Nationaal congres Taal en Lezen
15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL
Wat ben ik?
Wat staat bovenaan m’n verlanglijst?
Het programma: van pingpongen naar tafelvoetbal Het domein mondelinge vaardigheden is de rode draad Belang van doelgericht onderwijs en de invloed van leerkrachthandelen
Interactief taalonderwijs • Betekenisvol leren
• Sociaal leren • Strategisch leren
Sociaal leren • • • • •
Interactie tussen leerling en leerkracht; Initiatieven van leerlingen; Aansluiten bij inhoud en bedoeling; Aansluiten bij taalniveau; Interactie tussen leerlingen onderling.
Meer leren door interactie leerling leest
leerling luistert
leerling denkt na over woorden
leerling denkt en praat met anderen
Taalvaardigheid
Taalleermechanisme Het kind handelt en praat uitgebreid en op eigen initiatief: hij gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn beschikbare kennis van taal (v+nv)
Het kind merkt door de feedback die hij krijgt dat hij iets nog niet precies weet. Het taalaanbod wordt aangepast, zodat het kind dat beter begrijpt.
Zo ontdekt hij wat hij nog niet wist en krijgt hij nieuwe kennis van en via taal. Leren en communiceren staan centraal.
Hierdoor gaat hij letten op de vorm van de taal die hij om zich heen hoort. Het helpt het kind bij het leren van nieuwe begrippen in woord en gebaar.
Belang van goede gesprekken: de wetenschap Wanneer gesprekken op school kinderen uitdagen tot taalproductie, vergroot dit hun taalontwikkeling (Swain, 2005) en denkontwikkeling (Renshaw, 2004). Zie onderzoek van Kuhl (2007) en Stoep (2008)
Wat heb je als leerkracht globaal te doen? • • • •
De natuurlijke taalverwerving van kinderen stimuleren door middel van interactie Taal leren door taal te laten gebruiken Een intrinsieke motivatie bij kinderen op gang brengen om na te denken over taal Kansen van kinderen vergroten door ze plezier in taal te laten krijgen
Wat hebben leerlingen globaal te doen? • • •
• •
Uitgebreider praten, zowel wat betreft taalvorm als inhoud Meer praten Leren na te denken over rollen en gewoontes in gesprekken Samen doordenken en op elkaars bijdragen ingaan Leren hoe ze complexe zaken kunnen verwoorden
Waar gaat het heen? Referentiekader • • •
•
Inspanningsverplichting Leerlijnen gebruiken = natuurlijk toewerken naar 1/2F Referentiekader is de lat aan het eind; leerlijnen zijn de wegen daar naartoe In perspectief: 1F is niveau (eind) groep 6
Opbrengstgericht werken aan mondelinge taalvaardigheid
Leerlijnen mondelinge communicatie
www.leerlijnentaal.nl
Pragmatische taalvaardigheid: leerlijn 1 1: Deelnemen aan gesprekken: • de organisatie van een gesprek; gesprekken starten, gaande houden en afronden - spreker • je aanpassen in een gesprek; afstemmen op kennis van gesprekspartners en aansluiten bij wat gezegd is - luisteraar
Pragmatische taalvaardigheid: ontwikkeling 1.
Deelnemen aan gesprekken
Onderbouw
Middenbouw
Bovenbouw
Nemen actief deel aan gesprekken
Nemen het initiatief tot gesprekken in kleine en grote groepen
Kunnen een gesprek leiden
Nemen initiatieven tijdens gesprekken
Kunnen een gesprekslijn vasthouden
Zorgen voor een goede beurtwisseling
Verwoorden gedachten en denkvragen
Stimuleren elkaar tot interactie
Grijpen op correcte wijze in als een gesprek vastloopt
Vervullen rol van luisteraar en spreker
Onderhandelen over betekenissen
Voeren op adequate wijze gesprekken met onbekenden
Waarderen elkaars ideeën en vallen elkaar niet in de rede
Houden rekening met wat gesprekspartners weten
Respecteren de inbreng van anderen ongeacht hun status
Pragmatische taalvaardigheid: leerlijn 2 2: Interactief leren: • taal inzetten om informatie te verwerven • communicatieve functie van taal staat centraal – vraag, bedoeling, mening, idee overbrengen
• denkontwikkeling wordt gestimuleerd – sterke verbinding met zaakvakonderwijs en onderzoekend leren
Pragmatische taalvaardigheid: ontwikkeling 2. Interactief leren Onderbouw
Middenbouw
Bovenbouw
Zelf leervragen stellen
O.b.v. verworven kennis nieuwe leervragen afleiden
Gezamenlijk nieuwe kennis construeren
Kennis uitbreiden door observatie en onderzoek
Kennis uitbreiden door leergesprekken en experimenten
Nieuwe kennis overdragen aan anderen
Complexe taalfuncties gebruiken
Uitkomsten van leergesprek of experiment verwoorden
Mate van zekerheid van een standpunt uitdrukken
Eigen mening geven
Beargumenteerde mening geven
Argumenten afwegen in een discussie
Naar de mening van anderen luisteren
Mening van anderen verwoorden
Kunnen een eigen standpunt ter discussie stellen
Observeren van die leerlingvaardigheden: wie zit er aan het stuur?
Pragmatische taalvaardigheid: rol leerkracht
Taalzwakke leerlingen
Goede presteerders
Auditief en visueel materiaal inzetten
Doel van de activiteit bespreken
Voorbeeldfunctie vervullen
Aandacht voor taal bij andere vakken
Expliciet aanleren van gespreksregels
Inspirerende voorbeelden geven
Actieve deelname stimuleren
Uitdagende onderwerpen selecteren
Ruimte scheppen
Ruimte bieden voor creatief denken
Vragen stellen
Groepssamenstelling variëren
Feedback geven
Gesprekken zijn de spil Actief gesprekken voeren leidt tot actief leren, en dat vraagt om veranderingen in de aard van gesprekken: afwisseling van gespreksvormen; leerkracht geeft aanzet tot denken en praten; leerlingen verwoorden actief; leerlingen helpen elkaar; leerlingen kiezen (deel-)onderwerp.
Werkwijze Leerkracht zet vaardigheden in rondom: • Voorwaarden scheppen • Taalaanbod • Ruimte scheppen voor actieve deelname aan het gesprek • Kwaliteit van de inhoud stimuleren • Feed back, feed forward en feed up
Hoe dan? Interactievaardigheden inzetten! • Handelingen verwoorden • Parafraseren of herverwoorden • Beurt beschermen • Gevarieerd vragen stellen • Ruimte scheppen
• Prikkelende beweringen doen • Beurt doorspelen • De kijk van het kind accepteren • Ingaan op de inhoud • Betekenisonderhandeling
Zet het eens op een rijtje: tijdlijn of stappenplan
Klaar…? Af! sluiten
Donderdag 15 oktober 2015 Heleen Strating
[email protected]
