Narratief Netwerk Nederland (NNN)

Narratief Netwerk Nederland (NNN) Nieuwsbrief Nummer 7 – oktober 2014

In dit nummer: Onderzoek/Onderwijs (pag. 2 - 11) 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415

-

Verslag Inspiratiedag Levensverhalen (pag. 2) Verslag Summerschool Narratieve Analyse (pag. 3) ‘Een landschap van herinneringen’: Snipperberichten voor landschapschrijvers (pag.4) Verslag Symposium Maak er een boek van...!? Leren van patiënten en hun verhalen (pag. 5) - Aankondiging E-book 5th & 6th Global Conferences STORYTELLING (pag. 7) - Narratieve psychologie krijgt unieke plek in curriculum psychologie in Twente (pag. 7) - Verslag Workshop Narrative Medicine en werkbezoek CIRN (pag. 8) - Storytelling voor studieloopbaanbegeleiding (pag. 10) – Abstracts Symposium op het 12e Nationaal Congres van de Nederlandse Vereniging voor Gerontologie (NVG-KNOWS) (pag. 11)

Oproepen (pag. 13 - 16) 1416 1417 1418 1419

-

STEM! Online levensalbum genomineerd voor online Zorgvernieuwingsprijs (pag. 13) GEZOCHT: niet criminele man/vrouw! (pag. 14) Ervaringen met na-oorlogs racisme (pag.16) Oproep Kwalon rubriek Narratief onderzoek (pag. 16)

Agenda (pag. 17 - 18) Nov - 26 (2014) Apr - 16 (2015) Mei - 26 (2015) Jun - 04 (2015)

Biografie Café (Groningen, Nederland) The 4th Conference of the European Narratology Network: Modelling Narrative across Borders (Ghent University, België) Sixth International workshop on computational models of narrative (Atlanta, Verenigde Staten) Ethics of storytelling (Turku University, Finland)

Publicaties (pag. 19 - 23)

Narratief Netwerk Nederland (NNN) Nieuwsbrief Nummer 7 – Oktober 2014

Pagina 1 van 24

Onderzoek/Onderwijs 1407 Onderzoek/ Onderwijs

Verslag Inspiratiedag Levensverhalen Door: Marilou den Outer

Maar liefst 150 deelnemers waren er op de Inspiratiedag Levensverhalen 'Het verhaal gaat door', georganiseerd door Reliëf op 9 oktober in Mennorode in Elspeet (Veluwe). Al tien jaar is Reliëf betrokken bij onderzoek over en de praktijk rondom levensverhalen in zorg en welzijn, onder het motto: meer aandacht voor het levensverhaal in de zorg. In die tijd is veel gebeurd: meerdere methodieken, prijzen, platforms en veel vrijwilligers en professionals zijn met levensverhalen aan de slag gegaan. In de zaal zaten mensen ‘van het eerste uur’, maar ook opvallend veel ‘nieuwkomers’. Een teken dus dat het levensverhaal volop in de belangstelling staat. Reliëf greep de gelegenheid aan om twee nieuwe publicaties te presenteren in samenwerking met uitgever Bohn Stafleu van Loghum: een geheel herziene editie van ‘Mijn Leven in Fragmenten’ (methode voor werken met levensverhalen met dementerenden) en, nieuw: ‘Met oudere migranten in gesprek over hun levensverhaal; mijn leven in kleur’. Mooie inleidingen waren er van José Franssen die al dertig jaar bezig is met levensverhalen en nu haar ervaringen volop deelt; van Anneke Sools, die vertelde over het project Brieven vanuit de Toekomst van de Universiteit Twente - Het Levensverhalenlab, het kenniscentrum op het terrein van narratieve psychologie en geestelijke gezondheid; van Dominiek Lootens van Caritas Antwerpen over het project ‘Inclusief Verhalend Werken’; en van Thijs Tromp, directeur Relief, die promoveerde op de betekenis van levensverhalen en in Mennorode inspirerend vertelde over: ‘wat is het dat levensverhalen zo boeiend en zinvol maakt’? Deelsessies en volop netwerken stonden op het middagprogramma. Deelsessies die een beeld gaven van de vele variaties rond het thema levensverhalen: over palliatieve zorg, levensverhalen verhalen met migranten en levensverhalen met dementerenden.


Pagina 2 van 24

Kortom, een zeer inspirerende dag, met dank aan Wout Huizing, Thijs Tromp en andere medewerkers van Reliëf.

1408 Onderzoek/

Verslag Summerschool Narratief Psychologische Analyse

Onderwijs

Door: Sheila Adjiembaks

De laatste week van augustus heeft het Levensverhalenlab aan de Universiteit Twente het initiatief genomen een vijfdaagse Summerschool voor onderzoekers en (buiten)promovendi te organiseren. Doel van deze Summerschool was een nadere kennismaking met elkaar en elkaars onderzoeken, en vooral ook het opdoen van kennis en vaardigheden omtrent narratieve analyse. In totaal participeerden tien onderzoekers met een variëteit aan achtergronden zoals het bedrijfsleven, de criminologie, pedagogiek en de klinische psychologie. Ondanks de verscheidenheid aan achtergronden (en daarmee tevens onderzoeksonderwerpen) hadden alle onderzoekers één ding gemeen: allen bewandelen een narratieve benadering in onderzoek. Dag 1 van de Summerschool werd ingeleid door Gerben Westerhof en Ernst Bohlmeier die een overzichtelijke presentatie gaf over de klassiekers in en daarmee het ontstaan van narratief psychologisch onderzoek. Deze inleiding werd gevolgd door een hoorcollege van Anneke Sools over kwaliteitseisen in narratief onderzoek. Deze dag werd afgesloten met korte presentaties over de onderzoeken van de deelnemers en een smakelijk diner in de binnenstad van Enschede. Anneke Sools presenteerde op dag 2 van de Summerschool de narratieve verhaallijnanalyse, waarna elke onderzoeker de gelegenheid werd geboden aan de hand van deze analysemethode met eigen data aan de slag te gaan. Op dag 3 van de Summerschool zijn stromingen van narratieve analyse aan de hand van artikelen besproken tegen het licht van kwaliteitseisen in narratief onderzoek. Deze dag werd afgesloten met een bijzondere wandeling door de stad Enschede, begeleidt door vrijwilligers van het Huis van verhalen (Roombeek) waar levensverhalen van slachtoffers van en betrokkenen bij de vuurwerkramp worden verzameld. De vierde en vijfde dag van deze Summerschool zijn, tot slot, besteed aan het maken van een analyseplan en daarmee het


Pagina 3 van 24

nadenken over de besproken analysemethoden, kwaliteitseisen, voor- en nadelen van analysemethoden in relatie tot eigen onderzoek en het daadwerkelijk verantwoorden van keuzes. Kortom: een zeer leerzame en vooral ook inspirerende Summerschool (die hopelijk nog een vervolg gaat krijgen)! (Bron foto: www.rtvoost.nl)

1409 Onderzoek/

‘Een landschap van herinneringen’ Snipperberichten voor landschapschrijvers

Onderwijs

Door: Jose Franssen

Met dit project wil ik een sneeuwbal door het land laten rollen, die groter en groter wordt, om werkwijze en het belang van het werken met het eigen verhaal door te geven. Het eerste deel was het beschikbaar maken van 52 oefeningen voor het schrijven van het eigen levensverhaal. Je kunt de oefeningen zien als een jaarcursus of als een schatkist waarin je kunt grabbelen, ter inspiratie. Deze oefeningen vind je op mijn site. Ze kunnen door iedereen gebruikt worden. Intussen ben ik bezig met het vervolg. Ik verstuur nu met enige regelmaat Snipperberichten voor landschap-schrijvers aan belangstellenden. Dat zijn mededelingen, boekbesprekingen, citaten, teruggevonden knipsels en artikeltjes, fragmenten uit lezingen die ik ooit gaf, artikelen die ik over mijn werk schreef… het is een potpourri van allerlei wetenswaardigheden over het werken met levensverhalen. Want hoe doe je dat nu, werken met die oefeningen? Waar moet je op letten als je een groep wilt begeleiden? Hoe bouw je een cursus op? In de Snipperberichten besteed ik ook aandacht aan methodische aspecten, achtergrondinformatie, literatuurverwijzingen, tips en ideeën voor het werven van een groep of voor het lesgeven. Stof voor mensen die met anderen werken rond levensverhalen, zoals docenten schrijven, werkers in de geestelijke gezondheidszorg, activiteitenbegeleiders, creatief therapeuten, psychologen, biografisch werkers, geestelijk verzorgenden, pastores, en ouderenadviseurs. De Snipperberichten zijn gratis. Heb je belangstelling voor de Snipperberichten? Meld je dan aan per email via mijn site: www.josefranssen.nl


Pagina 4 van 24

NB: de tekst van de lezing van Jose van 9 oktober jl. is via een email naar [email protected] op te vragen (red.)

1410 Onderzoek/

Verslag Symposium Maak er een boek van...!? Leren van patiënten en hun verhalen

Onderwijs

Door: Coleta Platenkamp

Op vrijdag 10 oktober 2014 vond het symposium Maak er een boek van...!? Leren van patiënten en hun verhalen plaats aan De Haagse Hogeschool. Het symposium bracht makers van ervaringsverhalen in vele uitingsvormen en gebruikers daarvan bij elkaar, om van elkaar te leren. Bovendien werd op het symposium het gelijknamige boek gepresenteerd. Patiënten leggen hun ervaringen niet alleen vast in een boek, maar ook in een film, blog, lied, documentaire, kunstuiting of met websites. En het gebruik ervan door hulpverleners, professionals, onderzoekers, studenten, docenten, beleidsmakers is ook zeer verschillend. Dit roept vragen op zoals: vullen de verschillende uitingsvormen elkaar aan? Worden ze goed ingezet ter verbetering van de zorg en de kwaliteit van leven van patiënten/cliënten? Symposium en boek hebben dezelfde opzet: het in kaart brengen van de verschillende manieren waarop patiënten hun ervaringen vertolken en waarop anderen daar gebruik van maken, om vervolgens te kijken hoe wederzijds het meest van elkaar geleerd kan worden. Het symposium trok zo’n 300 bezoekers en begon met een plenair deel. Dagvoorzitter Marie Josee Smits introduceerde Son Burgers-Geerinckx, directeur van de Faculteit Gezondheid, Voeding & Sport van De Haagse Hogeschool die het symposium opende. Daarna werd Coleta Platenkamp geïnterviewd door Gonny ten Haaft. Het interview sloot af met een vraag aan Coleta naar een aantal conclusies uit het boek. Zij benoemde er enigen en gaf vervolgens het boek aan Hanneke van Essen, waarnemend directeur Markt & Consument, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Vervolgens reflecteerde Heleen van Tilburg op indrukwekkende wijze op haar ervaringsverhaal waarna Rob Houtepen een introductie gaf op de thema’s leren van elkaar en leren van verschillen. Karin Spaink leidde vervolgens twee rondetafelgesprekken met makers en gebruikers van ervaringsverhalen. Ingegaan werd op de inzet van ervaringsverhalen, eigen motivatie om dat te doen, nut en gebruik van ervaringsverhalen.


Pagina 5 van 24

Aan tafel zaten: Ronde 1: Mohammed Benzakour, Annabel Bolck, Marc de Hond, Riet Kleerebezem, Sigrid Landman, Maarten Muis. Ronde 2: Roland Bal, Sjaak van der Geest, Helena Kosec, Mette Lansen. Vervolgens was er een lunch in een ruimte met marktstalletjes waarin kennis gemaakt kon worden met initiatieven om ervaringsverhalen in het voetlicht te brengen van zowel makers als gebruikers. Diverse deelnemers en betrokkenen toonden er hun producten of lichtten deze toe. Het boek was daar voor het eerst te verkrijgen. Na de lunch kon gekozen worden uit een keur van 15 workshops waarin diverse onderwerpen uitgediept werden. Vele(ervarings) deskundigen leverden bijdragen. De workshops waren zeer gevarieerd van inhoud: workshops rond beeld; van documentaire tot kunstschilder, het maken van verhalen en welke vorm hoort daarbij, nut voor lotgenoten, storytelling in de zorg, boekenauteurs, bloggers en columnisten over wat hen heeft opgeleverd, de VVvE (Vakvereniging voor Ervaringswerkers) vertelde over de meerwaarde van ervaringskennis, Recensenten van stichting CCC vertelden wat hen raakte bij het lezen van verhalen, een workshop over de ervaring, de boodschap, de uiting en de doelgroep, Pptiëntenervaringen naast andere bronnen inzetten in zorg, politiek, eigen bedrijf, of onderwijs, of onderzoek, zorg en hulpverlening, en tenslotte ook wat kunnen bruggenbouwers bieden. Tenslotte vertolkte Trio Triëst op het symposium een speciaal gemaakt lied waarbij wij het refrein zongen en sloten wij het symposium vol van verhalen, indrukken en beelden af. Meer informatie over inhoud van de optredens, met enige concluderende opmerkingen uit het boek zijn op de website www.patientervaringsverhalen.nl te vinden. Daar staat ook een link waarmee het boek te bestellen is. Wij hopen via de website discussies te blijven voeren over de onderwerpen die in de workshops aan bod zijn gekomen.


Pagina 6 van 24

1411 Onderzoek/

Aankondiging E-book 5th & 6th Global Conferences STORYTELLING

Onderwijs

Door: Floor Basten

Van woensdag 14 t/m vrijdag 16 mei 2014 was er een internationale conferentie over storytelling in Lissabon. Drie Nederlandse onderzoekers hebben twee papers gepresenteerd. Floor Basten presenteerde "A Multiple Analyses Approach for Narrative Sociology of Everyday Life" en Sjoerd-Jeroen Moenandar en Krina Huisman presenteerden "A Storytelling Tool for Student Reflection in Universities of Applied Sciences". Naar aanleiding van deze conferentie zal een e-book verschijnen. Meer informatie daarover komt in een volgende NNN-nieuwsbrief Meer info over deze conferentie is te vinden op http://www.interdisciplinary.net/probing-the-boundaries/persons/storytelling-global-reflections-onnarrative/story-2-call-for-papers/.

1412 Onderzoek/ Onderwijs

Narratieve psychologie krijgt unieke plek in curriculum psychologie in Twente

Door: Anneke Sools & Sanne Lamers (Levensverhalenlab Universiteit Twente)

De universiteit Twente was al uniek in vergelijking met andere psychologieopleidingen in Nederland door het vak narratieve psychologie aan te bieden aan tweedejaars studenten. Vanaf dit studiejaar zullen nog meer psychologiestudenten gaan kennismaken met het vak narratieve psychologie, doordat dit vak integraal onderdeel gaat uitmaken van een nieuwe module (met een omvang van 15EC, wat gelijkstaat aan 25% van een studiejaar, ofwel fulltime onderwijs vanaf november 2014 t/m januari 2015). Deze module combineert het klinische perspectief (psychopathologie en psychodiagnostiek) met het narratief-psychologische perspectief op psychische gezondheid. Terwijl het klinische perspectief stoornissen vooropstelt en uitgaat van de DSM classificatie, gaat de narratieve psychologie uit van de ervaringen en betekenissen die mensen zelf geven aan hun problemen en klachten. Voor zover ons bekend zijn er geen psychologie-opleidingen, zeker niet in Nederland, die beide benaderingen zo complementair behandelen en op zo’n prominente plek in het curriculum. We zijn natuurlijk benieuwd te horen als er soortgelijke vakken worden gegeven in het


Pagina 7 van 24

psychologiecurriculum in Nederland of in het buitenland, dus mail ons gerust over verwante initiatieven ([email protected] of [email protected]). Naast aandacht voor een ervaringsperspectief op klachten en problemen voegt de module ook een positief-psychologische benadering toe. Vanuit deze benadering wordt psychische gezondheid niet alleen negatief in termen van afwezigheid van klachten en stoornissen gedefinieerd, maar ook positief door te focussen op kracht, mogelijkheden en kansen van mensen. De module bestaat uit hoorcolleges, werkcolleges, projectgroepbijeenkomsten en zelfstudie. De toetsing behelst naast tentamens en kleinere opdrachten (waaronder het houden en analyseren van een narratief interview) ook een projectopdracht. Studenten werken in groepjes aan het project dat gaat over het inzetten van een gecombineerde benadering (klinisch en narratief, klachtgericht en krachtgericht) in de GGZ-diagnostiek. Ze presenteren hun advies hierover aan vertegenwoordigers van de regionale GGZ instelling in Overijssel.


Verslag Workshop Narrative Medicine en werkbezoek CIRN Door: Jojanneke Korte (Levensverhalenlab, Universiteit Twente)

Op woensdag 16 september ben ik vertrokken voor een werkbezoek naar NoordAmerika, om mogelijkheden te verkennen rondom onderzoek naar en implementatie van narratieve zorg. Narratieve zorg is een wetenschappelijk onderbouwde, kosteneffectieve en laagdrempelige manier om het welbevinden te bevorderen. Kortweg is het persoonsgerichte zorg waarbij het verhaal van de cliënt op een professionele wijze centraal staat. Mijn specifieke interesse gaat uit naar narratieve zorg bij ouderen in verpleegen verzorgingshuizen, een kwetsbare doelgroep die in mijn ogen alle aandacht verdient, helemaal in een tijd waarin het meer lijkt te gaan om het besparen van kosten in plaats van om de kwaliteit van zorg. In mijn zoektocht naar optimale narratieve zorg volgde ik de workshop “Narrative Medicine” aan de Columbia University van New York, onder leiding van Professor Rita Charon. Dit om een beter beeld te krijgen hoe bij zorgmedewerkers een goede narratieve houding kan worden bewerkstelligd. Een houding waarbij er oprecht interesse is in het verhaal van de ander en waarvan bovendien het nut wordt ingezien. Hiervoor heb ik zeker een aantal ideeën kunnen opdoen, die ik graag zou willen verwerken in een te ontwikkelen training voor zorgmedewerkers in verpleegen verzorgingshuizen. De methode die wordt gehanteerd omvat ruwweg drie


Pagina 8 van 24

stappen; aandachtig lezen, reflectief schrijven en het delen van deze ervaringen. Ik heb aan den lijve ondervonden dat deze stappen zinvol zijn. Hoe dit precies in zijn werk gaat wil ik graag iets meer toelichten. Hierbij wil ik opmerken dat de beschrijving vrij summier is, de methode omvat uiteraard veel meer, maar zo krijgt de lezer toch een idee. Eerst bestudeer je een literair werk (ook wel aandachtig lezen), dit kan een gedicht, een verhaal of een film(scène) zijn. Hierdoor kom je in een bepaalde modus die wordt gevoed door je eigen levenservaringen, herinneringen, je eigen gedachtengoed en waarden. Vervolgens voer je een schrijfopdracht uit (reflectief schrijven). Een leuk voorbeeld van zo’n opdracht is: “Schrijf een verhaal over je naam”. Het is van belang dat je hier niet al teveel tijd voor neemt, vijf minuten is voldoende. Nadat je dit hebt gedaan lees je je verhaal voor in een groep, waarbij op elkaar gereageerd kan worden. Het is heel bijzonder om te zien wat er dan gebeurt, voor mij was dit een openbaring. Er ontstaat een bijzondere groepsdynamiek die ervoor zorgt dat je je optimaal kunt inleven in het verhaal van de ander. Binnen een zeer korte tijd ontstaat er een sfeer die hier veilig genoeg voor is. Ik heb gemerkt dat het nodig is om eerst op jezelf te leren reflecteren voordat je oprechte interesse in het verhaal van een ander kunt hebben. De workshop liet veel theoretische onderbouwing zien voor deze methode en in kleine groepen zijn diverse praktische oefeningen gedaan, zoals hierboven beschreven. In deel twee van mijn zoektocht deed ik inspiratie op rondom de implementatie van narratieve zorg in verpleegen verzorgingshuizen en verkende ik mogelijkheden voor onderzoekssamenwerking bij het Centre for Interdisciplinary Research on Narrative (CIRN), verbonden aan de St. Thomas University in Fredericton, Canada. In Noord-Amerika hèt kenniscentrum voor praktijkgericht onderzoek naar narratieve zorg, vergelijkbaar met het Levensverhalenlab van de Universiteit Twente. Mijn ervaringen met dit instituut zijn veelbelovend. Professoren Bill Randall en Clive Baldwin, beiden het brein achter dit centrum, beschikken over een enorme schat aan theoretische kennis op dit gebied en hebben ruime ervaring met het geven van allerlei trainingen rondom narratieve zorg; zowel aan personeel als aan studenten. Binnen de opleiding gerontologie, de psychologie van het ouder worden, staan narratieve methoden centraal, iets dat wereldwijd absoluut uniek en inspirerend is. Net als het Levensverhalenlab werkt het CIRN samen met verschillende praktijkinstellingen, waaronder verpleegen verzorgingshuizen. Er is hier sprake van een bijzondere situatie, waarin we elkaar goed kunnen versterken en aanvullend zijn in onze onderzoeksmethoden. Tijdens het werkbezoek zijn afspraken gemaakt om te werken aan een blijvende, internationale samenwerking, om wetenschappelijk onderzoek naar de implementatie van narratieve zorg mogelijk te maken. De


Pagina 9 van 24

kernvraag voor dit onderzoek is het inzichtelijk krijgen van de voorwaarden om een instelling volledig te laten fungeren als “narratieve zorginstelling”, ter verbetering van het welbevinden van haar bewoners. Samenvattend kan ik stellen dat het werkbezoek veel mogelijkheden en ideeën heeft opgeleverd ter verbetering en implementatie van narratieve zorg binnen verpleegen verzorgingshuizen in Nederland. Ik ga de uitdaging graag aan!

1414 -

Storytelling voor studieloopbaanbegeleiding

Onderzoek/ Onderwijs

Door: Krina Huisman & Sjoerd-Jeroen Moenandar

Van studenten in het hoger beroepsonderwijs in Nederland wordt verwacht dat zij continu op hun persoonlijke en professionele ontwikkeling reflecteren. Vrijwel alle HBO-studies hebben hiertoe studieloopbaanbegeleiding tot een vast onderdeel van het onderwijsprogramma gemaakt. In het najaar van 2013 hebben wij onderzoek gedaan naar de praktijk van studieloopbaanbegeleiding bij een specifieke studie aan een Nederlandse HBOinstelling. Doorgaans schrijft een analytisch model voor waar studenten op moeten reflecteren en laat hun eigen ervaring buiten beeld. Storytelling biedt een alternatief voor deze manier van reflectie en gaat juist uit van de ervaring van studenten. We hebben een pilotstudie uitgevoerd waarbij vierentwintig derde- en vierdejaars studenten werd gevraagd om drie maanden een logboek bij te houden van hun studeerervaringen. Vervolgens moesten ze verslag van deze ervaringen doen in de vorm van een mini-story of me. Daarnaast zijn vijf semigestructureerde diepteinterviews gehouden met deelnemende studenten over hun ervaringen met reflectie op het HBO en is gesproken met studieloopbaanbegeleiders die verbonden waren aan de opleiding waar de minor een onderdeel van is. De uitkomsten van de pilotstudie zijn positief. Waar studenten studieloopbaanbegeleiding eerder zagen als een noodzakelijke maar vervelende ‘invuloefening’, opgelegd van bovenaf, leidde narratieve studieloopbaanbegeleiding tot een grotere (emotionele) investering en intrinsieke motivatie van de betrokken studenten. Naar aanleiding van de pilotstudie hebben wij een dialogische studieloopbaanreflectie ontworpen die uit drie, tijdens de studie steeds te herhalen, fasen bestaat: (1) formulering van een studieverhaal door de student; (2) analyse


Pagina 10 van 24

van het verhaal door student en studieloopbaanbegeleider; en (3) integratie van de analyse en dialoog in een nieuw studieverhaal. Toekomstig onderzoek moet de praktijk van een dergelijke dialogische studieloopbaanreflectie verder helpen ontwikkelen en uitwijzen of deze methode ook bruikbaar is voor bijvoorbeeld loopbaancoaching. We presenteren ons onderzoek in twee, binnenkort te verschijnen artikelen: - Krina Huisman en Sjoerd-Jeroen Moenandar, “Helden, groeiers, strijders en schelmen. Een opzet voor narratieve studieloopbaanbegeleiding”, in: F. Meijers, K. Mittendorf & G. Wijers, Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen (Antwerpen: Garant, 2014). - Krina Huisman & Sjoerd-Jeroen Moenandar, “Storytelling as a Tool for Student Career Counselling”, in: Nicole Miller & Sjoerd-Jeroen Moenandar (red.), Storytelling: Global Reflections on Narrative (werktitel) (Oxford: Inter-disciplinary Press, te verschijnen 2015). Interesse of meer info? Mail dan naar: Krina Huisman, MA ([email protected]) of Sjoerd-Jeroen Moenandar ([email protected])


Abstracts symposium 12e Nationaal Congres van de Nederlandse Vereniging voor Gerontologie (NVG-KNOWS)

Op vrijdag 19 september jl. vond het symposium op het 12e Nationaal Congres van de Nederlandse Vereniging voor Gerontologie (NVG-KNOWS), deel van het 10th International Congress of the European Union Geriatric Medicine Society plaats in de Doelen, Rotterdam. Vanuit het Levensverhalenlab werd i.s.m. de Universiteit voor Humanistiek een symposium georganiseerd over Personal meaning in later life: Philosophical foundations, empirical research and interventions. Hieronder de abstracts van de presentaties.

Meaning in life and aging well (Peter Derkx, University for Humansitic Studies, Utrecht, the Netherlands) Since the 1960s gerontology has seen different theories about ageing well, successful ageing, healthy ageing, positive ageing, optimal ageing etc. in which different central concepts were developed: activity, disengagement, health, wisdom,


Pagina 11 van 24

resilience etc. In this presentation the focus will be on ageing well as ageing meaningfully. First the concept of a meaningful life will be clarified (using theories by V. Frankl, R. Baumeister, A. Antonovsky, A. Smaling & H. Alma and J. Morgan & T. Farsides) in opposition to the concept of a life with subjective well-being (E. Diener) or psychological well-being (C. D. Ryff). It will become clear that the dimension of moral worth or ethical justification represents the main difference between meaningfulness and well-being. Some reflections will be given about why this moral or ethical dimension is not a popular topic in empirical research on ageing well. Also some ideas will be presented about ways in which this ethical dimension might be incorporated in research. A final part of the presentation is dedicated to the implications of the idea that the ethical dimension is so important. The debate about Lars Tornstam’s 'gerotranscendence' theory will be developed as an example to show what is involved.

Ego integrity and well-being in the second half of life (G.J. Westerhof & E.T. Bohlmeijer, University of Twente, Department of Psychology, Health, and Technology, Enschede, the Netherlands) Ego integrity, i.e., the acceptance of one’s one and only life cycle, is an important aspect of personal meaning in later life. Most studies on ego integrity have been carried out in the Eriksonian tradition. The present study addresses ego integrity and despair from contemporary theories of personality and mental health to bring it closer to modern psychology. We used McAdams’ three-level model of personality and Keyes’ two-continua model of mental health and illness to develop hypotheses about the relations of ego integrity and despair to personality traits and mental health and illness. The hypotheses were assessed in a cross-sectional study of Dutch adults in their second half of life (50-95 years; N=218). Participants filled out the Northwestern Ego Integrity Scale, the Five Factor Personality Index, the Mental Health Continuum – Short Form, and the brief Center for Epidemiological Studies – Depression scale. Ego integrity was unrelated to personality traits, but it was associated with positive mental health, i.e., emotional, psychological, and social well-being. Despair was related to personality traits and depressive symptoms. It is concluded that ego integrity and despair should be studied as a duality rather than as poles of one dimension. Furthermore, despair might result more from a general disposition of neuroticism, whereas ego integrity addresses an outcome of meaning giving processes that is important throughout the second half of life.

How do participants experience online life-review with peer contact? A qualitative study.


Pagina 12 van 24

(S.M.A. Lamers, G.J. Westerhof, M.G. Postel, M. Backhaus, & E.T. Bohlmeijer, University of Twente, Department of Psychology, Health, and Technology, Enschede, the Netherlands) Several studies show that face-to-face life-review is positively evaluated by participants and effective in decreasing depression and increasing meaning in life. The present study focuses on life-review for adults (40+) with moderate depressive symptomatology in a new mode of delivery as an online intervention with peer contact. The study aims to evaluate the online intervention from the participants’ perspectives. Participants individually followed six online life-review lessons, sharing their experiences online within their peer group of four randomly selected adults. To explore the participants experiences with online life-review with peer contact, semistructured interviews (N=17) were conducted by telephone. The interview scheme mainly included questions on the experience of the online elements of the intervention and the contact with peers during the intervention. In general, the participants were positive about the online mode of delivery of the life-review intervention. For example, the possibility to follow the intervention at any time or place were mentioned as pleasant elements of the intervention. The experiences with the peer contact were mixed, including both positive and negative experiences. Important topics were the atmosphere in the group, the communication within the group, the composition of the group members, and the role of the group moderator. An online mode of delivery seems suitable for a life-review intervention, as reflected by the positive participants’ experiences with online aspects of the intervention. Although the peer contact was evaluated as positive by some participants, adaptions are necessary to stimulate a positive and constructive atmosphere and communication within the peer groups.

Oproepen 1416 Oproepen

Online levensalbum genomineerd voor Zorgvernieuwingsprijs Door: Wouter Alberts

Stem op onze collega Jojanneke Korte! Ze is met haar narrative voorstel genomineerd voor de Nationale Zorgvernieuwingsprijs 2014. Stemmen doe je door op de "vind ik leuk"-knop boven de video te drukken.


Pagina 13 van 24

Innovatieve narratieve methode De kern van het idee: met behulp van een online levensalbum de relatie tussen ouderen met dementie en diens mantelzorger versterken. Herinneringen worden samen chronologisch ingevuld in het levensalbum en bestaan onder andere uit foto's, anekdotes, filmpjes, muziek en recepten. De focus van de methode ligt op het onderlinge contact, de technologie in de vorm van een website is daarin ondersteunend. Het levert altijd een mooi album op dat op ieder moment bekeken en aangevuld kan worden.

Nominatie Zorgvernieuwingsprijs Jojanneke is met haar voorstel genomineerd voor de Nationale Zorgvernieuwingsprijs 2014, dé prijs die vernieuwende ideeën voor betere zorg en welzijn in Nederland op weg helpt. Onder de naam "Online Favoriet" stelt de organisatie ook een publieksprijs ter beschikking. In de laatste tussenstand is het online levensalbum doorgedrongen tot de top 3. Tot en met 9 november kan op haar idee worden gestemd.

Bekijk de demonstratievideo en geef je stem Bekijk de video van Jojanneke met twee enthousiaste deelnemers waarin het online levensalbum wordt toegelicht. Stemmen doe je door op de "vind ik leuk"-knop boven de video te drukken. Bekijk en like: http://bit.do/levensalbum Tip: roep ook collega’s op om te stemmen, bijvoorbeeld via de “delen”-knop te vinden naast de “vind ik leuk”-knop. Samen maken we voorbeelden van narratief onderzoek bekend onder het grote publiek.

1417 -

GEZOCHT: niet-criminele man/vrouw!

Oproepen

Door: Sheila Adjiembaks

Het gebruik van levensverhalen is in de criminologische wetenschap relatief lange tijd onderbelicht gebleven. Een belangrijke reden hiervoor is het uitgangspunt dat een (levens)verhaal zich lastig verhoudt tot de vereiste objectiviteit in kwalitatief


Pagina 14 van 24

onderzoek. Hoe weten we immers of mensen de waarheid vertellen? Dit geldt te meer ten aanzien van de criminologie, waar participanten veelal (ex)delinquenten zijn die om verschillende redenen niet alle of onjuiste informatie kunnen geven (Presser, 2010:448). De criminologische interesse voor (het werken met) levensverhalen is echter steeds meer zichtbaar. Levensverhalen worden in toenemende mate herontdekt als (aanvullend) onderzoeksinstrument omdat het onderzoekers in staat stelt criminele milieus, motieven, betekenissen, keerpunten alsmede voor- en achtergronden van actoren beter te begrijpen (van Gemert & van Swaaningen, 2012:9; Sandberg, 2010:448; Presser 2010:431). Een uiting van de herleving is het eerste ‘International Symposium on Narrative Criminology’ (Oslo, mei 2014).1 Het betreft in de (narratieve) criminologie veelal levensverhalen van mensen met een criminele carrière of diegenen die daarmee zijn gestopt. Waarom mensen echter geen criminele carrière starten is relatief onderbelicht. In mijn promotie onderzoek ‘resistance to crime’ richt ik mij op levensverhalen van ‘resisters’: personen die zijn opgegroeid in of blootstaan aan een dominant crimineel milieu maar desondanks (of misschien wel dankzij?) dat milieu geen criminele carrière hebben. Ik probeer in dit onderzoek te achterhalen welke betekenis resisters geven aan ‘resistance to crime’. Hoe komt het dat zij immers geen criminele carrière hebben gezien hun sociale criminele milieu? Ik ben in het kader van dit onderzoek nog op zoek naar resisters die hun levensverhaal zouden willen vertellen. Ben of ken jij een persoon die geen criminele carrière heeft, maar wel uit een dominant crimineel milieu komt? Mail mij dan svp. op [email protected] Bekijk meer info en de oproep op via deze link: http://www.avans.nl/onderzoek/deelnemers/inleiding/veiligheid-openbare-orde-enrecht/sheila-adjiembaks Ook tips over andere onderzoekers die met dit onderwerp bezig zijn of daar verwante interesse in hebben, zijn uiteraard welkom!

1http://www.jus.uio.no/ikrs/forskning/prosjekter/nettverkfornarrativkrim/arrangementer/konferanser/2014

/the-first-international-symposium.html


Pagina 15 van 24

Op 15 januari 2015 verzorg ik een lunchlezing (Avans Hogeschool Den Bosch) over de voorlopige bevindingen uit een pilotstudie in dit onderzoek. Je kunt je hiervoor aanmelden via het [email protected]

1418 -

Ervaringen met naoorlogs racisme

Oproep

Door: Floor Basten

Floor Basten en Sjoerd-Jeroen Moenandar zijn een kleinschalig onderzoek gestart naar ervaringen met racisme na WO II. Hiervoor zoeken we mensen die over dit onderwerp hun verhaal willen vertellen in een interview. We gebruiken hierbij een experimentele manier van vragen stellen, om te kijken of we mensen kunnen helpen om zo goed mogelijk hun verhaal te vertellen over wellicht gevoelige onderwerpen. De interviews worden gehouden op 17 en 19 november 2014 en op 26, 27 en 28 januari 2015. Heb je interesse om mee te doen? Geef dit dan door aan Floor Basten ([email protected]) of Sjoerd-Jeroen Moenandar ([email protected]). Uiteraard zullen we vertrouwelijk met je verhaal omgaan. Je krijgt ook een verslag van het gesprek en het onderzoeksrapport.

1419 -

Oproep Kwalon Rubriek Narratief onderzoek

Oproep

Door: Anneke Sools

Kwalon, het Nederlands tijdschrift voor kwalitatief onderzoek, start een nieuwe rubriek over narratief onderzoek. Het doel van deze rubriek is om methodologische kwesties die zich voordoen bij het doen van narratief onderzoek nader voor het voetlicht te brengen. De rubriek biedt een geschikt podium voor methodologische bijdragen die binnen de context van bijvoorbeeld een proefschrift of opdrachtonderzoek naar voren komen. Voor meer informatie en het indienen van artikelen kun je contact opnemen met de redacteur van de rubriek, Anneke Sools via [email protected]


Pagina 16 van 24

Agenda 26 november 2014

Biografie Café

Het Tijdschrift voor Biografie organiseert op 26 November aanstaande een bijeenkomst in Groningen genaamd het ‘BIOGRAFIE-Cafe’. Het thema is ‘familieverhalen’ en het programma ziet er als volgt uit: 20.00 - 20.45 uur: Panelgesprek met Tanny Dobbelaar (Familieverhalen. De kunst van schrijven over je naasten) en Mineke van Essen (Het leven van Wilhelmina Bladergroen) 20.45 - 21.00 uur: Column door Gerard Borst (biograaf Is. Querido): Een literaire moord en andere schunnigheden. 21.00 - 21.30 uur: Discussie panel en publiek Het ‘BIOGRAFIE-Cafe’ wordt gehouden in Huis de Beurs Tijd: 20.00 uur -22.00 uur Deelname is gratis.

16 - 18 april 2015

The 4th Conference of the European Narratology Network: Modelling Narrative across Borders

Dit congres (van 16 t/m 18 april 2015 in Gent) gaat over de bijdrage van narratologie aan andere (alfa- en gamma) disciplines. Meer info op http://www.enn4.ugent.be/CFP


Pagina 17 van 24

26 mei 2015

Sixth International workshop on computational models of narrative

Op 26 mei as. Organiseren universiteiten (VS, Italie en Frankrijk) de zesde internationale bijeenkomst over computermodellen in narratief onderzoek. Meer info over deze workshop is te raadplegen via de website van het levensverhalenlab (www.levensverhalenlab.nl/agenda).

04 - 06 juni 2015

Ethics of storytelling: Historical Imagination in Contemporary Literature, Media and Visual Arts

In juni wordt een driedaags congres georganiseerd aan de universiteit Turku (Finland) over ethiek en narratieven. Papers dienen vòòr 15 november as. Ingediend te worden hiervoor.

Confirmed keynote speakers: Aleida Assmann (Universität Konstanz) Michael Rothberg (University of Illinois) Leslie A. Adelson (Cornell University) Anna Reading (King’s College London) Ernst Van Alphen (Leiden University) Molly Andrews (University of East London) Meer info en aanmelden via: http://ethicsofstorytelling.wordpress.com/events/conference/


Pagina 18 van 24

Publicaties Meijers, F., Kuijpers, M., Mittendorff, K. & Wijers, G. red. (2014). Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen. Apeldoorn/Antwerpen: Garant In het onderwijs wordt in de discussie over goede loopbaangesprekken meestal de nadruk gelegd op cognitieve taakreflectie. Het gesprek gaat over de mate waarin een taak goed is uitgevoerd en is gericht op het behalen van een cijfer, diploma of vakmanschap. De begeleider is hierin de expert en beoordelaar. Studenten noch loopbaanbegeleiders hebben de ervaring om reflectie te stoelen op – in de woorden van Norman E. Amundson – ‘embeddedness in being’. Voor persoonsreflectie, gericht op het ontwikkelen van een zelfbeeld, is het van belang dat de student het vermogen heeft om open te staan voor nieuwe inzichten en dat de begeleider helpt deze inzichten te verwoorden. Open staan voor nieuwe ervaring betekent eerst en vooral stil staan bij concrete ervaringen die ons raken en ruimte maken voor de ideeen en intuities die daaruit kunnen groeien. Paradoxaal genoeg zijn het vaak onzeker makende gebeurtenissen in het leven (zogenoemde grenservaringen), die ons kunnen verleiden tot openheid. Grenservaringen maken ons kwetsbaar. Het is een natuurlijke reactie om deze kwetsbaarheid zowel voor onszelf als voor anderen te verbergen, maar het is ook een potentiele bron van kracht. Kwetsbaarheid wordt kracht wanneer men de moed heeft om niet meteen te vluchten voor de onzekerheid dan wel deze te overschreeuwen. Deze moed wordt ontwikkeld in een dialoog met begeleiders die de veelal negatieve gevoelens kunnen accepteren die onzekerheid veroorzaakt, en die nieuwe en creatieve manieren kunnen aanbieden om de kwetsbaarheid te laten uitgroeien tot een nieuw inzicht, tot inspiratie en tot daadkracht. Om te zorgen dat reflectie niet slechts een activiteit is die met wilskracht moet worden uitgevoerd, is het belangrijk om ruimte en tijd te scheppen voor een meer contemplatieve (bespiegelende) vorm van reflectie. Daarvoor is openheid nodig, zowel aan de kant van de student of client als aan de kant van de begeleider of coach. Er moet letterlijk en op een intentionele manier tijd en ruimte zijn voor onzekerheid en het ‘nog niet weten’. Dit is moeilijk te realiseren in het hedendaagse onderwijsklimaat dat vooral bepaald wordt door een gebrek aan visie, wantrouwen en een afrekencultuur. Tijdens de conferentie ‘Het onzekere voor het zekere: kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen’die op 28 november 2013 werd gehouden in De Haagse Hogeschool, zijn onder meer contemplatieve manieren van


Pagina 19 van 24

reflecteren verkend en is ingegaan op de vraag hoe creativiteit binnen loopbaangesprekken ruimte kan maken voor de ontwikkeling van een (zich steeds verder ontwikkelend) zelfbeeld. Verschillende vormen om tot loopbaanreflectie te verleiden, loopbaanreflectie van docenten zelf en de gewenste professionalisering van docenten om dit vorm te geven zijn onderwerp van gesprek geweest. De neerslag van deze gesprekken staat in dit boek, waarin auteurs uit binnen- en buitenland in een twaalftal bijdragen verslag doen van hun pogingen het ‘onzekere voor het zekere’te nemen. Inhoudsopgave Het onzekere voor het zekere. Kwetsbaarheid als kracht in loopbaandialogen. Woord vooraf

7

Frans Meijers, Marinka Kuijpers, Kariene Mittendorff, Gerard Wijers Beroepsidentiteit en onzekerheid

9

Wim Wardekker Loopbaanidentiteit als verhaal

21

Frans Meijers Leren reflecteren

37

Kariene Mittendorff Vijf jaar werken aan keuzeprocessen. Opbrengsten en bottle necks

61

Peter den Boer & Marinka Kuijpers Van onzekerheid en twijfel naar hoop en vertrouwen. De holistische, Narratieve CareerCycles-methode voor loopbaan counseling

83

Mark Franklin Ontdekken wat je zelf wil

99

Barbara Sher Helden, groeiers, strijders en schelmen. Storytelling in studieloopbaanbegeleiding

111

Krina Huisman & Sjoerd-Jeroen Moenandar Wandelen in het verhaal

147

Michiel de Ronde Career Writing. Creatief, expressief en reflexief schrijven voor je loopbaan


161

Pagina 20 van 24

Reinekke Lengelle Compositionwork. Een methode voor zelfonderzoek

185

Agnieszka Konopka & Wim van Beers Leren (en) innoveren. Onderzoek naar professionaliseringsruimte van docenten in PO, VO en MBO

205

Marinka Kuijpers, Arnoud Evers, Karel Kreijns, Andrea Klaeijsen & Joseph Kessels Professionele identiteitsontwikkeling van leraren als loopbaanbegeleider.Tussen levensthema en maatschappelijke positionering

215

Kara Vloet, Gaby Jacobs & Wiel Veugelers Over de auteurs

243

Recente Publicaties van het Levensverhalenlab: Bohlmeijer, E. T., Lamers, S. M. A., & Westerhof, G. J. (2014). The development and initial validation of the narrative foreclosure scale. Aging and Mental Health, 18, 879-888. doi: 10.1080/13607863.2014.896865 As people grow older, identity development in later life becomes a more and more relevant topic. Studying processes that hinder or promote identity development in later life is of importance. Within this broader field, there has been a growing interest in narrative foreclosure. Our goal was to develop a short, reliable and easyto-use instrument measuring narrative foreclosure and to validate this instrument in two samples. The narrative foreclosure scale (NFS) was validated in two studies with a sample of middle-aged adults (n = 319) and a sample with older adults (n = 174). Several analyses were conducted to assess the psychometric properties, the factor-structure and incremental validity of the scale. Confirmatory factor analyses generally showed an acceptable fit of the two-factor (NF-Future and NF-Past) model to the data in both samples. Both factors of the NFS demonstrated adequate to good internal consistency, with alpha coefficients ranging from .79 for NF-Past in study 2 to .88 for NF-Future in study 1. Construct validity was good as shown by moderate to large correlations to related constructs. The scale adds a unique portion of explained variance to positive mental health, thereby showing the incremental validity of the NFS. A reliable scale is now available that allows to study


Pagina 21 van 24

the premature hindering of identity development in older populations. The use of the NFS as a process measure in studies on the effectiveness of interventions aiming at meaning making and identity development, such as life-review therapy and narrative therapy, is also recommended.

Korte, J., Drossaert, C. H. C., Westerhof, G. J., & Bohlmeijer, E. T. (2014). Life-review in groups? An explorative analysis of social processes that facilitate or hinder the effectiveness of life-review. Aging and Mental Health, 18, 376-384. doi:10.1080/13607863.2013.837140 Life review can be implemented within a group as well as on an individual level. There have been few discussions about which the format is most effective. This study investigates the social aspects of a life-review group intervention from the perspective of the client within the context of a large, randomized controlled trial. This was an exploratory study using a qualitative methodology. We conducted semistructured interviews to explore how participants felt about the benefits and barriers of receiving life review in a group. Transcripts of the interviews were analyzed using inductive analysis. The social processes of life review in a group included experiencing a sense of belonging, feeling accepted, finding good company, disclosing oneself, learning to express oneself, finding recognition, realizing that others have problems too, being more successful at coping than others, learning from others, and being able to help others. Negative processes were less often mentioned and included having difficulties with sharing in a group, finding no recognition, and anxiety caused by the prospect of finding no recognition. These social processes can be divided into three categories: first, having a good atmosphere in the group; second, disclosure to peers; and third, relating to others. Our results reveal a variety of social processes that may facilitate the effects of lifereview therapy. Future research, however, is needed to further examine the importance of these social processes and their effects on depression.

Westerhof, G. J., & Bohlmeijer, E. T. (2014). Celebrating fifty years of research and applications in reminiscence and life review: State of the art and new directions. Journal of Aging Studies, 29, 107-114. doi: 10.1016/j.aging.2014.02.003 Fifty years ago, psychiatrist Robert Butler (1963) published an influential article on the recollection and evaluation of personal memories in later life. We discuss the major insights and applications in psychological gerontology that were inspired by Butler. Reminiscence and life review serve to create bonds between people, to cope with important life events, and to attribute meaning to life. We discuss a heuristic


Pagina 22 van 24

framework that relates reminiscence and life review to individual and contextual characteristics as well as to psychological resources and mental health and wellbeing. The increasing evidence is discussed that different types of interventions can effectively promote mental health and well-being in later life. We propose that processes of reminiscence and life review need further study. This can partly be achieved within the current research tradition by longitudinal studies and good trials that also address the processes accounting for effects of interventions. Synergy with psychological studies on autobiographical remembering and life stories will provide further innovation in the field, as these studies provide new methods and evidence of processes linked to the recollection and evaluation of personal memories.

Westerhof, G. J., Vuuren, M. van., Brummans, B., & Custers, A. F. J. (2014). A Buberian approach to the co-construction of relationships between professional caregivers and residents in nursing homes. Gerontologist, 54, 354-362. doi: 10.1093/geront/gnt064 This article demonstrates the value of a Buberian approach to relationships between professional caregivers and residents in nursing homes. Extant research on relationships between professional caregivers and residents typically distinguishes between task-centered and person-centered communication yet tends to privilege either the perspective of professionals or residents. To address this issue, we develop an approach that addresses the co-construction of I-It and I-Thou relationships, based on Martin Buber's social existentialist philosophy. In turn, we show the merit of this approach by using it to analyze interactional data from an observational study on morning care in Dutch nursing homes. As these examples illustrate, our analytical perspective is useful because it highlights how different caregiver-resident relationships are co-created and unfold over time. Thus, by revealing how these relationships are worked out in everyday interactions through subtle shifts between task-centered and person-centered communicative practices, this article offers important insights for improving the quality of care in nursing homes.


Pagina 23 van 24

Aan- of afmelden voor de nieuwsbrief? Deze nieuwsbrief verschijnt twee keer per jaar en is via de website van het levensverhalenlab (www.levensverhalenlab.nl) van de Universiteit Twente en Orléon (www.campusorleon.nl) te raadplegen. Via de LinkedIngroep Dutch Network for Narrative research (Nederlands Netwerk Narratief onderzoek) wordt een notificatie geplaatst van elke nieuwe uitgave van de nieuwsbrief. Tevens ontvangen geïnteresseerden op verzoek de nieuwsbrief per mail. Mocht u zich willen aanmelden voor de emailverzending van deze nieuwsbrief, dan kunt u zich aanmelden door een mail te sturen naar [email protected] met daarin het woord ‘AANMELDING’ in de onderwerp regel van uw mail. Mocht u deze nieuwsbrief niet meer willen ontvangen dan kunt u naar hetzelfde adres mailen, maar dan met het woord ‘AFMELDING’ in de onderwerp regel. Voor meer informatie over het Narratief Netwerk Nederland kunt u zich wenden tot (en aanmelden op!) de LinkedIn groep: Dutch Network for Narrative research (Nederlands Netwerk Narratief onderzoek).

©Narratief Netwerk Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze nieuwsbrief mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever van deze nieuwsbrief.


Pagina 24 van 24

Narratief Netwerk Nederland (NNN)

Recommend Documents