Colofon www.waterdunen.com Vormgeving: Provincie Zeeland Fotografie: Ingrid Borger, Felice Buonadonna en Ben Biondina op www.laatzeelandzien.nl, Chiel Jacobusse, Simone Janssen, Photographics, Annemarie Pouwer Studio Raven, Eric van Rootselaar, Cor Visser, Stichting Het Zeeuwse Landschap Citaten bij de foto’s komen uit de DNA workshops Waterdunen. Dit is een uitgave van Provincie Zeeland Provinciehuis, Abdij 6, Middelburg Postbus 6001, 4330 LA Middelburg Tel.: 0118-631011 E-mail:
[email protected] www.zeeland.nl
Waterdunen is een samenwerkingsproject van:
Natuur- en recreatiegebied in West Zeeuws-Vlaanderen
Waterdunen Een bijzonder project in West ZeeuwsVlaanderen; de ontwikkeling van een gebied, waar de recreatie hand in hand gaat met de natuur. Het project betekent veel voor de streek, vooral voor het gebied rond de vuurtoren van Breskens. Het heeft invloed op hoe de streek eruit ziet. Op wat je er kunt doen. Op welke mensen ernaar toe komen. En hoe de bewoners hier hun brood verdienen. In deze brochure vindt u meer informatie over dit project en vooral over de invloed ervan op de economie.
lekker met je
Blote voeten door de
slik lopen
een toertje Waterdunen Wandelend over het plankier, zie je het water onder je bewegen. Je ziet niet alleen dat de zee hier zijn werk doet, je ruikt het ook, de zilte lucht van fris zeewater. Op de drooggevallen stukken zitten de visdiefjes. Verderop broeden ze, dat kun je door de verrekijkers zien. Wat je niet ziet, zijn de tentjes op de camping. Die liggen verscholen tussen de duinen. Wel zie je het hotel liggen. Ook vanaf de kust is dat goed te zien. Een “landmark” noemen ze dat.
Net als de vuurtoren. Tussen die duinen, bomen, poeltjes, het inlaatkanaal en eilandjes verblijven in de zomer 1500-2000 mensen. Op een winterse doordeweekse dag zijn de huisjes en het hotel ook nog aardig gevuld. Die mensen wandelen over het landschapscircuit, kijken vogels, relaxen in het wellnesscentrum, zwemmen in het zwemparadijs, winkelen in Oostburg en Sluis, pikken terrasjes in Breskens en Cadzand, dineren in Groede, gaan
naar het streekmuseum in IJzendijke en ondernemen allerlei activiteiten in de streek. Niet alleen de toeristen genieten van Waterdunen, ook de inwoners beleven plezier aan de schoonheid van het nieuwe gebied. De kinderen kunnen er spelen in het bos, de ouderen een rondje fietsen. Genoeg te doen.
Er was eens… Hoe het idee ontstond Recreatieondernemer Arno Boomert hoorde in 2001 dat rond zijn camping de Napoleon Hoeve in Breskens het een en ander zou veranderen. Daar is namelijk een “zwakke schakel” waarvoor kustversterking nodig was. Dit zou ten koste gaan van het recreatiebedrijf. Hij heeft gekeken of hij deze bedreiging voor zijn camping kon ombuigen in een kans. Stichting Het Zeeuwse Landschap was op zoek naar een gebied waar ze aan grootschalige zilte natuurontwikkeling konden doen. Samen hebben zij de aanzet gegeven tot het project Waterdunen. Hoogwaardige natuur wordt zo verweven met hoogwaardige (verblijfs-) recreatie in de Jong- en Oud-Breskenspolder, westelijk van Breskens. De Napoleon Hoeve is inmiddels overgenomen door Molecaten. Deze onderneming heeft de plannen rondom Waterdunen volledig geadopteerd. In de combinatie van recreatie en natuur zien ook zij kansen om meer recreanten naar West Zeeuws-Vlaanderen te trekken.
EEN
BIJZONDER PROJECT IN
WEST ZEEUWS-VLAANDEREN
Inspiratiebronnen De initiatiefnemers hebben zich onder meer laten inspireren door het recreatienatuurgebied Marquenterre in Noord-Frankrijk aan de monding van de Somme, maar ook meer recent door de ontwikkelingen in Vlaanderen rond de Schelde.
in het kort • • • • • • •
Totale gebied: circa 350 hectare ten noorden van Groede Duincamping: 14 hectare, met 300 plaatsen Park met 400 huisjes: 40 hectare Hotel: 80 bedden Verschillende voorzieningen, zoals een bezoekerscentrum, enkele horecazaken en detailhandel, een zwembad, sport-en wellnessvoorzieningen Natuurgebied: 250 hectare, met een kilometers lang netwerk van wandel-, fiets- en ruiterpaden. Waterpeil: varieert met het tij mee van 55 cm + NAP tot 55 cm -NAP
Investering De totale investering bedraagt bijna 200 miljoen euro. Het Rijk betaalt het grootste deel. Er komt geld vanuit het Hoogwaterbeschermingprogramma, het budget van de nota Ruimte en de gelden voor het Natuurpakket Westerschelde. Daarnaast draagt ook de Provincie substantieel bij, evenals de private partijen: Molecaten en Het Zeeuwse Landschap. De private investeringen komen geheel voor rekening van Molecaten.
wat ligt er achter de dijk?
is het hoog water, laag water?.
ZORG DAT DE DORPEN IN DE OMGEVING
ALLEMAAL MEE KUNNEN PROFITEREN. MAAK ER GEEN AFGESLOTEN ‘ALL-INCLUSIVE RESORT’ VAN
Wat betekent Waterdunen economisch gezien voor de streek? Er zijn verschillende studies gedaan naar de economische effecten van het project voor de streek. Begin 2010 heeft onderzoeksbureau KPMG nogmaals een berekening uitgevoerd, die het eerdere beeld bevestigt. Wat betekent Waterdunen structureel extra voor de streek? Structurele effecten Waterdunen trekt verblijf- en dagrecreanten naar West Zeeuws-Vlaanderen. Deze extra recreanten doen extra bestedingen, die door onderzoeksbureau KPMG geschat zijn op ruim 20 miljoen euro per jaar. Dat levert de streek een economische impuls op. En het draagt bij aan het behoud van voorzieningen in de streek, denk
bijvoorbeeld aan extra bestedingen bij de bakker, de streekmusea en restaurants. De extra werkgelegenheid als gevolg van de extra verblijfsrecreanten wordt geschat op circa 120 arbeidsplaatsen. De gemeente Sluis ontvangt door de komst van Waterdunen ongeveer 0,5 miljoen euro per jaar aan toeristenbelasting. Tegenover de structurele toename van inkomsten en werkgelegenheid staat een inkomstenverlies in de landbouw, direct en indirect, van 0,7 miljoen euro per jaar. Tijdelijke effecten Waterdunen levert tijdens de aanleg ongeveer 300 banen
op en een bedrag van ongeveer 45 miljoen euro aan bestedingen in het bedrijfsleven. De werken worden Europees aanbesteed. De praktijk leert dat de grote aannemingsbedrijven regelmatig onderaannemers uit de regio inschakelen om onderdelen van het werk te verzetten. De aanleg duurt een aantal jaar. De inkomsten voor de gemeente Sluis uit bouwleges zijn geschat op 1 miljoen euro. Tegenover de tijdelijke inkomsten staat een verlies van gemiste toeristenbelasting voor de gemeente Sluis vanwege de sluiting van Napoleonhoeve van 200.000 euro.
waar zit ‘t hem in; die extra bestedingen? Het natuurpark en de verblijfsrecreatie trekken extra toeristen naar de streek. Niet alleen in het zomerseizoen. Waterdunen verlengt het seizoen, doordat je er ook buiten de zomer fijn kunt recreëren. Hierdoor neemt het bedrag dat er met het toerisme kan worden verdiend in de streek,
flink toe. Ook zijn er indirecte bestedingen. Aan de toename van het toerisme kunnen mensen in de streek geld verdienen. En dat geld geven ze deels ook weer uit in de regio. Wat nog niet is meegenomen in de berekening, maar wel extra bestedingen kan opleveren: Waterdunen
geeft het toeristischrecreatieve imago van de streek een “boost”. Hiervan zullen alle ondernemers in recreatie en toerisme kunnen profiteren. Verwachte directe extra bestedingen per jaar: 13.500.000 euro Verwachte indirecte extra bestedingen per jaar 6.750.000 euro
WE MOETEN ALLEMAAL MEE
VERANDEREN
OM OOK TE KUNNEN BLIJVEN WERKEN
WAAR ZIJN DE BEDRAGEN OP GEBASEERD? Voor het hotel, de camping en het park met huisjes is een inschatting gemaakt van de bezettingsgraad; in hoeverre zit het park gemiddeld vol? Ook is gekeken naar hoeveel een toerist per dag besteedt. Aan het verblijf zelf, op het park en daarbuiten. Daarvoor zijn cijfers gehanteerd uit het Toeristisch Trendrapport 2008-2009 en uit de KPMG-studie. Een hotelgast geeft op alle fronten meer uit dan een campinggast. De eerste gaat veel uit eten, de
tweede kookt vaker zelf, bijvoorbeeld. Waterdunen trekt ook dagjesmensen. Deze dragen niet veel bij aan de totale effecten, maar ze zijn wel meegenomen in de berekening. Er is steeds gerekend met een optimistisch en pessimistisch scenario. Dat leverde een bandbreedte op van -5 en +5% in de bezettingsgraad. In de gepresenteerde cijfers is daar het gemiddelde van genomen.
Een campinggast geeft zo’n 6 euro per dag uit buiten het park, een bungalowgast en een hotelgast beiden 11 euro per dag. We gaan uit van 19.000 mensdagen per jaar voor de camping, 35.000 voor het hotel en 269.000 mensdagen voor de bungalows.
bijzonder vogelgebied Wat maakt Waterdunen een bijzonder vogelgebied? De getijdennatuur met vogeleilanden, schelpenstrandjes en voedselrijke slikken is als het ware een vijf sterrenhotel voor vogels. En dat komt goed uit. Want Breskens is qua ligging een parkeerplaats voor trekvogels langs de internationale snelweg. Vogels die de kustlijn van zuid naar noord volgen, steken de Westerscheldemonding over op het smalste punt. Dat is bij Breskens. Niet toevallig dat daar ook de veerpont oversteekt. Voor vogelaars is Waterdunen een unieke plek om zeldzame vogelsoorten te potten. Voorzieningen zoals observatiehutten en vogelramen zorgen ervoor dat je deze bijzondere vogelsoorten van heel dichtbij kunt zien en beleven. Zelfs vanuit je vakantiewoning!
internationaal bekende hotspot voor het
breskens is een waarnemen van trekvogels
Reigerachtigen zijn viseters. Waterdunen zal als ondiep, relatief warm komgebied een rijke visstand krijgen. Dat is tafeltje-dek-je voor vogels als aalscholver, lepelaar en verschillende reigersoorten.
Bijzonder aan de vogeltrek ter hoogte van Waterdunen is het enorme aantal van gewone vogelsoorten. Maar regelmatig passeren ook bijzondere soorten, zoals deze bijeneters. Ook de zwarte- en rode wouw, roodpootvalk, lachstern, roodstuitzwaluw, roodkeelpieper, ortolaan en grauwe gors kun je voorbij zien komen.
Waterdunen kun je luisteren naar de vogels, de stilte en je dromen In
Ganzen en eenden zijn overwegend planteneters. Waterdunen zal voor veel soorten aantrekkelijk zijn om te broeden of te overwinteren.
Kiekendieven komen laag over de grond wiekend naar hun vaste slaapplek. Aan de oostkant van het Verdronken Land van Saeftinghe ligt de grootste slaapplaats van Europa. Spectaculair gezicht waar meer dan 140 kiekendieven de avond invallen. In Waterdunen zullen de kiekendief, buizerd en slechtvalk ongetwijfeld hun slaapplek weten te vinden.
Wie het smetteloze zwart-witte pak bekijkt zou het niet denken, maar onder de scholeksters in Nederland treedt een sterke vergrijzing op. Ringonderzoek toont aan dat de populatie veroudert. Dat komt doordat het broedsucces gering is. Ze kunnen meer dan 40 jaar oud worden, dus een slecht reproductiesucces is niet snel te merken. Mooi dat in Waterdunen een geschikt broedgebied kan ontstaan. Het hele jaar door verblijven honderden meeuwen en sterns in Waterdunen.
De grote stern broedt met duizenden in de Westerschelde op de Hooge Platen. De vogels foerageren voornamelijk in de Voordelta. Op weg passeren ze de kust voor Waterdunen. Ze broeden in grote kolonies heel dicht bij elkaar. Wie weet gaan de grote sterns één van de eilanden in Waterdunen bevolken.
Steltlopers zijn het hele jaar talrijk in het gebied aanwezig. Vooral het slik, dat met vloed onder water staat, is zeer in trek als foerageergebied. Sommige steltlopers blijven broeden en zijn dan vaste gasten in Waterdunen.
economische impuls De demografie van West Zeeuws-Vlaanderen verandert flink. De totale bevolking neemt af en de samenstelling wijzigt, zo laten bevolkingsprognoses voor 2015 zien. Er zullen meer ouderen wonen en minder kinderen en jonge volwassenen. Alle kernen krijgen hier naar verwachting mee te maken. Alleen in Breskens blijft de bevolking redelijk op peil. Landbouw, visserij en toerisme zijn hier van oudsher sectoren waar de streek op draaide. In die sectoren neemt de werkgelegenheid af. Ook in het bankwezen zijn minder banen dan voorheen. Door het wegvallen van de autoveerdienst ligt het gebied meer afgelegen.
niks is zo mooi als de nieuwsgierigheid en de eeuwige verrassing van wat achter de dijk ligt... De
zee en het strand zijn hier altijd anders
Natuurlijk Vitaal In 2004 heeft de gebiedscommissie West Zeeuws-Vlaanderen het gebiedsplan Natuurlijk Vitaal opgesteld. Het plan heeft als doel om de bedreigingen die afkwamen op West Zeeuws-Vlaanderen een halt toe te roepen en het gebied een impuls te geven. Kansen liggen vooral in het stimuleren van de economie en de verbetering van de omgevingskwaliteiten, zoals natuur, landschap, cultuurhistorie en de leef- en recreatieomgeving. Natuurlijk Vitaal zet heel duidelijk in op de sector Recreatie en Toerisme. Daar liggen de kansen voor de regio. De sector heeft een kwaliteitsslag nodig. De toerist van morgen stelt hogere eisen aan de accommodaties dan de meeste
bedrijven nu bieden. Daarnaast concentreert het seizoen zich nu op de zomer. Het strand is immers de publiekstrekker. Er is daarnaast te weinig te doen, zeker buiten het zomerseizoen. De regionale economie heeft er groot belang bij dat het toerismeseizoen wordt opgerekt naar “jaarrond”. De toerist van morgen wil ook kunnen recreëren in de natuur, om te ontspannen én om actief in te zijn. De natuur zorgt er voor dat er ook buiten het strandseizoen iets te beleven is. Dat is dan ook een belangrijk aspect van Natuurlijk Vitaal: versterking van recreatie en natuur moeten samen op gaan. Leefbaarheidsonderzoek In 2009 is een leefbaarheidsonderzoek in de gemeente Sluis afgerond. De bevolkingskrimp, de lage kwaliteit van een groot deel van de woningen en de financiële problemen van de gemeente vormen een probleem. Er ligt een grote uitdaging voor gemeente, provincie, de woningcorporatie en andere partijen om een kwaliteitsslag in de woonomgeving te maken en een goede sociale infrastructuur te realiseren. Het leefbaarheidonderzoek doet hiertoe tien aanbevelingen, die variëren van het maken van een integraal basisscholenplan tot het zorgen voor goed openbaar vervoer. Deze aanbevelingen moeten er voor zorgen dat het leven goed blijft in West Zeeuws-Vlaanderen.
kansen voor de streek Werkgelegenheid Waterdunen draagt ook een steentje bij aan de leefbaarheid in de streek. Het project zorgt voor werkgelegenheid. Daardoor kunnen meer mensen in West Zeeuws-vlaanderen blijven werken, en dus ook wonen. Dit levert leerlingen op voor de basisscholen, reizigers voor de bus, leden voor de verenigingen enzovoort. Waterdunen is niet het enige antwoord op de krimp. Het is wél de kwaliteitsimpuls die nodig is. De bevolking zal evengoed veranderen qua samenstelling. Maar die 120 banen zijn zeer welkom.
Voorzieningen Daarnaast komen er voorzieningen bij door Waterdunen, zoals een zwembad, wellnesscentrum, sportvoorzieningen. Deze verhogen het voorzieningenniveau voor de inwoners. Zij kunnen er immers ook gebruik van maken. En misschien nog belangrijker: met Waterdunen komt ook een groter draagvlak voor de bestaande voorzieningen in Breskens en Groede.
Leefomgeving De aanleg van natuur versterkt daarnaast de kwaliteit van de leefomgeving. Een gevarieerd landschap ontstaat, met duingebieden, slikken, schorren en zilte graslanden. Daar zullen niet alleen de toeristen, maar ook de eigen inwoners
wandelend, op de fiets of per paard van gaan genieten. En een aantrekkelijke omgeving kan ook nieuwe bewoners aantrekken.
Kansen voor bewoners en ondernemers Waterdunen biedt kansen voor iedereen. Direct of indirect. Er zullen nieuwe toeristen komen. Dat levert directe werkgelegenheid op en daardoor zullen dorpen minder leeglopen dan voorspeld. Niet alleen de horecamedewerker kan zijn boterham verdienen door Waterdunen. De CV-monteur zal wel eens op het park nodig zijn, maar ook meer klanten in de dorpen overhouden als West Zeeuws-Vlaanderen meer van haar bevolking kan vasthouden. En wat te denken van de mogelijkheden in de detailhandel, de kansen voor ondernemers die “beleving” bieden, van paardrijden tot strandzeilen. Zij zullen allemaal de vruchten kunnen plukken van de toename van toeristen en de verlenging van het seizoen. Genoeg kansen!
vragen over waterdunen Wat voor natuur komt er? Door op een gecontroleerde manier getijdenwerking in Waterdunen te brengen, ontstaat een zogenoemd “laagdynamisch intergetijdengebied”. Dit is een natuurgebied met platen, slikken en schorren. Juist dit type gebied staat binnen de Westerschelde onder druk. De oppervlakte neemt al jaren af; platen krijgen steilere randen, worden hoger, en verzanden. Waterdunen wordt een luwe, beschut gelegen getijdenbaai met veel intergetijdengebied, en enkele iets hoger gelegen
eilandjes. Die zijn geschikt voor zeldzame broedvogels als dwergstern, visdief, kluut, strand- en bontbekplevier. De begraasde delen van de schorren zullen een optimaal broedgebied vormen voor weidevogelsoorten. Op de droogvallende slikken, platen en schorren zullen diverse soorten steltlopers, reigerachtigen, eenden en ganzen voedsel vinden. In de kreken zullen visetende soorten als zaagbekken, futen en aalscholvers voorkomen. Door de grote variatie aan leefgebieden zal er sprake zijn van een grote vogelrijkdom.
Hoe toegankelijk is de natuur? Het natuurgebied is open voor publiek via een kilometerslang netwerk van wandel-, fiets- en ruiterroutes. Via plankieren, bruggen en vlotten is het mogelijk ook door het natte deel te wandelen. Over de broedeilanden en door een deel van de slikgebieden lopen geen paden. Zo kunnen daar vogels rustig broeden en voedsel vinden. Vanuit kijkhutten en- schermen zijn de dieren wel te zien. Of met de verrekijker vanuit de fluisterboot, die door het gebied gaat varen.
dynamiek en beweging van het hele gebied. het water, de vogels, de toeristen, de luchten, de fietsers, de ruiters de
wat voor verblijfsrecreatie komt er? De huisjes van Waterdunen worden door de recreatieondernemer, Molecaten, het hele jaar door als vakantieverblijf verhuurd (het zogenaamde “warmebeddenconcept”). Anders dan in andere parken zijn de huisjes niet in het bezit van een particulier, die de woning zelf gebruikt en/of verhuurt. Bij exploitatie door een recreatieondernemer, zoals in Waterdunen, is de bezet-
tingsgraad hoger. Verwacht wordt dat het park vooral voor relatief korte vakanties wordt gebruikt. Recreanten besteden de eerste twee dagen het meest. Naarmate recreanten langer in een vakantiewoning verblijven, zullen ze minder uitgeven. Veel korte verblijven in een huurhuisje leveren de regionale economie dus meer op dan een langer verblijf van een particulier in zijn eigen vakantie-
bungalow. Dit zijn de eerste resultaten uit een onderzoek van het LEI, het onafhankelijk onderzoeksinstituut dat verbonden is aan Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Daarnaast zitten de accommodaties op het kwalitatief wat hogere segment. Dat zie je terug in de ruimtelijkheid van de opzet en de kwaliteit van de architectuur en bouw.
kustversterking Waterdunen is geen ontpoldering. Sommige mensen denken dat en dat is niet zo vreemd. Er komt immers zout water het gebied in, met een gecontroleerd gedempt getij. Maar de primaire waterkering, de dijk, blijft op dezelfde plek liggen en wordt zelfs versterkt. De kust wordt verder versterkt door erachter een breed en hoog duingebied aan te leggen. Dit maakt verdere versterkingen in de toekomst overbodig. Het gebied Waterdunen en het daarachter gelegen gebied krijgen het veiligheidsniveau dat voor heel Zeeland geldt. De kustverdediging zit hem in de dijk en het duingebied, niet in de ruimte die het getij krijgt in Waterdunen. De gecontroleerde getijdenwerking is er om de natuurwaarde en de belevingswaarde van het gebied te vergroten.
een
veiliger West Zeeuws-Vlaanderen
Wordt de getijdennatuur aangelegd vanwege de verdieping van de Westerschelde? Toen het idee voor Waterdunen ontstond, was er nog geen relatie met het natuurherstel van de Westerschelde en de verdieping. Doelen zijn en waren: maken van een kwaliteitsslag met het toeristisch recreatieve product, aanleggen van hoogwaardige natuur en het oplossen van een “zwakke schakel”. Later kwam de opgave van het natuurherstel van de Westerschelde in beeld, gekoppeld aan de verdieping. Onderzoek heeft uitgewezen dat het bestaande plan Waterdunen met een aantal technische aanpassingen een bijdrage kan leveren aan het herstel van natuurwaarden langs de Westerschelde. Voordeel is dat er dan geen andere gebieden voor te hoeven worden ontpolderd in het Middengebied langs de Westerschelde. Om die reden zal dan ook vanuit het Natuurpakket Westerscheldebudget meebetaald worden aan Waterdunen.
partners
waarborgen. dijkhuisjes, boerenhuis, wilgen, planken. het kan wel, als het maar goed ingericht wordt je moet proberen de authenticiteit te
In het project Waterdunen werken vijf partijen samen. Dat zijn Provincie Zeeland, de trekker van het project, gemeente Sluis, waterschap Scheldestromen en twee private partijen: Molecaten en Het Zeeuwse Landschap. Molecaten en Het Zeeuwse Landschap zijn de initiatiefnemers. Ze zullen ook allebei meebetalen aan de uitvoering. Het Zeeuwse Landschap doet dat op bescheiden schaal. Molecaten financiert uiteraard de verblijfsrecreatie, maar betaalt ook mee aan de ontwikkeling van de natuur. Het Zeeuwse Landschap gaat de natuur beheren. Provincie en gemeente zijn bij het project betrokken geraakt vanuit hun bestuurlijke verantwoordelijkheden voor de ruimtelijke ordening en de projecten Natuurlijk Vitaal en Zwakke Schakels. Provincie is daarnaast een schakel naar de Rijksoverheid, die ook een belangrijk deel financiert. In november 2008 hebben Provinciale Staten besloten vanwege de provinciale belangen, die met Waterdunen gemoeid zijn, voor het project een inpassingsplan te maken. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de gemeente Sluis. De rol van het waterschap bij Waterdunen is tweeledig. In de eerste plaats verzorgt het waterschap de plannen en uitvoering van de kustversterking (Zwakke Schakels). Daarnaast is het waterschap betrokken vanuit de verantwoordelijkheid voor de wegen en de waterhuishouding in en rondom Waterdunen. Molecaten en Het Zeeuwse Landschap blijven de leidende partners na de aanleg.
toekomstige beheerders Als Waterdunen is aangelegd, doen Molecaten en Het Zeeuwse Landschap het beheer van het recreatie- en natuurgebied. Molecaten is een familiebedrijf met dertien vakantieparken in Nederland, waarvan twee in ZeeuwsVlaanderen (Napoleon Hoeve en Hoogduin), één park in Hongarije, drie luxe safarikampen en twee safarihuizen in Afrika (Zambia en Malawi). In haar bedrijfsvoering staan centraal: duurzaam beheer met oog voor detail en de balans met de natuurlijke omgeving. Het is niet de eerste keer dat Molecaten samenwerkt met een natuurorganisatie. In 1997 hebben het Wereld Natuur Fonds en Molecaten de Stichting PAN Parks Foundation opgericht. PAN staat voor Protected Areas Network. Het doel is een netwerk op te zetten van goed beschermde Europese natuurgebieden die qua uitstraling en toeristische voorzieningen kunnen wedijveren met de nationale parken in Amerika en/of Zuid-Afrika. In deze parken gaan toerisme en natuurbescherming hand in hand. Het Zeeuwse Landschap beschermt, beheert en ontwikkelt natuur en landschapsschoon in de ruimste zin. Daarbij hoort ook bescherming van cultuurhistorisch erfgoed en communicatie over natuur en landschap. De stichting bestaat sinds 1936 en is in de eerste plaats actief door aankoop en beheer van natuur-gebieden en cultuurhistorisch belangrijke terreinen. De stichting beschermt inmiddels vele tientallen terreinen met een gezamenlijk oppervlak van bijna 9000 hectare. Gebieden variërend van grote natuurgebieden zoals de Yerseke Moer en het Verdronken Land van Saeftinghe, tot kleine vliedbergen en historische wallencomplexen.
op Avontuur kunt gaan. struinen een gebied waar je
Colofon www.waterdunen.com Vormgeving: Provincie Zeeland Fotografie: Ingrid Borger, Felice Buonadonna en Ben Biondina op www.laatzeelandzien.nl, Chiel Jacobusse, Simone Janssen, Photographics, Annemarie Pouwer Studio Raven, Eric van Rootselaar, Cor Visser, Stichting Het Zeeuwse Landschap Citaten bij de foto’s komen uit de DNA workshops Waterdunen. Dit is een uitgave van Provincie Zeeland Provinciehuis, Abdij 6, Middelburg Postbus 6001, 4330 LA Middelburg Tel.: 0118-631011 E-mail:
[email protected] www.zeeland.nl
Waterdunen is een samenwerkingsproject van:
Natuur- en recreatiegebied in West Zeeuws-Vlaanderen
