BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving
Natuur in de klas product PLUS-handleiding
Uit de bol gaan Groep 1 en 2
Dit is een NME – product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus 30 3990 DA Houten
[email protected] BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus 21 3400 AA IJsselstein
[email protected] BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik
[email protected] BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus 1 3430 AA Nieuwegein
[email protected] Colofon Copyrights Jaar van uitgave Eindredactie Illustratie Grafische vormgeving Met dank aan
BuitenWijs – Uit de bol gaan
BuitenWijs 2012 Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Olivier Rijken Maaike de Laat Eduniek / CED-groep
2
Inhoudsopgave
BuitenWijs – Uit de bol gaan
1
In het kort
4
2
Meervoudige Intelligentie
5
3
Coöperatief leren
6
4
Woordenschat
7
5
ICT
10
6
Burgerschap
11
7
Samenhang in het onderwijs
12
3
1
In het kort De PLUS-handleiding is geschreven voor scholen die de zending van BuitenWijs willen integreren in hun dagelijks lesgeven. Om dat mogelijk te maken hebben we de zending bekeken vanuit verschillende invalshoeken: 1. Meervoudige intelligentie 2. Coöperatief Leren 3. Woordenschat: kernbegrippen 4. ICT 5. Burgerschap 6. Samenhang met andere vakgebieden We beschrijven in zes hoofdstukken een aantal mogelijkheden die het gebruik van de zending in de klas kunnen verrijken. Het staat iedere leerkracht vrij die suggesties er uit te halen, die zinvol lijken. Het is geen totaalaanpak. Scholen, die het concept van Meervoudige Intelligentie in hun onderwijs een plek hebben gegeven vinden het vaak prettig als aangegeven wordt welke intelligenties in de activiteiten aan bod komen. Voor deze scholen zijn de activiteiten van de lessen geanalyseerd. Voor verdere uitwerking worden vaak ook suggesties gedaan. Sommige scholen zijn al gewend om het samenwerken van kinderen met behulp van de didactische leerstrategieën van Kagan uit te voeren. Voor deze scholen is hoofdstuk 2 een hulp: welke didactische leerstrategie kan ik hier gebruiken, zodat het alle kinderen leren van het samenwerken, zodat alle kinderen een bijdrage leveren. De begrippen die in hoofdstuk 3, woordenschat zijn genoemd zijn enerzijds te beschouwen als doelwoorden, begrippen, die na afloop gekend moeten worden. Anderzijds kunnen de beschrijvingen en woordkaartjes ook gezien worden als hulp bij het uitleggen van lastige begrippen en moeilijke woorden. De link met ICT is niet altijd uitgebreid uitgewerkt. De suggesties in dit hoofdstuk kunnen gezien worden als verrijking of als extra voor kinderen, die geboeid zijn door het thema. In het kader van Burgerschap willen scholen daar waar het kan stilstaan bij de keuzen, die kinderen en volwassenen kunnen maken. Veel thema’s binnen Natuur en Milieu lenen zich voor het bewust reflecteren op gedrag en de consequenties van gedrag. In hoofdstuk 5 staan suggesties beschreven om aandacht voor Burgerschap in het gebruik van de zending vorm te geven. Een discussie houden over het thema van de zending is het functioneel toepassen van oefeningen vanuit het vakgebied taal, het lezen van een infokaart is het toepassen van vaardigheden geleerd bij begrijpend lezen, een weerbericht schrijven is een oefening in stellen. Waar duidelijke linken liggen beschrijven wij deze, zodat de samenhang met andere vakgebieden zichtbaar wordt voor u als leerkracht, maar ook voor kinderen.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
4
2
Meervoudige Intelligentie Uit je bol gaan bestaat uit vijf lessen. In de lessen maken de kinderen actief, zintuiglijk en observerend, kennis met de bollen en knollen als start van een plant/bloem. We hebben deze zending voor u geanalyseerd op mogelijkheden om in de klas bewust met Meervoudige Intelligentie om te gaan. De activiteiten uit de zending zijn voor u geordend op de acht intelligenties, waarop een beroep wordt gedaan. Hiermee kunt u in de klas bewust activiteiten laten uitvoeren door kinderen vanuit de visie van het MATCHEN – STRETCHEN – VIEREN. Een korte toelichting op de begrippen Matchen-Stretchen-Vieren: Matchen: » Maak een match tussen de sterke en minder sterk ontwikkelde intelligentie om een ingang tot de leerstof te vinden. » Twee kinderen met verschillende intelligentieprofielen die samen werken Stretchen: » Een weinig ontwikkelde intelligentie als het ware oprekken om een evenwichtiger intelligentieprofiel te verkrijgen. Het is gericht op het bewerkstelligen van Brede ontwikkeling » Door kinderen samen te laten werken is dit gemakkelijker te bereiken Vieren: » Het uitvoeren van een opdracht die helemaal past bij de sterke intelligentie(s) van een kind. Dit is wat elk kind graag doet omdat het een sterke succeservaring oplevert. De activiteiten van de BuitenWijs materiaalzending: LES
DE NATURALISTISCHE INTELLIGENTIE KOMT IN ALLE LESSEN VOOR. DAARBIJ DOEN DE LESSEN OOK EEN BEROEP OP DE VOLGENDE INTELLIGENTIES:
Les 1:Verrassing!
verbaal linguïstisch, logisch mathematisch, lichamelijk kinesthetisch
Les 2: Knol of bol?
verbaal linguïstisch, lichamelijk kinesthetisch,
Les 3: Groei ! Extra taalsuggestie
visueel ruimtelijk, verbaal linguïstisch, logisch mathematisch
Les 4: Bloei! Extra taalsuggestie
verbaal linguïstisch logisch mathematisch
Les 5: Wat weet je? Logische reeks en Groei beschrijven Groei uitbeelden Pak- en schudspel Liedjes en creatief Naar buiten
logisch mathematisch, verbaal linguïstisch visueel ruimtelijk, logisch mathematisch lichamelijk kinesthetisch, verbaal linguïstisch muzikaal ritmisch lichamelijk kinesthetisch
Als extra dimensie kan aandacht gegeven worden aan de intrapersoonlijke intelligentie door kinderen te vragen een bloem in hun lievelingskleur te kleuren of hen te vragen aan een drietal geurende bloemen te ruiken en de ‘stinkerd’ te benoemen.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
5
3
Coöperatief leren De zending bestaat uit 5 lessen. De kinderen worden uitgenodigd om veel samen te doen. Er wordt echter niet aangegeven hoe dit georganiseerd kan worden, welke werkvormen daarbij geschikt zijn. Het is zinvol om alle werkbladen van Uit je bol gaan in tweetallen te laten maken: door erover te spreken met elkaar leren kinderen hun gedachten onder woorden te brengen. Pas dan ervaren ze of ze het goed weten of dat ze nog onzeker zijn over hun antwoorden. Er is een grote valkuil: als niet geregeld is hoe kinderen samen werken, is het goed mogelijk om mee te liften, om het kind dat het eerst weet alle antwoorden te laten bedenken, om steeds hetzelfde kind de antwoorden te laten noteren. Dat is uitdrukkelijk niet de bedoeling van samenwerken. Dan heeft het samen werken ook geen meerwaarde. Regelen van de interactie is dus nodig. Wij gebruiken hiervoor de coöperatieve leerstrategieën van Kagan. Deze staan beschreven in zijn boek: Coöperatieve Leerstrategieën (Bazalt, 2010). Wij geven bij elke les aan welke didactische structuren geschikt zijn:
LES
COÖPERATIEVE WERKVORMEN
Les 1:Verrassing!
Tweepraat, tweetal coach
Les 2: Knol of bol?
Vertel wat je voelt (geblinddoekte variatie op teken wat ik zeg)
Les 3: Groei ! Extra taalsuggestie
Tweepraat, Hoeken (elke hoek een eigen maat, waar hoort die van jou thuis?)
Les 4: Bloei!
Wie ben ik? (eerste even goed kijken naar drie plantjes/bloemen. Dan: a vertelt aan geblinddoekte b hoe zijn plant/bloem er uit ziet, welke is het?)
Les 5: Wat weet je? Logische reeks en Groei beschrijven Groei uitbeelden Pak- en schudspel Liedjes en creatief Naar buiten
BuitenWijs – Uit de bol gaan
Tweetalcoach, Wie ben ik (a beeld uit, b zegt wie/wat het is) Pak en schud Boeiend werkblad (samen één blad met planten buiten: streep af welke je zag)
6
4
Woordenschat In de materiaalzending “Uit je bol gaan” worden begrippen als bekend verondersteld, die mogelijk niet bij alle leerlingen ook daadwerkelijk bekend zijn. Voor het zelfstandig maken van de opdrachten is het echter noodzakelijk dat kinderen de begrippen kennen. Uitbreiding van de woordenschat met ongeveer 10 woorden, die passen bij het thema van de zending is functioneel en ook haalbaar. In spelvorm kunnen de woorden vooraf bekend gemaakt worden. Daarom is een woordenlijst met omschrijvingen en gebruik in zinnen aan de zending toegevoegd Alternatief is dat de leraar zelf de foto’s maakt die bij de begrippen horen. Daarmee zijn de foto’s het meest actueel en dichtbij de belevingswereld van de kinderen. Van de bloemen zit een mooi plaatje in de bijlagen van de zending
BEGRIP/WOORD
Bol
FOTO VAN HET MATERIAAL DAT IN DE KLAS WORDT GEBRUIKT.
IN EEN ZIN. . .
De bol is rond en heeft een dun los vel.
Knol
Een knol is niet rond en heeft pukkels
Amaryllis
Een hele lange stengel met een grote bloem.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
7
Bloemsteel
Op de steel zit de bloem, een ander woord is stengel.
Bloemblad
De bloem heeft veel blaadjes.
Tulp
De tulp is er in alle kleuren.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
8
Narcis
De narcis is geel.
Krokus
De krokus heeft paarse bloemblaadjes.
Hyacint
De hyacint ruikt door de hele kamer.
Woorden laten oefenen van de woorden door » Alle kaartjes door elkaar gooien en in tweetallen de goede bij elkaar te zoeken. » In tweetallen te flitsen (wat betekent . . .). » Mix en Ruil: kinderen hebben een kaartje in de hand. Wat is ‘gerant’ denk jij ? Welk woord hoort bij dit plaatje? Kaartjes ruilen en nieuw tweetal vormen. » Een legwerkje: leg woordje bij plaatje bij zinnetje en lees het daarna voor.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
9
5
ICT In deze zending wordt geen gebruik gemaakt van ICT. Dat is bij deze zending ook niet noodzakelijk. Via de site van http://www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=145 en http://www.marijeandringa.yurls.net/nl/page/648367 kom je op veel materiaal wat aansluit bij het thema voorjaar/lente.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
10
6
Burgerschap Uit je bol bevat geen burgerschapselementen. Dit is ook niet noodzakelijk. In het gebruik van deze zending kan de leerkracht de link naar burgerschap wel leggen. De E van NME (Educatie) wordt dan nadrukkelijk benoemd. De lessen gaan dan verder dan kennis en vaardigheden (inhoud, lesstof), maar richten zich vooral ook op het verzorgen van bloemen en planten (de leefomgeving).
BuitenWijs – Uit de bol gaan
11
7
Samenhang in het onderwijs De materiaalzending kan een start zijn voor andere onderzoeksactiviteiten op het zelfde vlak, zoals het onderscheid tussen boom en struik en de namen van de onderdelen van een boom.
BuitenWijs – Uit de bol gaan
12
BuitenWijs – Uit de bol gaan
13
