4. Gevangenismuseum. Handleiding en informatie over het museumbezoek

Gevangenismuseum Basisonderwijs

Lange Leo vertelt Lesmateriaal groep 3/4

Handleiding en informatie over het museumbezoek Gevangenismuseum Oude Gracht 1 9341 AA Veenhuizen T 0592-38 82 64 [email protected] www.gevangenismuseum.nl

Lespakket basisonderwijs groep 3 / 4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave

Algemene informatie

pag. 3

Inleiding Doelgroep Doelstelling van het lesmateriaal Doelstelling van het museumbezoek Opbouw en gebruik van het lesmateriaal

pag. 4

Voorbereidende les Museumbezoek Verwerkingsles

pag. 5

Praktische informatie Het lesmateriaal Inleiding Misdaad en straf Woordenlijst

pag. 6

De verhalen 1 Lange Leo vertelt over de opa van zijn vader 2 Lange Leo in de kraag gegrepen 3 Lange Leo zit opgesloten

pag. 7 pag. 8 pag. 9

Bijlagen Kijkplaatjes (tekeningen bij de verhalen) Kijkplaat 1: ´Lange Leo zit opgesloten´ Kijkplaat 2: ´Wat hoort er niet in de cel van Lange Leo?´ Kleurplaat 1: ´Lange Leo zit opgesloten´ Kleurplaat 2: ´Wat hoort er niet in de cel van Lange Leo?´

pag. 10 pag. 12 pag. 13 pag. 14 pag. 15

Evaluatieformulier

pag. 16

____________________________________________________________________________ Illustraties: Natascha Stenvert Copyright Gevangenismuseum

Gevangenismuseum - Lange Leo vertelt – groep 3 en 4

2

Algemene informatie informatie Inleiding Het Gevangenismuseum laat zien hoe misdadigers werden gestraft van 1600 tot nu, met Veenhuizen als bijzonder onderdeel binnen deze geschiedenis; waar landlopers, bedelaars, wezen en vondelingen werden (her)opgevoed in dwangkoloniën. Veenhuizen heeft een bijzondere geschiedenis, waarvan nog vele sporen getuigen. Zo is er het oude Tweede Gesticht van De Maatschappij van Weldadigheid, een van de drie gestichten die later ook als Rijkswerkgesticht voor gedetineerden hebben gediend. In dit historische gebouw uit 1823 is het Gevangenismuseum gevestigd. Er staat een groot aantal dienstwoningen met stichtelijke spreuken op de gevels. Die vertellen wat meer over het karakter van de gestichten, waar orde en tucht erg belangrijk waren. Ook nu zijn er nog steeds een aantal gevangenissen en allerlei andere onderdelen van Justitie in Veenhuizen. In dit lesmateriaal wordt verteld over de gevangenis. Aan de hand van de vertellingen van Lange Leo komen de kinderen te weten hoe Lange Leo in de gevangenis is beland en hoe het er daar aan toe gaat. De didactische uitgangspunten van dit lesmateriaal sluiten aan bij de kerndoelen voor het basisonderwijs: Oriëntatie op mens en wereld; binnen dit leergebied ondergebracht in 'samenleving' en 'gezond en redzaam gedrag'. Het is in eerste instantie opgezet voor gebruik in combinatie met een bezoek aan het Gevangenismuseum, maar kan ook voor leergebiedoverstijgende lessen worden gebruikt. Doelgroep Groep 3 en 4 van het basisonderwijs (tevens voor groepen 1-2, 5-6 en 7-8 beschikbaar) Doelstelling van het het lesmateriaal De doelstelling van dit lesmateriaal is in eerste instantie een basis leggen voor een bezoek aan Het Gevangenismuseum. Door het bezoek voor te bereiden schetst u een kader waarin ze de ervaringen in het museum kunnen plaatsen. Kinderen zijn op deze manier méér betrokken bij het onderwerp en zullen gerichter kijken. Uit de verhalen en tekeningen van Lange Leo wordt de leerlingen duidelijk wat een gevangenis is, dat daar mensen in een cel zitten en waarom die mensen daar een tijd of een tijdje verblijven. Doelstelling van het het museumbezoek Tijdens het bezoek aan het museum krijgen schoolgroepen een rondleiding. Deze rondleider wordt gegeven door één van onze vrijwillige gidsen, ervaren in het rondleiden van leerlingen en de onder- en middenbouw van het basisonderwijs. De leerlingen zien hoe de gevangenis vroeger was en hoe het nu is. In chronologische volgorde zien de kinderen hoe misdrijven gestraft werden van 1600 tot vandaag. Het Museum is bovendien gevestigd in het oude Tweede Gesticht, waar vanaf 1823 landlopers en bedelaars werden ondergebracht, waardoor het verleden nog meer gaat leven. Vervolgens maken de kinderen een (optionele) rit met de echte oude ‘boevenbus’ langs nieuwe en oude gebouwen in Veenhuizen, van oud gesticht en historische directeurswoning tot de moderne jeugdinrichting 'Het Poortje'. Op deze manier zien ze met eigen ogen hoe verleden en heden verweven zijn, dit alles laat de hele ervaring nog meer tot de verbeelding spreken.


3

Opbouw en gebruik van het lesmateriaal Het lesmateriaal bestaat uit 3 verhaaltjes, die ieder een ander aspect behandelen: • In ´Lange Leo vertelt over de opa van zijn vader´ gaat over het verleden van Veenhuizen. • In ´Lange Leo vertelt´ wordt in het kort duidelijk hoe je in de gevangenis komt. • In ´Lange Leo zit opgesloten´ leren de kinderen over het dagelijkse leven in de gevangenis. Ter ondersteuning zijn er tekeningen en kijkplaten voor bij de verhaaltjes toegevoegd. Ook zijn er twee kleurplaten toegevoegd van Lange Leo in zijn cel. Op één van die kleurplaten zijn allemaal spulletjes te zien die Lange Leo helemaal niet op zijn cel mag hebben. Deze kunt u tijdens de afsluiting van de les gebruiken. Benodigdheden Kopieer voor iedere leerling het te behandelen verhaal en de kijk/kleurplaten. Voor verdere informatie en diverse relevante links kunt u terecht op onze website: www.gevangenismuseum.nl.

Voorbereidende les In de voorbereidende les wordt de basis voor het museumbezoek gelegd. De leerlingen maken kennis met Lange Leo, een getekend figuurtje dat in het museum terugkomt. Een aantal begrippen wordt geïntroduceerd: misdaad, handboeien, politie, politiebureau, Huis van Bewaring, rechtbank, celstraf, tralies, bewaker, luchten, bezoekruimte, camera’s Behandel één of meerdere verhalen ter voorbereiding. Inleiding (10 minuten) • Vraag wie er weet wat een gevangenis is. Vertel daarna over misdaad en straf (zie inleiding). Kern (ca. 10 minuten per verhaaltje) • Lees de verhalen voor. • Laat de tekeningen bij de verhaaltjes zien. • Laat kijkplaat 1 zien. Afsluiting • 10 minuten kringgesprek: vertel de kinderen dat jullie naar het Gevangenismuseum gaan en wat jullie daar gaan doen. • 15 minuten kleurplaten kleuren. • 5 minuten kijk/kleurplaten bespreken: in kleurplaat 2 heeft Lange Leo allerlei vreemde voorwerpen in zijn cel. In het museum zien de kinderen échte voorbeelden van dit soort ´contrabande´ (smokkelwaar), van nepwapens tot touwen, van alles om te ontsnappen! Het is makkelijker voor de kinderen om kleurplaat 2 na het museumbezoek in te kleuren. Museumbezoek Tijdens het museumbezoek met rondleiding maken de leerlingen kennis met verleden en heden van Veenhuizen en het gevangeniswezen in Nederland. Vervolgens kunt u een (optionele en niet kosteloze) rit met de echte oude ‘boevenbus’ maken, langs allerlei historische en moderne gebouwen van het gevangenisdorp Veenhuizen.


4

Inhoud • Rondleiding door het museum, ca. 60 min. • Bekijken luchtplaats en cellenblok (luchtplaats op het binnenplein en cellen door de eeuwen heen, liggen apart op het terrein), ca 15 min. • Eventueel Boevenbusrit of wandeling ca. 30 min. Verwerkingsles Bespreek het museumbezoek in de klas na. Laat de kinderen vertellen wat ze hebben gezien en beleefd. Heeft het bezoek beantwoord aan hun verwachtingen? Wat was anders dan ze vooraf dachten? Wat vonden ze het indrukwekkendst? Behandel nog niet gebruikte delen (bijvoorbeeld verhaaltje 3: ‘Lange Leo zit opgesloten’ en kleurplaat 2). Laat de kinderen eventueel ter afsluiting een tekening of schilderij maken van een van de dingen die ze in of om het museum hebben gezien. Laat ze zelf kiezen wat ze willen maken en hoe ze het willen uitvoeren. Bespreek de kleurplaten, tekeningen of schilderijen en hang ze op in de klas.

Praktische informatie Boeken via: Gevangenismuseum Oude Gracht 1 9341 AA Veenhuizen T 0592-388264 E [email protected] W www.gevangenismuseum.nl Openingstijden april t/m oktober november t/m maart

11:00-17:00 u 13:00-17:00 u

Buiten schoolvakanties is het museum 's maandags gesloten. Scholen kunnen ook op afspraak reserveren buiten de algemene openingstijden. Kosten: Kijk voor actuele prijzen op www.gevangenismuseum.nl Bereikbaarheid per openbaar vervoer Vanaf NS-station Assen bus 116. Uitstappen halte Generaal van den Boschweg. Vijf minuten lopen. Het museum is zeer geschikt voor rolstoelgebruikers. De gehele expositie is gelijkvloers. Er zijn 5 rolstoelen in het museum te leen.


5

Inleiding Misdaad en straf Als je iets stouts hebt gedaan, krijg je meestal straf. Waarom krijg je dan straf? Als je straf krijgt, dan leer je daarvan. Je weet wat wel mag. Je weet wat niet mag. Als je iets doet wat heel erg is, zoals stelen, krijg je ook straf. Als je ouder bent dan 12 jaar krijg je die straf niet van je papa of mama. Dan krijg je straf van de politie en bureau HALT. Maar sommige kinderen stelen daarna nog eens. Of doen iets anders dat niet mag. Dan moeten ze voor een kinderrechter komen. Als ze het heel erg bont hebben gemaakt, moeten ze naar een speciale kindergevangenis. Voor iedereen van 18 jaar en ouder, is er de gewone rechtbank. Daar komen ze voor een rechter. Die luistert naar wat er is gebeurd. Er is iemand vóór de verdachte: de advocaat. En er is iemand tégen de verdachte: de officier van justitie. De rechter zegt welke straf de misdadiger krijgt. Dat kan een werkstraf zijn. Dat kan ook een gevangenisstraf zijn. In de gevangenis wordt de misdadiger een tijd opgesloten. Hij slaapt in een cel. Zo ook Lange Leo. Die heeft een misdaad begaan en zit in de gevangenis. We horen direct het verhaal van Lange Leo. Woordenlijst Advocaat = iemand die een verdachte helpt. Een advocaat verdedigt iemand die voor de rechter moet komen, zodat de rechter misschien een lagere (kortere) straf geeft. Bewaker = is iemand die in de gevangenis werkt en de gevangenen bewaakt. Bezoekruimte = een speciale zaal in de gevangenis. Hier mag de gevangene bezoekers ontvangen. Twee bewakers letten goed op dat er geen contrabande wordt binnengesmokkeld. Camera = in de gevangenis hangen heel veel camera’s. Bewakers in een uitkijkpost kijken naar buiten én ze kijken op videoschermen. Zo zien ze bijna alles wat er in de gevangenis gebeurt. Celstraf, elstraf , gevangenisstraf = zo heet de straf die een misdadiger krijgt als hij naar de gevangenis moet. Er bestaan ook andere straffen: bij een taakstraf moet een misdadiger werken, maar mag wel gewoon thuis blijven. Bij een geldstraf krijgt een misdadiger (die dan overtreder heet) een boete. Contrabande = alles wat niet in een cel mag zijn, wordt contrabande genoemd. In het museum zijn allerlei voorbeelden te zien. Gedetineerden = een gevangene. Komt van detentie, wat opsluiting betekent. Gesticht = gebouw waarin zwervers ondergebracht worden. Gevangenis = een gebouw speciaal voor misdadigers. Er zijn cellen, waar 1, 2 of soms zelfs 6 misdadigers opgesloten zitten. In een gevangenis is een: kerk, moskee, sportzaal, werkplaatsen, bibliotheek, knutsellokaal en er zijn luchtplaatsen. Huis van Bewaring = een gevangenis waar verdachten wachten tot ze voor de rechter moeten komen. Soms zitten er ook misdadigers die maar een heel korte gevangenisstraf hebben. Luchten = gevangenen mogen een paar keer per dag uit hun cel om even buiten te zijn, dat wordt luchten genoemd. Ze mogen dan op het plein staan of in een speciale luchtplaats. Dat is een kooi, waar je niet uit kunt klimmen. Misdaad = in de wet staat wat wel en niet mag. Als je een wet overtreedt, bega je een misdaad. Misdadiger = als de politie en de officier van justitie hebben bewezen dat iemand die opgepakt is ook echt de misdaad heeft gepleegd, is hij een misdadiger. Officier van justitie = iemand die onderzoekt wat er is gebeurd. Dan kijkt de officier van justitie wat voor straf daar het best bij past. Die vertelt hij aan de rechter. Rechtbank = het gebouw waar de rechter een straf geeft. De zaal waar dat gebeurt heet rechtszaal. Verdachte = als de politie iemand oppakt, wordt die persoon verdacht van een misdaad. Maar dat moet eerst bewezen worden door de politie en de officier van justitie. Tot die tijd is het geen misdadiger, maar een verdachte. Weeskind = een kind dat geen ouders meer heeft.


6

1

Lange Leo vertelt over de opa van zijn vader

Dit is Lange Leo. Lange Leo is een kletskous. Hij vertelt en vertelt. Lange Leo zit in de gevangenis in Veenhuizen. Dat doet hem aan zijn overgrootvader, Grijze Tinus denken. Grijze Tinus zat heel lang geleden óók In de gevangenis in Veenhuizen. Daar vertelde zijn opa vroeger altijd over. Die verhalen heeft Lange Leo goed onthouden… En nu vertelt Lange Leo ons over de opa van zijn vader. “We leven nu in 2009. Voor het verhaal van de opa van mijn vader moeten we terug in de tijd. De opa van mijn vader was 200 jaar geleden in Veenhuizen. De opa van mijn vader werd Grijze Tinus genoemd. Dat kwam door zijn grijze haren. Grijze Tinus was een echte zwerver. Hij hield heel veel van het zwerversleven. In de zomer sliep hij altijd lekker in een hooiberg. Hij ving een vis. Hij plukte een appel. Maar soms was het leven heel moeilijk. Soms kon Grijze Tinus geen eten vinden. Dan ging hij bedelen. Dat mocht 200 jaar geleden niet. Grijze Tinus moest naar een cel. Daarna moest Grijze Tinus naar Veenhuizen. Drie jaar lang! Veenhuizen was in die tijd heel bijzonder. Daar moesten zwervers en bedelaars naartoe. En weeskinderen ook. Om te werken en te leren. Grijze Tinus woonde in een gesticht. Hij werkte op het land. Hij moest hard werken. En na drie jaar wilde Grijze Tinus voor altijd boerenknecht blijven. Dan kon hij steeds naar een andere boerderij om te werken. En dat heeft Grijze Tinus een tijd gedaan. Tot hij verliefd werd op de dochter van een boer. Die dochter werd toen de oma van mijn vader...“

Kom je naar Veenhuizen? Daar zie je het gesticht waar Grijze Tinus heeft gezeten. In dat oude gebouw zit nu het Gevangenismuseum!


7

2

Lange Leo in de kraag gegrepen gegrepen

En dan moet Lange Leo weer naar zijn cel. Hij wordt ineens stil. Waarom zit jij eigenlijk in de gevangenis, Lange Leo? In de gevangenis kom je terecht, als je iets heel ergs hebt gedaan. In de gevangenis ben je niet vrij. De kletskous kijkt sip. Hij schaamt zich voor wat hij gedaan heeft. Toe, Lange Leo, vertel eens? Na een diepe zucht begint Lange Leo. Nou, vooruit dan maar, hij zal het jullie vertellen.…. Hij heeft er heel veel spijt van… Had ik maar nooit….. Oh, had ik maar nooit…. Hij slaat met de vuisten op zijn bureau. Maar dat helpt niet! Oh, wat was hij dom. Lange Leo wilde een groot huis. En een grote auto. Maar zijn geld raakte op en Lange Leo wilde meer! Daarom ging Lange Leo geld stelen. De winkeljuffrouw van de drogist liep even naar achteren. Toen pakte Leo geld uit de kassa. “Wie doet nu zoiets en waarom? Ach, was ik, Lange Leo, maar tevreden geweest met wat ik had!!!” Want is hij nu gelukkiger? Nee, zeker niet. Hij is zijn vrijheid kwijt! Stelen mag niet, dat staat in de wet. Dat is een misdaad. De politie was er snel bij. Hij kreeg handboeien om en moest mee naar het politiebureau. Hij moest wachten in een cel van het Huis van Bewaring. Toen moest hij naar de rechtbank. Nee, stelen mag niet en daarom krijgt hij zes maanden celstraf. Lange Leo wordt naar de gevangenis in Veenhuizen gebracht. Oh, wat is hij dom geweest, dat begrijpt hij nu heel goed. Had ik maar nooit…. Oh, had ik maar nooit… Tja, dat is nu te laat! Maar hij zal nooit meer stelen!!

Kringgesprek • • • •

Wat kan een winkel doen tegen dieven? Wat vind jij van de misdaad die Leo heeft begaan? Is er van jou wel eens iets gestolen of bij je thuis ingebroken? Vind je 6 maanden straf te veel of juist te weinig?


8

3

Lange Leo zit opgesloten

Lange Leo zit in zijn cel. Dat is zijn ‘kamer’ voor het komende half jaar. Leo kijkt rond in zijn cel. Die is niet zo gezellig! Een bed, een stoel, een bureau en een kast. In de hoek van de cel is een toilet. Voor het raam zitten tralies. De deur van zijn cel is heel dik. Er zit een luikje in de deur. Lange Leo hoort de sleutels in het slot. “Goedemorgen,” roept een stem. De deur gaat open.“Goedemorgen,” roept Lange Leo terug. “Tijd om op te staan!” roept de bewaker. Leo gaat douchen en ontbijten. Dan gaat Lange Leo werken. Hij werkt in de wasserij. In de gevangenis kan je ook naar school. Of een beroep leren. Als je in de gevangenis werkt, krijg je geld. In de gevangeniswinkel kan Lange Leo aankruisen wat hij wil kopen. Lange Leo koopt lekkere koeken. Tussen de middag eet Lange Leo in de eetzaal. Laatst voelde Leo zich ziek. Gelukkig is er ook een dokter in de gevangenis. Hij kreeg medicijnen. Toen hij weer beter was, kon hij gelukkig weer gaan sporten! Dat doet Lange Leo het liefst. Lezen doet Lange Leo ook graag. Gelukkig is er een bieb. Iedere dag mag hij even naar buiten. Luchten, zo heet dat. En één keer per week komt zijn moeder op bezoek. Ze houdt ondanks alles veel van hem. Lange Leo ontmoet zijn moeder dan in de bezoekruimte. Ze zitten tegenover elkaar. Was het half jaar maar vast om… Opgesloten zitten is toch niet zo leuk. Ramen met tralies en een hele dikke deur!! Overal bewaking! Camera’s die je in de gaten houden. En prikkeldraad om de gevangenis heen! ‘k Zal het nooit meer…. ‘k Zal het nooit meer doen…. Zeker weten? Ja, ‘k zal nooit meer stelen en tevreden zijn met wat ik heb. Want mijn vrijheid is me toch heel wat waard!!!

Opdracht Kleur kleurplaat 1. Kijk naar kleurplaat 2. Wat hoort er niet in de cel van Lange Leo? Kleur dat maar in.


9

Kijkplaatjes (tekeningen bij de verhalen)

Dit is Grijze Tinus. Hij heeft de hele dag op het land gewerkt.

Lange Leo zit voor de rechter. Hij kijkt een beetje bang. Wat gaat er gebeuren?!


10

Kijkplaatjes (tekeningen bij de verhalen) Na 6 maanden is Lange Leo weer vrij. Hij is zó blij, hij zal nooit meer stelen!

Dit is de bewaker van Lange Leo. Hij heeft Leo laten beloven nooit meer te stelen. Hij is blij dat Leo ervan geleerd heeft.

Eindelijk is Lange Leo vrij. Lange Leo gaat weer bij zijn moeder wonen. Hij moet werk vinden, want hij zal nooit meer stelen. Deze mevrouw gaat Lange Leo helpen.


11

Kijkplaat ijkplaat 1: Lange Leo zit opgesloten Gevangenismuseum - Lange Leo vertelt – groep 3 en 4

12

Kijkplaat ijkplaat 2: Wat hoort niet in de cel van Lange Leo? Gevangenismuseum - Lange Leo vertelt – groep 3 en 4

13

Kleurplaat 1: Lange Leo zit opgesloten Gevangenismuseum - Lange Leo vertelt – groep 3 en 4

14

Kleurplaat 2: Wat hoort er niet in de cel van Lange Leo? Gevangenismuseum - Lange Leo vertelt – groep 3 en 4

15

EVALUATIEFORMULIER EVALUATIEF ORMULIER LESMATERIAAL LESMATERIAAL GEVANGENISMUSEUM Wij zijn erg benieuwd naar uw mening over het lesmateriaal en het eventuele bezoek aan het Gevangenismuseum. Hierbij verzoeken we u vriendelijk om dit formulier in te vullen en naar ons te retourneren. Algemeen: Naam en plaats school: ______________________________________________________ Wanneer bent u naar het museum geweest? ________________________________________ Met welke groep(en) bent u geweest? ____________________________________________ Lesmateriaal Lesmateriaal Wat is uw mening over de inhoud van de het lesmateriaal? Duidelijk? ja / nee Bruikbaar? ja / nee Mist u iets? Zo ja, wat?

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Zijn de leerdoelen vermeld bij de lessen behaald met het behandelen van dit lespakket? Waarom wel/waarom niet?

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Is de inhoud geschikt voor de doelgroep? Informatief Moeilijkheidsgraad Ambitieniveau Mist u iets in het lespakket? Zo ja, wat?

ja / nee ja / nee voldoende / onvoldoende uitdagend / makkelijk

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Rondleiding Hoe heeft u de rondleider en/of het museum ervaren? (indien van toepassing)

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Sloot het behandelde lesmateriaal aan bij de inhoud van het museum? M.a.w.: was het zinvol om het bezoek voor te bereiden?

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Heeft u nog suggesties en/of opmerkingen ter verbetering?

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Vriendelijk bedankt voor uw moeite. Graag opsturen naar: Gevangenismuseum, t.a.v. Kiki Hehemann, Oude Gracht 1, 9341 AA Veenhuizen Of mail uw reactie naar [email protected]


16

4. Gevangenismuseum. Handleiding en informatie over het museumbezoek

Recommend Documents