Netwerk Noord JAARAGENDA 2015— 2016 DOCENTACTIVITEITEN VO HO
JUNI 1 2015
Jaaragenda 2015— 2016 Wanneer
Wat
Waar
SEPTEMBER 2015 11
DOTs Studiestijgers
RUG
18
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
OKTOBER 2015 2
DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen
RUG Hanzehogeschool
9
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
NOVEMBER 2015 6
DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen
RUG Hanzehogeschool
13
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
DECEMBER 2015 1&2
Jet−Net Careerday Noord Windesheim Zwolle
16
Bètabrede docentendag
RUG
JANUARI 2016 8
DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen
RUG Hanzehogeschool
15
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
FEBRUARI 2016 5
DOTs Studiestijgers
RUG
12
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
17
Docentendag HG
Hanzehogeschool
MAART 2016 11
DOTs Studiestijgers
RUG
18
DOTs Fryslân
2
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
APRIL 2016 8
DOTs Studiestijgers DOTs Bètawerkplaatsen
RUG Hanzehogeschool
15
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
MEI 2016 13
DOTs Studiestijgers
RUG
20
DOTs Fryslân
Hogeschool VHL, NHL Hogeschool
JUNI 2016 24
Docentendag Fryslân
Hogeschool VHL/ NHL Hogeschool
Wat
Wanneer
Waar
WISKUNDE
Donderdagen 17 sept, 8 okt, 5 nov en 26 nov.
RUG
NATUURKUNDE
Donderdagen 17 sept, 8 okt, 5 nov en 26 nov en 10 december.
RUG
TOA’s
Vrijdagmiddagen 25 sept, 30 okt, 20 nov, 11 dec, 22 jan, 19 feb en 1 april.
Hogeschool VHL
Nascholing
Locaties RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Nijenborgh 9, Groningen HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Van Doorenveste, Zernikeplein 11, Groningen NHL HOGESCHOOL Rengerslaan 10, Leeuwarden HOGESCHOOL VHL Agora 1, Leeuwarden 3
Netwerk Noord Breed Regionaal Steunpunt voor docenten In Netwerk Noord werken VO—docenten en docenten/onderzoekers van het noordelijke hoger onderwijs samen aan het professionaliseren van het onderwijs in Noord Nederland en de aansluiting VO—HO. In dit jaarprogramma staan alle activiteiten voor bèta—docenten in het noorden: maandelijkse Docent Ontwikkel Teams (DOTs) op de vrijdagmiddag, cursussen en drie studiedagen.
Docentendagen De HO—instellingen RUG, HG en VHL / NHL organiseren ieder een docentendag, waarbij een thema met vakinhoud centraal staat.
Docent Ontwikkel Teams (DOTs) Netwerk Noord organiseert maandelijkse bijeenkomsten (DOTs) waarin docenten samenwerken aan een onderwerp en informatie en onderwijsmateriaal uitwisselen en ontwikkelen. De DOTs zijn gekoppeld aan schoolvakken of vakoverstijgend rondom een thema. De teams worden gecoördineerd door een coach. Netwerk Noord organiseert de DOTs vanuit de RUG (Science LinX — Studiestijgers), de Hanzehogeschool (Bètawerkplaatsen) en de VHL / NHL in Leeuwarden (Aansluitingsnetwerk VO—HO Fryslân). De DOTs komen vooral op de vrijdagmiddag bij elkaar, deze bijeenkomsten zijn gepland van 13:30 uur tot 16.30 uur. Op de volgende pagina’s staan de DOTs uitgebreid beschreven.
Cursussen / Nascholingen Nieuw in het jaarprogramma zijn nascholingen wiskunde (Wiskundige Denk activiteiten) en natuurkunde (Astrofysica) bij de RUG, deze zijn op donderdagen van 15:00 — 19:00 uur, inclusief maaltijd.
4
5
Activiteiten voor leerlingen Ieder van de HO—instellingen van Netwerk Noord organiseert een scala aan
Wetenschapswedstrijden
activiteiten voor leerlingen. Daarbij is het doel om leerlingen te laten ervaren welke
In landelijk verband wordt de deelname aan wedstrijden, zoals de verschillende
mogelijkheden opleidingen en werkvelden kunnen bieden. Ook maken leerlingen
Olympiades, FLL, Techniektoernooi ondersteund door het Netwerk Noord.
inhoudelijk kennis met actueel onderzoek.
Contactadres:
[email protected] en
[email protected]
Rijksuniversiteit Groningen Science LinX verzorgt samen met de Scholierenacademie van de Rijksuniversiteit Groningen een groot aanbod voor de profielen Natuur & Techniek en Natuur
Deelname aan Netwerk Noord
& Gezondheid in het vwo, uiteenlopend van webklassen en masterclasses tot wedstrijden en festivals. Speciaal voor getalenteerde vwo—scholieren is er
De docentprofessionaliseringsactiviteiten (DOT’s, cursussen en docentendagen)
het Junior Honours College.
worden ondergebracht op registerleraar.nl. Bij elke activiteit hoort een docentinzet
Zie de online agenda, www.rug.nl/sciencelinx en www.rug.nl/scholieren
in uren op basis van het aantal bijeenkomsten en de gevraagde inzet. Op deze wijze
NHL hogeschool / Hogeschool VHL / Stenden hogeschool
kunnen docenten de professionaliseringsuren bij de leidinggevende hard maken. Vereiste voor deelname is dat de school een deelnemende docent vrij roostert ten behoeve van de netwerkbijeenkomsten, en tenminste 54 uur per jaar ter beschikking
De drie hogescholen in Leeuwarden werken samen in het Aansluitingsnetwerk
stelt vanuit de professionaliseringsmiddelen.
VO—HO Fryslân en organiseren daarin leerlingactiviteiten op de hogeschool
Daarnaast wordt verwacht dat de school is aangesloten bij Netwerk Noord. Friese
voor havo 3 (wegwijsdag), havo 4 / vwo 5 (Dig—it) en havo 5 / vwo 6 (Proefstuderen
scholen zijn vanuit het Aansluitingsnetwerk automatisch aangesloten bij het
/meeloopdagen). Hogeschool VHL en NHL hogeschool bieden hierin een breed
netwerk, de andere scholen melden zich aan bij Science LinX / Studiestijgers van
keuzeaanbod voor leerlingen van natuurprofielen.
de RUG, Bètawerkplaatsen en Hanze Junior College van de Hanze Hogeschool
Zie voor nadere informatie de website: www.vo—ho.nl
of het Aansluitingsnetwerk van NHL / VHL / Stenden, afhankelijk onder welke
Hanzehogeschool Groningen
instelling de DOTs vallen.
Het team HG Bètasteunpunt van de Hanzehogeschool biedt de scholieren onder
De netwerkcontributie van Netwerk Noord geldt per school per jaar, waarbij de
meer hulp bij het maken van een (profiel)werkstuk op het gebied van bèta en
kosten afhangen van het aantal deelnemers aan DOTs. Eén docent kost 800 euro;
techniek, waarbij dit jaar voor het eerst een profielwerkstukwedstrijd georganiseerd
twee docenten 1.400 euro, drie of meer docenten of TOA’s 1.800 euro.
zal worden. Ter orientatie/verdieping organiseert zij ook keuzecolleges voor
De netwerkscholen kunnen gratis deelnemen aan de docentendagen en kunnen
technasiumscholen (havo4) en ééndaagse evenementen (bv. DigivitaCode Event).
gebruik maken van extra voordelen zoals een gratis bezoek aan het Infoversum
Zie voor nadere Informatie de website: www.hanze.nl/betasteunpunt
met de klas. Netwerk Noord—scholen kunnen in schooljaar 2015—2016 iedere maand kostenloos een arrangement boeken (vanaf 50 personen).
Het Hanze Junior College biedt onderwijspakketten aan voor middelbare school talenten. De junior honoursprogramma's dagen deze talenten het maximale uit zich
Voor bijzondere activiteiten zoals een traject excellentiebevordering of nascholingen
zelf te halen. Nadere informatie: www.hanze.nl/excellentie—hanze junior college
vragen we een aanvullende bijdrage, waarbij de netwerkscholen korting krijgen.
6
7
Docent Ontwikkel Teams DOT Betawerkplaats Energie, HG Coach Henk Hindriks
DOT Fryslân / DOT Betawerkplaats Wiskunde TOEPASBARE WISKUNDE Coach Fryslan: Nelleke den Braber
Afgelopen jaar zijn bij de Betawerkplaats door een kleine groep VO(technasium) docenten een aantal O&O opdrachten op gebied van energie ontwikkeld. De
Wiskunde is meer dan alleen sommen maken: het is denken en doen. Het is een
onderwerpen hiervan zijn: het bedenken van een Energie Exhibit, een wedstrijd
zelfstandige discipline met onverwachte en soms spectaculaire toepassingen.
met Zonne—auto’s en Smart Grids en duurzame energie—opwekking. Komend jaar
De DOT wiskunde wil zich richten op de toepasbaarheid van wiskunde, maar dan
willen we de opgedane ervaring delen met andere VO docenten en elkaar onder
in brede zin. Modelleren, probleemoplossen, formules manipuleren zijn allemaal
steunen bij het vinden van ruimte binnen de verschillende lesprogramma’s om het
activiteiten die horen bij wiskunde en zelfs benoemd zijn als wiskundige denk
onderwerp energie verder te implementeren en materiaal daarvoor te o ntwikkelen.
activiteiten in het nieuwe examenprogramma. Maar ze zijn ook heel waardevol in
Het onderwerp energie is breed inzetbaar en heeft niet alleen te maken met
andere vakken en het dagelijks leven. Aan de andere kant hebben we de succes
techniek maar ook met vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, economie,
formules van de wiskunde, een onlangs verschenen publicatie van het Platform
filosofie en maatschappijleer.
Wiskunde Nederland, waarin in 36 hoofstukken de brede toepassingen van de wiskunde op toegankelijke wijze wordt getoond.
DOT Betawerkplaats Informatica, HG Coach Henk Peters
De DOT zal op twee plekken vorm krijgen, met verschillende coaches. De accenten en de precieze invulling hangt af van de deelnemers. Minimaal 6 deelnemers voor doorgang van de DOT. In de DOT Friesland zal gewerkt worden aan materiaal of
Hoe kunnen we informatica inzetten in de onderbouw VO. De leerlingen zijn
leerlingactiviteiten met daarnaast aandacht voor landelijke ontwikkelingen en het
geïnteresseerd maar hoe kunnen we een lesprogramma samenstellen. Zaken
uitwisselen van praktijkervaringen.
als veiligheid en privacy kunnen aan de orde komen maar ook bij welke vakken (natuurkunde, biologie, scheikunde, O&O/technasium) kunnen we het integreren. Welke onderdelen van de “IT—wereld” zouden we moeten aanpakken? Zelf p rogrammeren (denk aan Arduino, Lego Mindstorm, Raspberry Pi, zelf apps
DOT Fryslân Biologie, VHL Coach: Peter Visser
maken enz.) en/of toepassingen (3D—printen, lasersnijden, CNC—machines, IOT (Internet Of Things) enz.) of meer/anders…..
DOELGROEP Docenten/toa’s biologie die nieuwsgierig zijn naar nieuwe practica en werkvormen
Er is wel materiaal beschikbaar, maar hoe pak je het aan in de les, moet er les
om het nieuwe examenprogramma biologie havo en vwo te laten leven in de les.
materiaal gemaakt/aangevuld, moet er verdieping/aanvulling van de kennis van de docent komen? We kunnen binnen de betawerkplaats naar aanleiding van de
Dit schooljaar hebben we het onderdeel planten uit het nieuwe examenprogramma
vraag van de deelnemers het programma samenstellen.
biologie aangepakt. Je zou kunnen zeggen dat het onderwerp planten in het oude programma behoorlijk was verschrompeld. Alleen planten…… welke leerling vindt dat nou interessant. Hoe krijg je dat nu in een aansprekende context? Toch zullen leerlingen in de eindexamens steeds vaker worden getoetst op hun kennis over
8
9
planten; fysiologie, metabolisme en zelfs gedrag. Onze DOT is twee uitdagingen
worden en is het de bedoeling om een opgavenbank te maken waar de deelnemers
aangegaan: inspirerende contexten over planten vinden en leerlingen vooral veel
van de DOT gebruik van kunnen maken.
laten beleven oftewel laten doen.
Watertechnologie is een belangrijk speerpunt op Hogeschool VHL en is ook een belangrijk aspect in het nieuwe examenprogramma. Een docent van Hogeschool
ONZE PLANNEN VOOR VOLGEND SCHOOLJAAR
VHL geeft uitleg over actuele ontwikkelingen. De groep bekijkt waar ‘water’
1. Meer lesmaterialen met elkaar delen. Je hoeft immers niet altijd het wiel zelf
allemaal voorkomt in de syllabus en het examenprogramma en hoe het ingepast
uit te vinden.
kan worden in het programma.
2. Verdieping in andere onderwerpen uit het nieuwe examenprogramma biologie: o.a. hormonen, gedrag en dierhouderij, dierfysiologie en modelleren. Over deze
Tot slot zal aandacht besteed gaan worden aan ‘medicijnen en chemie’. Een expert
onderwerpen zullen we gaandeweg experts uitnodigen en raadplegen uit het
gaat dit onderwerp toelichten. Daarbij komen ook reactiemechanismes en s pecificiteit
HO, maar ook de bedrijven en werknemers bezoeken die te maken hebben met
aan de orde.
interessante biologische contexten. Na deze verdieping, zullen we die contexten omvormen tot lesmaterialen/modules of lesbrieven. 3. Ook 'netwerken', ideeën uitwisselen, samenwerken of inspelen op actuele zaken die met biologie te maken hebben
DOT Fryslan Scheikunde, VHL Coach Jan van Lune
DOT Studiestijgers Natuurkunde, RUG Coach: Enno van der Laan De natuurkunde groep van Studiestijgers kan als een constante worden beschouwd. Een vaste groep van gemotiveerde, deskundige docenten uit de regio. In de afgelopen jaren zijn vele activiteiten ontplooid. Om er een aantal te noemen: Het ontwikkelen van Peer Instructions, het werken aan modules van NiNa, het
Doel van DOT Scheikunde is om samen producten te ontwikkelen en om de
uitnodigen van onderzoekers om te praten over hun state of the art onderzoek
aansluiting vanuit het VO naar het HO/WO te verbeteren.
met een bijbehorend bezoek aan laboratorium, het kritisch beoordelen van n ieuwe didactische middelen (meetapparatuur, high speed camera), het bespreken van
Op elke bijeenkomst wordt naast het hoofdonderwerp tijd ingeruimd om ervaringen
nieuwe vakdidactische ideeën, het uitwisselen van vakdidactische expertise
uit te wisselen en van elkaar te leren. Hierbij kijken we telkens vanuit het examen
(specialistische kennis van ict), het kritisch bespreken van nieuwe onderwerpen binnen
programma en de syllabus hoe men met sommige zaken om zou moeten/kunnen
het curriculum (Quantumwereld, Speciale Relativiteitstheorie en biofysica) en het
gaan. Ook komen daarbij mogelijke onduidelijkheden in de syllabus aan bod. De
vergroten dan wel oppoetsen van onderzoekende of oplossingsvaardigheden.
DOT scheikunde is er vooral voor de docenten om zich beter te bekwamen in en kennis te nemen van de eisen voor het nieuwe examen.
Dit concept blijkt voor de natuurkunde groep van Studiestijgers een goede.
Het komende jaar zal wederom tijd ingeruimd worden voor het maken van goede
Het komende jaar zal dan wederom worden ingevuld met een breed scala aan
schoolexamentoetsen, waarin de contexten meer centraal staan. Samen met
activiteiten. Niet alleen een verdere verdieping in de nieuwe onderwerpen binnen
de deelnemers wordt een aantal nieuwe onderwerpen uitgekozen om hierbij
het natuurkunde curriculum maar ook een uitwisseling van expertise, bijvoorbeeld
schoolexamenvragen te maken. De deelnemers maken ter voorbereiding op de
het grondig bespreken van een PO van een van de deelnemers.
bijeenkomst een aantal vragen. Op de bijeenkomst zullen de vragen aangepast 10
11
DOT Studiestijgers Irresistible (biologie/scheikunde), RUG Coach Eva Teuling
DOT Studiestijgers Irresistible nanotechnologie (scheikunde/natuurkunde), RUG Coach Jan Apotheker
In deze studiestijgersgroep zullen we ons bezig gaan houden met een tweetal
Twee jaar geleden heeft de scheikundegroep een serie werkbezoeken gebracht
modules die zijn ontwikkeld in het kader van het project ‘Irresistible’. Het ene
aan onderzoeksgroepen die zich bezig houden met nanotechnologie. Binnen het
onderwerp dat daarbij aan de orde komt is biologische en chemische aspecten
project ‘Irresistible’ zijn een aantal modules ontwikkeld die nanotechnologie als
van moedermelk (Gezond oud worden begint bij mammae). Het andere onderwerp
thema hebben. Het eerste wat de groep zal doen is een tweetal modules kiezen die
gaat over onderzoek in Antarctica en oceanografie. Ook daar komen zowel
gebruikt kunnen worden in de les.
chemische als biologische aspecten aan de orde. Tijdens de bijeenkomsten worden de modules voorbereid voor gebruik in de les, De bedoeling is dat deze modules uitgevoerd gaan worden in de les. Tijdens de
onder ander door werkbezoeken aan de relevante onderzoeksgroepen. Daarnaast
bijeenkomsten worden de modules voorbereid, onder ander door werkbezoeken
worden concrete lesplannen gemaakt en tussendoor geëvalueerd.
aan de onderzoeksgroepen van Theo Elzenga (Ocean Ecosystems) en Lubbert Dijkhuizen (Carbohydrate Competence Center). Daarnaast worden concrete
Onderdeel van de modules is het voorbereiden (door de leerlingen) van een
lesplannen gemaakt en tussendoor geëvalueerd.
tentoonstelling over de onderwerpen en hun relatie met. Een deel van de materialen voor de tentoonstelling worden aangeboden door Studiestijgers. Er zal
Onderdeel van de modules is het voorbereiden (door de leerlingen) van een
een tentoonstelling van de verschillende deelnemende klassen wordt binnen de
tentoonstelling over de onderwerpen en hun relatie met Responsible Research
RUG gerealiseerd worden, samen met de DOT biologie/ scheikunde.
and Innovation. Een deel van de materialen voor de tentoonstelling worden aangeboden door Studiestijgers. Er zal een tentoonstelling van de verschillende
De beste tentoonstelling wordt afgevaardigd voor de slottentoonstelling van het
deelnemende klassen binnen de RUG gerealiseerd worden, samen met de DOT
project ‘Irresistible’ in Istanbul in Oktober 2016.
scheikunde/ natuurkunde. De beste tentoonstelling wordt afgevaardigd voor de slottentoonstelling van het project ‘Irresistible’ in Istanbul in Oktober 2016.
12
13
DOT Studiestijgers Wiskunde, RUG
DOT Studiestijgers NLT—Infoversum, RUG
“Studiestijgers Wiskunde” gaat door op de ingeslagen weg. Dat houdt in dat we ons oriënteren op nieuwe ontwikkelingen in het wiskundeonderwijs, en daar met
Het Infoversum biedt met educatieve films en live presentaties een prachtige
verschillende soorten activiteiten bij aansluiten. Als ontwerpers hebben we onder
informele leeromgeving voor middelbare scholieren. Een bezoek is al een b eleving
andere een wiskundewandeling door de Groningse binnenstad in elkaar gezet, die
op zich, maar er is nog veel meer mogelijk. Het DOT houdt zich bezig met het
nu veel gebruikt wordt, ook door schoolklassen.
verkennen van de mogelijkheden en het ontwikkelen van activiteiten voor leerlingen binnen het Infoversum.
Een succesvol onderwijskundig ontwerp is ook het afstandsonderwijs in Wiskunde D, dat in samenwerking door 14 scholen in een digitale omgeving wordt gegeven
DENK BIJVOORBEELD AAN
in de klassen 4, 5 en 6. In schooljaar 2015 — 2016 gaan we werken aan een
••
voor— en nalessen bij de films
lessenserie voor wiskunde A/C (eind vwo 4). Dit doen we, geïnspireerd door een
••
masterclasses sterrenkunde
artikel uit 'succesformules van de wiskunde' rond het thema forensisch onderzoek.
••
profielwerkstukken (gekoppeld aan reflectie en verdieping filmthema's)
Het dient als introductie voor logisch en statistisch redeneren.
••
profielkeuzeactiviteiten
••
lesactiviteiten rond werking van techniek en constructie gebouw
En zoals steeds zal de actualiteit (vaak voortkomend uit de eigen situatie op school)
••
integreren bezoek en films binnen NLT—modules
nog weer heel andere thema's aandragen. Het jaar is om voordat we het weten. Een koppeling met de faciliteiten van de RUG (sterrenwacht en Science LinX) is
DOT Studiestijgers TOA, RUG
uiteraard ook mogelijk. Of heeft u zelf ideeën? Het Infoversum staat voor het verkennen van nieuwe mogelijkheden! www.infoversum.nl
Coach: Christian Gerlich
voorschriften. Verder wisselen we veel kennis, tips en trucs uit over materialen en
DOT Studiestijgers Academische vaardigheden, RUG
vaardigheden. We hebben eerder elkaars afdelingen op de verschillende scholen
‘LEZEN VAN WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN DE KLAS’
Tijdens onze bijeenkomsten bespreken wij onder andere verschillende practicum
bezocht en zullen dit in het komende schooljaar zeker weer doen. Voorschriften worden verzameld, op Nestor (online leeromgeving) geplaatst, getest, a angepast
Leerlingen in het voortgezet onderwijs maken kennis met de praktijk van de weten
en uitgewisseld. We streven ernaar elkaars voorschriften te kunnen gebruiken.
schap tijdens het maken van hun profielwerkstuk. Via OPEN ACCESS tijdschriften
Onze toa's participeren ook in andere DOT's, bv Arduino, scheikunde en NLT
komen leerlingen in aanraking met wetenschappelijke artikelen. Maar hoe kunnen
/ O&O. Sinds enkele jaren participeren toa's, zowel in de eigen DOT als in het
zij de juiste informatie uit deze artikelen halen? Vaardigheden in kritisch kunnen
algemeen binnen Studiestijgers, volwaardig mee. Het is aan te raden dat de
lezen van deze artikelen en het doorgronden van het argument van de auteur zijn
schoolleiding de toa deelname op dezelfde manier faciliteert als de docenten
hierbij van groot belang. Kortom, ze moeten wetenschappelijk geletterd zijn.
deelname. In 2013 is het door de toagroep samengestelde boekje verschenen.
In dit DOT ontwerpen, implementeren en evalueren docenten onderwijs in het lezen van wetenschappelijke artikelen in hun eigen onderwijspraktijk. Aan de hand van good practices (voorbeeld: www.scienceinschool.org/2012/issue25/research)
14
15
met aandacht voor argumentatievaardigheden, leesstrategieën, en kritisch lezen ontwerpen docenten gezamenlijk een module. Na implementatie wordt het onderwijsontwerp geëvalueerd. Waren de werkvormen geschikt? Wat is k waliteit van de leesvaardigheid van leerlingen? Welk effect heeft de interventie op de leesstrategie en houding (motivatie) van leerlingen? Hoe kan het ontwerp verbeterd worden? Wat is de ervaring van de docent? Tijdens het project is er veel aandacht voor het delen van kennis en ervaringen in aanwezigheid van een ervarings— deskundige (Miriam Ossevoort, RUG — UD science education and communication). Afhankelijk van de deelnemers en externe partijen is het mogelijk dat er kleine wijzigingen kunnen plaatsen bij de verschillende soorten activiteiten en de vakinhoudelijke inhoud. VOOR WIE minimaal 8 bovenbouw docenten biologie, NLT, ANW van havo/vwo scholen AANSLUITING BIJ o.a. profielwerkstukbegeleiding, excellentie OPBRENGST module (inclusief lesmateriaal, opdrachten en toetsen) voor het lezen van weten schappelijke artikelen in de klas.
16
17
eens wat anders? nde e k e b n o t e Ont dek h
Film op een koepelvormig scherm met een diameter van 20 meter, je zit mìddenin de film! En sommige ook nog eens in 3D. Naast de reguliere films, verzorgt het Infoversum ook live voorstellingen, waarbij zij het publiek meenemen op een 3D−reis door de ruimte. Dit seizoen programmeert het Infoversum voor het voortgezet onderwijs: •
‘Natural Selection’ (3D) over het leven en de ontdekkingen van Charles Darwin,
•
‘To Space and Back’ (3D) over de huidige technologische wereld met ruimte vaart als aanknopingspunt,
•
‘Dream to fly’ (2D) over de spectaculaire ontwikkeling van onze luchtvaart.
De films sluiten goed aan bij het examenprogramma Biologie (evolutie), Natuurkunde (sterrenkunde), NLT−modules (Reis van de Beagle, Meten aan melkwegstelsels, Levensloop van sterren) en O&O. De ‘Sterrenkundige live− presentaties’ biedt het Infoversum op maat aan, afhankelijk van uw leerdoelen. Fascinerende verhalen over planeten en melkwegstelsels, gebracht op een persoonlijke manier, begeleid met de mooiste beelden. KOSTEN Netwerk Noord−scholen kunnen schooljaar 2015−2016 iedere maand kostenloos een arrangement boeken (vanaf 50 personen), op een van de volgende woensdagochtenden: 9 sep | 13 okt (dinsdag!) | 11 nov | 9 dec | 13 jan | 10 feb | 9 mrt | 13 apr | 11 mei | 8 jun. Zie ook Jaaragenda Netwerk Noord: www.rug.nl/sciencelinx/studiestijgers Voor andere scholen is er een educatief tarief van€€ 4,− per persoon/leerling (vanaf 50 personen), maar ook voor kleinere groepen bedenkt het Infoversum een oplossing.
Voor meer informatie: www.infoversum.nl/educatie
18
19
Nascholingen en cursussen Nascholing Wiskunde CURSUS WDA : WISKUNDIGE DENKACTIVITEITEN De cursus wiskundige denkactiviteiten, ontwikkeld door het Freudenthal instituut, zal in het najaar ook in het noorden van het land gegeven worden. De bijeenkomsten zullen plaatsvinden op de Rijksuniversiteit Groningen in samenwerking met de NHL en Cito. Zoals blijkt uit het rapport ‘Denken en doen’ (cTWO, 2013, zie www.ctwo.nl) v ormen Wiskundige Denkactiviteiten (WDA) een belangrijk onderdeel van de nieuwe examenprogramma’s wiskunde voor havo en vwo die per 2015 ingaan. In de onder bouw zal op deze ontwikkeling worden geanticipeerd. Daarom richt deze cursus zich op docenten van zowel onderbouw als tweede fase van havo en vwo. In deze cursus gaan we in op het hoe en waarom van wiskundige denkactiviteiten. Daarbij wordt aandacht besteed aan theoretische achtergronden, het ontwerpen van denkactieve opgaven, werkvormen en de begeleiding daarvan in de klas, en aan toetsing en beoordeling van leerlingen. De wiskundige onderwerpen zullen deels aansluiten bij de vernieuwde curricula en deels bij het huidige programma. De cursus levert daardoor materiaal waarmee u nu al kunt experimenteren, maar tevens handvatten voor de invoering van de nieuwe programma’s en bouwstenen voor een leerlijn WDA van klas 1 tot 5/6. VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN Donderdagen 17 sept | 8 okt | 5 nov en 26 nov van 15:00 — 19:00 uur Kosten: € 225,— per deelnemer. Voor Netwerk Noord scholen € 100,— per deelnemer.
Nascholing Natuurkunde In het cursusjaar 2015—2016 moet het Nieuwe Natuurkunde (Nina) programma voor bovenbouw Havo—VWO volledig zijn geïntegreerd in de onderwijsplannen van de middelbare scholen in Nederland. Bij het eindexamen VWO 2016 Natuurkunde is de kans groot dat er opgaven m.b.t. Gravitatie en Astrofysica in het examen zijn 20
21
opgenomen. Ook Gravitatie zal in de context van sterrenkunde/ruimtevaart worden
DOELEN VAN DE CURSUS
ge—examineerd. Voor het Havo zal dit bij het examen van 2018 het geval zijn. Op
De TOA is na deze cursus vertrouwd met de rol van begeleider van een groepsproces
de afgelopen Woudschotenconferentie didactiek natuurkunde werd in contact met
met leerlingen. Hierbij kent hij/zij de verschillende typen leerlingen en hoe die
docenten snel duidelijk dat er een behoefte bestaat tot nascholen op dit gebied.
benaderd kunnen worden. De TOA krijgt inzicht in de didactiek van natuurweten
Ook tijdens auteursbijeenkomsten van de methode Pulsar, waar NOVA aan heeft
schappen en heeft handvatten voor het geven van demonstratiepractica, begeleiden
meegewerkt, werd duidelijk dat er behoefte is aan meer kennis op het gebied van
van een klassikaal practicum en het begeleiden van individuele (groepen) leerlingen.
moderne astrofysica.
Daarnaast werkt de TOA aan de vormgeving van een praktische leerlijn in het kader van de vernieuwing van de natuurwetenschappen en is in staat om leerlingen te
De inhoud van de nascholing wordt gestuurd door de inhoud van het examen
beoordelen op hun praktische werk. De TOA wisselt ervaringen uit met collega TOA’s
programma VWO. Daar is voor gekozen omdat de onderdelen van het Havo programma dan ook aan de orde komen. De cursus bestaat uit vijf middag—avond
THEMA’S VAN DE BIJEENKOMSTEN
bijeenkomsten, inclusief avondmaaltijd. Het middagdeel is in principe een college
••
De rol van de TOA
over het onderwerp waarbij modern onderzoek en verdieping de leidraad is.
••
Demonstratiepractica
Het avonddeel wordt gebruikt voor didactiek, opgaven uit methodes en practica.
••
Interactie met leerlingen en leerprocessen
De nascholing wordt ondersteund door nieuwe onderdelen van de docentenpagina
••
Omgaan met leerlingen. Hoe beïnvloedt de manier van communicatie
www.astronomie.nl. De bijeenkomsten worden georganiseerd door de Rijksuniversiteit
van de TOA het gedrag van leerlingen?
Groningen in samenwerking met NOVA.
••
VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN
••
De vernieuwingen in het bètaonderwijs. Wat zijn de achterliggende gedachten?
Donderdagen 17 sept | 8 okt | 5 nov | 26 nov en 10 december van 15:00 — 19:00 uur.
••
Afsluiting met bespreking van door TOA ingebrachte proeven/problemen
Didactiek bij het geven demonstratiepractica, begeleiden bij een klassikaal practicum en het begeleiden van individuele (groepen) leerlingen
Kosten: € 225,— per deelnemer. Voor Netwerk Noord scholen € 100,— per deelnemer.
Nascholing voor TOA’s
en evaluatie. LOCATIE Hogeschool VHL, Leeuwarden
Aansluitend op de eerdere TOA cursus bij de RUG wordt komend jaar een
VOORLOPIGE DATA EN TIJDEN ZIJN
didactische TOA cursus aangeboden vanuit Hogeschool VHL.
25 sept | 30 okt | 20 nov | 1 dec | 22 jan | 19 feb en 1 april van 14:00 – 17:00 uur
In de eerste bijeenkomsten wordt ingegaan op de didactiek en omgang met leerlingen van verschillend niveau en leeftijd. Daarna ligt de nadruk op de vernieuwingen in het natuurwetenschappelijke onderwijs en de impact die dit heeft op het werk van de TOA.
22
23
Cursus Herkennen, erkennen en stimuleren van talent
DE CURSUS ZAL BESTAAN UIT VIJF DAGDELEN OP DE
Hanze Junior College
15 oktober
The making of an expert
VOLGENDE DONDERDAGMIDDAGEN 12 november
The surprising truth about what motivates us
VOOR WIE
3 december
Mindset
De cursus is bedoeld voor onderbouw en bovenbouw docenten van havo / vwo
7 januari
Onderzoekend leren
scholen die in de eigen klas invulling willen geven aan uitdagend onderwijs en
4 februari
Open podium.
talentontwikkeling. De cursus is toegankelijk voor docenten uit alle vakdisciplines. De cursus is interactief en vraagt van de deelnemers een tijdsinvestering van WAAROM
80 uur, inclusief de bijeenkomsten.
Onderwijs aan talentvolle leerlingen vraagt om een specifieke aanpak door de docent (Wolfensberger, 2012). Of je je als school nou richt op het ontwikkelen van de talenten van alle leerlingen door bijvoorbeeld differentiatie in de klas of
STEM Teacher Academy
op een specifieke groep talentvolle leerlingen door bijvoorbeeld een beta —topklas, de specifieke aanpak voor het ontwikkelen van deze talenten is in de basis het
Bedrijven in Noord Nederland zetten hun deuren open voor VO docenten via de
zelfde. In deze cursus leer je daarom hoe talent zich ontwikkelt en welke bijdrage jij
STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) Teacher Academy,
als docent daaraan kunt leveren.
een initiatief van JetNet, TechNet en Platform Bèta Techniek. STEM Teacher Academy is een professionaliseringsprogramma voor VO—docenten met als doel
HOE
het versterken van de verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven en daarmee tot
In de cursus worden theoretische achtergronden van talentontwikkeling
aantrekkelijker onderwijs te komen voor zowel leerling als docent. Netwerk Noord
gecombineerd met praktische handreikingen. Tijdens de cursus worden docenten
biedt een samenhangend STEM Teacher Academy programma met de cursus
uitgedaagd de nieuwe kennis direct toe te passen binnen de school. Daarnaast zal
Bètaberoepen in de les als eerste kennismaking met bedrijven in de regio, waarna
er veel aandacht zijn voor de uitwisseling van onderlinge ervaringen.
verdieping mogelijk is in een bedrijfsDOT of stage ‘leraar in bedrijf’. Er starten twee bedrijfsDOTs (Groningen en Leeuwarden)en een cursus Bètaberoepen in de les.
DE VOLGENDE ONDERWERPEN ZULLEN O.A. AAN BOD KOMEN Begripsverkenningen: talent, excellentie, hoogbegaafdheid; (populair) wetenschap
ORIËNTATIE VIA
pelijke inzichten met betrekking tot talentontwikkeling; Kenmerken en leerbehoeften
1. CURSUS BÈTABEROEPEN IN DE LES
van getalenteerde leerlingen; Doceerstrategieën die aansluiten bij deze k enmerken
Coach: Geke Hooge, regiocoördinator Jet—Net Noord
en leerbehoeften; Kenmerken van een leeromgeving die talentontwikkeling bevorderen; Modellen voor talentontwikkeling in de les; Het stimuleren van
De cursus Bètaberoepen in de les bestaat uit 5 bijeenkomsten van 4 uur. Start
higher levels of learning.
punt van de nieuwe cursus is een overzicht van bèta/techniek activiteiten en bedrijven in de regio. Deelnemers worden gecoacht om bestaande netwerken en samenwerkingsverbanden te benutten en hun kennis binnen school te implementeren en te delen.
24
25
De cursus bestaat uit een programma van bedrijfsbezoeken, vakdidactische
Leeuwarden: BedrijfsDOT
bijeenkomsten en workshops. U maakt kennis met de professionals en processen
Coach: Mart Mojet
in verschillende bedrijven. Doel is een beter beeld van de diversiteit van bèta— beroepen in de klas te geven. Aan de hand van concrete voorbeelden en tools kunt
Meer contact met het bedrijfsleven! Beroepsbeoefenaars in de klas! Iedereen
u aan het einde van de cursus de beroepspraktijk op een aantrekkelijke manier in
wil het, maar hoe? Wanneer u zich aansluit bij de bedrijfsDOT in Leeuwarden
de les verweven. Verbinding met regionale bedrijven wordt tot stand gebracht via
gaat u samen met collega’s en professionals uit het bedrijfsleven bij u in de regio
netwerken zoals Energy Academy, Carbohydrate Competence Centre, Cube050,
werken aan een eenvoudig toepasbare aanpak, zeg maar een nieuwe didactische
Innexus Food bedrijvennetwerk, Centre of Expertise Watertechnology (CEW). De
werkvorm bij uw vak.
noordelijke Jet—Net bedrijven Gasunie, Philips en Campina zijn actief betrokken. WE GAAN ALS VOLGT TE WERK VERDIEPING VIA
••
2. BEDRIJFSDOTS Groningen: BedrijfsDOT FabLabs en digitale fabricage
U komt in contact met een professional en spreekt samen een onderwerp af dat onderdeel is van de examenstof in uw vak.
••
Coach: FabLab Groningen
De professional maakt een presentatie rond dat onderwerp en verwerkt daarin de eigen bedrijfservaringen.
••
U beoordeelt de presentatie op inhoud en geschiktheid voor een gastcollege
Een prachtige kans om innovatieve werkwijzen in bedrijven te vertalen naar de klas
of een gastpracticum). Voorwaarde is dat de presentatie gemakkelijk aan te
ligt op het gebied van de digitale fabricage en maker education: zelf onderzoeken,
passen is voor een andere professional bij een andere school.
ontwerpen én maken. Een Fablab is een kenniscentrum en digitale ontwerp— en
••
U nodigt de professional uit om het gastcollege aan uw klassen te geven.
maakplek met machines zoals 3D printers en lasersnijders. De bedrijfsDOT is opgezet samen met de noordelijke FabLabs (Groningen en Frysklab), met het
Gedurende het jaar werkt u mee aan het ontwikkelen van twee of drie van
FabLab als schakel tussen bedrijf, school én hoger onderwijs. Het onderwijs is
dergelijke gastcolleges. Alle opbrengsten van de bedrijfsDOT worden verzameld
gericht op zelf ontwerpen en maken, en het delen van de werkwijzen – hetgeen
in een databank en komen ook beschikbaar voor andere professionals en andere
innovatie enorm versnelt. Startpunt van het DOT is de 3Ducation Hub van Science
scholen in heel Nederland. Deze aanpak sluit uitstekend aan op de wens van veel
LinX en FabLab om 3D printen en digitale fabricage in onderzoek en onderwijs te
scholen om de havo praktischer te maken.
faciliteren. Bij de te ontwikkelen lessen staan zowel de technologie van digitale fabricage als 21ste —eeuwse vaardigheden zoals creativiteit, samenwerken en
De nadruk ligt op het bedrijfsleven van de food – en watersector in regio Noord,
digitale geletterdheid centraal.
maar ook andere sectoren mogen in beeld komen.
DEELNAME AAN HET DOT LEVERT HET VOLGENDE OP ••
beter beeld van werkwijze van bedrijven in de technische sector (o.a. Philips)
••
kennis van en ervaring met diverse hands—on tools voor digitale fabricage
••
kennis van verbindingen tussen onderzoek en bedrijfsleven
••
lessen ‘digitale f abricage en innovatie’ die aansluiten op het curriculum
26
27
Jet—Net is goud!
NLT vaksteunpunt Noord
Jet—Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland, zet zich er al meer dan
Netwerk Noord is zowel verantwoordelijk voor een fors deel van de landelijk
tien jaar voor in om meer jongeren enthousiast te maken voor een studie en carrière
gecertificeerde NLT modules als voor de organisatie en communicatie van het vak
in de technische sectoren.
NLT. De communicatie verloopt grotendeels via de landelijke NLT database. NLT steunpunt coördinator Mart Mojet fungeert als vraagbaak voor docenten en
Hoewel de afgelopen jaren steeds meer leerlingen voor een bètaprofiel of een
omgekeerd vraagt Mart van docenten om ervaringen met de modules te delen
technische vervolgopleiding hebben gekozen, betekent dit niet dat we achterover
binnen het vaksteunpunt. Daarbij kunnen ook toetsen worden uitgewisseld. Ook
kunnen gaan leunen. Een gedegen kenniseconomie vraagt meer jonge mensen die
van VHL, NHL en RUG wordt een inspanning gevraagd voor het up—to—date
met enthousiasme een technische functie vervullen.
houden van de NLT modules (volgend jaar 9 havo en 4 vwo modules). Experts uit het hoger onderwijs beoordelen periodiek inhoud en actualiteit van het lesmateriaal
Jet—Net stelt zichzelf tot doel om havo / vwo leerlingen een reëler beeld te geven
en leveren soms een bijdrage aan het bijstellen van het lesmateriaal.
van de mogelijkheden van een carrière in de technologie. Om dit te bewerkstelligen acht Jet—Net het van groot belang dat het draagvlak bij zowel bedrijfsleven,
WAT STAAT KOMEND JAAR OP STAPEL?
als onderwijs, als overheid sterk is. Door intensieve samenwerking binnen deze
••
driehoek behalen we optimaal resultaat.
Certificering van havo en vwo versie van de module ‘Van idee naar 3D’ over ‘wie ontwerpt de snelste zonneboot? ’; koppeling leggen met zonnebootrace
••
Onderhoud en aanpassingen bij alle NLT modules van Noord
Partners zijn een belangrijke spil in het Jet—Net netwerk. Dit zijn landelijke en
••
Opname van nieuwe vwo module ‘Noordzeeatlas’
regionale stakeholders, instellingen voor hoger onderwijs, wetenschap en techniek
••
Start van NLT—DOT gekoppeld aan events in het Infoversum in Groningen
musea en belangenorganisaties, die het doel van Jet—Net ondersteunen. Jet—Net Regio Noord is verheugd dat Jet—Net en het Noordelijke HO de komende
De ervaring leert dat het open source lesmateriaal van de NLT modules ook wordt
jaren samen de samenwerking versterken; Jet—Net bedrijven leveren een bijdrage
ingezet bij andere vakken. Docenten adviseren leerlingen om bij profielwerkstukken het
aan de docentendagen, die in deze brochure vermeld staan. In het studiejaar
lesmaterialen van NLT te raadplegen en daarmee te komen tot de gewenste verdieping.
2015 — 2016 zal Jet—Net tijdens de docentendagen, maar ook tijdens de DOT’s de docenten op de hoogte houden van de ontwikkelingen binnen Jet—Net.
CONTACT Mart Mojet (RSG—Sneek en NHL hogeschool)
Jet—Net is goud
E
[email protected]
Met een goede bèta —technische opleiding hebben onze jongeren goud in handen en spreekt Jet—Net zijn dank uit aan Netwerk Noord dat zij dit ondersteunt!
Sieberen Idzenga (RUG) E
[email protected]
JET—NET REGIO NOORD Voor docenten: Geke Hooge, Jet—Net Regiocoördinator Noord E
[email protected] | T 06—22 48 63 05
28
29
Contacten RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN www.rug.nl/sciencelinx Voor docenten: Renske de Jonge,
[email protected] Voor leerlingen:
[email protected] AANSLUITINGSNETWERK VO-HO FRYSLÂN NHL HOGESCHOOL / HOGESCHOOL VHL / STENDEN HOGESCHOOL www.vo-ho.nl Voor docenten: Jelle Nauta,
[email protected] Voor leerlingen: www.hbo-leeuwarden.nl HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN www.hanze.nl/betasteunpunt Voor docenten en leerlingen: Jenny Meijer,
[email protected] Talentenprogramma voor docenten en leerlingen: www.hanze.nl/excellentie-hanze junior college Bram de Visser,
[email protected]
30
31
32