Netwerk Noord JAARAGENDA DOCENTACTIVITEITEN VO HO JUNI

Netwerk Noord JAARAGENDA 2015— 2016 DOCENTACTIVITEITEN VO HO

JUNI 1 2015

Jaaragenda 2015— 2016 Wanneer

Wat

Waar

SEPTEMBER 2015 11

DOTs Studiestijgers

RUG

18

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

OKTOBER 2015 2

DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen

RUG Hanzehogeschool

9

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

NOVEMBER 2015 6

DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen

RUG Hanzehogeschool

13

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

DECEMBER 2015 1&2

Jet−Net Careerday Noord Windesheim Zwolle

16

Bètabrede docentendag

RUG

JANUARI 2016 8

DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen

RUG Hanzehogeschool

15

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

FEBRUARI 2016 5

DOTs Studiestijgers

RUG

12

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

17

Docentendag HG

Hanzehogeschool

MAART 2016 11

DOTs Studiestijgers

RUG

18

DOTs Fryslân

2

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

APRIL 2016 8

DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen

RUG Hanzehogeschool

15

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

MEI 2016 13

DOTs Studiestijgers

RUG

20

DOTs Fryslân

Hogeschool VHL, NHL Hogeschool

JUNI 2016 24

Docentendag Fryslân

Hogeschool VHL/ NHL Hogeschool

Wat

Wanneer

Waar

WISKUNDE

Donderdagen 17 sept, 8 okt, 5 nov en 26 nov.

RUG

NATUURKUNDE

Donderdagen 17 sept, 8 okt, 5 nov en 26 nov en 10 december.

RUG

TOA’s

Vrijdagmiddagen 25 sept, 30 okt, 20 nov, 11 dec, 22 jan, 19 feb en 1 april.

Hogeschool VHL

Nascholing

Locaties RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Nijenborgh 9, Groningen HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Van Doorenveste, Zernikeplein 11, Groningen NHL HOGESCHOOL Rengerslaan 10, Leeuwarden HOGESCHOOL VHL Agora 1, Leeuwarden 3

Netwerk Noord Breed Regionaal Steunpunt voor docenten In Netwerk Noord werken VO—docenten en docenten/onderzoekers van het noordelijke hoger onderwijs samen aan het professionaliseren van het onderwijs in Noord ­Nederland en de aansluiting VO—HO. In dit jaarprogramma staan alle activiteiten voor bèta—docenten in het noorden: maandelijkse Docent Ontwikkel Teams (DOTs) op de vrijdagmiddag, cursussen en drie studiedagen.

Docentendagen De HO—instellingen RUG, HG en VHL / NHL organiseren ieder een docentendag, waarbij een thema met vakinhoud centraal staat.

Docent Ontwikkel Teams (DOTs) Netwerk Noord organiseert maandelijkse bijeenkomsten (DOTs) waarin docenten samenwerken aan een onderwerp en informatie en onderwijsmateriaal uitwisselen en ontwikkelen. De DOTs zijn gekoppeld aan schoolvakken of vakoverstijgend rondom een thema. De teams worden gecoördineerd door een coach. Netwerk Noord organiseert de DOTs vanuit de RUG (Science LinX — Studie­stijgers), de Hanzehogeschool (Bètawerkplaatsen) en de  VHL / NHL in Leeuwarden (Aansluitingsnetwerk VO—HO Fryslân). De DOTs komen vooral op de vrijdagmiddag bij elkaar, deze bijeenkomsten zijn gepland van 13:30 uur tot 16.30 uur. Op de volgende pagina’s staan de DOTs uitgebreid beschreven.

Cursussen / Nascholingen Nieuw in het jaarprogramma zijn nascholingen wiskunde (Wiskundige Denk­ activiteiten) en natuurkunde (Astrofysica) bij de RUG, deze zijn op donderdagen van 15:00 — 19:00 uur, inclusief maaltijd.

4

5

Activiteiten voor leerlingen Ieder van de HO—instellingen van Netwerk Noord organiseert een scala aan

Wetenschapswedstrijden

activiteiten voor leerlingen. Daarbij is het doel om leerlingen te laten ervaren welke

In landelijk verband wordt de deelname aan wedstrijden, zoals de verschillende

mogelijkheden opleidingen en werkvelden kunnen bieden. Ook maken leerlingen

Olympiades, FLL, Techniektoernooi ondersteund door het Netwerk Noord.

inhoudelijk kennis met actueel onderzoek.

Contactadres: [email protected] en [email protected]

Rijksuniversiteit Groningen Science LinX verzorgt samen met de Scholierenacademie van de Rijksuniversiteit Groningen een groot aanbod voor de profielen Natuur & Techniek en Natuur

Deelname aan Netwerk Noord

& Gezondheid in het vwo, uiteenlopend van webklassen en masterclasses tot wedstrijden en festivals. Speciaal voor getalenteerde vwo—scholieren is er

De docentprofessionaliseringsactiviteiten (DOT’s, cursussen en docentendagen)

het Junior Honours College.

worden ondergebracht op registerleraar.nl. Bij elke activiteit hoort een docentinzet

Zie de online agenda, www.rug.nl/sciencelinx en www.rug.nl/scholieren

in uren op basis van het aantal bijeenkomsten en de gevraagde inzet. Op deze wijze

NHL hogeschool / Hogeschool VHL / Stenden hogeschool

kunnen docenten de professionaliseringsuren bij de leidinggevende hard maken. Vereiste voor deelname is dat de school een deelnemende docent vrij roostert ten behoeve van de netwerkbijeenkomsten, en tenminste 54 uur per jaar ter beschikking

De drie hogescholen in Leeuwarden werken samen in het Aansluitingsnetwerk

stelt vanuit de professionaliseringsmiddelen.

VO—HO Fryslân en organiseren daarin leerlingactiviteiten op de hogeschool

Daarnaast wordt verwacht dat de school is aangesloten bij Netwerk Noord. ­Friese

voor havo 3 (wegwijsdag), havo 4 / vwo 5 (Dig—it) en havo 5 / vwo 6 (Proefstuderen

scholen zijn vanuit het Aansluitings­netwerk automatisch aangesloten bij het

/meeloopdagen). Hogeschool VHL en NHL hogeschool bieden hierin een breed

netwerk, de andere scholen melden zich aan bij Science LinX / Studiestijgers van

keuzeaanbod voor leerlingen van natuurprofielen.

de RUG, Bètawerkplaatsen en Hanze Junior College van de Hanze Hogeschool

Zie voor nadere informatie de website: www.vo—ho.nl

of het Aansluitingsnetwerk van NHL / VHL / Stenden, afhankelijk onder welke

Hanzehogeschool Groningen

instelling de DOTs vallen.

Het team HG Bètasteunpunt van de Hanzehogeschool biedt de scholieren onder

De netwerkcontributie van Netwerk Noord geldt per school per jaar, waarbij de

meer hulp bij het maken van een (profiel)werkstuk op het gebied van bèta en

kosten afhangen van het aantal deelnemers aan DOTs. Eén docent kost 800 euro;

­techniek, waarbij dit jaar voor het eerst een profielwerkstukwedstrijd ­georganiseerd

twee docenten 1.400 euro, drie of meer docenten of TOA’s 1.800 euro.

zal worden. Ter orientatie/verdieping organiseert zij ook keuzecolleges voor

De netwerkscholen kunnen gratis deelnemen aan de docentendagen en kunnen

­technasiumscholen (havo4) en ééndaagse evenementen (bv. DigivitaCode Event).

gebruik maken van extra voordelen zoals een gratis bezoek aan het Infoversum

Zie voor nadere Informatie de website: www.hanze.nl/betasteunpunt

met de klas. Netwerk Noord—scholen kunnen in schooljaar 2015—2016 iedere maand kostenloos een arrangement boeken (vanaf 50 personen).

Het Hanze Junior College biedt onderwijspakketten aan voor middelbare school talenten. De junior honoursprogramma's dagen deze talenten het maximale uit zich

Voor bijzondere activiteiten zoals een traject excellentiebevordering of nascholingen

zelf te halen. Nadere informatie: www.hanze.nl/excellentie—hanze junior college

vragen we een aanvullende bijdrage, waarbij de netwerkscholen korting krijgen.

6

7

Docent Ontwikkel Teams DOT Betawerkplaats Energie, HG Coach Henk Hindriks

DOT Fryslân / DOT Betawerkplaats Wiskunde TOEPASBARE WISKUNDE Coach Fryslan: Nelleke den Braber

Afgelopen jaar zijn bij de Betawerkplaats door een kleine groep VO(technasium) docenten een aantal O&O opdrachten op gebied van energie ontwikkeld. De

Wiskunde is meer dan alleen sommen maken: het is denken en doen. Het is een

onderwerpen hiervan zijn: het bedenken van een Energie Exhibit, een wedstrijd

zelfstandige discipline met onverwachte en soms spectaculaire toepassingen.

met Zonne—auto’s en Smart Grids en duurzame energie—opwekking. Komend jaar

De DOT wiskunde wil zich richten op de toepasbaarheid van wiskunde, maar dan

willen we de opgedane ervaring delen met andere VO docenten en elkaar onder­

in brede zin. Modelleren, probleemoplossen, formules manipuleren zijn allemaal

steunen bij het vinden van ruimte binnen de verschillende lesprogramma’s om het

activiteiten die horen bij wiskunde en zelfs benoemd zijn als wiskundige denk­

onderwerp energie verder te implementeren en materiaal daarvoor te o ­ ntwikkelen.

activiteiten in het nieuwe examenprogramma. Maar ze zijn ook heel waardevol in

Het onderwerp energie is breed inzetbaar en heeft niet alleen te maken met

andere vakken en het dagelijks leven. Aan de andere kant hebben we de succes­

­techniek maar ook met vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, economie,

formules van de wiskunde, een onlangs verschenen publicatie van het Platform

f­ilosofie en maatschappijleer.

Wiskunde Nederland, waarin in 36 hoofstukken de brede toepassingen van de wiskunde op toegankelijke wijze wordt getoond.

DOT Betawerkplaats Informatica, HG Coach Henk Peters

De DOT zal op twee plekken vorm krijgen, met verschillende coaches. De accenten en de precieze invulling hangt af van de deelnemers. Minimaal 6 deelnemers voor doorgang van de DOT. In de DOT Friesland zal gewerkt worden aan materiaal of

Hoe kunnen we informatica inzetten in de onderbouw VO. De leerlingen zijn

leerlingactiviteiten met daarnaast aandacht voor landelijke ontwikkelingen en het

geïnteresseerd maar hoe kunnen we een lesprogramma samenstellen. Zaken

uitwisselen van praktijkervaringen.

als veiligheid en privacy kunnen aan de orde komen maar ook bij welke vakken ­(natuurkunde, biologie, scheikunde, O&O/technasium) kunnen we het integreren. Welke onderdelen van de “IT—wereld” zouden we moeten aanpakken? Zelf p ­ rogrammeren (denk aan Arduino, Lego Mindstorm, Raspberry Pi, zelf apps

DOT Fryslân Biologie, VHL Coach: Peter Visser

maken enz.) en/of toepassingen (3D—printen, lasersnijden, CNC—machines, IOT (Internet Of Things) enz.) of meer/anders…..

DOELGROEP Docenten/toa’s biologie die nieuwsgierig zijn naar nieuwe practica en werkvormen

Er is wel materiaal beschikbaar, maar hoe pak je het aan in de les, moet er les­

om het nieuwe examenprogramma biologie havo en vwo te laten leven in de les.

materiaal gemaakt/aangevuld, moet er verdieping/aanvulling van de kennis van de docent komen? We kunnen binnen de betawerkplaats naar aanleiding van de

Dit schooljaar hebben we het onderdeel planten uit het nieuwe examenprogramma

vraag van de deelnemers het programma samenstellen.

biologie aangepakt. Je zou kunnen zeggen dat het onderwerp planten in het oude programma behoorlijk was verschrompeld. Alleen planten…… welke leerling vindt dat nou interessant. Hoe krijg je dat nu in een aansprekende context? Toch zullen leerlingen in de eindexamens steeds vaker worden getoetst op hun kennis over

8

9

planten; fysiologie, metabolisme en zelfs gedrag. Onze DOT is twee uitdagingen

worden en is het de bedoeling om een opgavenbank te maken waar de deelnemers

aangegaan: inspirerende contexten over planten vinden en leerlingen vooral veel

van de DOT gebruik van kunnen maken.

laten beleven oftewel laten doen.

Watertechnologie is een belangrijk speerpunt op Hogeschool VHL en is ook een belangrijk aspect in het nieuwe examenprogramma. Een docent van Hogeschool

ONZE PLANNEN VOOR VOLGEND SCHOOLJAAR

VHL geeft uitleg over actuele ontwikkelingen. De groep bekijkt waar ‘water’

1. Meer lesmaterialen met elkaar delen. Je hoeft immers niet altijd het wiel zelf

­allemaal voorkomt in de syllabus en het examenprogramma en hoe het ingepast

uit te vinden.

kan worden in het programma.

2. Verdieping in andere onderwerpen uit het nieuwe examenprogramma biologie: o.a. hormonen, gedrag en dierhouderij, dierfysiologie en modelleren. Over deze

Tot slot zal aandacht besteed gaan worden aan ‘medicijnen en chemie’. Een expert

onderwerpen zullen we gaandeweg experts uitnodigen en raadplegen uit het

gaat dit onderwerp toelichten. Daarbij komen ook reactiemechanismes en s­ pecificiteit

HO, maar ook de bedrijven en werknemers bezoeken die te maken hebben met

aan de orde.

interessante biologische contexten. Na deze verdieping, zullen we die contexten omvormen tot lesmaterialen/modules of lesbrieven. 3. Ook 'netwerken', ideeën uitwisselen, samenwerken of inspelen op actuele ­zaken die met biologie te maken hebben

DOT Fryslan Scheikunde, VHL Coach Jan van Lune

DOT Studiestijgers Natuurkunde, RUG Coach: Enno van der Laan De natuurkunde groep van Studiestijgers kan als een constante worden beschouwd. Een vaste groep van gemotiveerde, deskundige docenten uit de regio. In de ­afgelopen jaren zijn vele activiteiten ontplooid. Om er een aantal te noemen: Het ontwikkelen van Peer Instructions, het werken aan modules van NiNa, het

Doel van DOT Scheikunde is om samen producten te ontwikkelen en om de

­uitnodigen van onderzoekers om te praten over hun state of the art onderzoek

­aansluiting vanuit het VO naar het HO/WO te verbeteren.

met een bijbehorend bezoek aan laboratorium, het kritisch beoordelen van n ­ ieuwe didactische middelen (meetapparatuur, high speed camera), het bespreken van

Op elke bijeenkomst wordt naast het hoofdonderwerp tijd ingeruimd om ervaringen

nieuwe vakdidactische ideeën, het uitwisselen van vakdidactische expertise

uit te wisselen en van elkaar te leren. Hierbij kijken we telkens vanuit het examen­

­(specialistische kennis van ict), het kritisch bespreken van nieuwe onderwerpen binnen

programma en de syllabus hoe men met sommige zaken om zou moeten/kunnen

het curriculum (Quantumwereld, Speciale Relativiteitstheorie en biofysica) en het

gaan. Ook komen daarbij mogelijke onduidelijkheden in de syllabus aan bod. De

vergroten dan wel oppoetsen van onderzoekende of oplossingsvaardigheden.

DOT scheikunde is er vooral voor de docenten om zich beter te bekwamen in en kennis te nemen van de eisen voor het nieuwe examen.

Dit concept blijkt voor de natuurkunde groep van Studiestijgers een goede.

Het komende jaar zal wederom tijd ingeruimd worden voor het maken van ­goede

Het komende jaar zal dan wederom worden ingevuld met een breed scala aan

schoolexamentoetsen, waarin de contexten meer centraal staan. Samen met

­activiteiten. Niet alleen een verdere verdieping in de nieuwe onderwerpen binnen

de deelnemers wordt een aantal nieuwe onderwerpen uitgekozen om hierbij

het natuurkunde curriculum maar ook een uitwisseling van expertise, bijvoorbeeld

school­examenvragen te maken. De deelnemers maken ter voorbereiding op de

het grondig bespreken van een PO van een van de deelnemers.

bij­eenkomst een aantal vragen. Op de bijeenkomst zullen de vragen aangepast 10

11

DOT Studiestijgers Irresistible (biologie/scheikunde), RUG Coach Eva Teuling

DOT Studiestijgers Irresistible nanotechnologie (scheikunde/natuurkunde), RUG Coach Jan Apotheker

In deze studiestijgersgroep zullen we ons bezig gaan houden met een tweetal

Twee jaar geleden heeft de scheikundegroep een serie werkbezoeken gebracht

­modules die zijn ontwikkeld in het kader van het project ‘Irresistible’. Het ene

aan onderzoeksgroepen die zich bezig houden met nanotechnologie. Binnen het

onderwerp dat daarbij aan de orde komt is biologische en chemische aspecten

project ‘Irresistible’ zijn een aantal modules ontwikkeld die nanotechnologie als

van moedermelk (Gezond oud worden begint bij mammae). Het andere ­onderwerp

thema hebben. Het eerste wat de groep zal doen is een tweetal modules kiezen die

gaat over onderzoek in Antarctica en oceanografie. Ook daar komen zowel

gebruikt kunnen worden in de les.

­chemische als biologische aspecten aan de orde. Tijdens de bijeenkomsten worden de modules voorbereid voor gebruik in de les, De bedoeling is dat deze modules uitgevoerd gaan worden in de les. Tijdens de

onder ander door werkbezoeken aan de relevante onderzoeksgroepen. Daarnaast

­bijeenkomsten worden de modules voorbereid, onder ander door werkbezoeken

worden concrete lesplannen gemaakt en tussendoor geëvalueerd.

aan de onderzoeksgroepen van Theo Elzenga (Ocean Ecosystems) en Lubbert ­Dijkhuizen (Carbohydrate Competence Center). Daarnaast worden concrete

Onderdeel van de modules is het voorbereiden (door de leerlingen) van een

­lesplannen gemaakt en tussendoor geëvalueerd.

­tentoonstelling over de onderwerpen en hun relatie met. Een deel van de ­materialen voor de tentoonstelling worden aangeboden door Studiestijgers. Er zal

Onderdeel van de modules is het voorbereiden (door de leerlingen) van een

een tentoonstelling van de verschillende deelnemende klassen wordt binnen de

­tentoonstelling over de onderwerpen en hun relatie met Responsible Research

RUG gerealiseerd worden, samen met de DOT biologie/ scheikunde.

and Innovation. Een deel van de materialen voor de tentoonstelling worden aangeboden door Studiestijgers. Er zal een tentoonstelling van de verschillende

De beste tentoonstelling wordt afgevaardigd voor de slottentoonstelling van het

deelnemende klassen binnen de RUG gerealiseerd worden, samen met de DOT

project ‘Irresistible’ in Istanbul in Oktober 2016.

scheikunde/ natuurkunde. De beste tentoonstelling wordt afgevaardigd voor de slottentoonstelling van het project ‘Irresistible’ in Istanbul in Oktober 2016.

12

13

DOT Studiestijgers Wiskunde, RUG

DOT Studiestijgers NLT—Infoversum, RUG

“Studiestijgers Wiskunde” gaat door op de ingeslagen weg. Dat houdt in dat we ons oriënteren op nieuwe ontwikkelingen in het wiskundeonderwijs, en daar met

Het Infoversum biedt met educatieve films en live presentaties een prachtige

verschillende soorten activiteiten bij aansluiten. Als ontwerpers hebben we onder

informele leeromgeving voor middelbare scholieren. Een bezoek is al een b ­ eleving

andere een wiskundewandeling door de Groningse binnenstad in elkaar gezet, die

op zich, maar er is nog veel meer mogelijk. Het DOT houdt zich bezig met het

nu veel gebruikt wordt, ook door schoolklassen.

verkennen van de mogelijkheden en het ontwikkelen van activiteiten voor l­eerlingen binnen het Infoversum.

Een succesvol onderwijskundig ontwerp is ook het afstandsonderwijs in Wiskunde D, dat in samenwerking door 14 scholen in een digitale omgeving wordt gegeven

DENK BIJVOORBEELD AAN

in de klassen 4, 5 en 6. In schooljaar 2015 — 2016 gaan we werken aan een

••

voor— en nalessen bij de films

­lessenserie voor wiskunde A/C (eind vwo 4). Dit doen we, geïnspireerd door een

••

masterclasses sterrenkunde

artikel uit 'succesformules van de wiskunde' rond het thema forensisch onderzoek.

••

profielwerkstukken (gekoppeld aan reflectie en verdieping filmthema's)

Het dient als introductie voor logisch en statistisch redeneren.

••

profielkeuzeactiviteiten

 

••

lesactiviteiten rond werking van techniek en constructie gebouw

En zoals steeds zal de actualiteit (vaak voortkomend uit de eigen situatie op school)

••

integreren bezoek en films binnen NLT—modules

nog weer heel andere thema's aandragen. Het jaar is om voordat we het weten. Een koppeling met de faciliteiten van de RUG (sterrenwacht en Science LinX) is

DOT Studiestijgers TOA, RUG

uiteraard ook mogelijk. Of heeft u zelf ideeën? Het Infoversum staat voor het verkennen van nieuwe mogelijkheden! www.infoversum.nl

Coach: Christian Gerlich

voorschriften. Verder wisselen we veel kennis, tips en trucs uit over materialen en

DOT Studiestijgers Academische vaardigheden, RUG

vaardigheden. We hebben eerder elkaars afdelingen op de verschillende scholen

‘LEZEN VAN WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN DE KLAS’

Tijdens onze bijeenkomsten bespreken wij onder andere verschillende practicum

bezocht en zullen dit in het komende schooljaar zeker weer doen. Voorschriften worden verzameld, op Nestor (online leeromgeving) geplaatst, getest, a ­ angepast

Leerlingen in het voortgezet onderwijs maken kennis met de praktijk van de weten­

en uitgewisseld. We streven ernaar elkaars voorschriften te kunnen gebruiken.

schap tijdens het maken van hun profielwerkstuk. Via OPEN ACCESS tijdschriften

Onze toa's participeren ook in andere DOT's, bv Arduino, scheikunde en NLT

komen leerlingen in aanraking met wetenschappelijke artikelen. Maar hoe kunnen

/ O&O. Sinds enkele jaren participeren toa's, zowel in de eigen DOT als in het

zij de juiste informatie uit deze artikelen halen? Vaardigheden in kritisch kunnen

­algemeen binnen Studiestijgers, volwaardig mee. Het is aan te raden dat de

lezen van deze artikelen en het doorgronden van het argument van de auteur zijn

schoolleiding de toa deelname op dezelfde manier faciliteert als de docenten

hierbij van groot belang. Kortom, ze moeten wetenschappelijk geletterd zijn.

deelname. In 2013 is het door de toagroep samengestelde boekje verschenen.

In dit DOT ontwerpen, implementeren en evalueren docenten onderwijs in het lezen van wetenschappelijke artikelen in hun eigen onderwijspraktijk. Aan de hand van good practices (voorbeeld: www.scienceinschool.org/2012/issue25/research)

14

15

met aandacht voor argumentatievaardigheden, leesstrategieën, en kritisch lezen ontwerpen docenten gezamenlijk een module. Na implementatie wordt het ­onderwijsontwerp geëvalueerd. Waren de werkvormen geschikt? Wat is k ­ waliteit van de leesvaardigheid van leerlingen? Welk effect heeft de interventie op de leesstrategie en houding (motivatie) van leerlingen? Hoe kan het ontwerp verbeterd worden? Wat is de ervaring van de docent? Tijdens het project is er veel aandacht voor het delen van kennis en ervaringen in aanwezigheid van een ervarings— deskundige (Miriam Ossevoort, RUG — UD science education and communication). Afhankelijk van de deelnemers en externe partijen is het mogelijk dat er ­kleine wijzigingen kunnen plaatsen bij de verschillende soorten activiteiten en de ­vakinhoudelijke inhoud. VOOR WIE minimaal 8 bovenbouw docenten biologie, NLT, ANW van havo/vwo scholen AANSLUITING BIJ o.a. profielwerkstukbegeleiding, excellentie OPBRENGST module (inclusief lesmateriaal, opdrachten en toetsen) voor het lezen van weten­ schappelijke artikelen in de klas.

16

17

eens wat anders? nde e k e b n o t e Ont dek h

Film op een koepelvormig scherm met een diameter van 20 meter, je zit mìddenin de film! En sommige ook nog eens in 3D. Naast de reguliere films, verzorgt het Infoversum ook live voorstellingen, waarbij zij het publiek meenemen op een 3D−reis door de ruimte. Dit seizoen programmeert het Infoversum voor het voortgezet onderwijs: •

‘Natural Selection’ (3D) over het leven en de ontdekkingen van Charles Darwin,

•

‘To Space and Back’ (3D) over de huidige technologische wereld met ruimte­ vaart als aanknopingspunt,

•

‘Dream to fly’ (2D) over de spectaculaire ontwikkeling van onze luchtvaart.

De films sluiten goed aan bij het examenprogramma Biologie (evolutie), Natuurkunde (sterrenkunde), NLT−modules (Reis van de Beagle, Meten aan melkwegstelsels, Levensloop van sterren) en O&O. De ‘Sterrenkundige live− presentaties’ biedt het Infoversum op maat aan, afhankelijk van uw leerdoelen. Fascinerende verhalen over planeten en melkwegstelsels, gebracht op een persoonlijke manier, begeleid met de mooiste beelden. KOSTEN Netwerk Noord−scholen kunnen schooljaar 2015−2016 iedere maand kostenloos een arrangement boeken (vanaf 50 personen), op een van de volgende woensdagochtenden: 9 sep | 13 okt (dinsdag!) | 11 nov | 9 dec | 13 jan | 10 feb | 9 mrt | 13 apr | 11 mei | 8 jun. Zie ook Jaaragenda Netwerk Noord: www.rug.nl/sciencelinx/studiestijgers Voor andere scholen is er een educatief tarief van€€ 4,− per persoon/leerling (vanaf 50 personen), maar ook voor kleinere groepen bedenkt het Infoversum een oplossing.

Voor meer informatie: www.infoversum.nl/educatie

18

19

Nascholingen en cursussen Nascholing Wiskunde CURSUS WDA : WISKUNDIGE DENKACTIVITEITEN De cursus wiskundige denkactiviteiten, ontwikkeld door het Freudenthal instituut, zal in het najaar ook in het noorden van het land gegeven worden. De bijeenkomsten zullen plaatsvinden op de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met de NHL en Cito. Zoals blijkt uit het rapport ‘Denken en doen’ (cTWO, 2013, zie www.ctwo.nl) v­ ormen Wiskundige Denkactiviteiten (WDA) een belangrijk onderdeel van de nieuwe examen­programma’s wiskunde voor havo en vwo die per 2015 ingaan. In de onder­ bouw zal op deze ontwikkeling worden geanticipeerd. Daarom richt deze cursus zich op docenten van zowel onderbouw als tweede fase van havo en vwo.   In deze cursus gaan we in op het hoe en waarom van wiskundige denkactiviteiten. Daarbij wordt aandacht besteed aan theoretische achtergronden, het ontwerpen van denkactieve opgaven, werkvormen en de begeleiding daarvan in de klas, en aan toetsing en beoordeling van leerlingen. De wiskundige onderwerpen zullen deels aansluiten bij de vernieuwde curricula en deels bij het huidige programma. De cursus levert daardoor materiaal waarmee u nu al kunt experimenteren, maar tevens handvatten voor de invoering van de nieuwe programma’s en bouwstenen voor een leerlijn WDA van klas 1 tot 5/6.   VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN Donderdagen 17 sept | 8 okt | 5 nov en 26 nov van 15:00 — 19:00 uur Kosten: € 225,— per deelnemer. Voor Netwerk Noord scholen € 100,— per deelnemer.

Nascholing Natuurkunde In het cursusjaar 2015—2016 moet het Nieuwe Natuurkunde (Nina) programma voor bovenbouw Havo—VWO volledig zijn geïntegreerd in de onderwijsplannen van de middelbare scholen in Nederland. Bij het eindexamen VWO 2016 Natuurkunde is de kans groot dat er opgaven m.b.t. Gravitatie en Astrofysica in het examen zijn 20

21

opgenomen. Ook Gravitatie zal in de context van sterrenkunde/ruimtevaart worden

DOELEN VAN DE CURSUS

ge—examineerd. Voor het Havo zal dit bij het examen van 2018 het geval zijn. Op

De TOA is na deze cursus vertrouwd met de rol van begeleider van een groepsproces

de afgelopen Woudschotenconferentie didactiek natuurkunde werd in contact met

met leerlingen. Hierbij kent hij/zij de verschillende typen leerlingen en hoe die

docenten snel duidelijk dat er een behoefte bestaat tot nascholen op dit gebied.

benaderd kunnen worden. De TOA krijgt inzicht in de didactiek van natuurweten­

Ook tijdens auteursbijeenkomsten van de methode Pulsar, waar NOVA aan heeft

schappen en heeft handvatten voor het geven van demonstratiepractica, begeleiden

meegewerkt, werd duidelijk dat er behoefte is aan meer kennis op het gebied van

van een klassikaal practicum en het begeleiden van individuele (groepen) leerlingen.

moderne astrofysica.

Daarnaast werkt de TOA aan de vormgeving van een praktische leerlijn in het kader van de vernieuwing van de natuurwetenschappen en is in staat om leerlingen te

De inhoud van de nascholing wordt gestuurd door de inhoud van het examen­

beoordelen op hun praktische werk. De TOA wisselt ervaringen uit met collega TOA’s

programma VWO. Daar is voor gekozen omdat de onderdelen van het Havo programma dan ook aan de orde komen. De cursus bestaat uit vijf middag—avond

THEMA’S VAN DE BIJEENKOMSTEN

bijeenkomsten, inclusief avondmaaltijd. Het middagdeel is in principe een college

••

De rol van de TOA

over het onderwerp waarbij modern onderzoek en verdieping de leidraad is.

••

Demonstratiepractica

Het avonddeel wordt gebruikt voor didactiek, opgaven uit methodes en practica.

••

Interactie met leerlingen en leerprocessen

De nascholing wordt ondersteund door nieuwe onderdelen van de docentenpagina

••

Omgaan met leerlingen. Hoe beïnvloedt de manier van communicatie

www.astronomie.nl. De bijeenkomsten worden georganiseerd door de Rijksuniversiteit

van de TOA het gedrag van leerlingen?

Groningen in samenwerking met NOVA.

••

VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN

••

De vernieuwingen in het bètaonderwijs. Wat zijn de achterliggende gedachten?

Donderdagen 17 sept | 8 okt | 5 nov | 26 nov en 10 december van 15:00 — 19:00 uur.

••

Afsluiting met bespreking van door TOA ingebrachte proeven/problemen

Didactiek bij het geven demonstratiepractica, begeleiden bij een klassikaal practicum en het begeleiden van individuele (groepen) leerlingen

Kosten: € 225,— per deelnemer. Voor Netwerk Noord scholen € 100,— per deelnemer.

Nascholing voor TOA’s

en evaluatie. LOCATIE Hogeschool VHL, Leeuwarden

Aansluitend op de eerdere TOA cursus bij de RUG wordt komend jaar een

VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN

­didactische TOA cursus aangeboden vanuit Hogeschool VHL.

25 sept | 30 okt | 20 nov | 1 dec | 22 jan | 19 feb en 1 april van 14:00 – 17:00 uur

In de eerste bijeenkomsten wordt ingegaan op de didactiek en omgang met leerlingen van verschillend niveau en leeftijd. Daarna ligt de nadruk op de vernieuwingen in het natuurwetenschappelijke onderwijs en de impact die dit heeft op het werk van de TOA.

22

23

Cursus Herkennen, erkennen en stimuleren van talent

DE CURSUS ZAL BESTAAN UIT VIJF DAGDELEN OP DE

Hanze Junior College

15 oktober

The making of an expert

VOLGENDE DONDERDAGMIDDAGEN 12 november

The surprising truth about what motivates us

VOOR WIE

3 december

Mindset

De cursus is bedoeld voor onderbouw en bovenbouw docenten van havo / vwo

7 januari

Onderzoekend leren

scholen die in de eigen klas invulling willen geven aan uitdagend onderwijs en

4 februari

Open podium.

­talentontwikkeling. De cursus is toegankelijk voor docenten uit alle vakdisciplines. De cursus is interactief en vraagt van de deelnemers een tijdsinvestering van WAAROM

80 uur, inclusief de bijeenkomsten.

Onderwijs aan talentvolle leerlingen vraagt om een specifieke aanpak door de docent (Wolfensberger, 2012). Of je je als school nou richt op het ontwikkelen van de talenten van alle leerlingen door bijvoorbeeld differentiatie in de klas of

STEM Teacher Academy

op een specifieke groep talentvolle leerlingen door bijvoorbeeld een beta —topklas, de specifieke aanpak voor het ontwikkelen van deze talenten is in de basis het­

Bedrijven in Noord Nederland zetten hun deuren open voor VO docenten via de

zelfde. In deze cursus leer je daarom hoe talent zich ontwikkelt en welke bijdrage jij

STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) Teacher Academy,

als docent daaraan kunt leveren.

een initiatief van JetNet, TechNet en Platform Bèta Techniek. STEM Teacher ­Academy is een professionaliseringsprogramma voor VO—docenten met als doel

HOE

het versterken van de verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven en daarmee tot

In de cursus worden theoretische achtergronden van talentontwikkeling

­aantrekkelijker onderwijs te komen voor zowel leerling als docent. Netwerk Noord

­gecombineerd met praktische handreikingen. Tijdens de cursus worden docenten

biedt een ­samenhangend STEM Teacher Academy programma met de cursus

uitgedaagd de nieuwe kennis direct toe te passen binnen de school. Daarnaast zal

Bètaberoepen in de les als eerste kennismaking met bedrijven in de regio, waarna

er veel aandacht zijn voor de uitwisseling van onderlinge ervaringen.

verdieping ­mogelijk is in een bedrijfsDOT of stage ‘leraar in bedrijf’. Er starten twee bedrijfsDOTs (Groningen en Leeuwarden)en een cursus Bètaberoepen in de les.

DE VOLGENDE ONDERWERPEN ZULLEN O.A. AAN BOD KOMEN Begripsverkenningen: talent, excellentie, hoogbegaafdheid; (populair) wetenschap­

ORIËNTATIE VIA

pelijke inzichten met betrekking tot talentontwikkeling; Kenmerken en leerbehoeften

1. CURSUS BÈTABEROEPEN IN DE LES

van getalenteerde leerlingen; Doceerstrategieën die aansluiten bij deze k ­ enmerken

Coach: Geke Hooge, regiocoördinator Jet—Net Noord

en leerbehoeften; Kenmerken van een leeromgeving die talentontwikkeling ­bevorderen; Modellen voor talentontwikkeling in de les; Het stimuleren van

De cursus Bètaberoepen in de les bestaat uit 5 bijeenkomsten van 4 uur. Start­

higher levels of learning.

punt van de nieuwe cursus is een overzicht van bèta/techniek activiteiten en bedrijven in de regio. Deelnemers worden gecoacht om bestaande netwerken en samenwerking­sverbanden te benutten en hun kennis binnen school te ­implementeren en te delen.

24

25

De cursus bestaat uit een programma van bedrijfsbezoeken, vakdidactische

Leeuwarden: BedrijfsDOT

­bijeenkomsten en workshops. U maakt kennis met de professionals en processen

Coach: Mart Mojet

in verschillende bedrijven. Doel is een beter beeld van de diversiteit van bèta— beroepen in de klas te geven. Aan de hand van concrete voorbeelden en tools kunt

Meer contact met het bedrijfsleven! Beroepsbeoefenaars in de klas! Iedereen

u aan het einde van de cursus de beroepspraktijk op een aantrekkelijke manier in

wil het, maar hoe? Wanneer u zich aansluit bij de bedrijfsDOT in Leeuwarden

de les verweven. Verbinding met regionale bedrijven wordt tot stand gebracht via

gaat u samen met collega’s en professionals uit het bedrijfsleven bij u in de regio

netwerken zoals Energy Academy, Carbohydrate Competence Centre, Cube050,

werken aan een eenvoudig toepasbare aanpak, zeg maar een nieuwe didactische

Innexus Food bedrijvennetwerk, Centre of Expertise Watertechnology (CEW). De

werkvorm bij uw vak.

noordelijke Jet—Net bedrijven Gasunie, Philips en Campina zijn actief betrokken. WE GAAN ALS VOLGT TE WERK VERDIEPING VIA

••

2. BEDRIJFSDOTS Groningen: BedrijfsDOT FabLabs en digitale fabricage

U komt in contact met een professional en spreekt samen een onderwerp af dat onderdeel is van de examenstof in uw vak.

••

Coach: FabLab Groningen

De professional maakt een presentatie rond dat onderwerp en verwerkt daarin de eigen bedrijfservaringen.

••

U beoordeelt de presentatie op inhoud en geschiktheid voor een gastcollege

Een prachtige kans om innovatieve werkwijzen in bedrijven te vertalen naar de klas

of een gastpracticum). Voorwaarde is dat de presentatie gemakkelijk aan te

ligt op het gebied van de digitale fabricage en maker education: zelf onderzoeken,

passen is voor een andere professional bij een andere school.

ontwerpen én maken. Een Fablab is een kenniscentrum en digitale ontwerp— en

••

U nodigt de professional uit om het gastcollege aan uw klassen te geven.

maakplek met machines zoals 3D printers en lasersnijders. De bedrijfsDOT is opgezet samen met de noordelijke FabLabs (Groningen en Frysklab), met het

Gedurende het jaar werkt u mee aan het ontwikkelen van twee of drie van

FabLab als schakel tussen bedrijf, school én hoger onderwijs. Het onderwijs is

­dergelijke gastcolleges. Alle opbrengsten van de bedrijfsDOT worden verzameld

gericht op zelf ontwerpen en maken, en het delen van de werkwijzen – hetgeen

in een databank en komen ook beschikbaar voor andere professionals en andere

innovatie enorm versnelt. Startpunt van het DOT is de 3Ducation Hub van Science

scholen in heel Nederland. Deze aanpak sluit uitstekend aan op de wens van veel

LinX en FabLab om 3D printen en digitale fabricage in onderzoek en onderwijs te

scholen om de havo praktischer te maken.

faciliteren. Bij de te ontwikkelen lessen staan zowel de technologie van digitale fabricage als 21ste —eeuwse vaardigheden zoals creativiteit, samenwerken en

De nadruk ligt op het bedrijfsleven van de food – en watersector in regio Noord,

digitale geletterdheid centraal.

maar ook andere sectoren mogen in beeld komen.

DEELNAME AAN HET DOT LEVERT HET VOLGENDE OP ••

beter beeld van werkwijze van bedrijven in de technische sector (o.a. Philips)

••

kennis van en ervaring met diverse hands—on tools voor digitale fabricage

••

kennis van verbindingen tussen onderzoek en bedrijfsleven

••

lessen ‘digitale f­ abricage en innovatie’ die aansluiten op het curriculum

26

27

Jet—Net is goud!

NLT vaksteunpunt Noord

Jet—Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland, zet zich er al meer dan

Netwerk Noord is zowel verantwoordelijk voor een fors deel van de landelijk

tien jaar voor in om meer jongeren enthousiast te maken voor een studie en carrière

­gecertificeerde NLT modules als voor de organisatie en communicatie van het vak

in de technische sectoren.

NLT. De communicatie verloopt grotendeels via de landelijke NLT database. NLT steunpunt coördinator Mart Mojet fungeert als vraagbaak voor docenten en

Hoewel de afgelopen jaren steeds meer leerlingen voor een bètaprofiel of een

omgekeerd vraagt Mart van docenten om ervaringen met de modules te delen

technische vervolgopleiding hebben gekozen, betekent dit niet dat we achterover

­binnen het vaksteunpunt. Daarbij kunnen ook toetsen worden uitgewisseld. Ook

kunnen gaan leunen. Een gedegen kenniseconomie vraagt meer jonge mensen die

van VHL, NHL en RUG wordt een inspanning gevraagd voor het up—to—date

met enthousiasme een technische functie vervullen.

houden van de NLT modules (volgend jaar 9 havo en 4 vwo modules). Experts uit het hoger onderwijs beoordelen periodiek inhoud en actualiteit van het lesmateriaal

Jet—Net stelt zichzelf tot doel om havo / vwo leerlingen een reëler beeld te geven

en leveren soms een bijdrage aan het bijstellen van het lesmateriaal.

van de mogelijkheden van een carrière in de technologie. Om dit te bewerkstelligen acht Jet—Net het van groot belang dat het draagvlak bij zowel bedrijfsleven,

WAT STAAT KOMEND JAAR OP STAPEL?

als onderwijs, als overheid sterk is. Door intensieve samenwerking binnen deze

••

driehoek behalen we optimaal resultaat.

Certificering van havo en vwo versie van de module ‘Van idee naar 3D’ over ‘wie ontwerpt de snelste zonneboot? ’; koppeling leggen met zonnebootrace

••

Onderhoud en aanpassingen bij alle NLT modules van Noord

Partners zijn een belangrijke spil in het Jet—Net netwerk. Dit zijn landelijke en

••

Opname van nieuwe vwo module ‘Noordzeeatlas’

regionale stakeholders, instellingen voor hoger onderwijs, wetenschap en techniek

••

Start van NLT—DOT gekoppeld aan events in het Infoversum in Groningen

musea en belangenorganisaties, die het doel van Jet—Net ondersteunen. Jet—Net Regio Noord is verheugd dat Jet—Net en het Noordelijke HO de komende

De ervaring leert dat het open source lesmateriaal van de NLT modules ook wordt

jaren samen de samenwerking versterken; Jet—Net bedrijven leveren een bijdrage

ingezet bij andere vakken. Docenten adviseren leerlingen om bij profielwerk­stukken het

aan de docentendagen, die in deze brochure vermeld staan. In het studiejaar

lesmaterialen van NLT te raadplegen en daarmee te komen tot de gewenste verdieping.

2015 — 2016 zal Jet—Net tijdens de docentendagen, maar ook tijdens de DOT’s de docenten op de hoogte houden van de ontwikkelingen binnen Jet—Net.

CONTACT Mart Mojet (RSG—Sneek en NHL hogeschool)

Jet—Net is goud

E [email protected]

Met een goede bèta —technische opleiding hebben onze jongeren goud in handen en spreekt Jet—Net zijn dank uit aan Netwerk Noord dat zij dit ondersteunt!

Sieberen Idzenga (RUG) E [email protected]

JET—NET REGIO NOORD Voor docenten: Geke Hooge, Jet—Net Regiocoördinator Noord E [email protected] | T 06—22 48 63 05

28

29

Contacten RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN www.rug.nl/sciencelinx Voor docenten: Renske de Jonge, [email protected] Voor leerlingen: [email protected] AANSLUITINGSNETWERK VO-HO FRYSLÂN NHL HOGESCHOOL / HOGESCHOOL VHL / STENDEN HOGESCHOOL www.vo-ho.nl Voor docenten: Jelle Nauta, [email protected] Voor leerlingen: www.hbo-leeuwarden.nl HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN www.hanze.nl/betasteunpunt Voor docenten en leerlingen: Jenny Meijer, [email protected] Talentenprogramma voor docenten en leerlingen: www.hanze.nl/excellentie-hanze junior college Bram de Visser, [email protected]

30

31

32