Nationaal Gevangenismuseum

Nationaal Gevangenismuseum

Gevangen in beeld Groep 8 Les 4. Klik in de lik

Nationaal Gevangenismuseum

Les 4. Klik in de lik

Groep 8

Samenvatting van de les

Materiaal

Deze les brengen de leerlingen een bezoek aan het Gevangenismuseum. Hier komen zij meer te weten over de verschillende ideeën die er in de loop van de geschiedenis zijn geweest over het straffen en opsluiten van mensen. Ook ervaren zij hoe het is om in een echte gevangenis te zijn. Het beeld van hoe ‘het werkelijk zit’ wordt zo steeds duidelijker. De leerlingen gaan op zoek naar beelden die voor hen hun gevoel/mening over gevangenen/gevangenis uitdrukken en fotograferen deze. De rondleidingen zijn in handen van de museummedewerkers. De instructie en begeleiding van het fotograferen is in handen van de leerkracht/begeleider.

2,5 uur

Voldoende fototoestellen voor alle leerlingen Extra camera of tablet Opschrijfboekje en potloden voor het maken van aantekeningen (bijvoorbeeld wat er gefotografeerd is) Tussendoortje (zelf voor zorgen).

Voorbereiding

Doelen De leerlingen: maken kennis met de geschiedenis van gevangenissen vanaf 1600 tot nu; kunnen verschillen noemen tussen gevangenissen vroeger en nu; toetsen hun eerder opgedane kennis en ideeën over het gevangeniswezen en verwerven een realistisch beeld van hedendaags gevangenschap; zijn in staat passende beelden te vinden voor hun foto-opdracht.

Achtergrondinformatie voor de rondleiders Het DCA-programma voor leerlingen van groep 8 is onderdeel van een lessenserie. Deze serie wordt afgesloten met een eindopdracht: het maken van een tweeluik. Dit bestaat uit twee foto’s, waarin de leerlingen hun ideeën uitdrukken over een zelfgekozen aspect van gevangenschap. Hoofdvraag voor het werkstuk is ‘Hoe is het om in de gevangenis te zijn?’ Op school hebben de leerlingen al gewerkt met het thema gevangenis. Ze hebben over deelonderwerpen gediscussieerd, er informatie over opgezocht en in de klas presentaties gehouden. Ze komen naar het museum om nog meer over het onderwerp te weten te komen, om een antwoord te krijgen op de vragen die ze zelf niet konden beantwoorden én om foto’s te maken voor hun eindwerkstuk. De belangstelling van de leerlingen ligt vooral bij het leven in de gevangenissen vandaag de dag. Het accent van de rondleiding ligt dan ook heel nadrukkelijk op hedendaagse detentie. Het tweeluik moet op de eerste plaats weergeven wat zij voelen bij gevangenis/gevangen zijn en daarnaast een aantal overeenkomsten en een aantal tegenstellingen bevatten. Je kunt in je rondleiding op subtiele wijze (d.w.z. dat je ze niet nadrukkelijk benoemt) verschillende contrasten verweven. Zie verderop bij ‘Kern’. Tijdens de rondleiding moet er voldoende gelegenheid zijn voor de Lesvoorbereiding les 4. – Klik in de lik

Lees de aandachtspunten door. Regel een volwassen begeleider voor iedere 15 leerlingen. Licht deze extra begeleiders goed in over de inhoud van het programma en het doel van het bezoek. Spreek door wat er van de begeleiders verwacht wordt in het museum. Bespreek voor je vertrekt met je leerlingen hoe je je in een museum gedraagt. Tijd: 30 minuten

Werkvormen Klassikale instructie op school; rondleidingen in groepjes van ca. 15 leerlingen door het museum en de Rode Pannen; individuele momenten om te fotograferen.

2

leerlingen om wat foto’s voor hun werkstuk te maken. Ruim hiervoor voldoende tijd in. De leerlingen willen graag zelf even rondlopen, kijken en fotograferen. Hou je verhaal dus kort en puntig! De instructie en begeleiding van de leerlingen tijdens het fotograferen is in handen van de leerkracht/begeleider. Tijdens fotomomenten in het museum en de Rode Pannen draag je dan ook regelmatig het stokje aan de leerkracht over.

Aandachtspunten voor de leerkrachten/begeleiders Van de leerkracht/begeleider wordt voor dit programma een actievere rol gevraagd dan doorgaans het geval is tijdens een rondleiding. De rondleiders van het Gevangenismuseum hebben geen gedetailleerde kennis van hetgeen op school besproken, behandeld en voorbereid is. Zij weten bijvoorbeeld niet van de leerlingen waar hun persoonlijke focus ligt voor de opdracht. Daarnaast zijn de rondleiders vooral kundig op het gebied van erfgoed, maar niet gespecialiseerd op het gebied van kunstzinnige vorming of fotografie. De instructie en begeleiding van de leerlingen tijdens het fotograferen is daarom geheel de verantwoordelijkheid van de leerkracht/begeleider. Tijdens fotomomenten in het museum en de Rode Pannen draagt de rondleider dan ook regelmatig het stokje aan de leerkracht over. Het is voor dit project extra belangrijk dat de andere volwassen begeleiders (ouders of stagiairs) goed ingelicht zijn over wat er van hen verwacht wordt en wat hun rol is. Sommige ouders hebben de neiging zich veel en hinderlijk met hun kind te bemoeien. Voorkom dit door hen niet verantwoordelijk te maken voor de begeleiding van hun eigen kind.

Museum lesinhoud

Introductie

Voor vertrek, op school Leerkracht

10 minuten

Inleiding 5 – 10 minuten

Neem nog even de gang van zaken met de leerlingen door: heeft iedereen alles bij zich (fototoestel, tussendoortje, vragenlijst museum, opschrijfboekje); hoe is het vervoer geregeld, enz. Vraag: weten jullie nog hoe je je in een museum gedraagt? (niet rennen, niet eten of drinken, van objecten afblijven, bij de rondleider blijven).

In het museum Rondleider

De groep wordt opgevangen door de rondleider(s); jassen, tassen, plassen. Rondleider neemt leerkracht ondertussen even apart en Als het om een grote groep gaat, vraagt of er kinderen bij zitten waar speciaal rekening mee wordt deze gesplitst en verdeeld moet worden gehouden. over meerdere rondleiders. Bij groepen kleiner dan 26 Rondleider heet groep welkom in het museum. Groep personen, wordt de groep in eventueel splitsen (zie hiernaast). tweeën gesplitst en start er één bij het cellenblok, de ander in Rondleider zegt: ik heb gehoord dat jullie met een bijzonder het museum. De twee groepjes project bezig zijn. Wat weten jullie al over gevangenissen? kunnen daarna gezamenlijk een (luistert naar antwoorden) bezoek brengen aan de Rode Wat willen jullie nog meer weten? (luistert naar Pannen. antwoorden, nu kunnen de voorbereide vragen

Lesvoorbereiding les 4. – Klik in de lik

3

overhandigd worden. Rondleider neemt vragen snel door en bedenkt ondertussen welke momenten in de rondleiding geschikt zijn om de antwoorden te geven). Zegt: jullie hebben ook een bijzondere opdracht heb ik begrepen; jullie moeten foto’s maken. Vraagt aan een paar verschillende leerlingen: wat is jouw plan? Wat wil jij laten zien in je foto’s? Rondleider maakt afspraken: We gaan zo het museum in/naar een vroegere gevangenis, de Rode Pannen. Ik wil graag dat jullie met mij meelopen en bij mij in de buurt blijven. In het museum bekijken en bespreken we met elkaar een aantal dingen. Ik vertel wat, jullie kunnen vragen stellen. Op iedere plek krijgen jullie steeds even de tijd om foto’s te maken. Die momenten geef ik duidelijk aan. Het is niet de bedoeling dat jullie tussendoor foto’s maken. Hebben jullie ook een opschrijfboekje bij je? Het is handig om op te schrijven wat je fotografeert. Je kunt ook de tekstbordjes bij een object fotograferen, dan weet je later ook wat het is. Als je vragen hebt, mag je die altijd stellen. Is dat tot zover duidelijk? Kern Museum 60 minuten Sluis en cellengang

Aandachtspunten rondleiding

1600 – 1850

Tuchthuizen, rasp- en spinhuizen

Fotomoment

Veenhuizen

Maquette en slaapzaal/hangmatten gestichten

Fotomoment

Rechtbank

Slaapkooien Fotomoment Koepelgevangenis Fotomoment Ons rechtssysteem

Staatshotel

Plein delict

Cellulair systeem

Lesvoorbereiding les 4. – Klik in de lik

Algemeen: hou je verhaal kort en puntig. Geef leerlingen voldoende de tijd om te fotograferen. Vertel kort over de werking van de sluis en de inrichting van de cellengang. Bij en in de Rode Pannen kun je hier meer over vertellen. De eerste gevangenissen ontstaan rond 1600 in de vorm van tuchthuizen. Voor die tijd werden er geen mensen bij wijze van straf opgesloten. Rasphuizen voor de mannen, spinhuizen voor de vrouwen. N.B.: je gaat niet uitgebreid in op de straffen van vroeger, alle martel- en strafwerktuigen blijven zo veel onbesproken, evenals het laatmiddeleeuwse strafrecht. Ga ook zo kort mogelijk in op vragen van leerlingen hierover. Het opsluiten in gemeenschap wordt gangbaarder. In Veenhuizen worden gestichten gebouwd voor de opvang van wezen, bedelaars en landlopers. Ga in op het leven in de gestichten: de indeling van de zalen, de werkzaamheden op het land en het leven in een gesloten gemeenschap. Vertel niet over het ontstaan en de achtergronden in de MvW, sla ook de geklimatiseerde vitrine en het verhaal over de RWI over. De ‘eerste cellen’ in Veenhuizen; oplossing voor het gebrek aan privacy. Eenzame opsluiting en de gevolgen hiervan voor gedetineerden. Hoe verloopt tegenwoordig een rechtszaak en wie zijn erbij betrokken? Vraag: voor wat voor misdrijven kun je gevangenisstraf krijgen? (Luister naar de antwoorden, noem de top 3 van meest voorkomende misdrijven. Vertel dat er natuurlijk ook andere soorten delicten zijn.) Vraag: wat voor mensen zitten er in onze gevangenissen?

4

Tijdelijke expo, filmzaaltjes

(luister naar de antwoorden, noem de belangrijkste: mannen, vrouwen, zware criminelen, pechvogels, mensen met een psychische stoornis, jeugd) Zeg: we gaan het verhaal van één iemand volgen. Luister en kijk naar het verhaal van de arrestatie van Toine. Vraag: vinden jullie dat deze man gevangenisstraf verdient? DV&O bus Vertel: Toine wacht op zijn rechtszaak in het Huis van Bewaring. Luister naar zijn verhaal. Vraag: Wat voor figuur is dit? Verdient hij een zware of een lichte straf? Bezoekersslang Vertel: Toine komt voor de rechter en wordt veroordeeld. Hij gaat naar de gevangenis. Hoe gaat het er daar aan toe? Vertel aan de hand van objecten in de bezoekersslang over: - Binnenkomst (BAD) - Dagregime (werk, luchten, sport, eten, boodschappen, etc.) Verschillende soorten PI’s (Toine probeert te ontsnappen en wordt naar een EBI gestuurd). Bewakingsschermen Vertel over het werk van een bewaker en van een PIW-er. Vier deuren Vraag: Toine zijn tijd in de gevangenis zit erop. Wat denk je dat er met hem gebeurt als hij een maal buiten is? Open de deur, bespreek wat er met Toine gebeurt. Vraag: Hoe realistisch is dit? (zeer) Vraag: Weten jullie hoe groot de kans is dat je weer in de gevangenis komt na vrijlating? Vertel: Van alle mensen die uit de gevangenis komen, gaat ca. 70% de fout weer in. Fotomoment Vraag: Wat denk je: maakt gevangenisstraf een beter mens van je? Wijs de leerlingen op de Introduceer het onderwerp. Bijvoorbeeld in ‘Rust Roest’: mogelijkheid dat ze hier foto’s jullie weten dat er in de gevangenissen gewerkt moet van foto’s kunnen maken. worden. Maar wat voor werk doen gevangenen? We gaan nu een paar filmpjes zien over werken in de gevangenis. Besteed verder alleen aandacht Laat de groep plaatsnemen in het zaaltje 1980-heden en aan de tentoonstelling als er nog bekijk de filmfragmenten. tijd is.

Kern Cellenblok, arrestantencel, Cellenblok/luchtplaats filmpje 15 minuten

Fotomoment

Luchtplaats, busjes DV&O, arrestantenbus Lesvoorbereiding les 4. – Klik in de lik

Introduceer de arrestantencel en het filmpje in de voorruimte, bij de historische deuren: Jullie hebben gezien hoe Toine werd gearresteerd; we gaan nu nog een filmpje kijken over een arrestatie en wat er daarna gebeurt op het politiebureau. Bekijk met de groep het filmpje. Vraag: in hoeverre komt de cel die jullie in het filmpje hebben gezien overeen met deze cel? Leg uit: dit soort arrestantencellen vind je op een politiebureau, deze zijn anders. In een gevangenis zien de cellen er anders uit. Je kunt ze kort in de andere cellen laten kijken, met name de historische cel. Leg bij de andere cellen uit dat dit nagebouwde cellen zijn en dat de leerlingen later in een echte gevangenis komen (of al zijn geweest als er eerst een bezoek aan de RP is gebracht). Leg uit waar de busjes en bussen voor gebruikt worden. Dit zijn mobiele cellen.

5

Kern Rode Pannen 45 minuten, incl. looptijd

Sluis BAD Isoleer Verschillende cellen Luchtplaats

Hou je uitleg over de Rode Pannen kort: het is een speciale gevangenis die gebouwd is voor gevangenen die zich in een gewone gevangenis niet wisten te gedragen. Het regime was er extra streng. Neem de leerlingen mee naar de verschillende ruimtes ( sluis, BAD, iso en luchtplaats) en vertel er kort over, maar laat vooral de leerlingen zoveel mogelijk kijken, vragen stellen en geef hen alle ruimte om foto’s te maken.

Afsluiting + tijd 10 minuten

Reflectie Rondleider/leerkracht

Verzamelen in het Oog In het geval van kleinere groepen kunnen afsluiting en afscheid ook in de Rode Pannen plaatsvinden. Terug op school Evaluatie 15 minuten

leerkracht

Sluit het bezoek met een aantal vragen af. Hoe hebben jullie het gehad? Wat zijn jullie vandaag nog allemaal te weten gekomen? Zijn de vragen die jullie bij jullie hadden beantwoord? Zijn er nog andere vragen? Hoe was het om in een echte gevangenis te zijn? Is het anders dan je had gedacht? Waarom wel/niet? Wat vonden jullie interessant? Wat niet? Hebben jullie goede foto’s kunnen maken? Enz. Fijne reis terug en succes met jullie foto-opdracht! Jassen, tassen, afscheid.

Bespreek het museumbezoek na. Vraag: Hoe vonden jullie het in het Gevangenismuseum? Wat was interessant en waarom? Wat was minder interessant en waarom? Het je nieuwe dingen geleerd? Welke? Wat weet je nu over gevangenissen vroeger? Wat zijn de verschillen tussen vroeger en nu? Is het gelukt om de foto’s te maken die je wilde? Bij wie wel? Wie niet? Hoe komt dat? Spreek af wat de leerlingen met de foto’s moeten doen (zie ook lesvoorbereiding Les 5.) Bijvoorbeeld: - Thuis de foto’s alvast bekijken en eventueel een selectie maken voor het tweeluik. - Thuis de foto’s op een USB stick zetten en deze meenemen naar school. - Zorgen dat ze een USB kabeltje hebben waarmee ze de foto’s op een computer op school kunnen zetten (en dit meenemen). Enz.

Lesvoorbereiding les 4. – Klik in de lik

6