

5.4 Opgave Schakelplein De komende maanden zal steeds duidelijker worden wat de consequenties zijn van het regeerakkoord Rutte II richting uitvoering. Nu duidelijk is dat van het decentraliseren van taken in het kader van de overheveling van begeleiding naar de Wmo per 1-1-2014 geen sprake is, wordt in Peel en Maas 1-1-2015 als richtpunt genomen voor de decentralisatie van de functie begeleiding. Dat betekent dat er iets meer voorbereidingstijd is, maar ook dat de inzet op het inrichten van het Schakelplein onverminderd van belang is. Het Schakelplein en daarmee de toegangspoort tot coaching, ondersteuning, begeleiding en zorg moet in 2014 operationeel zijn.

33

Het inrichten van Schakelplein vindt fasegewijs plaats. Schematisch ziet de fasering er als volgt uit: 2013 2014 2015 OWP Loketmw

Individuele pijler

OWP NWV (1)

OWP’s NWV

Opstarten OWP

OWP Jeugdzorg AWBZ

NWV 2

Schakelplein Opstarten OWP

Opstarten OWP Vrijwilligers

OWP’s Kanteling Loket

Schakelplein

Collectieve pijler Dagvoorzieningen / Vervoer

Schakelplein

NWV effect

Opstarten Pilot

Opstarten OWP

Schakelplein

Managers

Signaaldiensten/ 1e lijn

2013 Het Schakelplein gaat in 2013 sterker dan in 2012 toewerken naar operationeel zijn in 2014. Dit betekent dat het (in het Educatienetwerk) geleerde meer en meer toegepast gaat worden in de dagelijkse praktijk van netwerkpartijen die samenwerken binnen het Schakelplein, de good networks. Partijen worden nadrukkelijk uitgenodigd om in de OWP’s te leren ‘hoe het moet’. In eerste instantie zal het Schakelplein bemenst worden door de voorlopers van samenwerkende organisaties; de good persons. Dit zijn de mensen die de zienswijze onderschrijven en dit ook in hun werk tot uitdrukking laten komen. Zij gaan te werk alsof het al 1-1-2015 is. In een fysieke Pilot Schakelplein wordt dit in de praktijk gebracht in relatie tot het Huis van de Gemeente, good practice. Het Huis van de Gemeente is dan nog niet klaar maar de pilot wordt ingericht volgens de ontwikkelde concepten van het nieuwe gemeentehuis. Daarmee is er in 2013 al een eerste versie van het fysieke deel van het Schakelplein actief. In de pilot wordt de verbreding gezocht en verbinding gemaakt naar de twee andere decentralisaties; Participatiewet en Jeugdzorg. Uit een aantal van de persoonlijke arrangementen die worden samengesteld blijkt dat de behoefte breder is dan ondersteuning en begeleiding. Vanuit het perspectief van de burger in een kwetsbare positie dient de integrale samenhang geborgd te zijn. Verder worden in 2013: • de OWP NWV 2 (vrijwilligers en beroepskrachten), OWP NWV Effectmeting, OWP NWV Managers en de OWP Schakelplein Vrijwilligers opgestart. • de OWP’s NWV verbonden met de OWP’s Schakelplein. • de Schakelkaart ontwikkeld. 2014 In 2014 worden de OWP’s, de signaaldiensten, NWV (individuele pijler), de dagvoorzieningen en het vervoer (collectieve pijler) verbonden door middel van vernetwerkte samenwerking met ‘good persons, good networks en good practices’. 2015 De komende twee jaar vormt daarmee de opmaat naar het Schakelplein en daarmee de toegangspoort tot coaching, ondersteuning, begeleiding en zorg in 2015. En (mogelijk) vormt Schakelplein dan ook de toegangspoort voor de andere decentralisaties. Op termijn kan dit verbreed worden naar het gehele sociale domein. 5.5 Verbinding Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein Vanwege de overlap tussen en beïnvloeding van elkaar wordt de organisatie van de opgave integraal opgepakt in samenwerking tussen NWV en Schakelplein. Dit zorgt er tevens voor dat er gebruik gemaakt kan worden van de specifieke kwaliteiten van de huidige projectleiders, dat als neveneffect efficiencywinst oplevert. De organisatie van de opgave beslaat vanaf dit moment NWV en Schakelplein samen. NWV maakt de overgang van verkennend innovatietraject naar een innovatietraject gericht op verdiepen, valideren, verbreden en verankeren van de aanpak binnen de kaders van de gestelde transitieopgave. Schakelplein is in aanloop naar de daadwerkelijke decentralisatiedatum projectmatig van opzet en sterk op implementatie gericht. Wat in NWV ontwikkeld wordt door innovatie levert input in de vorm van kennis, methodes en werkwijzes voor het Schakelplein. Tussen NWV en SP vindt nadrukkelijk kruisbestuiving plaats. 34

Deze beweging zorgt tevens voor een verschuiving in taken tussen de beide Integraal projectleiders NWV en Schakelplein. De projectleider NWV gaat zich toeleggen op het managen van de processen m.b.t. het Educatienetwerk en op de methodiekontwikkeling. Zijn rol evolueert daarmee naar die van procesmanager. Het takenpakket van de projectleider van Schakelplein verbreed zich naar een integraal projectleiderschap voor beide pijlers. De projectleider zorgt voor de inrichting van het Educatienetwerk, Schakelplein en de opschaling in aantallen persoonlijke arrangementen. 5.6 Opschalen in aantal persoonlijke arrangementen De opschaling naar grotere aantallen persoonlijke arrangementen wordt fasegewijs bereikt gedurende het inrichten van het Schakelplein. De OWP’s vormen de verbinding tussen het al werkende weg leren en innoveren en de praktijk; in OWP’s worden testcases ingebracht waarvoor nog geen good practice voorhanden is; nieuwe situaties dus. De beroepskrachten die de burgers in een kwetsbare positie ondersteunen bij het samenstellen van een arrangement, gebruiken daarvoor twee varianten: de zware variant van NWV of de daarvan afgeleide lichte variant. In de komende periode worden in ieder geval de burgers in een kwetsbare positie waarvan de AWBZ-indicatie begeleiding afloopt benaderd om een persoonlijk arrangement samen te stellen. Verder krijgen mensen die nog geen indicatie hebben en hun vraag voor ondersteuning, begeleiding en zorg kenbaar maken een vraagverhelderingsgesprek en op basis daarvan een arrangementgesprek. De verwachting is dat nog meer burgers in een kwetsbare positie hun behoefte kenbaar gaan maken. Enerzijds gezien de stijgende vraag naar ondersteuning, begeleiding en zorg en anderzijds gezien het voornemen van het kabinet om persoonlijke verzorging in 2015 te decentraliseren, Hulp bij het Huishouden uit te kleden en ZZP 1-3 en deels 4 af te schaffen. 5.7 Communicatie Communicatie speelt in het gehele traject tot aan 2015 (en daarna) een belangrijke rol. Zowel gericht op het proces van de implementatie als de gevolgen en resultaten hiervan. Na het vaststellen van de implementatiestrategie begeleiding wordt gestart met de uitvoering van het communicatieplan. De voorbereiding is opgepakt. Eind 2012 is het communicatieplan voor de decentralisatie begeleiding opgesteld in samenhang met de andere decentralisaties en vastgesteld door de interne Stuurgroep 3D’s van de gemeente. Daarnaast bestaat de wens om vanuit de gemeente, in afstemming met dorpsoverleggen, Kernteams WWZ en belangenorganisaties, de maatschappelijke opgave en de impact hiervan als overkoepelende kapstok te communiceren. Binnen de gemeentelijke organisatie is besloten om deze kapstok breder te trekken naar andere beleidsterreinen. Er is sprake van een gezamenlijk uitgangspunt vanuit de Kadernota 2013 ‘De wissels om’. Het traject gericht op de implementatie functie begeleiding vraagt om een intensieve communicatieve begeleiding. Dialoog en communicatie in de Gouden driehoek Tot nu toe heeft de communicatie met name aandacht gehad in persoonlijke vorm gericht op betrokken actoren uit de Gouden Driehoek. Communicatie tussen vertegenwoordigers van gemeenschap en doelgroep, maatschappelijke partners en regiepartijen is goed georganiseerd vanuit de projectstructuur. Vanaf april 2013 zal er in de communicatieaanpak toenemende aandacht zijn voor burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk. Verder wordt in de communicatie nadrukkelijk ingestoken op vrijwilligers en beroepskrachten. Dit past in de huidige strategie om de transformatie ‘van binnenuit’ vorm te geven. Voorwaarden voor slagen Voor een succesvolle wijze van communiceren is een aantal voorwaarden belangrijk, waaronder: • Zoveel mogelijk communicatie inrichten vanuit praktijkervaringen van burgers (in een kwetsbare positie), mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten. Het proces en de te zetten stappen komen meer vanuit Projectgroep begeleiding. • Er is aandacht in communicatie voor resultaat, stappen in het proces, successen en storytelling. • Nadruk bij communicatie moet liggen op gevoel, sfeer en emotie (fotogebruik). • In de communicatie worden de mogelijkheden en talenten benadrukt in plaats van onmogelijkheden en beperkingen van de doelgroep. • Laagdrempelig communiceren (dichtbij de mensen). Afstand verkleinen tot het onderwerp. Praktijkvoorbeeld: binnen de gemeentelijke organisatie werken mensen die tevens mantelzorger zijn. • De brede kapstok (implementatiestrategie en traject ‘De Wissels Om’) staat centraal. Door een continue verwijzing hiernaar wordt voor herkenbaarheid en duidelijke communicatie gezorgd.

35

Portret MIDDEN IN HET LEVEN - Wel een beperking, maar zeker niet beperkt! Martijn heeft bij veel dingen hulp nodig en toch staat hij midden in het leven. Een netwerk van sociale contacten vormt zijn brug naar de ‘echte’ maatschappij, waarin hij net als iedereen werkt, sport en geniet van muziek of een avondje in de kroeg. De sleutel? De ontmoeting tussen mensen mét en zonder beperking. “Zowel hun wereld als die van mij wordt groter.” In de kantine van Zorgtuinderij Kaate in Helden is het een gezellige chaos. De koffie loopt, er wordt gekaart en een potje getafelvoetbald. Eén voor één druppelen de medewerkers binnen. Alle acht hebben deze ‘hulptuinders’ - zoals eigenaren Marc en Marian Korsten ze noemen - extra zorg nodig. Zo ook Martijn, al zou je dat niet zeggen als je zijn vlotte babbel hoort. Als hij binnenkomt, beginnen een paar jongens grapjes te maken. Terwijl hij grinnikend zijn werkschoenen aantrekt, maakt Martijn handig korte metten met de geintjes van zijn kameraden. Die liggen dubbel om zijn gevatte weerwoord. Martijn Lansbergen is 24 jaar oud en hij heeft enkele aangeboren beperkingen, waaronder een slecht functionerend korte termijn geheugen, problemen met het evenwicht en een verstoorde motoriek. Regulier onderwijs, een normale baan of zelfstandig wonen zit er voor hem niet in, maar bij Kaate vindt hij een uitdaging, zonder de druk van een ‘echte’ baan. Een busje van Daelzicht brengt hem vijf dagen per week van zijn woongroep naar de tuinderij. Mompelend: “Daelzicht, of zoals ik het noem: Zakzicht. Dalen en zakken… is toch hetzelfde?” Taalgrapjes als deze zullen er die dag nog vele volgen. Hoewel Kaate deels functioneert als een ‘gewoon’ tuindersbedrijf staat het welzijn van de hulptuinders voor Marc en Marian voorop. Marian: “We willen een leuke en vooral veilige werkplek creëren voor jongens als Martijn.” Marc vult aan: “Het voornaamste is de ontmoeting: hier komen mensen met en zonder beperking samen.” Na de koffie begint Marc met een uitgebreide ronde waarin hij de hulptuinders uitlegt wat er gedaan moet worden. Terwijl hij aanwijzingen geeft bij de bonen, de courgettes en de sla, slentert Martijn achter de meute aan: “Ik weet toch al dat ik vandaag lelies ga sorteren, mijn lievelingsklusje.” Volgens Marian, die met hem meeloopt, is Martijn een belangrijke aanwinst voor de groep, iemand die feilloos de sfeer aanvoelt. Op de vraag aan Martijn hoe het hem hier bevalt, zegt hij gekscherend: “Ach ja, bij gebrek aan beter…” Dan, zachtjes en in zichzelf gekeerd: “Bij gebrek aan beter, strik ik mijn veter.” Dan komt Martijns moeder binnen. Marian: “Met haar hebben we een heel goed contact, wat erg prettig is. Zo weten wij altijd precies wat er speelt bij Martijn.” Nelly Janssen is als moeder de spin in het web in het leven van Martijn. Ze regelt zijn administratie, financiële en praktische zaken. Martijn, met een knipoog: “Mam is mijn persoonlijke minister van financiën.” Officieel is ze zijn mentor en bewindsvoerder, maar bovenal is ze natuurlijk betrokken als ouder. Ze weet als geen ander welke zorg past bij haar zoon, wat in het verleden wel eens tot ingrijpen heeft geleid. Nu Martijn in alle opzichten op zijn plek is, is ze geruster. Nelly: “Ik wil gewoon dat het hem goed gaat. Dat is niet meer dan normaal, toch? Martijn is gewoon mijn oogappel, dat weet ‘ie best…” Er gaat dan ook geen week voorbij dat Martijn zijn moeder niet ziet. Meestal gaan ze op vrijdagmiddag even het dorp in, boodschapjes doen. Nelly: “En daarna appeltaart eten, hè Martijn.” Die knikt: “Met alles erop en eraan. Lekker veel calorieën.” Calorieën die er met het harde werken bij Kaate wel weer afgaan. Want Martijn moet eerder geremd worden dan aangespoord. Martijn: “Zeker, ik leg de lat voor mezelf heel hoog. Marc mag me soms best wat meer uitdaging bieden.” Nelly grijpt in: “Nou jongen, hij schat het heel goed in. Als ze jou je gang laten gaan, maak je jezelf helemaal gek!” Martijn haalt zijn schouders op: “Mijn motto is: ik zál en ik móet.” Perfectionistisch is hij ook als het op zijn hobby darten aankomt. Ondanks zijn beperking is hij lid van een lokaal dartteam waarmee hij wekelijks competitie speelt. Martijn voelt zich volwaardig lid, een status die hij naar eigen zeggen heeft verworven door regelmatig een potje te winnen: “Zonder op te willen scheppen… ze zijn echt blij met me. Ik ben één van hun beste darters.” Zijn teamgenoot en ‘aanspreekpunt’ Will Ummenthun begeleidt Martijn en zorgt dat hij wordt opgehaald en veilig thuiskomt. Martijn knikt: “Pas als ik mijn driewieler in de garage heb gezet, fietst Will naar huis.” Ook buiten de wedstrijden gaat Martijn wel eens bij ze op de koffie, of ze drinken samen een biertje – zoals laatst tijdens de kermis in het dorp. Nelly: “Ja, dat is een geweldig clubje, allemaal bomen van kerels die hem beschermen. Zo van: wie aan Martijn wil komen, moet eerst langs ons…” Als Martijn geen pijltjes gooit, luistert hij naar muziek, Rowwen Hèze staat voor hem met stip op één. Hij volgt ze op de voet, kent al hun liedjes en is al meerdere keren bij een optreden geweest. Na een uitgebreide lofrede op de band uit de Peel zegt hij plotseling: “Zo, dat was wel weer genoeg gratis reclame.” Tot slot sport Martijn één keer in de week met zijn medebewoners van het ‘Daelzichthuis’ in de sportschool in het dorp, waar ‘gewone’ instructeurs hem begeleiden. Martijn: “Zij vinden het leuk om ons te leren kennen. Zowel onze als hun wereld wordt groter.” Daarna vertelt hij over zijn woonsituatie, over de gezelligheid met zijn huisgenoten, hoe hij het getroffen heeft met Marc en Marian en het vertrouwen in de begeleiders van Daelzicht die dag- en nacht voor hem klaarstaan. Martijn: “Ze staan daar niet alleen om geld te verdienen, maar ik merk aan alles dat ze echt betrokken zijn.” Ondanks de vele zorg die Martijn nodig heeft, is zijn wereld de laatste jaren groter geworden. Naast zijn ouders, zijn broers, de begeleidsters en huisgenoten van Daelzicht wordt hij omringd door tal van mensen die hem op wat voor manier dan ook het gevoel geven, dat ‘ie volledig meedraait: Marc en Marian, instructeurs op de sportschool en natuurlijk de mannen van het dartteam. Hoewel hij nooit veel geklaagd heeft over zijn beperkingen, baalt hij er soms wel van. Martijn: “Dan denk ik: kon ik maar een nieuw stel hersens aanschaffen.” Met dokters en therapieën is hij een beetje klaar, hij heeft er heel wat doorlopen en alles eruit gehaald wat erin zit. Tegen zijn moeder: “Weet je nog die ergotherapie?” Weer een woordgrapje: “Dat was erg.” Ze lacht: “Je bent me er eentje.” Hoofdschuddend: “Wat heb ik een werk met hem gehad, maar ik heb er zoveel plezier en liefde voor teruggekregen. Hij was en is een hele grote steun voor me. Raar hè. Soms heb ik het met mensen over Martijn en dan komen we vaak tot de conclusie: als alle mensen waren zoals hij, dan hadden we een wereld met minder ellende.” Martijn: “Maar mét hogere zorgkosten…” Nelly: “Och dat valt toch wel mee? Zeker de laatste jaren. Moet je kijken wat je allemaal zelf doet. Nee, ik merk aan alles: het gaat goed met hem. Steeds beter.” Het portret van Martijn wordt verfilmd in een minidocumentaire.

36

Communicatiemiddelen Door in de communicatie te kiezen voor een verhalend concept wordt voor een rode draad/verhaallijn gezorgd en een herkenbaarheid in de in te zetten middelen. Aan de hand van persoonlijk georiënteerde verhalen maakt de beoogde doelgroep kennis met de transitie en aanpak binnen Peel en Maas. Dit verhalend concept krijgt een doorvertaling in te ontwikkelen communicatiemiddelen. In het communicatieplan wordt ingezet vanuit diverse middelen. Voorbeelden daarvan zijn: • Portretten van betrokkenen in Peel en Maas • Minidocumentaires • Internetsite Leven in het Dorp WWZ • Digitale nieuwsbrieven vanuit verschillende perspectieven • Info- en advies via Schakelplein – gekantelde loketfunctie • Brochures en brieven (over regels en procedures) • Inzet van media – lokaal, regionaal en landelijk • Burgerbijeenkomsten • Publieksversies van nota’s en beleidsdocumenten • Bijpraatsessies gemeente, raadsleden en betrokken organisaties • Presentatiemap aanpak Peel en Maas In het communicatieplan/strategie is de aanpak en zijn de middelen meer in detail uitgewerkt. 5.8 Planning De volgende stappen worden gezet om bovenstaande opgave te operationaliseren. Onderdeel 1e kw 2e kw 3e kw 2013 2013 2013 Individuele pijler – NWV (Netwerk Welzijn Versterkt) Projectleiding • Opschalen NWV met meer vernieuwende casussen • Aansluiten op Schakelplein Procesmanagement • Ombouw methodiek NWV naar lichte variant • Beleidsvorming/doorontwikkeling NWV • Overdragen gedachtegoed NWV Inrichting (NWV-deel) Educatienetwerk • Dialoogbijeenkomsten Leven in het Dorp, Doe mee! • OWP NWV I en II • OWP NWV Managers • OWP NWV Effectmeting • Maatschappelijke businesscase NWV e • Kennisontwikkeling Wmo-werkplaats 2 fase – Jeugd • Netwerkbijeenkomsten

4e kw 2013

2014

Schakelplein Inrichting Educatienetwerk Schakelplein-deel • OWP Schakelplein Vrijwilligers (Dorpsinfoloketten) • OWP Schakelplein Loketmedewerkers • OWP Schakelplein Jeugdzorg AWBZ Operationalisatie • Inventarisatie en commitment eerste partners Schakelplein m.b.t. uitvoering geven aan arrangementen • Inrichten en uitvoeren casusverdeelgroep • Verbinden OWP’s NWV en Schakelplein • Pilot Schakelplein • Gefaseerd opschalen in persoonlijke arrangementen • Aansluiting Dagvoorzieningen e • Aansluiting signaaldiensten / 1 lijn • Schakelplein operationeel Instrumenten Schakelplein • Schakelkaart kader opzetten • Schakelkaart inrichten en doorontwikkelen in co-creatie 37

5.9 Begroting Thema Trekker

Individuele pijler – Netwerk Welzijn Versterkt Martijn Geraets

Schakelplein Martijn Geraets

Opgave meer in detail

• Inzet procesbegeleider Jan Joore • Inzet projectleider Martijn Geraets • OWP NWV Effectmeting • Ondersteuning Educatienetwerk HAN • Netwerkbijeenkomsten (44) • Facilitering Dorpsinfoloketten

Begroting per opgave

VGZ

Budget gemeente

€ 143.175

€ 71.588

€ 71.588

Dekking budget WWZ €100.000 € 71.588

Dekking budget raad €270.000 €0

€ 35.000

€ 17.500

€ 17.500

€ 17.500

€0

€ 57.600

€ 28.800

€ 28.800

€ 28.800

€0

€ 30.575

€ 15.288

€ 15.288

€ 15.288

€0

€ 10.000

€ 5.000

€ 5.000

€ 5.000

€0

€ 10.000

€ 5.000

€ 5.000

€ 5.000

€0

€ 4.500 € 4.500

€ 2.250 € 2.250

€ 2.250 € 2.250

€ 2.250 € 2.250

€0 €0

38

6.

Conclusies

6.1 Netwerk Welzijn Versterkt Duidelijk moge zijn dat we met het traject NWV inhoudelijk en methodologisch op de goede weg zijn. Met de resultaten van NWV kunnen we de gewenste kanteling van het maatschappelijk systeem aanjagen en vormgeven, waarmee de maatschappelijke opgave voor de komende jaren kan worden beantwoord. NWV heeft op kleine schaal laten zien hoe arrangementen voor mensen met zware ondersteuningsbehoeftes vormgegeven kunnen worden, dat daar ruimte voor beroepskrachten bij nodig is om te doen wat nodig is en dat integraal werken en een integrale betaaltitel daarbij van belang zijn. De kanteling van perspectieven is daarmee ingezet. Voorop blijft staan dat betrokkenen ook meer kwaliteit van leven ervaren. Dat geldt voor de burgers in een kwetsbare positie zelf, maar ook voor het informele netwerk, vrijwilligers en beroepskrachten. Arrangeren op basis van mogelijkheden, talenten en beperkingen zet burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk in eigen kracht en bevordert eigen regie. Tevens worden ze medeproducent door inbreng van hun eigen mogelijkheden, competenties en talenten. Vanuit NWV is een breed samengesteld netwerk ontstaan en gestaag gegroeid. Het netwerk bestaat uit burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk, belangenorganisaties, (zorg)vrijwilligers, beroepskrachten, financieel deskundigen, beleidsmakers, managers en bestuurders. NWV heeft middels de instrumenten Effectenarena en Effectcalculator aangetoond dat de nieuwe werkwijze meer maatschappelijk rendement oplevert en tot minder uitgaven leidt dan de klassieke werkwijze. NWV heeft tevens inzichtelijk gemaakt dat investerende partijen niet altijd dezelfde partijen zijn als de incasserende partijen. Kennisoverdracht en kennisdeling hebben plaatsgevonden door het leveren van bijdragen aan publicaties, conferenties en deelname aan landelijke pilots/proeftuinen. Wat NWV nog niet gelukt is, is een sterke verbinding te leggen met de lokale samenleving van vitale burgers. De beoogde resultaten zijn daarmee grotendeels behaald, zij het op kleine schaal. Grote opgave voor de komende tijd is hoe we de methodiek, die we ontwikkeld en uitgeprobeerd hebben bij de meest complexe casussen van burgers in een zeer kwetsbare positie, kunnen opschalen naar een methodiek voor alle mensen met een ondersteuningsvraag in Peel en Maas. We gaan dit oppakken via twee lijnen: • Procesregie via de stuwingsprincipes innovatie (vier V’s: Verdiepen, Verbreden, Valideren, Verankeren). Hierin wordt de methodiek NWV verder verbreed en omgebouwd naar een lichte variant die via het Schakelplein ingezet wordt voor alle casussen, waarmee de noodzakelijke opschaling vormgegeven wordt. • Organisatie aanpak via het Educatienetwerk ’De Bloem’, waarbij via netwerksamenwerking alle betrokken netwerkpartijen meegenomen worden in het gedachtegoed én de uitvoeringspraktijk van NWV, via dialoogbijeenkomsten, meerdere ontwikkelwerkplaatsen (OWP’s) voor verschillende groepen, maatschappelijke businesscase, Wmo-werkplaats en netwerkbijeenkomsten.

6.2 Conclusie Schakelplein Afgezet tegen de opdracht ligt Schakelplein goed op schema. Schakelplein heeft aan de hand van testcases kennis opgedaan over de samenstelling van arrangementen en over de methodiek ‘arrangeren’ (lichte en zware variant). Reeds opgedane kennis vanuit NWV is daar de basis voor geweest. Het is noodzakelijk ook een ‘light’ variant van de NWV methodiek beschikbaar te hebben. De methodiek werkt, maar is voor eenvoudigere/lichtere vragen te bewerkelijk. Het netwerk rondom Begeleiding in Peel en Maas is meer en meer in verbinding met elkaar. Dat is cruciaal om de opschaling in arrangementen aan te kunnen. Ondersteuningsbehoeftes van burgers zijn en worden integraal bekeken in een arrangement en moeten dus ook integraal beantwoord kunnen worden. Samenwerking tussen burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk, vrijwilligers en beroepskrachten is daarbij essentieel. Wat tevens nodig is, is een overzicht van mogelijkheden om arrangementen samen te stellen; een Schakelkaart. De Schakelkaart is in voorbereiding en moet in 2013 operationeel worden. Er is innovatie nodig om dit meer te laten zijn dan een ‘gewone’ sociale kaart. De kennis die is opgedaan en verbindingen die zijn gelegd gaan getest worden op bruikbaarheid in een Pilot Schakelplein. Dit wordt een fysieke, eerste vorm, van het Schakelplein. Deze pilot moet kennis opleveren om Schakelplein door te ontwikkelen en te finetunen.

39

De opschaling naar grotere aantallen persoonlijke arrangementen wordt fasegewijs bereikt gedurende het inrichten van het Schakelplein. In de komende periode worden in ieder geval de burgers in een kwetsbare positie waarvan de AWBZ-indicatie begeleiding afloopt benaderd om een persoonlijk arrangement samen te stellen. Verder krijgen mensen die nog geen indicatie hebben en hun vraag voor ondersteuning, begeleiding en zorg kenbaar maken een vraagverhelderingsgesprek en op basis daarvan een arrangementgesprek. De verwachting is dat nog meer burgers in een kwetsbare positie hun behoefte kenbaar gaan maken. De opgave is dat in 2014 de toegangspoort tot coaching, ondersteuning, begeleiding en zorg (Schakelplein) een feit is. En (mogelijk) vormt Schakelplein dan ook de toegangspoort voor de andere decentralisaties. Op termijn kan dit verbreed worden naar het gehele sociale domein.

6.3 Algemene conclusies NWV en Schakelplein liggen goed op koers richting de overheveling van de functie begeleiding. Het commitment en draagvlak voor de aanpak van de implementatie begeleiding onder netwerkpartners is verder gegroeid. Met enthousiasme en vertrouwen wordt er samengewerkt aan de implementatie van de decentralisatie begeleiding. Hierin maakt ieder gebruik van zijn of haar eigen kracht en voegt deze toe aan het netwerk, waardoor er meer en meer energie vrijkomt om te doen wat nodig is. We werken aan de transformatie (kanteling) van het gehele systeem: van burgers in een kwetsbare positie (dorp, gemeenschap), tot (zorg)vrijwilligers en beroepskrachten (maatschappelijk partners) én regiepartijen. We investeren hierin door middel van gezamenlijke ontwikkeling door alle betrokken netwerkpartners. Dit gebeurt aan de hand van concrete casussen (action learning) via het educatienetwerk. We zijn begonnen bij de meest complexe ondersteunings- en zorgvragen van burgers in een zeer kwetsbare positie (casussen) via methodiek NWV (Netwerk Welzijn Versterkt) en gebruiken de ervaringen vervolgens voor de aanpak van minder complexe casussen. We blijven inzetten op persoonlijk arrangeren op basis van mogelijkheden, talenten en beperkingen en blijven burgers (in een kwetsbare positie) zien als medeproducenten die door inbreng van mogelijkheden en talenten naar vermogen meedoen. We voeren de kanteling in de financiering door via het gezamenlijk inkoopkader van gemeente, zorgkantoor en zorgverzekeraar en ontkokerde en gebundelde budgetten. Inmiddels is op kleine schaal een kanteling in perspectief zichtbaar bij burgers (in een kwetsbare positie) en hun informele netwerk en in de werkwijze van vrijwilligers en beroepskrachten. De contouren van de vernetwerkte samenwerking worden zichtbaar. De nadruk zal steeds meer op samenwerking binnen netwerken van mensen en partijen komen te liggen in plaats van op concurrentie. Uiteraard is er ook in Peel en Maas nog veel werk te verzetten, maar we doen dit samen. Buiten gebeurt het voor, door en samen met de burgers (in een kwetsbare positie) en onze netwerkpartners. Samen Anders met Cocreatie.

40

7. Voorstel - beleidsadvies Het voorstel is akkoord te gaan met de ingezette beleidslijn ten aanzien van Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein en vooruitlopend op de overheveling van de begeleiding per 1-1-2015 Netwerk Welzijn Versterkt en Schakelplein volgens de visie Leven in het Dorp WWZ en de implementatiestrategie Begeleiding, verder in te richten. Concreet betekent dit: • Doorontwikkelen tijdelijk leer- en werksysteem: Het Educatienetwerk, de Bloem o Ondersteuning kennisontwikkeling Educatienetwerk faciliteren, Wmo-werkplaats Nijmegen, Venlo en Peel en Maas (VWS) o Resultaten en maatschappelijk rendement aantonen door vervolg te geven aan Effectmeting in de vorm van een maatschappelijke businesscase (Mbc); in samenwerking met Jochum Deuten en Ecorys (Wouter Vos) o Aanjagen en ondersteuning bieden bij organiseren Leven in het Dorp, Doe mee! bijeenkomsten o Uitbreiden van 1 naar 2 Ontwikkelwerkplaatsen NWV om alle relevante partijen te kunnen betrekken o Ontwikkelen en toepassen beleidscyclus ‘integrale dienstverlening NWV’ en bijpassende bedrijfsvoeringaspecten door inrichten OWP Managers o Inbedding NWV in regulier beleid/aanpak WWZ in Peel en Maas door organiseren van netwerkbijeenkomsten • Inrichten opschaling via Schakelplein o Pilot Schakelplein in relatie tot Huis van de Gemeente inrichten en operationaliseren o Ontwikkelwerkplaatsen Schakelplein continueren, uitbouwen en doorontwikkelen o Light variant arrangeermethodiek NWV ontwikkelen o Gefaseerd (2013) verbinden van bestaande en nieuwe ontwikkelwerkplaatsen binnen het Educatienetwerk aan het Schakelplein o Gefaseerd verbinden (2014) van Dorpsdagvoorzieningen, zorgboeren, maatschappelijk ondernemers, e signaaldiensten/1 lijn o Facilitering initiatieven tot lokale loketten door vrijwilligers o Pilot AWBZ Jeugdzorg uitvoeren o Casusverdeelgroep inrichten o Schakelkaart ontwikkelen • Communicatie o Uitvoering geven aan opgesteld Communicatieplan

41