NAVORMING industrie. Een boeiende uitwerking van het leerplan

NAVORMING industrie

Een ‘boeiende’ uitwerking van het leerplan…

Pieter Logie & Paul Claeys o.l.v. Jan Callemeyn met advies van Prof. E. Van Hecke en D. Vanderhallen Vliebergh Sencie & Eekhoutcentrum Kortrijk Januari 2012

1 Wereldwijde industrie Op onze wegen rijden heel wat auto’s. Toch heeft België geen eigen automerk meer. Ga na in welk land volgende merken afkomstig zijn (waar het bedrijf haar hoofdzetel heeft). Gebruik daarvoor Google en Wikipedia. Schrijf het correcte cijfer in het bijhorende land. Kleur deze landen geel. 2

1

5

4

3

6

7 8

10 9

Auto’s hebben ook brandstof nodig. Tal van tankstations kleuren het straatbeeld langs de grote invalswegen. België heeft echter geen aardolie in de bodem. Ga na waar de olie van volgende merken vandaan komt. Schrijf de letter in het bijhorende land en kleur het rood. Landen die al een automerk hebben, arceer je rood.

A

NAVORMING INDUSTRIE

B

Vliebergh Sencie Leuven- Eekhoutcentrum Kortrijk

C

2

Bekaert Om onze auto’s te laten rijden hebben we autobanden nodig. En die zijn gemaakt met staaldraad van de Vlaamse firma Bekaert. Ooit was dit een klein Vlaams bedrijf, nu is het uitgegroeid tot een multinational. Een ideale manier om de wereldwijde impact van de industrie van dichterbij te bekijken!

Bekaert

( www.bekaert.com )

is

een

wereldwijde

marktleider

op

het

gebied

van

getrokken

staaldraadproducten en –toepassingen. Het bedrijf is een technologische leider in haar twee kerncompetenties: geavanceerde metaaltransformatie en geavanceerde materialen en deklagen. Bekaert is een wereldwijd opererende onderneming met hoofdkantoor in België, het telt 25 000 werknemers wereldwijd en klanten in 120 landen, Bekaert streeft een duurzame rendabele groei in al haar activiteiten en een gezamenlijke jaaromzet van € 3,3 miljard in 2009.

 Bekijk het filmpje van Bekaert ‘Bekaert in a nutshell’  Klik nu op ‘Products and applications’, als google vertalen op de pc staat, kan je dit nu gebruiken. Wat produceert het bedrijf?

Geef enkele voorbeelden van producten uit ons dagelijks leven waar grondstoffen van Bekaert in zitten verwerkt.

Hoeveel mensen stelt het wereldwijd aan het werk?

In hoeveel landen is Bekaert actief?

 Bekijk de 4 filmpjes i.v.m. de vestigingen van Bekaert in de wereld.  EMEA:  Noord-Amerika:  Latijns-Amerika:  Azië & de Pacific: Noteer de verschillende landen die vestigingen van Bekaert hebben op de wereldfacetkaart op de volgende pagina. BESLUIT: BEKAERT is een bedrijf met vele vestigingen in de wereld. Hoe wordt zo’n bedrijf genoemd?

NAVORMING INDUSTRIE


3

Vergelijk de kaart van de vestigingen met de facetkaart voor ontwikkeling. Kleur de landen met vestigingen die een hoge ontwikkeling hebben groen, een matige geel en een lage rood. Wat stel je vast?

Enkele landen met een middelmatige ontwikkeling kennen echter een grote industriële groei. We noemen ze vaak de BRIC-landen. B

R

NAVORMING INDUSTRIE

I


C

4

2 Wereldwijde industriële ontwikkeling Zowel de autoassemblagebedrijven als Bekaert hebben nood aan grondstoffen. Bekijk onderstaande krantenartikels: De katoenprijzen blijven stijgen en hebben vandaag een nieuw historisch record bereikt in New York. Cijfers van de Chinese douane die maandag gepubliceerd werden tonen andermaal de stijgende vraag naar ruw katoen vanuit China. De Morgen, 25/10/10 Rubber was nooit duurder. Op de grondstoffenmarkt in Kuala Lumpur steeg de prijs van een kilogram rubber tot 3,94 dollar, een record sinds het ontstaan van de SMR (Standard Malaysian Rubber) in 1972. De oplopende prijs wordt door analisten verklaard door de sterke vraag van de Chinese auto-industrie De Morgen, 15/10/10 De koperprijs heeft voor het eerst in de geschiedenis de kaap van 10.000 dollar per ton bereikt. De prijsstijging heeft te maken met de moeite die het aanbod heeft om aan de stevige wereldwijde consumptie tegemoet te komen. De Morgen, 03/02/11 De olieprijs flirtte gisteren voor het eerst sinds 2008 weer met de kaap van 100 dollar. De Europese Centrale Bank en de Wereldbank maken zich toenemende zorgen over de forse prijsstijgingen voor olie, grondstoffen en voeding. Volgens het rapport is de prijsstijging het gevolg van een stevige economische groei in Azië, onder meer in China, en van een groter dan verwachte vraag in de rijke landen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso). In 2010 steeg de vraag naar het zwarte goud volgens het IEA met 2,7 miljoen vaten per dag tegenover 2009 (+3,2 procent), of 320.000 vaten per dag meer dan bij een vorige prognose. Dit jaar zou het verbruik nog eens 1,4 miljoen vaten per dag hoger liggen dan in 2010 (+1,6 procent). Ook dat is meer dan het IEA vorige maand verwachtte. (belga/vsv) De Morgen, 14/01/11

Wat stellen we vast als we de wereldwijde grondstofprijzen bekijken de laatste maanden? Wat is daar de oorzaak van?

Tot welke groep van ontwikkeling behoren die landen?

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft zijn vooruitzichten voor de wereldwijde economische groei in 2011 opgetrokken tot 4,4 procent. In oktober bedroeg de prognose nog 4,2 procent. Voor de eurozone blijft de prognose onveranderd op 1,5 procent groei in 2011. Het IMF verwacht een beperkte impact van de Europese schuldencrisis op de groei in de rest van de wereld. Ook de prognoses voor de groeilanden blijven stabiel, met bijvoorbeeld een verwachte groei van 9,6 procent in China en 8,4 procent in India. De Morgen, 25/01/11

Vergelijk de economische groei tussen Europa en de groeilanden. Wat stel je vast?

BESLUIT We zien een duidelijk verschil tussen de industrie in gebieden met hoge en met lage ontwikkelingsgraad. In dit thema gaan we daar dieper op in!

NAVORMING INDUSTRIE


5

3 Grondstoffen 3.1 Energie  Neem je atlas. Ga na waar volgende grondstoffen worden gehaald. 3.1.1 AARDOLIE

PRODUCTIE AARDOLIE

EXPORT AARDOLIE

Welke 3 wereldblokken zijn de belangrijkste olieproducerende gebieden?

Welke 2 wereldblokken zijn de belangrijkste olie-exporteurs?

De Morgen, 01/2010

VERBRUIK VAN AARDOLIE

Naar welke wereldblokken gaat deze olie vooral?

Vergelijk de invoer van olie in Europa en Noord-Amerika. Welk verschil valt op?

NAVORMING INDUSTRIE


6

Kan je dit verklaren?

Vergelijk de drie belangrijkste olieproducenten. Uit het exportgedrag van hun eigen ontgonnen olie kan je al een beetje de grootte van hun industrie voorspellen. Vergelijk je bevindingen van de drie landen ook met het kaartje van de Bekaertvestigingen in de wereld. USA:

RUSLAND:

SAOEDI-ARABIË:

3.1.2 AARDGAS

AARDGAS PRODUCERENDE LANDEN

AARDGAS EXPORTERENDE LANDEN

Wie zijn de belangrijkste aardgasproducenten?

Vergelijk de producenten met de exporteurs. Wat valt opnieuw op?

NAVORMING INDUSTRIE


7

3.1.3 STEENKOOL

The New York Times, 11/2010

Welke landen zijn de grootste steenkool-exporteurs?      Welk wereldblok is de grootste afnemer van steenkool ?

Hoe kan je dit verklaren ? Gebruik opnieuw het kaartje met de vestigingen van Bekaert op pagina 4.

NAVORMING INDUSTRIE


8

3.2 IJzererts, kopererts en bauxiet Gebruik je atlas en zoek de correcte kaart : Ontginning

Afzetmarkten

ijzererts

kopererts

bauxiet =

BESLUIT : Ga je al of niet akkoord met volgende stellingen? Leg uit waarom met goede argumenten. Ook als je akkoord gaat met de stelling! * Grondstofproducerende landen zijn vaak landen met een goed ontwikkelde industrie want ze moeten geen grondstoffen invoeren..

* De USA voert veel minder olie in dan Europa. De industrie zal er dan ook minder ontwikkeld zijn.

* China is een grote afnemer van energie. Dit wijst op een belangrijke groei van de industrie.

* Afrika is een heel beperkte verbruiker van olie. Ze produceren vooral grondstoffen. Hun industrie is bijna niet ontwikkeld.

NAVORMING INDUSTRIE


9

4 VESTIGINGSFACTOREN 4.1 Kenmerken Een bedrijf vestigt zich niet zomaar op een bepaalde plaats in de wereld. De redenen waarom het ergens ligt, noemen we vestigingsfactoren. De belangrijkste vestigingsfactoren heb je in het tweede jaar geleerd. We herhalen ze nog eens op onderstaande figuur! Noteer ze onder elke foto!

Wij willen enkele vestigingsfactoren van de staalindustrie bekijken. Daarom herhalen we nog even de verschillende stappen in het productieproces van ijzererts tot staal!

NAVORMING INDUSTRIE


10

Bekijk volgende website van Tata Steel: productieproces van staal Benoem de foto’s met de correcte fase:

In de USA is de staalindustrie de laatste jaren sterk veranderd.  Bekijk volgende Wiki van het staalbedrijf NUCOR in de USA. Welke vestigingsfactor is bij het bedrijf NUCOR veranderd?

Hoe is dit mogelijk? (Bekijk de foto’s en lees ook de info over de vlamboogoven )

NAVORMING INDUSTRIE


11

4.2 Een nieuw staalbedrijf in India We verdelen de klas in 4 groepjes. Elk groepje stelt een aantal aandeelhouders van TATAsteel voor. De onderneming wil een nieuwe fabriek oprichten. Er zijn vier mogelijke locaties. De aandeelhouders beslissen dat ze onafhankelijk van elkaar de vier locaties op de vestigingsfactoren zullen onderzoeken. Op de algemene vergadering worden de locaties dan aan elkaar voorgesteld. Indien er meerdere positieve mogelijkheden zijn, onderzoeken we welke plaats de meeste kansen biedt. Vestigingsfactoren

in JAMSHEDPUR

in PANAJI

in DELHI

in DURG BHILAINAGAR

GRONDSTOFFEN

TRANSPORT

ARBEIDSKRACHTEN

ENERGIE

AFZETMARKT

ONTWIKKELING

NAVORMING INDUSTRIE


12

4.3 Een staalbedrijf in China De Chinese communistische partij wil ook haar economische groei consolideren door haar staalindustrie voldoende te laten uitbreiden. Ze geeft een aantal ambtenaren de opdracht om een nieuwe vestigingsplaats te zoeken in het uitgestrekte land. Partijpolitieke belangen zorgen ervoor dat er 3 locaties overblijven. Shenyang, Guangzhou en Chonggoing blijven in de running voor de nieuwe fabriek. Onderzoek de mogelijkheden en formuleer een beslissing.

SHENYANG:

Situering: (ook op kaart) Klimaat + Reliëf:

Vestigingsfactoren: +

-

Kansen:

BESLUIT:

NAVORMING INDUSTRIE


13

GUANGZHOU:

Situering: Klimaat + Reliëf:


-

Kansen:

BESLUIT:

NAVORMING INDUSTRIE


14

CHONGGOING:

Situering: Klimaat + Reliëf:


-

Kansen:

BESLUIT:

CONCLUSIE:

NAVORMING INDUSTRIE


15

5 WERELDWIJDE HAVENS Havens zijn de toegangspoorten van een land naar de industriezones ervan omdat er kan uitgevoerd en ingevoerd worden. We bekijken dit via het verhaal van de IPAD, een van de nieuwe hypes in de ICT-wereld. Aan de hand van enkele grondstoffen, de productie en de afzetmarkt willen we de verschillende soorten industrie-regio’s op aarde leren kennen! We concentreren ons op 3 havens om dit te onderzoeken.

5.1 De Ipad in de wereld Je krijgt een aantal artikels over de ipad te lezen (zie bijlage). Ga op onderzoek en noteer de landen in de juiste tabel. Grondstoffen

Productie (Assemblage)

Productie High tech onderdelen

Afzetmarkt

Je merkt dat de productie van een ipad een wereldwijd gegeven is. We merken dit ook als we de wereldwijde havens bekijken. Surf naar http://www.google-earth-wereld.nl/havens.htm Je krijgt hier een overzicht van de grootste havens op aarde via google earth. Welke werelddelen zijn hier vooral vertegenwoordigd?

Welke werelddelen ontbreken in de lijst?

NAVORMING INDUSTRIE


16

We gaan op onderzoek in 3 havens die van belang kunnen zijn voor de productie van de ipad. Je krijgt telkens een link van de haven. Je vliegt over de haven en bekijkt hem. Let op volgende zaken: * veel of weinig basisindustrie (zware industrie, zichtbaar via rook…) * veel of weinig invoer van grondstoffen / energie * veel of weinig uitvoer van grondstoffen / energie * veel of weinig transport van containers * veel of weinig verwerkende industrie * grote of minder grote haven * veel of weinig industrieactiviteit rond de haven

Een eerste haven vinden we in Azië. Bekijk de landen uit dit werelddeel met hun belangrijkste havens op onderstaande link. Welke zijn deze landen? http://ports.com/browse/asia/map-view/

Haven 1:

(LAND: _______________________)

Onderzoek de haven. Bewijs het soort industrie met enkele voorbeelden. Je krijgt alvast enkele foto’s die je op weg kunnen helpen!

NAVORMING INDUSTRIE


17

BEVINDINGEN:

SOORT INDUSTRIE? (omcirkel) GRONDSTOFPRODUCEREND - BASIS – VERWERKEND

Een tweede haven komt uit Afrika. Bekijk de landen met de belangrijkste havens op onderstaande link. Welke zijn deze landen? http://ports.com/browse/africa/map-view/

HAVEN 2:

(LAND: _________________)


NAVORMING INDUSTRIE


18

BEVINDINGEN:


Een derde haven vinden we in Noord-Amerika. Bekijk de landen met de belangrijkste havens op onder-staande link. Welke zijn deze landen? http://ports.com/browse/north-america/map-view/

HAVEN 3:

(LAND: _________________)


NAVORMING INDUSTRIE


19

BEVINDINGEN:


5.2 Besluit We nemen er onze kaart van de wereldwijde industriële ontwikkeling (pagina 4) terug bij. Welk verband ontdekken we tussen de 3 onderzochte havens (regio’s)?  Noteer bij elk land de ontwikkelingsgraad  Benoem het soort industrie  Zet ook pijltjes tussen de bollen, soms kan het pijltje in beide richtingen gaan, soms is er geen pijltje.

NAVORMING INDUSTRIE


20

CHINA

IPAD Nigeria

USA

Om zeker te zijn van onze conclusies, gaan we in gebieden met dezelfde ontwikkelingsgraad de proef op de som nemen en kijken of onze bevindingen ook daar kloppen. Ga naar google earth en ontdek volgende havens: Calcutta, Saldanha Bay & Rotterdam

INDIA

ZuidAfrika

NAVORMING INDUSTRIE

Nederland


21

5.2 BIJLAGE: artikels over de IPAD

'Lancering van iPad 3 loopt vertraging op' Toegevoegd op 14 november 2011

De iPad 3 loopt vertraging op door problemen met een onderdeel bij een Taiwanese fabrikant. Het onderdeel, dat verder niet wordt gespecificeerd, zou te warm worden en hierdoor instabiel zijn. Apple zou door de problemen gedwongen worden de lancering van de iPad 3 met minstens drie maanden uit te stellen. http://macworld.nl/ipad/38756292-ipad-3-het-laatste-nieuws.html

iPad-productie in Brazilië gestart Foxconn is in Brazilië gestart met de productie van iPads. Dat zat er al aan te komen, want de Braziliaanse minister van wetenschap vertelde aan het begin van de zomer al dat de productie in september zou beginnen. Minister Aolizio Mercadante is ook deze keer de man die de boodschap komt brengen: hij vertelde tijdens de vergadering van een overheidcommissie voor wetenschappelijke zaken, dat Foxconn’s nieuwe productiehal in Juniaí klaar is.

http://www.ipadclub.nl/26905/ipad-productie-in-brazilie-gestart/

Flink aanbod De verwachting is dat die productiehoeveelheid ook in de komende maanden wordt gehaald. Als die cijfers correct zijn, worden er veel meer iPads in de markt gezet dan marktonderzoekers eerder hadden voorspeld. Daarnaast is het nog steeds de vraag wat de (mogelijke) afzet van dergelijke grote aantallen iPads gaat doen met het marktaandeel van netbooks. Apple meldde eerder een verkoop van 2 miljoen stuks van zijn tablet in de eerste zestig dagen sinds de lancering ervan in de Verenigde Staten. Daarna kwam de marktintroductie in Australië, Canada, Duitsland, Frankrijk, Italië, Japan, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland en steeg de verkoop naar 3 miljoen binnen tachtig dagen. Eind juli komt de iPad ook naar Nederland, België, Hongkong, Ierland, Luxemburg, Mexico, Nieuw-Zeeland, Oostenrijk en Singapore. Bron: Channelworld.

‘Brand Foxconn tast iPad-productie aan' De productie van Apple’s tablet-computer iPad is wellicht onderbroken door een explosie en een daaropvolgende brand bij de Chinese toeleverancier Foxconn. Afgelopen vrijdag vond er in een grote assemblage-fabriek van Foxconn een grote ontploffing plaats. Daarbij kwamen twee mensen om het leven en raakten zestien mensen gewond. Foxconn is een van de belangrijkste onderaannemers in de elektronische industrie ter wereld en hofleverancier van concerns als HP en Apple. De fabriek in Chengdu werd nog maar in oktober geopend na een investering van 2 miljard dollar (1,4 miljard euro).

NAVORMING INDUSTRIE


22

www.detijd.be

Zeldzame mineralen voor iPad-productie ontdekt Japanse wetenschappers hebben voor de kust van Hawaï zeldzame mineralen ontdekt die gebruikt worden in de productie van elektronica. De mineralen zijn makkelijk te winnen. Dat bericht de Britse krant The Guardian op basis van een stuk in Nature Geoscience (betaalmuur). De mineralen zijn cruciaal voor de productie van smartphones, tablets en tv-schermen. De vondst op de bodem van de Grote Oceaan kan de voorraad mineralen ongeveer duizend maal vergroten. Hierdoor nemen de zorgen over de huidige voorraden direct af. China, waar het grootste gedeelte (97 procent) van zeldzame metalen als tantalium en yttrium worden gevonden, kondigde in september aan de export van deze materialen op een zeer laag pitje te zetten. Dit leidde tot grote zorgen bij bedrijven als het Japanse Sony. Het bedrijf zag grote tekorten in het verschiet, met als gevolg enorme prijsstijgingen voor elektronische apparaten. Enorme concentratie De nieuwe vondst is gedaan bij de kust van Hawaï maar bevindt zich in internationale wateren. Het gebied strekt zich uit tot het oosten van Tahiti en Frans Polynesië. De concentratie mineralen is zo groot dat een vierkante kilometer van het enorme gebied al goed is voor een vijfde van het totale wereldwijde gebruik per jaar. Het winnen van het materiaal houdt in dat het naar boven gepompt moet worden vanaf de bodem van de oceaan. De modder van de bodem kan aan boord van schepen direct verwerkt worden.

http://webwereld.nl/nieuws/107176/zeldzame-mineralen-voor-ipad-productie-ontdekt-.html

Arbeiders iPad-fabriek mogen geen zelfmoord plegen © AP

Arbeiders in Chinese fabrieken waar iPads en iPhones worden gemaakt, moeten een contract ondertekenen waarin ze beloven geen zelfmoord te zullen plegen 'en hun leven te koesteren'. De afgelopen 16 maanden hebben minstens 14 werknemers van de Foxconn-fabrieken in China een einde aan hun leven gemaakt wegens erbarmelijke arbeidsomstandigheden.

http://www.ad.nl/ad/nl/5597/Economie/article/detail/2429714/2011/05/02/Arbeiders-iPadfabriek-mogen-geen-zelfmoord-plegen.dhtml

iPad 2 bestaat nagenoeg alleen uit batterij De iPad 2 is niet alleen dunner, maar ook 100 gram lichter geworden. Dat alles met een nieuwe dual core processor en toch met 10 uur gebruiksduur. Hoe doet Apple dat toch? Antwoord: maak de electronica steeds kleiner en de batterij steeds groter…De Wet van Moore

NAVORMING INDUSTRIE


23

'Samsung gaat Apples A6-soc produceren' Samsung gaat naar verluidt toch de A6-soc voor Apple produceren. Daarmee blijft Apple ondanks de felle concurrentie- en patentenstrijd afhankelijk van Samsung, hoewel volgens eerdere geruchten TSMC de nieuwe soc zou gaan maken. De A6-processor gaat waarschijnlijk deel uitmaken van de nieuwe iPhone, meldt The Korea Times. Samsung fabriceert de chip met 28-nanometertechnologie in het Amerikaanse Austin. Momenteel draaien de mobiele apparaten van Apple op de A5-soc, die in de iPad 2 en de onlangs aangekondigde iPhone 4S zit.

http://tweakers.net/nieuws/77461/samsung-gaat-apples-a6-soc-produceren.html

Grote vraag naar grondstoffen Afrika De mijnbouwsector in Afrika floreert. De wereldwijde vraag naar grondstoffen wordt aangewakkerd door de sterke economische groei in met name India en China. De belangstelling voor Afrikaanse grondstoffen is zo groot dat onlangs op een wereldwijde mijnbouw conferentie in Zuid-Afrika gesproken werd over een nieuwe Scramble for Africa. Niet alleen zijn de exportvolumes groot, de waarde van de Afrikaanse mijnbouwexport neemt nog eens extra toe door de hoge wereldprijzen voor veel grondstoffen. De grote vraag naar grondstoffen is terug te vinden in de resultaten van Afrikaanse mijnbouwbedrijven. Het Zuid-Afrikaanse mijnbouwbedrijf Anglo American boekte in 2005 een recordwinst van netto 2,6 miljard euro. Het bedrijf dankt de recordwinst aan hogere prijzen voor onder meer zink, lood, koper en platina. Een gebied dat tot nu toe nog weinig aandacht kreeg van internationale mijnbouwconcerns is Oost-Afrika. In Tanzania, zijn wel wat mijnbouwactiviteiten maar in Kenia, Oeganda, Rwanda en Burundi zijn mijnbouwactiviteiten nog heel bescheiden. Daar gaat in ieder geval in Oeganda verandering in komen. Geologen verwachten dat het land over interessante voorraden grondstoffen beschikt. Oeganda ligt ingeklemd tussen Tanzania en Congo, landen waar onder meer goud, nikkel en koper wordt gewonnen. In Kenia wordt een mijn ontwikkeld waar tegen zeer lage kosten titanium wordt gewonnen. http://www.afrikanieuws.nl/site/list_messages/106

Geen giftige stoffen Wie milieuvriendelijke producten wil maken, moet ook nadenken over de impact op het milieu van het materiaal dat daarvoor wordt gebruikt. Van het glas, plastic en metaal in onze producten tot en met het papier en de inkt van onze verpakking: altijd streven we ernaar om de toepassing van stoffen die schadelijk zijn voor het milieu zo veel mogelijk te beperken.

http://www.apple.com/benl/environment/#manufacturing

NAVORMING INDUSTRIE


24

6 Wie heeft de macht, de VS of China? China is hot! We maken de leerlingen duidelijk dat China een belangrijke wereldmacht geworden is. “Quand la Chine s'éveillera, le monde tremblera!” Kunnen de leerlingen zelf voorbeelden geven waaruit blijkt dat China ontwaakt is? Mogelijke antwoorden: - Olympische Spelen in 2008 - Wereldtentoonstelling in 2011 in Shangai - “Made in China” op heel veel producten bij ons -…

bron: http://www.eenvandaag.nl 18 januari 2011 De leerlingen krijgen eerst een video te zien waarin de vraag gesteld wordt wie momenteel in de wereld de macht heeft, de Verenigde Staten of China? Video: video-01 Wie heeft de macht - de VS of China.wmv bron: http://www.eenvandaag.nl 18 januari 2011 duur: 8’28 min. Beschikbaar op http://www.youtube.com/watch?v=No_renmEz9c Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Op welke vlakken moeten we de Chinezen vrezen? Antwoord: - enorme economische groei in China - de industrie verplaatst zich naar China - de militaire macht van China groeit 2) Welke kansen zien de Chinese jongeren in de nabije toekomst? Antwoord: - de economie in China zal vooruitgaan - de toekomst wordt mooier

NAVORMING INDUSTRIE


25

3) Er is nog steeds sprake van een kloof tussen een arm en een rijk China. Leg dit uit. Antwoord: - de rijkdom van China bevindt zich vooral aan de oostkust - per hoofd van de bevolking is het nog een arm land 4) Welke plaats bekleedt China in de lijst van grootste economieën ter wereld? Antwoord: - nummer 2, na de VS en voor Japan 5) Wat wordt bedoeld met “de terugkomst van China”? Antwoord: - tot ca. 1800 waren ze al eens de nummer 1 in de wereld (bevolking, economie, oppervlakte grondgebied); ze nemen hun oude plek weer in 6) Toon aan dat China ook een militaire wereldmacht wordt. Antwoord: - defensie, militaire capaciteit en marine groeien sterk - vb. bouw vliegdekschepen, supermoderne straaljagers - China laat vooral in Azië zijn (militaire) invloed gelden - China maakt duidelijk dat ze niet meer ondergeschikt zijn aan de VS 7) Toon met voorbeelden aan dat de invloed van China op Afrika steeds groter wordt. Antwoord: - Afrikanen leren op sommige scholen Chinees i.p.v. Frans of Engels - Chinese investeerders nemen de Afrikaanse markt over i.p.v. Westerse (bouw van wegen, ziekenhuizen) 8) Wat willen de Chinezen in ruil voor hun “hulp” aan Afrika? Antwoord: - grondstoffen: olie, metalen 9) Waarom zien sommige landen liever de Chinezen komen dan Westerse bedrijven? Antwoord: - China stelt geen “moeilijke” vragen over democratie, bemoeit zich niet met de overheid

Om de nieuwe positie van China aan te tonen kan er ook gewerkt worden met artikels uit kranten en tijdschriften die eventueel door de leerlingen verzameld worden.

Enkele voorbeelden van recente krantenkoppen. In China is de crisis al 2 jaar voorbij. De economie groeit er met 10% per jaar. China bouwt 180 nieuwe steden van 2 miljoen inwoners. Shanghai bouwt 50 km metrolijn in 2 jaar. China verkoopt duurzame technologie aan de V.S.

China aan de top! Leerlingen onderzoeken statistische gegevens over de staalproductie. De statistieken tonen aan dat China een steeds grotere producent en verbruiker van staal wordt en een leidende positie in de wereld inneemt.

NAVORMING INDUSTRIE


26

Figuur 1 Top 10 van de staalproducerende landen in de wereld in 2009

- Bereken het aandeel van China in de totale productie van staal in de wereld in 2009. Antwoord: - 568 miljoen ton, dus 46 % van de wereldproductie - China produceert dus enorm veel staal - Vergelijk de totale productie van China met de som van de productie van de andere landen uit de top 10. Wat stel je vast? Antwoord: - China 568 miljoen ton, de andere samen 427 miljoen ton. - China produceert dus meer dan de andere landen uit de top 10 samen. - Vergelijk de totale productie van China met de 2de grootste producent in de wereld. - China produceert 6 keer meer dan Japan, de 2de producent. Figuur 2 Top 10 van de staalproducerende bedrijven in de wereld in 2009

NAVORMING INDUSTRIE


27

- Welke bedrijven kenden in 2009 een groei in de productie van staal ten opzichte van 2008? Antwoord: - Enkel bedrijven in China kenden een groei.

Figuur 4 Consumptie van staal in de wereld in 2010

bron: http://www.nerdsofsteel.com/2010/04/21/forecast-2010-record-steel-consumptionleaves-developed-world-behind/ CIS: Commonwealth of Independent States = Gemenebest van Onafhankelijke Staten: Rusland, Armenië, Wit-Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Oekraïne, Azerbeidzjan, Moldavië, Oezbekistan NAFTA: North American Free Trade Agreement = Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst MO: Midden-Oosten - Welk aandeel heeft China in het totale verbruik van staal in de wereld? Antwoord: - meer dan 40% van het staal wordt door China verbruikt

NAVORMING INDUSTRIE


28

Figuur 5 Consumptie van staal per inwoner en inkomen per inwoner in 2006

GDP: Gross domestic product = BBP: Bruto binnenlands product - Hoe blijkt uit figuur 5 dat China en India de grootste verbruikers van staal zijn? Antwoord: - ze verbruiken per inwoner wel minder dan sommige andere landen, maar hun bevolking is veel groter dan die andere landen. Figuur 6 Voorspelling van de evolutie van de vraag naar staal tussen 2006 en 2026

- Figuur 6 toont aan dat de vraag naar staal in de toekomst nog zal stijgen. Welke landen zijn hier vooral verantwoordelijk voor? Antwoord: - China en India en enkele andere Aziatische landen

NAVORMING INDUSTRIE


29

Figuur 7 De Chinese uitvoer van staalproducten in augustus 2011

bron: U.S. Department of Commerce, http://hq-web03.ita.doc.gov, oktober 2011 - China produceerde in augustus 2011 58,8 mmt staal. Vergelijk dit met de totale uitvoer van staal door China die maand. Wat stel je vast? Antwoord: - slechts 15% wordt uitgevoerd, heel weinig dus. - In welk werelddeel situeren zich heel wat landen waar China staal naar uitvoert? Antwoord: - Azië Figuur 8 Evolutie van de staalproductie in China en de rest van de wereld (2008-2009)

- Hoe evolueert de staalproductie in China in vergelijking met de rest van de wereld? Antwoord: - in de rest van de wereld daalt de staalproductie enorm - in China stijgt de staalproductie lichtjes - China produceert begin 2009 bijna evenveel staal als de rest van de wereld

NAVORMING INDUSTRIE


30

Figuur 9 Staalverbruik in China en de V.S. (2007-2009)

- Vergelijk de evolutie van het staalverbruik tussen China en de V.S. Antwoord: - In China neemt het staalverbruik enorm toe - In de V.S. daalt het staalverbruik - Vergelijk het totale verbruik van staal tussen China en de V.S. Antwoord: - In China wordt veel meer staal verbruikt dan in de V.S. - In maart 2009 werd in China 10 keer meer staal verbruikt dan in de V.S.

Groeiende middenklasse in China Figuur 10 Huishoudens met een inkomen hoger dan 10 000 dollar (middenklasse)

NAVORMING INDUSTRIE


31

- Verwoord de evolutie van de middenklasse in China Antwoord: - De middenklasse groeit in China heel snel aan. - Vergelijk de groei van de middenklasse in China met de andere BRIC-landen. Antwoord: - De groei van de middenklasse verloopt in China heel veel sneller.

Wat het Westen niet van China begrijpt Als managers aan China denken, zien ze vooral enorme containerschepen voor zich die volgestouwd zijn met speelgoed, kleding en iPhones. Allemaal bestemd voor ons. Dat is een totaal verkeerd beeld, waarschuwen Georg Stalk en David Michael (Boston Consulting Group). De essentie van China’s economie is de spectaculaire groei van de binnenlandse consumptiemarkt. Kenmerkend en essentieel voor de Chinese economie is dat in het land in ongekend hoog tempo een enorme stedelijke middenklasse ontstaat die intensief consumeert. Dit is de basis van China als economische megamacht van morgen. De middenklasse in China wordt voor een heel groot deel bediend door Chinese bedrijven, niet door westerse. In een aantal productsoorten, waaronder schoenen, juwelen en consumentenelektronica, is China nu al de grootste of een na grootste markt ter wereld. De goederenstroom tussen Aziatische landen is nu al groter dan de stroom naar Europa en die naar Noord-Amerika samen - waarbij China een grote importeur is. Duizelingwekkend tempo Het tempo waarin de Chinese middenklasse nieuwe technologieën adopteert is ongekend hoog. En Chinese steden groeien in duizelingwekkend tempo. Er zijn nu al 90 steden met een middenklassepopulatie van minstens 250.000 mensen - en 2020 zullen dat er 400 zijn. De VS en Canada tellen samen ‘slechts’ 70 van zulke steden.

Bron: http://www.kluwermanagement.nl, 14 augustus 2011

Ook Chinezen houden van het goede leven In de meeste opkomende landen groeit de middenklasse in rap tempo, zoals in China. Onder druk van werknemers stijgen de lonen hier hard, wat leidt tot grote gevolgen. Door de stijgende lonen stellen consumenten in opkomende landen steeds hogere eisen. Bovendien komt er meer ruimte om te genieten van de goede dingen van het leven. Pim van Vliet, fondsmanager van het Robeco Emerging Conservative High Dividend Equities Fund: “Ook Chinezen houden van een goed glas wijn of cognac. Luxe auto’s zijn eveneens erg in trek.” De fondsmanager benadrukt het belang van de groeiende middenklasse: “Het is een trend die voor meer balans zorgt in de mondiale economische groei. Die groei hoeft nu niet meer alleen van de Verenigde Staten en Europa te komen.” Een voorbeeld van bedrijven die profiteren van de groeiende middenklasse is Yantai Changyu Pioneer Wine Company in China. Yantai is een van de grootste wijnproducenten van Azië. Door de toenemende wijnconsumptie in China biedt het bedrijf de nodige groei en stabiliteit.

Bron: De Volkskrant, 19/08/2011

NAVORMING INDUSTRIE


32

- Welke rol speelt de opkomende middenklasse in China in de industriële ontwikkeling? Antwoord: - De consumptie van de middenklasse stijgt waardoor de productie gestimuleerd wordt.

En wat met de staalindustrie in de V.S.?

De leerlingen bekijken een videofragment waarin de achteruitgang van de Amerikaanse staalindustrie wordt geïllustreerd. In het fragment wordt duidelijk gemaakt dat de bloei van de Chinese staalindustrie een belangrijke oorzaak is. Video: video-02 De Chinezen komen - VS.wmv bron: Vranckx - De Chinezen komen - 29 mei 2011 http://actua.canvas.be/vranckx duur: 6’30 min. Beschikbaar via http://www.youtube.com/watch?v=YwvAd19xtyM Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Hoe evolueert het aandeel van de staalproductie in de V.S. in 2009? Antwoord: - De staalproductie viel met 1/3 terug. 2) Waarom is de ondergang van de staalindustrie in de staalvallei zo dramatisch voor de streek? Antwoord: - Als er maar één belangrijke industrie is, heb je niets anders om op terug te vallen. 3) Wat zijn de sociale gevolgen van de teloorgang van de staalindustrie in de staalvallei? Antwoord: - Sociaal contact verdwijnt. - Meer misdaad. - Meer problemen met drugs en alcohol. - Mensen verliezen hun inkomen en kunnen gezin niet meer onderhouden. NAVORMING INDUSTRIE


33

4) Wat gebeurt er met de machines van sommige staalbedrijven die gesloten worden? Antwoord: - Ze worden verhuisd naar China. 5) Waarom kan de Chinese industrie erg goedkoop staal maken? Antwoord: - Goedkope arbeiders. - Chinese bedrijven krijgen staatssteun. - Stalen buizen worden onder de kostprijs verkocht. 6) Welke maatregel heeft de Amerikaanse overheid genomen om ervoor te zorgen dat Amerikaanse staalbedrijven toch kunnen optornen tegen de Chinezen? Antwoord: - Heffen van een miljardentaks op buizen uit China. 7) Zoek in je atlas de ligging van Youngstown en beschrijf de ligging van de stad. Antwoord: - In de Amerikaanse staat Ohio, tussen Pittsburg en Cleveland

8) Zoek in je atlas welke grondstof aanwezig is voor de productie van staal. Antwoord: - steenkool(veld met goede cokeskolen)

NAVORMING INDUSTRIE


34

9) Ga met Google Maps (satelliet) op zoek naar sporen van die ontginning. Antwoord: - http://maps.google.be/maps?q=youngstown+ohio&hl=nl&ll=41.000241,80.495625&spn=0.104291,0.219727&hnear=Youngstown,+Mahoning+County,+Ohio,+Veren igde+Staten&t=h&z=13&vpsrc=6&source=gplus-ogsb

10) Zoek met Google Maps (satelliet en street view) sporen van staalindustrie. Antwoord: - http://maps.google.be/maps?q=youngstown+ohio&hl=nl&ll=41.210965,80.815778&spn=0.026118,0.054932&hnear=Youngstown,+Mahoning+County,+Ohio,+Veren igde+Staten&t=h&z=15&vpsrc=6&layer=c&cbll=41.210965,80.815778&panoid=GPBexr0sbMpXYM6bq_o_kA&cbp=12,311.91,,0,-9.77&source=gplusogsb

NAVORMING INDUSTRIE


35

Naar een handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China? Persberichten en enkele mogelijke vragen voor de leerlingen. Persbericht 1

bron: http://www.chinasquare.be 27 maart 2010 - Op welke manier bevoordeelt China zijn eigen industrie? Antwoord: -subsidies aan hun industrie - manipulatie van hun munt Persbericht 2

bron: http://www.trouw.nl 12 oktober 2010

NAVORMING INDUSTRIE


36

- Op welke manier bevoordeelt China zijn eigen industrie? Antwoord: - kunstmatig laag houden van de koers van de Chinese munt - Amerika heeft zelf ook schuld aan de grote tekorten op hun handelsbalans. Waardoor? Antwoord: - de Amerikanen maken grote schulden - de Amerikaanse rente wordt erg laag gehouden Persbericht 3

bron: http://www.tijd.be 12 oktober 2011 - Op welke manier bevoordeelt China zijn eigen industrie? Antwoord: - kunstmatig laag houden van de koers van de Chinese munt - Amerika heeft zelf ook schuld aan de grote tekorten op hun handelsbalans. Waardoor? Antwoord: - de Amerikanen maken grote schulden - de Amerikaanse rente wordt erg laag gehouden - Op welke manier wil Amerika zich beschermen tegen goedkope goederen uit China? Antwoord: - invoerrechten heffen op goederen uit landen die hun munt kunstmatig laag houden

NAVORMING INDUSTRIE


37

China’s honger naar grondstoffen De Chinese economie groeit. Er wordt veel gebouwd en daarvoor is er veel staal nodig. De bloeiende industrie in China heeft heel veel grondstoffen en energie nodig.

Voorbeeld 1 IJzererts uit Brazilië

De leerlingen bekijken een videofragment waarin ze kunnen zien waar China een groot deel van zijn ijzererts vandaan haalt. Bovendien wordt in de video ook een licht geworpen op de impact van de ontginning en verwerking voor het tropisch regenwoud in Brazilië. Video: video-03 De Chinezen komen - Brazilie.wmv bron: Vranckx - De Chinezen komen - 29 mei 2011 http://actua.canvas.be/vranckx duur: 9’54 min. Beschikbaar via http://www.youtube.com/watch?v=RCXK24fiCC4 Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Welke grondstof is nodig voor de productie van staal? Antwoord: ijzererts 2) In welk land koopt China een groot deel van deze grondstof? Antwoord: Brazilië 3) Duid op onderstaande kaart de transportweg aan vanaf het land van herkomst naar China.

Bron: Plantyn Algemene Wereldatlas, 2008, 156C

NAVORMING INDUSTRIE


38

4) Waarom is China erg geïnteresseerd in deze grondstof uit dit land? Antwoord: het is van heel goede kwaliteit (65% puur ijzer) 5) Wat zijn gietelingen? Antwoord: stukken ruw ijzer waaruit staal wordt gemaakt 6) Hoe heten de fabrieken waarin ijzererts tot ruw ijzer wordt gesmolten? Antwoord: hoogovens 7) Welke brandstof wordt gebruikt om die hoge temperaturen te bereiken? Antwoord: hout - houtskool 8) Waar vinden de fabrieken die brandstof? Antwoord: in het Amazonewoud, het tropisch regenwoud 9) Welke impact heeft de houtskoolproductie op het milieu? Antwoord: grote stukken regenwoud worden (vaak illegaal) gekapt 10) Hebben de Chinese vennoten problemen met deze illegale manier van werken? Antwoord: nee

Voorbeeld 2 Aardolie uit Angola De Chinezen zijn neergestreken in Afrika. Ze bouwen er spoorwegen in ruil voor olie, ze trekken wolkenkrabbers op en verkopen van alles en nog wat. Maar vaak deelt de plaatselijke bevolking niet in de winst.

Video: video-04 De Chinezen komen – Angola.wmv bron: BBC - The Chinese Are Coming duur: 4’48 min. Beschikbaar via http://www.youtube.com/watch?v=xnv5nP-1u2Q Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Welke producten worden door China in de haven van Luanda ingevoerd? Antwoord: - bouwmaterialen (cement, machines) 2) Waarvoor moeten die grondstoffen dienen? Antwoord: - bouwnijverheid: shoppingcentra, bioscopen, … NAVORMING INDUSTRIE


39

3) Door wie wordt dit gebouwd? Antwoord: - Chinese arbeiders 4) Waarom gaan Chinezen in Angola werken? Antwoord: - Ze verdienen dubbel zoveel als in China. 5) Welke reputatie hebben die Chinese arbeiders? Antwoord: - Ze werken snel en efficiënt. 6) Wat is het nadeel voor de plaatselijke bevolking in Angola? Antwoord: - het geld dat zij zouden kunnen verdienen, verdwijnt naar China - werkloosheid bij de plaatselijke bevolking blijft hoog 7) Er is in het videofragment ook sprake van de uitvoer van een grondstof naar China. Welke? Antwoord: - aardolie 8) Zoek in je atlas of die grondstof in Angola ontgonnen wordt. Antwoord: - ja 9) Zoek in Google Maps (satelliet) aanwijzingen van de uitvoer van die grondstof in de haven van Luanda. Antwoord: - http://maps.google.be/maps?q=luanda&hl=nl&ll=8.797902,13.256362&spn=0.004289,0.006866&hnear=Luanda,+Angola&t=k&z=18&vpsrc=6&sour ce=gplus-ogsb

- http://maps.google.be/maps?q=luanda&hl=nl&ll=8.804598,13.25442&spn=0.004289,0.006866&hnear=Luanda,+Angola&t=k&z=18&vpsrc=6&s ource=gplus-ogsb

NAVORMING INDUSTRIE


40

- http://www.panoramio.com/photo/23680053

10) Welk verband is er tussen de “hulp” van China bij de ontwikkeling van Angola en de aanwezigheid van grondstoffen in dat land? Lees hierbij ook onderstaande teksten. China importeert 30 procent van de 1,8 miljoen vaten olie die Angola dagelijks oppompt. Angola onderhandelt scherp met Chinese bedrijven, en stelt zeer gedetailleerde contracten op. Het geld wordt vooral geïnvesteerd in de infrastructuur. Deze maand nog is de spoorlijn van Luanda naar Malanje in het binnenland heropend, na achttien jaar niet te hebben gefunctioneerd. Bron: De Volkskrant, 29 januari 2011 De VS halen het leeuwendeel van hun Afrikaanse olie uit West-Afrika en vooral uit de landen aan de Golf van Guinee. Nigeria, de grootste Afrikaanse olieproducent, is de op vier na grootste olieleverancier van de VS. Angola volgt op korte afstand. In december exporteerde Angola 513.000 vaten per dag naar de VS, 40 procent meer dan het jaar voordien. Maar ook China heeft zijn oog laten vallen op de Afrikaanse olie. De commerciële strijd om het zwarte goud speelt zich onder meer in Angola af. Vorig jaar stak Angola SaudiArabië voorbij als belangrijkste leverancier van China. China heeft miljarden dollar gepompt in economische hulp en investeringskredieten voor Angola. De handel tussen Angola en China - vooral olie en diamanten - schiet ook omhoog. Angola is al de op een na belangrijkste handelspartner van China in Afrika. De Chinese hulp en investeringen en de hoge olieprijs dragen bij tot een ongeziene economische groei in Angola. Het land liet vorig jaar een groei van 14,3 procent optekenen en breekt dit jaar waarschijnlijk alle records met een groeicijfer van om en bij de 31 procent. Weinig van die nieuwe rijkdom sijpelt door naar de meerderheid van de 13 miljoen inwoners die het land telt. Vorig jaar stond Angola op de 161ste plaats van 177 landen in de rangschikking die het VN-Ontwikkelingsprogramma elk jaar opmaakt in zijn rapport over menselijke ontwikkeling. Bron: http://www.ipsnouvelles.be, 8 mei 2011 Hoe China het in Afrika aanpakt, laat het voorbeeld Angola zien. Dat land werd een aantal jaren geleden een lening van twee miljard dollar verstrekt, tegen ‘zachte’ voorwaarden. In een andere transactie bedong China voor een reeks van jaren een gegarandeerde belevering met Angolese olie, en wel voor een prijs die neerkomt op 31 dollar per vat. De lening diende grotendeels te worden geïnvesteerd in infrastructuur. De aanleg daarvan werd weer grotendeels uitgevoerd door Chinese werknemers. Bovendien is veel nieuwe infrastructuur er vooral om de olie-industrie te ondersteunen. Bron: http://www.nieuwsbladtransport.nl/, 28 oktober 2011 Antwoord: - Door investeringen in de ontwikkeling van Angola kan China interessante oliecontracten met Angola in de wacht slepen.

NAVORMING INDUSTRIE


41

Voorbeeld 3 Koper uit Congo Afrika is rijk aan grondstoffen. Nu zijn het de Chinezen die de plak zwaaien in de mijnen. Maar de Afrikaanse werknemers zijn niet te spreken over de werkomstandigheden.

Video: video-05 De Chinezen komen – Congo.wmv bron: BBC - The Chinese Are Coming duur: 5’15 min. Beschikbaar via http://www.youtube.com/watch?v=eVugivssFvw Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Welke grondstoffen worden in Congo ontgonnen? Controleer dit ook met de atlas. Antwoord: - kopererts - kobalt - diamant 2) Beschrijf de arbeidsomstandigheden in de mijnen. Antwoord: - zonder machines, met eenvoudige werktuigen - hard en gevaarlijk werk - erg lange werkdagen - mensenrechten worden niet gerespecteerd 3) Welke land is een van de belangrijkste afnemers van de ertsen? Antwoord: - China 4) Welke prijs betaalt dit land aan Congo voor de grondstoffen? Antwoord: - een veel te lage prijs 5) Zoek met Google Maps (satelliet) naar een grote mijn in de buurt van Kolwezi. Bekijk ook de foto’s die via “Street View” beschikbaar zijn. Voorbeelden:

NAVORMING INDUSTRIE


42

http://maps.google.be/maps?q=Kolwezi,+Congo-Kinshasa&hl=nl&ll=10.714418,25.441589&spn=0.135778,0.219727&sll=2.410524,37.967847&sspn=0.034516,0.038581&vpsrc=6&hnear=Kolwezi,+Lualaba,+Con go-Kinshasa&t=h&z=13&source=gplus-ogsb

NAVORMING INDUSTRIE


43

Voorbeeld 4 Kopermijnen in Zambia Afrika is rijk aan grondstoffen. Nu zijn het de Chinezen die de plak zwaaien in de mijnen. Maar de Afrikaanse werknemers zijn niet te spreken over de werkomstandigheden.

Video: video-05 De Chinezen komen – Congo.wmv bron: BBC - The Chinese Are Coming duur: 6’28 min. Beschikbaar via http://www.youtube.com/watch?v=JQNTFWdhJlY Enkele mogelijke vragen bij de video: 1) Door welk land werden de mijnen in Zambia vroeger uitgebaat? Antwoord: - Verenigd Koninkrijk 2) Door welk land worden de mijnen in Zambia nu uitgebaat? Antwoord: - China 3) Hoe beschrijft de Engelse dame de houding van de Chinezen? Antwoord: - Ze halen zoveel mogelijk uit de mijnen weg en geven zo weinig mogelijk terug. 4) Waarom protesteert de plaatselijke bevolking tegen de aanwezigheid van de Chinezen? Antwoord: - Er worden wel veel jobs gecreëerd, maar die worden ingenomen door Chinezen zelf in plaats van de plaatselijke bevolking. 5) Zoek met Google Maps (satelliet) naar een grote mijn in de buurt van Nchanga in Zambia. Bekijk ook de foto’s die via “Street View” beschikbaar zijn. Voorbeelden:

NAVORMING INDUSTRIE


44

http://maps.google.be/maps?q=Nchanga+North,+Chingola,+Copperbelt,+Zambia&hl=nl&ll=12.532016,27.837516&spn=0.067783,0.109863&sll=10.715314,25.426869&sspn=0.136453,0.219727&vpsrc=6&hnear=Nchanga+North,+Chingol a,+Copperbelt,+Zambia&t=h&z=14&source=gplus-ogsb

NAVORMING INDUSTRIE


45

6) Bekijk hieronder andere voorbeelden van de aanwezigheid van Chinese bedrijven in Zambia.

NAVORMING INDUSTRIE


46

NAVORMING industrie. Een boeiende uitwerking van het leerplan

Recommend Documents