Nederland moet telewerken

onderbouwt it-beslissingen 2 6

s e p t e m b e r

2 0 0 7

•

n u m m e r

1 0

•

j a a r g a n g

1

•

w w w . i t - e x e c u t i v e . n l

Nederland moet telewerken

IN HET NIEUWS IT OVERHEID MOET OPEN Vlak voor Prinsjesdag presenteerde het kabinet een actieplan voor de invoering van open standaarden en open source bĳ de overheid. Open is goed voor de Nederlandse overheid en economie is de redenatie. p. 4

MANAGEMENT LOONKOSTEN NIET ZALIGMAKEND Veel bedrĳven overschatten de kostenbesparingen van offshoring en onderschatten bĳkomende zaken als voorraadmanagement valutakoersen, leveringssnelheid en betrouwbaarheid. p. 21

TECHNOLOGIE ECM RONDE TAFEL Hogere productiviteit, beter kennisdelen en meer tevreden klanten. Redenen genoeg voor een ecm-implementatie. Maar of zo’n investering echt vrucht draagt, hangt af van een hoop factoren. Verslag van het ecm-debat. p. 29

Ons land is Europees kampioen telewerken, maar thuiswerken blĳft ook hier beperkt tot een incidenteel dagje of ’s ochtends even de mail checken.

E

én op de vijf werknemers werkt regelmatig thuis, terwijl het gemiddelde in Europa rond de 7 procent

schommelt. Dat betekent ook dat vier op de vijf niet telewerkt in een land dat lijdt aan een bijna permanent verkeersinfarct. Bovendien: uit nadere analyse blijkt dat de meeste werknemers thuis vooral extra werken. Het valt kortom vies tegen hoeveel er werkelijk wordt getelewerkt, terwijl er

wel grote persoonlijke, economische en maatschappelijke voordelen gloren als een deel van de bevolking thuis inlogt. Waarom komt telewerken dan toch zo moeizaam van de grond? Redenen: koudwatervrees onder managers, bedenkingen van werknemers en Arbo-regels. p. 14

MENS & WERK LOYALITEITSBONUS WERKT NIET Een extra bonus helpt niet om it’ers op hun plaats te houden, concludeert onderzoeksbureau Effectory. Wat it-personeel het meeste bindt is een prettige bedrĳfscultuur. p. 43

1 0 1

IBM BladeServer twee weken op proef?

0 3 8 5 7

bewustondernemen.biz

MICROSOFT SYSTEM CENTER. ONTWIKKELD VOOR GROOT.

Microsoft® System Center is een serie IT-management oplossingen, ontwikkeld om u te helpen uw bedrijfskritische IT-systemen en applicaties efficiënter te beheren. Het omvat volwaardige tools als Systems Management Server (SMS) en Microsoft Operations Manager (MOM). EDS, internationaal toonaangevend leverancier van technologieservices, maakt gebruik van System Center voor het beheer van 90.000 pc’s over de hele wereld. Dat is écht groot. Lees meer over EDS en andere grote bedrijven op microsoft.nl/systemcenter

REDACTIONEEL

INHOUD KORT IN HET NIEUWS 4-11 Nieuwsoverzicht 5 Weekmakers 7 Trends en feiten 9 Wannahave 11 Column Dominique Deckmyn

MANAGEMENT

Naar China? We hebben een interessant aanbod voor u: de China Experience. U kunt samen met ervaren China-deskundigen een unieke zakenreis maken naar het land met de onbegrensde mogelĳkheden. De China Experience staat garant voor contacten met het bedrĳfsleven, universiteiten en de lokale politiek van China. Deze reis start in Cheng Du, het ontluikende Silicon Valley van China. Daarna Beĳing, spin in het web van de nieuwe economie en tevens gastheer voor de Olympische spelen 2008. In het reisprogramma is ruimte voor individuele wensen van deelnemers om specifieke organisaties te bezoeken. Naast het zakelĳke gedeelte wordt een aantal maal op ontspannen wĳze kennis gemaakt met de Chinese cultuur. Ter oriëntatie voorbereiding organiseren wĳ op 10 oktober in Den Haag een introductiebĳeenkomst over deze reis met een aantal interessante sprekers. Zie pagina 36 voor meer informatie.

14 Telewerken komt moeizaam van de grond 17 Column Charles Groenhuijsen 18 Management Kort 1 21 Offshoring gaat niet alleen om loonkosten 22 Management Kort 2 23 Column George Ataya

TECHNOLOGIE 26 Ronde tafel debat Enterprise Content Management 30 Informatiebeveiliging verplicht corvee 31 Column Ron Tolido 32 De hobbelige weg naar soa 33 Column IT&Recht Peter van Schelven 34 Klaar voor Xbrl

FORUM

Leeft groene it?

39 Lezersreacties 39 Agenda

IT consumeert een steeds groter aandeel van het totale energieverbruik van organisaties. Energiebesparing zal daarom de komende jaren een steeds belangrĳker factor worden bĳ het nemen van investeringsbeslissingen. IT Executive organiseert op 21 november een conferentie over de actuele ontwikkelingen op dit terrein. Voorafgaand aan deze conferentie organiseren we in samenwerking met Marqit en MediaPlaza een marktonderzoek. We willen graag weten welke rol duurzaamheid en energiegebruik nu echt speelt bĳ Nederlandse bedrĳven en organisaties. Zou u daarom onze korte online enquête willen invullen? Voor wat hoort wat, en daarom verloten we onder de respondenten een aantal prĳzen, waaronder een diner voor twee personen in het exclusieve restaurant De Kas in Amsterdam. Bĳ voorbaat dank. U vindt de enquête hier: http://www.it-executive.nl/enquête Fred van der Molen Hoofdredacteur

MENS & WERK 40 41 44 45

Nieuws arbeidsmarkt Banencaroussel Portret van een it-manager Column René Diekstra

ESCAPE 46 Nerdville 46 Colofon

ADVERTEERDERSINDEX 01 A2 Networks 01 IBM 02 Microsoft 04/48 Cisco 06 Bariton 08 ICT~Office 10 VNU Exhibitions 12 Focus Conferences 13 KPN 24 Greening the Enterprise 36 China Experiencee 38 ECM congres 42 Brunel 47 SLTN Commerciële Bijlage: IBM, campagne BewustOndernemen.biz

nr 10 • 26 september 2007

3

IN HET NIEUWS

Kabinet eist open IT

OPEN XML NOG GEEN ISO-STANDAARD Microsoft is er niet in geslaagd om van haar nieuwe bestandsformaat Open XML op een snelle manier een internationale ISO-standaard te laten maken. De uitkomst van de stemming binnen ISO is dat het voorstel moet worden herzien. Microsoft gaat ervan uit dat Open XML begin volgend jaar alsnog een ISOstandaard wordt. Analisten zĳn hiervan minder overtuigd, omdat sommige kritieken op Open XML zeer fundamenteel en vergaand zĳn. Sommige landen pleiten namelĳk voor een integratie van ODF (Open Document Format) en Open XML.

Vlak voor Prinsjesdag presenteerde het kabinet een actieplan voor de invoering van open standaarden en open source bĳ de overheid. Open is goed voor de Nederlandse overheid en economie is de redenatie.

V

olgens staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken, die het actieplan op maandag 17 september in de Tweede Kamer presenteerde, helpen zowel open source software als open standaarden om de overheid minder afhankelijk te maken van ict-leveranciers. Tegelijkertijd bevorderen ze de innovatie. “Open standaarden en open source software maken de overheid transparanter en daardoor beter controleerbaar. Daarnaast wordt de gegevensuitwisseling tussen overheden, bedrijven en burgers eenvoudiger. Naar een open overheid, dat is de kern van het plan.” Heemskerk wil dat vanaf april 2008 alle Rijksdiensten, provincies, gemeenten en waterschappen bij de aanschaf

EERSTE DAGBLAD OP EPAPIER Het Franse dagblad Les Echos verschĳnt als eerste ter wereld op elektronisch papier. Hierbĳ speelt de technologie van het Nederlandse bedrĳf iRex Technologies een cruciale rol. Het draagbare apparaat van iRex, de iLiad, beschikt over een draadloze Wi-Fi verbinding waarmee de krant continu updates krĳgt. Een jaarabonnement op de service van Les Echos kost, inclusief een iLiad, 769 euro. Elektronisch papier kan worden gelezen als echt papier, dus bĳ daglicht of met een leeslamp. Bovendien kunnen aantekeningen worden gemaakt of gedeeltes van de krant worden gemarkeerd. Met het apparaat kunnen ook boeken worden gelezen.

of modernisering van software uitgaan van open standaarden. Alleen in een aantal uitzonderingsgevallen mag daarvan worden afgeweken. Verder moeten vanaf 1 januari 2009 alle departementen een strategie hebben voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source

software. Per januari 2009 moet het documentformaat ODF (Open Document Format) worden ondersteund voor documenten. Er komt een speciaal programmabureau om overheden te ondersteunen bij de overgang naar open standaarden en open source software.

•

Staatssecretaris Heemskerk voert de opening van de website Digibewust (www.digibarometer.nl) uit. Via deze online enquête kunnen mkb-ondernemers controleren of de bescherming en beveiliging van hun digitale middelen op orde is.

Gemeenten leren van elkaar

D

e gebruikersvereniging van Getronics PinkRoccade heeft een Midoffice Community opgericht om de kennis over verbetering van de dienstverlening aan burgers en bedrijven op te vijzelen. “Veel gemeenten zijn bezig om met ict hun

dienstverlening een nieuwe impuls te geven. Het is goed om elkaar te ondersteunen in het opdrachtgeverschap bij deze vernieuwing”, zegt Helmer Koetje, burgemeester van de gemeente Twenterand en voorzitter van de praatclub. Aan

I]Z=jbVcCZildg` A^kZ^cYZ6bhiZgYVb6gZc6 &%&&dìdWZg

8^hXdHnhiZbh#>cX#6aag^\]ihgZhZgkZY#

4


het initiatief doen twaalf vooral kleinere gemeenten mee. Volgens Koetje heeft leverancier Getronics PinkRoccade er alle belang bij om dit initiatief te ondersteunen. “Dimpact, Andez en GovUnited zijn concurrenten waar de traditionele leveranciers op de gemeentemarkt Getronics PinkRoccade en Centric nu mee te maken hebben. Het lidmaatschap van de Midoffice Community biedt overigens geen enkele inkoopgarantie voor Getronics PinkRoccade. Er komt gewoon een openbare aanbesteding als gemeente Twenterand gaat investeren”, aldus Koetje. Getronics PinkRoccade heeft op dit moment 250 van de in totaal 443 gemeenten als klant.

•

WEEKMAKERS

CIO netwerk

I

n navolging van België start CIOnet.com ook in Nederland. De organisatie heeft in België een succesvolle online community voor cio’s en it-managers ontwikkeld. Dat trucje wil men in Nederland herhalen. Het gaat volgens ‘managing partner’ Herman van Bolhuis om een onafhankelijk netwerk dat behalve aan cio’s en it-managers ruimte biedt aan academici en een beperkt aantal ‘business partners’. Deze partijen zorgen voor de inkomsten van het netwerk. “We streven naar

zo’n vierhonderd leden”, aldus Bolhuis. “Maximaal 5 procent bestaat uit business partners, dat zijn er dus zo’n twintig. Bijna iedereen is ervan overtuigd dat de rol van online netwerken ten opzichte van offl ine netwerken de komende jaren snel zal toenemen. Maar we gaan ook fysieke bijeenkomsten organiseren. Je wilt elkaar af en toe echt zien. Daarbij zitten er juist in het management de wat ouderen. Die doen niet snel mee in een online netwerk.”

•

EU-boete Microsoft blĳft staan De Amerikaanse softwarereus Microsoft heeft de rechtszaak tegen de Europese Commissie over een megaboete van 497 miljoen euro verloren.

V

eel analisten verwachtten vooraf een complexe, en een meer gebalanceerde uitspraak van het Europese Gerecht van eerste aanleg, Europa’s op één na hoogste juridische macht, in de mededingingszaak tegen Microsoft. Maar het Gerecht koos overduidelijk de kant van de Europese Commissie. Microsoft werd op alle belangrijke punten in het ongelijk gesteld. De uitspraak sterkt de macht van de Europese Commissie als het gaat om mededingingsrecht en schept een precedent voor soortgelijke zaken in de toekomst. De zaak, waarin Microsoft wordt beschuldigd van mis-

bruik van haar dominante marktpositie heeft twee basiscomponenten; de samenvoeging van de Media Player met Windows en het niet afstaan van informatie over protocollen van Windows Server. De oorspronkelijke uitspraak in 2004 resulteerde in de boete van 497 miljoen euro, een bevel om een Windows-versie uit te brengen zonder de Media Player, en een order om openheid te geven over de protocollen. In hoger beroep bleven alle drie deze bepalingen overeind. Microsoft kan nu nog een laatste keer in hoger beroep gaan bij het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen.

•

De kritiek van de Amerikaanse regering op de uitspraak van het Europese Hof tegen Microsoft is ‘totaal onaanvaardbaar’ vindt eurocommissaris voor Mededinging Neelie Kroes.

HOE BELANGRĲK WORDT HET BESTURINGSSYSTEEM? …een stuk minder dan voorheen. Vorige week kondigde Novell op VMworld in San Francisco aan dat zĳn Linuxsysteem voortaan ook als gast in de VMware-omgeving kan draaien. Geen wereldnieuws natuurlĳk, maar wel een stap die past in een fundamentele verschuiving in computing: het nieuwe serverbesturingssysteem is het virtualisatiesysteem. De populaire aanpak van één applicatie per server gaat voorbĳ; dat is overzichtelĳk maar op de keper beschouwd inefficiënt. De virtualisatiesoftware wordt de primaire communicatielaag met de hardware. Dit betekent dat besturingssystemen compacter kunnen worden. Ze schuiven op in de ‘voedselketen’ en zullen op termĳn door jonge informatici nog eens als ‘middleware’ worden weggezet. Had Novell een aantal jaren terug VMware maar gekocht. Dan had de Netware-leverancier nog een kans gehad zĳn riante positie uit de jaren tachtig te herwinnen. KOMT IBM ALWEER MET EEN OFFICE-KILLER? … nee toch? Ja toch. IBM brengt Lotus Symphony uit, een Office-pakket met een tekstverwerker, spreadsheet en presentatieprogramma. De software bestond al onder de naam IBM Productivity Tools, maar nu profileert IBM de software als gratis ‘open’ pc-pakket. Een Office-killer? Kom nou. De it-vuilnisbelt is bezaaid met wouldbe Office-killers. IBM heeft in 22 jaar pc-geschiedenis geen enkele succesvolle desktopapplicatie op de markt weten te brengen. Herinnert iemand zich het rampzalige DisplayWriter nog? Over OfficeVision zullen we maar zwĳgen. Nadat Microsoft met Office de kantoorapplicatiemarkt annexeerde, probeerde IBM het nog één keer via Lotus. Het draaide bĳ deze overname vooral om Lotus Notes, maar met de kantoorbundel SmartSuite had IBM ook grote plannen. De wereld had echter al gekozen; zelfs gratis wilde niemand de op zich uitstekende software hebben. Nog zette IBM geen punt achter tekstverwerkers en spreadsheets. In het kielzog van de netwerkcomputer verscheen eSuite, een bundel kleine Java-gebaseerde kantoorapplicaties. Een doodgeboren kind, want niemand wilde een netwerkcomputer. De eSuite miniapplicaties beleefden een tweede leven als Lotus Components en een derde leven als portaalbouwstenen van WebSphere. Nu wordt de historische Lotus-merknaam Symphony van stal gehaald als nieuwe verpakking van bestaande software. Tja. Het zal allemaal zinloos blĳken. Office-alternatieven maken geen kans tenzĳ ze iets fundamenteel nieuws toevoegen. HUP NEELIE! … hou je rug recht. De uitkomst van processen tegen Microsoft hebben altĳd iets onbevredigends. Dat heeft zowel met de duur te maken - waardoor het altĳd over technologie en marktomstandigheden van gisteren gaat - als wel de lulligheid van de maatregelen die afgedwongen worden. Ik heb het niet over de boete. Maar wie zit te wachten op een Windows zonder Media Player? Toch kun je constateren dat de juridische bemoeienis in het verleden een gunstig effect heeft gehad op het gedrag van monopolist Microsoft. Het bedrĳf gedraagt zich de laatste jaren eigenlĳk keurig. Het is daarom des te potsierlĳker dat diverse Amerikaanse instanties nu Europa het recht willen ontzeggen zich te bemoeien met ‘hun’ monopolist Microsoft. Gelukkig laat Neelie Kroes zich daardoor niet van de wĳs brengen. nr 10 • 26 september 2007

5

IN HET NIEUWS

Computerbranche doet het goed

CAPGEMINI ONDERSTEUNT GOOGLE APPS Capgemini is een samenwerking aangegaan met Google voor de ondersteuning van de enterprise-versie van Google Apps, de zakelĳke versie van Google’s suite met kantoorapplicaties. Google hoopt dat ondernemingen met de ondersteuning van Capgemini achter de hand, sneller zullen instappen in Google Apps. Capgemini zal de training, ondersteuning, integratie- en andere diensten leveren aan grote organisaties die Google Apps Premier gaan implementeren. Voor Capgemini is het ook een strategische keuze; het denkt dat de vraag naar dit soort saassuites (software-as-a-service) als Google Apps in de toekomst sterk zal toenemen.

In de ict staan alle lichten weer op groen. De omzetten stĳgen, de vraag naar personeel neemt toe en de stemming onder de ondernemers is zeer optimistisch. Dat blĳkt uit cĳfers van het CBS over het tweede kwartaal 2007.

U

it de monitor computerbranche van het CBS blijkt dat de omzet van de computerservicebedrijven in het tweede kwartaal met 12,6 procent opnieuw fors hoger was. Dit is het zesde kwartaal op rij dat de omzetgroei ruim 10 procent bedraagt.

Omzetgroei computerbranch 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0%

III IV 2004

I

II III 2005

Computerbranche Bron: CBS

IV

I

II III 2006

IV

I II 2007

Zakelĳke dienstverlening

Na een lichte daling in het eerste kwartaal is ook de vraag naar personeel weer toegenomen. De ondernemers zijn zeer optimistisch in hun verwachtingen voor het derde kwartaal van 2007. In het eerste halfjaar van 2007 is de omzetgroei uitgekomen op 13 procent. Hiermee doet de computerbranche het beter dan de zakelijke dienstverlening in zijn geheel. In het eerste halfjaar van 2007 realiseerden de computerservicebedrijven samen met de uitzendbranche het hoogste groeicijfer van de zakelijke dienstverleners. In totaal ontstonden er achtduizend nieuwe vacatures. De computerservicebedrijven hebben steeds meer moeite om geschikt personeel te vinden, waardoor het aantal openstaande vacatures aan het eind van het tweede kwartaal verder opliep tot 9.400. Aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt zou op langere termijn de omzetgroei negatief kunnen beïnvloeden. Op dit moment is daar volgens het CBS nog geen sprake van. Voor het derde kwartaal zijn de ondernemers optimistisch in hun verwachtingen. Ze voorzien een verdere stijging van de orders. Ook verwachten ze hogere afzetprijzen en daardoor ook een verdere toename van de omzet.

•

8Y=H!YfjUf]b[X]YincY_h ghUUhcdn]^b7J Bariton XL B.V. is specialist op het gebied van doorlenen van personeel. Daarin kent zij een tweetal kernactiviteiten: detachering en contractbeheer. Bariton maakt onderdeel uit van de IT Staffing Groep. De IT Staffing Groep is met 2.500 werkzame freelancers/ZZP-ers de grootste detacheringorganisatie in Nederland. Als betrouwbare, professionele en flexibele partner stelt Bariton bedrijven in staat om flexibel te zijn met betrekking tot het inhuren van externe ICT-specialisten en generalisten middels contractbeheer. Daarnaast beschikt Bariton over een eigen bestand van meer dan 9.000 ervaren ICT-specialisten en generalisten. Tevens zorgt Bariton voor het afdekken van alle risico’s met betrekking tot de keten- en inlenersaansprakelijkheid, Flexwet, etc. Kortom Bariton kan een toegevoegde waarde zijn voor elke organisatie die gebruik maakt van externen. Kijk voor meer informatie op www.bariton.nl

6


TRENDS EN FEITEN

IT’er niet te vertrouwen Tĳdelĳk personeel, schoonmakers, verkopers en beveiligingsmensen worden gezien als de minst te vertrouwen medewerkers. Op de voet gevolgd door pr- en marketingpersoneel, en de mensen in de raad van bestuur. Maar in werkelĳkheid is de it’er de niet te vertrouwen medewerker.

D

at blijkt uit het onderzoek Trust, Security and Passwords door Cyber-Ark Software. Het onderzoek is uitgevoerd onder tweehonderd kantoorwerkers, voornamelijk it’ers, die zichzelf niet geheel verwonderlijk als de best te vertrouwen groep ziet. Een dubieuze stelling, daar één op de drie it’ers ook toegeeft regelmatig de privileges op netwerkniveau, die hij in verband met zijn beroep bezit, te misbruiken. Bedrijfssystemen worden afgesnuffeld, persoonlijke

bestanden en salarisgegevens worden bekeken, net als privé e-mail en cv’s. Eén ondervraagde verklaarde zijn gedrag door te stellen dat marketingafdelingen liegen, en bestuurders regelmatig informatie achterhouden. Uit onderzoek van Carnegie Mellon University blijkt dat het juist niet de groepen zijn van wie men verwacht dat ze niet te vertrouwen zijn, maar de it’er, die van binnenuit onzichtbare schade kan aanrichten.

•

Minstens HBO De afdeling Informatica van de beroepsvereniging voor ingenieurs Kivi Niria, heeft een eigen register voor informatici opgericht: Institute for Certified ICT Professionals (Icip). Het breekt met het nationaal register van de NGI en VRI.

K

ivi Niria was begin dit jaar medeoprichter van de Stichting Nationaal Informatica Register die een soortgelijk register voorstond, maar heeft zich daaruit teruggetrokken. Stichting NIR zou genoegen nemen met een te lage opleidingseis. Informatici die zich in het register van Kivi Niria willen inschrijven moeten minimaal over een hbo-diploma beschikken. Veel leden van de NGI en VRI hebben wel een Ambi-opleiding gedaan, maar geen HBO-diploma Informatica

omdat deze in de jaren zeventig en tachtig nog niet bestond. Naast een HBO-diploma stelt Kivi Niria ook een ‘verklaring omtrent het gedrag’ verplicht en strikte opleidingseisen. Daarnaast tellen persoonlijke evaluaties van leidinggevenden en opdrachtgevers mee. Het register van de Kivi Niria, dat zegt open te staan voor andere ict-verenigingen die de toelatingseisen onderschrijven, gaat in het eerste kwartaal van 2008 van start.

HOGERE PRODUCTIVITEIT Bedrĳven met een investeringsstrategie voor unified communications verwachten met de integratie van de populairste communicatievormen als spraak, e-mail, fax, instant messaging en video in één enkele interface vooral de productiviteit van werknemers te verhogen. Dit blĳkt uit een steekproef van Datamonitor onder 390 it-managers en 524 eindgebruikers in de Verenigde Staten en in twaalf landen in Azië, Europa, het Midden-Oosten en Afrika dat in opdracht van Dimension Data werd uitgevoerd. Bĳ deze enquete kwam ook naar boven drĳven dat de inzet van technologie bĳ flexwerkinitiatieven nog behoorlĳk achterblĳft. Volgens het onderzoek biedt 56,7 procent van de onderzochte bedrĳven flexibel werken aan met een actieve it-ondersteuning, 15 procent biedt flexwerkers geen aparte support en in 29 procent van de ondervraagde bedrĳven kunnen werknemers nog niet flexibel werken. Mobiele telefonie en toegang via een Virtual Private Network (VPN) zĳn de meest gebruikte voorzieningen voor flexwerkers. Bedrĳven gaven wel aan plannen te hebben om meer hulpmiddelen in te gaan voeren zoals instant messaging. Redenen om flexibel werken in te voeren 100% 80% 60% 40% 20% 0%

VS

Benelux

Frankrijk

Duitsland

Engeland

Hogere productiviteit Tevredenheid werknemer Voldoen aan bestaande regelgeving Voldoen aan nieuwe regelgeving Andere reden Bron: Dimension Data

STREAMING POPULAIR Citrix Systems vroeg 347 it-managers in de Benelux naar hun ervaringen met en plannen voor applicatievirtualisatie en -streaming. Van deze ondervraagden gaf 88 procent aan al gebruik te maken van het virtueel beschikbaar stellen van applicaties die op een server draaien aan desktopgebruikers. Het belangrĳkste voordeel van applicatievirtualisatie is eenvoudiger beheer, aldus de helft van de Nederlandse respondenten. Lagere hardwarevereisten op de werkplek komen op de tweede plek en veilige toegang op afstand als derde. Door het streamen van applicaties zal virtualisatie:

Toenemen 14% Afnemen Gelĳk 1% blĳven Verdwĳnen Stap juist af van streaming

4%

11%

70%

Bron: Citrix

•


7

IN HET NIEUWS IBM ACHTER OPENOFFICE. ORG IBM is lid geworden van de OpenOffice.org gemeenschap. IBM heeft aangekondigd direct bĳdragen te zullen gaan leveren aan de code van de suite met kantoorapplicaties en zal blĳvend ontwikkelaars inzetten in de gemeenschap. Bovendien zal IBM de toepassing van OpenOffice.org-technologie in de eigen producten uitbreiden, bĳvoorbeeld Lotus Notes.

Virtualisatie geaccepteerd

‘Vista is goedkoper’

Virtualisatie is heden ten dage geschikt voor het ondersteunen van bedrĳfskritische applicaties. Die conclusie trekt Rackspace Managed Hosting, na een onderzoek onder haar klanten.

Microsoft heeft een onderzoek laten uitvoeren over de kosten van Windows op een laptop. De uitkomst daarvan is dat Windows Vista op een laptop per jaar 605 dollar minder kost dan Windows XP.

H

et onderzoek wijst uit dat 57 procent van de respondenten intern al gebruik maakt van virtualisatie. 72 procent zegt geen probleem te hebben met hosting van bedrijfskritische applicaties in een productieomgeving op een virtueel platform. Er bestaat grote belangstelling voor de voordelen van virtualisatie via een hostingpartij; 71 procent van de respondenten zou zijn applicaties willen hosten op een gevirtualiseerde infrastructuur bij een hostingleverancier. Maar een meerderheid van de klanten staat nog huiverig tegenover het gebruik van een gedeelde virtuele omgeving; slechts 13 procent van de respondenten is bereid een fysieke server te delen met andere klanten. De grootste zorgen hier zijn prestaties en beveiliging. Zo’n 43 procent zegt geen voorkeur te hebben voor een bepaald product, maar de meerderheid gebruikt VMware.

GOEDE OFFICE-VERKOPEN Volgens marktonderzoeker NPD Group loopt de verkoop van Office 2007 in de VS voor Microsoft als een trein. Chris Swenson, analist bĳ NDP, zei dat Office 2007 twee keer zo hoge verkoopcĳfers laat zien dan die van voorganger Office 2003. Ook Office 2004 for Mac draagt bĳ aan het algemene succes voor Office.

•

Investeren kun je leren

H

et onderzoek is uitgevoerd door Wipro en GCR Custom Research. XP zou jaarlijks 4.407 dollar kosten, en Vista ‘maar’ 3.802 dollar. De getallen zijn opgebouwd uit kosten voor hardware, software, it-arbeid en gebruikerskosten. Van de 605 dollar die men jaarlijks per pc kan besparen worden 251 dollar toegeschreven aan besparingen die Vista kan opleveren, 236 dollar door het toepassen van ‘best practices’ op het gebied van ‘infrastructure optimization’, en 118 dollar aan besparingen die men kan boeken door het toepassen van het Microsoft Desktop Optimization Pack, een software-suite. Het onderzoek is merkwaardig genoeg gebaseerd op gebruik van XP en geëxtrapoleerd naar Vista, uitgaande van de mogelijkheden van Vista, omdat er ten tijde van het onderzoek nog onvoldoende pc’s met Vista in gebruik waren.

Masterclass ‘Real Options Theory’ 6, 13, 22 en 29 november 2007 Praktische modellen voor investeringsbeslissingen door directeuren en managers in de telecom- en internetsector

Meer informatie: www.ictoffice.nl/masterclass

8


•

WANNAHAVE

Mainframe springlevend

Might have: Treo

Het mainframe is als platform nog altĳd gezond, blĳkt uit de resultaten van het jaarlĳkse wereldwĳde onderzoek van BMC Software.

De tsunami van smartphones lĳkt niet te stuiten. Nu is het de beurt aan Palm. Die introduceert zĳn nieuwe Treo, dit keer in innige samenwerking met Vodafone. De Palm Treo 500v komt – in eerste instantie – alleen voor Vodafone-klanten beschikbaar in Zuid-Afrika en een paar West-Europese landen, waaronder Nederland. Palm richt zich met de 500v niet meer uitsluitend op de communicatiehongerige professional, maar ook de consument met onstuitbare communicatiedriften. En daarmee wordt mobiele internettoegang steeds meer een publieke zaak, die niet meer louter is voorbehouden aan bedrĳfsmatig gebruik.

D

e enquête, uitgevoerd onder duizend gebruikers van mainframes, laat zien dat onder nemingen het mainframe

nog steeds zien als een levensvatbaar en gezond platform, dat cruciaal is voor hun bedrijfskritische applicaties. Meer dan de helft van de respondenten verwacht dat het gebruik van rekenkracht zal toenemen, met name door de groei van legacy-systemen en door nieuwe applicaties. Zo’n 74 procent van de respondenten gelooft niet dat ze bedrijfskritische taken succesvol naar een gedistribueerd platform kunnen migreren, zelfs als kosten geen belemmering zouden zijn. 40 procent toont zich bezorgd over het beheerpersoneel; men denkt dat de concurrentiestrijd om geschikte mainframebeheerders te vinden en te behouden sterker zal worden. Ondernemingen die het gebruik van mainframes reduceren of de inzet ervan beëindigen noemen als redenen daarvoor de perceptie bij het management dat mainframes ouderwets zouden zijn, en de hoge kosten van de hardware.

•

Mkb niet automatisch veilig It-beslissers in het Europese mkb hebben een totaal verkeerde kĳk op veiligheidsrisico’s.

D

at blijkt uit een nieuw onderzoek dat is uitgevoerd door McAfee onder zeshonderd it-beslissers van kleine en middelgrote bedrijven in Europa. Zo denkt 47 procent van de ondervraagden dat computercriminaliteit alleen een probleem is voor grotere organisaties, en 45 procent dat ze niet op het ‘radarscherm’ van computercriminelen verschijnen omdat ze niet bekend genoeg zijn. Meer dan de helft van de bedrijven (58 procent) denkt geen waardevol doelwit te zijn voor criminelen en 56 procent denkt

dat computercriminelen aan hun bedrijf geen geld kunnen verdienen. Maar voor computercriminelen is omvang niet van belang, aldus McAfee. Eén op de vijf bedrijven heeft wel eens een aanval op de it-beveiliging meegemaakt, en van deze bedrijven had een vijfde deel minstens een week nodig om de situatie te herstellen. McAfee geeft het advies aan kleine bedrijven om de it-beveiliging uit te besteden. Kleine bedrijfjes blijken er vaak veel te weinig tijd aan te kunnen besteden. Eerder bleek uit een onderzoek van Websense dat mkb-bedrijven zich onvoldoende beveiligen tegen internetbedreigingen.

•

De Treo 500v is uitgerust met Windows Mobile 6.0 en biedt drie-bands telefonie, umts en BlueTooth 2.0. Hĳ heeft een beeldscherm van 320 x 240 beeldpunten, een 2 megapixel cameraatje aan boord en laat zich ook gebruiken als mp3-speler, foto- en videospeler. Ondanks de nadruk op pretgebruik oogt het kleinood vanwege het nadrukkelĳke qwerty-toetsenbord zakelĳk. De smartphone bevat de gebruikelĳke Office Moblile applicaties en Google Maps. Je kunt de Treo ook gebruiken als 3g/umtsmodem voor je laptop. Zĳn accu zorgt voor een doorsnee standby-tĳd van 10 dagen en maximaal 4,5 uur telefoneertĳd en van de 256 MB bruikbaar intern geheugen is 150 MB vrĳ beschikbaar voor gebruik. Dat is meer dan je bĳ heel wat concurrenten aantreft. Deze Treo is relatief goedkoop. Palm heeft zĳn prĳs net beneden 300 euro weten te houden. Gaan we op zoek naar de mogelĳke oorzaken van die lage prĳs, dan blĳkt dat hĳ slechts een klein, 2,4 inch beeldscherm heeft, dat ook nog eens geen aanraakscherm is. Hĳ mist bovendien wifi-communicatie en infrarood datauitwisseling. Dat zĳn faciliteiten die je bĳ de duurdere modellen wel aantreft. Jammer is ook het gemis van een fm-radio, want de profilering als consumentenproduct nog enig accent zou hebben gegeven. Vodafone en Palm richten zich met deze Treo 500v dus nog sterker op de popularisatie van mobiel internet en datatoegang onderweg. Maar laat u niet afleiden door eventuele marketinguitingen richting consument. De Treo v500 is net zo’n zakelĳke smartphone als alle andere toestellen met Windows Mobile. Alleen wat goedkoper. Meer informatie > www.palm.com Specificaties: Palm Treo 500: GSM,GPRS, EDGE, UMTS 900/1800/1900, Windows Mobile 6.0, Bluetooth 2.0, USB, 256 MB geheugen (150 MB vrij voor gebruik), MicroSD-geheugenuitbreiding, 2 megapixel camera, maten 61 x 110 x 16,5 mm,adviesprijs 299,- euro, exclusief btw (met Vodafone-abonnement 0 euro). In de verpakking: verwisselbare batterij, netvoeding, USB-kabel, headset, handleiding.

31 OKT - 1 NOV 2007 JAARBEURS UTRECHT VAKBEURZEN EN SEMINARS VOOR DE ICT PROFESSIONAL

INFOSECURITY.NL

STORAGE-EXPO.NL

LINUXWORLDEXPO.NL

GRATIS TOEGANG TOT ALLE VIER DE VAKBEURZEN BIJ VOORREGISTRATIE VIA WWW.INFOSECURITY.NL | WWW.STORAGE-EXPO.NL | WWW.LINUXWORLDEXPO.NL | WWW.TOOLINGEVENT.NL

joint venture jaarbeurs / vnu

COLUMN

Microsoft vereenvoudigt contracten Voor veel bedrĳven blĳkt het oerwoud aan contracten licentievormen van Microsoft een obstakel om goed aan alle licentievoorwaarden te voldoen. Microsoft heeft mede daarom aangekondigd haar volumelicenties te zullen vereenvoudigen.

D

rie van die overeenkomsten zullen volgens Microsoft met tussen de 10 en 50 procent in lengte worden ingekort. De veranderingen hebben effect op de overeenkomsten Enterprise Agreement, Enterprise Subscription, Select License, Open Value, Open Value Subscription en Open License. Microsoft zal het ook eenvoudiger maken om de licentie-informatie te bekijken en om ze online te kunnen afsluiten. Alle veranderingen worden doorgevoerd in de loop van het fi scale jaar 2008, dat op 1 juli begon. De vereenvoudiging bestaat met name uit het verminderen van het aantal producten, en het aantal prijzen per product. Momenteel heeft Microsoft meer dan acht miljoen ‘price points’; een prijs/product-combinatie, over meer licentievormen, en ook afhankelijk van variabelen. Het reduceren van dat aantal moet het voor klanten al eenvoudiger maken. Dat kan bijvoorbeeld door producten die in verschillende talen worden verkocht maar toch hetzelfde kosten, als hetzelfde product te behandelen. Zo heet SQL Server in het vervolg bijvoorbeeld SQL Server Single Language, in plaats dat alle afzonderlijke taalversies in de prijslijst worden opgenomen. Online start Microsoft een Volume Licensing Service Center’ dat klanten assisteert bij het beheren van hun licenties.

•

DOMINIQUE DECKMYN

Hoe openbron Microsoft geholpen heeft Als er één ding is waar zowat iedereen het over eens is aangaande open source, dan is het wel dit: de opkomst van dit alternatief geeft ons extra keuze en garandeert dus meer concurrentie en lagere prĳzen. Maar klopt dat eigenlĳk wel? De dominantie van Microsoft is vandaag niet minder dan tien jaar geleden. Integendeel, eigenlĳk. 1997 was het jaar waarin Linus Torvalds van Finland naar Californië verhuisde en Linux door het invloedrĳke Amerikaanse computerblad Infoworld werd uitgeroepen tot besturingssysteem van het jaar. Destĳds had Microsoft in alle marktsegmenten – zélfs besturingssystemen – nog heel wat concurrenten. Vele Unix-versies, OS/2 Warp en veelbelovende nieuwkomers zoals BeOS. Op de markt voor kantoorsuites telden Smartsuite en WordPerfect Office nog mee. Netscape stond onder zware druk (sinds de bundeling van Internet Explorer in Windows 98), maar hield stand. In de jaren nadien zĳn alle concurrenten van Microsoft één voor één onderuit gegaan. Het succes van openbron ging niet ten koste van Microsoft, maar van diens financieel veel zwakkere commerciële concurrenten. In de markten waar Microsoft en Linux vandaag om suprematie strĳden is geen ruimte meer voor een commerciële concurrent. Klanten die niet van het openbronmodel willen weten – en zo zĳn er nog heel wat bedrĳven – kunnen vaak alleen nog bĳ Microsoft terecht. Natuurlĳk zĳn er ook andere marktsegmenten die niet beheerst worden door Microsoft en open source. Dan de servermarkt. Linux is hier de afgelopen jaren uitzonderlĳk succesvol geweest. Maar alweer niet ten koste van Microsoft. In 1997 was Windows immers nog maar een relatief kleine speler in die markt. De eerste versies van Windows NT waren door grote ondernemingen weggelachen. Pas drie jaar later – vanaf Windows 2000 – kon Microsoft er echt doorbreken. Windows en Linux zĳn ongeveer gelĳktĳdig aan hun opmars in die servermarkt begonnen. Aanvankelĳk was Windows veruit de snelste groeier, nu is dat Linux. Maar zĳ groeiden en groeien allebei, en wel ten koste van Unix en van Novells Netware.

Wie dus terugblikt op de afgelopen tien jaar, moet vaststellen dat Microsoft weinig schade heeft ondervonden van open source. Dit historisch perspectief werpt een wat ander licht op de merkwaardige pogingen die Microsoft nu doet om toenadering te vinden tot de openbronwereld.

xandros als paard van troje Microsoft wil het op een akkoordje te gooien met Novell (nu eigenaar van Suse Linux) en Xandros. Doet het dit echt alleen maar om Linux te saboteren, om de Linux wereld te verdelen en de gebruikers te verwarren? Dat kan niet het hele verhaal zĳn. Xandros kun je straks, met wat overdrĳving, ‘Microsoft Linux’ noemen. Wat schiet Microsoft op met zo’n eigen ‘tamme’ Linux? Heel wat. Het kan een breekĳzer zĳn in het topje van de servermarkt, waar Unix nog steeds de norm is. Straks heb je twee voor de prĳs van één: Windows in combinatie met Xandros Linux, een besturingssysteem dat goed samenwerkt met Windows maar Unix-toepassingen kan draaien. Als dat het plan van Steve Ballmer is, dan is het niet slecht bekeken.

IN HET NIEUWS

Kleintje rekencentrum van HP

CONFERENTIESYSTEEM THUIS Cisco gaat ook een goedkopere variant van het dure TelePresence HD conferentiesysteem voor de huiskamer maken. Het systeem, dat gebruik maakt van de eigen breedbeeld televisie, moet binnen twee tot drie jaar verschĳnen en ongeveer 1.000 dollar gaan kosten. Het huidige TelePresence 3000 systeem, met drie grote schermen en een hoge kwaliteit audiosysteem kwam vorig jaar op de markt voor ongeveer 300.000 dollar.

Met de BladeSystem c3000 heeft HP een bladeoplossing voor middelgrote en iets kleinere bedrĳven op de markt gezet. “Shorty”, zoals het systeem liefkozend wordt genoemd, zou geen aanvullende voorzieningen vragen.

“I

nformatie technologie is de business,” zegt Hans van den Broek, Senior Technical Principal bij HP Nederland. Volgens hem is er wat dat betreft geen enkel verschil tussen grote ondernemingen en middelgrote ondernemingen. “Hun bedrijfsprocessen zijn hetzelfde. En hun it-behoeften ook.” Van de Broek spreekt, net als Gartner en Forrester, dan ook liever van Business Technology. Vanwege hun kleinere schaal gaan deze bedrijven wel anders met it om. “Bij het mkb maar moet je het over de business hebben,” aldus Van den Broek. “De technologie moet daar simpel en transparant zijn. Bovendien hebben ze zeer beperkte resources. Tegelijkertijd schreeuwt men wel om oplossingen.”

OMZETSTĲGING VOOR CENTRIC Centric B.V. heeft in de eerste helft van 2007 een omzet geboekt van 374,8 miljoen euro, een stĳging van 28 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2006. De winst in de eerste helft van 2007 bedroeg 18,6 miljoen euro, eveneens een stĳging van 28 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2006.

Uitgekleed Uit onderzoek dat HP heeft laten uitvoeren blijkt dat middelgrote bedrijven vaak gedwongen worden hun it-infastructuur samen te stellen uit onderdelen die gemaakt zijn voor grotere ondernemingen.

Dat betekent dat zij functionaliteit verliezen omdat ze zich maar een deel van de componenten kunnen veroorloven. Liever dan een uitgeklede infrastructuur zouden ze een kleinere oplossing willen kopen die wel compleet is. Als je de it-systemen voor de grote ondernemingen vertaalt naar het mkb, kom je volgen Van den Broek uit bij de appliances: kant-en-klare bouwstenen die relatief eenvoudig in elkaar te prikken zijn tot volledige oplossingen. Met de BladeSystem c3000 probeert HP datzelfde te doen in de vorm van een bladesysteem. Behalve de blades voor verwerkingskracht, opslag en I/O zelf biedt de leverancier daarbij ook een heel portfolio van softwarepakketten en diensten. Onder de zogenaamde Solutions Blocks treffen we software voor onder andere business intelligence (BI), crm (customer relationship management), erp (enterprise resource planning), mail en messaging, hpc (HighPerformance Computing) en backup. Partners van HP stellen hieruit systemen samen, afhankelijk van de benodigde functionaliteit en capaciteit. Voor een Citrix-oplossing ziet dat pakket er bijvoorbeeld heel anders uit dan voor Microsoft Dynamics AX. Op dit moment biedt HP al tachtig verschillende combinaties.

•

Collegereeks van 2 oktober t/m 27 november 2007

Strategisch informatiemanagement Nieuwe inzichten over ict-strategie en organisatie

Voor meer informatie: www.it-executive.nl/ontwikkeling of 020-5733641 GEORGANISEERD DOOR

12


Nooit meer uw bestanden kwijt met Back-up Online voor servers.

Back-up Online voor servers van KPN. Server gecrasht? Al uw bestanden kwijt? U moet er niet aan denken. Gelukkig is er nu Back-up Online voor servers van KPN. Daarmee worden uw bedrijfsgegevens automatisch en veilig geback-upt in de gecertificeerde CyberCenters van KPN. Zo weet u zeker dat u elk verloren bestand eenvoudig en snel weer terughaalt. Voor maar € 24,95 per maand per 25 GB. Meer weten? Vraag ernaar bij uw contactpersoon of ga naar kpn.com/ict.

kpn.com/ict

ict-oplossingen

MANAGEMENT

‘Ssht, papa werkt thuis’ Telewerken komt zelfs in Nederland moeilĳk van de grond door Ben Kuiken

WAAROM TELEWERKEN?

Ons land is kampioen telewerken. Toch blĳft het ook hier nog beperkt tot een dagje thuiswerken of ’s ochtends even de mail checken om de files te vermĳden. Waarom komt telewerken maar niet echt van de grond? Over wantrouwende managers, arboregels en uitrusten op het werk.

A

llereerst het goede nieuws: Nederland is koploper in de wereld met telewerken. Eén op de vijf werknemers (20 procent) werkt regelmatig thuis, terwijl het gemiddelde in Europa rond de 7 procent schommelt. Hoera, weer iets om trots op

• • • •

minder files minder milieuschade combineren zorg/werk werknemers zijn productiever • minder ziekteverzuim

omdat je kind midden op de dag naar de dokter moet, soms op vrijdag omdat je thuis even lekker door kunt werken om daarna meteen door te kunnen naar de camping en vaak ’s ochtends een uurtje om de files te vermijden. Het is allemaal niet

meesten thuis actief omdat werk niet af is. vroeger noemden we dat gewoon overwerk

WAAROM GEBEURT HET NIET? • wantrouwen bij managers • reizen geeft status • file is niet alleen maar ellende • mens is sociaal dier • angst voor versmelting werk en privé • arbo-regels • extra kosten thuiswerkplek Meer informatie over telewerken: www.ewerkforum.nl

te zijn. Het nieuws uit het Jaarboek ICT en wSamenleving 2007 van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) werd dan ook met gejuich ontvangen. Maar één op de vijf, is dat nou werkelijk iets om trots op te zijn? Dat betekent namelijk dat vier op de vijf niet telewerkt. En bovendien: uit nadere analyse van de cijfers van het SCP blijkt dat de meeste werknemers thuis werken omdat zij hun werk op kantoor niet op tijd af krijgen. Vroeger noemden we dat gewoon overwerk. Eigenlijk valt het nogal tegen hoeveel er werkelijk wordt getelewerkt in ons land. Hooguit een dagje

genoeg, vinden ook de werkgevers die dit voorjaar staatssecretaris Jan Kees de Jager van Financiën om maatregelen hebben gevraagd. Zij willen een antifilebonus: werknemers die minimaal twee dagen per week thuiswerken, zouden dan minder belasting hoeven te betalen. Tot nu toe heeft De Jager nog niets van zich laten horen. Waarom komt telewerken maar niet echt van de grond? De voordelen liggen nogal voor de hand. Allereerst zijn er natuurlijk de files die maar langer en langer worden. Als tien procent van de werknemers thuis inlogt in het bedrijfsnetwerk in

IBM’ERS TWEE DAGEN PER WEEK THUIS ‘IBM kent een tijd- en plaatsonafhankelijk werkbeleid,’ vertelt Mickey Spier van IBM Benelux door de telefoon. ‘Het maakt ons in principe niet uit waar en wanneer een werknemer zijn werk doet, als het werk maar gedaan wordt. Het kan natuurlijk niet altijd thuis. Soms moet iemand naar een klant toe en soms laat de functie het niet toe, zoals bijvoorbeeld een receptioniste. Maar het kan vaker dan we met elkaar denken.’ De ervaring leert dat IBM’ers gemiddeld twee dagen per week thuiswerken. Sommigen wat meer, anderen helemaal niet. Veelal is een vaste dag in de week gereserveerd voor vergaderingen. ‘Maar veel mensen werken ook lang niet altijd hele dagen thuis. Veel mensen komen na de file naar kantoor en gaan weer naar huis als de ergste drukte voorbij is. Iedereen kan het zo inrichten als hem of haar uitkomt.’ Die vrijheid geeft de individuele werknemer veel rust,

14


merkt Spier, en daardoor is hij productiever en creatiever. ‘Als je je werk af moet maken terwijl je de kinderen van de crèche moet halen, ben je met je hoofd al lang niet meer bezig met het werk. Dan kun je beter eerder stoppen en ’s avonds nog even inloggen. En zo hebben we ook medewerkers die trainen voor de marathon van New York. Die gaan dan ’s middags een uurtje trainen, maar je ziet ze bijna allemaal ’s avonds weer inloggen. Dat bindt medewerkers, want ze voelen zich erkend in de fase van hun leven waarin ze zich op dat moment bevinden.’ Telewerken vraagt van managers wel een andere manier van aansturing, is de ervaring van Spier. ‘Het vraagt vertrouwen. Maar aan de andere kant: als mensen op kantoor zitten, wil dat nog niet zeggen dat ze aan het werk zijn. En we zijn hier tenslotte niet op de kleuterschool. Onze ervaring is dat je mensen juist eerder moet afremmen dan aanmoedigen.’

plaats van in zijn autootje te stappen, scheelt dat minimaal de helft van de files en de werknemer veel verloren tijd. Om van het milieu nog maar te zwijgen. Bovendien zijn werknemers thuis productiever dan op kantoor. Vergaderingen, het gesprekje bij de koffieautomaat en ander ‘gedoe’ met collega’s: het vreet tijd. Thuiswerkers maken ook meer uren, waarschijnlijk om te bewijzen dat ze goed bezig zijn en de verantwoordelijkheid aankunnen. Ze zijn minder vaak ziek, want met een gebroken teen kun je tenslotte nog prima telewerken. Tenslotte kunnen thuiswerkers werk en zorg beter combineren. Dat geeft minder stress en daar krijg je blije, dus productievere werknemers van. VERTROUWEN GEVEN En toch: we doen het niet. Althans nog lang niet genoeg. Hoe komt dat? Tien jaar geleden konden werknemers en werkgevers zich misschien nog verschuilen achter technische problemen zoals de beveiliging van het bedrijfsnetwerk en de bandbreedte van de internetaansluiting, maar die problemen zijn inmiddels allemaal opgelost. Videoconferencing, chatten met collega’s, de e-mail, de mobiele telefoon, sms, virtual private networks, encryptie: de techniek maakt het mogelijk om thuis te werken alsof je op kantoor zit. Dus moeten we de oorzaak zoeken in de softe hoek. ‘Er heerst nogal wat koudwatervrees onder managers,’ constateert Philip Todd, directeur van de

Stichting Nederlands EwerkForum (EWF). ‘Zij zijn bang om de controle te verliezen over hun medewerkers, dat ze andere dingen gaan doen dan werken. Maar hoe erg is dat? Als het werk maar afkomt. Bovendien: veel medewerkers surfen op kantoor ook wel eens naar een site als Funda.’ Duidelijke afspraken maken en medewerkers vertrouwen geven, is het advies van Todd. Maar willen de medewerkers zelf wel? Veel werknemers vinden het wel fijn om een half uurtje in de

er heerst nogal wat koudwatervrees onder managers file te staan met de blik op oneindig en een muziekje uit de radio. Even rust, even helemaal niets. Thuis wacht weer de stress van opgroeiende kinderen, zeurende partners (‘Heb je nu de vuilniszak al buiten gezet?’) en ander klein leed. Sterker: veel mensen gaan graag naar kantoor om een beetje bij de komen van al deze hectiek. Reizen geeft bovendien status. Dat geldt met name voor internationale reizen (‘Even op en neer naar New York geweest, even levelen met de klant’), maar ook voor woon-werkverkeer. Wie met de trein naar kantoor gaat, wordt enigszins meewarig aangekeken. En wie met de bus komt, is al helemaal een loser. nr 10 • 26 september 2007

15

MANAGEMENT De mens is bovendien een sociaal dier. Hij wil graag andere mensen om zich heen en op kantoor zijn dat collega’s. Even bijkletsen over het weekend, een taartje eten, wat roddelen over die meid van de boekhouding, het hoort er allemaal bij. En mensen willen elkaar in de ogen kunnen kijken om erachter te komen wat ze aan elkaar hebben. Vandaar dat videoconferencing vaak niet voldoet, zeker niet als je elkaar nog nooit ontmoet hebt. Dus daar gaan we weer, op en neer naar New York. Dan zijn er nog de arbo-regels. Sinds de rechter dit voorjaar pensioenfonds PGGM aansprakelijk heeft gesteld voor de gevolgen van rsi-klachten bij een thuiswerkende werkneemster die zelf van een oude deur een bureau had gemaakt, zijn werkgevers extra huiverig om hun werknemers te laten thuiswerken. Tenslotte zijn veel werknemers bang voor een versmelting van werk en privé. Het is eigenlijk wel lekker om naar kantoor te gaan, daar je ding te doen en weer naar huis te mogen. Klaar, het werk is gedaan, de vrije avond of het weekend kan beginnen. Thuiswerkers hebben doorgaans de vrijheid om te werken wanneer het hen uitkomt. Maar die vrijheid kan ook een belasting vormen. Veel telewerkers maken meer uren dan wanneer zij op kantoor zouden zitten; als ze niet oppassen werken ze alleen nog maar en zijn ze nooit meer vrij. MILIEU Toch denkt Todd dat we aan de vooravond staan van een doorbraak van telewerken. Alle signalen staan op groen. ‘Allereerst de almaar toenemende filedruk. Het is bijna niet meer te doen om ’s ochtends nog op kantoor te komen. Ten tweede de enorme belangstelling die er momenteel is voor

16


het milieu. We zullen slimmer met die auto en met vervoer in het algemeen om moeten leren gaan. Ten derde de krapte op de arbeidsmarkt. Werknemers zullen harder hun best moeten doen om het hun werknemers naar de zin te maken en de mogelijkheid tot telewerken is daar onderdeel van. En tenslotte de techniek en de hoge pc-dichtheid in ons land: ook dat vormt geen bottleneck meer. Die dingen komen nu allemaal samen.’ Het advies van Todd aan werkgevers die twijfelen: begin er gewoon aan. ‘Geef je medewerkers de mogelijkheid om thuis te werken. Geef ze vertrouwen en ga het gewoon doen. We hebben meer goede voorbeelden als Interpolis nodig.’ Zullen we ooit meewarig naar het einde van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw kijken en ons verbazen over de veel fysieke verplaatsingen? Het zou goed kunnen. Maar dan is er nog een lange weg te gaan.

•

TELEDOCKS Veel werknemers gruwen van het idee om thuis te moeten werken. Ze missen de sociale contacten, zijn te klein behuisd of zijn bang voor een te grote versmelting van werk en privé. Voor deze mensen bedacht Albert Benschop van de Universiteit van Amsterdam een tussenoplossing: teledocks. Dit zijn telewerkcentra in de buurt van woongebieden, bijvoorbeeld bij Almere of Zoetermeer, waar werknemers naartoe kunnen gaan om te werken. Dat bespaart ze de gang naar het kantoor in de drukke Randstad, ze hebben er sociale contacten en niet de afleiding van thuis. Tot nu toe is dit initiatief echter nauwelijks van de grond gekomen.

COLUMN

CHARLES GROENHUĲSEN

Loonstrook: levensgeluk of CAO-gefriemel? U moet deze column bĳ voorkeur alleen lezen. Liefst in een stil hoekje. De aangedragen feiten vergen enig kritisch zelfonderzoek. Daar moeten geen pottenkĳkers bĳ. Even eerlĳk: Bent u tevreden met uw salaris? Als u deze vraag met een volmondig “ja” beantwoordt hoeft u niet verder te lezen. Zegt u “nee, ik verdien meer voor al mĳn inzet en inspanningen” dan moet u wél verder lezen.

leninkje voor auto, bankstel, caravan en zonnebank Wanneer hebt u het gevoel te dat u te weinig verdient? Als u aan het einde van de maand gas en licht niet kunt betalen. Of als u zich zorgen maakt over de enkele of dubbele alimentatie of over de aflossing op dat persoonlĳke leninkje voor auto, bankstel, caravan en zonnebank. Maar er kan nóg een reden zĳn waarom u vindt dat u wordt onderbetaald. Sterker nog: Het is verreweg de meest voorkomende reden. Enig idee? Denk maar even na in uw stille hoekje..... De belangrĳkste reden voor onvrede over uw inkomen is dat uw collega’s meer verdienen dan u. Jaloezie dus. Geknakte trots. Opgekropte frustratie : Waarom vangt hĳ/zĳ meer dan ik? Ik schreef hier eerder over boosheid over onderbetaling en jaloezie over topsalarissen. Dat doe ik nu nog een keer want ik las in een Amerikaanse krant over een fascinerende financiële zelftest. Wat wilt u liever? Optie 1: een jaarsalaris van - willekeurig bedrag – 45.000 euro terwĳl uw collega’s bĳna allemaal 50.000 verdienen? Of – optie 2 - u neemt genoegen met 42.000 als uw collega’s allemaal slechts 40.000 verdienen. Met andere woorden hoeveel is het u waard om méér dan alle anderen te verdienen? Geinig experiment, hè? Omdat ik hier zo uitdagend opschrĳf weet u natuurlĳk de uitkomst. Inderdaad de meeste mensen kiezen voor optie 2. Dat is niet in hun eigenbelang maar het genoegen van meer-dan-een-ander-verdienen is hen wel een paar duizend dollar waard. Fascinerend!

bepaal zelf je levensgeluk Ik vergelĳk Nederland (daar ben ik vaak) graag met de VS (daar woon ik). In de VS gunnen mensen elkaar succes. Jaloers op de beter verdienende collega? Nee hoor. Ze putten juist hoop uit het hogere salaris van een ander. In Nederland is er over salarisverschillen meer jaloezie dan in de VS. Hoe komt dat? Mĳn theorie: Dat komt omdat de inkomensverschillen te klein zĳn in Nederland. Ja, ik weet het: dat is geen populair standpunt in ons kleine kikkerland, maar ik denk het echt. We zitten elkaar scheef aan te kĳken over een paar tientjes. En half periodiekje. Een extra dienstjaartje. Allemaal CAO-gefriemel. Leef eens wat breder! Bepaal zelf je levensgeluk. Jaloezie verlamt en maakt moedeloos. Als uw collega meer gaat verdienen kunt u zuur gaan zitten sippen. Maar dat helpt niet. Gooi het over een andere boeg. Breng een taart of bos bloemen voor die collega. Good for him/her! Van harte gefeliciteerd! Volgende keer bent u misschien aan de beurt.

jan modaal gelukkiger dan multi-miljonair Kern van de zaak is natuurlĳk dat ‘t in het leven niet om geld gaat. Het is al honderd keer aangetoond: Een hoger salaris maakt de mens niet gelukkig. Is een hardwerkende Jan Modaal vaker een beteuterde zielepiet dan een luxe levende multimiljonair? Welnee, tuurlĳk niet. Ik durf te wedden dat het gemiddelde levensgeluk in Blaricum, Laren en Wassenaar niet hoger ligt dan in Bladel, Langweer en Waddinxveen. Waardering en status zĳn veel belangrĳker. Het gevoel gerespecteerd te worden en op juiste waarde te worden ingeschat. Dat vertalen we heel gemakzuchtig in harde Euro’s/dollars. Maar geluk lees je niet af aan een salarisstrook. De échte emotie zit ergens anders. Maar daar was u in uw stille hoekje ook al lang achter gekomen. Toch?


17

MANAGEMENT

SAS 70 wint aan belang bĳ outsourcing

SOFTWARECONSULTANCY STEEDS DUURDER In het eerste kwartaal van 2007 lagen de prĳzen in de softwareconsultancy bĳna 3,5 procent hoger dan een jaar eerder. Ook stĳgen de prĳzen steeds sterker. Zo was er in het eerste kwartaal van 2006 nog sprake van een prĳsstĳging van slechts 1,5 procent. De uitbundige productiegroei van de computerbranche werkt klaarblĳkelĳk door in de prĳzen.

In hoeverre heeft de serviceorganisatie waaraan je activiteiten uitbesteedt de zaken intern op orde? Dat willen outsourcers graag weten. Steeds vaker wordt daarbĳ een SAS 70-rapport als onmisbaar gezien.

S

AS 70 is een internationaal geaccepteerde auditingstandaard van het American Institute of Certified Public Accountants (AICPA). Deze standaard stelt serviceorganisaties in staat om informatie over hun beheersmaatregelen en processen

Bron: CBS

LEASEAUTO: ZELF VERANTWOORDELĲK VOOR ONDERHOUD

op een uniforme manier te rapporteren aan klanten. Zonder SAS 70-rapport zal een serviceorganisatie van klanten en hun accountants een-op-eenverzoeken ontvangen om een audit te mogen uitvoeren op het stelsel van beheersmaatregelen. Daardoor komen er steeds weer nieuwe externe professionals over de vloer met ongeveer dezelfde vragen. Het SAS 70-rapport geeft dezelfde informatie en leidt er over het algemeen toe dat de druk op serviceorganisaties substantieel afneemt.

Leaserĳders zĳn zelf verantwoordelĳk voor het onderhoud van hun auto. Als je panne krĳgt omdat je in dit opzicht nalatig bent geweest, mag je werkgever de kosten op je verhalen. Dit volgt uit een uitspraak van het hof in Den Bosch (17-4-2007, LJN: BA5750). De zaak ging over een werknemer die zĳn leaseauto na 28.000 kilometer nog steeds niet voor periodiek onderhoud had weggebracht, terwĳl hĳ wist dat de auto elke 15.000 km een beurt moest hebben. Toen de auto motorschade kreeg, wilde de werkgever de reparatiekosten op de werknemer verhalen. In hoger beroep kreeg hĳ gelĳk. Bron: Management Rendement

NEDERLANDSE BEDRĲVEN TE WEINIG VERNIEUWEND Het ondernemingsklimaat in Nederland is goed, maar Nederlandse bedrĳven investeren te weinig in onderzoek en nieuwe ontwikkelingen. Kansen die markten en nieuwe kennis bieden, worden onvoldoende benut. De groei staat daardoor onder druk. Ook brengen Nederlandse bedrĳven relatief weinig nieuwe producten op de markt. Verder is het aantal starters en snel groeiende bedrĳven internationaal gezien laag. Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek

Veel bedrijven zijn onbekend met de betekenis en impact van SAS 70. Ondertussen wordt het SAS 70-rapport bij het afsluiten van outsourcingcontracten steeds belangrijker. “Een pensioenfonds dat een uitvoerder voor zijn regeling of een beheerder van zijn vermogen zoekt, zal bij vernieuwing van een contract het beschikbaar hebben van het SAS 70-rapport steeds meer gaan zien als need to have in plaats van nice to have,” zegt Han Boer van KPMG. Leveranciers die geen gecontroleerd SAS 70-rapport kunnen overleggen, worden onmiddellijk van de longlist geschrapt. Boer: “De toegenomen afhankelijkheid tussen gebruikersorganisatie en serviceorganisatie - met name waar het gaat om de vraag of de leverancier voor wat betreft de opzet, het bestaan en de werking van zijn bedrijfsprocessen wel de zaken onder controle heeft - willen ondernemingen geborgd zien in een keurmerk: een gedetailleerd rapport dat vergezeld wordt door een SAS 70-verklaring van een externe accountant.” De groeiende behoefte aan gecertificeerde SAS 70-rapporten is logisch, omdat ze gedetailleerd inzicht geven in de beheersmaatregelen en processen bij de organisatie waarvan de opdrachtgever zo afhankelijk is geworden. De kosten van het onderzoek dat moet worden verricht om een SAS 70rapport te schrijven, kunnen worden uitgesmeerd over alle klanten.

•

Nauwelĳks overlap zoekresultaten Als je op internet naar informatie zoekt, hangt het af van de zoekmachine die je gebruikt wat je wel en niet vindt.

S

lechts 0,6 procent van de zoekresultaten van de grote vier zoekmachines – Google, Yahoo!, Live Search en Ask.com –

18


overlapt elkaar. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van Dogpile. Zelfs de nummers 1 van de zoekresultaten (exclusief gesponsorde hits) overlappen slechts voor 3,6 procent. Voor het onderzoek zijn voor 776.435 zoekopdrachten de eerste pagina’s met resultaten van deze

vier zoekmachines vergeleken. 88,3 procent van alle resultaten is uniek voor de betreffende zoekmachine. Van de gesponsorde links bij Yahoo en Google overlapt slechts 4,6 procent. Kortom: wat je wel en niet vindt, wordt bijna volledig bepaald door je zoekmachine.

•

Luister naar je leveranciers!

E

Herken bruikbare voorspellingen Voorspellingen bieden nooit zekerheid. Geen reden om ze niet serieus te nemen.

H

et doel van een goede voorspelling is niet om precies te vertellen hoe de toekomst eruitziet. Het doel is aan te geven op welke economische trends je als it-manager moet letten om in het hier en nu de juiste stappen te zetten. Bruikbare voorspellingen hebben de volgende kenmerken: 1. De onzekerheidsmarge. Die mag niet te breed zijn (dat geeft te veel mogelijkheden), maar vooral ook niet te nauw (dan blijven er geen kansen meer over). De kunst is het verschil te zien tussen wat zeer onwaarschijnlijk en volkomen onmogelijk is. 2. De S-curve. Veranderingen voltrekken zich altijd eerst

langzaam en lineair, om vervolgens te versnellen, waarna de snelheid weer afneemt. 3. Aandacht voor niet-kloppende gebeurtenissen en ontwikkelingen. Er zijn altijd dingen die je niet kunt plaatsen en die je daarom maar liever negeert. Toch zijn juist dát vaak belangrijke voorboden van toekomstige veranderingen. 4. Oppassen voor te sterke bewijzen. Een van de grootste fouten die een voorspeller kan maken, is zich volledig vastbijten in één sterk aspect dat zijn eigen mening of conclusie lijkt te ondersteunen. Meestal zijn allerlei samenhangende stukjes informatie betere voorspellers van wat er gaat gebeuren. 5. De achteruitkijkspiegel. Leren van het verleden is een mooi uitgangspunt, maar ontwikke-

lingen hebben tijd nodig. Het recente verleden is dan ook geen goede graadmeter voor wat er in de toekomst gaat gebeuren. Een betrouwbare waarzegger kijkt altijd twee keer zo ver achteruit als vooruit. 6. Weten wanneer er niks te voorspellen valt. Bijna iedereen is - positief of negatief gefascineerd door verandering. Een goede toekomstvoorspeller weet dat er zelfs in perioden van drastische en snelle verandering altijd veel meer elementen zijn die constant blijven dan elementen die veranderen. En dan is er nog het geheim van de smid: voorspellen is niets anders dan het systematisch en gedisciplineerd toepassen van gezond verstand.

•

Bron: Harvard Business Review

Werken is leren Een jaar werken heeft een ongeveer even groot effect op iemands kennisontwikkeling als driekwart jaar studeren.

O

nderzoekers van de Universiteit Maastricht hebben het leerproces en de kennisontwikkeling van de Nederlandse bevolking van zestien jaar en ou-

der in kaart gebracht. Om naast het ‘formele’ leren (deelname aan cursussen en trainingen) ook het ‘informele’ leren te meten, ontwikkelden de onderzoekers nieuwe meetinstrumenten voor informeel leren en informele kennisontwikkeling. Gemiddeld verrichten werkenden in Nederland tijdens 31 procent

van hun werktijd leerzame werkzaamheden. Uitgaande van een fulltime functie van 1740 uur per jaar betekent dit dat fulltimers per jaar ongeveer 540 uur besteden aan werkzaamheden waarvan zij kunnen leren. De uren die it-professionals geacht worden aan studie te besteden, steken daar schril bij af.

•


en nauwe band met (toe)leveranciers biedt in potentie allerlei voordelen: substantiële kostenbesparingen, nieuwe ideeën en concepten, inzicht in de werkwijze van concurrenten, een kortere time-to-market voor nieuwe producten, betere bedrijfsprocessen en meer efficiëntie in niet-kernproducten en –diensten bijvoorbeeld. Elke goede relatie begint met goed luisteren naar de ander. Bedrijven doen dat door een voice of the supplier-initiatief op te zetten. Daarin kan dan al doende worden bekeken wat goed werkt bij de samenwerking en wat voor verbetering vatbaar is. Een nuttig instrument is ook de leveranciers-survey, al dan niet online. Online enquêtes moeten gevolgd worden door persoonlijke interviews.

•

Bron: Executive Agenda

Train kinderen in virtuele werelden

D

riedimensionale virtuele werelden als Teen Second Life en Habbo Hotel zouden in het primaire onderwijs meer kunnen worden gebruikt om kinderen te leren veilig met internet om te gaan. Dat zegt EPN, Platform voor de informatiesamenleving. EPN onderzocht de leermogelijkheden in virtuele werelden op basis van een literatuuronderzoek en twee casestudies. Via virtuele werelden kunnen kinderen bijvoorbeeld leren hoe ze moeten omgaan met het plaatsen van persoonlijke informatie op internet en met verzoeken van onbekenden.

•

19

Wanneer formaat er niet toe doet...

❱ IT Executive Het eerste it-magazine exclusief voor it- en businessmanagers op het handige A4-formaat • Magazine oplage: 24.500 • 2-wekelijks • Bereik: 80% van de it-investeringen in Nederland (lees: 24 miljard euro) • Unieke database • Partner in Business • Informatie: Erik van Heest, 06-132 210 12 of mail: [email protected]

www.it-executive.nl

onderbouwt it-beslissingen

Loonkosten lang niet altĳd de beslissende factor

Wanneer offshoring duur is door Yvonne Halink

Offshoring - werk verplaatsen naar lagelonenlanden - is een grote hit. Arbeid is daar goedkoop, dus het kan in theorie flinke besparingen opleveren. Zeker als het gaat om offshoring naar verre landen, zoals India of China, moeten bedrĳven echter vooraf goed hun huiswerk doen.

V

eel bedrijven overschatten de kostenbesparingen van offshoring, zeggen Ronald Ritter en Robert A. Sternfels (McKinsey). En ze onderschatten vaak de met offshoring gepaard gaande problemen op het gebied van voorraadmanagement (lange lijnen en leadtijden, verouderde producten), valutakoersen, responsiviteit en leveringssnelheid en -betrouwbaarheid. Waarom zou een intelligent, succesvol bedrijf als Toyota nog steeds Corolla’s produceren in het peperdure Silicon Valley?

NABĲHEID TELT In het mondialiseringsfeest lijkt men het wel eens te vergeten: het heeft allerlei kosten- én concurrentievoordelen om goederen maar 10 kilometer te hoeven transporteren en binnen 24 uur te kunnen leveren. En het heeft allerlei nadelen als je goederen 10.000 kilometer moet vervoeren en pas na vier weken kunt leveren. Een van de redenen dat offshoring naar verre landen vaak geen nut heeft, is dat het belang van directe arbeid steeds kleiner wordt. Vaak vertegenwoordigt directe arbeid slechts 7 tot 15% van de kosten van goederen. De salarissen van de werknemers zijn daarom vaak niet de meest kritieke beslissende factor in de algemene performance van ondernemingen. Tegelijkertijd zijn de voordelen van ‘marktnabije’ productie groot: de leadtijden zijn korter en je kunt veel sneller reageren op veranderende markten vraagomstandigheden. SNELHEID EN BETROUWBAARHEID Niet dat offshoring naar verre, goedkope landen per definitie onvoldoende voordeel oplevert. En voor bedrijven die in een business zitten waar de vraag stabiel is, de voorraadkosten laag zijn en de arbeidskosten een relatief groot deel van de totale kosten vormen, is overzeese productie in een lagelonenland natuurlijk gewoon aantrekkelijk. Maar als snelheid en betrouwbaarheid belangrijke concurrentiefactoren zijn, is offshoring naar verre landen niet de juiste strategie. Bedrijven moeten dus kritisch omgaan met offshoringbeslissingen. Offshoring moet worden overwogen binnen de bredere operationsstrategie: defi-

nieer voor elke productmarkt wat de belangrijkste bronnen van concurrentievoordeel zijn, inclusief specifieke operationele facetten als de productiekosten, voorraadaspecten en hoe snel er moet worden gereageerd op de marktvraag.

probeer eerst het relatieve belang van directe arbeid te verminderen Bekijk in hoeverre je bereid bent om aan offshoring gerelateerde risico’s te accepteren, zoals stagnaties in de aanvoer en kostenvariatie als gevolg van valutaschommelingen. Kijk daarnaast wat voor mogelijkheden er zijn om de productiviteit in eigen land of regio te vergroten en om het relatieve belang van directe arbeid te verminderen. Als directe arbeid goed is voor 40 tot 50% van de totale kosten, moet er worden uitgeweken naar lagelonenlanden. De kosten van directe arbeid kunnen worden teruggebracht via lean manufacturing (dat verhoogt de arbeidsproductiviteit vaak met 30 tot 50%) en geavanceerde automatisering. Tot slot: zoek mogelijkheden om fabrieken productiever te maken door materialen effectiever in te kopen, om producten zo te ontwerpen dat de productiekosten worden geminimaliseerd en om overheadfuncties efficiënter te maken.

•

Hoeveel wordt er bespaard door productie te verplaatsen van Californië naar Azië? Geanonimiseerde voorbeelden van enkele fabrikanten 50%

Kleding

30% 21%

Plastics

13% 2,6% 1,8%

Hightech 0

10

20

30

40

50

Aanvankelĳke kostenbesparingsschattingen Feitelĳke besparingen* * Fabrikanten die aan lean manufacturing doen, besparen nóg minder: bĳ kleding naar schatting 13%, plastics 6% en hightech minder dan 1%. Oost west thuis best? nr 10 • 26 september 2007

21

MANAGEMENT

Informatie zoeken vreet tĳd

DE BESTE OUTSOURCINGAANBIEDERS Volgens het Black Book of Outsourcing, een jaarlĳkse ranking van adviseurs en aanbieders op het gebied van outsourcing, is Capgemini wereldwĳd een van de beste leveranciers van outsourcingdiensten. Over de onderzoeksjaren 2004-2007 haalt de firma de hoogste score. In de survey van 2007 – waaraan ruim 21.000 afnemers van outsourcingdiensten meewerkten – staat Capgemini op de tweede plaats, na EDS. De top-10 van 2007: (1) EDS, (2) Capgemini, (3) Satyam, (4) ACS, (5) HewlettPackard, (7) Unisys, (8) CIBER, (9) Ness Technologies, (10) IBM.

Managers zĳn te veel tĳd kwĳt met bedrĳfs- en managementinformatie zoeken. Toch zet minder dan een derde van de bedrĳven een business-intelligenceoplossing in.

V

an managers in de financiële wereld is 40 procent dagelijks meer dan een uur bezig met bedrijfsinformatie zoeken. 10 procent besteedt er zelfs meer dan twee uur per dag aan, blijkt uit Europees onderzoek van Information Builders.

45 procent van de managers in de financiële branche heeft toegang tot realtime informatie. Hiermee steekt deze branche overigens met kop en schouders uit boven sectoren als de chemie (25 procent) en de logistiek (28 procent). Toch zegt bijna

BEDREIGT LASERPRINTER GEZONDHEID? Laserprinters kunnen het fijnstofgehalte in de lucht vĳf keer zo hoog maken, zo blĳkt uit onderzoek. Het schadelĳke effect van sommige printermodellen zou vergelĳkbaar zĳn met naast een roker staan. Er zĳn 62 printers onderzocht. 37 printers stootten geen fijn stof uit, 17 toestellen waren grote producenten van kleine stofdeeltjes, 8 printers zaten in de middenmoot. Opvallend: verschillende exemplaren van hetzelfde printermodel scoorden uiteenlopend. Mogelĳke oorzaken zĳn de leeftĳd van de tonervulling (nieuwe toners vervuilen meer) en de hoeveelheid zwart die een afdruk bevat. Bron: Environmental Science & Technology

een derde van de ondervraagden niet genoeg informatie ter beschikking te hebben om goede beslissingen te nemen, met name op het gebied van compliance. Inefficiënte beslissingstrajecten kosten bedrijven miljoenen euro’s per jaar. Volgens Marco Gianotten van onderzoeksbureau Giarte is er iets mis met de toegang tot interne bronnen als managers te veel tijd kwijt zijn met managementinformatie zoeken ten behoeve van hun besluitvorming. Het intern vergaren van data zou net zo gebruiksvriendelijk moeten zijn als zoeken met Google. Systemen voor analyse en rapportage – business intelligence – zijn nog te veel het exclusieve domein van staffunctionarissen. Bij 68 procent van de Nederlandse organisaties wordt bedrijfsinformatie aangeboden in verschillende systemen per afdeling. De meerderheid van de respondenten geeft aan dat het makkelijker zou zijn om beslissingen te nemen als de informatietoevoer vanuit één centraal systeem kwam. Toch zet minder dan een derde van de bedrijven een businessintelligenceoplossing in om medewerkers op een gebruiksvriendelijke manier toegang te geven tot belangrijke informatie.

•

It cruciaal bĳ fusies en overnames

STELEN VAN DE BAAS Bedrĳfsprocessen integreren is it integreren. Geen wonder dus dat it een cruciale rol speelt bĳ de implementatie van fusies en overnames.

Nederlanders stelen hoe langer hoe makkelĳker van hun baas. Gewild zĳn kopieerpapier, pennen, paperclips, cadeaubonnen, laptops en serviesgoed. In een onderzoek van Management Team zegt slechts 12 procent van de (300) ondervraagden het als diefstal te beschouwen om een pak kopieerpapier mee te nemen. 88 procent vindt het tamelĳk onschuldig. Bron: Management Team

60

procent van het hoger management onderschat de rol van it bij fusies en overnames, blijkt uit onderzoek van PricewaterhouseCoopers. De meeste fusies en overnames zijn zoals bekend geen succes - 50 tot 80 procent leidt niet tot een hogere beurskoers - en dat is deels te wijten aan problemen met de it-integratie. Bij fusies en overnames is het essentieel om de business en de it op elkaar af te stemmen. Ook moet er een it-due-diligence worden uitgevoerd. Daarin wordt bekeken of

22


(en in hoeverre) de it van de partners op basis va0n service-oriented architectures aan elkaar kan worden gekoppeld. Verder moet een gezamenlijk doel voor de it-integratie worden gedefinieerd. Vermijd dat it tot voortrekker van de organisatieveranderingen wordt gemaakt. Evenmin doen: tijdens de fusie- en integratieperiode nieuwe systemen implementeren. Het is zaak om de it-integratie voortvarend aan te pakken: hoe langer die duurt, des te langer de dagelijkse gang van zaken wordt verstoord, des te meer weerstand er in de organisatie ontstaat en des te moeilijker het wordt om besluiten te nemen en te laten accepteren door de organisatie.

•

COLUMN

GEORGES ATAYA

Goedgekeurde governance! Shell Moerdijk

‘s Werelds grootste ondernemingen De Fortune Global 500 heeft een nieuwe nummer 1: Wal-Mart.

D

e Fortune-lijst met de vijfhonderd grootste ondernemingen ter wereld (in termen van omzet) wordt ook dit jaar aangevoerd door oliemaatschappijen en autofabrikanten – maar een detailhandelsconcern gaat aan kop. Wal-Mart stijgt van 2 naar 1. Omzet: ruim 351 miljard dollar. Exxon Mobil zakt van 1 naar 2 (347 miljard). Shell blijft op 3 staan (319 miljard), BP op 4 en General Motors op 5. Toyota stijgt van 8 naar 6, Chevron van 6 naar 7, DaimlerChrysler van 7 naar 8. Nederland blaast zijn partij mee. ING Group handhaaft zich op 13 (omzet: ruim 158 miljard dollar), Fortis zakt van 18 naar 20. ABN Amro stijgt van 82 naar 67. Mittal Steel (hoofdkantoor in Rotterdam) boomt van 208 naar 99. KPN staat op 494. De grote ondernemingen in de wereld komen vooral uit de VS (gezamenlijke Fortune 500-omzet van 7338 miljard dollar) en Japan (2407 miljard). Nederland (926 miljard) staat op de zesde plaats van Fortune 500-leveranciers, na Duitsland (1836 miljard), Frankrijk (1810 miljard) en Groot-Brittannië (1544 miljard). China (838 miljard) rukt snel op en haalt Nederland volgend jaar in.

Bron: Fortune

•

DE GROOTSTE ONDERNEMINGEN VAN EUROPA 1. Royal Dutch Shell (omzet 2006: 318,8 miljard dollar) 2. BP (274,3 miljard) 3. DaimlerChrysler ((190,1) 4. Total ((168,3) 5. ING Groep (158,2) 6. Axa (139,7) 7. Volkswagen (132,3) 8. Crédit Agricole (128,4) 9. Allianz (125,3) 10. Fortis (121,2)

11. HSBC Holdings (115,3) 12. BNP Paribas (109,2) 13. ENI (109,0) 14. UBS (107,8) 15. Siemens (107,3) 16. Assicurazioni Generali (101,8) 17. Carrefour (99,0) 18. Deutsche Bank (96,1) 19. Dexia Group (95,8) 20. Credit Suisse (89,3)

Softwareconsultancy wordt steeds duurder

I

n het eerste kwartaal van 2007 lagen de prijzen in de softwareconsultancy bijna 3,5 procent hoger dan een jaar eerder. Dit is het vierde kwartaal op rij waarin de prijzen in deze bedrijfstak zijn gestegen. Ze stijgen bovendien steeds sterker. Zo was de prijsstijging in het eerste kwartaal van 2006 nog

slechts 1,5 procent. Softwareconsultancy betreft het ontwerpen en programmeren van gebruiksklare systemen, advisering over gebruik en toepassing van software, webdesign, applicatiebeheer en projectmanagement in de automatisering. Bron: CBS

•

Voor een keer wat persoonlĳk getinte pr. Het IT Governance Institute (ITGI) waar ik werk, is gericht op professionals met een leidende of adviserende rol op het vlak van it governance. Zoals in zoveel branches willen ook zĳ graag hun kennis en ervaring erkend zien. Dus komt er een vorm van certificering voor deze doelgroep, opgezet door ons instituut. De term it governance viel voor het eerst bĳ de oprichting door ISACA van de ITGI, in 1999. Sindsdien zĳn heel wat auteurs, onderzoekers en universiteiten rond dit onderwerp aan de slag geweest. Dit onderzoeksgebied heeft vandaag invloed op het werk van cio’s, directieleden en specialisten in risicobeheer. Enkele jaren geleden was ik betrokken bĳ de lancering van één van de eerste universitaire opleidingen in Europa op dit domein (www.solvay.edu/itgov). Weldra zal de universiteit UAMS één van de eerste doctoraten in Europa toekennen op basis van een thesis over it governance. Tientallen onderzoekers wereldwĳd hebben de laatste jaren de bouwstenen bĳ elkaar gebracht om een certificatie van de grond te tillen. De eerste stap was het identificeren van de kennisdomeinen en activiteiten waarop zĳ betrekking heeft. We hebben die gegroepeerd rond vĳf assen: de afstemming (alignment) tussen bedrĳfs- en it-strategie; de waardecreatie via it-investeringen; het beheer van risico’s en middelen en tenslotte het meten van de prestaties. Daar komt nog een zesde as bĳ: het creëren van een gepast it governance kader. Dat is de as die zal zorgen voor de betrokkenheid van de bedrĳfsleiding bĳ een goede it governance. De volgende stap is het organiseren van examens. Die zullen plaatsvinden in tientallen landen. De ITGI zelf is trouwens, via de ISACA, vertegenwoordigd in meer dan 140 landen. De eerste examens vinden plaats in december 2008. Dan moeten uiteraard de certificatie-eisen worden vastgelegd. Het gaat daarbĳ niet alleen om het halen van het examen, maar ook om relevante werkervaring gedurende een bepaalde periode (het zal gaan om een periode van vĳf jaar). Er komt overigens een shortcut naar certificatie zonder examen. Maar dat is alleen voor degenen die kunnen bogen op aantoonbare jarenlange ervaring. Hou voor verdere gegevens de website van ISACA in het oog (www.isaca.org/cgeit). Certified in the Governance of Enterprise IT. Wie wil dat niet?

Georges Ataya is hoogleraar aan de Solvay Business School en vicepresident van het IT Governance Institute nr 10 • 26 september 2007

23

Green

the enterprise IT consumeert een steeds groter aandeel van het totale energieverbruik van organisaties. ‘Green IT’ zal daarom de komende jaren een steeds belangrijker factor worden bij het nemen van investeringsbeslissingen. De conferentie Greening The Enterprise laat zien dat de IT-industrie zelf al opvallend veel heeft ontwikkeld om zowel het energieverbruik als de milieubelasting drastisch te verminderen. Dit thema mag geen it-manager laten lopen.

PROGRAMMA Dagvoorzitter van het congres is de heer Arjan van Dijk CMC. De heer Van Dijk is ambassadeur NGI, Platform voor ICT-professionals en Bestuurslid externe betrekkingen VRI.

MEER DOEN MET MINDER

Rob Creemers,Technotrends Het duizelt als trendwatcher Rob Creemers het woord neemt. Hij zet in een moordend tempo trends op het gebied van ict, vergrijzing, globalisering, fossiele brandstoffen en klimaatproblemen op een rijtje. Technologie is een zegen, maar door technologie loopt wereld ook tegen keiharde grenzen aan. De vraag is nu wat we eraan gaan doen. De it-sector staat voor een nieuwe uitdaging.

ENERGIE BESPAREN MET VIRTUALISATIE

Jeremy van Doorn, Sr. Systems Engineer Benelux, VMware In 2000 verbruikte een typische server 100 watt, vandaag de dag is dit minimaal vier keer zoveel. Gecombineerd met de explosief stijgende energiekosten betekent dit dat een steeds groter deel van het IT-budget aan energie opgaat. Met een virtuele infrastructuur kun je grote stappen zetten op het gebied van energiebesparing. CO2-reductie en kostenbesparing gaan hand in hand.

GROENE OPSLAG

Hans van den Broek, CTO bij HP Nederland Het energievraagstuk is een prominent item op de IT-agenda geworden. HP werkt in haar Power & Cooling Labs al jaren aan oplossingen. Hierbij wordt gekozen voor een integrale benadering, van de core van de processorchips tot en met de koeltorens van het datacenter. In deze sessie wordt u bijgepraat over de details, met speciale aandacht voor “green storage”. Opslag is nu al goed voor 40% van de energiekosten in het datacenter. Met slimme software en hardware kan dat worden gehalveerd.

SLIM WERKEN

Bas Boorsma, Cisco en Daniël van den Hoven, WebEx Hoe kan de productiviteit van medewerkers worden verhoogd? En de uitstoot van CO2 worden gereduceerd? Door ‘slim werken’. Door optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die ICT biedt om mobiel werken of ‘telewerken’ te realiseren en individuele gebouwen maar ook ‘campussen’ efficiënt in te richten.

NAAR EEN DUURZAME ONDERNEMING Djeevan Schiferli, IBM Nederland

Een duurzame omgeving is in ieders belang. Iedere wereldburger zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen om energieverspilling en vervuiling tegen te gaan. Innovatieve oplossingen zijn hierbij een must, de it-sector heeft hierbij een spilfunctie. Ontdek in een inspirerende holistische presentatie hoe de milieubelasting enorm kan worden teruggedrongen door schonere energie, minder vervuiling en lager energieverbruik.

ICT & MILIEU: EEN INNOVATIEVE COMBINATIE Jan Vlak, managing director van ICT Milieu (onderdeel van ICT~Office)

Bedrijven worden aangesproken op hun groene verantwoordelijkheid. Er komt een hoop regelgeving op hen af. ICT~Office wil haar leden compliancy bieden aan alle bestaande weten regelgeving maar ook vooruitlopen op de komende. Jan Vlak is de man die gebruikers en leveranciers kan vertellen welke eisen de overheid gaat stellen op het gebied van duurzaam inkopen. Die eisen vindt Vlak niet ambitieus genoeg. De industrie wil verder gaan.

ing unieke conferentie

energie besparen en duurzaamheid

over

Platinum sponsors: Gold sponsor:

• 21 november 2007 • Media Plaza Utrecht • Inschrijven op www.it-executive.nl/conferentie • Let op speciale vroegboekkorting • Nog slechts 150 plaatsen beschikbaar Voor sponsormogelijkheden bel Rob de Kleijnen 06-53403470

TECHNOLOGIE

Grip op informatie Investering in enterprise content management door Sytse van der Schaaf met medewerking van Mirjam Hulsebos

WAT IS ECM?

Een hogere productiviteit van kenniswerkers, beter kennisdelen en meer tevreden klanten. Het zĳn drie redenen om een ecm-implementatie te overwegen. Of die investering echt vrucht draagt hangt af van een hoop factoren.

Sytse van der Schaaf, IT Executive Verdient enterprise content management de grote aandacht die het op dit moment geniet?

Enterprise content management is de strategie en technologie die organisaties in staat stelt om belangrijke documenten en andere ongestructureerde informatie zoals e-mail beter te beheren en bruikbaar te maken voor het bedrijfsproces. Onderzoeksbureau Gartner stelt dat in deze markt in 2005 wereldwijd 2,3 miljard dollar omging. Deze markt groeit ieder jaar met meer dan 10 procent. De content management industriegroep AIIM is de bekendste kennisbron voor ecm (www.aiim.org).

Dick Gerritsen, Goss International “Als ik naar mijn eigen organisatie Goss International kijk constateer ik dat deze fabrikant van drukpersen op dit moment relevante bedrijfsinformatie overal heeft staan. Alleen de informatie in ons erp-systeem is gestructureerd. Andere bedrijfsinformatie bevindt zich op persoonlijke schijven, op intranet, in e-mailboxen, op usb-sticks of cd’s. Noem het maar op. Technische informatie over drukpersen, de tekeningen, maar ook informatie over gesprekken met klanten is daardoor moeilijk vindbaar. Neem nou het e-mailsysteem. Voor een it-manager is het één grote blackbox waar heel veel in zit, maar waar nooit meer wat uitkomt. Met enterprise content management hopen wij deze ongestuctureerde bedrijfsinformatie beter te ontsluiten om de bedrijfsprocessen en medewerkers beter te ondersteunen.

voudig is het niet. Als je het goed wilt doen, is een ecm-implementatie het best te vergelijken met de invoering van een erp-systeem. Ook daar moet je ervoor zorgen dat je alle processen in kaart hebt en moet je iedereen in het bedrijf mee hebben. Aan die voorwaarden is bij ons nog niet voldaan.” Ruud Cornelisse, GetronicsPinkRoccade “Een succesvolle invoering van ecm begint met de waarom-vraag. Er moet een business case liggen.

“Het management verwacht met de aanschaf van een documentmanagement-systeem de problemen op te lossen”, zegt Dick Gerristen it-manager bĳ Goss International. “Zo eenvoudig is het alleen niet. Een ecm-implementatie moet je vergelĳken met de invoering van een erp-systeem.”

Het is alleen erg lastig om dit ideaal te bereiken doordat veel processen in de organisatie tekort schieten. Verkopers bijvoorbeeld beloven altijd net iets te korte levertijden. Op de tekentafel is weinig tijdwinst te halen, bij de assemblage lukt dat vaak wel. Om de krappe opleveringstermijn te halen, vijlt iemand met de hand een onderdeel bij zonder dit te registreren. Dit soort ingrepen automatiseer je nooit. Als je ecm wilt invoeren, moet je dit soort uitzonderingen ineens gaan structureren. Dat is lastig als de hele organisatie ultieme flexibiliteit nastreeft. Workflowmanagement zit je dan niet bepaald in de genen. Het is een lastig onderwerp. De belangrijkste processen ken je, maar je weet als it-afdeling nog niet waar de hiaten zitten die niet te automatiseren zijn. Het management verwacht met de aanschaf van een documentmanagementsysteem de problemen op te lossen, maar zo een26


Op donderdag 23 september organiseerde de redactie van IT Executive een ronde-tafel-discussie over het onderwerp enterprise content management. Gebruikers en leveranciers discussieerden over de vraag hoe je een investering op dit gebied tot een succes kunt maken. Van links naar rechts: Peter Dalhuisen, director EMC Software, Ruud Cornelisse, senior solution manager marketing & portfolio GetronicsPinkRoccade, Sytse van der Schaaf, adjunct-hoofdredacteur IT Executive, Erik Hartman, directeur Hartman Communicatie, Dick Gerritsen, it-manager Goss International, Jan Top, manager corporate ict Cordys.

kwĳt moeilĳk te rechtvaardigen

Zijn er geen pijnpunten, dan zullen organisaties ook niet veranderen. Het is daarom goed dat je tevoren precies bepaalt wat je probleem is. Een belangrijk basisgegeven voor een business case is dat het zoeken naar informatie ook geld kost. Hoeveel kost het me bijvoorbeeld als informatie verloren gaat? Als iemand al eens een ontwerp van een drukpers heeft gemaakt en voor een andere klant moet een soortgelijk ontwerp worden gemaakt maar het is niet bekend dat er al een tekening ligt, dan wordt hij opnieuw gemaakt. Dat kost geld.

DISCUSSIEER MEE

Informatie die ter ondersteuning van het werkproces gebruikt wordt, verliest vandaag de dag in de meeste organisaties snel zijn waarde. Als je ongestructureerde informatie structureert en ontsluitbaar maakt, kunnen werkprocessen efficiënter worden. Het is niet interessant om informatie te bewaren om het archiveren op zich. Het gaat erom dat je de informatie op een later moment goed kunt gebruiken. Gartner heeft berekend dat een kenniswerker gemiddeld acht uur per week besteedt aan vruchteloos zoeken naar informatie. Als je die acht uur kunt wegvagen, bespaar je dus een dag per week. Dat lijkt me een belangrijke ingrediënt voor je business case. “

Deze tekst is de neerslag van het ronde tafel debat over enterprise content management dat de redactie van IT Executive op donderdag 13 september organiseerde in MediaPlaza. Aan tafel zaten twee it-managers en drie mensen met een leveranciersachtergrond. Ook voor de volgende serie debatten is de redactie op zoek naar it-managers die graag een goed gesprek aangaan. De onderwerpen die aan bod zullen komen zijn de kloof tussen business en it, software as a service en service management. Wil je meer informatie stuur dan een e-mail naar [email protected]

Dick Gerritsen, Goss International “Leveranciers beloven enorme efficiëntieverbeteringen, maar de effecten zijn na invoering van deze systemen nooit te controleren. Daarom ben ik kritisch. Als ik het project wil beginnen, dan moet ik wel aan het management kunnen aangeven hoeveel euro’s deze investering aan het eind van de rit gaat opleveren. Het geld moet zichzelf terugverdienen en dat is juist bij dit onderwerp moeilijk uit te rekenen. Minder zoeken, sneller de juiste informatie bij de hand is weinig tastbaar, laat staan meetbaar. Mijn vrees is dat de businesscase daarom lastig te maken is.”

“Een succesvolle invoering van ecm begint met de waarom-vraag”, meent Ruud Cornelisse van GetronicsPinkRoccade. “Er moet een business case liggen. Zĳn er geen pĳnpunten, dan zullen organisaties ook niet veranderen.

Jan Top, Cordys “Cordys heeft twee jaar geleden een documentmanagement-systeem geïmplementeerd voor contracten met klanten. In de businesscase voor de aanschaf van dit systeem stond precies beschreven hoeveel tijd dit zou besparen en hoeveel opslagruimte het zou schelen. Achteraf is lastig te meten of je die getallen inderdaad hebt gehaald. Dat komt doordat de situatie dermate veranderd is, dat je de veranderingen niet meer kunt meten.” nr 10 • 26 september 2007

27

TECHNOLOGIE Erik Hartman, Hartman Communicatie “Tot nu toe hebben we het er steeds over gehad dat de business case van ecm zit in meer efficiëntie. Ik denk alleen dat je de zakelijke rechtvaardiging van deze investering veel meer moet zoeken in de meerwaarde die je je klant gaat bieden. Als je bij een ecm-implementatie ervoor zorgt dat je klanten sneller en eenduidiger kunt bedienen ongeacht de manier waarop ze contact met je opnemen, dan onderscheid je jezelf van de concurrent. Dat is een hard argument.

“ Nu zie je nog vooral integratie van applicaties. Dat zal ook nog wel lang zo blĳven, maar integratie op de informatielaag heeft de toekomst. Wil je dat realiseren, dan moet de software open zĳn en xml ondersteunen”, zegt Erik Hartman van Hartman Communicatie.

Wil je dat goed doen, dan grijpt ecm op al je bedrijfsprocessen in. Een website maken met een content management systeem heeft nog weinig impact. Doe je dat voor een intranetomgeving, dan heeft dat al meer consequenties. Wil je ook nog controlemechanismen inbouwen voor goed bestuur, dan grijpt zo’n implementatie diep in op je bedrijfsprocessen. Zo’n implementatie kan alleen wat worden als de operationeel managers erachter staan. Eigenlijk moet dat altijd, maar het gebeurt zo weinig. Daarom is het ook zo lastig om de businesscase voor ecm rond te krijgen.” Dick Gerritsen, Goss International “Dat geldt ook voor mij. Ik zie dat ik wel aan de slag moet met ecm, maar een suite à la Documentum van EMC is voor onze organisatie misschien wel tien stappen te ver. De vraag is of de organisatie zo’n implementatie wel trekt. De hele organisatie moet er mee gaan werken. Dat kun je niet afdwingen vanuit de it-afdeling. Dat is met erp ook niet gelukt.”

KLANT BETER BEDIEND

Ruud Cornelisse, GetronicsPinkRoccade “Als je de organisatie er vanaf het begin bij betrekt, dan zijn de voordelen duidelijk en wordt men enthousiast. Organisatieverandering wordt vaak veronachtzaamd, omdat het niet belangrijk gevonden wordt bij de invoering van een nieuw systeem. Het is precies de reden waarom zo veel it-projecten stranden. Je moet aan de gebruikers vragen wat ze precies willen, hoe je hen kunt ondersteunen.”

Uniform klantcontact – of het nu fysiek, telefonisch of elektronisch is – vormt een enorme uitdaging voor organisaties. Op het congres Ecmplaza 2007 gaan experts uit binnen- en buitenland in op de vraag hoe organisaties bedrijfsinformatie vanuit meerdere bronnen en systemen consistent kunnen beheren en aanbieden. 11 oktober in het WTC te Rotterdam; zie voor meer informatie www.ecmplaza.nl.

Erik Hartman, Hartman Communicatie “Als in de bedrijfscultuur ad hoc werken een hoge status heeft en het bedrijf flexibiliteit als een groot goed beschouwt, moet je je afvragen of je je informatie verregaand wilt standaardiseren. Misschien moet je wel accepteren dat niet iedereen ermee wil of kan werken.” 28


Jan Top, Cordys “Cordys is bij de implementatie van een wiki voor het delen van kennis breed en ondiep begonnen. Voor het delen van kennis heb je een gemeenschappelijk platform nodig, want via e-mail gaat dat haast niet meer. Mensen krijgen zoveel e-mail dat deze applicatie aan zijn eigen succes ten onder gaat. Daarom is het in mijn ogen veel efficiënter om een plaats te maken waar mensen elkaar kunnen vinden en informatie kunnen delen. Als mensen merken dat ze de informatie die ze nodig hebben op de wiki kunnen vinden, zijn ze ook geneigd hun eigen kennis er op te zetten. Zo neemt het gebruik snel toe. De informatie reguleert zichzelf in hoge mate. Informatie die nooit wordt opgevraagd, verdwijnt vanzelf als dode link. De wiki heeft in het begin weinig toeters en bellen, omdat het anders langer duurt voordat het is geïmplementeerd. Als iedereen ermee werkt en ermee vertrouwd is, breiden we het uit. Gebruikers zullen na verloop van tijd zelf de grenzen van deze applicatie opzoeken. Dat is een goed moment om verder te gaan. Deze implemenatie staat in die zin haaks op de invoering van het documentmanagement-systeem twee jaar terug. De invoering van dat systeem was helemaal toegespitst op het beheer van contracten. Toen we later andere zaken wilden toevoegen ging dat moeizaam omdat dat een andere configuratie vergde.” Peter Dalhuisen, EMC “Je kunt er ook voor kiezen om wel een heel uitgebreide suite te kopen, maar deze in eerste instantie in uitgeklede vorm te implementeren zodat mensen er vertrouwd mee kunnen raken. Is die eerste kennismaking positief verlopen, dan gaan ze gemakkelijker in verdere veranderingen

“e-mail gaat aan zijn eigen succes ten onder”, stelt Jan Top, ict-manager bij Cordys. “Het is veel efficiënter om een plaats te maken waar mensen elkaar kunnen vinden en informatie kunnen delen.”

mee. Ik zie dat veel bedrijven deze implementatiestrategie aanhouden. Veel organisaties kiezen voor digitalisatie van hun personeelsinformatie. Als de invoering op dit deelgebied succes heeft, kun je ecm breder in de organisatie introduceren.” Sytse van der Schaaf, IT Executive Is dat wel de beste manier van invoeren. Alles bij één leverancier inkopen in een markt die volop consolideert? Ruud Cornelisse, GetronicsPinkRoccade “Je kunt beter een uitgebreide suite kopen met veel functionaliteit, dan losse softwaremodules die je zelf moet zien te integreren. Die software is weliswaar duur, maar je kunt beter in het begin investeren in een hulpmiddel waar je mee vooruit kunt zodat je het ook over een langere periode kunt terugverdienen. Het voordeel van deze aanpak is dat je later geen last hebt met integratie, want dat is vaak een groot probleem.” Jan Top, Cordys “Je loopt een aanzienlijk risico als je een grote investering in ecm pleegt. Wie weet wordt de leverancier overgenomen of wordt de software over een paar jaar niet meer ondersteund. Dit is voor ons juist een belangrijke reden om de afhankelijkheid van één leverancier te beperken en te kiezen voor specialisten op deelgebieden. Dat is inderdaad niet gemakkelijk. De software van de meeste leveranciers mag nog wel wat opener worden, al is integratie nooit onmogelijk.” Erik Hartman, Hartman Communicatie “Je kunt informatie op verschillende manieren integreren: door applicaties aan elkaar te ontkop-

pelen of de informatielaag toegankelijk maken voor meerdere toepassingen. Nu zie je nog vooral integratie van applicaties. Dat zal ook nog wel lang zo blijven, maar integratie op de informatielaag heeft de toekomst. Wil je dat realiseren, dan moet de software open zijn en xml ondersteunen. Dat is overigens een trend die breder gaat dan ecm alleen. In een it-wereld waarin webservices steeds belangrijker worden hebben softwareleveranciers geen andere keus dan hun systemen open te maken.” Sytse van der Schaaf, IT Executive Hoe kun je de directie ervan overtuigen dat de invoering van ecm meer is dan de implementatie van een softwarepakket?

“Je kunt er ook voor kiezen om wel een heel uitgebreide suite voor ecm te kopen, maar deze in eerste instantie in uitgeklede vorm te implementeren zodat mensen er vertrouwd mee kunnen raken. Is die eerste kennismaking positief verlopen, dan gaan ze gemakkelĳker in verdere veranderingen mee”, aldus Peter Dalhuisen van EMC.

Dick Gerritsen, Goss International “Er zijn sowieso heel veel sessies waarin ik de verwachtingen van de directie rond ecm probeer bij te stellen. Zo is mijn stelling dat ecm veel meer is dan het aanschaffen van een softwaremodule inmiddels wel overgebracht. Dat kost veel tijd en moeite. Zo is het besef nog niet doorgedrongen dat gebruikers niet van de ene op de andere dag ongestructureerde informatie gaan structureren. Het kwartje valt nu langzaam maar zeker dat de hele organisatie moet veranderen. De it-afdeling kan dan ook niet in zijn eentje de oplossing aandragen. Het zal deze verandering die heel breed ingezet moet worden alleen kunnen faciliteren. Een externe consultant heeft inmiddel naar de processen bekeken en aangewezen waar de pijnpunten liggen. Daarnaast loopt er op dit moment een aanvraag voor meer informatie bij leveranciers.” Ruud Cornelisse, GetronicsPinkRoccade “Let op met die RFI-procedures (request for information, red). Veel van deze aanvragen beperken zich tot een opsomming van de functies die systemen moeten hebben. Ze besteden veel te weinig aandacht aan de organisatiebehoeften waaraan het systeem nu precies moet voldoen. Het is namelijk vaak helemaal niet duidelijk wat een klant nu precies met een specifieke functie wil. Vaak zijn de functies ook gekopieerd van soortgelijke organisaties. Zo krijg je dus nooit een oplossing voor jouw specifieke probleem. Mijn advies is daarom ook altijd: ga die dialoog aan met de leverancier.”

•


29

TECHNOLOGIE

Bedreigd door vree en bekenden

tender

WEBSITE FINANCIËN Het Ministerie van Financiën wil zĳn website vernieuwen. Doel van project F-site is om de informatie van het departement toegankelĳker te maken voor burgers. Belangrĳk onderdeel daarvan is de transformatie van gegevens naar een Content Management Systeem (CMS). De vernieuwing moet eind mei volgend jaar klaar zĳn. Eventueel wordt daarna nog een vervolgopdracht voor vier andere sites verstrekt.

STANDAARDPAKKET

‘Joe-job’: favoriet instrument van criminele bendes

De gemeente Leiden stapt af van haar zelf ontwikkelde applicaties voor Werk, Inkomen en Zorg (WIZ). Daarvoor is het nu op zoek naar een standaardapplicatie kan leveren. De implementatie zal in hechte samenwerking met de medewerkers van de gemeente worden uitgevoerd.

door Yvonne Halink

CONTROLE PĲPLĲN De Defensie Pĳpleiding Organisatie (DPO) is op zoek naar een nieuwe applicatie voor het gedetailleerd administreren van brandstoffen die via een pĳpleidingsysteem zĳn ingenomen en vervolgens worden opgeslagen, getransporteerd en afgeleverd. De DPO is een onderdeel van Defensie en verzorgt het transport van diesel en kerosine naar militaire vliegvelden en opslagplaatsen.

MULTIFUNCTIONALS De Universiteit Leiden is op zoek naar een leverancier voor de huur van maar liefst 170 multifunctionele kopieer- en printapparaten. In totaal worden 22 miljoen afdrukken, prints en scans per jaar gemaakt. In eerste instantie gaat het om een raamovereenkomst voor vier jaar. Daarna kan het contract nog twee keer met een periode van een jaar worden verlengd. Mail tips en weetjes over aanbestedingen naar [email protected]

30

De keerzĳde van internet is dat bedrĳven veel kwetsbaarder zĳn geworden. De beveiliging van vitale bedrĳfinformatie vraagt veel meer aandacht dan tien jaar terug. Veruit de meeste incidenten ontstaan vanuit de organisatie zelf.

n maart kwam het verhaal naar buiten dat de Amerikaanse retail-groep TJX beroofd was door hackers. Zij waren erin geslaagd toegang tot de it-systemen te krijgen en wisten de hand te leggen op de creditcardgegevens van meer dan 46 miljoen klanten. De bende was in juli 2005 het systeem in gekomen, maar TJX ontdekte het pas in december 2006. De hackers konden dus 16 maanden lang ongemerkt hun gang gaan en frauduleuze transacties uitvoeren op basis van de gestolen gegevens.

I

met opzet. Paul Davie, ceo van de Britse beveiligingsfirma Secerno: “De meeste bazen van bedrijven zijn stukken banger voor hun eigen mensen dan voor hackers in Oekraïne.” Het misbruik kan uiteenlopen van een gemeenteambtenaar die privégegevens van zijn buurman checkt tot georganiseerde diefstal van persoonlijke data uit callcenters. Over callcenters gesproken: de Schotse politie schat dat 10 procent van de callcenters in Glasgow is geïnfiltreerd door bendes.

NAAMSMISBRUIK Bendes die internetgebaseerde aanvallen op pc’s en it-systemen uitvoeren – vaak uit ‘verre’ landen – worden steeds slimmer. Dat zegt Mikko Hyppönen van de Finse beveiligingsfirma F-Secure. De trend is dat er steeds vaker gerichte aanvallen op specifieke bedrijven plaatsvinden. Soms met ordinaire spionagedoeleinden, in opdracht van concurrerende bedrijven of zelfs landen, maar vaak ook gewoon om fraudegevoelige data te stelen. Er zijn nieuwe methoden in opkomst, zoals de ‘Joe-job’. Daarbij wordt spam de wereld in gestuurd, of bijvoorbeeld kinderporno, zogenaamd uit naam van gevestigde websites of ondernemingen. Zo hebben onbekenden onlangs nog in Nederland uit naam van de Postbank nepmail rondgestuurd waarin om wachtwoorden werd gevraagd. De Joe-job is een favoriet instrument van criminele bendes. Zij gebruiken het om rivaliserende bendes uit te schakelen (die ze via een Joe-job opzadelen met ongewenste aandacht van de politie) maar ook om bedrijven te terroriseren en hun reputatie te beschadigen. Externe aanvallen krijgen de meeste publiciteit. Dat neemt niet weg dat maar liefst 80 procent van de incidenten vanuit het bedrijf zelf ontstaat. Per ongeluk door lekke systemen of pure onkunde of

DE SLOPPENWĲKEN VAN SÃO PAOLO Hoe voorkom je als bedrijf dat informatie van binnenuit wordt gestolen? Er zijn natuurlijk allerlei technische beveiligingsmaatregelen, zoals controle van het netwerkverkeer en gebruik van encryptie. Maar je zult ook betrouwbaar, gemotiveerd personeel moeten hebben. Slecht betaalde medewerkers in Glasgow of Mumbai die toegang hebben tot waardevolle klantengegevens kunnen kwetsbaar zijn voor omkoping of afpersing. Daar komt bij: hackerbendes die opereren vanuit landen als Brazilië, China, Rusland en Roemenië kunnen in potentie bakken geld verdienen, terwijl de kans dat ze worden gepakt minimaal is. Mikko Hyppönen: “Als je een goede programmeur bent en toevallig bent geboren in Europa of Californië, kun je een goede baan vinden. Maar als je op het platteland van China, in centraal Rusland of de sloppenwijken van São Paolo woont, wat ga je dan doen? Internet elimineert geografie. Vakmensen zonder geld exploiteren op het internet rijke onwetende westerlingen. Zij stelen hun creditcardgegevens en bestoken ze met Viagra-advertenties om aan de kost te komen. Internet wordt de grote gelijkmaker.”


•

Bron: Management Today

COLUMN

mden

Ontbabelen

MALWARE - DE STAND VAN ZAKEN door Ron Onrust Maar weinig it-managers weten dat virussen de afgelopen tijd essentieel veranderd zijn. Dat is een gevaarlijke situatie meent David Sancho, antivirusonderzoeker bij het TrendLabs van TrendMicro. “Als mensen aan een virus denken dan is dat computercode die zich snel via e-mail verspreid, en die vervolgens al je gegevens op je harddisk wist, nadat hij zichzelf nog eerst aan al je contactpersonen heeft gestuurd. Maar de huidige generatie virussen ziet er allang niet meer zo uit,” aldus Sancho. De huidige virussen worden gemaakt door criminele organisaties, die gericht zijn op het stelen van informatie. Want informatie, denk aan een gebruikersnaam en wachtwoord combinatie, kan geld opleveren. En daar gaat het tegenwoordig allemaal om. De huidige malware is volgens Sancho grofweg in twee categorieën onder te verdelen; in het eerste geval wordt de pc waarop de malware functioneert onderdeel van een groter ‘botnet’, een netwerk van pc’s

Aanvallen vinden tegenwoordig doelgericht plaats stelt David Sancho, onderzoeker bij TrendMicro.

RON TOLIDO

waar de kwaadaardige software op draait, en dat netwerk is naar believen door de ‘beheerders’ in te zetten. Meestal wordt een botnet voor het versturen van spam gebruikt. En de tweede categorie noemt Sancho ‘Crimeware’; programma’s die bedoeld zijn om iets van de pc te stelen. Meestal de wachtwoorden die nodig zijn om geld ergens te kunnen opnemen. Aanvallen vinden tegenwoordig doelgericht plaats. Hoe meer de e-mail die als ‘drager’ voor het virus dient is gepersonaliseerd, hoe groter de kans dat de ontvanger de acties zal uitvoeren die in de e-mail worden beschreven. ‘Klik hierop’. Een ander voorbeeld is de gekaapte webpagina. Werden enkele jaren geleden webpagina’s gekaapt en voorzien van eigen plaatjes, nu wordt er subtiel kwaadaardige code aan toegevoegd. Niet alleen websites van anderen worden voorzien van malware, er worden hele websites gemaakt rond malware, waarvan die met allerlei codecs (decodeersoftware die nodig is om bepaalde mediabestanden af te kunnen spelen) berucht zijn. Wanneer de codecs van die websites worden gedownload blijken het geen codecs, maar wordt er een adware installer geïnstalleerd; een programma dat reclame in talloze pop-ups in beeld brengt. En wordt die website door de antivirussoftware geblokkeerd, dan wordt de inhoud naar een nieuwe domeinnaam overgezet. “We zagen een website tot vijf keer per week een nieuwe domeinnaam krijgen,” aldus Sancho.

Pin me niet vast op mĳn Bĳbelvastheid, maar het waren de afstammelingen van Noach die in de vlakte van Sinear de stad Babel stichtten. Onder de bezielende leiding van ene Nimrod werd aan een toren gebouwd die tot aan de hemel zou reiken. Daar kon men zulke eensgezinde voortvarendheid niet waarderen – het paste waarschĳnlĳk niet in het goddelĳke masterplan. Er werd daarom stevig ingegrepen. Iedereen begon spontaan een eigen taal te spreken en in de kakelbonte verwarring die ontstond verspreidde het volk zich uiteindelĳk in ongecoördineerde zwermen over de wereld. Het kan niet anders, of we hebben hier de bloedlĳn van veel it’ers te pakken. Want zeg nou zelf: de hardnekkige neiging om met megalomane bouwwerken aan de slag te gaan lĳkt genetisch bepaald. En het vermogen om dezelfde taal te spreken is niet uitbundig ontwikkeld. Dit laatste wordt vooral duidelĳk als het it-volk in een dialoog probeert te raken met de klant: na al die jaren van schoorvoetend co-existeren blĳft het een kwestie van handgebaren en rauwe keelklanken. Ook onderling wordt er weinig vloeiend gecommuniceerd. De sector kent niet alleen te veel verschillende programmeertalen, maar wordt ook geteisterd door een overvloed aan incompatibele documentformaten, methoden, ontwerptechnieken en tools. Van een gedeeld begrippenkader kun je niet spreken en het is tekenend voor de onvolwassenheid van het vakgebied dat er geen helderheid is over rollen en competenties. Op zich hoeft al dat onvermogen geen problemen op te leveren. Je trekt je terug op je eigen, knusse it-afdeling en brabbelt een eigen taaltje. Lekker onderling dat Zuidbulgaarse bergdialect spreken en de boze buitenwereld is minimaal drie stevige dagmarsen verwĳderd. Maar nu gedistribueerd, offshore ontwikkelen de norm wordt en klanten schreeuwen om geïntegreerde oplossingen, kunnen we er niet omheen: we zullen dezelfde taal moeten spreken. Het is daarom niet verwonderlĳk dat er zoveel nadruk ligt standaards. En dan vooral van het type open en wereldwĳd. Voorbeelden te over. Heemskerk gooit er zĳn beleidsplan ‘Nederland open in verbinding’ tegenaan: alle ministeries binnen een jaar aan standaards zoals het Open Document Format. XBRL rukt snel op als de standaard manier om financiële gegevens uit te wisselen. OpenUP is de eerste publieke methode voor systeemontwikkeling. COBIT wordt breed aanvaard als een referentiemodel voor de activiteiten van een it-afdeling. En de Open Group kondigde onlangs een globale standaard voor de certificering van it-professionals aan. Ontbabelen, een mooi woord voor op de herfstagenda. Nog niet bekend in de Dikke van Dale, want het blĳft natuurlĳk wel gewoon taal. nr 10 • 26 september 2007

31

TECHNOLOGIE

Soa en governance: ene hype kan niet zonder andere

deal

DENKENDE METERS Founter en Cordys gaan gezamenlĳk de software voor intelligente energiemeters ontwikkelen. Binnenkort starten de energiebedrĳven met het vervangen van alle bestaande elektriciteit- en gasmeters door meters, die zelfstandig informatie doorsturen. Behalve de infrastructuur voor Automatic Meter Management (AMM) en de centrale toegangsserver (CTS) levert Cordys ook de beheersoftware voor de vervangingsoperatie zelf. Daarnaast wordt gekeken naar zogenaamde Meter-toCash-processen voor nieuwe producten en diensten.

De hobbelige weg door Stef Gyssels

Een goed functionerende, servicegerichte architectuur (soa) bouwen lukt niet zonder een degelĳke governance-onderbouw. Maar zodra soa volledig functioneel is, wordt het weer eenvoudiger om aan governance te doen. Zo ziet Accenture de complexe relatie tussen twee begrippen die momenteel de grootste hypes vormen.

E

en volledig functionerende soa bereikt men niet op enkele maanden tijd, waarschuwt Ezio Armando, soa specialty director van Accenture EMEA: “Men dient vier adoptiefases te doorlopen, en tussen het allereerste begin en de volledige voltooiing kan al snel vier jaar of meer zitten.” De vier fasen zijn ruwweg: Fase 1: Organisatie en strategie. Hier moet je bekijken of de it-infrastructuur wel klaar is om het soa-traject te doorlopen, en wat er moet veranderen. Maar evenzeer dient men na te gaan welke bedrijfsbehoeften er bestaan voor soa-projecten, en (het best op basis daarvan) ‘management buy-in’ te verkrijgen voor het soa-traject. Fase 2: Proefproject. Een eerste soa-project heeft als hoofddoel het omzetten van een toepassing in een service, en het samenvoegen van deze diensten tot een eerste bedrijfsproces. Uiteraard kies je hier niet voor een bedrijfskritisch project, maar wel voor eentje met hoge zichtbaarheid. Fase 3: Soa-platform. Hier ga je van het tactische niveau naar het strategische. Door het bedrijfsbreed inzetten van een esb (enterprise service bus) kun je alle diensten en processen beginnen samen te brengen en hergebruiken, op voorwaarde dat ze goed en uniform gedefinieerd zijn. In deze fase begin je ook servicegericht te ontwerpen en te ontwikkelen. Fase 4: ‘Geïndustrialiseerde’ soa. In deze fase is het ontwikkelen en koppelen van services al een geïndustrialiseerd, lees: herhaalbaar, proces geworden. Sommige

IP-TELEFONIE VOOR SCHIPHOL Dimension Data heeft de Voice-over-IP (VoIP) installatie voor Schiphol Telematics (ST) opgeleverd. Dat bedrĳf levert de telefoon- en data-diensten voor de bedrĳven op de luchthaven. Een jaar geleden besloot ST haar portfolio uit te breiden met IP-telefonie. De mogelĳkheden variëren nu van telefoon in combinatie met netwerkdiensten, telefonie over het klantnetwerk of alleen verkeersafhandeling voor de telefooncentrale. Op dit moment wordt gekeken naar uitbreiding met telefoniediensten over het WirelessLAN-netwerk (VoWlan).

GEREEDSCHAP Black & Decker gaat voor zĳn wereldwĳde bedrĳfscommunicatie met Avaya in zee. In bĳna 200 vestigingen zal IP-telefonie worden aangelegd. Op elf locaties bevinden zich de callcenters van het bedrĳf. Belangrĳke randvoorwaarde was dat de migratie gefaseerd uitgevoerd moest worden. Via Gateways knopen de bestaande digitale telefoons en de nieuwe IP-toestellen en software matige telefoons aan elkaar. Mail tips en weetjes over opdrachten naar [email protected]

32


processen overstijgen zelfs de bedrijfsgrenzen. Je krijgt een bijna realtime zicht op de bedrijfsprocessen. VAN TACTISCH NAAR STRATEGISCH “De helft van de Fortune-500bedrijven is nu net voorbij fase 2 en zullen nog wel enige tijd in fase 3 vertoeven,” schat Ezio Armando. “Haast niemand zit al in fase 4, vooral als we de diensten tussen verschillende bedrijven als criterium nemen. Dus je kunt zelf wel uitrekenen wat dit voor het gemiddelde bedrijf betekent.” Vrij vertaald: een volledige soa-architectuur moeten we de komende jaren niet verwachten. “Het grote probleem voor veel bedrijven ligt in de overgang

van fase 2 naar fase 3,” meent Armando, “waar een bedrijf soa niet meer tactisch inzet maar strategisch. Om soa bedrijfsbreed in te zetten, volstaat het niet om enkel te zorgen dat de verschillende diensten in het proefproject op elkaar zijn afgestemd. Op dat moment moeten alle it-assets goed gekend zijn en uniform gedefinieerd worden.” Het uniform definiëren van software als service houdt de nodige uitdagingen in, omdat het ook op gegevensniveau de nodige standaardisering vergt. “Zelfs een eenvoudige basisdienst zoals ‘maak een klant aan’ is complexer dan het lijkt,” waarschuwt Armando. “Iedereen moet het eens zijn over de definitie van ‘klant’, welke informa-

Ezio Armando, soa specialty director van Accenture Emea: “De radicaal nieuwe manier van denken brengt heel wat softwarebouwers in de problemen, want zij willen nog altijd producten verkopen in plaats van processen.”

COLUMN IT & RECHT

Meer verstand van Tupperware

naar soa tie beschikbaar moet zijn, enzovoort. Zonder goede afspraken tussen alle afdelingen is dit onbegonnen werk. Soa gaat hier al een heel stuk verder dan soi (service-oriented integration), een verschil dat sommige bedrijven vaak niet helemaal begrijpen.” Maar daar houdt het nog niet op: er moeten ook goede afspraken gemaakt worden rond het gebruik van deze diensten, vervolgt Armando: “Als je software, afkomstig van een bepaalde afdeling, ter beschikking stelt als

het onderhoud en beheer heel wat vereenvoudigt.” Als belangrijkste standaarden noemt Armando hierbij: WSDL, WS-Security, WS-Transaction maar ook BPEL, XML en JMS. Op semantisch vlak is echter nog heel wat standaardiseringwerk aan de winkel. SOA KUN JE NIET KOPEN Ezio Armando windt er geen doekjes om: de weg naar een volledige, volwaardige soa is lang en hobbelig. Te meer omdat u (voorlopig) weinig of geen

er moeten goede afspraken worden gemaakt over het gebruik van de diensten dienst voor het hele bedrijf, wie is dan verantwoordelijk voor het onderhoud, het versiebeheer en de levenscyclus van deze dienst? Hoe factureer je voor het gebruik van deze diensten? Welke machtigingsregels gelden voor het gebruik van een dienst? En hoeveel gebruikers mogen deze dienst maximaal tegelijk gebruiken voor de software het laat afweten? Zodra je van de proeffase overschakelt naar de bedrijfsbrede fase, word je met al deze vragen geconfronteerd. En zonder volledig antwoord, loopt het vroeg of laat fout.” Maar het goede nieuws is weer dat achteraf it-governance eenvoudiger wordt dankzij soa. Armando: “Vooral het monitoren van de beschikbare assets wordt achteraf een heel stuk eenvoudiger, omdat alles in kaart is gebracht voor het als service kan worden aangeboden. Maar het wordt vooral veel eenvoudiger omdat een goede servicegerichte architectuur volledig is gebaseerd op standaarden, wat

PETER VAN SCHELVEN

steun moet verwachten van de softwareleveranciers. “Veel softwareleveranciers misleiden, al dan niet bewust, hun klanten door soa op hun softwaredoos te schrijven. Klanten denken dan dat ze al een servicegerichte architectuur hebben als ze bijvoorbeeld een degelijke XMLtool in huis hebben. Maar een soa kun je niet kopen, je kunt enkel de architectuur bouwen met zo veel mogelijk herbruikbare componenten, met uiteindelijk specifieke bedrijfsobjectieven voor ogen.” “Bovendien zijn de meeste softwareleveranciers nog helemaal niet klaar voor de nieuwe realiteit die soa met zich meebrengt,” merkt Armando op. “De it-infrastructuur is niet meer opgebouwd rond verticale toepassingen, maar rond bedrijfsprocessen. Deze radicaal nieuwe manier van denken brengt heel wat softwarebouwers in de problemen, want zij willen nog altijd producten verkopen in plaats van processen.”

•

De grachten van Amsterdam zouden er inmiddels mee gedempt kunnen worden: geschillen over softwarerechten. De eerste rechtszaken in ons land over het auteursrecht op computerprogramma’s, stammen uit het begin van de jaren ‘80 van de vorige eeuw. Vanaf die tĳd zĳn er in een niet aflatende stroom grotere en kleinere conflicten aan de rechter voorgelegd. Centrale vraag: “Wie is de intellectuele eigenaar van software?” Het zĳn ellendige juridische geschillen, die vaak peperduur zĳn en soms hele bedrĳven te gronde hebben gericht. De ervaring leert dat de uitkomst van auteursrechtelĳke procedures vaak moeilĳk is te voorspellen. Veel rechters hebben namelĳk meer verstand van Tupperware dan van software en zĳ ontkomen er dan ook niet aan zich bĳ het schrĳven van hun vonnissen te verlaten op het advies van externe ict-deskundigen. De rechter vaart dan op het kompas van de door hem aangestelde adviseurs. In Nederland bestaat echter slechts een handjevol ict-deskundigen die de kunst van gerechtelĳke advisering verstaan. Het risico dat je als softwaremaker bĳ een procedure in verkeerde handen valt, is daarom bepaald niet denkbeeldig. Veel softwarebedrĳven blĳken hun rechten niet of nauwelĳks koesteren. Er wordt vaak te lichtvaardig over het auteursrecht gedacht. Het management heeft dikwĳls meer interesse in de technische, functionele en commerciële kanten van hun softwareproduct dan in de rechten die op het product rusten. Wat dat betreft zouden veel softwaremakers nog veel van de farmaceutische industrie kunnen leren. Farmaceuten beseffen ten volle dat hun belangrĳkste assets de rechten van intellectuele eigendom (octrooien) op de pillen zĳn en niet de pillen zelf. Bĳ veel softwaremakers is dit bewustzĳn onvoldoende aanwezig. Zĳ beschouwen de wereld van de softwarerechten – ten onrechte – als ver van hun bed. Eén van de hoofdregels van het auteursrecht is dat de softwarerechten in beginsel toekomen aan de feitelĳke maker. Als je bĳvoorbeeld een freelancer, zzp-er of stagiair inschakelt om software voor je te laten ontwerpen en schrĳven, dan liggen de auteursrechten dus niet bĳ jou maar bĳ hem of haar. Dat is niet anders als je de inhuurkracht volledig voor het werk betaalt. De Auteurswet zegt dat je in dergelĳk geval een overdrachtsakte nodig hebt om de auteursrechten te verwerven. Veel ondernemers weten niet dat het auteursrecht zich werkelĳk niets aantrekt van financiële verhoudingen. Deze onkunde kan ze – letterlĳk – duur komen te staan. Peter van Schelven juridisch adviseur ICT~Office nr 10 • 26 september 2007

33

TECHNOLOGIE

Xbrl zal de wereldwijde uitwisseling van bedrijfsgegevens stimuleren.

Xbrl net zo belangrĳk voor Web 2.0 als IP en Html voor internet

Klaar voor nieuwe taal? eXtensible Business Reporting Language wordt een nieuwe standaard voor de uitwisseling van bedrĳfsgegevens. Voor elke organisatie heeft die invoering andere gevolgen. Zorg dat je er klaar voor bent.

X

brl maakt standaardisering mogelijk van de syntax én de semantiek van informatie. Dat is de grote kracht van deze nieuwe ‘taal’. De voordelen daarvan zullen de komende jaren meer en meer tot hun recht komen, naarmate partijen hun datamodellen vaker gaan standaardiseren en op elkaar gaan afstemmen. Dat is een van de conclusies van het Kpmg-rapport In control over XBRL. Dit rapport geeft een overzicht van de laatste ontwikkelingen rond deze belangrijke standaard voor het uitwisselen van bedrijfsinformatie en adviseert bedrijven over hoe ze de nieuwe taal het best kunnen toepassen

KWALITEITS- EN EFFICIËNTIEVOORDELEN Als organisaties dezelfde informatiedefinities hanteren, levert dat bij informatie-uitwisseling voor alle betrokken partijen kwaliteits- en efficiencyvoordelen op. Voorbeelden te over. Zo hanteren het CBS en de Belastingdienst nu identieke informatiedefinities en kan een fiscale jaarrekening binnenkort ook worden gebruikt om te voldoen aan de deponeringsplicht bij de KvK. De standaardisering van informatiedefinities neemt sectorbreed en internationaal toe, en die tendens zal de komende

jaren naar verwachting in een stroomversnelling raken. Niet alleen omdat Xbrl zo’n krachtig concept is, vooral ook omdat er maatschappelijk gezien behoefte is aan verdergaande standaardisering. Ontwikkelingen als de convergentie van de Amerikaanse en internationale verslaggevingstelsels (US Gaap en Ifrs) en de harmonisering van het toezicht op de financiële sector, vergroten die behoefte. Kpmg verwacht dat de open ontwikkeling van standaarden en systemen ook bij Xbrl leidt tot hoge kwaliteit en flexibiliteit. Wat ip en html hebben gedaan voor internet, gaat Xbrl doen voor de wereldwijde uitwisseling van bedrijfsgegevens. IMPACTANALYSE Omdat Xbrl voor elke organisatie andere gevolgen heeft, valt er geen eenduidig recept te geven voor succesvolle toepassing. Bij sommige organisaties heeft Xbrl vergaande impact op het businessmodel en de belangrijkste primaire processen. Bij andere organisaties is dat nauwelijks het geval. Daar kun je volstaan met een update van de software, zodat die ook Xbrl-informatie kan genereren. Het is zinvol om te starten met een analyse van de impact van Xbrl. Op basis daarvan kan dan worden nage-

gaan in hoeverre de organisatie klaar is voor gebruik ervan. Daarna kan een actieplan worden opgesteld, dat dient als leidraad voor het Xbrl-project.

•

Bron: Kpmg - In control over XBRL

WERKMODEL VOOR VEILIG XBRL Hoe kunnen organisaties veilig financiële gegevens uitwisselen in Xbrl? Als aan de basisvoorwaarden is voldaan – informatiesystemen aanpassen, testen en accepteren, thrusted third party (ttp) selecteren, public key infrastructure (pki) inrichten, overige beveiligingsmaatregelen realiseren enzovoort – kan het volgende model worden gebruikt: 1. De zendende organisatie maakt vanuit de eigen informatiesystemen de jaarrekening aan in de vorm van een Xbrl-bericht, controleert het bericht op juistheid en volledigheid (onder andere op tags en taxonomie) en verzendt het per beveiligde e-mail aan de controlerend accountant. 2. De accountant controleert eerst de juistheid van de afzender en de berichtinhoud via de digitale handtekening en controleert dan de inhoud van het bericht. Als hij akkoord gaat, voorziet hij het van zijn accountantsverklaring (inclusief digitale handtekening). Ook dit gebeurt in Xbrl-formaat. 3. De zendende organisatie controleert de ontvangen gegevens en zendt die per beveiligde e-mail door naar de toezichthouder. Een afschrift gaat naar de ttp, een kopie wordt gelogd. 4. De ttp controleert de ontvangen informatie en voorziet het bericht van een digitale handtekening en een tijdstempel. 5. De toezichthouder ontvangt het bericht en bevestigt de ontvangst aan de afzender met zijn digitale handtekening. Hij legt het ontvangen bericht vast in een log, met vermelding van datum en tijdstip. Aan de hand van een kopie van het bericht worden de afzender en de berichtinhoud gecontroleerd via de digitale handtekening. De inhoud wordt daarna verwerkt met de eigen informatiesystemen. Bron: LogicaCMG - XBRL tussen organisaties: kan het veilig? nr 10 • 26 september 2007

35

SCHRIJF NU IN VOOR EEN INTENSIEVE STUDIEREIS NAAR DE HIGH TECH SECTOR IN CHINA

26_39_ITEX10_technologie.indd 36 7284_ChinaExperience_adv_420x297.indd Sec1:2

21-09-2007 14:46:43 21-09-2007 14:23:52

7284_China

007 14:23:52

Reis samen met onze ervaren China-deskundigen naar het land met de onbegrensde mogelijkheden. China Experience staat garant voor contacten met het bedrijfsleven, universiteiten en de lokale politiek van China. Deze exclusieve reis start in Cheng Du, een stad met een snel ontwikkelende ICT-industrie, ook wel het Silicon Valley van China genoemd. Daarna wordt de fascinerende hoofdstad Beijing bezocht, een spin in het web van de nieuwe economie en tevens gastheer voor de Olympische Spelen 2008. In het reisprogramma is ruimte voor individuele wensen van deelnemers om specifieke organisaties te bezoeken. Naast het zakelijke gedeelte wordt een aantal maal op ontspannen wijze kennis gemaakt met de Chinese cultuur. Er zijn maximaal 25 plaatsen beschikbaar voor deze exclusieve studiereis.

Programma China Experience wordt volledig voor u georganiseerd. Dit houdt in dat visums, vluchten, vervoer, diners, lunches, gidsen, deskundigen, hotels en ontvangsten voor u worden georganiseerd. Middels maatwerk kunnen wij vele individuele wensen invullen. IT Executive heeft meerdere Business Class stoelen voor deze reis beschikbaar. Na een rechtstreekse KLM vlucht vanuit Amsterdam, start de Experience met een ontvangst door de autoriteiten van Cheng Du. Tijdens een bezoek aan de Universiteit van Cheng Du wordt een gastcollege verzorgd en maakt u kennis met de scholingsfaciliteiten in Cheng Du. In enkele dagen worden meerdere grote bedrijven bezocht. Centraal hierbij staan outsourcing en off shoring. Voor Cheng Du wordt verlaten, brengen wij een bezoek aan een beroemd Panda Reservaat. Vanuit Cheng Du vliegen wij naar Beijing, alwaar wij worden ontvangen door een expat die vertelt over wonen, werken en leven in China. In Beijing worden bezoeken gebracht aan diverse IT bedrijven, waaronder system integrators en het Innovation Center van Lenovo. Tevens bezoeken wij het Integration Test Center of the Beijing Organizing Committee for the Games for the XXIX Olympiad (BOCOG) en wordt de reis afgesloten met de wereldberoemde Paleizentour door Beijing. De redactie van IT Executive zal tijdens deze reis aanwezig zijn. Vanuit Beijing vliegt KLM ons rechtstreeks terug naar Amsterdam. 10 oktober: Informatiebijeenkomst China Experience Ter voorbereiding organiseren wij vrijblijvend een meeting over deze reis. Heeft u interesse, dan nodigen wij u van harte uit op 10 oktober, om 15:00 uur in specialiteiten restaurant Sapphire Tower te Den Haag. Sprekers zijn onder meer Prof. Dr. Steef Peters (hoogleraar Strategie & ICT VU Amsterdam èn Universiteit van Beijing), de landenmedewerker China Anouk van der Kruk van EVD en Barry van den Berg, Managing Director van Vanad Europe. De middag sluiten we om 17:30 af met een Chinees borrelhapje. Deelnemen aan deze bijeenkomst? Stuur uiterlijk 2 oktober een email aan [email protected] Er is voor maximaal 50 personen plaats bij deze meeting. Voor alle informatie over deze reis verwijzen wij u ook naar de site www.it-executive.nl/china

Nederlandse Vereniging van Registerinformatici

26_39_ITEX10_technologie.indd 37 7284_ChinaExperience_adv_420x297.indd Sec1:3

21-09-2007 14:46:52 21-09-2007 14:24:07

4 e EDITIE

Donderdag 11 oktober 2007 | WTC Rotterdam

De klant centraal, over alle kanalen

SPONSOREN

Leerdoel: Optimale samenhang in de interne en externe informatievoorziening door een juiste inzet van techniek, organisatie, tools en methodieken.

Nationale en internationale sprekers PARTNER

Luuk de Jager

Christine Pierpoint

Ann Rockley

EXPOSANTEN Finalist IT Group Green Valley Solutions B.V. High Concept Software Development BV Hippo Imtech ICT Business Solutions Smartsite BV Sogeti Nederland Tridion Unisys Nederland NV VLC Waxtrapp BV

Hans Rossing

Theresa Regli Patrick van der Hoeven Vasken Knouni

Daniëlle Kolmer

Lawrence Schapira Lisa Welchman

Søren Jensen

ORGANISATIE

Dorine van den Brandhof Priscilla Emery

Sara Redin

Mandy van Kesteren IN SAMENWERKING MET

SCHRIJF IN VIA WWW.ECMPLAZA.NL Japke Geertsma

LET OP! deelname van iedere 2e persoon van dezelfde organisatie is

GRATIS!

ALS ABONNEE VAN GENIET U E 100,- KORTING OP DE TOEGANGSPRIJS!

Hanns Köhler-Krüner

Wil je reageren op een artikel of heb je een mening die er toe doet? Stuur een e-mail naar [email protected]

Het beveiligingsbewustzĳn bĳ cio’s, cto’s en vooral ook procesverantwoordelĳken in de industrie kan en moet veel hoger zo blĳkt uit het artikel ‘Industrie slecht beveiligd (IT Executive 9, augustus 2007). Daarnaast is ook het stimuleren van standaardisatie van groot belang voor het welzĳn van ons allemaal, vindt Erik van Veen senior solutions marketing specialist bĳ Symantec.

dat Process Control Systemen (DCS/ Scada/ PLC en dergelijke) vaak voor een levensduur van vijf tot twintig jaar worden aangekocht. Process engineers met minimale kennis van informatie technologie zijn verantwoordelijk voor de installatie en onderhoud van deze infrastructuur. Hun primaire reactie op deze voor hen nieuwe technologie is eerst de techniek willen begrijpen. De mogelijkheden van deze technologie slokt alle aandacht van deze vaak supertechneuten op. Pas later krijgen randvoorwaarden als beveiliging de nodige aandacht. Overigens onderschrijf ik de suggestie in het artikel dat industriële processystemen vaak direct gekoppeld zijn aan het it-netwerk niet. Segregatie van de netwerken op een zodanige wijze dat productie en administratieve processen veilig met elkaar kunnen communiceren, is gelukkig in de praktijk vaak een van de eerste stappen die men neemt.

•

Top of flop Mio 520? Beste redactie, Ik las het artikel in de IT Executive nummer 9 over de vakantie met de Mio 520. Inderdaad is het de gebruiker die blijkbaar niet weet hoe het apparaat werkt. Verkeersomleidiging kun je namelijk heel

Jaarlĳkse nationale conferentie over software process improvement en kwaliteitszorg. De Reehorst, Ede www.spiderconferentie.nl/ 3 oktober Service Manager Dag Nieuwe ontwikkelingen en verbreding voor service- en lĳnmanagers, praktĳk sessies voor starters in service management en mensen die een practitioner hebben gevolgd. De Reehorst, Ede www.servicemanagerdag.nl/

H

et doet me deugt dat IT Executive aandacht vraagt voor de slechte beveiliging van industriële automatisering. Het is mij ook duidelijk dat de komende jaren veel meer aandacht voor dit onderwerp moet komen. Symantec heeft in augustus een voorstel gedaan aan de Europese Unie om gezamenlijk met energiebedrijven, industrie en beveiligingsleveranciers een standaard beveiligingsmethodologie te ontwikkelen van industriële installaties. In deze methode moet plaats zijn voor technische en administratieve tegenmaatregelen. Symantec heeft in de afgelopen vijf jaar tijdens penetratietesten en het implementeren van tegenmaatregelen in industriele procesomgevingen aan den lijve ondervonden dat de snelheid waarmee ‘open’ besturingssystemen (zoals Windows en Linux) en netwerkprotocollen (Ethernet en Internet Protocol) worden geïmplementeerd groter is dan de snelheid waarmee het beveiligingsbewustzijn bij deze organisaties toeneemt. Dat is niet zo heel erg vreemd als je bedenkt

2 oktober SPIder conferentie: Energyzing Improvements

eenvoudig ingeven. Daarnaast kun je bij de routevoorkeur ook met een paar klikjes aangeven dat je geen gebruik wenst te maken van veerboten. En zo zijn er nog honderden opties, waarmee dergelijke apparatuur is uitgerust. Zelf kies ik meestal voor de instelling vrachtauto bij de route opties. Dan zal hij mij tijdens de vakantie met auto en caravan niet over bepaalde bergpassen en smalle straatje loodsen. Tot op heden heeft hij me altijd precies daar gebracht waar ik wilde aankomen. Had de persoon een apparaat van het merk TomTom, Navteq of een ander bekenden naam meegenomen dan had hij waarschijnlijk dezelde conclusie getrokken.

•

Peter van der Vlies nr 10 • 26 september 2007

4 oktober Tooling Event Insight Van oriëntatie tot implementatie van een shared service center, specifiek gericht op Nederlandse gemeenten. Jaarbeurs, Utrecht www.toolingevent.nl/insight 9 oktober 2007 Identity 2007 Gebruikers en vakexperts op het gebied van Identity en Access Management presenteren hun ervaringen en concrete oplossingen. WTC, Rotterdam www.identityforum.nl/ 23 oktober Nationaal ICT Event Met de uitreiking van de Broos van Erp prĳs en de Innovator Award. Media Plaza, Jaarbeurs Utrecht www.ictevent.nl 29-30 oktober Jaarcongres ITSMF Het 12e ITSMF Jaarcongres staat in het teken van Europese best practices, ITIL 3, regie & control, sourcing en applicatiemanagement. Hart van Holland, Nĳkerk www.itsmf.nl/congres 30 oktober Het OutsourcingCongres De problematiek rondom outsourcing vanuit het oogpunt van de uitbesteder. Jaarbeurs, Utrecht www.hetoutsourcingcongres.nl/ Ken je een evenement dat relevant is voor it-managers? Mail deze informatie naar [email protected]

39

AGENDA

Word wakker!

FORUM

MENS & WERK

Belgische IT’er best geschoold

Bloemen tegen personeelsverloop

B

Bloemen voor het personeel, vriendelĳk blĳven en veel praten. It-managers gruwen er van, maar volgens Amerikaans onderzoek helpt dit tegen personeelsverloop. Bovendien werken it’ers er harder door.

edrijven die klachten hebben over het niveau van hun it’ers, doen er goed aan een Belg in dienst te nemen. Die is namelijk de best geschoolde it’er van Europa. Dat is tenminste de conclusie van E-sills, een Brits opleidingsbedrijf. Dat deed onderzoek naar het opleidingsniveau van it’ers in vijftien landen in de Europese Unie. De onderzoekers hebben zich gebaseerd op gegevens van het Europese bureau

voor statistiek Eurostat. Nederlandse it’ers blijken middenmoters te zijn. Ze zijn net iets beter gekwalificeerd dan hun Duitse collega’s, maar toch een tandje minder dan Franse en Britse it’ers. Voor Belgische it’ers kan het aantrekkelijk zijn om te verhuizen naar Nederland, zo kan worden afgeleid uit het onderzoek. Zij maken niet veel kans om na hun opleiding nog veel verder te worden geschoold.

•

OPLEIDINGSNIVEAU ICT’ERS IN EUROPA 1 2 3 4 5 6 7 8

9 Finland 10 Zweden 11 Duitsland 12 Oostenrijk 13 Italië 14 Griekenland 15 Portugal

België Ierland Spanje Denemarken Frankrijk Groot-Brittannië Nederland Luxemburg

S

ofte managers halen meer uit hun mensen dan de ouderwetse ijzervreters. De watjes onder de leidinggevenden hebben ook niet zo snel nieuwe mensen nodig, want hun it’ers blijven hen trouw. Dat blijkt uit recent onderzoek dat Harvard University uitvoerde samen met het Massachussets General Hospital. De onderzoekers voerden een gedragsonderzoek uit. Daaruit bleek dat werknemers dol zijn op respect en vertrouwen. Daardoor lopen zij zich het vuur

uit de sloffen en piekeren zij er niet over om hun koffers te pakken. Zulke managers hebben geen last van de schaarste op de arbeidsmarkt. Toch is deze aanpak niet de meest populaire bij it-managers. Die doet namelijk sterk denken aan het pemperen van personeel, waar de gemiddelde leidinggevende in de it zijn neus voor ophaalt. Toch is de boodschap uit Amerika helder: win het vertrouwen van je werknemers, bouw een relatie met ze op en praat veel met hen. Eén van de concrete aanbevelingen van de onderzoekers is om bloemen op het kantoor te zetten. “Die hebben een positief effect op het humeur en geven energie,” aldus een van de onderzoekers.

•

Plaatjes dicteren arbeidsmarkt

T

Wervingsprobleem?

1/4 Match? Dezelfde als de vorige keer? zo niet klopt deze maat?

U bent werkgever en zoekt de juiste IT professionals. Maar vindt u de juiste kandidaten en maakt u de beste match? Match4 is hét bureau voor projectdetachering en

erwijl online solliciteren algemeen gangbaar is, ontstaat er een nieuwe trend. Werkgevers laten zichzelf weer zien, ook al is het op afstand. Afgelopen voorjaar startte de NationaleVacaturebank.nl al met videofilmpjes van bedrijven, die daarin hun bedrijfscultuur in beeld konden brengen. Het antwoord op deze beeldvorming komt van Vacaturekrant.nl, een concurrerende banensite. Die plaatst tegen betaling ook vacatureclips

op haar website. De banensites betogen dat werkgevers op die manier informatie kunnen verstrekken die zij niet in geschreven tekst kunnen overdragen. Het gaat dan met name om een impressie van de sfeer en cultuur binnen een bedrijf. Inmiddels zijn de videovacatures ook te vinden op Monsterboard.nl en Volkskantbanen.nl. De kosten voor een videovacature variëren van 750 euro tot 4.000 euro.

•

werving & selectie in de IT sector. Ook wij verrichten geen wonderen; maar we doen wat we beloven en werken aan bestendige relaties.

Bel eens met Mariska van Wilpe of Richard Greve op 020 671 1422. Projectdetachering Wer ving & Selectie w w w. m a t c h 4 . n l

[email protected]

40


Bemiddeling allochtonen

H

et is al langer bekend dat allochtonen niet zo maar te werven zijn. Toch is het niet onmogelijk. Bedrijven die hun tekort aan it’ers hopen aan te zuiveren met allochtonen, kunnen daarvoor het beste gebruikmaken van een uitzend-

bureau. Dat is tenminste het verhaal van uitzendkoepel ABU. Die wijst grif op de resultaten van uitzendbureaus op de arbeidsmarkt in dit opzicht. Meer dan gemiddeld slagen zij erin om allochtonen aan werk te helpen.

•

Oudere niet afgeschreven

O

ude it’ers liggen slecht in de markt omdat ze duur zijn en niet erg hard werken. Dat is tenminste het beeld dat aan hen kleeft. Maar dit vooroordeel klopt niet, ontdekten Duitse onderzoekers onlangs. Drie onderzoekers van de Universiteit van Mannheim gingen na hoe het gesteld was met de productiviteit van oudere werknemers. Twee jaar lang verzamelden zij productiedata van teams die in wisselende samenstellingen opereerden. Zij keken vooral of oudere werknemers meer blunders begaan dan hun jongere collega’s. Uit het onderzoek bleek dat teams die wat betreft hun leeftijdsopbouw homogeen zijn, het best presteren. Gemengde teams met oud en jong door elkaar, maken meer fouten. Ook teams met alleen oudere werknemers presteren beter dan gemiddeld.

•

Ommekeer arbeidsmarkt in zicht Terwĳl de verhalen over personeelskrapte nog steeds klinken, lĳkt er een ommekeer in zicht. De vraag naar nieuw personeel begint voor het eerst sinds jaren licht te dalen.

E

r zijn signalen dat de ergste krapte op de arbeidsmarkt de komende tijd gaat luwen. Dat blijkt uit de Arbeidsmarktbarometer van Manpower, een van de vele organisaties die voorspellingen doen over ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Het aantal werkgevers dat meldt nieuw personeel aan te nemen het komende kwartaal, is met vier procent teruggelopen tot zes procent. Daarmee is de vraag naar nieuw personeel lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Dit komt op een moment dat de verwachtingen over werkgelegenheid nog groot zijn. Onlangs meldde Recruiters United, de brancheorganisaties van headhunters, op haar website dat de arbeidsmarkt voor it’ers sterk aantrekt. Maar Manpower wijst erop dat ook in andere Europese landen de vraag naar arbeid een licht neergaande tendens vertoont. Overigens doet deze omslag zich niet voor in het hele land. In Limburg en Brabant is de vraag naar personeel juist nog steeds sterk groeiend. Daar verwacht elf procent van de werkgevers voor het einde van het jaar nieuw personeel aan te nemen.

•

Drammen verpest personeelswerving

H

oe haal je een it’er over om voor jou te werken? In ieder geval niet door eens flink te praten over de organisatie, de prima arbeidsvoorwaarden en loopbaanmogelijkheden. Dat valt tenminste op te maken uit onderzoek van Harvard University. Onderzoekers gingen na waarom zo veel onderhandelingen mislukken. Vaak knappen mensen af op overdreven aandacht voor het standpunt van de wederpartij.

Succesvolle recruiters proberen juist te achterhalen wat it’ers drijft. Als zij dat niet begrijpen, lokken zij hen met de verkeerde argumenten. Het achterhalen van andermans motieven bij onderhandelingen wordt investigative negotiation genoemd. Zo kan uit het opvoeren van irrationele argumenten worden opgemaakt dat de ander niet vrij is in zijn of haar beslissingen.

•

Banencaroussel Bart Oskam maakt met ingang van oktober deel uit van het directieteam van Reggefiber. Samen met Alex Goldblum geeft hĳ dan leiding aan de business unit Fiber to the Business. Zĳn voornaamste taak wordt het combineren van de interne organisaties van Eurofiber, iConnext en Fastfiber op het gebied van ict, netwerk en operations. Oskams laatste functie was cto bĳ Tiscali. IT-dienstverlener Fujitsu Services heeft Willem-Jan van der Mee benoemd tot account director desktop managed service (dms). Van der Mee krĳgt als taak de nieuwe dms-dienstverlening van Fujitsu in Nederland te introduceren. Hĳ had eerder management- en salesfuncties bĳ de Beerens Groep, Getronics PinkRoccade en de Rabobank. Mobotix, de Duitse producent van ip-camera’s, heeft Henk Schotman benoemd tot business development manager Benelux, de Nederlandse Antillen en Aruba. In deze functie is Schotman zowel verantwoordelĳk voor het verhogen van de omzet en vergroten van Mobotix’s klantenkring, als de verdere uitbreiding van het partnerkanaal. Schotman is afkomstig van CNI Europe, waar hĳ ruim tien jaar als directeur/eigenaar actief is geweest met de distri-


41

butie van netwerkproducten en ip-oplossingen. Vĳf jaar geleden haalde hĳ Mobotix naar Nederland. BackupAgent heeft Dick Hoppener aangesteld als sales manager. Hoppener geldt als veteraan op de itmarkt en loopt al 22 jaar mee in sales- en managementfuncties. Zĳn laatste baan was bĳ Databasement. Pieter Holst is benoemd tot directeur sales bĳ Colt Telecom Nederland. Hĳ is verantwoordelĳk voor de sales en business development activiteiten binnen Colt voor de grootzakelĳke en de middenzakelĳke markt. Holst komt over van Avaya, waar hĳ eveneens een directiefunctie bekleedde. Vincent Oostlander is door Kingston Technology gepromoveerd tot regionaal directeur Benelux, Nordic & Baltic. Hĳ wordt verantwoordelĳk voor het verhogen van de omzet en het vergroten van de klantenkring in de Benelux, Scandinavië en de Baltische Staten. Daarbĳ geeft hĳ operationeel leiding aan een verkoopteam van acht mensen. De afgelopen jaren was Oostlander regiomanager. Oproep: Heb je ook een nieuwe functie. Mail je naam en contactgegevens en de overstap naar [email protected].

&ACTORENDIEVANTOEPASSINGZIJNOPDEZEILSPORT MAARWATONSBETREFTOOKOP"RUNEL)#4EN HAARRELATIES$OORDAT"RUNEL)#4EENPERSOONLIJKERELATIEOPBOUWTMETDEKANDIAATENDE ORGANISATIE WETENWIJVANUITIEDERSWENSENMEETEDENKENENEENPASSENDEOPLOSSINGAAN TEBIEDEN3UCCESBETEKENTVOOR"RUNEL)#4EENPERFECTEMATCHTUSSENDEKANDIDAATENDE OPDRACHTGEVER+IJKVOORMEERINFORMATIEOPWWWBRUNEL ICTNL

0ROVIDING0ROFESSIONALS'LOBALLY

WWWBRUNEL ICTNL

4EAMWORK DOORZETTINGSVERMOGEN SUCCES

Discriminatie blokkeert vrouwelĳke IT’er Vrouwelĳke it’ers klagen over discriminatie op het werk. Waaruit dat blĳkt, wordt amper duidelĳk. Mannen snappen er dan ook niks van.

A

rbeidsmarktdeskundigen en economen hebben al veel vaker geopperd om vrouwen in te schakelen om het tekort aan it’ers op te vangen. Maar wat ook al vaker is gehoord, is dat vrouwen zich niet zo thuis voelen in de it. Slechts een op de tien it’ers is een vrouw. Veel van hen verlaten hun bedrijf voortijdig, omdat zij zich onprettig voelen op hun werkplek. Dat is nog steeds zo, blijkt uit een recent onderzoek van Itjobboard.nl onder ruim vijfhonderd it’ers. 60 procent van de vrouwelijke ondervraagden zegt zich gediscrimineerd te voelen. Mannen daarentegen snappen niet wat er aan de hand is. Wat er precies loos is op de werkvloer wordt niet duidelijk

uit het onderzoek. In ieder geval gaat het niet om seksuele intimidatie. Veel mannelijke it’ers zijn bang dat hun vrouwelijke collega’s daar over klagen. Maar slechts een zeer klein percentage (drie procent) van de vrouwelijke it’ers zegt last te hebben van intimidatie. De klachten van zijn veel algemener van aard. Het gaat om een machocultuur die de werkplek zou domineren, en een gebrek aan waardering. Het meest concreet in dit verband is het grote verschil in beloning. Vrouwen klagen dat zij voor hetzelfde werk minder betaald krijgen dan hun mannelijke collega’s. Het beloningsverschil bedraagt soms wel tien procent. Mannen tonen weinig begrip voor de aantijgingen. Over het salarisverschil laten zij zich niet uit, maar van gebrek aan waardering is volgens hen geen sprake. Zij vinden de werkplek allerminst macho. Toch komen de vooroordelen in het onderzoek

sterk naar buiten. Slechts tien procent van de mannelijke it’ers denkt dat vrouwen voldoende gekwalificeerd zijn voor de it. Zij verwijten de dames ook een

Loyaliteitsbonus is verkwisting De loyaliteitsbonus wordt steeds vaker ingezet om it’ers op hun plaats te houden. Het instrument werkt echter niet, aldus recent onderzoek.

W

at doet een werkgever die geen it’ers kan krijgen? Die biedt wat extra geld. Een paardenmiddel, zo weten ze zelf ook. Dat het hier inderdaad gaat om water naar de zee dragen, werd onlangs weer eens bevestigd door onderzoek van het hr-bureau Effectory. Dit bureau

onderzocht de reacties van 175.000 medewerkers over werkbeleving, onder andere in de it. Zeker op de lange termijn gaan zij door de knieën voor ontwik-

prettige sfeer houdt mensen wel vast

kelingsmogelijkheden, uitdagende werkzaamheden en de bedrijfscultuur. Geld houdt hen zeker niet op hun plaats, als de

Correlatie met loyaliteit 50%

46,3%

44,7%

41%

40% 24,2%

30% 20% 10% 0% Bedrĳfscultuur

andere motivatoren niet in orde zijn, aldus het onderzoek. De correlatie tussen beloning en loyaliteit is slechts 24,2 procent Dit in tegenstelling tot bijvoor-

Ontwikkelings- Werkzaamheden mogelĳkheden

Beloning

beeld de correlatie tussen bedrijfscultuur en loyaliteit, die is 46,3 procent. “Uiteraard dient de beloning in de basis goed te zijn, maar verhogingen of bonussen gelden slechts als tijdelijke prikkel en niet als continue stimulans,” zegt directeur Marc Sijtstra van Effectory. “Een medewerker die wél een bonus krijgt, maar totaal geen mogelijkheden heeft om zichzelf te ontwikkelen en de werksfeer ook niet prettig vindt, wordt niet loyaler.”

•


gebrekkige ambitie. Maar er worden ook pluspunten aangedragen. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld veel beter organiseren dan mannen.

•

Global Knowledge wint imagoprĳs

V

olgens een recent marktonderzoek van het marktonderzoeksinstituut Nidap heeft Global Knowledge het sterkste imago als ict-opleider. Nidap onderzoekt jaarlijks de markt van ict-opleidingen door middel van kwalitatieve interviews onder managers die ict-opleidingen inkopen. Daarbij kijkt men ook naar het imago van de participerende opleidingsorganisaties. Volgens het onderzoek onderscheidt Global Knowledge zich van de concurrenten op het gebied van cursuskwaliteit en deskundigheid van de trainers. Deze aspecten worden door de onderzochte respondenten als doorslaggevend gezien bij de keuze van een opleidingsinstituut.

•

43

MENS & WERK foto Nico Boink

DE IT-MANAGER VAN BOEKHANDELS GROEP NEDERLAND Naam: Jan Vink Leeftijd: 48 Organisatie: BGN Bezetting it-afdeling: 18 Favoriete it-gadget: pda smartphone van Samsung

IT-managers gezocht: De redactie van IT Executive zoekt it-managers die in aanmerking willen komen voor deze serie portretten. Vind jij het leuk om je verhaal te doen of heb je iets bijzonders te melden stuur dan een e-mail naar [email protected].

verkoop, de enige mogelijkheid om als retailer te overleven.’

Portret van een IT-manager (10) Menig it-manager moet als een ware jongleur meerdere ballen in de lucht houden. De directie wil waar voor zĳn geld, gebruikers betere ondersteuning en it-medewerkers minder stress. Hoe mensen hun balans vinden tussen deze belangen ziet u terug in een aantal portretten van it-managers. door Henk Vlaming

Boekhandels Groep Nederland, wat is dat? ‘Onder het merk Selexyz hebben wij bekende winkels als Scheltema en Broese. In een markt waar meer dan een miljard euro wordt omgezet, is BGN marktleider met bijna achttien procent. Wij hebben 42 winkels, waarvan zeventien filialen voor consumenten en de rest voor studenten. Op jaarbasis zetten wij tussen de 174 miljoen euro om.’ En wie is Jan Vink? ‘Sinds zeven jaar ben ik it-manager van de Boekhandels Groep Nederland. Ooit ben ik mijn carrière begonnen bij de politie, 44

waar ik elf jaar heb gewerkt. Ik zou zo weer een weekje mee kunnen lopen. Daar heb ik mijn sociale vaardigheden ontwikkeld en geleerd om situaties te doorzien. Daarna ben ik overgestapt naar DHL. Er was een vacature voor EDP supervisor/manager. Ik wist toen niet eens wat EDP was, maar zo ben ik de automatisering ingerold. Mijn taak was het om de afdeling te structureren en uit te bouwen. Daarna ben ik overgestapt naar BGN.’ Wat doet je afdeling? ´Wij voorzien in de totale it-behoefte van 135 kassa’s, twee netwerkprinters en bijna nr 10 • 26 september 2007

zevenhonderd werkplekken. Wij geven 1,35 procent van de omzet uit aan operationele en personele it-kosten, plus nog eens 0,6 procent aan afschrijvingen op investeringen. Steeds minder discussies gaan hier nog over infrastructuur, en steeds meer om de business. Ik moet goed kunnen verantwoorden wat er met dat geld gebeurt. Strategische vragen die leven bij de directie, moet ik kunnen vertalen in technische en functionele oplossingen.’ Om wat voor oplossingen gaat het zoal? ‘Wij zijn bezig om al onze boeken uit te rusten met chips voor rfid-techniek, ‘radio frequency identification’. Die hebben wij nu aangebracht op meer dan honderdduizend boeken in twee winkels, maar de bedoeling is om al onze titels te ontsluiten voor internet. Dat heeft te maken met onze strategie voor multichannel

Leg eens uit waarom dat zo is. ‘Babyboomers komen naar de winkels voor sfeer en beleving. Soms blijven ze een half uur binnen. Maar jongeren plaatsen hun orders steeds vaker online en willen die in twee minuten kunnen afhalen. Niet leveren is ‘lost sale’. Dat is de voorkant van het bedrijf, die is alleen in orde als de achterkant gestroomlijnd is. Slechts dan lukt het om in het hoogseizoen per dag tweeduizend bestellingen af te handelen. Mijn uitdaging is om alles aan elkaar geknoopt te krijgen, zodat alle systemen met elkaar kunnen praten.’ Zo gaat het toch overal in de it? ‘Het gaat hierbij niet meer om beheer, maar om innovatie. Niemand moet hier nog het gevoel hebben afhankelijk te zijn van de it, want het moet gaan om de business. Daarom moet ik telkens vooruit lopen op de ontwikkelingen in de steeds grilliger wordende retail-markt. Zo moet ik dit najaar al voorstellen maken voor wat wij volgend najaar gaan doen. Vandaag een probleem, morgen een oplossing.’ Lukt dat elke keer weer? ‘Van leveranciers moet je het vaak niet hebben. Die focussen zich op hun eigen middelen en hebben een gebrekkig voorstel-

COLUMN lingsvermogen. Misschien lijd ik aan het Van Gaal-syndroom, maar als ik luister naar leveranciers, dan vraag ik mij af waarom ik moet uitleggen welke innovaties ik wens. Nederland wil een kenniseconomie zijn, maar ik zie vooral mensen die niets willen veranderen en vasthouden aan hun eigen specialismen. Natuurlijk liggen daar de kansen voor bedrijven die het anders willen doen.’ Hoe ga je om met deze beperkingen? ‘Ik zoek niet naar de beste oplossing, maar naar een oplossing die past in de ambities van de organisatie. Vier jaar geleden hebben wij het kassasysteem aangepast. Dit systeem werkt nog steeds goed, maar het is niet de beste oplossing. Selfservice, RFID, dat hoorde niet tot de mogelijkheden. Onze leveranciers kunnen onze ambities niet realiseren. De balans tussen wenselijkheid en haalbaarheid moeten wij zelf aanbrengen. Een sterk team neerzetten is belangrijk voor een it-manager. Mede daardoor winnen wij nog steeds marktaandeel op een moeilijke markt.’ Het lijkt vechten tegen de bierkaai. ‘IT-managers onderschatten in het algemeen hun invloed. Zij kunnen heel veel betekenen voor het halen van organisatiedoelen, maar zij zijn te veel bezig met crisisbeheersing, het dagelijkse overleven. Te vaak doen zij wat de baas zegt. Maar it-managers moeten zich bewust zijn van hun rol. Niet het aandragen van hoogstaande technische oplossingen is hun opdracht, maar het wenselijke in overeenstemming brengen met het haalbare.’ Heb je ook zwakke plekken? ‘Mijn ongeduld. Ik wil te snel iets realiseren en heb dan te weinig oog voor wat anderen zeggen. Altijd ambitieus, de grens te ver leggen, nooit eens achterover leunen om na te denken. Gelukkig ben ik thuis anders. Daar vind je mij wel eens met een boek op de bank.’

•

RENÉ F.W. DIEKSTRA

Waarom er orde moet zĳn De sociaal-psycholoog Philip Zimbardo parkeerde in 1969 zowel in de Bronx, een achterstandswĳk van New York, als in Palo Alto, een luxe stadje in Californië een auto waar de nummerplaten vanaf waren gehaald en de motorklep opengezet. Binnen tien minuten begon in de Bronx het slopen van de auto. Vierentwintig uur later was alles dat ook maar enigszins van waarde was, eruit verwĳderd. Vervolgens werd de auto kapotgeslagen en het karkas dat overbleef werd door kinderen als speelplaats gebruikt. In het nette Palo Alto bleef de auto een week onaangeroerd. Toen besloot Zimbardo zelf maar het voortouw te nemen en sloeg met een hamer een ruit in. Vanaf dat moment brak ook daar de vernielzucht uit en was binnen een halve dag de auto volledig gesloopt en op zĳn dak gekanteld. De ‘broken window’-theorie van verloedering en criminaliteit was geboren. Zimbardo’s conclusie: repareer kapotte of vernielde ‘anonieme’ voorwerpen of bebouwing in een buurt zo snel mogelĳk, anders wordt de vernielzucht bĳ mensen wakker. In de spiraal van vandalisme die zo ontstaat, ontstaat ook gemakkelĳk andere misdaad. In Newark in de Verenigde Staten besloot de gemeente tot meer politie op straat. Dat had enig maar niet veel effect had op het ‘harde’ misdaadcĳfer, maar de burgers voelden zich aanzienlĳk veiliger. De psychologen Wilson en Kelly gingen na wat de agenten op straat precies deden en vonden dat ze er vooral voor zorgden dat allerlei onordelĳkheden werden verminderd. Mensen die dingen op straat deden die niet hoorden, zoals slapen, alcohol drinken, rotzooi maken, met brommers over de stoep rĳden enz, werden gemaand daar mee te stoppen of gewoon in hun kraag gepakt. Al doende bouwden de agenten ook een goed contact op met bewoners, die de agenten steeds vaker op problemen kwamen wĳzen. In die contacten ontstonden geleidelĳk aan ook regels voor wat als acceptabel gedrag in een buurt werd beschouwd en wat niet. Wilson en Kelling stelden nog iets anders vast. Met het toenemen van de (informele) orde in de buurt, kwamen de bewoners weer vaker op straat en lieten hun kinderen er weer spelen. Dat resulteerde in meer onderling contact en wederzĳds vertrouwen. Orde en contact zĳn blĳkbaar de hoofdingredienten van het gevoel van veiligheid. Dat

merken we ook in Nederland. Terwĳl het criminaliteitscĳfer niet stĳgt of zelfs daalt, kunnen burgers zich toch onveiliger gaan voelen? Onveiligheidsgevoelens worden namelĳk minstens zozeer en mogelĳk nog meer bepaald door (dreigende) verloedering en wanordelĳkheden in de publieke ruimte dan door harde misdaad. Dat werpt een ander licht op de rol van de politie: moet die zich alleen bezighouden met ‘crime fighting’ of ook met ‘buurtbescherming’: het beschermen of, waar nodig, herstellen van orde en rust in een gemeenschap? Ik stel de vraag, maar het antwoord is in feite al gegeven door de politiek en de korpsbeheerders. De politie wordt immers voornamelĳk afgerekend op het aantal opsporingen en bekeuringen van individuen of het aantal gepakte criminelen en niet op het aantal buurten waar ze een substantiële bĳdrage heeft geleverd aan het bevorderen van orde en leefbaarheid. Ik vrees zelfs dat als het erop aankomt, velen dat laatste geen hoofdtaak van de politie vinden. Wilson en Kelling stellen terecht dat een van de meest cruciale kwesties met betrekking tot veiligheid op dit moment is: hoe komen we aan een politie die de informele controleprocessen in buurten of wĳken zoveel mogelĳk versterkt? Zo’n politie houdt zich minstens zozeer bezig met het handhaven van de orde als met het handhaven van de wet. Zo’n politie spreekt niet alleen individuen aan die de orde verstoren, maar spreekt ook overheidsdiensten en bedrĳven aan die hun werk niet snel genoeg doen. Ze moet zelfs de bevoegdheid hebben tegen die diensten en bedrĳven proces-verbaal op te maken, zodat als een kind een been breekt in een open gat in de straat, ze de rekening daarvoor gepresenteerd krĳgen. Want, zoals Zimbardo aantoonde, als de orde niet snel wordt gehandhaafd, als tegen een gebroken ruit niet snel wordt opgetreden, wordt de wet snel gebroken. Diekstra is psycholoog en oa hoogleraar psychologie aan de Roosevelt Academy Middelburg


45

ESCAPE

Gaan we ip-adressen hamsteren?

O

rganisaties die wereldwijd de internetaddressen beheren (IANA en de zogenaamde RIRs) verwachten rond 2011 geen grote blokken publieke Ipv4-adressen uit te kunnen geven. Dat betekent dat organisaties die op dat moment hun eigen websites of diensten met een eigen adres willen ontsluiten via internet nul op het rekest krijgen. Moeten we ons nu al zorgen gaan maken? Olaf Kolkman van Nlnet Labs vindt van wel. Op de IP Management dag van Axians zei hij dat publiekelijk routeerbare adressen schaarser worden. Schaarser betekent vaak duurder, maar ook gewilder. Er zou wel eens een run op kunnen ontstaan, al moet hij toegeven dat de proce-

dures voor de uitgifte van adresblokken strikt zijn. Kolkman vindt dat het nu tijd is om een begin te maken met de planning en implementatie van de opvolger van de bestaande IPv4 adressen naar de opvolger Ipv6. Door de grotere adreslengte zijn er daar veel meer van. Het kost alleen pijn en moeite om over te stappen. Bestaande besturingssystemen moeten aangepast, webservers moeten met deze nieuwe nummers kunnen werken en dan moet je er ook nog rekening mee houden dat je je diensten beschikbaar houdt voor zowel de nieuwe als de oude adresseringsmechanismen. Een ander geluid kwam van professor Jos Vrancken van de TU

Delft, die verwacht dat het nog jaren gaat duren voordat de bestaande adressen op zijn, laat staan dat er van hamsteren sprake is. “Er zitten tegenwoordig tienduizenden computers achter één publiek internetadres. De technologie op dat punt staat zeker niet stil.” Een overstap op het nieuwe type nummers zal nog heel lang duren verwacht hij. “Ipv6 wordt pas interessant als een vierde van al het internetverkeer met deze nieuwe nummers werkt. Dan heeft het genoeg massa om eraan mee te gaan doen. Nu is hooguit 1 promille van het internetverkeer Ipv6 en dat zijn dan nog voornamelijk hackers en hobbyïsten. Totaal oninteressant voor bedrijven.”

•

IP-adressen worden schaars rond 2011

voorspelling

120 100

IT Executive is een uitgave Adformatie Groep, onderdeel van Kluwer redactie Fred van der Molen hoofdredacteur e [email protected] Sytse van der Schaaf adj.hoofdredacteur e [email protected] medewerkers Ben Kuiken, Charles Groenhuijsen, Dick Simonis, Dominique Deckmyn, Ed Kerkman, George Attaya, Henk Vlaming, Marco van der Hoeven, Mirjam Hulsebos, Onno Breedveld, Patrick van Eecke, Patrick Linders, Peter van Schelven, René Diekstra, Ron Tolido, Ron Onrust, Ruben Acohen, Stijn Muys en Yvonne Halink fotografie Nico Boink, Cor Mooij redactieadres Postbus 75462 1070 AL Amsterdam tel 020-5733665 e [email protected] advertentie-exploitatie Rob de Kleijnen salesmanager t 06-53403470 e [email protected] Erik van Heest sr. accountmanager t 06-13221012 e [email protected] Postbus 75462 1070 AL Amsterdam e [email protected] f 020-5733603 e [email protected] (advertentiemateriaal) uitgever Patrick van Tuijl e [email protected] abonnementen IT Executive wordt blijvend gratis toegezonden aan personen die vallen binnen de doelgroep. Aanmelden, wijzigen en afmelden kan op www.it-executive.nl marketing Ceesjan de Vos e [email protected] Mieke Stikkelorum e [email protected] vormgeving Twin Design, Liset Polkamp drukwerk Senefelder Misset

80 60 40 20 0 2000

COLOFON

2002

2004

2006

Adresblokken in IANA-poel Adresblokken in RIR-poel Bron: Geoff Huston, www.potaroo.net/tools/ipv4

2008

2010

Auteursrecht voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd. Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn van toepassing de Standaard-publicatievoorwaarden van Wolters Kluwer Nederland BV, gedeponeerd ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam onder nr. 217/1999; een kopie kan kosteloos bij de uitgever worden opgevraagd. Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toepassing de Algemene Voorwaarden van Kluwer BV, gedeponeerd ter griffie van de Rechtbank te Amsterdam op 6 januari 2003 onder depotnummer 3/2003. Op alle overeenkomsten tussen Uitgever en Afnemer met betrekking tot advertentie-plaatsingen (daaronder begrepen alle overeenkomsten met adverteerders en bemiddelaars) zijn in aanvulling op deze Algemene Voorwaarden van toepassing de laatstgeldende versie van de Regelen voor het Advertentiewezen, uitgegeven door de raad van Orde en Toezicht voor het Advertentiewezen (ROTA), hierna: ‘de Regelen’. Bij tegenstrijdigheid van de Algemene Voorwaarden met de Regelen prevaleren de Regelen. Een exemplaar van de Algemene Voorwaarden en de Regelen zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. U kunt beide ook vinden op www. adformatie.nl/algemene-oorwaarden.html. Een deel van de inhoud wordt gepubliceerd onder licentie van Minoc Business Press N.V. Copyright 2007, IT Executive, ISSN 1570-6737

46


LINUX !

levert de volgende diensten: Advies Consultancy Migratie Virtualisatie Managed Services Hosting Voor meer informatie: www.sltn.nl of bel 036-8800222

p re m i e r

PARTNER BUSINESS

PA R T N E R

&%&&dìdWZg

I]Z=jbVcCZildg` A^kZ^cYZ6bhiZgYVb6gZc6 8^hXdHnhiZbh#>cX#6aag^\]ihgZhZgkZY#

=ZicZilZg`^hc^ZiaVc\ZgejjgZZccZilZg`YViXdbejiZghbZi Za`VVgkZgW^cYi!bVVgZZccZilZg`kVcbZchZc#BZchZcY^Z Xdbbjc^XZgZcde]jcZ^\ZcbVc^Zg!deWVh^hkVc]jceZghddca^_`Z kddg`ZjgZc#LâijZgkVgZclViYîkddgjldg\Vc^hVi^ZWZiZ`Zci4 BZijliZVbjlYdZaWZeVaZcZchXdgZcW^_jlYdZa\gdZeZc4

BVhiZghedchdgh

EaVi^cjbhedchdgh

7ZodZ`8^hXd:med'%%, ZcbVV`dd`YZZajîkVc]ZicZilZg`

8^hXd:med'%%,^h]i8^hXdàVci"ZceVgicZgZkZcikVc]Zi_VVg# HeZX^VaZ\VhihegZ`Zgh/ 8]g^h9ZY^XdViºHZc^dgK^XZEgZh^YZci:jgdeZVcBVg`Zih!8^hXd A^hZadiiZAnc\hªº;jijg^hi!BVcV\^c\EVgicZg!;jijgZCVk^\Vidg HjWgV]>nVgºK^XZEgZh^YZci!
:Zc^c[dgbVi^ZbVgìbZiX^gXV'*8^hXd7jh^cZhhEVgicZgh#

6VcbZaYZcZcbZZg^c[dgbVi^Z/ lll#X^hXdZmed#ca

Nederland moet telewerken

Recommend Documents