NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE

S5*

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE


EERSTE EN TWEEDS DEEL

VAN JULES VERNE zijn eveneens verkrijgbaar

1 . Vijf weken in een luchtballon . 2 . Eldorado en het Monsterkanon van Staalstad . 3 . Het zwarte Goud . 4 . 20 .000 Mijlen onder Zee (Oostelijk halfrond) . 5 . 20 .000 Mijlen onder Zee (Westelijk halfrond) . 6. De Reis om de Wereld in 80 dagen . 7. Keraban de Stijfhoofdige . 8 . De Reis naar de Maan . 9. Michael Strogoff de Koerier van den Czaar . 10. Naar het Middelpunt der Aarde .

JULES VERNE

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE OPNIEUW VERTAALD ONDER TOEZICHT VAN A. C. BAKELS

GEILLUSTREERD DOOR H. SCHOTEL

HOLLAND SCH UITGEVERSFONDS, AMSTERDAM 1941

INHOUD . Hoofdst,

De overhaaste aankomst van mijn oom II . De vondst van den bibliomaan . . . III . Het cryptogram van Saknussemm . . IV . De sleutel van het dokument . . . V . De aarzelingen van Axe! VI . Twistgesprek tusschen oom en neef . . VII . Toebereidselen voor de rein VIII . Afgrondlessen IX . De hoofdstad van I Jsland X, Een gesprek onder geleerden . . . XI . Onze girls Hang XII . Op weg naar den Snef fell XIII . IJslandsche gastvrijheid XIV . Vergeefsche tegenwerpingen van Axe! . XV . De Sneffels XVI . De bestijding van den Vulkaan . . . XVII . De afdaling in den afgrond XVIII . In de ingewanden van den aardbo! . . XIX . Een verkeerde weg XX . Een mijn zonder mijnwerkers . . . XXI . Axe! lijdt dorst XXII . Op zoek naar water XXIII . Hans vindt water XXIV . De refs onder den grond XXV . Een wetenschappelijk gesprek onder den grond . . 121 XXVI . Axe! verdwaalt . 125 XXVII . Verloren in het doolhof , . 129 I.

6

INHOUD

Hoofdst .

XXVIII . Een gesprek in de onderaardsche ruimte XXIX . Axe! gered door zijn metgezellen . , XXX . De Lidenbrock-zee XXXI . Hans maakt een vlot XXXII . Op de ondergrondsche zee XXXIII . De antediluviaansche monsters . . • XXXIV . Het eiland Axe! XXXV . De storm op de Lidenbrock-zee . . • XXXVI . De richting van het kompas XXXVII . Een menschelijk hoofd XXXVIII . Een lezing van den professor . . XXXIX . De dolk van Saknussemm XL . Hinderpalen XLI . Medegesleept in den afgrond . . . • XLII . De laatste maaltijd XLIII . In den schoorsteen van den vulkaan . . XLIV. De Stromboli XLV . Het geheimzinnige kompas

blz. 132 137 141 148 153 158 165 169 176 181 185 191 197 201 206 210 215 220

EERSTE

DEEL

EERSTE HOOFDSTUK. De overhaaste aankomst van mijn oom . Zondags, den vierentwintigsten Mei, achttienhonderddrieenzestig kwam mijn oom, professor Lidenbrock, in alley haast naar zijn huisje snellen, dat in de Konigstrasse 19 gelegen was ; een van de oudste straatjes van het oude gedeelte van Hamburg . De goede Martha moest wel gelooven, dat zij erg laat was, want het middageten had zij pas opgezet op het

fornuis in de keuken . ,,We!," zei ik tot mijzelf, „als mijn oom, die een van de ongeduldigste menschen is, honger heeft, zal hij wel beginners wanhoopskreten uit to stooten ." „Mfjnheer Lidenbrock is er al," riep de goede Martha verbaasd uit terwijl zij door een kier van de dear in de eetkamer keek . . . „Ja, Martha, maar het middageten behoeft nog niet klaar to zijn, want het is nog geen twee uur . De klok van den heiligen Michael heeft juist half geslagen ." „Waarom komt hij dan nu reeds thuis?" „Dat zal hij ons heusch wel zeggen . Daar is hij ." „Ik ga heen, u zult hem wel naar rede doers luisteren," en de goede Martha ging terug naar haar keuken-laboratorium . 1k bleef alleen . Maar den meest prikkelbaren professor naar rede to doers luisteren, was voor mijn eenigszins besluiteloos karakter niet zoo gemakkelijk en ik maakte mij al gereed om voorzichtig naar mijn kamertje boven to gaan,. toen de straatdeur op haar hengsels piepte . Zware voetstappen deden de houten trap kraken en de heen

8


des huizes kwam door de eetzaal en ging dadelijk naar zijn studeerkamer . Terwijl hij zoo snel daarheen ging, wierp hij zijn wandelstok in den hoek, zijn grooten hoed, die tegen het haar ingestreken was, op de tafel, en sprak tegen zijn neef de volgende woorden : „Axel, kom mee." Ik had nog geen tijd gehad om mij to verroeren, then de professor mij reeds met een zeer ongeduldige stem toeriep : ,,Wet nu, ben je er nog niet?" Ik snelde naar de studeerkamer van mijn geduchten meester . Otto Lidenbrock was geen slecht mensch, dat geef ik gaarne toe . Maar indien hij, wat zeer onwaarschijnlijk is, niet verandert, zal hij zeker sterven als een buitengemeen origineel mensch . Hij was echter een werkelijke geleerde, en hoewel hij wel eens jets to snel van stapel liep, was hij toch een geniale geoloog en mineraloog . Stel u een grooten mageren man voor, met een ijzeren gezondheid, die nog jeugdig blond was, wat hem minstens tien jaar jonger deed schijnen, dan hij werkeli j k was . Hij was ongeveer vi j ftig jaar oud . Z ij n groote oogen rolden onophoudelijk achter geweldige brilleglazen, zijn lange en dunne news leek op een scherp mes . En booze tongen beweerden zelfs, dat hij magnetisch was en dat hij ijzervijlsel aantrok ; om de waarheid to zeggen trok hij alleen snuff aan en in zeer groote hoeveelheid . Als ik hier nog bijvoeg, dat mijn ohm liep met sprongen van een meter en dat hij bij het loopen zijn vuisten ferm gesloten hield, het teeken van een opvliegend temperament, heeft men een tamelijk goeden indruk van hem, wat u zijn gezelschap niet aantrekkelijk maakt . Voor een Duitschen professor was mijn ohm tamelijk rijk . Het huffs behoorde hem in eigendom toe, met alles wat er in was . Datgene wat er in was, bestond uit zijn pleegdochtertje Grauben, een jonge Vierlandsche van ongeveer zeventien jaar, de goede Martha en ik, in mij n dubbele kwaliteit van neef en wees, werd ik de huipamanuensis bij zijn proeven . Ik moet bekennen, dat ik


9

een zwak had voor de geologische w etenschap . l k had het bloed van den mineraloog in mijn aderen en ik verveelde mij nooit, wanneer ik in gezelschap was van mijn kostbare steenen . Tenslotte kon men gelukkig leven in dit huffs aan de Konigstrasse, ondanks het ongeduld van zijn eigenaar . Want gedroeg hij zich sours eenigszins ruw, hij hield toch niet minder van mij . Deze man verstond echter niet of to wachten en hij had altijd nog meer haast dan de natuur . Wanneer hij in April in zijn aarden gotten in den salon reseda of winde had geplant, kwam hij elken morgen regelmatig aan de blaadjes trekken our hun groei to verhoogen . Tegenover zulk een zonderling bleef er niets antlers over dan to gehoorzamen en ik snelde dus naar zijn studeerkamer .

TWEEDS HOOFDSTUK. De vondst van den bibliomaan. Mijn oom was weggedoken in een grooten fauteuil, die met trijp was overtrokken en hield in zijn hand een boek, dat hij met de diepste bewondering beschouwde . „Wat een boek! Wat een boek!" riep hij uit . Deze uitroep herinnerde mij er aan, dat professor Lidenbrock in zijn vrijen tijd ook bibliomaan was, maar een boek bezat in zijn oogen alleen waarde, wanneer het onvindbaar was of op zijn minst onleesbaar . „Kijk eens," zei hij . „Zie je dit niet? Het is een onbetaalbare schat, dien ik van morgen gevonden heb, toen ik in den winkel van den Jood Hevelius stond to snuffen ." „Prachtig," antwoordde ik met een geestdrift op bevel . Terwijl hij zoo sprak opende en sloot mijn oom achtereenvolgens het oude boek . Ik kon niet minder doen, dan hem over den inhoud ondervragen, hoewel deze mij in het geheel niet interesseerde .

10


„En wat is dan de titel van dit wonderlijk boek?" vroeg ik met een haast, die to geestdriftig was om niet geveinsd to zijn . ,,Dit werkje," antwoordde mijn oom, terwijl hij levendiger werd, „dat is de „Heims-Kringla" van Snorre Turleson, den beroemden IJslandschen schrijver uit de twaalfde eeuw ; het is de kroniek van de Noorsche vorsten, die in IJsland hebben geregeerd ." „Ach," zei ik een beetje van streek gebracht, „en zijn de letters mooi van dit boek?" „Letters? Wat spreek je van letters, ongelukkige Axel? Ja, het gaat we! over letters . Jij houdt dit dus voor een gedrukt boek? Maar onnoozele, dit is een manuscript, een runen-manuscript ." „Een runen-manuscript?" „Ja, en zul je mij nu ook nog een uitlegging vragen van wat het beteekent?" „Ik zal we! oppassen," antwoordde ik als iemand, die in zijn eigenliefde is gekwetst . Maar mijn oom ging toch door en vertelde mij allerlei dingen, waarop ik in het geheel niet stond om ze to weten . „De runen," hernam hij, „zijn schrijfletters, die vroeger in I Jsiand werden gebruikt en volgens de traditie werden zij door Odin zeif uitgevonden . Maar kijk dan toch eens . Bewonder toch deze teekens, die voortkomen uit de verbeelding van een god ." Inplaats van to antwoorden ging ik op de knieen liggen, een snort van antwoord, dat aan den god evenals aan de koningen moest behagen, want het heeft het voordeel, dat men er nooit door in verwarring wordt gebracht, wanneer de loop van het gesprek een andere wending neemt. Op dit oogenblik gleed een vuil stuk perkament uit het boek en vie! op den grond . Mijn oom bukte zich naar het vod met een begeerigheid, die gemakkelijk valt to begrij pen . Een oud dokument, dat misschien reeds sedert onheugelijke tijden in een oud boek was opgesloten,


11

kon slechts een buitengewone waarde in zijn oog hebben . „Wat is dat?" riep hij uit en op hetzelfde oogenblik vouwde hij zorgvuldig op zijn tafel een stuk perkament uit, dat ongeveer vijf duim tang en drie duim breed was en waarop in dwarse lijnen allerlei gekrabbel was geschreven . Zie hier een nauwkeurig facsimile van het dokument. Ik hecht er waarde aan deze vreemde teekens to publiceeren, want zij brachten professor Lidenbrock en zijn neef er toe een van de meest vreemde expedities van de negentiende eeuw to ondernemen .

AkHh

'1AvPh*

'i4*rlbr' ti JThh''F nikxtkF kitrt' b .. 1T~,1 Tt-Tf hr1 Rb~~t~ ~rT,'i1`fl

~`YT ~1 FYI 'FT n 11A Yrb,Iy i bT,r~r

k111 ~1' Y'f` sh~, I r 11 . kti r~. r 1 -Y 11 g ~1 ~ .rnTnr F, .lkTn ~hkIBk Y1bIII

De professor beschouwde enkele oogenblikken deze vreemde teekens en zei toen, terwijl hij zijn bril op zijn voorhoofd zette ; „Dit is runenschrift. De letters zijn absoluut identiek met die uit het manuscript van Snorre Turleson . Maar wat kan het beteekenen?" Daar het runenschrift mij een uitvinding van geleerden toescheen om de arme menschheid er in to laten loopen, was ik niet boos, toen ik zag, dat mijn oom er niets van begreep . Ten minste het scheen mij zoo toe uit de bewegingen van zijn vingers, die heftig begonnen to trommelen . „Het is toch oud IJslandsch," mompelde hij tusschen zijn tanden ." En professor Lidenbrock moest dit wel weten, want hij ging door voor een buitengewonen polyglot. Hij sprak wel niet vloeiend de twee duizend talen en vierduizend

12


dialecten, die op den aardbol worden gebruikt, maar hij wist er toch een groot gedeelte van . Tegenover deze moeilijkheden ging hij op zijn oude onstuimige wijze to werk en i,k voorzag een heftige scene, toen de kleine pendule op den schoorsteen twee uur sloeg . De goede Martha opende de dear van de studeerkamer en zel : ,,De soep is opgediend ." „Naar den duivel met de soep," riep mijn oom uit, „evenals met die haar heeft klaar gemaakt en dengeen, die haar zal opeten ." Martha vluchtte weg . Ik ging haar na en zonder to weten hoe, beyond ik mij opeens op mijn gewone plaats in de eetkamer . Ik wachtte enkele oogenblikken . De professor kwam niet . Dit was de eerste keer zoo ver ik weet, dat hij niet aan den maaltijd verscheen en wat voor een maaltijd! Een peterseliesoep, een omelet gevuld met zuring en nootmuscaat, kalfslendestuk, met pruimencompote en als dessert garnalen met -suiker en het geheel besproeid met een heerlijk Moezelwijntje! Zie daar, wat een oud papier mijn oom zou doen misloopen ! En in mijn kwaliteit van toegewi j den neef voelde ik mij verplicht voor hem en mijzelf to eten, wat ik dan ook in gemoede deed . „Ik heb nog nooit zoo jets gezien," zei de goede Martha terwijl zij mij bediende . „Mijnheer Lidenbrock, die niet aan tafel komt . Het is haast niet to gelooven . Dat voorspelt ernstige gebeurtenissen," hernam de oude dienstbode, terwijl zij het hoofd schudde. Volgens mijn meening voorspelde dit niets antlers dan een verschrikkelijke scene, wanneer mijn oom zijn diner verslonden vond . Ik was juist bezig met de laatste garnaal, toen een geweldige stein mij deed opschrikken uit mijn heerlijk dessert . Met een sprong was ik in de studeerkamer .

DERDE HOOFDSTUK . Het cryptogram van Saknussemm . „Het is natuurlijk runenschrift," zei de professor, terwijl hij de wenkbrauwen fronste . Ik zal het ontdekken of . . ." Een heftig gebaar maakte zijn zin af . „Ga zitten ; daar", vervolgde hij, terwijl hij naar de tafel wees en schrijf op ." In een oogenblik was ik klaar . „Ik zal je elke letter van het alfabet, die overeenkomt met de letters van het IJslandsch, dicteeren en wij zullen zien, wat dat zal geven . Maar bij den heiligen Michael, pas er op, dat j e j e niet vergist !" Het dictee begon . Ik deed mijn best. Elke letter werd de een na de ander opgeschreven en vormde de onbegrijpelijke opeenvolging van de volgende woorden : mm .rnlls esreuul seecJde unteief niedrke sgtssmf kt, saran atrateS Saodrrn rrilSa emtnael nuaect Atvaar nscrc ieaabs ccdrmi eeutul frantu dt, iac oseibo KediiY Toen dit wer,k of was, nam mijn oom met een ruk het papier op, wat ik zoo j uist beschreven had, en bestudeerde het langen tijd met zeer veel aandacht . „Wat wil dat zeggen?" herhaalde hij werktuigelijk . Op mijn eer, ik zou het hem niet hebben kunnen zeggen, maar overigens ondervroeg hij mij ook niet en hij ging verder met tot zichzelf to spreken . „wij noemen een cryptogram," zei hij, „datgene waarin de beteekenis is verborgen door opzettelijk verplaatste letters, die, wanneer zij in de goede volgorde gezet worden, een leesbaren zin vormen . Als ik er aan denk,

14


dat dit misschien de verklaringen zijn voor de bewijzen van een groote ontde,kking!" Ik voor mij geloofde, dat er eigenlijk niets achter stak, maar hield zeer voorzichtig mijn meening voor mij . De professor nam het boek en het perkament en vergeleek ze beide . „Deze twee geschriften zijn niet van dezelfde hand," zei hij . „Het cryptogram is later geschreven dan het boek . Hier heb ik reeds het onweerlegbare bewijs . De eerste letter is een dubbele m, die men to vergeefs in het boek van Turleson zou zoeken, want zij werd aan het IJslandsch alfabet eerst in de veertiende eeuw toegevoegd . Er is dus minstens een verschil van twee honderd j aar tusschen het geschrift en het dokument ." Ik moet toegeven, dat dit mij tamelijk logisch toescheen . „Ik mag dus gelooven," hernam mijn oom, „dat een van de bezitters van dit boek deze geheimzinnige teekens heeft geschreven, maar wie voor den duivel was de bezitter?" „Heeft hij niet ergens zijn naam op het manuscript gezet?" Mijn oom zette zijn bril weer in de hoogte, nam een sterke loop en ging zorgvuldig de eerste bladzijden van het boek door . Aan den achterkant van de tweede paging, waarop de Fransche titel stond, ontdekte hij een snort van vlek, die voor het oog den indruk maakte een in,ktvlek to zijn . Als men er echter dichterbij keek, ontdekte men enkele half uitgewischte teekens . Mijn oom begreep dadeli j k, dat dit het belangri j kste punt was . Hij bleef dus stil staan bij de vlek en met behulp van zijn groote loupe slaagde hij er ten slotte in het volgende runenschrift to lezen ikM'

k 'i'1fhh 1i'iI

„Arne Saknussemm!" riep hij op een triomfantelijken toon uit . ,,Maar dat is een naam en nog wel een I Jsland-


15

sche naam, die aan een geleerde van de zestiende eeuw behoort, van een beroemden alchimist ." Ik keek mijn oom met een zekere bewondering aan . „Deze alchimisten," hernam hij, . „Avicenna, Bacon, Lulle, Paracelsus, waren de werkelijke en eenige geleerden uit hun tijd . Zij hebben ontdekkingen gedaan, waarover wij het recht hebben ons to verwonderen . Waarom zou deze Saknussemm niet onder dit onbegrijpelijke cryptogram een of andere verrassende ontdekking hebben verborgen? Dat moet vast zoo zijn! Dat is zoo!" De verbeelding van den professor geraakte in geestdrift bij deze veronderstellingen . „Ongetwijfeld," antwoordde ik, „maar welk belang zou deze geleerde erbij hebben om een of andere belangrijke ontdekking to verbergen?" „Waarom? Waarom? Weet ik dat? Heeft Galilei niet evenzoo gehandeld voor Saturnus? Maar wij zullen we! zien . Ik wi! het geheim van dit dokument ontdekken . Ik za! niet eten noch slapen voordat ik het heb ." „Ach," dacht ik. „En jij ook niet, Axe!," hernam mijn oom . ,,We! duivels," zei 1k tot mijzelf, „ ik ben blij, dat ik voor twee dagen heb gegeten . „En eerst," zei mijn oom, „moeten wij de taa! van dit geheimschrift kennen . Dit moet niet zoo moeilijk zijn ." Bij deze woorden hier ik het hoofd op . Mijn oom hernam zijn alleenspraak . „Niets is gemakkelijker dan dat . Er zijn in het dokument honderdtweeendertig letters, dat wi! zeggen negenenzeventig medeklinkers en drieenvijftig klinkers en volgens deze verhouding zijn ongeveer de woorden van de zuidelijke talen gevormd, terwij! zij in het Noorden veel rijker zijn aan medeklinkers . Het gaat .dus over een taal uit het zuiden . Maar wat voor een taa!?" Hier moest mijn geleerde toonen, wat hij kon . Ik ontdekte echter in hem een buitengewonen scherpen analyticus. „Deze Saknussemm," hernam hij, ,,was een geleerde

16

NAAR HET 'MIDDELPUNT DER AARDE

man . Dus als hij niet in zijn moedertaal heeft geschreven moest hij bij voorkeur een taal gebruiken, die onder de beschaafde mannen van de zestiende eeuw algemeen gebruikt werd . Ik bedoel het Latijn . Als ik mij niet verges kunnen wij nog altijd Spaansch, Fransch, Italiaansch, Grieksch of Hebreeuwsch probeeren . Maar de geleerden nit de zestiende eeuw schreven over het algemeen Latijn . Ik heb dus het recht a priori to zeggen, dat het Latijn is. ,, Ik sprong van mijn stoel . Mijn herinneringen aan het Latijn kwamen in opstand tegen de beweringen, dat deze verzameling vreemd uitziende woorden zouden behooren tot de liefelijke taal van Virgilius . „Ja, Latijn," hernam mijn oom, „maar verdraaid Latijn ." „Goed," dacht ik, „als jij het uit de war kan halen, ben je knap, oom ." „Laten wij eens nagaan," zee hij, terwijl hij het blad papier nam waarop ik geschreven had . Dit is een serie van honderdtweeendertig letters, die door elkaar staan . Er zijn woorden waar de mede .klinkers elkaar opvolgen, zooals het eerste „mm .rlls" en andere, waarin klinkers het grootste aantal vormen, zooals het vijfde „unteief" of het voorlaatste „oseibo" . De plaats is niet als zoodanig bedoeld, maar is door de een of andere onbekende reden mathematisch veroorzaakt door een stelsel, waardoor de letters deze volgorde hebben gekregen . Het schijnt mij bijna zeker toe, dat de origineele zin regelmatig is geschreven en daarna volgens een of andere wijze, die wij moeten ontdekken, is omgedraaid . Als men den sleutel van dit geheimschrift zou hebben, zou men het gemakkelijk kunnen lezen . Maar wat is de sleutel? Axel, heb jij den sleutel?" Op deze vraag antwoordde ik zeer begrijpelij,k niets . Mijn blikken waren gericht op een lief portret, dat aan den muur hing . Het portret van Grauben . Het pleegkind van mijn oom beyond zich in Altona bij een van haar familieleden en haar afwezigheid maakte mij tamelijk


17

verdrietig . Want, ik kan dit nu wel bekennen, de lieve Vierlandsche en de neef van den professor beminden elkander met al het geduld en al de kalmte, die den Duitschers eigen zijn . Grauben was een lief blond meisje met blauwe oogen, een eenigszins ernstig karakter en een tamelijk ernstigen geest . Maar zij hield daarom niet minder van mij en ik aanbad haar, tenminste als dit werkwoord in de Duitsche taal bestaat. Het beeld van mijn kleine Vierlandsche riep mij dus in een oogenblik uit de wereld der werkelijkheid in die der verbeelding en die der herinneringen . Mijn oom bracht mij met een vuistslag op de tafel ineens weer in de werkelijkheid . „Wel jongen, laten wij eens zien," zei hij, „de eerste gedachte, die wij moeten krijgen, wanneer wij de letters van een zin door elkaar willen gooien is, de letters verticaal in plaats van horizontaal to schrijven ." „He," dacht i,k . „Laten wij eens zien, wat dat oplevert . Axel, schrijf eens een of anderen zin op een stuk papier ; inplaats van de letters naast elkaar to zetten moet je ze onder elkaar zetten, in groepen van vijf of zes ." Ik begreep waarom het ging en schreef dadelijk van boven naar beneden : f k e b I j k e 1 G e h 1 m e r n e i ij i a b e n n u „Goed," zei de professor zonder to lezen . „Zet nu de woorden horizontaal achter elkaar ." Ik gehoorzaamde en kreeg den volgenden zin : Ijfkeb ke,1Ge hlmern eiijia! bennu „Uitstekend," zei mijn oom, terwijl hij het papier uit mijn handen nam . „Dit lijkt al een beetje op een oud document . De klinkers zoowel als de medeklinkers zijn ongeveer op dezelfde wijze achter elkaar gezet en er zijn zelfs hoofd-

1$


letters midden in de woorden evenals komma's, joist zooals in het dokument van Saknussemm ." Ik kon niet antlers dan deze opmerking zeer ingenieus vinden . Dan hernam mijn oom, terwijl hij zich tot mij wendde : Om dezen zin to kunnen lezen, dien i,k niet ken, moet ik dus achtereenvolgens de eerste letter van elk woord nemen, dan de tweede en de derde enz . en tot zijn groote verwondering, evenals tot mijn verbazing las mijn oom : „Ik heb je lief, mijn kleine Grauben ." „He", zei de professor . Zonder dat ik het vermoedde, had ik als een onhandig verliefd jongmensch, dezen compromiteerenden zin opgeschreven . „Wat? Jij houdt van Grauben?" hernam mijn oom op een toon van een echten voogd . „Ja, neen," stamelde ik . „0, hood jij van Grauben," herhaalde hij werktuigelijk . „Welnu, laten wij dan mijn stelsel op het dokument in kwestie maar toepassen ." Mijn oom was weer vervallen in zijn beschouwingen en vergat mijn onvoorzichtige woorden . Ik zeg onvoorzichtig, want het hoofd van den geleerde kon de dingen van het hart niet begrijpen . Maar gelukkig sleepte de zaak van het dokument hem heelemaal merle . Op het oogenblik, dat hij zijn hoofdproef zoo doen, wierpen de oogen van professor Lidenbrock bliksemstralen door zijn bril . Zijn handen beefden, toen hij het oude dokument opnam en hij was werkelijk ontroerd . Hij hoestte heftig . Met een ernstige stem dicteerde hij, terwijl hij de eerste, dan de tweede letter van elk woord opnoemde het volgende mmessunkaSenrA . icefdoK . segnittamurtn ecertserrette' rotaivsadua,ednecsedsadne lacartniiiiluJsiratracSarbmutabiledmek meretarcsiluco YsleffenSnl ." Toen hij klaar was, ik moet het eerlijk bekennen, was ik eenigszins van streek. De letters, die achterelkaar opgenoemd waren, hadden niet den minsten zin voor mij .


19

1k wachtte dus, dat de professor een of anderen prachtigen Latijnschen zin uit zijn mond zou laten vloeien . Maar wie zou dit verwacht hebben ! Een heftige slag deed de tafel wankelen . De pen sprong uit mijn hand en de inkt spatte over de tafel . , ;Dit is het niet," riep mijn oom uit . „Dit heeft geen zin!" Hij ijsbeerde met een geweldige vaart door het vertrek en stormde dan de trappen of als een lawine en snelde met een geweldige vaart de Konigstrasse in .

VIERDE HOOFDSTUK . De sleutel van het document . Toen ik alleen was begon i.k met het ordenen van de kiezelachtige steenen, die een mineraloog uit Besancon ons zoo juist had gezonden . Ik sorteerde, plakte etiquetten en legde al deze kostbare steenen, waarin ,kleine kristallen schitterden, in hun vitrine, maar deze bezigheden namen mij niet geheel in beslag . Het oude dokument lief mij niet met rust . Mijn hoofd liep om en ik voelde in mij een vage ongerustheid . Ik had het voorgevoel van een onbekende ramp . Na verloop van een uur waren mijn steenen ordelijk gerangschikt. Ik ging in den grooten trijpen fauteuil zitten, liet mijn armen slingeren, terwijl mijn hoofd geheel van streek was, lk stak mijn pijp aan, die een langen gebogen steel had en waarvan de gesneden ,kop een Najade, die onverschillig uitgestrekt lag, voorstelde . Verder vermaakte ik mij met den voortgang to volgen van de verkoling, die van mijn Najade, langzamerhand een negerin maakte . Van tijd tot tijd luisterde 1k, of ik misschien passen hoorde op de trap, maar neen . Waar kon mijn oom op dit oogenblik zijn? Ik zag hem in gedachten al onder de mooie boomen op den weg van Altona loo-

20


pen, druk gebaren makende, zijn wandelstok, Tangs den muur trekkende en befog op bet gras slaan, terwiji hij de distels onthoofde en de eenzame krekels in bun rust stoorde . Zou hij ontmoedigd of triomfantelijk thuis ko men? Wie zou het winner? Het geheim of hij? lk stelde mijzelf al deze vragen en werktuiglijk greep ik naar bet blad papier, waarop de onbegrijpelijke letters door mij waren geschreven . l .k herhaalde in mij zelf : „Wat beteekent dat?" Ik probeerde de letters in een begrijpelijke volgorde to zetten . Onmogelijk. Of men ze bij twee, drie, vijf of zes bijeen bracht, er was niets van to begrijpen . De vierde, vijfde en''zesde letter gaven bet Engelsche woord ice en de vierentachtigste, vijfentachtigste en zesentachtigste vormden bet woord Sir . Eindelijk bemerkte ik midden in het dokument op den twaalfden en dertienden regel de Latijnsche woorden rota, mutabile, era, nec en atra . „Duivels," dacht ik, „mijn laatste woorden zouden gelijk geven aan de veronderstelling van mijn oom, wat betreft de taal van bet dokument en op den vierden regel bemerkte ik nog bet woord luco, dat heilig bosch beteekent. Het is waar, dat men op den derden regel bet woord tabiled las ; dock dat is een volmaakte Hebreeuwsche vorm en op den laatsten regel zag men de woorden mer, arc, mere, die zuiver Fransch waren . Men kon hierbij zijn hoofd verliezen . Vier verschillende talen in een zin, die geen enkele beteekenis had . Wat voor verband kon er bestaan tusschen de woorden ijs, mijnheer, toorn, wreed, heilig bosch, omruilend, moeder, bong of zee . Het eerste en bet laatste woord kwam bet gemakkelijkst bij elkaar . Er was niets wonderlijks in, wanneer er in een dokument, dat in I Jsland is geschreven, sprake is van IJszee, maar om daarna bet geheele cryptogram to kunnen begrijpen, was geheel iets anders. Ik vocht dus tegen een onoplosbare moeilijkheid . Mijn hoofd werd warm . Mijn oogen waren strak op bet papier gericht . De honderdentweeendertig letters schenen om mij been to draaien als de sterretjes, die om ors hoofd flikkeren,


21

wanneer het bloed er heftig naar toe is gevloeid . Ik was ten proof aan een snort van hallucinatie . Ik stikte haast . Ik had lucht noodig . Werktuiglijk waaide ik mij wind toe met het papier, dat zich nog aan beide zijden aan mijn blikken vertoonde . Hoe groot was mijn verrassing toen i,k op eens, op het oogenblik, dat ik den 'achterkant naar mij toedraaide, duidelijk leesbaar de Latijnsche woorden craterem en terrestre las . Plotseling ging mij een licht op . Deze paar aanwijzingen deden mij de geheele waarheid z ien . lk had den sleutel van het cijferschrift ontdekt . Om het dokument to lezen was niet eens noodig door het omgekeerde blad heen to lezen . Neen . Zooals het was gedicteerd, zoo kon het ook gespeld worden . Alle geniale combinaties van den professor werden verwerkelijkt. Hij had gelijk gehad wat de plaats van de letters betrof, evenals de taal van het dokument . Er was slechts een kleinigheid voor noodig geweest om den geheelen Latijnschen zin to lezen . En deze kleinigheid had het toeval mij gegeven . Men begrijpt hoe ontroerd ik was, lk zette scherpe, groote oogen op, maar ik kon haast niet zien! Ik had het blad papier neergelegd en ik behoefde er slechts een blik op to werpen om meester to worden van het geheim . Eindlijk gelukte het mij wat kalmer to worden . Ik wist mij er toe to brengen een paar keer de kamer rond to loopen om mijn zenuwen wat tot Qkalmte to brengen en ging toen in een grooten fauteuil zitten . „Laten wij eens lezen," riep ik uit nadat i,k eerst diep adem had gehaald . Ik bong mij over de tafel heen, plaatste mijn vinger achtereenvolgens op iedere letter en zonder stil to houden, zonder een oogenblik to aarzelen, sprak ik luid den geheelen zin . Maar wat was dat, wat ik zoo juist had gelezen? Was dit werkelijk gebeurd? Een man had den cooed gehad om door to dringen . . .? „Ah," riep ik uit, terwijl ik opsprong, „neen, neen . Mijn nom mag het niet weten . Dat zou er nog maar aan ontbreken, dat hij zoo'n refs to weten zou komen! Dat zou hij ook willen doen! Niets zou hem tegen kunnen

22


houden, zoo een speciale geoloog! Hij zou in ieder geval vertrekken ondanks alles en ten spijte van alles en mij zou kij meenemen en wij zouden niet meer terugkomen . Nooit! Nooit!" 1k was, in een staat van opwinding, die moeilijk was of to schilderen . „Neen, dat zal niet gebeuren, riep ik met energie uit, en daar ik het kan beletten, dat zulk een idee bij mijn tyran opkomen zal, zal i,k het doen . Door dit dokument heen en weer to draaien, zou hij misschien zelf bij toeval den sleutel ontdekken . Laten wij het vernietigen ." Er was nog een beetje vuur in den schoorsteen . 1k greep niet alleen het blad papier maar ook het manuscript van Saknussemm . Met een sidderende hand wilde ik het op de kolen gooien en het gevaarlijke geheim vernietigen, toen de deur openging en mijn oom binnen kwam .

VIJFDE HOOFDSTUK . De aarzelingen van Axe! . 1k had bijna geen tijd om het ongelukkige dokument op tafel to leggen . Professor Lidenbrock verscheen diep in gedachten verzonken . Zijn gedachten lieten hem geen tijd . Hij had alles onderzocht en de geheele zaak ontleed en alle hulpbronnen van zijn verbeelding gedurende zijn wandeling aan het werk gezet . En flu was hij teruggekomen om weer een of andere nieuwe combinatie toe to passen . Hij ging inderdaad in den fauteuil zitten met de pen in de hand en begon allerlei formules, die op een algebraische berekening geleken, op to schrijven . Ik volgde met mijn blikken zijn bevende hand en verloor geen enkel van zijn bewegingen . Welk onverhoopt resultaat-zou er plotseling komen? Ik beefde, eigenlij,k zonder


23

reden, omdat de werkelijke combinatie Y de echte reeds gevonden was en elke andere vergeefsch moest zijn . Gedurende drie lange uren werkte mijn oom zonder to spreken, zonder zijn hoofd op to heffen, terwijl hij duizend keer zijn berekeningen uitveegde, opnieuw begun en verbeterde . De tijd ging voorbij . Het werd nacht. Het straatlawaai hield op . Mijn oom was nog altijd gebogen over zijn tack . Hij hoorde zelfs niet de goede Martha, die de deur opende en zel .fs niet de stem van deze waardige dienstbode : „Zal mijnheer Lidenbrock soupeeren?" Martha moest eveneens zonder antwoord weggaan . Wat mij betrof, i,k had eenigen tijd weerstand geboden aan den slaap, maar ik was eindelijk overwonnen en ik sluimerde in op een canapee, terwijl mijn oom Lidenbrock nog altijd rekende en verbeteringen maakte . Ik had werkelijk medelijden met hem . Ondanks de verwijten, die ik geloofde het recht to hebben hem te maken, werd i,k door een zekere ontroering bevangen . De arme man scheen zoo in den ban to zijn van zijn idee, dat hij vergat woedend to worden . Al zijn krachten concentreerden zich op het eene punt en daar zij niet ontsnapten op een gewone wijze, kon men elk oogenblik een uitbarsting vreezen . Met een gebaar was ik in staat het gevaar of to wenden . Met een woord zelfs, maar ik deed niets .1k was toch goedmoeds . Waarom zou ik eigenlijk zwijgen in zulke omstandigheid? In het belang van mijn oom zelf? „Neen, neen, ik wil niet spreken," herhaalde ik. „Hij zal er dadelijk naar toe willen gaan . Ik ken hem . Niets zal hem tegen houden . Het was een vulkanische verbeelding en om juist datgene to doen, wat andere geologen nog nooit hadden gedaan, daarvoor zou hij zijn leven wagen . 1k zal zwijgen . Ik zal mijn geheim bewaren, waarvan ik door het toeval meester ben geworden . Het op to helderen zou hetzelfde beteekenen als het ombrengen van professor Lidenbrock . Laat hij het raden, als hij kan .1k wil mij later niet to verwijten hebben, dat ik hem in zijn verderf heb gestort ."

24


Nadat ik dit besloten had, deed ik mijn armen over elkaar en wachtte . Maar 1k had niet gerekend op een voorval, dat zich enkele uren later voor deed .' Toen de goede Martha het huffs wilde verlaten om naar de markt to gaan vond zij de deur gesloten . De groote sleutel stak niet in het slot . Wie had hem weggenomen? Mijn oom waarschijnlijk, toen hij den vorigen avond na zijn wandeling terug was gekomen . Was dit met opzet of was het een vergissing? Wilde hij ons honger laten lijden? Dit leek mij toch wel al to erg . Wat, Martha en ik zouden slachtoffers worden van jets, dat ons niet in het minst aanging? Ongetwijfeld was dit zoo. En ik herinnerde mij een soortgelijk voorval, dat vroeger eens gebeurd was . Enkele jaren geleden, dat mijn oom werkte aan een groote mineralogische classificatie bleef hij achtenveertig uur zonder eten en het geheele huffs had zich to richten naar dit wetenschappelijk dieet . Ik kreeg maagkrampen die weinig opwekkend zijn voor een jongen, die zoo'n veelvraat was als ik . En het scheen mij toe, dat wij evenmin zouden ontbijten als wij gisteren avond gesoupeerd hadden . Ik besloot echter heldhaftig to zijn en niet toe to geven aan den honger . Martha nam dit echter zeer ernstig op en de goede vrouw was wanhoopig . Wat mij betreft, de mogelijkheid om het huffs to verlaten hield mij ten zeerste bezig . Men zal dit van mij begri j pen . Mijn oom werkte steeds door . Zijn verbeelding was in de idieele wereld der combinaties opgegaan . Hij leefde ver van de aarde of en in werkelijkheid ook ver van de aardsche behoeften . Tegen den middag kreeg ik een vreeselijken honger . Martha had zeer ongelukkig den vorigen avond, den voorraad, die zich in de provisiekast beyond, opgegeten en er was niets meer in huffs . Ik hield mij echter goed . Ik stelde hier een snort van eer in . Het sloeg twee uur. Het begon belachelijk to worden . Onverdraaglijk zelfs . Mijn oogen waren hol . Ik begon tegen mijzelf to zeggen, dat i,k het gewicht van het dokument overdreef, dat mijn oom het toch niet zou gelooven


25

en dat hij er alleen een eenvoudige mystificatie in zou zien en in het ergste geval, zou men hem, ondanks hem zelf, vast kunnen houden, indien hij eventueel het avontuur zou beproeven en ten slotte zou hijzelf den sleutel van het geheim schrift kunnen ontdekken en dan zou ik mij de onthouding voor niets op den teals hebben gehaald . Deze redeneeringen, die ik den vorigen avond met verontwaardiging had verworpen schenen to sluiten als een bus . Ik vond het zelfs ongerijmd zoo fang to hebben gewacht en ik had het plan opgevat alles to zeggen . Ik zocht een wijze om to beginners, niet al to voorbarig, toen de professor opstond, zijn hoed opzette en wilde uitgaan . Wat het huffs verlaten en ons nog opgesloten houden? Dat nooit . „Oom!" riep ik uit . Hij scheen niet naar mij to luisteren . „Oom Lidenbrock!" herhaalde ik terwijl ik mijn stem verhief . „He," zei hij, alsof hij ineens wakker schrikte . „De sleutel!" „Welke sleutel? De sleutel van de dear?" „Neen, de sleutel van het dokument," riep ik uit . De professor keek mij aan over zijn bril . Hij scheen iets ongewoons in mijn uiterlijk op to merken, want hij greep mij heftig bij mijn arm en zonder dat ik iets uit ,kon brengen, ondervroeg hij mij met zijn blikken . Nooit was echter een vraag op juister wijze geformuleerd geworden . Ik liet mijn hoofd hangers . Hij schudde het zijne met een snort van medelij den alsof hij to doers had met een gek. Ik maakte een bevestigend gebaar . Zijn oogen schitterden levendig, zijn handers werden dreigend . Deze stomme conversatie zou den meest onverschilligen toeschouwer geinteresseerd hebben . In werkelijkheid was ik er toe gekomen, dat ik niet meer durfde spreken, zoo vreesde ik, dat mijn nom mij in zijn eerste omhelzingen van vreugde zou wurgen . Maar hij drong er zoo op aan, dat ik moest antwoorden . „Ja, deze sleutel, het toeval . . ."

26


„wat zeg je?" riep hij uit met een onbeschrijfelijke opwinding. „Kij,k," zei ik, terwijl ik hem het blad papier gal, waarop ik geschreven had,, „lees." „Maar dat beteekent niets," antwoordde hij, terwijl hij het blad papier in elkaar frommelde . „Niets ." „Niets? Als men het eens begint to lezen niet bij het begin, maar bij het einde . . ." Ik had mijn zin nog niet of of de professor stootte werkelijk een gebrul uit . Er was hem een licht opgegaan . Hij onderging een geheele verandering . „Ah, Saknussemm!" riep hij uit, „je hebt den zin dus eerst andersom geschreven ." Hij staarde naar het blad papier met verbaasde oogen en met bewogen stem las hij het dokument, terwijl hij van de laatste letter naar de eerste ging . Het bevatte het volgende : ,,In Sneffels Yoculis craterem kem delibat umbra Scartaris Julii intra calendas descende, audas viator, et terrestre centrum attinges, Kod feci . Arne Saknussemm ." Dit slechte latijn kan als volgt vertaald worden : Daal al in den krater van de Yocul van Sneffels, tot de schaduwen van den Scartaris verschijnen, voor de calendas van Juli, vermetele reiziger en gij zult bereiken het middelpunt der aarde, hetgeen ik heb gedaan . Arne Saknussemm . Mijn oom sprong op dat oogenblik op, alsof hij een Leidsche flesch had aangeraakt . Hij was prachtig van vermetelheid, van vreugde en overtuiging . Hij liep heen en weer, nam zijn hoofd tusschen zijn handen, verzette de stoelen, hoopte zijn boeken op, jongleerde met zijn kostbare steenen, sioeg hier en daar met zijn vuist op tafels en stoelen . Eindelijk wend hij wat kalmer en als een uitgeput mensch, dat to veel fluidum heeft verbruikt, viel hij weer in zijn stoel terug . „Hoe laat is het?" vroeg hij na eenige oogenblikken gezwegen to hebben .


27

„Drie uur, antwoordde ik . „Wel de tijd gaat gauw voorbij, 1k sterf van den honger . Aan tafel ." „En dan?" „Dan pak je mijn koffer ." „He," riep ik uit . „En die van jou ook," antwoordde de onbarmhartige professor, terwijl hij naar de eetkamer liep .

ZESDE HOOFDSTUK . T wistges prek tusschen oom en fleet . Bij deze woorden ging een rifling door mijn geheele lichaam .1k hield mij echter in, en besloot zelfs een vriendelijk gezicht to zetten . Alleen wetenschappelijke argumenten konden professor Lidenbrock tegenhouden en die waren er en zeer goede ook tegen de mogelij,kheden van zulk een refs . Naar het middelpunt der aarde gaan! Wat een dwaasheid! 1k bewaarde mijn overredingskracht voor het geschikte oogenblik en hield mij vervolgens met mijn maaltijd bezig . Het is onnoodig de verwenschingen van mijn oom weer to geven ten opzichte van zijn afgenomen tafel . Alles lost zich echter op. De goede Martha kreeg haar vrijheid terug, liep naar de markt en deed alles zoo goed, dat een uur later mijn honger was gestild en ik opnieuw aan de situatie kon denken . Gedurende den maaltijd was mijn oom bijna blij . Hij verkondigde van die grapjes van een geleerde, die nooit gevaarlijk zijn . Na het dessert gaf hij mij teeken hem to volgen in zijn studeerkamer . 1k gehoorzaamde. Hij ging aan het einde van zijn bureau zitten en ik aan het andere . „Axel," zei hij op een vriendelijken toon, „je bent een zeer vernuftig jongmensch en je hebt mij een grooten

28


dienst bewezen, toen ik, den stri j d moede, het geheele probleem op wilde geven . Waarin zou ik verdwaald zijn? Niemand kon het weten . Ik zal dat nooit vergeten,'beste j ongen . En j i j zult j e deel hebben van den roem, dien wij gaan verwerven ." „Kom," dacht ik bij mijzelf, „hij heeft een goed humeur. Het oogenbli,k is gekomen, dat wij eens zullen praten over dien roem ." „Voor alles," hernam mijn oom, „moet je alles absoluut geheim houden . Begrijp je? Ik heb al geen gebrek aan benijders in de wetenschappelijke wereld en vele menschen zouden deze refs willen ondernemen, waarvan zij niets of zullen weten voor wij ervan teruggekomen, zijn ." „Gelooft u werkelijk," zei ik, „dat het aantal van deze stoutmoedigen zoo groot zou zijn?" „Zeker . \Vie zou niet aarzelen zulk een naam to veroveren? Indien dit dokument be,kend was, zou een geheel leger van geologen de voetstappen van Arne Saknussemm volgen ." „Daar ben ik nog zoo gauw niet van overtuigd, oom, want niets bewijst de authenticiteit van dit dokument .' „Wat? En het boek, waarin wij het ontdekt hebben?" „Goed. Ik geef toe, dat Saknussemm deze regels geschreven heeft . Maar volgt daar werkelijk uit, dat hij deze rein gemaakt heeft en kan dit oude dokument niet een of andere mystificatie zijn?" Dit laatste woord, dat een beetje gewaagd klonk, betreurde ik bijna to hebben uitgesproken . De professor fronste zijn dikke wenkbrauwen en ik vreesde, dat ik reeds het verdere gedeelte van het gesprek in gevaar had gebracht . Gelukkig was dit niet zoo . Mijn strenge oom liet een snort van glimlach om zijn lippen spelen en antwoordde : „Dat zullen wij zien ." „0," zei ik een beetje geergerd, „maar dan moeten wij eerst probeeren de tegenwerpingen met betrekking tot dit dokument op to sommen ."


29

„Spreek op, mijn jongen . Geneer je niet . Ik laat je alle vrijheid je meening to zeggen . Je bent niet meer mijn neef, maar mijn collega, dus ga maar verder ." „Welnu, eerst zou ik u willen vragen, wat de Yocul, Sneffels en Scartaris zijn, waarover i,k nog nooit heb hooren spreken ." „Niets is gemakkelijker . Ik heb joist voor eenigen tijd een kaart van mijn vriend Petermann uit Leipzig ontvangen . Zij kon niet op een beter oogenblik gekomen zijn . Geef eens dien derden Atlas in het tweede yak van de groote bibliotheek, serie Z, plank vier, aan ." Ik stond op . Dank zij zijn juiste aanwijzingen vond ik dadelijk den gevraagden atlas . Mijn oom opende hem en zei : „Zie hier een van de beste kaarten van IJsland van Henderson, en deze zal ons wel een oplossing geven van al deze moeilijkheden ." Ik boog mij over de kaart heen . „Kijk eens naar dat eiland, dat heelemaal uit vulkanen bestaat," zei de professor. Je zult dan zien, dat alle den naam van Yocul dragen . Dit woord beteekent in het I Jslandsch gletscher . Op de hooge breedte van IJsland hebben deze uitbarstingen plaats door de ijslagen heen . Daarom heeten al deze vuurspuwende bergen van dit eiland Yocul ." „Goed," antwoordde ik, „maar wat beteekent dan Sneffels?" Ik had gehoopt, dat ik op deze vraag geen antwoord zou hebben gehad . Ik vergiste mij . Mijn oom hernam „Volg mij naar de westkust van IJsland. Zie je daar de hoofdstad Reykjawik? Goed . Dan gaan wij de ontelbare fj orden op aan de zeekust en houden stil, ongeveer iets beneden den vijfenzestigsten breedtegraad . Wat zie j e daar?" „Een snort van schiereiland, dat op een losgegaan been lijkt, dat een enorme knieschijf begrenst ."

30

NAAR HET ,MIDDELPUNT DER AARDE

„De vergelijking is joist, mijn jongen en merk je niets op deze knieschijf?" „Ja, een berg die jets in zee schijnt to ste,ken ." „Goed, dat is de Sneffels ." „De Sneffels?" „Ja een berg, die ongeveer vij f duizend voet hoog is en een van de meest merkwaardigste van het eiland is en zeker zal hij de eigenaardigste berg van de geheele wereld zijn, indien zijn krater uitmondt in het middelpunt der aarde ." ,,,Maar dat is onmogelijk," riep ik uit . „Onmogelijk?" antwoordde professor Lidenbrock op strengen toon, „en waarom?" „ Omdat deze krater waarschijnlijk versperd is door lava, brandende rotsen en . . ." „En wanneer het een uitgedoofden krater is?" „Uitgedoofd?" „Ja het aantal vulkanen, dat op dit oogenblik nog werkt op den aardbol bedraagt slechts driehonderd, maar er bestaat een veel grooter aantal vulkanen, dat uitgedoofd is en de Sneffels rekent men tot deze . Sedert historische tijden heeft er maar een enkele uitbarsting piaats gehad, die van 1219 . Na dien tijd is het minder geworden en hij wordt nu niet meer gerekend onder de werkende vulkanen." Op deze positieve beweringen kon ik geen antwoord geven . Ik wierp mij dus op andere duisterheden van het dokument . „Wat beteekent dat woord Scartaris?" vroeg ik, „en wat beteekent calendas van Juli?" Mijn oom dacht enkele oogenblikken na . Een oogenblik kreeg ik weer hoop . Maar weldra antwoordde hij mij het volgende : „Wat voor jou nog duister is, is voor mij licht . Dit bewijst slechts de zorgvuldige zorgen, waarmede Saknussemm zijn ontdekking heeft willen omschrijven . De Sneffels bestaat uit verschillende kraters . Men moest dus dengene aanwijzen, die naar het middelpunt der aarde


31

gaat. Wat heeft die IJslandsche geleerde flu gedaan? Hij heeft bemerkt, dat bij het naderen van de calendas van Juli, dat wil zeggen tegen de laatste dagen van Juni, een van de bergpunten van de Scartaris zijn schaduw werpt tot aan de opening van den krater in kwestie en hij heeft dit feit in zijn dokument vastgelegd . Kon hij juister aanwijzingen geven? En behoeven wij, wanneer wij eenmaal op de hoogte van den Sneffels zijn aangekomen nog to aarzelen, over den weg, dien wij moeten nemen?" Mijn oom had zonder meer op alles een antwoord . 1k zag maar al to goed, dat hij niet aan to vallen was, wat betreft de woorden van het oude perkament. Ik hield toen op om hem over dit onderwerp nog meer to laten zeggen . Daar ik hem voor alles moest overtuigen, ging ik naar de wetenschappelijke bezwaren over, die volgens mijn meening tamelijk ernstig waren . „Wel flu," zei ik, „Ik ben nu wel verplicht to erkennen, dat de zin van Saknussemm duidelij,k is en geen twijfel meer overlaat. Ik geef zelfs toe dat dit dokument er uitziet als een buitengewoon goed authentiek stuk . Deze geleerde is naar het middelpunt van den Sneffels gegaan, heeft de schaduwen van den Scartaris gezien, die voor de calendas van Juli den krater raken . Hij heeft zelfs in legendarische verhalen hooren vertellen, dat deze krater uitliep in het middelpunt der aarde . Maar of hij er zelf nu wel is gekomen en of hij er van terug is gekomen, wanneer hij de refs ondernomen heeft, neen, honderd maal neen!" „En de reden?" zei mijn oom op een spottenden toon . „De reden is, dat alle theorieen van de wetenschap een dergelijke onderneming voor onuitvoerbaar houden ." „Zeggen alle theorieen dat?" antwoordde professor Lidenbrock, terwiji hij er nogal goedig uitzag . „Ach, die slechte theorieen! Wat zullen wij daar een last van hebben, die arme theorieen !" Ik voelde, dat hij met mij spotte, maar ging niettegenstaande door .

32


„Ja men weet zeer goed, dat de warmte ongeveer een graad per zeventig voet onder de oppervlakte van de aarde toeneemt en wanneer dit zoo verder gaat in dezelfde verhouding, dan zou er, wanneer wij de stralen van de aarde schatten op vijftienhonderd mijlen, in het middelpunt een temperatuur zijn van twee millioen graden . De stoffen, die binnen in de aarde zitten, zijn dus gelijk aan gassers, want metalen als goud, plating en de hardste rotsen kunnen geen weerstand bieden aan zulk een hitte . Ik heb dus het recht to vragen of het mogelij,k is in een dergelijk middelpunt door to dringen ." „Dus Axe!, de warmte brengt je in verlegenheid?" „Ongetwijfeld . Zelfs als wij op een diepte komen van tiers mijlen, zullen wij aan de grens van de aardkorst zijn, waar de temperatuur dertienhonderd graders en hooger is." „En ben j e bang to gaan smelters?" „Ik laat aan u . over deze vraag to beantwoorden," antwoordde ik uit mijn humeur . „Kijk eens wat ik besloten heb," antwoordde de professor, terwijl hij mij zeer ernstig aankeek . Noch jij, noch iemand antlers weet precies, wat er in het middelpunt der aarde voorvalt, men weet nauwelijks een twaalfduizend millioenste deel van zijn stralen . De wetenschap is buitengewoon vatbaar voor een verbetering en iedere oude theorie is altijd weer door een nieuwe vernietigd . Heeft men niet geloofd, dat de temperatuur tusschen de ruimten der planeten afneemt? En weet men tegenwoordig niet, dat de grootste koude uit de aether-regionen de veertig of vijftig graders niet overschrijdt? Waarom zou dit niet hetzelfde zijn met de inwendige warmte van de aarde? Waarom zou men op een zekere diepte niet een grens bereiken, die men niet overschrijden kan, inplaats dat men tot een graad komt, die zelfs de meest weerstandbiedende mineralen zou doers smelters?" Mijn oom begaf zich op het gebied der hypothese en ik kon er niets op antwoorden .


33

„Welnu, ik zal je vertellen, dat groote geleerden als Poisson, bewezen hebben, indien een warmte van tweeduizend graden in het binnenste der aarde bestond, de gloeigassen, welke uit de gesmolten stoffen zouden voortkomen, zulk een elasticiteit zouden bereiken, dat de aardkorst er geen weerstand aan kon bieden en in elkaar zou storten als een stoomketel onder den druk van den stoom ." „Dat is de meening van Poisson, oom," zei ik. „Dat is alles ." „Coed, maar het is ook de meening van andere groote geologen, dat het binnenste der aarde noch uit water noch uit gas bestaat, noch uit de zwaarste steenen, die wij kennen, want in dit geval zou de aarde tweemaal minder wegen . Met die cijfers kan men alles bewijzen, wat men wit . En dat is met de bergen niet hetzelfde, mijn jongen? Staat het niet vast, dat het aantal vulkanen aanmerkelijk is afgenomen sedert den laatsten tijd en indien er zulk een hitte in het binnenste der aarde zou bestaan, kan men daaruit niet besluiten, dat zij minder worden? Ik begon werkelijk reeds to wan,kelen door de argumenten van den professor en zij kregen zelfs waarde door zijn hartstocht en zijn gewoon enthousiasme . „Zooals je ziet, Axel," voegde hij er aan toe, „heeft de toestand van de middelste kern reeds aanleiding gegeven tot allerlei veronderstellingen onder de geologen . En niets is minder bewezen dan de inwendige hittetoestand . Volgens mij bestaat deze niet, en kan ook niet bestaan. Wij zullen zien en evenals Arne Saknussemm zullen wij weten, waaraan wij ons to houden hebben, wat betreft dit groote probleem ." „Welnu, ja," antwoordde ik, terwijl ik voelde dat mijn enthousiasme begon to gloeien . „Wij zullen zien, als men het tenminste kan zien ." „En waarom niet? Wij kunnen rekenen op electrische verschijnselen, waardoor wij licht zullen krijgen en zelfs Naar het Middelpunt der aarde .

2

34


op de atmosfeer, die door de drukking lichter gemaakt wordt, hoe meer wij het middelpunt naderen ." „Ja," zei ik, „ja, ten slotte is dit wel mogelijk ." „Dat is het zeker," antwoordde mijn oom triomfantelijk, „maar stil hoor . Over alles moet je zwijgen en niemand mag zelfs iets weten, voordat wij het middelpunt der aarde ontdekt hebben ."

ZEVENDE HOOFDSTUK . Toebereidselen voor de refs . Zoo eindigde dus deze gedenkwaardige zitting . Dit onderhoud maakte mij k oortsig. l k ging uit de studeerkamer van mijn oom als in een verdooving . Er was geen lucht genoeg in de straten van Hamburg, om mij weer op dreef to b rengen . l k ging dus naar de oevers van de Elbe en nam een stoomveer, dat de stall in verbinding stelt met den spoorweg van Hamburg . 1k duizelde van duizend veronderstellingen, die elkaar tegenspraken zonder dat ik er een kon accepteeren . 1k herinnerde mij dat ik overtuigd was geworden, hoewel mijn enthousiasme matiger werd . Het heist had ik onmiddellijk willen vertrekken om geen tijd to verliezen door allerlei overdenkingen . Ja, de cooed had mij niet ontbroken om op dit oogenblik mijn koffers to pakken . Maar ik moet eerlijk bekennen dat een uur later deze opwindingen verdwenen . ~Mijn zenuwen ontspanden zich en uit de diepe afgronden van de aarde kwam ik weer aan de oppervlakte . „Het is ongerijmd," riep ik uit . „Dit is niet het werk van een mensch met gezond verstand . Dit is geen ernstig voorstel om aan een jongen to doen, die hersens heeft . Dit alles bestaat niet . 1k heb slechts gedroomd . 1k heb slechts geslapen ."


35

1k was zoo de oevers van de Elbe Tangs gegaan en naar de stall teruggekeerd, en terwijl ik Tangs de haven terugging was ik op den weg naar Altona gekomen . Een voorgevoel geleidde mij . Een voorgevoel, dat gerechtvaardigd was, want ik bemerkte weldra mijn kleine Grauben, die, met haar vluggen tred, funk naar Hamburg stapte . „Grauben," riep ik uit de verte . Het jonge meisje bleef staan, een beetje van streek, dacht ik, om zoo haar naam to hooren roepen, midden op straat . In tien passen was ik bij haar . „Axel," riep zij vroolijk uit . „Ben je mij tegemoet geloopen? Dat is goed." Maar toen zij mij aankeek, zag Grauben dat ik er zeer ongerust uitzag en zeer van streek was . „Wat scheelt er aan?" zei zij, terwijl zij de hand naar mij uitstrekte . „Wat mij scheelt, Grauben?" riep ik uit . In twee seconden en drie zinnen, was mijn lieve Vierlandsche op de hoogte van den toestand . Enkele oogenblikken behield zij het zwijgen . Sloeg haar hart evenals het mijne? Ik weet het niet, maar haar hand beefde niet . Wij gingen een eindje verder zonder to spreken . „Axel," zei zij eindelijk tegen mij . „Wat is er, mijn lieve Grauben?" „Dat moet een mooie refs zijn ." Bij deze woorden sprong ik op . „Ja, Axel en een neef van den geleerde waardig . Een man moet zich door een of andere groote onderrieming onderscheiden ." „Wat, Grauben? Je brengt mij er dus niet of van zulk een expeditie to beproeven?" „Neen, beste Axe!, ik zou jou en oorn graag vergezelleil, indien een meisje niet tot last was ." „Zeg je de waarheid?" „Ja, ik zeg de waarheid ." Ik was van streek en, waarom zou ik het niet zeggen, beschaamd .

36

NAAR I-fET MIDDELPUNT DER AARDE

„Grauben?" hernam ik . „wij zullen zien of je morgen nog zoo zult spreken ." Grauben en ik hielden elkaar bij de hand, maar bewaarden het stilzwijgen en vervolgden onzen weg . Door de opwindingen van dezen dag was ik gebroken . „Ofschoon," dacht ik ten slotte, „de calendas van Juli nog ver verwijderd zijn en tot dies tijd kunnen er nog allerlei dingen gebeuren die mijn oom zouden genezen van zijn dwaasheid om onder de aarde to gaan reizen ." Het was al donkey geworden, toes wij aan het huffs van de Konigstrasse kwamen . 1k verwachtte, de woning rustig to vinden, mijn oom zooals gewoonlijk in bed en de goede Martha bezig met aan de eetkamer de laatste hand to leggen . Maar ik had buiten het ongeduld van den professor g erekend . l k vond hem schreeuwend to midden van een troep boodschappers, die een honderdtal wares in de lain aflaadden, terwijl de oude dienstbode niet wist wat zij moest does . „Maar kom toch, Axel . Haast je, ongelukkige," riep mijn oom uit de verte, toes hij mij bemerkte . „Je koffer is nog niet gepakt . De papieren zijn nog niet in orde, van mijn reistasch vind ik den riem niet en mijn slobkousen zijn nog niet gekomen ." 1k bleef aan den grond genageld staan . l k kon haast niet spreken . Nauwelijks stootte ik de volgende woorden uit : ,, ertrekken wij dan?" „Ja, ongelukkige jongen, die gaat wandelen inplaats van hier to zijn ." „Gaan wij dan vertrekken?" herhaalde ik met een zwakke stem . „Ja overmorgeriochtend, om een uur ." Ik kon niets meer hooren en snelde naar mijn kamertje . Er bestond gees twijfel meer . Mijn oom had den namiddag gebruikt om zich een partij voorwerpen en het noodzakelijkste gereedschap voor zijn rein aan to schaffen . De lawn was volgestopt met touwladders,


37

toortsen, veldflesschen, ijzeren krammen, houweelen, ijzeren stokken,die tien menschen nog niet konden dragen . Ik bracht een verschrikkelijken nacht door . Den volgenden morgen werd ik vroeg geroepen . Ik had besloten mijn deur niet to openen . Maar hoe kon ik weerstand bieden aan de lieve stem die deze woorden uitsprak : „Mijn lieve Axe!?" Ik wilde nog niet gelooven aan ons vertrek en nam Grauben mee naar de studeerkamer van den professor . „Oom," zei ik, „het staat dus vast, dat wij vertrekken?" „Wat? Twijfe! je er nog aan?" „Neen," zei ik om hem niet tegen to spreken, „alleen wilde ik u vragen, waarom wij zoo'n haast hebben?" „Maar de tijd gaat met een ontzettende snelheid voorbi j ."

„Ja, maar wij hebben pas den zesentwintigsten Mei en einde Juni . . ." „Geloof je dus, domme jongen, dat je zoo gemakkelijk in IJsland komt? Wanneer je niet als een dwaas was weggeloopen, zou ik je meegenomen hebben naar het bureau van Kopenhagen, bij Liffender & Co . Daar zou je hebben gezien, dat er van Kopenhagen naar Reykjawik slechts een dienst bestaat . Welnu, indien wij wachten tot tweeentwintig Juni, komen wij te_ laat om de schaduwen van den Scartaris over den krater van Sneffels to zien vallen . Wij moeten dus Kopenhagen zoo gauw mogelijk bereiken om er een of antler transportmiddel to vinden . Ga je koffer pakken ." Ik kon geen antwoord geven . Ik ging naar boven . Grauben volgde mij en belastte zich met het in orde brengen van verschillende voorwerpen en pakte ze in een kleine koffer . Toen de laatste riem van de koffer was vastgemaakt, ging ik naar beneden . Deze dag was het aantal leveranciers van natuurkundige instrumenten,wapens, electrische apparaten vertienvoudigd . De goede Martha verloor er haar hoofd bij .

38


„ls mijnheer gek geworden?" vroeg zij mij . Ik gaf een bevestigend teeken . „Neemt hij u mee op refs?" Hetzelfde bevestigende teeken . „Waarheen?" zei zij . Ik wees met mijn vinger naar het middelpunt der aarde . „Naar den kelder?", riep de oude dienstbode uit . „Neen," zei ik, „nog veel lager ." De avond viol . Ik wist niet meer hoe de tijd was voorbijgegaan . „Morgenochtend," zei mijn oom, „vertrekken wij om zes uur ." Om tiers uur viel ik op bed als een levenlooze massa . Gedurende den nacht kwamen mijn verschrikkingen weer opzetten . 1k droomde van afgronden, ik was ten proof aan een d elirium . l k voelde mij meegesleept door de vreeselijke handers van den professor. Meegesleept, in afgronden gegooid, in drijfzand geworpen . Ik viel in ontelbare afgronden met de snelheid van Iichamen, die in de ruimte gevallen, steeds maar toeneemt . 1k ging naar de eetkamer . Mi jn oom zat aan tafel . Hij verslond het ontbijt . Ik keek hem met een gevoel van verschrikking aan . Grauben was er ook . Ik zei niets . Ik kon niet eten . Om half zes hoorde men het rollers van een rijtuig in de straat . Een groote wagers kwam aan om ons naar den trein van Altona to brengen . Hij werd volgestopt met de koffers van mijn oom . „En jouw koffer?" zei hij . „Zij is klaar," antwoordde ik . „Haast je . Breng haar naar beneden of wij missen den trein nog door jouw schuld ." Kon ik tegen mijn noodlot strijden? Het scheen mij onmogelijk toe . 1k ging naar mijn kamer en liet mijn koffer van de trap afglijden, terwijl ik haar zelf nasprong . Op dat oogenblik gaf mijn oom Grauben plechtig „de


39

teugels" van het huffs in handen . Mijn lieve Vierlandsche behield haar gewone kalmte . Zij omhelsde haar voogd, maar zij kon haar tranen niet weerhouden, toen zij met haar zachte lippen mijn wang aanraakte. „Grauben," riep ik uit . „Ga, mijn lieve Axel, ga", zei zij . „Je verlaat je verloofde, maar je zult je vrouw bij je terugkeer vinden ." Ik sloot Grauben in mijn armen en nam plaats in het rijtuig. Martha en het jonge meisje bleven op den drempel van het huffs staan en zeiden ons voor het laatst vaarwel . Daarna wierpen de twee paarden, aangezet door het gefluit van hun koetsier, zich in snellen draf op den weg naar Altona .

ACHTSTE HOOFDSTUK . A fgrondlessen .

Drie dagen later om tien uur' 's morgens kwamen wi j in Kopenhagen aan . De bagage werd op een rijtuig geplaatst en men bracht ons naar het hotel Phoenix in de Bredgrade . Het was een half uur rijden, want het station ligt buiten de stad . Nadat mijn oom een beetje toilet had gemaakt, natn hij mij nice . Wij liepen de kale of om een schip to zoeken, dat ging vertrekken . Ik had gehoopt, dat elk vervoermiddel volkomen zou ontbreken . Maar dit was niet zoo . Een ,kleine schoener, de Walkyrie zou den tweeden Juni naar Reykjawik onder zeil gaan . De kapitein, de heer Bjarne, beyond zich aan boord . Zijn toekomstige passagier verbrijzelde hem van vreugde de hand . De brave man was eenigszins verwonderd over zulk een begroeting . Hij vond het heel eenvoudig naar IJsland to gaan, omdat het zijn yak was en mijn oom vond het iets schitterends . De goede kapitein profiteerde van dit enthousiasme om ons het dubbele van de kosten

40

NAAR HET MIDD .ELPUNT DER AARDE

op zijn schip to later betalen . Maar wij keken niet zoo nauw . „U moot Dinsdag om zeven uur's morgens aan boord zijn," zei hij, nadat hij een respectabel aantal dolltars in zijn zak had gestoken . Wij groetten den kapitein en ginger naar het hotel Phoenix terug . „Dat gaat goed . Dat gaat uitstekend," zei mijn oom . „Wat een gelukkig toeval, dat wij dit schip klaar hebben gevonden . Later wij flu gaan ontbijten en dan de stall bezoeken ." Mijn oom werd dadelijk getroffen door het gezicht van een ker,ktoren, die op het eiland Amak ligt en het zuid-westelijk kwartier van Kopenhagen vormt, lk kreeg bevel orn dezen karat uit to gaan . 1k grog in een klein stoombootje, dat hier dienst deed . En enkele oogenblikken later kwamen wij aan de Dock-Yardkade . Na eenige nauwe straten to zijn doorgegaaan, waar galeiboeven aan het werk waren, gekleed in halfgrijze en gele broeken, order toezicht van opzichters, kwamen wij voor de Vor-Frelsers-Kirk . Deze kerk biedt niets merkwaardigs . Maar ziehier, wat de reden was, dat deze toren de aandacht van den professor had getrokken . Aan den binnen,kant liep een trap, die om de punt van den toren liep, waarvan het boveneinde midden in de lucht stond . „Later wij naar boven gaan," zei mijn oom . „Maar dan word ik duizelig," riep ik uit . „Reden to meer om er aan to wennen . Kom," zei hij, „wij kunnen geen tijd verliezen ." Er bleef niet antlers over dan to gehoorzamen . Een opzichter die aan den anderen karat van de straat woonde, gaf ors een sleutel en wij begonnen naar boven to stijgen . Mijn oom liep voor en klom snel naar boven, lk volgde hem niet zonder angst, want mijn hoofd draaide . l k had noch de voortvarendheid van de adelaars, nosh de ongevoeligheid van hun zenuwen . Zoolang wij nog in het binnenste gedeelte waren, grog alles goed . Maar na honderdvijftig treden, sloeg de wind mij in het gezicht . Wij


41

waren op het platform gekomen van den toren en daar begon de buitentrap, die met een zwakke leuning was voorzien en waarvan de treden al smaller en smaller werden . „Dat zal ik nooit kunnen!" riep 1k uit . „Ben je misschien een lafaard? Naar boven," antwoordde mijn oom onbarmhartig . Ik moest hem volgen . De buitenlucht maakte mij duizelig . Ik voelde den toren onder de rukwinden zwaaien . Mij n beenen weigerden den dienst . Ik klom weldra op mijn knieen naar boven, dan op mijn bulk. Ik sloot de oogen en werd duizelig . Eindelijk trok mijn oom mij bij den kraag op en zoo kwamen wij aan den top . „Kijk," zei hij, „kijk goed uit . Je moet afgrondlessen nemen ." Ik moest de oogen openen . Ik bemerkte de huizen, die er plat uitzagen alsof zij gevallen waren, te midden van een mist van rook . Boven mij waaiden stukken wolken en door een optisch bedrog scheen het mij alsof zij onbeweeglij,k waren, terwij 1 de klokketoren en ik met een fantastische snelheid werden meegesleept . In de verte, aan den anderen kant, strekte zich een groen land uit . Aan den anderen kant schitterde het meer in de zonnestralen . Bij Elseneur ontdekte ik de Sond met eenige witte zeilen, echte zeemeeuwenvleugels, en in den nevel van het oosten vertoonden zich de stompe hoeken van Zweden . Deze onmetelijke vlakte dwarrelde onder mijn blikken rond . Ik moest staan, mij goedhouden en toekijken . Mijn eerste duizeligheidsles duurde een uur . Toen ik eindelijk naar beneden kon' gaan en weer vasten voet op den grond kon zetten, had ik overal spierpijn . En inderdaad . Gedurende vijf dagen heb ik deze duizelige oefeningen opnieuw genomen en goedschiks of kwaadschiks maakte ik toch vorderingen in deze kunst van hoogtebespiegelingen .

NEGENDE HOOFDSTUK . De hoo f dstad van 1 Jsland . Eindelijk was de dag van vertre,k gekomen . Den vorigen dag had een goede vriend ons aanbevelingsbrieven gegeven voor baron Trampe, gouverneur van I Jsland, den heer Pictursson, den coadjutor van den bisschop en voor den heer Finsen, burgemeester van Reykjawik . Als tegenprestatie drukte mijn oom hem allerhartelijkst de hand . Den tweeden, om zes uur 's morgens, wend onze kostbare bagage aan boord van de Walkyrie gebracht . De kapitein bracht ons naar de hutten, die tamelijk nauw waren en in een snort van roef aangebracht waren . „Hebben wij een goeden wind?" vroeg mijn oom . „Uitstekend," antwoordde kapitein Bjarne . „Zuid-oostenwind . wij gaan de Sond uit met een prachtigen wind en voile zeilen ." Eenige oogenblikken later had de schoener het fo,kzeil, de bezaan, marszeil en het bramsstengzeil opgezet en ging zoo de Straat in . Een uur later scheen de hoofdstad van Denemarken to verdwi j nen in de verwi j derde golven en de Walkyrie scheerde Tangs de kust van Elseneur . Ik was in een nerveuze stemming en verwachtte de schim van Hamlet op het legendarische terras to zien ronddwalen . „Verheven dwaas," zei ik, „je zult ons misschien volgen naar het middelpunt den aarde om daar een oplossing voor je eeuwigen twijfel to vinden ." Maar op de nude muren verscheen niets . Het kasteel is overigens veel jonger dan de heldhaftige grins van Denemarken . En het is nu als een prachtige loge voor den portier van de Sond, waar elk jaar vijftienduizend schepen van alle naties doorheen gaan . Het kasteel Krongborg verdween weldra in den nevel, evenals de toren van Helsingfors, die op de Zweedsche kust staat en de schoener bong eenigszins onder den wind van het


43

Kattegat. De Walkyrie was een mooi zeilschip, maar met een zeilboot weet men nooit, waarop men re,kenen kan . Zij bracht kolen naar Reykjawik, huishoudartikelen, aardewerk, wollen kleeren en een lading koren . Vij f man van de equipage, die alien Denen waren, warm voldoende om het schip to besturen . „Hoe lang duurt de overtocht?" vroeg mijn oom aan den kapitein . „Een tiental dagen," antwoordde deze laatste, „indien het weer niet to slecht is voor den overtocht van de Far-Oer eilanden ." „Maar wij zullen toch niet to veel vertraging ondervinden?" „Neen, mijnheer Lidenbrock, wees maar kalm . Wij komen er wel ." Tien dagen later, na een hevigen storm doorgemaakt to hebben, ,kwamen wij in het zicht van den baken, die op de punt van Skagen staat, waarop de gevaarlijke rots een eind in zee steekt . Een I Jslandsche loods kwam aan boord en drie uren later meerden wij aan de kale van Faxa in Reykjawik . De professor kwam eindelijk uit zijn hut, een beetje bleek, een beetje afgemat, maar nog altijd vol enthousiasme en een blik van voldoening in de oogen . De bevolking van de stall, die buitengemeen geinteresseerd was door de aankomst van een schip, waarbij iedereen iets van zijn galling vindt, stond in een troepje bij de kale. Mijn oom haastte zich zijn drijvende gevangenis om niet to spreken van hospitaal, to verlaten, maar alvorens de brug van den schoener to verlaten, kwam hij naar voren en wees mij met zijn vinger het noordelijke gedeelte van de baai een hoogen berg aan met twee punten die bijna geheel bedekt waren door eeuwige sneeuw . „De Sneffels," riep hij uit, „de Sneffels!" Nadat hij mij daarna het zwijgen had opgelegd, stapte hij in de boot die op ons wachtte . Ik volgde hem en weldra zetten wij voet aan wal . Reeds verscheen een man, die er goed uitzag en het uniform van een generaal

Gezicht op Reykjawik .


45

droeg . Het was niets antlers dan een eenvoudig ambtenaar . De gouverneur van het eiland, baron Trampe in eigen persoon . De professor zag dadelijk met wien hij to doen had . Hij gaf den gouverneur zijn brieven uit Kopenhagen en had een snort samenspraak met hem, in het Deensch, die voor mij absoluut vreemd bleef . Het resultant van dit eerste onderhoud was, dat baron Trampe zi,ch geheel ter beschikking van professor Lidenbrock stelde . Mijn oom werd zeer vriendelijk ontvangen door den burgemeester, den heer Finsen, die er niet minder krijgshaftig uitzag dan de gouverneur, maar even vreedzaam was als deze . Wat den coadjutor, den heer Pictursson betreft, deze maakte op het oogenblik j uist een rondreis in het Baljuwschap van het noorden en voorloopig moesten wij er van afzien aan hem voorgesteld to worden . Een buitengewoon innemende man, die een zeer prettig causeur was, was de heer Fridriksson, professor in de natuurwetenschappen aan de school to Reykjawik . Deze bescheiden geleerde sprak IJslandsch en Latijn en hij bond mij zijn diensten aan in de taal van Horatius . Ik voelde dadelijk, dat wij elkander zouden begrijpen . Hij was tenslotte ook de eenige persoon, waarmede ik mij tijdens mijn verblijf in IJsland kon onderhouden . Van de drie kamers waaruit zijn huffs bestond, stelde deze buitengewone man er twee tot onze beschikking en weldra waxen wij erin ondergebracht met onze bagage, waarvan de groote hoeveelheid de bewoners van Reykjawik een weinig verwonderde . „Welnu, Axe!," zei mijn oom . „Het gnat good en het moeilijkste is gedaan ." „Wat? Het moeilijkste?" riep ik uit . „Ongetwijfeld . Wij behoeven slechts of to dalen ." „Ja, als u het zoo opneemt, hebt u gelijk . Maar tenlotte nadat wij afgedaald zijn, moeten wij ook weer naar boven denk ik." „0, dat verontrust mij in hetgeheel niet . Maar wij hebben geen tijd to verliezen . Ik ga naar de bibliotheek toe. Misschien vind ik er nog een of antler manuscript

46


van Saknussemm, dat ik dan met veel genoegen zal kunnen raadplegen ." „Ja, en intusschen ga ik een bezoek aan de stall brengen . Heeft u ook geen zin om mee to gaan?" „0, dat interesseert mij maar matig . Wat van belang is van den grond van I Jsland bevindt zich er niet boven, maar beneden ." Ik ging de deur uit en dwaalde wat rond. Te verdwalen in deze twee straten van Reykjavik zou buitengewoon lastig zijn geweest. Ik was dus niet verplicht om den weg to vragen, hetgeen in de gebarentaal, die ik moest gebruiken, ook aanleiding zou geven hebben tot verschillende vergissingen . De stall is uitgestrekt op een tamelijk lagers, moerasachtigen bodem tusschen twee heuvels . Aan den eenen kant is hij bedekt door een geweldigen stroom lava, die trapsgewijze langzaam afglooit naar de zee ; aan den anderen kant strekt zich de groene, baai van Faxa uit, die in het noorden begrensd wordt door den enormen gletscher van den Sneffels en waar de Walkyrie het eenige schip was, dat voor anker lag op dit oogenblik . De Fransche en Engelsche visscherij-schepen liggen meestal een eind voor de kust voor anker, maar zij warm op dit oogenblik in dienst aan de oostkust van het eiland . In een uur had i,k niet alleen de stall, maar ook de omstreken ervan bezocht . Het algemeene aanzien was buitengewoon droevig . Weinig boomers, weinig plantengroei, overal de scherpe kanten van de vulkanische rotsen . De butters van de I Jslanders zijn gemaakt van aarde en veers en burs muren hellen eenigszins naar binnen over . Zij lijken op daken, die op den grond gezet zijn . Alleen zijn deze daken zeer begrijpelijk vruchtbare weilanden, want dank zij de warmte, die er binnen heeerscht, groeit bet gras buitengewoon goed en in den oogsttij d maait men dit zeer zorgvuldig, daar anders de huisdieren op de woningen zouden komen grazers . Na een flinke wandeling vond ik mijn oom, toen ik het huffs van den beer Fridriksson binnentrad, reeds in gezelsehap van onzen gastheer .

TIENDE HOOFDSTUK. Een gesprek wider geleerden . Het diner was gereed . Met veel gulzigheid werd dit door professor Lidenbrock verslonden, want het onvrijwillige dieet aan boord had zijn maag veranderd in een afgrond . Deze maaltijd, die meer Deensch daps IJslandsch was, had niets merkwaardigs . Maar onze gastheer, die meer IJslandsch dan Deensch was, deed mij herinneren aan de helden van de oude gastvrijheid . Het scheen mij toe dat wij meer thuis waren dan hijzelf . De conversatie werd in de taal van het eiland gevoerd, die mijn oom vermengde met Duitsch en mijnheer Fridriksson met Latijn, zoodat ik er ook iets van kon begrijpen . Het liep over verschillende wetenschappelijke vraagstukken, zooals dat geleerden past . Maar professor Lidenbrock was buitengewoon terughoudend en zijn oogen bevalen mij bij iederen zin een absoluut stilzwijgen to bewaren over onze toekomstplannen . Ineens ondervroeg de heer Fridriksson mijn oom over het resultant van de onderzoekingen in de bibliotheek . „Uw bibliotheek," riep deze laatste uit, „bestaat alleen uit boeken die niet bij elkaar behooren, op bijna verlaten planken .'` „Wat?" riep mijnheer Fridriksson uit, „\'Vij bezitten achtduizend deelen, waaronder zeer kostbare en zeldzame exemplaren, werken in de oude Scandinavische taal en alle moderne uitgaven, die wij elk jaar uit Kopenhagen ontvangen ." „Waar haalt u die achtduizend deelen vandaan? Wat mij betreft . . ." „0, mijnheer Lidenbrock, die circuleeren het geheele land door. Op ons oude I Jsland houdt men veel van studeeren . Er is geen pachter of visscher die niet kan lezen of leest . Wij zijn van meening dat de boeken, inplaats van achter een ijzeren hek to beschimmelen,

48

NAAR HET MIDD,ELPUNT DER AARDE

ver van nieuwsgierige blikken, bestemd zijn om door de lezers gebruikt to worden . Ook gaan deze boeken van hand tot hand, worden doorgebladerd, gelezen en herlezen en dikwijls komen zij niet eerder terug dan na een jaar of twee jaar afwezig to zijn geweest ." „En daarop moeten de vreemdelingen wachten," riep mijn oom met een zekere spijt uit . „Wat wilt u? De vreemdelingen hebben zelf hun bibliotheken en de boeren moeten voor alles iets leeren . Ik herhaal het nogmaals, de liefde voor de studie zit in het bloed van de IJslanders . Wij hebben ook in 1816 een letterkundig genootschap gesticht dat zeer goed gaat . Buitenlandsche geleerden hebben ons de eer aan gedaan er deel van uit to maken . Het geeft werken uit bestemd voor de opvoeding van onze landgenooten en bewijst buitengewoon goede diensten aan ons land . Wanneer gij een van onze correspondeerende leden wilt worden, mijnheer Lidenbrock, zult gij ons een zeer groot genoegen doen ." Mijn oom, die reeds tot een hondertaal genootschappen behoorde, nam dit aanbod aan, waardoor de heer Fridriksson zeer getroffen was . „Nu moet gij mij eens zeggen welke boeken u gehoopt had in onze bibliotheek to vinden . Dan kan ik u misschien inlichtingen daarover geven ." 1k keek naar mijn oom . Hij aarzelde met bet antwoord . Dit betrof toch zonder meer zijn eigen plannen! Toch besloot hij na even nagedacht to hebben, to spreken . „Mijnheer Fridriksson," zei hij, „ik wilde graag weten of u onder de oude werken ook eenige uitgaven van Arne Saknussemm heeft?" „Arne Saknussemm," antwoordde de professor uit Reykjawik, „bedoelt u dien geleerde uit de zestiende eeuw, die niet alleen een groot natuurkundige maar ook een groot reiziger was?" „Juist ."


49

„Een van de vermaardsten van de I Jslandsche letterkunde en wetenschap?" „Zooals gij zegt." „Wiens vermetelheid even groot was als zijn genialiteit?" „Ik zie dat u hem zeer goed kent ." Mijn oom was buiten zichzelve van vreugde voo over zijn held to hooren spreken . Hij verslond mijnheer Fridriksson met de oogen . „Welnu?" vroeg hij, „en zijn boeken?" „Wij hebben zijn werken hier niet ." „Wat? Op I Jsland niet?" „Zijn bestaan noch op I Jsland nosh elders, daar Arne Saknussemm vervolgd werd wegens ketterij ; in 1578 zijn zijn werken to Kopenhagen door den beul verbrand geworden ." „Zeer goed . Uitstekend," antwoordde mijn oom tot groote verwondering van den professor in de natuurwetenschappen . „Wat?" zei deze laatste . „Ja, zoo wordt alles verklaard . Alles is duidelijk en ik begrijp nu waarom Saknussemm, die op den index werd genet, verplicht was de geniale ontdekkingen in een onbegrijpelijk cryptogram, het geheim, to verbergen ." „Welk geheim?" vroeg mijnheer Fridriksson levendig . „Een geheim dat, . ." antwoordde mijn oom, terwi jl hij aarzelde om verder to spreken . „Heeft u misschien een of antler dokument?" hernam onze gastheer . „Ik deed niets antlers dan een veronderstelling." „Zoo," antwoordde mijnheer Fridriksson, die zoo vriendelijk was niet verder aan to dringen, daar hij de verlegenheid van mijn oom bemerkte . „Ik hoop," voegde hij er aan toe, „dat u ons eiland niet zult verlaten na eerst kennis gemaakt to hebben met onzen mineralen rijkdom ." „Zeker," antwoordde mijn oom, „maar ik kom een beetje laat . Er zijn hier zeker al geleerden geweest?"

50


„Ja, mijnheer Lidenbrock . „Het werk van Olafsen en Povelsen, die op bevel van den koning verschillende onderzoekingen hebben gedaan, de studie van Troil, de weter schappelijke zending van Gaimard en Robert van het Fransche corvet „ La Recherche" en onlangs de waarnemingen van de geleerden van het Fransche fregat „La refine Hortense", hebben buitengewoon veei bijgedragen tot een betere kennis van IJsland . Maar geloof mij, er is nog veel to doers ." „Denkt gij dat?" vroeg mijn oom goedig, terwijl hij probeerde de schittering van zijn oogen eenigszins to verbergen . „Ja, wat een bergen, een gletschers en vulkanen Orit to bestudeeren, die zoo weinig bekend zijn zelfs . Kijkt u eens om maar niet verder to gaan, hier naar dien berg, die zich daar verheft in het noorden, dat is de Sneffels ." „Zoo," zei mijn oom, „de Sneffels ." „Ja, een van de meest belangrijke vulkanen, waarvan de krater zeer zelden wordt bezocht ." „Een uitgedoof de krater?" „Ja zeker, sinds de laatste vijfhonderd jaar ." „Welnu," hernam mijn oom, die woedend zijn beenen kruiste om niet in de lucht to springen, „ik heb wel lust om mijn geologische studies to beginners met de Seffel . . . Hoe zegt u ook weer?" „De Sneffels," hernam de heer Fridriksson . Dit deel van de conversatie had plaats in het Latijn . 1k had alles begrepen en kon,mij nauwelijks goed houden bij het zien van de voldoening, die mijn oom ondervond . Hij keek zeer onschuldig, wat echter meer geleek op de grimassen van een ouden duivel . „Ja," zei hij, „na hetgeen u mij gezegd hebt, ga ik er toe besluiten ." „Het spijt mij erg," antwoordde mijnheer Fridriksson, „dat mijn bezigheden mij niet veroorloven weg to gaan, antlers had ik u met veel genoegen willen vergezellen ." „0, neen, neen," antwoordde mijn oom levendig, „wij willen niemand lastig vallen . Mijnheer Fridriksson,

NAAR HT MIDDELPUNT DER AARDE

51

ik dank u vriendelijk . De aanwezigheid van een geleerde zooals u zou zeker nuttig geweest zijn, maar de plicht van uw beroep . . ." Ik hoop maar dat onze gastheer in alle onschuld van zijn IJslandsch gemoed niet de sluwe streken van mijn oom begreep . „Ik raad u aan, mijnheer Lidenbrock, om met dezen vulkaan to beginners . U zult daar een zeer groote hoeveelheid belangrijke waarnemingen kunnen doers . Maar vertelt u mij eens hoe denkt u het schiereiland to bereiken?" ,,Over zee, door de baai over to gaan . Dat is de snelste weg ." „Ongetwijfeld, maar het is onmogelijk om deze route to volgen ." „Waarom?" „Omdat wij geen boot in Reykjawik hebben ." „Duivels nog aan toe ." ,,U moet over land gaan en de kust volgen . Dat is langer, maar interessanter ." „Goed . Ik zal zien of ik een girls krijg ." „lk kan u er een aanbieden ." „Een intelligent mensch?" „Ja, een bewoner van het schiereiland . Het is een eiderganzenjager . Zeer handig, waarover u tevreden zult zijn . Hij spreekt uitstekend Deensch ." „Wanneer kan ik hem spreken?" „Morgen, wanneer u dit wilt ." „Waarom vandaag niet?" ,,Omdat hij niet eerder dan morgen komt." „Tot morgen dan," antwoordde mijn oom met een zucht . Dit belangrijke gesprek eindigde enkele oogenblikken later met een hartelijken dank van den Duitschen professor aan den IJslandschen professor . Gedurende den maaltijd vernam mijn oom verschillende belangrijke dingen, onder andere de geschiedenis van Saknussemm en de reden van' zijn geheimzinnige dokumenten .

ELFDE HOOFDSTUK . Onze girls Mans . 'S Avonds maakte ik een korte wandeling en kwam vroeg thuis om naar mijn bed van planken to gaan, waar ik vast in slaap viel . Toen ik wakker were, hoorde ik mijn oom in het naburige vertrek spreken . Ik stone dadelijk op en haastte mij om naar hem toe to gaan . Hij sprak Deensch met een man van hooge gestalte, die er buitengewoon krachtig uitzag . Deze kerel moest een geweldige kracht hebben . Zijn oogen stonden in een groot, eenvoudig hoofd en schenen mij zeer intelligent toe . Zij hadden een droomerige blauwe kleur . Lange haren, die voor rood konden doorgaan, zelfs in Engeland, vielen op zijn athletische schouders . Hij had zeer soepele bewegingen, maar hij hield zijn armen tamelijk stil, als een man die de taal der gebaren niet kende of er eenige minachting voor had . Alles verraadde in hem een temperament van volmaakte kalmte, niet traag, maar rustig. Men voelde eat hij niemand jets vroeg, eat hij werkte volgens zijn eigen inzicht en eat op deze wereld zijn philosophic noch verwonderd noch verstoord kon worden . Deze bijzonderheden van zijn karakter begreep ik uit de manier waarop de IJslander luisterde naar de hartstochtelijke woorden van mijn oom . Hij bleef onbeweeglijk, to midden van de buitengewone gesticulaties van mijn oom, met zijn armen over de borst gekruist staan . Als hij neen wilde zeggen, draaide hij zijn hoofd van links naar rechts en een knikje was voldoende, wanneer hij jets wilde bevestigen . En dit alles ging zoo stil eat zijn lange haren nauwelijks bewogen . Dat was een spaarzaamheid aan bewegingen, die bijna gierigheid was geworden . Ik had, wanneer ik dezen man had gezien, hem nooit voor een jager gehouden . Hij moest zeer zeker het wild niet afschrikken, maar hoe kon hij het l?ereiken? Alles . hel-


53

derde echter op, toen mijnheer Fridriksson mij vertelde dat deze kalme persoon slechts een eiderganzenjager was, waarvan het dons tot de grootste voortbrengselen van het eiland behoort . Dit dons heet ook eidergons en er behoort niet veel beweging toe om het to bemachtigen . In het begin van den zomer bouwt het vrouwtje van de eidergans een snort van mooie eend in de rotsen van de fjorden haar nest . Dit nestje bekleed zij met fijne veertjes, die zij uit haar buik haalt . Dan komt de jager, of liever de handelaar, neemt het nest weg en het vrouwtje begint haar werk opnieuw . Dit doet zij net zoo lang tot zij nog eenig dons heeft . Wanneer zij zich heelemaal heeft kaal geplukt, dan is het de beurt van het mannetje om aan het werk to gaan . Omdat de veeren hard en ruw zijn van het mannetje hebben zij in het geheel geen handelswaarde en de jager neemt dan ook niet de minste moeite om dit to bemachtigen . Het nest komt dus eindelijk af . Het vrouwtje legt haar eieren, de kleintjes komen to voorschijn en het volgend jaar begint de oogst opnieuw . Daar de eidergans niet de steile rotsen kiest om haar nest to bouwen, maar eerder de gemakkelijke rotsen, die in zee uitloopen, kan de I Jsiandsche jager zijn beroep zonder veel moeite uitoefenen . Het is een snort van boer die zijn oogst nosh heeft to zaaien of to maaien, maar alleen in to halen heeft . Deze ernstige, flegmatische en zwijgzame man heette Hans Bjelke . Hij was aanbevolen geworden door den heer Fridriksson . Het was onze toekomstige girls. Zijn manieren staken geheel of bij die van mijn nom ; toch schenen zij elkaar gemakkelijk to verstaan . Noch de een noch de antler keek op den prijs . De een was bereid om aan to nemen wat men hem bond ; de andere om to geven wat hem gevraagd werd . Er werd nooit een koop gemakkelijker gesloten . Er werd dus besloten dat Hans op zich zou nemen ons naar het dorp Stapi to brengen, dat op de zuidkust van het schiereiland Sneffels ligt, aan den voet van den vulcaan zelf. Dit was ongeveer tweeentwintig mijlen,, een refs die

54


twee dagen duurde volgens de meening van mijn oom . Maar toen hij hoorde dat het Deensche mijlen waren van vierentwintigduizend voet, moest hij zijn berekening veranderen en door de moeilijk begaanbare wegen rekenen op zeven of acht dagen . Vier paarden moesten wij gebruiken . Twee om ons to dragon en twee voor onze bagage . Hans volgde volgens zijn gewoonte ons te'voet . Hij kende buitengewoon goed dit gedeelte van de trust en beloofde den kortsten weg to volgen . Zijn verbintenis met mijn oom zou nog niet afgeloopen zijn bij onze aankomst in Stapi . Hij zou den geheelen tijd dat wij hem noodig hadden voor onze wetenschappelijke tochten in onzen dienst blijven tegen een loon van drie rijksdaalders per week . Alleen werd uitdrukkelijk overeengekomen dat deze som elken Zaterdagavond aan hem zou uitbetaald worden, hetgeen een conditio sine qua non van de overeenkomst was . Het vertrek werd vastgesteld op den zestienden Juni . Mijn oom wilde den jager reeds handgeld geven, maar deze weigerde met een woord . „Efter," zei hij . „Later," vertaalde mijn oom voor mij . Nadat de overeenkomst gesloten was, ging Hans heen . „Een merkwaardig mensch," riep mijn oom uit . Maar hij verwachtte in hot geheel niet de buitengewone rol die deze man in de toekomst voor ons zou spelen . „Hij vergezelt ons dus tot? . . ." „Ja, Axel, tot hot middelpunt der aarde ." Achtenveertig uren bleven ons nog over . Tot mijn groote spijt moest ik ze benutten om onze voorbereidselen to treffen ; geheel ons verstand moest gebruikt worden om ieder voorwerp zoo goed mogelijk to verpakken . Instrumenten aan den eenen kant, wapens aan den anderen, werktuigen in dit pak, levensmiddelen in hot andere . In hot geheel waren er vier afdeelingen . De instrumenten waren : l . Een honderddeelige thermometer van Eigel, waar-


55

op honderdvijftig graden waren aangebracht, hetgeen mij to veel of to weinig toescheen . Te veel, indien de warmte zoo hoog moest stijgen, in welk geval wij gekookt zouden worden en to weinig, indien het er om ging de temperatuur van een bron of een of ander gesmolten materiaal ermede to meten . 2 . Een manometer met gecomprimeerde lucht om de drukking aan to wijzen, die hooger was dan het oceaanniveau . Inderdaad zou de gewone barometer niet voldoende zijn geweest, daar de atmosferische druk in verhouding met onze afdaling beneden de oppervlakte van de aarde, in de hoogte zou gaan . 3 . Een chronometer van Boissonnas Jr ., van Geneve . die geregeld was naar den meridiaan van Hamburg . 4 . Twee kompassen, een inclinatie- en declinatiekompas . 5 . Een nachtbril . 6 . Twee apparaten van Rhumkorff, die door middel van electrischen stroom een buitengewoon groot licht gaven . De wapens bestonden uit twee karabijnen van Purdley, More en Co, en twee Colt-revolvers . Waarom wapens? Wij hadden noch wilden noch wilde beesten to vreezen, veronderstel ik . Maar mijn oom scheen gesteld to zijn op zijn arsenaal evenals op zijn instrumenten, vooral op een groote hoeveelheid schietkatoen, dat tegen vocht bestand was en waarvan de explosiekracht grooter was dan van gewoon kruit . De werktuigen bestonden uit twee korte houweelen, een zijden touwladder, drie ijzeren stokken, een biji, een hamer, een dozijn oogschroeven en lange geknoopte touwen . Dit was een tamelijk groot pak, daar de ladder drie honderd voet lang was . Eindelijk hadden wij nog de provisie . Dit pak was niet groot, maar zeer geruststellend, want ik wist dat er ongeveer voor zes maanden levensmiddelen in was, bestaande uit geperst vleesch en droge beschuiten . Verder bestond de geheele vloeibare voorraad uit jene-

55


ver, terwijl water totaal ontbrak . Maar wij hadden veldflesschen en mijn oom hoopte bronnen to vinden om deze to vullen . Mijn opmerking, die ik maakte over de kwaliteit van het water, de temperatuur of de aanwezigheid, bleef echter zonder succes . Om onzen geheelen voorraad op to noemen, moet ik er nog bijvoegen dat wij een draagbare apotheek bij ons hadden, waarin zich messen, spalken en stukken lint van ongebleekt katoen, verbanden en kompressen, kleefpleisters, instrumenten voor ader to laten en allerlei andere verschrikkelijke dingen bevonden . Verder een aantal fleschjes met dextrine, alcohol, vloeibaar lood, aether, azijn en ammoniak en eindelijk het noodzakelijke materiaal voor de Ruhmkorff-apparaten . Mijn oom had niet vergeten een voorraad tabak, kruit en lout mede to nemen evenals een lederen gordel, dien hij om zijn middel droeg en waarin zich een voldoende hoeveelheid goud, zilver en papiergeld beyond . Zes paar goede waterdichte schoenen van caoutchouc bevonden zich bij de werktuigen . „Zoo gekleed ' en uitgerust kunnen wij het wel uithouden," zei mijn oom . De dag van den veertienden werd gebruikt om deze dingen in orde to maken . 's Avonds dineerden wij bij baron Trampe in gezelschap van den burgemeester en Dr . Hyatalm, den grootsten geneesheer van dit eiland . De heer Fridriksson was niet aanwezig en later vernam ik dat de gouverneur en hij meeningsverschil hadden over een administratieve kwestie en elkander nooit zagen . Ik had dus geen gelegenheid een woord to begrijpen van dit half officieele diner ; allen merkte ik op dat mijn oom den geheelen avond sprak . Den volgenden dag, den vijftienden Juni, waren de voorbereidselen getroffen . Onze gastheer deed den professor een groot plezier met hem een kaart van I Jsland to geven, die buitengewoon goed was, veel beter dan die van Henderson, en door het I Jslandsche literaire genootschap werd uitgegeven volgens het werk van


57

Scheel Frisac en de topografische opmetingen van Bjorn Gumlaugsonn . Het was voor een mineraloog een kostbaar dokument . De laatste avond grog voorbij met een intiem gesprek met den heer Fridriksson, voor wien ik een levendige sympathie had gekregen . Daarna had ik een onrustigen slaap . Om vijf uur 's morgens werd ik wakker door het gehinnik van vier paarden, die onder mijn venster stonden to trappelen . Ik kleedde mij haastig aan en grog de straat op . Daar was Hans juist klaar gekomen met het oppakken der bagage, als het ware zonder zich to bewegen . Toch grog hij zeer handig to werk . Mijn oom maakte meer leven dan noodig was, hoewel de girls zich weinig om al zijn opmerkingen bekommerde . Alles was om zes uur klaar . De heer Fridriksson drukte ons de hand . Mijn oom bedankte hem in het IJslandsch voor zijn hartelijke gastvrijheid en wat mij betrof, ik stak in mijn beste Latijn een hartelijken groet af . Wij zetten ons in het zadel en de heer Fridriksson sprak met zijn laatsten groet een versregel van Virgilius uit, die voor ons reizigers met een zeker doe! uiterst geschikt zijn : Et quacunque viam dederit fortuna sequamur.

TWAALFDE HOOFDSTUK . Op weg naar den Sne ff els. Toen wij weg gingen was het weer we! bewolkt, maar nog al gestadig . Wij hadden geen vermoeiende warmte noch onaangename regens to duchten . Het was echt touristenweer. Het genoegen om to paard door een onbekend land to rijden, maakte voor mij het begin van deze onderneming nog al aangenaam . Ik was gehee! en al een gelukkig plezierreiziger vol met verlangen en blij over zijn vrijheid . Ik begon flu schik in de onderneming to krijgen .

58


„Tenslotte," zei ik bij mijzelf, „wat riskeer ik ermede? Een refs to midden van een der meest merkwaardige landen, een zeer interessante bergbestijging en in het ergste geval een afdaling in een uitgedoofden krater . Het staat vast, dat die Saknussemm niets anders heeft gedaan . En wat de gang betreft, die uitloopt in het middelpunt der aarde, dat moet niets anders dan een zuivere verbeelding, een onmogelijkheid zijn! Dus laten wij, wat er voor goeds uit deze expeditie to halen, is eruit halen, zonder to mokken ." Nadat ik deze redeneering klaar had, hadden wij juist Reykjawik verlaten . Hans ging aan het hoofd, liep snel, zonder blijken van vermoeienis to geven . De twee paarden, die gepakt warm met onze bagage, volgden hem zonder dat het noodig was ze to besturen . Eindelijk kwamen mijn oom en ik, en maakten een niet al to slecht figuur op onze kleine, maar flinke beesten . IJsland is een van de grootste eilanden van Europa . Het heeft een oppervlakte van veertienhonderd mijlen en telt slechts zestigduizend inwoners . De aardrijkskundigen hebben het verdeeld in vier districten en wij moesten recht door het gedeelte gaan, dat den naam draagt van het zuidwestelijk gedeelte „Sudvestr Fjordungr" . Toen wij Reykjawik verlieten, had Hans dadelijk de kust gevolgd . Wij gingen door schrale weiden, die zich weinig moeite gaven om groen to zijn ; het gee! was er overwegend . De ruwe toppers van de trachietmassa's doezelden aan den horizon weg in de sneeuwoostelijke nevels . Nu en dan schitterde eenige late sneeuw op de hellingen van de verwijderde toppers . Sommige punters, die steiler omhoog staken, verdwenen in de grijze wolken en kwamen weder to voorschijn boven de bewegende dampen als opduikende klippen in den hemel . Dikwijls liep deze dorre rotsketen met een punt naar de zee en kwam uit in de weiden . Maar er bleef altijd nog genoeg plaats over om er Tangs to gaan . Qnze paarden kozen ook bij instinct de goede plaatsen zonder ooit hun loop to verlangzamen . Mijn oom had


59

zelfs niet den troost zijn rijdier met de zweep aan to sporen . Het was hem niet geoorloofd ongeduldig to zijn . Ik kon mij niet weerhouden to glimlachen, toen ik hem, die zoo groot was, op zijn klein paard zag zitten en toen zijn lange beenen Tangs den grond sleepten, geleek hij op een Centaur met zes pooten . „Goed beest, goed beest," zei hij, „je zult zien, Axel, flat geen flier schranderder is dan het IJslandsche paard ; sneeuw, storm, onbegaanbare wegen, rotsen, gletschers, niets kan het weerhouden . Het is dapper, sober, veilig, nooit doet het een verkeerden stag of springt het achteruit. Wanneer men voor een rivier of een fjord komt to staan, dan zul je zien, hoe het zonder to aarzelen in het water springt en als een amphibie den anderen never berei,kt . Maar behandel het niet ruw, want op die wijze zullen wij gemakkelijk onze tien mijlen per flag waken ." „Wij, ongetwijfeld," antwoordde ik . „Maar de girls?" „0, daar bekommer ik mij niet om . Die menschen kunnen loopen zonder flat zij het bemerken en deze beweegt zich zoo weinig, flat hij niet woe zal worden en wanneer bet noodig is, kan ik hem mijn paard afstaan . 1k zou toch weldra kramp krijgen, indien ik niet wat beweging neem . Met de armen gaat het we!, maar men moet ook om de beenen denken ." Wij kwamen echter snel vooruit. Het land werd reeds een beetje verlaten . Hier en daar was een of andere verlaten hoeve of een alleenstaande boer (1), van hout, aarde en stukken lava gemaakt, die als een bedelaar aan den rand van den pollen weg stond . Deze vervallen hutten zagen eruit alsof zij bet medelijden van de voorbijgangers inriepen en pet scheelde maar weinig of men had ze een aalmoes gegeven . In flit land ontbraken alle wegen en paden, en de plantengroei, hoe gering deze ook is, had slechts weinig tijd noodig om de voetstappen van de zeldzame wandelaars uit to wisschen . (1) IJslandsch boerenhuis.

60


Twee uur nadat wij Reykjawik verlaten hadden, kwamen wij aan het stadje Gufunes „Aoalkirkja" of hoofdkerk genaamd. Het leverde niet veel bijzonders op . Er waren slechts enkele huizen, nauwelijks voldoende om een Duitsch gehucht to vormen . Hans bleef hier een half uur. Hij deelde ons ontbijt, antwoordde met ja en neen op de vragen van mijn oom betreffende den weg . En toen men hem vroeg waar hij den nacht hoopte door to brengen, zei hij alleen : „Gardar" . Ik raadpleegde de kaart om to weten waar Gardar lag en zag een dorp van dezen naam aan de oevers van Hvalfjord, ongeveer vier mijlen van Reykjawik . Ik lief het aan mijn oom zien . „Vier mijlen slechts," zei hij, „Dat is een mooie wandeling ." Hij wilde een opmerking aan den girls maken, die zonder to antwoorden de paarden greep en weer op weg ging . Drie uren later moesten wij, steeds over het verkleurde gras flier weiden rijdend, de Kollafjord omtrekken, welke omweg gemakkelijker en korter was flan een een vaart over de golf ; weldra kwamen wij aan een „pingstaoer", een plaats met gemeentelijk rechtsgebied, genaamd Ejulberg, waarvan de klokketoren twaalf uur geslagen zou hebben, indien de kerken in IJsland rijk genoeg waren geweest om een kink to bezitten, maar zij leken zeer veel op hun parochieleden, die geen horloges hebben . Hier werden de paarden gevoederd en daarna brachten zij ons fangs een nauw pad tusschen een rij heuvels ineens door naar de „aoalkirkja" Brantar en een mijl verder to Saurboer, een „annexia" of bijkerk gelegen op den zuidelijken never van de Hvalfjord . I-let was toen ongev~er vier uur 's avonds en wij hadden vier mijlen afgelegd . De fjord was op deze plaats minstens een halve mijl breed . De golven braken met veel geraas op de sterke rotsen stuk. De golf breidde zich uit tusschen de muren van de rots, een snort van steile, drieduizend voet hooge, helling, die belangrijk door haar bruine lagen, gescheiden was door de beddingen


61

van roodachtigen tufsteen . Hoe verstandig onze paarden ook waren, stelde ik mij toch weinig goeds voor, van een overtocht over een echten zeearm op den rug van een viervoetig dier . „Indien zij werkelijk schrander zijn," zei ik bij mijzelf, „zullen ze in het geheel niet probeeren erover heen to komen . In elk geval zal ik intelligent voor hen zijn ." Maar mijn oom wilde niet wachten . Hij gal zijn paard de sporen en reed naar den oever . Zijn paard rook het water, en bleef staan . Mijn oom, die zijn eigen instinct had, dwong het verder to gaan . Opnieuw weigerde het beest door met den kop to schudden . Nu volgden vloeken en zweepslagen, die door het paard beantwoord werden met achteruit to slaan, terwijl het zijn ruiter uit het zadel probeerde to werpen . Eindelijk liep het paard, zijn pooten buigend, tusschen de beenen van den professor weg en liet hem staan aan den oever, als de colossus van Rhodes. ,,Vervloekt dier," riep de ruiter uit, die plotseling een voetganger was geworden en zich schaamde als een cavalerie-officier, die men voor een infanterist houdt . „Farja," zei de girls, terwijl hij hem op den schouder klopte . „Wat een pout?" „Der," antwoordde Hans, terwijl hij naar een boot wees . „Ja," riep ik uit, „daar is een pout ." „Dat had hij toch wet eerder kunnen zeggen . Welnu, vooruit!" „Tidvatten," antwoordde de girls. „Wat zegt hij?" „Hij zegt vloed," antwoordde mijn oom, . het Deensche woord voor mij vertalend . „Wij moeten zeker op den vloed wachten?" „Forbid?" vroeg mijn oom . „Ja," antwoordde Hans . Mijn oom stampvoette, terwijl de paarden zich naar de pout begaven . Ik begreep volkomen de noodzakelijk-

62


heid een oogenblik het getij of to wachten om den overtocht van de fjord to ondernemen en to wachten tot de zee tot haar hoogste punt gekomen is en stil ligt . Dan is de werking van vloed en ebbe niet meer merkzaam en de pout loopt geen gevaar medegesleept to worden of in het midden van de golf, of in den vollen oceaan . Het gunstige oogenblik kwam eerst om zes uur 's avonds . ,Mijn oom, ik, de girls, twee voerlieden en de vier paarden hadden plaats genomen in een snort van plat vaartuig . Ik was gewoon aan de stoomponten van de Elbe en vond de riemen der schippers tamelijk onhandig materiaal, wij hadden meer dan een uur noodig om de fjord over to trekken, maar gelukkig had deze overtocht zonder eenig ongeval plaats . Een half uur later bereikten wij de „aoalkirkja" Gardar .

DERTIENDE HOOFDSTUK . I Jslandsche gastvri jheid .

Het had al donkey moeten worden, maar onder den vijfenzestigsten breedtegraad kon het daglicht der poolgewesten mij niet verwonderen . In I Jsland gaat de zon in de maanden Juni en Juli niet onder ; niettemin was de temperatuur gedaald en ik had het knurl en voor alles had ik honger . De boor was ons welkom, vooral toen zij haar deuren opende om ons gastvrij to ontvangen . Het was het huffs van een boer, maar wat de gastvrijlieid betreft, was het evenveel waard als van een koning . Toen wij aankwamen kwam de eigenaar ons met uitgestrekte hadden tegemoet en zonder eenig omhaal gaf hij ons een teeken hem to volgen . Hi j bracht ons naar een kamer, een snort van groote zaal met een bodem van vastgetrapte aarde en verlicht door een venster, waarvan de ruiten gemaakt waren van doorschijnende schapenvliezen . Het beddegoed bestond uit droog voer, dat


63

in twee houten, roodgeverfde en met I Jslandsche spreuken, versierde kooien was uitgespreid . Ik verwachtte niet zooveel weelde ; alleen heerschte in dit huffs een sterke lucht van gedroogde visch, geweekt vleesch en zure melk, die mijn reukorganen onaangenaam aandeden . Nadat wij onze reisgewaden hadden afgelegd, hoorden wij de stem van den gastheer, die ons vroeg om in de keuken to komen, dat het eenige vertrek was waar men stookte, zelfs gedurende de grootste koude . Mijn oom haastte zich aan dit vriendelijke bevel to gehoorzamen en ik volgde hem . De schoorsteen van de keuken was van ouderwetsch model . In het midden van de kamer stond een steep, die de geheele haard uitmaakte, terwijl in het dak een gat was waardoor de rook kon ontsnappen . Deze keuken diende ook voor eetkamer . Toen wij binnenkwamen, groette de gastheer ons met net woord „saellvertu", dat beteekent : „Weest gelukkig" en kwam ons op de wang kussen . Zijn vrouw sprak na hem hetzelfde woord uit met begeleiding van hetzelfde ceremonieel . Daarna gingen de beide echtgenooten, terwijl zij de rechter hand op het hart legden, aan tafel zitten, na eerst voor ons een diepe buiging gemaakt to hebben . Ik haast mij to zeggen dat de IJslandsche vrouw een moeder van negentien kinderen was, die alien, groot en klein, door elkander woelden to midden van de rookwolken, waarmede de haard de kamer gevuld had . Van tijd tot tijd zag ik een klein blond hoofd dat er eenigszins melancholisch uitzag, uit den mist to voorschijn komen . Men zou gezegd hebben dat het een krans van slecht schoongemaakte engelenkopjes was . Mijn oom en ik behandelden de kleuters zeer hartelijk ; weldra zaten er drie of vier op onzen rug, evenveel op onze knieen en de rest tusschen onze beenen . Zij zeiden herhaaldelijk „saellvertu" in alle denkbare tonen . En zij, die niet konden praten, schreeuwden des to harder . Dit concert werd onderbroken door de aankondiging dat de maaltijd

64


gereed was . Op dat oogenblik kwam de jager binnen, die voor het voederen der paarden gezorgd had ; dat wil zeggen, hij had ze eenvoudig in het veld laten loopen . De arme dieren moesten zich tevreden stellen met he# zeldzame mos dat tusschen de rotsen uit to halen is en met wat weinig voedzaam zeegras . En den volgenden morgen zouden zij niet nalaten om uit eigen beweging het werk van den vorigen dag weer op to nemen . „Saellvertu", zei Hans, terwijl hij binnenkwam . Daarna begon hij kalm, automatisch, zonder dat de eene kus hartelijker was dan de andere, achtereenvolgens den gastheer, de gastvrouw en de negentien kinderen to kussen . Nadat deze ceremonie afgeloopen was, ging men aan tafel zitten en daar wij met zijn vierentwintigen waren, zaten wij bijgevolg, in den waren zin des woords, op elkander . De gelu,kkigsten hadden slechts twee kleuters op hun knieen . Toch ontstond er een stilte in deze kleine wergild, toen de soep werd binnengebracht en de natuurlijke zwijgzaamheid, zelfs van IJslandsche kinderen, kreeg de overhand . De gastheer gaf ons een IJslandsche soep van korstmos, die in het geheel niet onsmakelijk was . Verder kregen wij een geweldige portie gedroogde visch, die zwom in de boter, die reeds gedurende twintig jaar verzuurd was en dientengevolge verre to verkiezen was boven versche boter, volgens de gastronomische ideeen van IJsland . Daarna kregen wij skyr, een snort van zure melk met beschuit en met jeneverbessensap overgoten . Eindelijk kregen wij als drank wei met water, die men in dit land „blanda" noemt . Ik weet niet of dit zonderlinge voedsel goed of slecht was . Ik had honger en aan het dessert verslond ik, tot den laatsten lepel toe, een dikke boekweitpap . Nadat de maaltijd afgeloopen was, verdwenen de kinderen . De groote menschen gingen om den haard zitten, waar tuf in brandde, heide, koeienmest en gedroogde vischbeenderen . Nadat men zich goed had verwarmd, gingen de verschillende groepen naar hun verschillende kamers . De gastvrouw wilde


65

ons, volgens de gebruiken in dit land, de kousen en broek uittrekken, maar na een vriendelijke weigering van onzen kant, drong zij niet langer aan en eindelijk kon ik in mijn bed wegkruipen . Den volgenden ochtend, om vijf uur, namen wij afscheid van den IJslandschen boer . Mijn oom had tamelijk veel moeite om hem een behoorlijke vergoeding to geven en Hans gaf het sein van vertrek . Honderd schreden van Gardar begon het voorkomen van het land to veranderen . De bodem werd moerassig en minder makkelijk begaanbaar . Aan den rechter kant was de bergketen die, zoover wij konden zien, doorliep, als een geweldig natuurlijke systeem van forten, waarvan wij de schuine vlakte volgden ; dikwijls moesten wij over de beken trekken, waar wij noodzakelijk doorheen moesten waden, zonder echter de bagage nat to maker . De woestijn werd hoe langer hoe meer verlaten . De laatste boschjes gras stierven weg order onze voeten . Geen boom was er to zien, dan hier en daar een paar berken, die echter meer op struikgewas geleken, en enkele paarden, die door hun meester niet gevolgd konden worden en nu op de verlaten vlakten graasden . Nu en dan scheen een menschelijke schaduw to vluchten en wanneer wij door de kronkeling van den weg plotseling in de nabijheid van een dezer spoken kwamen, kreeg ik een snort van walging bij het gezicht van een gezwollen hoofd met een glimmende huid, vol met verschrikkelijke wonder, die zichtbaar waren door de lompen . Het ongelukkige schepsel stak zijn hand niet uit ; het verdween integendeel zeer snel, maar nog niet zoo snel of Hans had het nog begroet met het gewone „saellvertu ." „Spetelsk," zei hij . „Een melaatsche," herhaalde mijn oom . Deze akelige melaatschheid is vrij algemeen op IJsland ; zij is niet besmettelijk, maar erfelijk . Het huwelijk is aan deze ongelukkige menschen verboden . Wij moesten weldra eenige kleine fjorden van geen Naar het Middelpunt der aarde.

3

66


beteekenis oversteken en eindelijk een werkelijke golf . De zee, die juist stil was, veroorloofde ons, zonder to wachten, erover to gaan en het gehucht Alftanes, dat een mijl verder gelegen was, to bereiken . Nadat wij op een doorwaadbare plaats twee rivieren, die rijk aan forellen en snoeken waren, de Alfa en de Heta, over waren gegaan, waren wij verplicht den nacht door to brengen in een verlaten bouwval, die waardig was om bezocht to worden door de kwelgeesten uit de Scandinavische mythologic ; in elk geval had de geest` van de koude zich hier reeds gehuisvest en kwelde ons dan ook den geheelen nacht . Den volgenden dag had er geen enkel voorval plaats . Altijd dezelfde moerassige grond, dezelfde eentonigheid en hetzelfde treurige gezicht . 's Avonds hadden wij de helft van den afstand afgelegd en sliepen in de „annexia" Krosolbt. Den negentienden Juni strekte zich over een mijl afstand een lavaterrein onder onze voeten uit . Deze toestand van den bodem wordt in dit land „hraun" genoemd . De aan de oppervlakte gerimpelde lava neemt den vorm aan van kabels, die nu eens in de lengte zijn uitgestrekt, dan weer zijn opgerold . Een geweldige stroom daalde van de naburige bergen, die nu uitgebrande vulkanen waren, naar beneden . Toch steeg hier nog de damp van enkele warmwaterbronnen naar boven . Wij hadden geen tijd om deze natuurverschijnselen nauwkeurig waar to nemen . Wij moesten verder . Weldra kregen wij weer denzelfden moerassigen grond onder onze voeten, terwijl wij hier en daar kleine meertjes tegenkwamen . Wij gingen nu in westelijke richting . Wij waren namelijk de groote baai van Faxa omgetrokken en op een afstand van nog geen vijf mijlen verhief zich de dubbele witte top van den Sneffels in de wolken, lk werd echter tamelijk moede . Mijn oom bleef flink en zat even rechtop als den eersten dag. l k kon dan ook niet nalaten hem to bewonderen, evenals den jager, die deze expeditie als eene eenvoudige wandeling beschouwde .


67

Zaterdag, den twintigsten Juni, 's avonds zes uur, bereikten wij Bi dir, een dorpje gelegen aan den never van het meer, waar de girls zijn overeengekomen loon opvorderde . Mijn oom rekende met hem af . De familie zelf van Hans, dat wii zeggen zijn ooms en neven, boden ons een nachtverblijf aan . Wij werden hartelijk ontvangen en zonder mtsbruik to maken van de goedheid van deze brave menschen, zou ik mij toch gaarne bij hen wat hebben willen herstellen van de vermoeienissen van de refs ; maar mijn oom, die heelemaal geen behoefte daaraan had, verstond het antlers en den volgenden ochtend, moesten wij weer onze beesten bestijgen . De grond droeg de sporen van de nabijheid van den berg, wiens granietwortels uit den grond kwamen als van een ouden eik . Wij reden om den geweldigen voet van den berg heen . De professor verloor hem niet uit het oog . Hij maakte allerlei gebaren en scheen hem uit to dagen en to zeggen „Zie daar den reus, dien ik ten onder zal brengen ." Eindelijk na een marsch van vierentwintig uur bleven de paarden van zelf stilstaan voor de deur van de pastone to Stapi.

VEERTIENDE HOOFDSTUK. Vergee f sche tegenwerpingen van Axe! .

Stapi is een dorpje, dat uit een dertigtal huizen bestaat en dat op lava is gebouwd onder de stralen van de zon, die weerkaatst worden door de vulkanen . Het strekt zich uit aan het einde van een kleine fjord en wordt ingesloten door een basaltmuur, die er allervreemdst uitziet. Men weet, dat basalt een door vuur gevormde bruine rotssoort is . Het neemt regelmatige vormen aan, die door hun schikking een verrassenden indruk maken . Hier gaat de natuur geometrisch to werk en op zulke menschelijke wijze, alsof zij winkelhaak, passer en

68


schietlood heeft gebruikt . Toont zij overal elders waarachtige kunst in haar grnote rnassa's, die zij hier een daar verspreid heeft in een grillige opeenvolging van lijnen, hier heeft zij een voorbeeld van regelmatigheid willen geven en de oudste architecten vooraf willen gaan . Zij heeft hier een sterke orde geschapen, die nooit overtrofferi is door de wonderwerken van Griekenland en Babylonie . 1k had wel hooren spreken over den Reuzendam in Ierland en over de Finalgrot op een der Hebriden-eilanden, maar het schouwspel van dezen basaltbouw had zich nog nooit aan mijn oogen vertoond . Te Stapi zag ik dit verschijnsel in zijn voile schoonheid . De muren van de fjord, evenals de geheele kust van het schiereiland, bestonden uit opeenvolgende rijen van verticals kolommen, die ongeveer dertig voet hoog waren ; deze rechte en zuiver geproportionneerde blokken droegen een bong, bestaande uit horizontals zuilen, die, doordat zij overhingen, een half gewelf boven de zee vormden . Op sommige plaatsen van dit natuurlijke regenscherm bespeurde men spitsboogvormige openingen van een heerlijke teekening, Eenige basaltbrokken, losgescheurd door de woede van den oceaan, lagen op den grond als puinhoopen van een ouden tempel, eeuwig jonge ruines, waar de eeuwen overheen waren gegaan zonder ze to schaden . Dit was de laatste pleisterplaats op onze aardsche rein . Hans had er ons met al zijn schranderheid gebracht en de gedachte, dat hij mij nog verder zou vergezellen, stelde mij eenigszins gerust . Toen wij bij de deur van het huffs van den geestelijke kwamen, dat slechts een gewone lags but was, niet mooier en niet aanzienlij,ker dan die van zijn buren, zag ik een man, die bezig was een paard to beslaan, met den hamer in zijn hand en een leeren voorschoot om zijn middel . „Saellvertu," zei de j ager . „God dag," antwoordde de hoefsmid in zuiver Deensch . „Kyrkoherde," sprak Hans, terwijl hij zich naar mijn oom wendde .


69

„De geestelijke," herhaalde deze . „Het schijnt dat deze brave man de geestelijke is ." Intusschen bracht de girls den kyrkoherde op de hoogte van den toestand . Deze hield op met zijn werk, liet een schreeuw hooren, die zeker in gebruik was tusschen paarden en paardenkoopers en oogenblikkelij,k kwam een groote feeks uit de but to voorschijn . Als zij geen zes voet groot was, scheelde het toch maar weinig en ik vreesde, dat zij aan de reizigers den IJslandschen kus zou komen brengen . Maar gelukkig was dit niet zoo en zij was zelfs in het geheel niet scheutig om ons in haar huffs to laten . De logeerkamer scheen mij wel het slechtste vertrek toe van de pastorie . Zij was klein, vuil en walgelijk . Maar wij moesten er ons merle behelpen . De geestelijke scheen de oude gastvrijheid niet to beoefenen, verre van dat . Voordat de dag was verstreken, zag ik, dat wij to doen hadden met een smid, een visscher, een jager, een timmerman, maar in het geheel niet met een dienaar des Heeren . Maar het was waar ; het was in de week . Misschien haalde hij 's Zondags zijn schade in . Ik wil geen kwaad zeggen van deze arme geestelijken, die ten slotte tamelijk ongeluk,kig zijn . Zij ontvangen van de Deensche regeering een belachelijk traktement en ontvangen het vierde gedeelte van de tienden van hun gemeente, een som van nog geen vijfendertig gulden . Daarom moeten zij werken om to leven ; maar bij het visschen, j agen, beslaan van paarden neemt men ook de manieren, den toon en de gewoonte van jagers, visschers en andere eenigszins ruwe menschen aan . 's Avonds bemerkte ik, dat onze gastheer de matigheid ook niet onder zijn deugden telde . Mijn nom bemerkte spoedig met wat voor een snort man hij to doen had . Inplaats van een braven en waardigen geleerde, vond hij een ruwen, lompen boer. Hij besloot dus zijn grooten tocht zoo spoedig mogelijk voort to zetten en deze weinig gastvrije pastorie to verlaten . Hij lette niet op zijn vermoeidheid en besloot eenige dagen in de bergen door to brengen . De voorbe-

70

NAAR HET MIDDELRUNT DER AARDE

reidselen voor het vertrek werden dus den ochtend, nadat wij to Stapi waren aangekomen, gemaakt . Hans huurde drie IJslanders om de paarden to vervangen, daar wij onze bagage moesten merle nemen ; maar zoodra wij onder in den krater zouden zijn, moesten deze inboorlingen weer teruggaan en ons aan ons lot overlaten . Bij deze gelegenheid moest mijn oom ook aan den j ager zijn plan vertellen om het onderzoek van den vulkaan zoo ver mogelijk voort to zetten . Hans vergenoegde zich met een hoofdknikje . Hier of ergens angers heen to gaan, in de ingewanden van zijn eiland door to dringen of ze to doorschrijden, was voor hem hetzelfde . Wat mij betreft, ik had door de refs tot nu toe wat verstrooiing gehad, zoodat i,k de toekomst vergeten was . M,aar flu voelde ik mijn zenuwachtigheid opnieuw terugkomen . Wat moest ik doen? Indien ik weerstand had kunnen bieden aan professor Lidenbrock, had dit in Hamburg mogelijk geweest, maar niet aan den voet van den Sneffels . Een denkbeeld vooral pijnigde mij, een verschrikkelijk denkbeeld, dat wet in staat was iemand met minder gevoelige zenuwen dan ik to scho,kken . „Komaan," zei ik, „wij zullen den Sneffels bestijgen . Goed . Wij gaan den krater bezoeken . Goed . Anderen hebben dit ook gedaan zonder dat zij eraan gestorven zijn . Maar dit is niet alles . Indien wij werkelijk een weg vinden om in de ingewanden van den bodem door to dringen, Indien deze ellendige Saknussemm de waarheid heeft gezegd, zullen wij in de onderaardsche gangen van den vulkaan verdwalen ; maar niets bevestigt, dat de Sneffels uitgedoofd is . Wie bewijst, dat er geen uitbersting op touw is? Moet uit het feit, dat het monster sedert 1219 slaapt, volgen, dat het niet meer wakker zal worden? En wanneer het wakker wordt, wat zal er dan van ons worden?" rDit was wel de moeite waard om eens over na to denken en ik dacht erover na . 1k kon niet slapen zonder to droomen van uitbarstingen ; de rot, om voor metaalslak to spelen, scheen mij toch wat al to erg toe . Ten


71

slotte hield ik het niet langer uit . Ik besloot met mijn oom to spreken en het geheele geval als absoluut onmogelijk voor to stellen en alleen als een hypothese, die men niet verwerkelijken kan . Ik zocht hem op en deelde hem mijn vrees merle en ging wat achteruit om hem uit to laten barsten . Hij antwoordde echter eenvoudig : „Daar heb ik al aan gedacht ." Wat beteekenden deze woorden? Zou hij werkelijk naar rede luisteren? Zou hij zijn plan opgeven . Het zou to mooi zijn om waar to zijn . Na en,kele oogenblikken stilte, gedurende welke ik geen opmerking durfde to maken, hernam hij : „Ik heb er aan gedacht . Sedert onze aankomst in Stapi heb ik mij bezig gehouden met het ernstige probleem, dat jij daar flu voorlegt, want wij mogen niet als onvoorzichtige menschen handelen ." „Neen," antwoordde ik met kracht . „De Sneffels slaapt nu ongeveer zeshonderd jaar, maar hij kan gaan werken . De uitbarstingen worden a!ti j d vooraf gegaan door uitstekend bekende verschi j nselen . Ik heb dus de bewoners van het land ondervraagd, ik heb den bodem bestudeeerd en ik kan je verzekeren, Axe!, dat er geen uitbarstingen plaats zullen hebben . . ." Bij deze uiteenzetting stond ik verstomd en kon geen woord uitbrengen . „Twijfe! je aan mijn woorden," zei mijn oom . ,,Welnu, volg mij dan ." Ik gehoorzaamde werktuiglijk. Toen wij uit de pastorie kwamen volgde de professor dadelijk een weg, die door de opening van den basaltmuur zich verwijderde van de zee . Weldra waren wij op het vlakke veld, als men dezen naam kan geven aan de verbazende opeenJhooping van vulkanische stoffen . Het land scheen als het ware verpletterd to zijn onder een regen van enorme steenen, basalt, graniet en allerlei pyroxene rotsstukken . Hier en daar zag ik rookwol,ken in de lucht omhoog stijgen, die witte dampen, welke men „reykir" in het I Jslandsch noemt, komen uit de warmwater bronnen en

72

NAAR HET MIDDELPUNT DER AAR'DE

door hun heftigheid wezen zij op een vulkanische werkzaamheid van den bodem . 1k meende, dat mijn vrees hierdoor gerechtvaardigd ward . 1,k stond dus verstomd, toen oom tegen mij zeide ; „Zie je al daze rookwolken, Axel? Dat is hat duidelijkste bewijs, dat wij van den vulkaan niets to vreezen hebben ." „Nu nog mooier," riep ik uit. ;,Onthoud goad," hernam mijn oom, „bij hat naderen van een uitbarsting verdubbelen de dampen hun werkzaamheid om geheel to verdwijnen zoolang hat verschijnsel duurt, want de elastische vloeistoffen, die dan geen noodzakelijke spanning meer hebben, nemen hun wag door den krater, inplaats van door de scheuren in den aardbodem to ontsnappen . Indian dus daze dampen in denzelfden gewonen staat blijven, als hun kracht niet toeneemt en als j e bij daze waarneming nog voegt, dat de wind en de regen niet door een zwoele lucht worden vervangen, dan kan je er stellig verze,kerd van zijn, dat er geen uitbarsting to verwachten is ." „ Maar, „Genoeg. wanneer de wetenschap gesproken heeft, moeten wij zwi j gen ." 1k keerde in de pastorie terug met hangende ooren . Mijn oom had mij met zijn wetenschappelijke argumenten verslagen . Toch had ik nog de hoop, dat wanneer wij eenmaal op den bodem van den krater zouden zijn aangekomen, hat onmogelijk zou zijn, verder of to dalen in spijt van alle Saknussemm's tar wereld . Den volgenden nacht bracht ik door, gekweld door nachtmerries to midden van vuikanen en in de diepten der zee. 1k voelde mij in hat heelal slingeren in den vorm van een stuk vulkanischen steep . Den volgenden dag, den drieentwintigsten Juni, wachtte Hans ons op met zijn metgezellen, die beladen waren met levensmiddelen, werktuigen, en gereedschappen . Twee ijzeren stokken, twee geweren, twee patroontasschen waren bestemd voor mijn oom en mij . Als een


?3

voorzichtig man had Hans bij onze bagage nog een leeren zak vol met water gevoegd, die, met onze veldflesschen, ons voor acht dagen van water verzekerden . Het was 's morgens negen uur . De priester en zijn hellefeeks wachtten ons op voor de deur . Zij wilden ons ongetwijfeld goede refs wenschen, maar dit vaarwel nam plotseling een onverwachten vorm van een hooge rekening aan, waarop zelfs de lucht der pastorie, een bedorven lucht, durf ik to zeggen, in rekening was gebracht. Dit waardig tweetal plukte ons als een Zwitser= sche herbergier en eischte een mooien prijs voor hun gastvrijheid . Mijn oom betaalde zonder of to dingen . Een man, die naar het middelpunt der aarde vertrekt, ziet niet op een paar rijksdaalders . Toen dit in orde was, gaf Hans liet sein van vertrek en enkele oogenblikken later, hadden wij Stapi verlaten .

VIJFTIENDE HOOF'DSTUK. De Sne f f els .

De Sneffels is vijfduizend voet hoog ; zijn dubbele kegel is het einde van een trachiet-keten, die zich los maakt van het bergstelsel van het eiland . Van ons vertrekpunt kon men de twee punters niet zien, i,k bemerkte alleen een verbazende sneeuwvlakte op het voorhoofd van den reus . Wij liepen achter elkander, voorafgegaan door den jager ; deze ging Tangs smalle paadjes, waar twee personen niet naast elkander zouden hebben kunnen loopen, naar boven . Het was dus onmogelijk om een of antler gesprek to voeren . Aan den anderen kant van den basaltmuur van de Stapifjord kwamen wij eerst voorbij een kruidachtigen en vezelachtigen veengrond, overblijfselen van den voormaligen plantengroei der moerassen van het schiereiland ; de hoeveelheid van deze nog ongebruikte brandstof zou voldoende zijn om gedu-

74


rende een eeuw de geheele bevolking van I Jsland warmte to geven . Deze uitgestrekte veenvelden waren dikwijls zeventig voet diep en vormden allerlei lagers van verkoolde overblijfselen van vergane gewassen, die gescheiden werden door schilfers en puimsteenachtigen tufsteen . Als een echte neef van professor Lidenbrock en ondanks mijn bezorgdheid, beschouwde ik met belangstelling deze mineralogische merkwaardigheden, die in dit reusachtige natuur-historische kabinet waren tentoongesteld . Terzelfdertijd doorleefde ik in mijn geest de geheele geologische geschiedenis van I Jsland . Dit merkwaardige eiland is klaarblijkelijk uit de diepten der wateren in een betrekkelijk jong tijdperk to voorschijn gekomen . Misschien komt het zelfs nu nog door een bijna onmerkbare beweging hooger to liggen . Indien dit zoo is, kon men zijn oorsprong alleen toeschrijven aan de werking van onderaardsche vuren en in dit geval verdween de theorie van Humprey Davy, het dokument van Saknussemm en de beweringen van mijn oom, in rook . Deze veronderstelling bracht mij er toe opmerkzaam den aard van den bodem to beschouwen en gaf mij weldra rekenschap van de opeenvolging der verschijnselen, die de vorming van dit eiland veroorzaakt hadden . I Jsland, waar aanslibbingsgronden absoluut afwezig zijn, bestaat alleen uit vulkanische tufsteen, dat wil zeggen uit een opeenhooping van steenen en rotsen van een poreus weefsel ; voor het bestaan der vulkanen bestond het uit een massieve trap-formatie, die langzaam door inwendige krachten uit de golven naar boven was gekomen . Het inwendige vuur was nog niet naar buiten gekomen . Later kwam een breede kloof to voorschijn, die van het zuidoosten naar het noord-westen van het eiland liep, waardoor langzamerhand al het half gesmolten trachiet zich een uitweg baande . Dit verschijnsel had toen zonder geweld plaats . Deze gesmolten stoffen, die uit het binnenste der aarde kwamen, werden langzaam als uitgestrekte lagers of als heuvelachtige massa's verspreid . In deze tijden verscheen het veldspaat, syeniet en por-


75

fier . Maar door deze uitbarstingen nam de dikte van het eiland merkelijk toe en dientengevolge ook zijn weerstandsvermogen . Men kan begrijpen, welke hoeveelheden elastisehe vloeistoffen zich in zijn binnenste ophoopten, toen het geen uitweg meer bond na de afkoeling van de trachietkorst . Er was dus een oogenbli,k gekomen, dat het arbeidsvermogen van deze gassen zoo groot was geworden, dat zij de zware korst ophieven en hooge schoorsteenen vormden . Zoo ontstond dus de vulkaan door de opheffing van de korst en werd dus de krater plotseling in den top van den vulkaan geboord. Na deze erruptie-verschijnselen kwamen de vulkanisehe verschijnselen ; door de pas gevormde opening ontsnapten eerst de basaltuitwerpselen, waarvan de vlakte, die wij nu doortrokken op dit oogenblik, aan onze blikken de prachtigste specimina vertoonden . Wij liepen over deze zware donkergrijze rotsen, die door de afkoeling tot prisma's met zeshoekige basissen waren gevormd . In de verte zag men een groot aantal afgeknotte kegels, die vroeger evenveel vuurspuwende monden waren geweest . Nadat de basaltuitspatting afgeloopen was, verleende de vulkaan, waarvan de kracht nog toenam door die der uitgebrande kraters, een doortocht aan de lava en aan den tufsteen van asch en slakken, waarvan ik de lange stroomen op de hellingen verstrooid zag, alsof het een geweldige haardos was . Dit was de opeenvolging der natuurverschijnselen, die I Jsland gevormd hadden . Allen was to voorschij n gekomen door de werking van het inwendige vuur en het zou een dwaasheid zijn to veronderstellen, dat deze inwendige macht niet in een voortdurenden toestand van een witgloeiende vloeibaarheid was gebleven en een dwaasheid was het ook om Tangs dezen weg het middelpunt der aarde to bereiken l Ik was dus tamelijk zeker over den afloop van onze onderneming . Onder deze gedachten gingen wij verder met de bestijging van den Sneffels . De weg werd al moeilijker en moeilijker . De bodem liep omhoog ; de

76


rotsblokken braken flu en dan of en men moest buitengewoon voorzichtig zijn om niet een of anderen gevaarlij,ken val to doen . Hans ging kalm vender alsof hij op effen bodem liep ; flu en dan verdween hij achter groote rotsblokken en verloren wij hem een oogenblik uit het oog, dan wees een scherp gefluit ons de richting aan, die wij hadden to volgen . Dikwijls stond hij stil, nam eenige stukjes rots op, legde ze op een bepaalde wijze bij elkaar om zoo den terugweg, dien wij moesten volgen, aan to geven . Een voorzorgsmaatregel, die op zichzelf zeer goed was, maar die door de gebeurtenissen in de toekomst absoluut noodeloos zou worden . Na drie uren dezen vermoeienden marsch voort to hebben gezet, hadden wij slechts den voet van den berg bereikt . Daar gaf Hans het teeken om stil to houden en een eenvoudig ontbijt wend tusschen ons verdeeld. Mijn oom slikte de brokken door om geen tijd to verliezen . Deze halte was eveneens noodig om wat uit to rusten en hij moest dus de goedwiliendheid van den girls afwachten, die het sein van vertrek eerst een uur later gaf . De drie IJslanders, even zwijgzaam als hun kameraad, de jager, spraken geen woord en aten met matigheid . Nu begonnen wij de heliipg van den Sneffels to bestijgen . De met sneeuw bedekte top scheen mij door een optisch bedrog, dat in de bergen veelvuldig voorkomt, dicht bij en toch, hoeveel uren stonden ons nog voor den boeg en welke vermoeienissen! De steenen, die door geen aarde of gras verbonden waren, rolden onder onze voeten weg en verdwenen in de vlakte met een snelheid van een lawine . Op sommige plaatsen maakten de zijden van den berg met den horizon een hock van zesendertig graden . Het was onmogelijk deze to bestijgen . Niet zonder moeite moesten deze steenachtige steilten omgetrokken worden . Wij hielpen elkander dan wederkeerig met onze stokken . Ik moet zeggen, dat mijn oom zoo dicht rnogelijk bij mij bleef. Hij verloor mij niet uit het oog en verschillende keeren was hij een zeer goede steun voor mij . Hij had zeker een aangeboren gevoel voor evenwicht,


77

want hij struikelde niet . De IJslanders, hoewel zwaar beladen, klauterden met de vlugheid van bergbewoners . De hoogte van den top van den Sneffels in aanmerking genomen, scheen het mij onmogelijk, dat wij hem zouden kunnen bereiken, indien de helling niet wat glooiender werd . Gelukkig bemerkten wij na een uur van vermoeienissen en krachttoeren, to midden van de uitgestrekte sneeuwvlakten, die den rug van den vulkaan bedekten, een soprt van trap, die onze bestijging vereenvoudigde . Zij was gevormd door een van die stroomen steenen, welke door een uitbarsting uit den vulkaan waren geworpen en waarvan de I Jslandsche naam „sting" is . Indien de stroom niet opgehouden was in zijn val, dan zou hij in de zee gestort zijn en nieuwe eilanden hebben gevormd . De trap kwam ons echter goed to pas . De steilte van de helling nam toe, maar de steenen trap maakte het ons gemakkelijk om naar boven to klimmen . En het ging zelfs zoo vlug, dat toen ik een oogenblik was achtergebleven, i,k mijn metgezellen in de verte mycroscopisch klein voor mij zag . Om zeven uur 's avonds hadden wij tweeduizend treden van de trap afgelegd en zagen wij een ronde verhevenheid van den berg, een snort van voetstuk, waarop de eigenlijke kegel van den krater rustte . De zee strekte zich drieduizendtweehonderd voeten onder ons uit . Wij waren over de eeuwige sneeuwgrens gekomen, die tamelijk hoog is in IJsland, tengevolge van het voortdurende vochtige klimaat. Het was buitengewoon knurl, de wind waaide met kracht en ik was uitgeput . De professor zag wel dat mijn beenen el,ken dienst weigerden en ondanks zijn ongeduld besloot hij to wachten . Hij gaf den girls een teeken, maar deze schudde het hoofd en zei : „Ofvanfor ." „Het schijnt dat wij hooger moeten," zei mijn nom . Daarna vroeg hij aan Hans de reden van het antwoord : „Mistour," antwoordde de girls . „Mistour," herhaalde een van de IJslanders op verschrikten toon .

78


„Wat beteekent dit woord?" vroeg ik ongerust . „Kijk," zei mijn oom . Ik richtte mijn blikken naar de vlakte, een verbazende kolom van fijne puimsteen, zand en stof verhief zich in draaiende beweging : de wind sloeg haar neer op de zijde van de Sneffels, waar wij ons bevonden . Dit ondoorschijnende gordijn werd voor de zon getrokken en veroorzaakte een groote schaduw op den berg . Indien deze windhoos daalde, dan moest zij ons stellig in haar dwarrelingen opnemen . Dit verschijnsel, dat tamelij,k veelvuldig voorkomt, wanneer de wind over de gletschers waait, heet in het I Jslandsch „mistour." „Hastigt, hastigt," riep onze girls uit . Zonder Deensch to kennen, begreep ik, dat wij Hans zoo vlug mogelijk moesten volgen . Deze begon den kegel van den krater om to loopen, maar in schuinsche richting, om op deze wijze het loopen gemakkelijker to maken . Weldra vie! de hoos op den berg,, die sidderde bij den schok. De steenen die door de rukwinden werden meegevoerd, vielen als een regen neder evenals bij een uitbarsting. Wij waren gelukkigerwijze aan den anderen kant en buiten gevaar . Zonder de voorzorgsmaatregel van den girls, zouden onze lichamen in stukjes en als stof en gruis verpletterd, als voortbrengselen van een of anderen onbekenden meteoor, neergevallen zijn . Toch vond Hans het niet erg voorzichtig om den nacht op den kegel door to brengen . Wij gingen dus zigzagsgewijze hooger. De vij ftienhonderd voet, die nog overbleven om to bestijgen duurden ongeveer vijf uur . De zijwegen en draaifngen namen minstens drie mijlen in beslag . Ik kon niet verder . Ik viel haast neer van koude en hanger . De lucht, die eenigszins verdund was, was niet voldoende voor mijn ademhaling. Eindelijk bereikten wij 's avonds om elf uur, in dichte duisternis, den top van den Sneffels . En voordat ik een schuilplaats ging zoeken in het binnenste van den krater, had ik nog gelegenheid de middernachtzon to bemerken, die haar bleeke stralen over het slapende eiland onder mijn voeten wierp .

ZESTIENDE HOOFDSTUK . De besti jging van den vulkaan . Het souper werd vlug verorberd en de kleine troep had een plek gevonden om zich neer to leggen . De grond was hard en er was weinig beschutting . De geheele toestand was tamelijk hachelijk op een hoogte van vijfduizend voet boven den zeespiegel . Toch had ik een zeer rustlgen slaap gedurende de nacht, een van de beste, dien ik in den laatsten tijd had doorgebracht . Ik droomde zelfs niet . Den volgenden ochtend werden wij half bevroren wakker door een scherpe lucht, terwiji de stralen van een prachtige zon ons beschenen . Ik verliet mijn granieten ligplaats en ik ging wat genieten van het prachtige schouwspel, dat zich aan mijn blikken ontrolde . Ik beyond mij op den zuidelijken top van den Sneffels . Ik had hier een vergezicht over het grootste gedeelte van het eiland . Door het gezichtsbedrog, dat men altijd heeft op groote hoogten, schenen de oevers naar boven to gaan, terwij 1 de binnenste gedeelten dieper schenen weg to zinken . Men zou gezegd hebben, dat een van de reliefkaarten van Helbesmer zich aan mijn voeten uitstrekte . Ik zag diepe valleien die elkaar in elke richting kruisten . De afgronden leken putten, de meren vijvers en de rivieren zagen eruit als beekjes . Aan mijn rechter zijde volgden ontelbare gletschers elkander op, terwiji talrijke pieken hier en daar lichte rookwolken vertoonden . De golvingen van deze ontelbare bergen, die door de sneeuw als het ware met schuim bedekt waren, herinnerden mij aan de oppervlakte van een onstuimige zee . Wanneer i,k naar het westen keek, dan breidde daar de oceaan zich in alle pracht uit als een voortzetting van de op schapenvachten gelijkende bergen . Waar begon de aarde? waar de golven? Ik kan het nauwelijks onderscheiden . Ik verzonk in deze duizelingwekkende extase, die zich van ons meester maakt, wanneer wij ons op

80


hooge bergen bevinden . En dit keer zelfs zonder veel duizeligheid, daar ik gewoon geraakte aan deze prachtige gezichten . 1k vergat alles, wie ik was, waar ik was, om het leven der elfen en sylphen, de denkbeeldige bewoners van de Scandinavische mythologic to doorleven ; ik was in een roes door het wellustige genot van mijn hooge plaats, zonder to denken aan de afgronden, waarin ik bijna was neergestort . Maar ik werd weer tot de werkelijkheid teruggebracht door de komst van den professor en Hans, die zich op den top van den pick bij mij voegden . Mijn oom keerde zich naar het westen, weer mij een lichte wolk aan, een snort van nevel, iets dat er uitzag als land boven de golven . „Groenland," riep hij . „Groenland?" riep ik uit. „Ja . Wij zijn er slechts vijfendertig mijlen vandaan en als het dooit, komen de ijsberen naar IJsland toe over de schotsen van het noorden . Maar dat is niet zoo -erg belangrijk. Wij zijn op den top van den Sneffels . Er zijn twee pieken, een in het zuiden en de andere in het noorden . Hans zal ons zeggen, hoe de IJslanders dengeen noemen, waarop wij ons op het oogenblik bevinden ." „De jager antwoordde dadelijk : „Scartaris ." ;Mijn oom wierp mij een triomfantelijken blik toe . „Naar den krater," zei hij . De krater van de Sneffels zag eruit als een omgekeerde kegel, waarvan de opening ongeveer een halve mijl middellijn had . Ik schatte zijn diepte op ongeveer tweeduizend voet. De bodem van den trechter moest ongeveer vijfhonderd voet omtrek hebben, zoodat wij Tangs de zacht glooiende helling gema,kkelijk of konden dalen . 4nwillekeurig vergeleek ik den krater met een verbazend groote donderbus en deze vergelijking maakte mij angstig . Af to dalen in een donderbus, wanneer zij misschien geladen is en bij den minsten schok kon uiteenspatten, was het werk van een gek, van dwazen . Maar ik kon niet terug.


81

Hans stelde zich met een onverschillig gezicht aan het hoofd van den troep . Ik volgde hem zonder jets to zeggen . Om de afdaling wat to vergemakkelijken beschreef Hans binnen in den kegel uitgestrekte elipsen . Wij moesten to midden van vulkanische rotsen loopen, waarvan eenige door het dreunen van hun steunpunt beroofd, telkens opsprongen en op den bodem van den afgrond vielen . Sommige gedeelten van den kegel vormden inwendige gletschers . Hans ging dan slechts verder met de uiterste voorzichtigheid, terwijl hij met zijn ijzer beslagen stok den grond betastte om to zien of er scheuren waren . Bij enkele twijfelachtige punten was het noodig, dat wij ons aan elkander bonden met een lang koord, opdat degeen, die onverhoopt mocht uitglijden, door zijn makkers vastgehouden zou worden . Dit was een maatregel van vooorzichtigheid, maar sloot toch elk gevaar niet uit . Ondanks de moeilij,kheden van het afdalen over de hellingen, die de girls niet kende, had de tocht zonder ongelukken plaats, behalve dat een der pakken met touwen naar beneden viel en zoo in de diepte van den afgrond verdween . Om twaalf uur kwamen wij aan . Ik hief het hoofd op en keek naar de bovenste opening van den krater, waar ik een klein stukje blauwe lucht waarnam . Op een punt teekende zich de pick van den Scartaris, die zich in de oneindigheid verloor, af. Op den bodem van den krater openden zich drie schoorsteenen, waardoor de hoofdhaard bij uitbarstingen lava en stoom wierp . Elk van deze schoorsteenen had ongeveer honderd voet diameter . Zij gaapten onder onze voeten, ik durfde er niet in to kijken . Professor Lidenbrock had hun stand tamelijk snel opgenomen . Hij hijgde, liep van den een naar den antler, gesticuleerde en stootte onverstaanbare woorden uit. Hans en zijn makkers zaten op stukken lava en keken hem na . Zij dathten zeker, dat zij met een dwaas to doen hadden . Opeens stootte mijn oom een kreet uit . Ik dacht, dat hij gevallen was en in een van de drie schoorsteenen

82


verdween . Maar neon, ik bemerkte hem, terwijl hij wijdbeens met zijn armen stond to zwaaien, boven op een stuk graniet, dat in het midden van een krater lag, als een enorme piedestal van een standbeeld van Pluto . Hij stond in de hooding van een verbaasd mensch, wiens verbazing echter weidra plaats maakte voor een ontzettende vreugde . „Axel, Axe!," riep hij, „kom eens hier .,, 1,k snelde toe . Hans en de I Jslanders verroerden zich niet . „Kijk," zei de professor . lk verwonderde mij eveneens, maar was niet zoo blij als hij, toen ik op het westelijk gedeelte van het blok in runenletters, die door den tijd half uitgewischt waren, dezen duizend maal vervloekten naam las : '~ ihK[' Tiffhh'-iFt „Arne Saknussemm," riep mijn oom uit. Ik antwoordde niet en ging geheel van streek naar mijn lavazitplaats terug . De werkelijkheid verpletterde mij . Ik weet niet hoe lang of 1k zoo in gedachten verzonken bleef . Alleen weet ik, dat toen ik mijn hoofd ophief, ik mijn oom en Hans alleen in den krater zag . De 7Jslanders waren weggezonden en nu daalden zij weer Tangs de buitenste hellingen van den Sneffels af, naar Stapi terug . Hans sliep rustig aan den voet van een rots bij een lavastroom . Mijn oom liep onder in den krater heen en weer als een wild beest in de val van een trapper . Ik had noch lust nosh kracht om op to staan en volgde het voorbeeld van den girls . Ik gaf mij over aan een pijnlijke slaperigheid, terwijl 1k mij telkens verbeelde geluiden en gerommel to hooren in de zijde van den berg . Zoo verliep de eerste nacht op den bodem van den krater. Den volgenden ochtend hing een grijze bewolkte zware lucht op den top van den kegel, lk bemerkte dit minder door de duisternis van den afgrond dan door den


83

toorn van mijn oom . Ik begreep de reden ervan en er bleef mij nog een sprankje hoop over . Van de drie wegen, die voor ons openstonden, was er een door Saknussemm gevolgd . Volgens den I Jslandschen geleerde kon men dien herkennen aan de bijzonderheid in het geheimschrift, dat de schaduw van den Scartaris zijn rand de laatste dagen van de maand Juni bereikte . Men kon inderdaad den scherpen pick houden voor een wijzer van een ontzaglijken zonnewijzer, waarvan de schaduw op een gegeven dag den weg naar het middelpunt der aarde zou aanduiden . Wanneer dus de on er niet was, zou er ook gees schaduw zijn en ook geen aanwijzing . Wij hadden den vijfentwintigsten Juni . Wanneer de hemel maar zes dagen bewolkt bleef, zouden wij den geheelen tocht tot het volgende jaar uit moeten stellen . Ik zal niet de woede van professor Lidenbrock schilderen . De dag ging voorbij en geen enkele schaduw was op to merken, op den bodem van den krater . Hans verroerde zich niet . Hij moest zich we! afvragen, waar wij op wachten, als hij zich tenminste iets afvroeg . Mijn oom richtte niet een enkelen ,keer het woord tot mij en keek onveranderlijk naar den hemel, die er dreigend en nevelachtig uitzag. Den zesentwintigsten nog niets . Een regen t die met sneeuw vermengd was, vie! gedurende den geheelen dag . Hans maakte een but uit stukken lava . Met een zeker genoegen volgde ik de duizenden watervallen, die Tangs den kant van den kegel ontstaan waren . Mijn oom kon zich niet meer beheerschen . Dit was we! iets om een geduldiger mensch buiten zichzelf to brengen . Want dit beteekende toch hetzelfde als schipbreuk to lij den voor de haven. Den volgenden ochtend was de hemel nog bewolkt, maar 's Zondag's, den achtentwintigsten Juni, den voorlaatsten dag van de maand, bracht nieuwe maan ook verandering van weer . De zon wierp haar stralen in den krater, ieder bergje ieder rots, ieder steep, ieder oneffenheid decide in haar weldad ge uitstrooming en wierp oogenblikkelijk zijn schaduw op den grond . Voor-

84


al die van den Scartaris teekende zich of als een kam en begon onmerkbaar met het stralende hemellichaam to draaien .Mijn oom draaide merle . Om twaalf uur, toen zij het kortst was, raakte zij even den kant van den middelsten schoorsteen . „Daar is iet," riep de professor, „daar is het! Naar het middelpunt der aarde," voegde hij er ineens bij . 1k keek Hans aan . „Voriit," zei deze kalm . „Voorwaarts," antwoordde mijn oom . Het was een uur dertien, 's middags .

ZEVENTIENDE HOOFDSTUK . De af dali-ng in den a f grond .

De eigenlijke refs begon nu eerst . Tot nu toe waren de vermoeienissen grooter geweest dan de moeilijkheden . Van nu of echter zouden deze eerst recht beginners . Ik had nog niet gekeken in den onpeilbaren put, waarin ik zou afdalen . En nu was het oogenblik gekomen, lk kon nog deel uitmaken van de onderneming of weigeren . 1k schaamde mij voor den jager om terug to gaan . Hans ondernam het waagstuk zoo kalm, met zulk een onverschilligheid en met zoo'n buitengewone onbezorgdheid voor ieder gevaar, dat ik bloosde bij de gedachte minder dapper dan hij to zijn . Was ik alleen geweest, dan zou ik allerlei argumenten gebruikt hebben, maar in tegenwoordigheid van derv girls zweeg ik en ik herinnerde mij ook mijn lieve Vierlandsche . Daarom ging ik naar den middelsten schoorsteen toe . 1k heb reeds gezegd dat hij honderd voet diameter had of driehonderd voet in den o mtrek. l k bukte mij over een overhangende rots en zag naar beneden . Mijn haren rezen ten berge . Het gevoel van het ledige maakte zich


85

van mij meester . Ik voelde dat het zwaartepunt zich in mij verplaatste en de duizeligheid steeg als dronkenschap naar mijn hoofd . Niets is bedwelmender dan de aantrekking van den afgrond . Ik ging vallen, een hand hield mij vast ; het was die van Hans . Ik had nog niet genoeg afgrondlessen genomen op de Frelsers-kerk van Kopenhagen . Al had ik maar even in den put gekeken, toch had ik mij rekenschap gegeven van zijn inrichting . Zijn bijna loodrechte wanden vormden we! overal talrijke uitsteeksels, die het afdalen gemakkelijker zouden maken, maar al ontbrak de trap niet, er was geen leaning . Aan den bovenkant maakten wij `een touw vast, wat voldoende zou zijn om ons vast to houden . Maar hoe moesten wij het losmaken, wanneer wij aan het ondereinde zouden zijn gekomen? Mijn oom gebruikte een zeer eenvoudig middel om deze moeilijkheid to overwinnen . Hij ontrolde een touw, ter dikte van een duim en vierhonderd voet lang . Hij vierde eerst de heift er van uit, draaide het toen om een uitstekend blok lava en wierp de andere helft in den schoorsteen, leder van ons kon nu afdalen, de beide helften van het touw, dat niet los kon Taken, in de hand . Waren wij tweehonderd voet gedaald, dan zou niets gemakkelijker zijn dan het nog eens to herhalen en zoo zouden wij verder gaan, usque ad infinitum (tot het oneindigetoe) . Nadat mijn oom deze voorbereidselen klaar had, zei hij , ;Nu zullen wij ons met de bagage bezighouden . Er moeten drie pakken gemaakt worden en ieder van ons moet er een op zijn rug bevestigen . Ik spreek alleen van de breekbare voorwerpen ." De moedige professor plaatste ons schijnbaar niet in deze laatste categoric . „Hans," hernam hij, „moet de werktuigen en een gedeelte van de levensmiddelen dragen . Jij, Axe!, neemt twee derden van de levensmiddelen en de wapens en ik neem de rest van de levensmiddelen en de breekbare instrumenten ."

86


„En de kleeren en deze massa touwen en touwladders? Wie zal die op zich nemen?" „Die gaan vanzelf ." „Wat?" vroeg ik . „Dat zul je zien ." Mijn oom maakte gaarne gebruik van groote middelen en zonder to aarzelen . Op zi jn bevel maakte Hans van alle niet breekbare voorwerpen een groot pak, dat good dicht gebonden werd en gooide dit alles in den afgrond . 1k hoorde het geraas, dat door de verplaatsing der luchtlagen werd voortgebracht . Mijn oom bong zich over den afgrond en volgde met een tevreden blik den val van de bagage . Hij stond eerst op toen hij ze uit het oog had verloren . „Goed," sprak hij, „nu is het onze beurt ." 1k vraag aan ieder mensch of het mogelijk is zulke woorden zonder siddering aan to hooren . De professor pakte de instrumenten op zijn rug, Hans nam het pak met werktuigen en ik de wapens . De afdaling had plaats, in de volgende order Hans, mijn oom en ik . Het was zeer stil . Men hoorde alleen het vallen van stukjes rots . 1k liet mij als het ware naar beneden glijden, terwijl ik vertwijfeld het dubbele touw Qmklemde met de eene hand, terwijl ik met de andere, door middel van een stok, tegen den wand steunde . Slechts een gedachte bezielde- mij, ik vreesde alleen dat het steunpunt zou verdwijnen . Het touw leek mij tamelijk zwak toe om drie menschen to kunnen dragen . Ik bediende mij er zoo min mogelijk van een maakte allerlei bewegingen om het evenwicht to houden op de uitstekende punters van de lava . Toen een der treden onder mijn voeten in beweging kwam, riep Hans op rustigen toon „Gif akt." „Pas op," herhaalde mijn oom . Na een half uur kwamen wij aan de oppervlakte van een rotsblok, dat diep in den wand van den schoorsteen drong . Hans trok alleen aan het eene einde van het touw, bet andere ging de hoogte in ; nadat het om de


87

rots was heengegaan viel het weer naar beneden, rukte stukken rots en lava merle en vormde een snort van regen of hagel, die tamelijk gevaarlijk was . 1k bukte mij over de rots heen, die tamelijk smal was en bemerkte dat de bodem van het gat nog altijd onzichtbaar was . De manoeuvre van het touw ving weer aan . Een half uur later waren wij opnieuw tweehonderd voet lager gekomen . Ik weet niet of de meest verwoede geoloog geprobeerd zou hebben om gedurende de afdaling den aard der terreinen, die hem omringden, to onderzoeken . Wat mij betreft, ik trok er mij niets van aan of bij plioceen, eoceen of krijtvormig waren of dat zij behl oorden tot de jura-, triass-, perm- of kolenformatie of tot de silurische of primitieve soorten . De professor echter deed allerlei waarnemingen en maakte zijn aanteekeningen, want bij een der haltes zei hij tegen mij „Hoe lager ik kom, hoe meer vertrouwen ik heb . De geheele toestand van de vulkaanlagen geeft de theorie van Davy volkomen gelijk . Wij zijn to midden van den oorspronkelijken bodem, waar een scheikundige werking van metalen heeft plaats gehad, die bij aanraking van lucht en water ontvlamden, lk verwerp absoluut het stelsel van een inwendige warmte ; maar wij zullen zien ." 1k kwam altijd tot hetzelfde besluit . Maar men zal begrijpen dat ik geen lust had in discussies . Mijn zwijgen werd voor een instemming gehouden en wij gingen verder met of to dalen . Na verloop van een uur of drie, zag ik nog altijd niet den bodem van den schoorsteen . Toen ik naar boven keek, bemerkte ik de opening die buitengewoon klein was geworden ; doordat zij eenigszins afhelden schenen de wanden naar elkaar toe to komen . Het werd hoe langer hoe donkerder . Maar wij gingen verder met of to dalen . Het scheen mij toe dat de van de wanden losgeraakte steenen een doffer geluid lieten hooren, zoodat wij dichter bij den bodem van den afgrond geraak-

88


ten . Daar ik nauwkeurig gelet had op de manoeuvres van het touw, kon ik een juiste berekening maken van de diepte en den tijd die verloopen was . Wij hadden ongeveer veertien keer het touw laten zakken, dat telkens een half uur duurde . Dit was dus zeven uur vermeerderd met veertien kwartieren rust ; in het geheel dus tieneneenhalf uur. Wij waren om een uur vertrok ken en het moest dus elf uur zijn op dit oogenblik, wat ik natuurlijk alleen bij benadering kon vaststellen . Wij hadden ongeveer een diepte bereikt van achtentwintighonderd voet. Op dit oogenblik liet Hans zijn stem hooren . Hij riep halt . 1k hield juist op het oogenblik stil, dat mijn voet op het hoofd van den professor stond . „Wij zijn er," zei hij . „Waar?" vroeg ik, terwijl ik mij naast hem naar beneden liet glijden . „Op den bodem van den schoorsteen ." „1s er dan geen andere uitgang?" „Jawel . Ik zie een snort van gang, die in schuine richting naar rechts loopt. Wij zullen morgen verden zien . Eerst zullen wij eten en daarna gaan slapen . Het was nog niet volkomen donkey : Wij maakten het pak met levensmiddelen open, aten en lieten ons zoo goed als dit ging op het bed van lava neer, waarop ik in een diepen slaap viel .

ACHTTIENDE HOOFDSTUK . In de ingewanden van den aardbol . Den volgenden morgen om acht uur werden wij gewekt door de zon . De duizenden facetten van de lavawanden vingen haar bij haar voorbijgaan op en deden een regen van vonken neerdalen . Dit schijnsel

NAAR HET MIUDELPUNT DER AARDE

89

was sterk genoeg om de ons omringende voorwerpen duidelijk to kunnen onderscheiden . „Welnu, Axe! . Wat zeg je ervan?" zei mijn oom, terwijl hij zich in de handers wreef . ,,Had je ooit gedacht zoo'n rustigen nacht in ons huffs in de Konigstrasse door to brengen? Geen lawaai meer van karren noch het geschreeuw van kooplieden of van schippers ." „Ja, zonder twijfel is het hier heel rustig op den bodem van dezen berg . Maar deze rust heeft iets verschrikkelijks ." „Later wij gaan," riep mijn oom uit . „Wanneer je flu reeds bang bent, wat zal het later dan wel zijn . Wij zijn nog geen duim in de ingewanden van de aarde doorgedrongen ." „Wat wilt u daarmede zeggen?" „Ik wil zeggen dat wij alleen den bodem van het eiland bereikt hebben ; die large loodrechte buffs, die uitloopt in den krater van den Sneffels eindigt ongeveer gelijk met den spiegel van de zee ." „Bent u daar zeker van?" „Zeer zeker . Raadpleeg den barometer maar eens, dan zul je het zien ." lnderdaad was het kwik gedurende onze nederdaling langzaam in het instrument gestegen en op negenentwintig duim blijven staan . „Zooals je ziet," hernam de professor, „hebben wij slechts nog maar een drukking van een atmosfeer en ik verlang er naar dat de manometer dezen barometer moet vervangen . Wij zouden dit instrument al gauw niet meer noodig hebben, zoodra de zwaarte van de lucht haar druk op den waterspiegel to boven zou gaan ." „Maar," zei ik, „zal die altijd toenemende drukking niet bezwaarlijk zijn?" „Neen . Wij dalen langzaam of en onze longer zullen er zich aan wennen om meer gecomprimeerde lucht in to ademen . De luchtschippers krijgen zelfs op den duur gebrek aan lucht door zich in hoogere luchtlagen to

90


begeven en wij zullen er integendeel to veel hebben . Maar dat heb ik liever . Laten wij geen oogenblik verloren laten gaan . Waar is het pak dat wij van den berg hebben gegooid?" Ik herinnerde mij toen, dat wij het den vorigen avond vergeefs gezocht hadden . Mi jn oom ondervroeg Hans, die overal rondkeek met zijn jagersoogen . Deze antwoordde : „Der huppe ." „Daar boven ." Inderdaad was het pale blijven hangen aan een uitstekende rotspunt, een honderd voet boven onze hoofden . Dadelijk kiom de IJslander als een kat naar boven . Enkele oogenblikken later hadden wij het pak bij ons . „Wij zullen nu eerst ontbijten," zei mijn oom . „Maar wij moeten eten als menschen die een heel langen tocht voor zich hebben ." Het beschuit en het gedroogde vleesch werd besproeide met enkele druppels water, dat vermengd was met jenever. Nadat het ontbijt was afgeloopen, haalde mijn oom een aanteekenboek uit zijn zak, dat bestemd was om zijn waarnemingen in op to schrijven . Na `ijn verschillende instrumenten gebruikt to hebben, schreef hij de volgende gegevens op : Maandag, 1 Juli . Chronometer : 8 uur zeventien minuten 's morgens . Barometer : 29 duim, 7 streep . Thermometer : 6 graden . Richting 0 . Z . 0 . Deze laatste waarneming had betrekking op de donkere galerij en werd door zijn kompas aangegeven . „Nu Axe!," riep de professor met geestdrift uit, „nu gaan wij werkelijk de ingewanden van den aardbol binnen . Dit is dus het juiste begin van onze reis ." Na dit gezegd to hebben, nam mijn oom het .Ruhmkorff-apparaat, dat aan zijn hats hing en bracht den electrischen stroom in verbinding met de slang van de lantaarn en een vrij helder licht verdreef de duisternis


91

van de galerij . Hans droeg het tweede apparaat, dat ook aangestoken werd . Deze geniale toepassing van de electriciteit stelde ons in staat om kunstmatig daglicht to makes to midden van de meest ontplofbare gasses . „Op weg," zei mijn oom . leder nam zij n pak op . Hans belastte zich met het pak touwen en kleeren . Zoo gingen wij de galerij binnen . Op het oogenblik, dat wij de don,kere gang binnen gingen, hief ik het hoofd op en bemerkte voor den laatsten keer den hemel van IJsland, dien ik nooit meer zou terugzien . Tijdens de laatste uitbarsting van 1229 had de lava zich een weg gebaand door dien tunnel . Zij overdekte hem inwendig met een dikke glinsterende laag, waardoor het electrische licht honderdvoudig werd teruggekaatst . De geheele moeilijkheid van dezen weg bestond alleen in het niet to snel afglijden van een helling van ongeveer vijfenveertig grades . Gelukkig vervingen eenige holten en hoogten de plaats van treden en wij behoefden slechts of to dales, terwijl wij onze pakken voort lieten glijden aan een lang touw . Maar wat ons tot treden diende, werd aan den anderen wand stalactieten ; de lava, die op sommige punten poreus was, vertoonde kleine ronde bolletjes ; ondoorschijnende kwartskristallen versierd met heldere glasdruppels en opgehangen aan het gewelf ais lusters, schenen op omen weg verlicht to worden . Men zou hebben kunnen zeggen, dat de geesten van den afgrond hun paleis verlichtten, om hun gasten van de aarde to ontvangen . „Dit is prachtig," riep ik onwilkeurig uit . „wat een schouwspel, oom . Bewondert u ook niet die wanden van lava, die onmerkbaar overgaan van bruinachtig rood tot lichtgeel? E14 al die kristallen, die lichtende bollen lijken?" „Ha, Axel," antwoordde mijn oom . „Je vindt het mooi, mijn jongen? Je zult nog veel mooiere dingen zien, desk ik . Voorwaarts ." Hij had echter beter kunnen zeggen : „Laten wij verder glijden," want zonder ons to vermoeien gingen wij

92


den afhellenden weg af . Het kompas, dat ik nu en dan raadpleegde, wees voortdurend een onveranderlijke zuidoostelijke richting aan . De lavastroom week noch to rechter noch to linker zijde af . Hij had de onbuigzaamheid van de rechte lijn . T'och werd het niet merkbaar warmer, hetgeen de theorie van Davy bevestigde en meer dan eens raadpleegde ik den thermometer met verwondering . Twee uren na ons vertrek, wees hij nog maar l0 graden aan, dat wil zeggen een verhooging van 4 graden . Dit bewees, dat wij meer in horizontals dan in verticals richting afdaalden . Het was overigens zeer gemakkelijk de bereikte diepte to meten . De professor mat nauwkeurig de afwijkende hoeken en de helling van den weg, maar hij hield de resultaten van zijn waarnemingen voor zich . s' Avonds, tegen acht uur, gaf hij het sein om stil to houden . Hans ging dadelijk zitten ; de lampen werden opgehangen aan een uitstekende lavapunt . Wij waren in een snort grot waar geen gebrek aan lucht was, Integendeel . Van tijd tot tijd kwam er een windje naar ons toe . Hoe kwam dit? Aan welke atmospherische beweging was dit toe to schrijven? Het was een probleem dat ik niet trachtte op to lossen op het oogenblik ; de honger en de moeheid maakten, dat ik niet in staat was to redeneeren . Zeven uren achterelkaar afdalen geschiedt niet zonder een groot krachtverlies . Ik was uitgeput . Het woord „halt" hoorde ik dus met het grootste genoegen . Hans legde wat voorraad uit op een blok lava en iedereen at met veel eetlust. Toch maakte een ding mij ongerust ; onze watervoorraad was reeds half verbruikt . Mijn nom hoopte hem aan to vullen uit de onderaardsche bronnen, maar tot nu •t oe hadden wij daar nog niets van gezien . Ik kon niet nalaten zijn aandacht hierop to vestigen . „Verwondert je deze afwezigheid van bronnen?" zei hij . „Ongetwijfeld en het verontrust mij zelfs ; wij hebben nog maar voor vijf dagen water."


93

„Wees kalm, Axe!, ik zeg je dat wij water zullen vinden en meer zelfs dat ons lief is ." „Wanneer?" „Wanneer wij deze lavalaag hebben verlaten . Hoe kun je verwachten dat de bronnen door deze wanden water zouden kunnen doen vloeien?" „Maar misschien loopt deze laag nog tot een groote diepte door? Het schijnt mij toe dat wij nog geen grooten afstand in verticals richting hebben afgelegd?" „Wat doet je zulks veronderste!!en?" „Wanneer wij dieper in de aardkorst waren doorgedrongen, zou de warmte we! grooter zijn ." „Volgens jouw opvattingen," zei mijn oom, „hoevee! wijst de thermometer aan?" „Nauwelijks vijftien graden, hetgeen slechts negen graden meer is dan bij ons vertrek ." „Welnu . Trek dan ze!f je gevolgtrekkingen daaruit ." „Ziehier mijn nauwkeurigste gevolgtrekkingen . Vo!gens mijn waarnemingen bedraagt de vermeerdering van de temperatuur in het binnenste der aarde een graad per honderd voet . Maar sommige locale invloeden kunnen dit cijfer veranderen . ,,In Jakoetsk, in Siberie, heeft men opgemerkt dat een toeneming van een graad plaats vindt bij iedere zesendertig voet . Dat hangt natuurlijk of van de warmtegeleiding van de rotsen . Ik voeg hier nog aan toe dat men in de nabijheid van een uitgedoofden vulkaan en door het gneiss heen heeft opgemerkt dat de verhooging van temperatuur slechts een graad per honderdvijfentwintig voet bedroeg . Laten wij de laatste veronderstelling dus als de gunstige aannemen en dan berekenen ." „Bereken maar, mijn jongen ." „Niets is gemakkelijker," zei ik, terwijl ik de cijfers in mijn aanteekenboekje opschreef . „Negen maa! honderd vijfentwintig voet is elf honderd vijfentwintig voet diepte ." „Dat is joist ."

94


„Welnu?" „Welnu, volgens mijn waarnemingen zijn wij op tienduizend voet beneden den zeespiegel aangekomen ." ,,Is dat mogelijk?" „Ja, of de cijfers zijn geen cijfers meer." De berekeningen van den professor waren nauwkeurig : wij waren reeds meer dan zesduizend voet beneden de grootste diepten, die een mensch bereikt heeft, zooals in de mijnen van Kitz-Bahl, in Tirol en in die van Wuttemberg in Boheme . De temperatuur, die op deze plaats eenentachtig graden had moeten bedragen steeg nauwelijks tot negentien . Dit gaf to denken .

NEGENTIENDE HOOFDSTUK . Een verkeerde weg . Den volgenden dag, Dinsdag, den 2en Juli, om zes uur, begonnen wij weer verder of to dalen . Wij vervolgden nog altijd onzen weg door de lavagalerij, een echte natuurlijke helling, even zacht glooiend als de hellende vlakken, die bij oude huizen de trap vervangen . Zoo ging bet verder tot precies zeventien minuten over twaalf, bet oogenblik waarop wij Hans inhaalden, die was blijven staan . ,,O," riep mijn oom uit, „wij zijn aan bet einde van den schoorsteen gekomen ." Ik keek om mij been ; wij stonden op een kruispunt, waarop twee wegen uitliepen, beide duister en smal . Welken moesten wij nemen? Dat was een moeilijke kwestie . Mijn oom wilde echter niet aarzelen, noch voor mij, noch voor den girls ; bij wees den oostelijken tunnel aan, en weldra waren wij alle drie bier in verdwenen . Trouwens elke aarzeling had tot in bet oneindige kun-


95

nen voortduren, daar geen enkele aanwijzing bestond, waardoor wij een van beide de voorkeur konden geven ; men moest zich volkomen op het toeval verlaten . De helling van deze nieuwe galerij was bijna onmerkbaar ; ook was de indeeling zeer ongelijk ; somtijds zagen wij een reeks bogen voor ons als in een Gothische cathedraal ; de kunstenaars uit de middeneeuwen hadden hier alle vormen van deze religieuse architectuur kunnen bestudeeren, die uit den spitsboog zijn voorgekomen . Een mijl verder moesten wij het hoofd bukken onder lage bogen van romaanschen stijl, en dikke pilaren, die in het gesteente drongen, bogen onder het gewicht der gewelven . Op sommige plaatsen maakten deze verschijnselen plaats voor een lagen onderbouw, die op de werken van bevers geleek en wij moesten dan door nauwe gangen voortkruipen . De warmte was nog to verdragen . Onwillekeurig dacht ik aan de hitte, toen de lava, die de Sneffels had uitgeworpen, Tangs dezeri flu zoo rustigen weg voortsnelde . 1k zag, in mijn verbeelding, de stroomen vuur tegen de hoeken van de galerij breken en de opeenhooping van heete dampen in deze nauwe ruimte! „Als de oude vulkaan," dacht ik, „maar weer niet van een of andere gril last krijgt ." 1k deelde deze overdenkingen niet aan mijn oom Lidenbrock merle, hij zou ze toch niet begrepen hebben . Zijn eenige gedachte was voorwaarts to gaan . Hij liep, gleed, struikelde zelfs, met een overtuiging die men in elk geval moest bewonderen . Om zes uur 's avonds, na een niet al to vermoeiende wandeling, hadden wij twee mijlen in Zuidelijke richting afgelegd, maar wij waren nauwelijks een kwart mijl dieper gekomen . Mijn oom gaf het sein om to rusten . Men at, zonder veel to spreken, en men sliep in zonder veel na to denken . Onze toebereidselen om to gaan slapen waren zeer eenvoudig . Het geheele beddegoed bestond uit een reis-

Sours zagen wij een reeks bogen als in een Gothische cathedraal .


97

deken, waar wij ons inwikkelden . Wij hadden geen last van de koude, noch waxen wij een of antler onaangenaam bezoek to wachten . Wilde of verscheurende beesten behoefden wij niet to vreezen . Den volgenden morgen werden wij frisch en goed uitgerust wakker. Wij gingen weer Tangs een zelfden lava-weg verder als den vorigen dag . In plaats dat de tunnel naar beneden liep, werd hij eerder geheel horizontaal . Ik meende zelfs op to merken dat hij eenigszins opklom . Deze neiging om naar de hoogte to gaan werd zoo in het oog loopend, en zoo vermoeiend dat ik verplicht was wat langzamer to loopen . „Welnu, Axel?" zei de professor ongeduldig . „Welnu, ik kan niet verder," antwoordde ik . „Wat! na een wandeling van drie urea, Tangs zoo een gemakkelijken weg?" „Gemakkelijk wil ik niet ontkennen, maar in ieder geval vermoeiend ." „Wat wij behoeven slechts of to dalen ." „Te klimmen, met uw welnemen!" „Te klimmen!" zei mijn oom, terwijl hij zijn schouders ophaalde . „Ongetwijfeld . Sedert een half uur is de helling veranderd, en als wij op deze wijze doorgaan, dan komen wij zeker weer op IJsland terug ." De professeur schudde het hoofd als iemand die niet overtuigd wilde worden . 1k trachtte het gesprek weer op to vatten . Hij gaf geen antwoord en wij gingen weer op weg . Ik zag wet dat zijn zwijgzaamheid niet antlers was dan ingehouden woede . 1k nam echter mijn pak weer moedig op en volgde snel Hans die voor mijn oom liep . Ik wilde in ieder geval niet achterkomen en mijn metgezellen niet uit het oog verliezen .1k sidderde bij de gedachte to zullen verdwalen in de diepten van dit labyrinth . De stijgende weg werd al moeilijker en ik troostte mij met de gedachte dat ik zao dichter bij de aarde kwam . Dat deed mij weer hopen . Elke pas bevestigde dit. Naar het MiddeZpunt der aarde.

4

9$


Om twaalf uur kregen de wanders een antler aanzien . 1k merkte dat aan de verzwakking van het door de muren weerkaatste licht. Op de lavalaag volgden flu de naakte rotsen, bestaande uit hellende en dikwijls loodrecht hangende lagers . Wij waxen in het overgangstijdperk van de silurische formatie . „Het is duidelijk," riep ik uit, „het bezinksel van het water heeft, in het tweede tijdperk van de aarde, dit leigesteente, dezen kalksteen en zandsteen gevormd . Wij hebben den rug toegekeerd aan het graniet . Wij gelijken op Hamburgers, die over Hannover naar Libeck gaan ." lk zou deze opmerkingen voor rnij hebben kunnen houden . Maar mijn temperament van geoloog won het van mijn voorzichtigheid en zoo hoorde oom Lidenbrock mijn uitroepen . „Wat scheelt er aan?" zei hij . „Kijk eens," antwoordde ik, terwijl ik hem de afwisseling van zand- en kalksteen en de eerste kenteekenen van leigronden aanwees . „Welnu?" „Wij zijn aan die periode gekomen waarin de eerste planters en eerste dieren verschijnen!" „Je denkt dus?" „Maar kijk dan, onderzoek zelf." 1k dwong den professor met zijn lamp lanes de wanden van de galerij to gaan . 1k verwachtte een of anderen uitroep van hem to hooren . Maar hij zei geen woord en vervolgde zijn weg . Had hij mij begrepen of niet? Wilde hij uit eigenliefde, als oom en geleerde, niet erkennen dat hij zich vergist had in de keuze van den oostelijken tunnel, of wilde hij dezen weg tot het einde toe onderzoeken? Het was duidelijk dat wij den lavaweg verlaten hadden, en dat dit pad niet naar den haard van den Sneffels kon leiden . Toch vroeg ik mij of of ik niet to groote waarde hechtte aan deze verandering van samenstelling . Ver-


99

giste ik mij zelf ook niet? Gingen wij werkelijk door steenlagen, die zich boven het massieve graniet bevinden? „lndien ik gelijk heb," dacht ik, „moet ik een of ander overblijfsel van een primitieve plant vinden en dan zal hij de waarheid niet langer kunnen loochenen . Laten wij eens zoeken!" Ik had nog geen honderd pas verder gedaan, of de ontbetwistbare bewijzen vertoonden zich aan mijn oogen . Dat moest ook zoo zijn, want in het silurische tijdvak bevatten de zeeen meer dan vijftien honderd planten diersoorten . Mijn reeds aan den harden lavagrond gewende voeten, betraden plotseling een stofhoop, bestaande uit overblijfselen van planten en schelpen . Op de wanden zag men duidelijk indrukken van zeewier en wolfsklauw ; professor Lidenbrock kon zich niet meer vergissen, maar hij sloot, denk ik, zijn oogen, en zette zijn weg met vaster tred voort . Dit was een koppigheid die alle grenzen to buiten ging. 1k hield het niet langer uit . 1k nam een prachtig geconserveerde schelp op, die toebehoord had aan een dier dat gelijkt op de tegenwoordige pissebed, ging naar mijn oom en zei hem : „Kijk eens ." „Welnu," antwoordde hij kalm, „dat is de schelp van een dier der uitgestorven tribolieten . Antlers niet ." „Maar besluit u daar niet uit? . . ." „Wat je zelf daaruit opmaakt? Ja zeker . Wij hebben de granietlaag verlaten, evenals den lavaweg . Het is mogelijk dat ik mij vergist heb, maar ik zal alleen zeker van mijn dwaling zijn op het oogenblik dat ik het uiteinde van de galerij heb bereikt ." „Gij hebt gelijk, dat gij zoo handelt, oom . En ik zou u ten zeerste wardeeren, als wij niet een hoe langer hoe dreigender gevaar to vreezen hadden ." „En dat is?" „Gebrek aan water ." „Welnu, dan zullen wij ons op rantsoen stellen, Axe!!"

TWINTUGSTE HOOFDSTUK . Een mi jn zonder mi jnwerkers .

Wij moesten ons inderdaad op rantsoen stellen . Onze voorraad kon nog maar drie dagen duren . Dat zag ik des avonds, toen wij gingen eten . Een droevig vooruitzicht . Wij hadden weinig hoop een bron to ontdekken, in deze gronden van het overgangstijdperk . Den geheelen dag vertoonde de galerij voor ons nit de eindelooze kruisbogen . Wij liepen zwijgend verder .

Wij waren even stil geworden als Hans . De weg liep niet meer op, tenminste zoo dat men het kon merken ; sours leek het of hij zelfs naar beneden ging. Maar dit verschijnsel, dat toch al weinig opvallend was, kon den professor niet geruststellen, want de aard der lagen veranderde niet, en het overgangstijdperk werd allengs duidelijker . Het elektrische licht deed het leigesteente, den kalksteen en het oude roode zandgesteente prachtig fonkelen . De wanden waren bedekt met heerlijk mariner, sours agaatkleurig grijs, met witte grillige aderen, dan weer inkarnaatkleurig of geel met roode vlekken ; verder zag men stalen van deze gevlekte marmersoorten met donkere kleuren, waartusschen de levendige tinten van den kalksteen uitkwamen . De meeste van deze marmersoorten vertoonden afdrukken van primitieve dieren ; maar sedert den vorigen avond had de schepping groote vorderingen gemaakt . lnplaats van rudimentaire tribolieten, bemerkte ik overblijfselen van een meer volmaakte order o .a . ganoidenvisschen en de sauropteris, waarin de palaeontoloog de eerste vormen van het reptiel heeft kunnen ontdekken . De devonische zeeen werden bewoond door een groot aantal dieren van deze snort, die zij bij duizenden achterlieten op de rotsen van deze nieuwe formaties . Het werd duidelijk dat wij de ladder van het dierli jke

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDf

101

leven opgingen, op wier hoogste sport de mensch staat . Maar professor Lidenbrock scheen hier niet op to letten . Hij verwachtte twee dingen, of dat een verticals put zich aan zijn voeten zou openen en hem veroorloven om weer of to dalen, of dat een andere hinderpaal hem zou beletten dezen weg verder to volgen . Maar de avond kwam, zonder dat deze hoop in vervulling ging . Vrijdags, na een nacht, dat ik de kwellingen van den dorst begon to voelen, drong onze kleine groep nog verder door in de galerij . Na tien uur geloopen to hebben, merkte ik dat de weerschijn van onze lampen op de wanden sterk verminderde . Het marmer, de leisteen, de kalksteen en de zandsteen van de muren maakten plaats voor een donkere bekleeding zonder eenige schittering . Op een oogenblik, dat de tunnel zeer nauw werd, steunde ik tegen den wand . Toen ik mijn hand terugtrok, was deze geheel z wart. fk keek meer van dichtbij . Wij zaten midden in een kolengroeve . „Een kolenmijn!" riep ik uit . „Een mijn zonder mijnwerkers," antwoordde mijn oom. ,,He, wie west?" „Ik west het," antwoordde de professor, op een barschen toon, „en ik ben zeker dat deze galerij, dat deze gang, die door deze kolenlagen loopt, niet door menschenhanden is gemaakt. Maar of het wel of niet het werk van de natuur is, dat geeft niet . Het uur voor het avond-eten is aangebroken . Laten wij gaan eten ." Hans maakte eenige spijzen klaar . 1k at nauwelijks en ik dronk enkele druppels water, die mijn rantsoen uitmaakten . De veldflesch van den girls was nog halfvol en dit was alles om den dorst van ons drie mannen to stillen . Na hun maaltijd strekten mijn twee makkers zich op hun dekens uit en vonden in den slaap een gemakkelijk

102


middel tegen hun vermoeienissen . Ik kon niet slapen, en ik telde de uren tot den morgen toe . 'S Zaterdags, om zes uur, vertrokken wij . Twintig minutes later kwamen wij aan een groote holte ; toes zag ik dat gees menschenhand deze kolenmijn had kunnen graven, anders zouden de gewelven ergens op moeten steunen en deze bleven nu door een of antler wonder hangen . Deze spelonk was honderd voet breed en vijftig voet hoog. De grond was door een onderaardsche beweging hevig vaneen gescheurd . De stevige aardkorst was door een of anderen hevigen schok uit elkaar gerukt en had deze ledige ruimte does ontstaan, waar nu voor den eersten keer aardsche wezens kwamen . Op de donkere wanden stond de geheele geschiedenis geschreven van de steenkoolperiode en een geoloog kon er gemakkelijk de verschillende phases van volgen . De steenkoolbeddingen waren gescheiden door lagen zandsteen of klei, die als het ware door de hooger gelegen lagen samengedrukt waren . In den tijd die de secundaire periode van de vorming der aarde voorafgaat, was de aarde bedekt met ontelbare planten, hetgeen to danken was aan de dubbele werking van een tropische hitte en een voortdurende vochtigheid . Een atmosfeer van dampen omhulde den aardbol aan alle kanten, en verminderde zelfs het doordringen van de zonnestralen . Daaruit leidt men of dat de hooge temperatures niet voortkwamen uit dezen' nieuwen haard ; misschien was de ster van den dag nog niet in een stadium om deze rol to spelen . Klimaat bestond nog niet en een verzengende hitte hing over de geheele aardoppervlakte, die gelijk was aan den evenaar en aan de poles . Waar kwam die warmte vandaan? Uit het binnenste der aarde . In spijt van de theorieen van professor Lidenbrock gloeide een geweldig vuur in de ingewanden van de aarde ; zijn werking was zelfs voelbaar tot in de boven-


103

ste lagen van de aardkorst ; de planten, die beroofd waren van de weldadige uitstralingen van de zon, gaven geen bloemen of geuren, maar hue wortels puttee een krachtig levee uit den brandenden bodem gedurende de eerste jaren van het bestaan der aarde . Er waren weinig boomen, en alleen kruidachtige planten, onmetelijke grasvelden, varens, wolfsklauwen, zegel- en sterrenplanten, zeldzame families, die duizenden soorten telden . En j uist aan dozen weelderigen plantengroei dankt de steenkool zijn oorsprong . De nog elastische korst van den aardbol gehoorzaamde aan de bewegingen van de vloeibare massa, die zij bedekte . Vandaar de talrijke spleten en.verzakkingen ; de planten, die door hot water werden medegesleurd, vormden langzamerhand buitengewone opeenhoopingen . Toen kwam de chemische working der natuur ; in de diepte der zeeen werden de plantenmassa's eerst tot veen ; en toen, onder den invloed van gassen en door de hitte van hot gistproces ondergingen zij een volkomen verandering in mineralen . Zoo werden deze onmetelijke kolenlagen . gevormd, die door hot gebruik van alle volkeren gedurende de eerste eeuwen nog niet zullen zijn uitgeput . Deze overdenkingen kwamen bij mij op, toen ik de kolenrijkdommen beschouwde, die hier waren opgehoopt . Deze zouden wellicht nooit ontdekt werden . De exploitatie van deze afgelegen mijnen zou ook to veel en to groote opofferingen kosten . En waar zou hot good voor zijn, als de kolenlagen, om zoo to zeggen, aan de oppervlakte van de aarde in een groot aantal landen verspreid lagen? Wij gingen echter verder en ik was de eenige van mijn metgezellen die de lengte van den weg vergat door mijn geologische bespiegelingen . De temperatuur bleef dezelfde als op onzen weg to midden van de lava en hot leigesteente . Alleen word mijn reukorgaan geprikkeld door den geur van koolwaterstofgas .l k herkende onmid-

104


dellijk een groote hoeveelheid van deze gevaarlijke stof, waaraan de mijnwerkers den naam van „mijngas" hebben gegeven, en waarvan de ontploffingen dikwijls zulke groote rampen hebben veroorzaakt . Gelukkig werden wij bijgelicht door de geniale apparaten van Ruhmkorff . Indien wij per ongeluk deze gang met toortsen hadden willen onderzoeken, zou een verschrikkelijke ontploffing een eind aan deze refs hebben gemaakt . Deze tocht to midden van de steenkool duurde tot den avond . Mijn oom kon nauwelijks zijn ongeduld bedwingen, dat bij hem veroorzaakt werd door de horizontals Jigging van den weg . De duisternis, die op een afstand van twintig pas niet meer to doordringen was, beletten ons de lengte van de galerij to schatten en. ik begon haar reeds voor oneindig to houden, toen plotseling, om zes uur, ineens een muur voor ons stond . Rechts, nosh links, beneden nosh boven, was een opening of doorgang to vinden. Wij waren aan het einde van een doodloopende gang gekomen . „Welnu, zooveel to beter!" riep mijn oom uit . „ Ik west nu tenminste waar ik mij aan to houden heb . Wij zijn niet op den weg van Saknussemm, en er blijft niets antlers over dan terug to keeren . Wij zullen vannacht rusten en binnen drie dagen zullen wij het punt waar de twee galeri j en zich splitsen, bereikt hebben ." „Ja," zei ik, „als wij daartoe de kracht hebben!" „En waarom niet?" „Omdat wij morgen geen water meer zullen hebben," „1n zullen wij dan geen cooed ook meer hebben?" zei de professor, terwijl hij mij streng a ankeek. l k durfde hem daarop niet to antwoorden .

EEN EN TWINTIOSTE HOOFDSTUK . Axel rijdt dorst .

Den volgenden ochtend vertrokken wij zeer vroeg . Wij moesten ons haasten, want wij waren vijf dagmarschen van het kruispunt af . Ik zal niet uitweiden over het lijden op onzen terugweg . Mijn oom verdroeg het met de woede van een man, die voelt, dat hij niet de sterkste is ; Hans met de lijdzaamheid van zijn onderworpen aard en ik zeif, ik beken het, was wanhopend en beklaagde mijzelf . Ik kon mij niet moedig tegen dezen tegenslag verzetten . Zooals ik voorzien had, hadden wij aan het einde' van den eersten dag in het geheel geen water meer . Wij hadden dus alleen nog maar jenever to drinkers, maar dit helsche vocht verbrandde de keel en ik kon het zelfs niet zien . De temperatuur was verstikkend, de vermoeidheid verlamde mij . Meer dan eens was ik op het punt in elkaar to zakken . Men hield dan halt . Mijn oom of de IJslander brachten mij zoo goed mogelijk weer bij . Maar ik zag reeds, dat de eerste zich moeilijk verzette tegen deze buitengewone vermoeienissen en de ,kwellingen, die onstonden door ons gebrek aan water . Eindelijk, D'insdag, den achtsten Juli, kwamen wij, terwijl wij ons voortsleepten op de knieen en op de handen, half flood aan het punt, waar de twee galerijen samenkwamen . Ik bleef hier liggen als een Ievenlooze masse uitgestrekt op den lavagrond . Het was tiers uur s' morgens. Hans en mijn oom probeerden geleund tegen den wand op eenige stukjes beschuit to knabbelen . Lange zuchten kwamen over mijn gezwollen lippen .Ikviel in een diepe bezwijming . Na eenigen tijd naderde mijn oom mij en hief mij in zijn armen op . „Arm kind," mompelde hij met een werkelijk gevoel van medelijden . tk was getroffen door deze woorden, niet gewoon aan de vriendelijkheid van den norschen p rofessor . l k nam zijn bevende handers in de mijne . Hij liet mij begaan,

106 NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE terwijl hij naar mij zag. Zijn oogen waren vochtig . 1k zag toen, hoe hij de waterflesch nam, die aan zijn zijde hing . Tot mijn groote verbazing bracht hij ze aan mijn lippen . „Drink", zei hij . Had ik goed gehoord? Was hij gek geworden? 1k keek hem met verbazing aan . 1k wilde hem niet begrijpen . „Drink," hernam hij en zijn veldflesch optillende, ledigde hij haar geheel tusschen mijn lippen . 0, onuitspre,kelijk genot! Een enkele slok water bevochtigde mijn brandend heeten mond, maar het was voldoende om mij weer tot het levee terug to roepen . 1k dankte mijn oom met gevouwen handen . „Zoo," zei hij, „een mondvol water . De laatste, hoor je? 1k had het voorzichtig bewaard op den bodem van mijn veldflesch . Twintig, honderd maal heb ik weerstand moeten bieden aan het verschrikkelij k verlangen om het op to drinken, maar neen, Axel, ik heb het bewaard voor j ou ." „Oom," zei ik, terwijl groote tranen mijn oogen bevochtigden . „Ja, arm kind, ik begreep, dat wanneer wij bij het kruispunt kwamen, je halfdood zou neervallen . Ik heb deze laatste teug bewaard om je tot het levee terug to brengen ." „Dank, dank," zei ik . Hoewel mijn dorst niet gestild was, was ik toch weer wat op krachten gekomen . De spieren van mijn keel, die tot nu toe samengetrokken waren, ontspanden zich ; de ontsteking van mijn lippen was verzacht . Ik kon spreken . „Wij kunnen nu nog maar een besluit nemen . Water ontbreekt ons. Wij moeten teruggaan ." Terwijl ik zoo sprak ontweek mijn oom mijn blikken . Hij liet het hoofd hangen ; zijn oogen ontvluchtten de mijne . „Wij moeten teruggaan,"riep ik uit . „Den weg naar den Sneffels weer opklimmen . Dat God ons de kracht geve om den top van den krater to bereiken ."


107

„Teruggaan," zei mijn oom, alsof hij eerder zichzelf antwoordde dan mij . „Ja, teruggaan zonder een oogenblik to verliezen ." Een oogenblik van stilzwijgen volgde . „Dus deze paar druppels water hebben je niet den cooed en energie terug kunnen geven," hernam mijn oom . „Moed !" „Ik zie je nog even terneergeslagen als to voren en nog spreek je wanhopige taal ." Met wat voor een mensch had ik to doen en wat voor plannen vormde zijn stoutmoedige geest flu nog? „Wat, wil je van deze expeditie afzien op het oogenblik, dat alles er op wijst,, dat wij zullen slagen? Nooitt' „Moeten wij er ons op voorbereiden om to sterven?" „Neen, Axe!, neen . Vertrek . Ik wil je flood niet . Laat Hans je vergezellen en laat mij alleen ." „U achterlaten?" „Laat mij alleen, zeg ik je . Ik ben deze refs begonnen en zal haar volbrengen tot het einde toe of ik zal niet terugkomen . Ga heen, Axe!, ga heen ." tMijn oom was buitengewoon opgewonden, toen hij deze woorden sprak. Zijn stem, die een oogenblik mild was geworden, werd weer hard en dreigend . Met een duistere energie streed hij tegen het onmogelijke . Ik wilde hem niet op den bodem van dezen afgrond achterlaten en aan den anderen kant dreef het instinct van zelfbehoud aan om to vluchten . De girls volgde deze scene met zijn gewone onverschilligheid . Hij begreep echter we!, wat er tusschen zijn twee metgezellen plaats vond ; onze gebaren lieten duidelijk zien, flat wij ieder den antler Tangs een tegenovergestelden weg wilden medesleepne . Maar Hans scheen zich niet voor deze kwestie to interesseeren, waarbij toch zijn bestaan op spel stond . Hij was bereid, wanneer men het signaal van vertrek gaf, to vertrekken en ook bereid to blijven, als zijn meester flit verlangde . Waarom kon ik mij niet verstaanbaar maken tegenover hem? Mijn woorden, mijn gebaren, mijn toon zouden flit koele schepsel geroerd moeten heb-

108


ben . De gevaren, die de girls niet scheen to vermoeden, had ik hem kunnen doen begrijpen . Met ons beiden zouden wij misschien den koppigen professor overtuigd tebben en indien het noodig was, zouden wij hem gedwongen hebben weer naar den top van den Sneffels terug to keeren . Hij verroerde zich niet . Ik wees hem den weg van den krater . Hij bleef onbeweeglijk . Mijn wanhopig gelaat drukte uit wat ik had to lijden . De IJslander schudde zachtjes het hoofd en wees bedaard naar mijn oom en zei „Master." „De meester," riep ik uit . „Dwaas! Neen, hij is niet de meester van je leven . Je moet vluchten . Je moet hem medenemen . Hoor je? Begrijp je mij?" Ik had Hans bij den arm genomen, ik wade hem verplichten zich op to richten . 1k vocht met hem . Mijn oom kwam tusschenbeiden . „Kalm, Axe!," zei hij . „Er is niets, dat je van dezen onverstoorbaren man gedaan kunt krijgen . Luister eens naar hetgeen ik je voor to stellen heb ." 11 kruiste mijn armen over elkaar en keek mijn oom recht in het gezicht. „Ons gebrek aan water," zei hij, ,,is de eenige hinderpaal op den weg naar het volbrengen van mijn plannen . In deze oostelijke galerij, die uit lava, leigesteente en steenkolen bestaat, hebben wij geen enkelen druppel vocht gevonden . Het is mogelijk, dat wij gelukkiger zijn, wanneer wij den westelijken tunnel doorgaan ." Ik schudde ongeloovig het hoofd . „Luister tot het einde," hernam de professor, terwiji hij zijn stem verhief . „Toen je daarnet op den grond lag, ben ik de richting van deze galerij gaan verkennen. Zij gaat direct naar het binnenste der aarde en binnen enkele uren zal zij ons tot het masieve graniet voeren . Daar moeten wij talrijke bronnen aantreffen . De natuurlijke gesteldheid van deze rotsen wil dit zoo en het instinct komt met de logica overeen om mijn overtuiging to steunen . Zie dus, wat - ik j e heb voor to stellen . Toen Oolom-

NAAR ICET . IDDELPUNT DER AARDE

109

bus drie dagen vroeg aan zijn schepelingen om de nieuwe wereld to ontde,kken, hebben zijn manschappen hoewel zij ziek waren, zijn verzoek toegestaan en hij heeft de nieuwe wereld ontdekt . Ik, de Colombus van deze onderaardsche streken, ik vraag je slechts een dag en wanneer die tijd verstreken is en ik heb nog geen water gevonden, zweer ik je,, dat wij naar de oppervlakte der aarde zullen terug gaan ." In spijt van mijn opwinding, was ik ontroerd door deze woorden en door het geweld, dat mijn oom zich aandeed om zulk een taal to spreken . „Welnu," riep ik uit . „Het zij zoo, gelijk u zegt en dat God uw bovenmenschelijke energie moge beloonen . Ge hebt nog slechts enkele uren om het lot to beproeven . Voorwaarts!"

TWEEENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . Op zoek naar water. Wij begonnen weer of to dagen, maar nu door de andere galerij . Hans liep voor, zooals zijn gewoonte was . Wij hadden nog geen honderd pas gedaan, toen de professor, die met zijn lamp Tangs de muren liep . uitriep : „Zie hier den oorspronkelijken grond . Wij zijn op den goeden weg . Voorwaarts, voorwaarts!" Toen de aarde langzamerhand in de eerste dagen van de wereld kouder werd, veroorzaakte de vermindering van den omvang afwijkingen, scheuren en kloven . De gang waardoor wij gingen, was een kloof van die snort, waardoor vroeger het vulkanische graniet stroomde ; zijn duizenden kronkelingen vormden een verward doolhof door den oorspronkelij ken bodem . Naarmate wij meer daalden, vertoonden zich de opeenvolging der oorspronkelijke lagen al duidelijker en duidelijker . De geologische wetenschap beschouwt dezen

110 NAAR HET MIDDELPUNT DER AARO primitieven grond als de basis van de mineraalkorst en zij heeft bevonden, dat deze uit drie verschillende lagen bestaat, het leigesteente, gneiss en mica, die alle drie op het onwankelbare rotsgesteente liggen, dat men graniet noemt. Nooit hadden mineralogen in zulke wonderlijke omstandigheden verkeerd om de natuur ter plaatse to bestudeeren . Wat de boor, dit redelooze en onhandige werktuig, niet aan de oppervlakte van de aarde kon brengen, gingen wij flu met onze oogen bestudeeren, terwijl onze handen alles aan konden raken . Door het heerlijk groengekleurde leigesteente liepen metaaldraden van koper, mangaan en hier en daar sporen van plating en goud. Ik dacht aan deze rij,kdommen, die in de ingewanden van den aardbol verborgen waren en waarvan de hebzuchtige menschheid nooit eenig genot zou hebben . .Deze schatten waren door de verwarring der eerste tijden in zulke diepten begraven, dat nosh een houweel nosh een breekijzer ze uit hun graf to voorschijn zou kunnen brengen . Op het leigesteente volgde het gneiss, dat merkwaardig is door de regelmatigheid en evenwijdigheid van de schilfers . Daarna de micalagen, die bestonden uit groote platen, die nog meer in het oog liepen door het geschitter van het witte mica . Het licht van de toestellen werd teruggekaatst door de kleine facetten van deze rotsmassa, en schoot zijn stralen onder alle h oeken . l k verbeeldde mij in een pollen diamant to reizen, waarin de stralen op duizenderlei wijzen verblindend werden gebroken . Tegen zes uur 's avonds werd dit lichtfeest aanmerkelijk minder en hield zelfs bijna op ; de mica werd meer en meer vermengd met veldspaat en kwarts, om ten slotte pet rotsgesteente to vormen bij uitnemendheid, pet hardste steep van alle soorten, een gesteente, dat zonder verbrijzeld to worden de vier lagen van den bodem kon dragen . Wij waren in een onmetelijke gevangenis van graniet gekomen . Het was nu acht uur 's avonds . Wij hadden nog altijd gebrek aan water . l k leed verschrikkelijk . Mijn oom liep voort. Hij wilde niet stilhouden . Hij luisterde nauwkeu-

1AAR HT MIDDELPUNT DER AARDE

111

rig of iiij niet hier of daar een bron hoorde . Maar niets . Mijn beenen weigerden mij echter verder to dragen . Ik bond zooveel mogelijk weerstand aan mijn kwellingen om mijn oom niet to verplichten halt to houden . Dit zou hem tot wanhoop hebben gebracht, want de dag, de laatste, die hem toebehoorde, ging ten einde . Eindelijk verlieten mijn krachten mij, tk stootte een kreet uit en viel op den grond . „Help, ik sterf!" Mijn oom draaide zich om, keek mij an en kruiste zijn armen . Daarna kwamen de volgende woorden met doffen klank over zijn lippen : „Alles is geeindigd ." Een vreeselijk gebaar van woede lag in zijn blikken, waarmede hij mij aankeek . I,k sloot de oogen . Toen ik ze weer opendeed, zag ik mijn twee metgezellen onbeweeglijk in hun dekens liggen . Sliepen zij? lk kon geen oogenblik den slaap vinden . 1k leed to veel en to meer bij de gedachte, dat tegen mijn kwaal geen enkel middel was to vinden . De laatste woorden van mijn oom klonken in mijn oor : „Alles is geeindigd!" want in zulk een staat van zwakte viel er zelfs niet aan to denken, de oppervlakte van den aardbodem to bereiken . De dikte van de aardkorst bedroeg ongeveer anderhalve mijl . Het scheen mij toe, dat deze geheele massa op mijn schouders lag, 1k voelde mij verpletterd en deed geweldige pogingen om mij op mijn legerstede om to keeren . Enkele uren verliepen . Er heerschte een diepe stilte om ons heen . Een stilte van het graf . Niets kwam door deze muren heen, waarvan de dunste nog vijf mijlen dik was . Toch meende ik in mijn verbeelding eenige geruchten to hooren . Het werd donkey in den tunnel, lk zag oplettend toe en meende den IJslander to zien, die met zijn lamp in de gang verdween . Waarom vertrok hij? Verliet Hans ons? Mijn oom sliep . 1k wilde schreeuwen, maar mijn stem kon geen geluid meer maken . Het was weer stikdonker en het laatste geluid stierf weg . „Hans verlaat ons," riep ik uit . „Hans! Hans!"

112


Zoo riep ik in mijzelf. Mijn woorden gingen echter to loor . Na het eerste oogenblik van schrik schaamde ik mij over mijn argwaan jegens een man, wiens gedrag tot nu toe niets verdachts had gehad. Zijn vertrek kon dus geen vlucht zijn ; inplaats van de galerij op to loopen, daalde hij haar af. Een slecht plan had hem naar boven doen gaan, niet naar beneden . Deze argumenten stelden mij eenigszins gerust en ik kwam tot andere gedachten . Alleen een ernstige reden kon Hans aan zijn rust ontrukken . Ging hij op ontdekking uit? Had hij gedurende dezen stillen nacht eenig geluid gehoord, dat niet tot mij doorgedrongen was?

DRIEENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . Hans vlndt water . Een uur lang overpeinsde mijn koortsachtig hoofd de redenen, die den rustigen j ager tot handelen hadden kunnen brengen . De meest absurde denkbeelden woelden in mijn hoofd . Ik dacht dat ik er gek van werd . Maar eindelijk hoorde ik het geluid van stappen in den afgrond . Hans kwam terug. Een vaag licht gleed over den muur en eindelijk verscheen Hans . Hi j naderde mijn oom, legde zijn hand op zijn schouder en wekte hem voorzichtig . Mijn oom stond op . „Wat is er?" zei hij . „Vatten," antwoordde de jager . Men kan gelooven, dat onder den invloed van hevige pijnen, iedereen polyglot wordt . Ik kende geen woord Deensch en toch begreep ik bij instinct, dat dit woord water beteekende . „Water, water!" riep ik uit, terwijl ik in mijn handen sloeg en gebaren van een krankzinnige maakte . „Water," herhaalde mijn oom . „Hvar?" vroeg hij aan den IJslander .


113

„Neda," antwoordde Hans . „Waar? beneden ! Ik begreep alles . Ik had de handen van den jager gegrepen en ik drukte ze, terwijl hij mij bedaard aankeek . De voorbereidselen tot het vertrek duurden niet lang en weldra daalden wij de gang af, waarvan de helling ongeveer twee voet per vadem bedroeg. Een uur later hadden wij duizend vademen afgelegd en waren wij- twee duizend voet lager gekomen . Op dat oogenblik hoorden wij duidelijk den ongewonen klank tegen de wanden van den geweldigen muur ; het was een snort van dof geloei, als van een ver verwijderden donder . Gedurende het eerste half uur loopen ontdekten wij nog niets van de bron ; ik voelde mij weer angstig worden, maar toen legde mijn nom mij den oorsprong uit van het lawaai . „Hans heeft zich niet vergist," zei hij, „wat je daar hoort is het geluid van een stroom ." „Een stroom" riep ik uit . „Er is geen twijfel mogelijk . Een onderaardsche rivier stroomt om ons heen ." Wij versnelden onzen pas, opgewonden door onze verwachtingen . Ik voelde niets meer van mijn vermoeidheid . Het geluid van het ruischende water verfrischte mij reeds ; de stroom die eerst boven ons hoofd had geloopen, moest nu achter den linker wand gaan . Ik streek voortdurend mijn hand Tangs de rots, hopende eenig vocht to vinden, maar tevergeefs . Er verliep een half uur . Wij gingen nog een halven mijl verder . Het werd toen duidelijk, dat de jager gedurende zijn afwezigheid zijn onderzoekingen niet verder dan tot hier had kunnen uitstrekken . Geleid door een instinct, dat aan bergbewoners eigen is, „rook" hij dezen stroom door de rotsen heen, maar hij had zeker het kostbare vocht niet gezien ; hij had er zijn dorst niet aan gestild . Weldra bemerkten wij zelfs, dat, wanneer wij verder gingen, wij ons zelfs meer van het water verwijderden .

114

NAAR HET , IDDELRUNT DER AARDE

Wij gingen terug . Hans hield stil op de plaats, waar het water het dichts bij scheen to zijn . Ik grog naast den muur zitten, terwijl het water op twee voet van mij of met een buitengewone hevigheid stroomde . Maar een muur van graniet hield ons er van vandaan . Zonder na to denken, zonder mij of to vragen, of er niet een of ander middel bestond om zich dit water to verschaffen, liet ik mij gasp met een beweging van wanhoop . Hans keek mij aan, en ik meende een glimlach op zijn lippen to zien verschijnen . Hij stond op en nam de lamp . Ik volgde hem . Hij grog naar den muur . Ik keek, wat hij deed. Hij drukte zijn oor tegen den drogen steep en grog er langzaam Tangs, terwijl hij zorgvuldig l uisterde . l k begreep, dat hij het punt zocht, waar het geluid van den stroom het duidelijkst was . Dit punt vond hij eindelijk aan den linker wand, drie voet boven den grond . Ik was geheel van streek . Ik durfde niet to raden, wat de jager wilde doen . Maar ik moest het wel begrij pen en hem toejuichen, toen ik zag, hoe hij zijn houweel greep en hoe hij op de rots aanviel . „tiered," riep ik uit . „tiered!" „Ja," herhaalde mijn oom als een krankzinnige . „Hans heeft gelijk! De brave jager! Wij hebben daaraan niet gedacht!" 1k geloof het gaarne! Wij zouden nooit - op zoo'n middel gekomen zijn, hoe eenvoudig dit ook was . Niets was gevaarlijker dap een gat in deze rots to maken . Als er eens een instorting plaats had, die ons verpletterde? En zouden wij niet door den stroom, wanneer deze door de rots verscheen, meegesleurd kunnen worden . Deze gevaren waren niet denkbeeldig ; maar de vrees voor een instorting of voor het doorbreken van het water kon ons niet weerhouden . Onze dorst was zoo hevig, dat wij, om haar to stilien, door hadden gegraven tot de bedding van den Oceaan toe .

1 AAR HET 1 IDt ELPUT t ER AARDE 115 Hans begun het work, dat noch mijn oom noch ik hadden kunnen voleindigen . Het ongeduld dat zich van ons had meester gemaakt, zou ons misschien de rotsen hebben doen verbrijzelen . De girls, was integendeel kaim en gematigd, en bewer,kte langzamerhand den rotskant zoo, dat er een opening van een halven voet ontstond . Ik hoorde het geruisch van het water duidelijker worden en ik meende reeds to voelen hoe het weldadige water mijn lippen bevochtigde . Weldra drong de houweel twee voet diep in den muur van graniet ; het werk duurde meer dan een uur. Ik kromde mij van ongeduld . Mijn oom wilde groote midelen gebruiken en ik had moeite hem tegen to houden . Reeds greep hij naar zijn houweel, toen wij plotseling een gefluit hoorden . Een waterstraal kwam uit den muur en spout tegen den anderen wand aan . Hans werd door den schok half omvergeworpen, en kon een kreet van pij n niet weerhouden . I,k begreep waarom, want toen ik mijn hand in den straal stale, stootte ik eveneens een kreet van pij n uit . Het water was kokend heet. „Water van honderd graden!" riep ik uit . „Welnu, dat wordt wel koud," zei mijn oom . De gang kwam vol damp, terwijl een beekje werd gevormd, dat wegstroomde langs de onderaardsche bochten ; weldra konden wij er jets van uitscheppen . Wat een vreugde! Vat een onvergelijkelijke wellust! Wat was dat voor water? Waar kwam hey : vandaan? Het was water, en ofschoon het nog warm was, bracht het ons toch weer tot het leven terug . Ik drunk zonder ophouden, zonder to proeven zelfs . Een minuet later riep ik echter uit : „Maar dat is ijzerhoudend water!" „Uitstekend voor de maag," antwoordde mijn oom . Dat is een refs, die evengoed is als naar Spa of Toeplitz ." „Het is heerlijk!" „Dat geloof ik, water, dat men twee mijlen diep under den grond put ; het smaakt naar inlet, wat geheel niet

116

NAAR 1-1ET MID1)ELPUNT 1)ER AARDE

onaangenaam is . Een prachtbron, die Hans voor ons ontdekt heeft . Ik stel voor om zijn naam to geven aan deze heilzame „rivier ." „Coed," riep ik uit. En de naam Hans-back werd nu dadelijk aangenomen . Hans werd er niet trotscher om . Nadat hij zich matig verkwikt had, ging hij met zijn gewone bedaardheid in een hoekje zitten . „Nu mogen wij dat water niet verloren laten gaan," zei ik . „Waarom niet?" antwoordde mijn oom . „Ik vermoed niet, dat die bron zal opdrogen ." „Dat geeft niet! Laten wij den zak en de veldflesschen vullen en daarna het gat probeeren to stoppen ." Mijn raad werd opgevolgd . Hans trachtte met stukjes graniet en werk het gat in den wand to stoppen, hetgeen niet gemakkelijk was . Men verbrandde de handen zonder to slagen . De drukking was to groot en onze pogingen waren to vergeefsch . „Het is duidelijk," zei ik, „dat dit water van een aanzienlijke hoogte komt, to oordeelen naar de kracht van den waterstraal ." „Daar valt niet aan to twijfelen, antwoordde mijn oom . „Daar zijn minstens duizend atmosferen druk, als deze waterkolom tweeendertig duizend voet hoog is. Maar ik krijg een goed idee ." „Wat dan?" „Waarom zouden wij dit gat eigenlijk stoppen?" „Maar omdat . . ." Ik was echter zeer in de war geraakt bij het zoeken van een goed argument. „Wanneer onze veldflesschen leeg zijn, zullen wij niet zeker zijn, ze to kunnen vullen ." „Neen, klaarblijkelijk niet ." „Welnu, laten wij dit water laten loopen? Het gaat natuurlij,k naar beneden en zal ons als girls dienen en ons onderweg verfrisschen ."

NAAR HET MIDDELFUNT DER AARDE

111

, ;Dat is een goed denkbeeld !" riep ik uit en met dat stroompje als metgezel, bestaat er geen enkele reden, dat wij niet zouden slagen ." „Ben je er eindelijk, mijn jongen," zei de professor lachend . „Maar wacht, wij zullen eerst eenige urea rust nemen ." „Ik had vergeten, dat het nacht was . De chronometer bracht het mij in herinnering en weldra lagen wij alle drie, verkwikt en hersteld, in een diepen slaap .

VIERENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . De refs onder den grond . Den volgenden dag hadden wij reeds oils doorgestaan teed vergeten . I-let verwonderde mij eerst geen dorst meer to hebben . Ik vroeg mijzelf naar de reden ervan . Het beekje dat aan mijn voeten liep gaf ;mij hierop antwoord . Wij ontbeten en dronken dit uitstekende ijzerhoudende water en ik voelde mij heelemaal opgevroolijkt en vastbesloten verder to gaan . Waarom zou een vastberaden man als mijn oom niet slagen met een ijverigen girls als Hans en een vastberaden neef als ikzelf was? Ziehier de prachtige denkbeelden, die door mijn hoofd gingen . Wanneer men mij voorgesteld zou hebben weer naar den top van den Sneffeis terug to gaan, zou ik dit met verontwaardiging hebben geweigerd . Maar gelukkig was er alleen sprake vary of to dalen . „Laten wij gaan," riep ik uit. De tocht werd Donderdag om acht uur hervat . De granietgang, met haar bochtige omwe gen, vertoonde onverwachte krommingen en was een waar doolhof, maar ten slotte was haar richting altijd zuid-oost . Mijn oom deed niets antlers dan het kompas nauwkeurig raadplegen om zich rekenschap to geven van den weg, lien wij afgelegd hadden . De galerij ging steeds hori-

118


zontaal verder met een kleine Baling van twee duim per vadem . De beek lisp langzaam kabbelend aan onze voeten . Ik vergeleek haar met een snort van beschermgeest, die ons door de aarde heen voerde en met mijn hand streelde ik het lauwe water, Bat ons begeleidde met zijn gezangen . Ik was geheel en al in een goed humeur . Wat mijn oom betreft, deze was woedend over de horizontals richting van den weg. Hij, de man der verticals aspiraties! Inplaats van Tangs den straal der aarde voort to gaan, zooals hij het noemde, ging hij Tangs de hypothenusa. Wij hadden geen keuze en zoolang wij naar het middelpunt der aarde toegingen, al naderden wij Bit nog zoo weinig, hadden wij geen recht om to klagen . Van tijd tot tijd nam de helling echter ook toe . De stroomninif stortte dan bruisend naar beneden en wij daalden met haar dieper af . Toch legden wij ten slotte dien Bag en den volgenden een langen weg in horizontals richting of en daalden wij betrekkelijk weinig . Vrijdagavond, den tienden Juli, moesten wij ongeveer op dertig mijien ten zuidoosten van Reykjawik zijn op een diepte van twee en een halve mijl . Opeens opende zich een verschrikkelijke put aan onze voeten . Mijn oom kon niet nalaten in zijn hadden to klappen, toen hij de steilte van de helling berekende . „ Nu zullen wij verder komen," riep hij uit . „En gemakkelijk ook, want de uitstekende punten van de rots vormen een ware ladder . De touwen werden door Hans vastgemaakt om ieder ongeluk to voorkomen en zoo begonnen wij of to dalen . Ik durf niet to zeggen, Bat het gevaarlijk was, want ik was reeds gewend geraakt aan Bit snort van oefeningen . Deze put was een nauwe spleet in de rots, zooals de breuken in een mijn ader . Zij was klaarblijkelijk door samentrekking tijdens de afkoeling der aarde ontstaan . Als zij ook tot doorgang had gediend voor de vulkanische stoffen, die door den Sneffels waren uitgeworpen, dan kon ik mij toch niet goed verklaren, waarom er geen sporen van waren achtergebleven . Wij gingen Tangs een snort van draai


119

schroef, waarvan men geloofd zou hebben, dat zij door menschenhanden was gemaakt . Elk kwartier moesten wij ophouden om wat uit to rusten en or~ze gewrichten wat elasticiteit to geven . Wij gingen dan op een vooruitstekende punt zitten met hangende beenen ; wij praten wat, terwijl wij aten en leschten onzen dorst aan de beek . Het spreekt van zelf, dat de Hans-back een waterval had gevormd, waardoor zij kleiner was geworden, maar zij was nog altijd voldoende, om onzen dorst to lesschen . En wanneer wij op minder s teile gedeelten kwamen, zou zij zeker weer haar rustigen loop hernemen . Op dit oogenblik deed zij mij herinneren aan mijn oom, aan zijn ongeduld en zijn woede, terwijl op kalme glooimgen zij op de bedaardheid van den IJslander geleek . Den elfden en twaalfden Juli volgden wij nog altijd de spiraal van deze spleet en drongen nog twee mijlen door de aardkorst, zoodat wij ongeveer viijf mijlen onder den zeespiegel waren . Maar den dertienden 's middags ging de spleet in een zachte glooiing van ongeveer vijfenveertig graden over. De weg werd nu gemakkelijk en zeer eentoonig. Het kon ook moeilijk antlers . De refs kon niet door veranderingen van landschappen afgewisseld worden . Eindelijk, 's Woensdags, den vijftienden Juli, waren wij ongeveer zeven mijlen onder de aarde en vi jftig mijlen van den Sneffels verwijderd .Hoewel wij eenigszins vermoeid waren, was onze gezondheid toch zeer goed en de reisapotheek was nog niet aangesproken . Mijn oom hield uur voor uur de aanwij zingen van het kompas, chronometer, manometer en thermometer bij, die hij ook gepubliceerd heeft in het wetenschappelijk verhaal van zijn rein . Hij kon zich dus gemakkelijk rekenschap geven van den toestand . Toen hij verteld had, dat wij reeds vijftig mijlen in horizontals richting hadden afgelegd, kon ik een uitroep niet weerhouden . „Wat scheelt er aan?" vroeg mijn oom . „Niets . Ik heb alleen een gedachte ."

120


„Welke, mijn jongen?" „Dat, indien uwe berekeningen juist zijn, wij niet meer onder IJsland zijn ." „Geloof je dat?" „Ja, want ik kan er mij gemakkelijk van overtuigen ." Ik mat het met mijn passer op de kaart af. „Ik heb mij niet vergist," zei 1k . „Wij zijn Kaap Portland reeds voorbijgegaan en nu hebben deze vijftig mijlen ons onder zee gebracht." „Midden onder zee," antwoordde mijn oom, terwijl hij zijn handen wreef. „Dan stroomt de oceaan boven ons hoofd ." „Wel, Axel, niets eenvoudiger . Zijn er in New-Castle geen kolenmijnen, die onder de zee loopen?" De professor kon dezen toestand zeer eenvoudig vinden, maar de gedachte, dat ik onder het water liep, hield mij toch wel eenigszins bezig . Er was weinig verschil of de bergen en vlakten van IJsland boven ons hoofd hingen of de golven van den Atlantischen Oceaan, als het granieten gewelf maar sterk genoeg was . Overigens wendde ik spoedig aan de gedachte, want de gang, die flu eens recht en dan weer bochtig was, met zijn grillige hellingen, bracht ons verder, altijd verder naar het zuid-oosten en altijd dieper . Vier dagen later, Zaterdag, den achttienden Juli, 's avonds, kwamen wij aan een snort van uitgestrekte grot ; mijn oom gal aan Hans zijn wekelijksch salaris en er werd besloten, dat de volgende dag een rustdag zou zijn .

VIJFENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Een wetenschappelijk gesprek onder den grond. 's Zondagsmorgens werd ik dus wakker zonder die gejaagdheid, die gewoonlijk gepaard gaat met een onmiddellijk vertrek . En ofschoon wij diep onder den grond zaten, was het niet onaangenaam . Wij waren echter gewoon geraakt aan het leven van de holbewoners. Ik dacht niet meer aan de zon, de maan, de sterren, aan de boomen, de huizen en steden en al deze aardsche overbodigheden, welke voor het ondermaansche wezen een noodzakelijkheid zijn geworden en in onze kwaliteit van fossielen trokken wij ons natuurlijk heel weinig van deze onnutte wonderdingen aan. De grot bestond uit een groote zaal ; op den grond lisp zachtjes het trouwe beekje . Op zulk een grooten afstand van de bron was het water niet meer zoo heet en kon gemakkelijk gedronken worden . Na het ontbijt wilds de professor zijn dagelijksche aanteekeningen in orde brengen . „Eerst," zei hij, „ga ik wat berekeningen maken om de juiste piaats, waar wij ons bevinden, vast to stellen . 1k wil in staat zijn na onzen terugkeer een kaart van onze rein to maken, een snort van verticals doorsnede van den aardbol, die den weg van de expeditie zal aangeven ." „Dit is zeer interessant, nom . Maar zullen uw waarnemingen wel juist genomen zijn?" • „Ja, ik heb met zorg alle hoeken en hellingen opgetee.kend. Ik ben er zeker van, dat ik mij niet vergis . Laten wij eerst eens vaststellen, waar wij zijn . Neem het kompas en geef de richting op, die het aanwijst ." Ik bekeek het instrument en na het opitettend onderzocht to hebben, antwoordde ik : „Oost-ten-zuiden ." s Welr " zei de professor, terwijl hij dit opschreef en

122

NAAR HE" MIDDELPUNT DER AARDE

enkele vlugge berekeningen maakte, „dan hebben wij vijfentachtig mijlen afgelegd sedert ons vertrekpunt ." „Dan reizen wij midden onder den Atlantischen oceaan ." ,, a . „En op het oogenblik is er misschien een verschrikkelijke storm en worden de schepen heen en weer geslingerd door de golven en de orkanen ." „Dat is wel mogelijk ." „En de walvisschen slaan met hun staarten tegen de muren van de gevangenis aan ." „ Nees kalm, Axe! . Zij komen heusch niet naar beneden . Maar laten wij terugkeeren tot onze berekeningen . `Nij zijn in het zuidoosten, op vijfentachtig mijlen afstand van de basis van den Sneffels en volgens mijn notities acht ik de diepte, die wij bereikt hebben, op zestien mijlen ." „Zestien mijlen!" riep ik uit . „Ongetwijfeld ." „1Vlaar dat is de uiterste grens die de wetenschap heeft gesteld aan de dikte van de aardkorst ." „Dat ontken ik niet." ,,En hier moest een temperatuur zijn van vijftienhonderd graden ." „Dat zou moeten zijn, mijn jongen ." „En al dat graniet zou niet in vasten vorm kunnen blijven, maar vloeibaar moeten zijn ." „Je ziet, dat het niet zoo is en dat de feiten de theorieen logenstraffen ." „Ik ben verplicht om dit toe to geven, maar het verwondert mij toch ." „Hoeveel graden wijst de thermometer aan?" „Zevenentwintig graden en zes minuten .' „Er ontbreekt dus veertienhonderd en vierenzeventig graden en vierenvijftig minuten aan de uitspraak der geleerden . Dus het toenemen van de temperatuur is dus een vergissing. Dus Humphrey Davy heeft zich niet

NAAR HLT MIDDELPUNT DLR AARDE

123

vergist . Dus heb ik geen ongelijk gehad hem to gelooven . W at heb j e hierop to antwoorden?" „Niets ." In werkelijkheid had ik veel dingen to zeggen . Ik nam de theorie van Davy geenszins aan . Ik hield nog altijd vast aan de ides van de inwendige warmte, hoewel ik de uitwerking niet voelde . Ik nam veel liever aan, dat de schoorsteen van den uitgebranden vull
124


zegt je, dat deze gang niet dadelijk naar ons doel leidt? Bovendien heb ik een vroeger geval voor mij . Wat ik flu doe, heeft eeit ander reeds voor mij gedaan en waar hij geslaagd is, zal ik ook slagen ." „Ik hoop het, maar toch mag ik wel . . ." „Je mag zwijgen, Axe!, wanneer je op die wijze kletst ." Ik zag, dat de verschrikkelijke professor weer uit de huid van den oom to voorschijn kwam en ik hield mij voor gewaarschuwd. „Kijk de manometer eens na . Wat wijst deze aan?" „Een aanzienlijke druk ." „Goed . Je ziet, als wij zoo langzamerhand afdalen en wij op den duur wennen aan de dikte van de atmosfeer, wij er niet onder to lijden hebben . Integendeel ." „Behalve een beetje oorpijn ." „Dat is niets en dit onaangenaam gevoel kun je doen verdwijnen door de buitenlucht met die in je longen in verbinding to brengen ." „Goed," antwoordde ik, vastbesloten mijn oom niet meer tegen to spreken . „Het is zelfs een zeker genoegen, als men zich zoo gedompeld voelt in deze atmosfeer . Hebt u we! opgemerkt met hoeveel kracht het geluid zich voortplant?" „Ongetwijfeld. Iemand, die doof is, zou hier buitengewoon goed kunnen hooren ." „Maar de dikte zal grooter worden?" „Ja, volgens een tamelijke onbepaalde wet . Het is waar, dat de zwaartekracht verminderen zal, hoe lager wij komen . Je weet, dat op de oppervlakte van de aarde deze haar werking het sterkst doet gevoelen en dat in het middelpunt der aarde voorwerpen heelemaal geen gewicht meer hebben ." „Dat weet ik . Maar zegt u mij eens, zal deze lucht niet even dik worden als water?" „Ongetwijfeld . Wanneer zij onder een druk is van zeven honderd en tien atmosferen . En wanneer wlj lager komen, zal de dikte nog grooter worden ."


125

„Hoe zullen wij dan verder afdalen?" „Dan zullen wij steentjes in onze zakken doen ." „U heeft overal een antwoord op ." Ik durfde niet verder to gaan met mijn veronderstellingen, want ik zou dan op de eene of andere onmogelijkheid gestooten zijn, die mijn oom zou hebben does opspringen . Het was duidelijk, dat de lucht, wanneer zij onder een druk van duizend atmosferen kwam op den duur in vasten toestand zou geraken en dan zouden wij, als onze lichamen daar nog tegen bestand waren, ondanks alle redeneeringen ter wereld in elk geval moeten ophouden . Maar ik kon dit argument niet laten gelden . Mijn oom zou mij geantwoord hebben met zijn eeuwigen Saknussemm, een precedent zonder eenige waarde, want al hield men de refs van den geleerden I Jslander ook voor echt, dan was er toch een eenvoudig antwoord op to vinden . In de zestiende eeuw bestonden er geen barometers of manometers en hoe had Saknussemm dan vast kunnen stellen, dat hij het middelpunt der aarde had bereikt? Maar i,k hield deze tegenwerping voor mij en wachtte de gebeurtenissen af . De rest van den dag verliep met berekeningen en besprekingen . Ik had aldoor dezelfde meening als professor Lidenbrock en benijdde de volmaakte onverschilligheid van Hans, die zonder oorzaken of gevolgen blindelings daarheen ging, waar zijn lot hem leidde .

ZESENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . Axel verdwaalt .

Tot nu toe, moet ik bekennen, waren de dingen goed gegaan en ik zou geen recht hebben mij to beklagen . Indien bet gemiddelde van de moeilijkheden niet zou toenemen, dare zouden wij zeker ons doel bereiken en

126


wat een roem zouden wij hebben! Ik was flu reeds zoo ver gekomen, dat ik evenals professor Lidenbrock in ernst sprak . Was dit toe to schrijven aan het milieu, waarin ik leefde? Misschien . Daar wij gedurende enkele dagen steile hellingen afgingen, kwamen wij al dieper en dieper bij het middelpunt der aarde . Sommige dagen kwamen wij anderhalf tot twee mijlen dichter bij het middelpunt . Gevaarlijke afdalingen maakten wij door, waarbij de handigheid van Hans en zijn koelbloedigheid ons zeer nuttig waren . Deze onverstoorbare IJslander gaf blijken van zulk een toewijding en van een bijna onbegrijpelijke onversaagdheid, en dank zij hem, konden wij verschrikkelijke moeilijkheden overwinnen, maar zijn stilzwijgendheid nam van dag tot dag toe . Ik geloof zelfs, dat hij ons aanstak . De omringende dingen hebben een sterken invloed op onze hersenen . Wie zich opsluit tusschen vier muren verliest op den duur de mogelijkheid om zijn gedachten en woorden to rangschikken . Hoeveel cellulaire gevangenen zijn niet kran,kzinnig of gek geworden, doordat zij hun denkvermogen niet meer konden oefenen? In de twee weken, die volgden op ons laatste gesprek viel er niets voor wat de moeite waard is om to vermelden . Ik vind in mijn geheugen slechts een voorval, dat buitengewoon ernstig was en het zou mij moeilijk vallen om er maar de geringste bijzonderheid van to vergeten . Den zevenden Augustus waren wij door onze achtereenvolgende afdalingen op een diepte van dertig mijlen gekomen, dat wil zeggen, dat wij dertig mijlen boven ons den oceaan hadden, de werelddeelen en de steden . Wij moesten toen op twee honderd mijl afstand van IJsland zijn . Dien dag liep de tunnel niet zoo erg af . Ik liep voorop . Mijn oom droeg een van de Ruhmkorff-apparaten en ik het andere . Ik onderzocht de granietlaag . Plotseling, terwijl ik mij omkeerde, bemerkte ik, dat ik alleen was . „Goed," dacht ik, „ik heb to vlug geloopen of Hans en mijn oom zijn onderweg stil blijven staan ; dan zal ik ze

Wij kwamen al dieper en dieper bij het middelpunt der aarde.

128


opzoeken. Gelukkig liep de weg niet erg steil op . Ik ging terug, liep een ,kwartier, keek om mij heen, maar vond niemand . Ik riep, geen antwoord . Mijn stem ging verloren to midden van de echo's . Ik begon mij ongerust to voelen . Een ruling ging mij door het geheele lichaam . „Een beetje kalmer," zei ik luid tot mijzelf . „Ik ben er zeker van, dat ik mijn metgezellen terug zal vinden . Er zijn geen twee wegen en als ik vooruit was, dan moet ik teruggaan, lk ging nog een half uur verder . Ik luisterde of ik niet een of antler geroep hoorde, want in deze dichte atmosfeer kon het geluid zelfs van heel ver komen . Een buitengewone stilte heerschte in deze onmetelijke galerij . Ik bleef stilstaan, ik kon niet gelooven, dat ik alleen was . 1k kon wel verdwaald zijn, maar niet verloren ; als men verdwaalt, vindt men den weg weer terug . „Laten wij eens zien," herhaalde ik . „Er is maar een weg, ik moet hen toch ter.ugvinden . Ik moest alleen naar boven loopen . Tenminste, wanneer zij niet geloofden, dat ik achter gebleven was en zij ook terug waren gegaan . Welnu, als ik mij dan haast, zal ik ze terugvinden . Dat is duidelijk." 1k herhaalde deze laatste woorden als een man, die nog niet geheel overtuigd is . overigens had ik langen tijd noodig om deze gedachten, hoe eenvoudig zij ook waren, met. elkander in verband to brengen en ze onder logischen vorm to vereenigen . Ik begon echter to twijfelen . Was ik werkelijk vooruit gegaan? Zeker . Mans volgde mij en- liep voor mijn oom . Hij was zelfs even stil blijyen staan om zijn bagage op zijn schouder vast te maken . Deze bijzonderheid kwam mij in de gedachten . Op dit oogenblik had ik mijn weg moeten vervolgen . Ovengees heb ik een veilig middel om niet to verdwalen . Een draad om mij door dit labyrinth to leiden, een draad, die zelfs niet zou breken . Dat was mijn trouwe beek. Ik behoefde slechts den loop to volgen en ik zou zeker de sporen van mijn metgezellen vinden . Deze redeneering gaf mij weer wat cooed en ik besloot geen oogenblik to verliezen en weer op weg to gaan . Hoe zegende ik toen


129

de voorzorgsmaatregel van mijn oom, toen hij den jager belette het gat in den granietwand to stoppen . Deze weldadige bron, die ons eerst van water had voorzien op onzen weg zou nu mijn girls zijn door de bochtige krommingen van de aardkorst . Alvorens naar boven to gaan, dacht 1k, dat het mij wel goed zou doen, wanneer ik mij wat waschte . Ik bukte mijn hoofd om mijn vdorhoofd in het water van de Hans-back wat nat to maken . Men oordeele over mijn verbazing . Ik raakte drogen en hobbeligen grond aan! De beek stroomde niet meer onder mijn voeten !

ZEVENENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . Verloren in den doolho f . Ik kan onmogelijk mijn wanhoop schilderen . Geen enkel woord is in staat mijn gevoelens weer to geven . 1k was levend begraven met het vooruitzicht to sterven door honger en dorst. Werktuigelijk streek ik mijn gloeiende handen over den bodem . Wat uitgedroogd leek mij deze rotsgrond toe! Maar hoe had ik den loop van de beek kunnen verlaten? Want ten slotte was zij er niet meer, lk begreep toen de redenen van deze vreemde stilte, toen ik voor den eersten keer luisterde of mijn metgezellen mij misschien zouden roepen . Op het oogenblik, dat ik voor het eerst dezen onvoorzichtigen weg betrad, had ik niet de afwezigheid van de beek bemer,kt . Het was duidelijk, dat op dit oogenblik de galerij vich vertakt had, terwijl de Hans-back een andere helling was afgegaan, die mijn metgezellen hadden gevolgd naar onbekende diepten . Hoe moest ik teruggaan? Sporen waren niet to vinden . Mijn voeten lieten geen enkelen indruk achter op het graniet: Ik brak mijn hoofd om de oplossing van dit onoplosbare probleem to zoeken . Mijn toestand kon in een woord samengevat worden ; lk was verloren. Ja, verloren Naar het Middelpunt der aarde .

5

130


in een diepte, die rnij onberekenbaar toescheen . Deze dertig mijlen harde korst wogen op mijn schouders met een verschrikkelijke zwaarte . Ik voelde mij verpletterd . Ik trachtte mijn gedachten to verzamelen en aan de dingen der aarde to denken . Ik was er nauwelijks toe in staat. Hamburg, het huffs in de Konigstrasse, mijn arme Grauben, de geheele wereld, waaronder ik verdwaald was, ging snel door mijn geheugen heen . Ik zag in een levendige hallucinatie de voorvallen op rein . De overtocht, I Jsland, de heer Fridriksson, den Sneffels . 1k zei tot mijzelf, dat, wanneer ik in mijn toestand nog een sprankje hoop bewaarde, dit een teeken van krankzinnigheid was en dat het beter was to wanhopen . Want inderdaad, welke menschelijke macht zou in staat zijn mij weer naar de oppervlakte van de aarde to brengen . Wie kon mij weer op den terugweg brengen om mij met mijn metgezellen to vereenigen? „0, oom," riep i,k uit met een wanhopige stem . Dit was het eenige verwijt, dat over mijn lippen kwam, want ik begreep, dat deze ongelukkige man ook moest lijden, terwijl hij op zijn beurt naar mij zocht . Toen ik mij zoo van iedere menschelijke hulp verstoken zag en niet in staat was iets voor eigen redding to doen, dacht ik aan den hemel . De herinneringen aan mijn jeugd, aan mijn moeder, die ik alleen gekend had in de tijden van mijn vroegste jeugd, kwamen weer in mijn geheugen terug. Ik nam mijn toevlucht tot het gebed . Hoe weinig reden ik ook had om to verwachten, dat ik gehoord zou worden door God, tot wien ik mij zoo laat wendde, riep ik Hem vurig aan. Deze terugkeer tot de voorzienigheid maakte mij een weinig kalmer en ik kon alle krachten van mijn verstand op mijn tostand concentreeren . Ik had nog drie dagen levensmiddelen bij mij en mijn veldflesch was vol, echter kon ik niet lang alleen blijven . Maar moest ik stijgen of dalen . Natuurlijk stijgen, altijd stijgen! Dan zou ik aan het punt komen, waar ik de bron ,had verlaten, op het punt van de noodlottige splitsing . Wanneer ik de beek


131

weer onder mijn voeten had, zou ik altijd den top van den Sneffels kunnen bereiken . Waarom had ik daaraan niet eerder gedacht? Daar was een kans op redding Ik had dus den grootsten haast den loop van de Hans-back terug to vinden . 1k stood op en leunde op mijn beslagen stok en ging de galerij weer naar boven . De helling was tamelijk s teil . l k liep vol hoop, als een man, die slechts een weg kan begaan . Gedurende een half uur kwam geen enkele hinderpaal in den weg . Ik probeerde mijn weg to herkennen aan den vorm van den tunnel, aan de uitstekende rotspunten en aan de bogen . Maar geen enkel bijzonder tee,ken trok mijn aandacht en ik bespeurde weldra, dat ik door deze galerij niet aan de splitsing kon komen . Zij was zonder uitgang . Ik stuitte op een ondoordringbaren muur en viel op den grond . Door welken schrik en welke wanhoop ik toen aangegrepen werd, kan ik niet zeggen. Ik bleef als versuft liggen . Mijn laatste hoop was in duigen gevallen op dezen granieten rotsmuur . Verloren in dit doolhof, waarvan de bochten elkander in alle richtingen kruisten . Het zou onmogelij,k zijn om er ooit uit to komen . Ik moest een verschrikkelijken flood sterven! En in then verschrikkelijken nood kwam ik op de gedachte, flat wanneer mijn versteend lichaam eens gevonden zou worden, deze vondst op dertig mijlen diepte, in de ingewanden der aarde, allerlei ernstige wetenschappelijke kwesties op zou werpen . Ik wilde luid spreken, maar rauwe klanken kwamen slechts over mijn verdroogde lippen . Ik hijgde naar adem . Temidden van deze eenzaamheid maakte zich een nieuwe schrik van mij meester . Mijn lamp was door den val beschadigd ; ik kon haar met geen mogelijkheid herstellen . Het licht ging langzaam uit, ik zag den lichtstroom minder worden in bet apparaat en ik durfde mijn oogen niet meer to sluiten om niet het kleinste gedee!te van flit vluchtende licht to verliezen . Elk oogenblik dacht ik, flat het afgeloopen was en flat ik door de duisternis omringd zou worden . Eindelijk was er nog een lage schaduw in de lamp . Ik volgde deze, keek haar strak aan, concen-

132


treerde alle kracht van mijn oogen crop en eindelijk bleef ik alleen to midden van de onmetelijke duisternis . Weik een verschrikkelijken kreet moet ik uitgestooten hebben ! Op de aarde zelf in de donkerste nachten, ontbreekt toch niet altijd al het licht. Het is verstrooid en fijn, maar hoe weinig er ook van over gebleven is, toch wordt bet eindelijk door het netvlies opgevangen . Hier niets . De volstrekte duisternis maakte mij tot een blinde in den vollen zin van bet woord . Ik verloor nu heelemaal mijn hoofd . Ik stond op, strekte de armen vooruit en probeerde rond to tasten ; ik begon to vluchten, liep in den blinde rond door dezen verwarden doolhof, daalde onophoudelijk, liep door de aardkorst gelijk een bewoner der ondermaansche mijngangen, riep, schreeuwde, huilde weldra gewond, door de uitstekende rotspunten, vie! ik en stond weer bloedend op, trachtte mijn bloed to drinken dat van mijn gezicht liep en wachtte altijd nog, dat een of andere onvoorziene muur een hinderpaal zou opleveren, waartegen ik mijn hoofd moest verpletteren . Waarheen voerde mij deze zinnelooze tocht? Ik weet het nog altijd niet . Na verscheidene uren, ongetwijfeld aan het erode van mijn krachten, vie! ik als een !even!ooze massa op den grond en verloor alle bewustzijn van mijn bestaan .

ACHTENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Een gesprek in de onderaardsche ruimte . Toen ik weer tot mijzelf kwam, was mijn gezicht nat, maar nat van tranen . Hoe lang had deze toestand van ongevoeligheid geduurd? Ik zou het niet kunnen zeggen ; ik had geen middel meer om mij rekenschap to geven van den tijd . Nooit was de eenzaamheid zoo volkomen


133

geweest . Na mijn val had ik veel bloed verloren ; ik was doornat ervan . Het speet mij, dat ik ten slotte niet gestorven was. Ik wilde er niet meer aan denken . 1k verjoeg elk denkbeeld en overwonnen door pijn, rolde ik mij naar den anderen wand toe . Reeds voelde ik de bezwijming weer terugkomen en daarmede mijn laatste uur, toes een verschrikkelijk lawaai mijn oor bereikte . en ik hoorde de geluidgolven langzaam wegsterven in de verwijderde diepten van den afgrond . Waar kwam dit geluid vandaan? Een of ander natuurverschijnsel, ongetwijfeld, dat daar in het midden van de aardmassa plaats had, een gasontploff ing of de vat van een of ander zware laag van den aardbol . Ik luisterde nog steeds, lk wilde weten of dit geluid weer terugkwam . Een kwartier ging voorbij . De stilte overheerschte alles in deze galerij . Ik hoorde zelfs het kioppen van mijn hart . Plotseling hoorde ik vage woorden uit de verte komen . Ik beefde . „Dit is een hallucinatie," dacht ik . Maar n een . l k hoorde werkelijk een stem, maar .kon niet verstaan wat men zei, omdat ik daarvoor to zwak was . Toch sprak m en . l k was er zeker van . Een oogenblik vreesde ik, dat deze woorden slechts van mij afkomstig waren en door de echo teruggekaatst werden ; misschien had ik buiten mijn weten geroepen . Ik sloot sterk de lippen en legde mijn oor weer tegen den muur . Ja, zeker . Men sprak. Ik ging 4 eenige voeten vender Tangs den muur en hoorde het duidelijk . Ik kon enkele vreemde onbegrijpelijke woorden opvangen . Het leek wel of zij langzaam werden uitgesproken . Het woord „forlorad" wend verscheidene keeren herhaald op een toon van smart . \Vat beteekende dit? Wie sprak daar? Ongetwijfeld mijn oom of Hans . Maar als ik ze kon hooren, dan zouden zij mij ook hooren . „Help!" schreeuwde ik met alle kracht . „Help!" lk luisterde . Ik loerde in het duister naar een antwoord, een schreeuw, een zucht . Maar ik hoorde niets . Enkele minuten gingen voorbij . Een geheele wereld van gedachten had zich in mijn geest ont$loten . 1k dacht, dat mijn

134


verzwakte stem niet door mijn metgezellen kon doordringen . „Want zij zijn het," herhaalde ik . „Welk antler mensch zou dertig mijlen onder den ground reizen?" Ik begon weer to luisteren, terwijl ik mijn oor op den wand legde op het punt, waar de stemmen het hardst weerklonken . Het woord „forlorad" bereikte veer mijn oor en dadelijk hoorde ik weer het geluid van het rollen van den donder . ,,Keen," zei ik, „neen, niet door deze rots hoof' ik de stemmen . De wand is van graniet ; er ,kan geen geluid doorheen dringen . Dit geluid komt uit de galerij zelf . Er moet een of andere buitengewone werking plaats hebben ." Ik luisterde opnieuw en dezen keer hoorde ik duidelijk -mijn naam roepen . Het was mijn oom, die hem uitsprak . Hij sprak met den girls en het woord forlorad was een Deensch woord . Toen begreep ik alles . Om te kunnen spreken moest ik lan,gs dezen muur praten, die diende om mijn stem evenals langs een electrischen draad to geleiden . Maar ik had geen tijd to verliezen . Wanneer mijn metgezellen enkele passen verder gingen, zou dit geluidverschijnsel vernietigd worden . 1k ging dus naar den muur en riep zoo duidelijk mogelijk de woorden „Oom Lidenbrock!" 1k hoorde met den grootsten angst. Het geluid ging niet snel voorwaarts, de dikte van de luchtlagen doet de sneiheid niet toenemen, alieen de intensiteit van het geluid woodt er door verhoogd. Enkele seconden, eeuwen, gingen voorbij, voor dat het antwoord kwam : „Axel, Axel, ben j i j het?" „Ja," antwoordde ik . „Arm kind! waarr ben- je7' „Verloren in de duisternis ." „Maar je lamp?" ,,Is uit ." „En de beck?" „Verdwe en ;"


135

„Houd cooed, Axel ." „Wacht, ik ben uitgeput, 1k heb geen kracht meer om to antwoorden . Maar spreek tegen mij .'~ „Goed," hernam mijn oom . „Luister . Spreek niet . Wij hebben je gezocht door de galerij op to gaan en naar beneden to gaan en daar konden wij je onmogelijk vinden . Ik heb je erg betreurd, mijn kind . Eindelijk, daar wij veronderstelden, dat je nog altijd op den weg van de Hans-bath was, zijn wij teruggegaan en hebben enkele geweerschoten later hooren . Al kunnen onze stemmen elkander nu bereiken, dan kunnen wij elkander toch nog niet de hand drukken . Maar wanhoop niet, Axe! . Het is al iets, wanneer wij elkander kunnen verstaan ." Ik had nu nagedacht . Een zekere hoop, hoewel vaag, kwam weer in mijn hart . Eerst was er een belangrijk ding, dat ik wilde weten . Ik ging met mijn lippen naar den muur en zei „Oom." „Ja, mijn kind," antwoordde hij na enkele oogenblikken . „Wij moeten eerst weten, hoe ver wij van elkander zijn ." „Dat is gemakkelijk ." „Heeft u uw chronometer?" » „Neem het, spreek mijn naam uit en noteer precies de seconde, waarop gij spreekt . Ik zal hem herhalen en u moet dan het oogenblik opnemen, dat u mijn antwoord hoort ." „En de helft van den tijd, die tusschen mijn vraag en je antwoord bestaat, zal aanduiden hoe lang mijn stem noodig heeft om j e to bereiken ." „Dat is zoo, oom ." „Ben je klaar? Welnu, !et op . Spreek je naam uit ." Ik legde mijn oor op den wand en zoodra ik het woord „Axel" hoorde, antwoordde ik onmiddellijk „Axel" Toen wachtte ik . „Veertig seconden," zei mijn oom . „Tusschen de twee

136


woorden zijn veertig seconden verloopen . Het geluid heeft dus twintig seconden noodig om mij to bereiken . Dit beteekent duizend twintig voet per seconde dat is vierentwintig honderd voet of anderhalve mijl en een achtste gedeelte ." „Anderhalve mijl," mompelde ik. „Welnu . Ook dat is to doen, Axel ." „Maar moot ik stijgen of dalen „Dalen en ziehier waarom . Wij zijn in een groote ruimte gekomen, waarop een groot aantal galerijen uitkomt. Degeen, die jij gevolgd he moet er je stellig brengen, want het schijnt, dat al deze scheuren en spleten als stralen zijn van het onmetelijke hol, waar wij ons bevinden . Sta dus op en ga op weg. Loop, kruip als het moet, glijd van de steile hellingen of en je zult onze armen vinden om je op to vangen . Op weg, mijn kind, op weg !" Deze woorden gaven mij weer cooed . „Tot ziens, oom," riep ik uit . "1k vertrek . Onze stemmen kunnen elkaar niet meer bereiken van of het oogenblik, dat ik deze plaats verlaat . Vaarwel dus ." „Tot ziens, Axel . Tot ziens." Dit waren de laatste woorden, die ik hoorde . Dit verrassende gesprek, dat gehouden werd, terwiji wij op meer dan een miji afstand van elkaar waren, eindigde met deze hoopvolle woorden . ik deed een gebed uit dankbaarheid aan God, want had Hij mij misschien niet door de duisternis naar het eenige punt gevoerd, waar de stemmen van mijn makkers mij konden bereiken? Dit eigenaardige geluidverschijnsel kon gemak,kelijk verklaard worden door de natuurkundige wetten . Er zijn heel veel voorbeelden van deze voortplanting van geiuiden, die voor tusschengelegen punten onbemerkbaar z ijn . l k herinner mij, dat deze verschijnselen op vele plaatsen worden waargenomen, onder anderen op de binnenste galerij van den koepel van de St. Pauluskerk to Londen, in de merkwaardige holen van Sicilie, onder de onderaardsche steengroeven van Syracuse, waarvan


139

„Ja," zei ik, terwijl ik overeind ging zitten . „Dat moet zoo zijn . Je hebt rustig geslapen . Hans en ik hebben om beurten bij je gewaakt en wij hebben bemerkt, dat je genezing snelle vorderingen maakte ." „Ik voel mij geheel opgevroolijkt en als bewijs daarvoor zal ik goede eer aan het ontbijt bewijzen, als u mij dat wilt opdienen ." „Je mag flu eten, jongen . Je hebt geen koorts meer . Hans heeft je wonden ingewreven met ik weet niet welke zalf, waarvan de I Jslanders alleen het geheim kennen en zij zijn buitengewoon goed genezen . Dit is een flinke kerel, die jager van ons ." Terwijl hij zoo sprak, bereidde mijn oom enkele spiJzen, die ik verslond ondanks zijn waarschuwingen . Undertusschen overstelpte ik hem met vragen, waarop hij zich haastte to antwoorden, lk vernam, dat mijn val mij bier gebracht had aan het einde van de bijna loodrechte galerij, dat ik met een stroom van steenen, waarvan de kleinste groot genoeg was, om mij to verpletteren, merle was gekomen ; men leidde daaruit af, dat een gedeelte der vaste massa met mij was weggegleden . Dit verschrikkelijke voertuig bracht mij in de armen van mijn oom, terwijl ik bloedend en bewusteloos neerviel . „Het is werkelijk een wonder, flat je niet flood bent . Laten wij elkander in Godsnaam niet meer verlaten, want wij zouden gevaar loopen elkander nooit meer terug to zien ." „Laten wij elkander niet verlaten ! De refs was dus nog niet afgeloopen ." Mijn oogen drukten verwondering uit, hetgeen onmiddellijk deze vraag ten gevolge had : „Wat scheelt er aan, Axel?" „Ik wilde u iets vragen . U zegt, flat ik weer gezond en wel ben ." „Zonder twijfel ." „Al mijn ledematen zijn in orde?" ,,J a ."

140

NAAR DIET MIDDELPUNT DER AARDE

„En mijn hoof!?" „Je hoofd zit, op eenige kneuzingen na, nog altijd op je schouders ." „Welnu, ik geloof, dat mijn hersenen niet in orde zijn ." „Niet in orde?" „Ja . Wij zijn toch aan de oppervlakte van de aarde?" „Neen, zeker niet ." „Dan ben ik krankzinnig, want ik zie het daglicht en ik hoor den wind blazen en de zee ." „0, antlers niet?" ,,Geeft u mij dan eens opheldering ." „Ik kan er geen opheldering van geven . Maar je zult zien en begrijpen, dat de geologische wetenschap haar laatste woord nog niet gesproken heeft ." „Laten wij naar buiten gaan," riep ik uit, terwijl ik ineens opstond . „Neen, Axe!, de buitenlucht zal je kwaad doen ." „De buitenlucht?" „De wind is tamelijk hevig . Ik wil niet, dat je je er aan blootstelt." „Een beetje geduld, jongen . Wanneer je nu weer in zou storten, zouden wij in verlegenheid komen, wij mogen geen tijd verliezen, want de overtocht zal lang duren ." „De overtocht?" „Ja, je moet vandaag nog rusten en morgen schepen wij ons in ." „fins inschepen?" Dit laatste woord deed mij opspringen . Wat ons inschepen? Is er dan een rivier, een meer of een zee? Of lag er een schip voor anker in een of andere inwendige haven? Mijn nieuwsgierigheid werd ten hoogste geprikkeld . Tevergeefs poogde mijn oom mij tegen to houden . En toen hij eindelijk zag, dat mijn ongeduld mij meer kwaad zou doen, dan de bevrediging van mijn wenschen, gaf hij toe . 1k kleedde mij spoedig aan en uit overdreven voorzichtigheid wikkelde ik mij in een der dekens en verliet de grot .

DERTIGSTE HOOFDSTUK. De Lidenbrockzee .

Eerst zag ik niets . Mijn oogen, die het licht ontwend waren, sloten zich ineens . Toen ik ze weer kon openen, bleef ik verbaasd en verwonderd staan . „De zee," riep ik uit . „Ja," antwoordde mijn oom . „De Lidenbrockzee en ik vlei mij, dat geen enkele zeevaarder mij de eer zal betwisten haar to hebben ontdekt of het recht our haar naar mij to noemen ." Een uitgestrekte watervlakte, het begin van een meer of een oceaan strekte zich, zoo ver als wij zien konden, voor ons uit . De zeer bochtige never vertoonde bij de laatste golvingen van het water een fijn goudgeel zand, bezaaid met kleine schelpjes, waarin de eerste wezens van de schepping leefden . De golven braken er op met een helder geraas, dat eigen is aan rondom ingesloten groote binnenzeeen . Het lichte schuim vloog op door een matigen wind en enkele spatten van het zeewater kwamen in mijn gezicht . Op dit eenigszins afhellende strand, honderd vademen van den zoom van het water verwijderd, eindigden de voorgebergten van de verbazende rotsen, die al breeder werden en tot een onmetelijke hoogte oprezen . Sours scheurden de oevers met een scherpen kam en vormden kapen en voorgebergten . Verder volgde het oog massa's, die scherp afstaken op den benevelden achtergrond van den horizon . Het was een werkelijke oceaan met de grillige omtrekken der aardsche oevers, maar verlaten en met een verschrikkelijk woest voorkomen . De oorzaak, dat ik zoo ver op deze zee kon zien, was een bijzonder snort licht, dat de kleinste bijzonderheid verlichtte. Dit was niet het zonlicht met zijn schitterende stralen noch het bleeke licht van de maan met haar reflexen zonder warmte . Neen . De sterkte van dit licht, zijn sidderende versprei-

142


ding, zijn heldere en zuivere witheid en zijn geringe warmte, zijn glans, die in werkelijkheid sterker was dan die van de maan, gaven duidelijk den zuiver electrischen oorsprong aan . Het was als het noorderlicht, een aanhoudend kosmisch natuurverschijnsel, dat deze grot vulde, die een oceaan kon bevatten . Het gewelf, dat zich boven mijn hoofd uitstrekte, de hemel als men wil, scheen uit groote wolken to bestaan, bewegende dampen, die ten gevolge der verdichting zich van tijd tot tijd in stortregens oplosten, 1k zou gedacht hebben, dat onder zulk een zware atmosfeer de verdamping van het water niet plaats kon vinden en toch dreven er door een mij onbekende oorzaak groote wolken in de lucht, maar het was nu mooi weer . De electrische lagen maakten verwonderlijke lichtspelingen op de zeer hooge golven ; levendige schaduwen teekenden zich op haar bochten al en dikwijls schoot tusschen twee lagen door een straaf met een groote krlcht op ors neder . Maar het was ten slotte niet de zon, want de warmte ontbrak absoluut aan dlt licht . De uitwerking was droevig en zeer zwaarmoedig . Inplaats van een schitterend uitspansel met sterren, voelde ik dat boven deze wolken een granieten gewelf was, dat met al zijn gewicht op mij drukte . Deze ruimte was niet voldoende, hoe groot zij ook was voor den loop van het kleinste hemellichaam . Het woord grot was niet voldoende om deze onmetelijke ruimte onder woorden to brengen . Ik wist niet uit welke geologische feiten ik een verklaring moest geven voor deze holte . Zou zij ontstaan kunnen zijn door de afkoeling der aarde? Ik kende wel uit beschrijvingen van verschillende reizigers enkele beroemde grotten, waarbij de grot Guachara en Columbia, die bezocht waren door von Humboldt ; het geheim van haar diepte was nog niet aan de geleerden verraden, die haar over een ruimte van tweehonderdvijftig voet onderzochten, maar zij strekte zich toch werkelijk niet veel vender uit . Het onmetelijke Mammouth-hol in Kentucky vertoonde wel reusachtige afmetingen, daar het


143

gewelf zich vijfhonderd voet boven een onpeilbaar meer verhief en waar de reizigers een tiental mijlen waren doorgedrongen zonder aan het einde to komen ; maar wat waren deze holtes in vergelijking met degeen, die ik nu bewonderde? Met zijn hemel van dampen, zijn electrische uitstralingen? Ik voelde, dat mijn verbeelding onmachtig was tegenover deze werkelijke grootheid . Al deze wonderen beschouwde ik zwijgend . 1k had geen woorden om mijn gevoelens weer to geven . Ik meende op een of andere planeet, Uranus of Neptunes, getuige to zijn van verschijnselen, waarvan mijn aardsche natuur geen begrip had . Bij nieuwe gewaarwordingen heb ik nieuwe woorden noodig . Ik keek, bewonderde en dacht met een vernazing, die vermengd was met een groote mate van ontzag. Men zal begrijpen, dat na een gevangenschap van zevenenveertig dagen in een smalle galerij het een oneindig genot moet zijn, weer den zeewind met zijn zoute, vochtige uitwasemingen in to ademen . Ook behoefde ik er geen berouw van to hebben, dat ik de grot had verlaten . Mijn oom, die reeds deze wonderen bewonderd had, verwonderde zich niet meer. „Voel je je krachtig genoeg om wat to wandelen?" „Ja zeker, en niets zal mij aangenamer zijn ." „Welnu, neem mijn arm en laten wij langs den never loopen ." Met genoegen nam ik zijn aanbod aan en wij begonnen Tangs den oceaan to wandelen . Te linker zijde vormden steile en ongelijke op elkander gestapelde rotsen reusachtige puinhoopen, die een geweldigen indruk maakten . Van haar zijde stortten zich talrijke watervallen, die verdwenen in doorzichtige, ruischende waterbekkens ; eenige lichte dampen wezen van rots tot rots de plaats der warme bronnen aan en beekjes stroomden langzaam naar den algemeenen vergaarbak, terwiji zij in de hellingen gelegenheid zochten nog aangenamer to kabbelen . Onder die beken herkende ik ook onze trouwe reisgezellin, de Hans-back, die zich kalm

144


in het meet stortte alsof zij nooit jets antlers had gedaan sedert het begin van de wereld . „Wij zullen haar op den duur missen," zei ik met een zucht . „Ach wat," antwoordde de , professor, „zij of een antler, wat geeft dat." 1k vond dit antwoord eenigszins ondankbaar . Maar op dit oogenblik werd onze aandacht getrokken door een onverwacht schouwspel op vijfhonderd pas afstand, rondom een hoog voorgebergte verscheen een hoog dicht bosch aan onze blikken . Het waren boomen van een middelmatige grootte, die op regelmatige zonneschermen leken met zuiver mathematische omtrekken . De luchtstroomen schenen geen invloed uit to oefenen op de bladeren ; want ondanks den wind bleven zij onbeweeglijk staan als versteende c ederboomen . l k verhaastte mijn schreden . Ik kon geen naam geven aan deze zonderlinge boomen . Maakten zij geen deel uit van de tweehonderd duizend bekende plantensoorten en moest men ze een speciale plaats geven in de Flora van de watergewassen? Neen, toen wij onder hun schaduw kwamen, was mijn verrassing in bewondering overgegaan . Ik beyond mij tegenover voortbrengselen van de aarde, maar in reusachtige verhouding . Mijn oom noemde hen dadelijk bij hun naam . „Dat is een paddenstoelenwoud," zei hij . Maar de plantengroei van deze onderaardsche streek . bepaalde zich niet alleen tot paddestoelen . Verderop verhieven zich bij groepen andere boomen met ongekleurde bladeren . Zij waren gemakkelijk to herkennen . Het waren de nederige struiken van de aarde met geweldige afmetingen, honderd voet hooge wolfsklauwen, reusachtige cederboomen, boomvormige varens, groot als dennen, schubplanten met cilindervormige takken, die in lange bladeren uitliepen en bezet waren met lange uitsteeksels, zooals monsterachtige cactussen . „Wonderlijk, prachtig, schitterend," riep mijn oom

?4

I ,,,Dat is een paddenstoelenwoud", zei mijn oom .

146


uit . „Dit is de geheele Flora van het tweede tijdperk van de wereld, van het overgangstijdperk . Zij behooren tot de nederigste planten van onze tuinen, die in de eerste eeuwen van het leven der aarde boomen waren . Kijk, Axe! . Bewonder ze . Nooit heeft een botanist zoo jets aanschouwd!" „Ge hebt gelijk oom . De voorzienigheid schijnt deze onmetelijke serre met antediluviaansche planten to hebben bewaard ." „Dit is terecht een serre, mijn jongen . Maar je zou je nog juister uitdrukken, a!s je er bijvoegde, dat het een menagerie was .>> „Een menagerie?" „Ja ; zonder twijfel . Bezie het stof eens, dat wij betreden, deze op den grond verspreide beenderen ." „Ja, beenderen," riep ik uit, „Beenderen van antediluviaansche dieren ." 1k viel aan op de eeuwenoude overblijfselen, bestaande uit een onvergankelijke mineralogische substantie . 1k gaf zonder aarzelen namen aan deze reusachtige beenderen die op uitgedroogde boomstruiken geleken . „Een onderkaak van een Mastodont," riep ik uit, „en dit zijn de kiezen van een Dinotherium, dit een dijbeen, dat slechts aan het grootste der dieren kan toebehooren, aan het Magatherium . Ja, dit is een menagerie, want deze beenderen kunnen niet alleen door een of anderen zondvloed hier heen zijn gebracht . De dieren moeten hier geleefd hebben op den never van deze onderaardsche zee, in de schaduwen van deze boomachtige planten . Kijk eens, ik zie hier heele skeletten en toch . . ." „En toch?" zei mijn oom . „Toch begrijp ik niet de aanwezigheid van deze viervoeters op dozen granietgrond ." „Waarom niet?" „Omdat hot dierlijke leven op aarde slechts bestaan heeft in de secundaire periodes, toen de aanspoelings-


147

gronden gevormd werden door het alluvium en de witgloeiende rotssteenen van het primitieve tijdperk heeft vervangen ." „Welnu Axel, er is een eenvoudig antwoord op je tegenwerpingen, de grond hier is een sedimentgrond ." „Wat! op zulk een diepte onder de oppervlakte van de aarde?" „Ongetwijfeld en dit felt han geologisch verklaard worden . In een zeker tijdperk bestond de aarde slechts uit een veerkrachtige korst, die onderhevig was aan op en neergaande bewegingen, tengevolge van de wetten der aantrekkingskracht . Het is waarschijnlijk, dat er verzakkingen in den bodem hcbben plaats gevonden en dat een gedeelte der aangespoelde gronden naar beneden is gesleept, in plotseling geopende afgfonden ." „Dat moet wel zoo zijn . Maar indien antediluviaansche dieren in deze ondergrondsche terreinen hebben geleefd, wie verzekert ons dan, dat een van deze monsters nog niet rondzwerft temidden van deze donkere bosschen of achter deze stille rotsen ." Niet zonder angst onderzocht ik den horizon, maar geen enkel levend wezen verscheen aan mijn blikken . 1k was wat vermoeid, ik ging op de punt van een voorgebergte zitten, waar de golven met geraas tegen aan kwamen . Hiervandaan kon ik de geheele baai overzien . Achterin werd een kleine haven door pyramidale rotsen gevormd . Het kalme water was er beschut tegen den wind . Een brik en twee of drie schoeners hadden er gemakkelijk kunnen ankeren . Ik verwachtte bijna zelfs een of antler vaartuig met voile zeilen uit to zien loopen en met den zuidenwind voile zee to zien kiezen . Maar deze illusie verdween weldra . Wij waren wel de eenige levende wezens van deze ondergrondsche wereld . Wanneer de wind ging liggen kwam een diepe stilte over alles heen en lag dan zwaar op de oppervlakte van den oceaan . Ik trachtte door de nevels in de verte heen to dringen met mijn blikken . Welke vragen kwamen niet bij mij op . Waar kwam deze zee op

148


uit? Waar ging zij naar toe? Zouden wij ooit den tegenoverliggenden never bereiken? Mijn oom twijfelde er niet aan . Ik wenschte het wel en toch vreesde ik het weer . Na een uur verzonken to zijn geweest in de beschouwing van dit schouwspel gingen wij over het strand terug naar de grot en met het hoofd vol van de meest vreemdsoortige gedachten viel ik in een diepen slaap .

EENENDERTIOSTE HOOFDSTUK . Hans maakt een viot . Den volgenden morgen werd ik volkomen genezen wakker. 1k dacht, dat een bad mij wel goed zou doen . Ik dook gedurende enkele minuten in het water van deze middellandsche zee . Zij verdiende dezen naam zeker meer dan een anderen . 1k kwam met grooten eetlust aan het ontbijt . Hans verstond het zeer goed ons klein menu to verzorgen . Hij had water en vuur ter beschikking, zoodat hij ons zelfs wat afwisseling kon bezorgen . Bij het dessert gaf hij ons zelfs een paar koppen koffie, en nooit heeft deze aangename drank mij beter gesmaakt. „Nu," zei mijn oom, ,,is het uur van den vloed aangebroken, en wij mogen niet verzuimen dit verschijnsel to bestudeeren ." „Wat, de vloed!" riep ik uit . „Ongetwijfeld." „De invloed van de maan en van de zon doet zich zelfs tot hier gevoelen?" „Waarom niet! Zijn de lichamen niet in hun geheel afhankelijk van de algemeene aantrekkingskracht? Deze watermassa kan dus niet aan deze algemeene wet ontkomen? Ook zul je zien, dat ondanks de atmosferische drukking aan de oppervlakte, het water zich even goed verheft als de Atlantische Oceaan ."


149

Op dat oogenblik betraden wij het zand van den never en de golven kwamen langzamerhand verder het strand op . „Daar begint de vloed al," riep ik uit . „Ja, Axe!, en aan het achtergebleven schuim kun je zien, dat de zee ongeveer tien voet stijgt." „Dat is wonderbaarlijk ." „Neen, zeer natuurlijk ." „Dat kunt u gemakkelijk zeggen, dat alles lijkt mij buitengewoon en ik kan nauwelijks mijn oogen gelooven . Wie zou ooit gedacht hebben, dat deze aardkorst een waren oceaan bevatte, met vloed en ebbe, met wind en storm!" „Waarom niet? Is er een of andere natuurkundige reden, die het onmogelijk maakt?" „Ik zie er geen een, zoo gauw als men het standpunt verlaat van de inwendige warmte van de aarde!" „Tot nu toe wordt dus de theorie van Davy bewaarheid?" ,,Klaarblijkelijk, en zoo is er ook niets tegen het bestaan van zeeen of streken in het inwendige van den aardbol to zeggen ." „Ongetwijfeld, maar ook onbewoond ." „Goed! Maar waarom zouden deze wateren geen woonplaats kunnen bieden aan visschen van eon onbekende snort?" „Wij hebben er in ieder geval tot nu toe geen enkele gezien ." „Wij kunnen een hengel maken, en zien of het haakje hier even gelukkig is als in de ondermaansche wateren ." „Wij zullen het probeeren, Axe!, want wij moeten a!!e geheimen van deze nieuwe gebieden zien to doorgronden ." „Maar waar zijn wij, nom? Want ik heb u dat nog niet gevraagd, en uw instrumenten moeten het u toch a! gezegd hebben ."

150


„Horizontaal, op driehonderd vijftig mijlen van IJsland ." „Zoo ver?" „Ik ben zeker, dat ik mij geen vijfhonderd vadem vergis . „En het kompas wijst nog altijd het zuidoosten aan?" „Ja, met een afwijking naar het westen van negentien graden en twee en veertig minuten zooals op aarde . Wat die afwijking betreft, heeft hier iets bijzonders plaats, dat ik nauwkeurig heb onderzocht ." „En wat is dat dan?" „De naald wijst, in plaats van naar de pool, zooals op het noordelijk halfrond, joist in tegenovergestelde richting ." „Waaruit wij dus moeten besluiten, dat het punt van aantrekking tusschen de oppervlakte van den aardbol en de plaats, waar wij zijn aangekomen, is gelegen ." „Joist, en het is waarschijnlijk, dat, als wij onder de poolstreken kwamen, bij den zeventigsten graad, waar James Ross de magnetische pool ontdekt heeft, wij zouden zien, dat de naald zich verticaal zou opheffen . Dus dit geheimzinnige aantrekkingspunt schijnt niet op groote diepte to liggen ." „Inderdaad, en dat is een feit, dat de wetenschap-nog niet vermoed heeft ." „De wetenschap, mijn jongen, zit vol vergissingen, maar fouten, die niet zoo slecht zijn om to maken, want zij brengen ons toch dichter naar de waarheid ." „Op welke diepte bevinden wij ons nu?" „Op een diepte van vijf en dertig mijlen ." „Dus," zei ik, terwijl ik op de kaart keek, „het bergachtige gedeelte van Schotland ligt boven ons en daar verheft zich het Crampiangebergte zoo hoog, dat de toppen ervan met sneeuw zijn bedekt ." „Ja," antwoordde de professor lachend . „Het is wel een beetje zwaar om to dragen, maar het gewelf is sterk ; de groote architect van het heelal heeft het van goed materiaal vervaardigd . Nooit zou een mensch tot


137

het meest beroemde verschijnsel van dit snort bekend is onder den naam van het nor van Dionysius . lk herinnerde mij al deze dingen weer en ik zag duidelij,k, dat er geen enkele hinderpaa} meer tusschen mijn oom en mij was . Als mijn krachten mij niet onderweg begaven, dan kon ik hem gemakkelijk bereiken . Ik stond dus op, sleepte mij meer voort dan ik liep . De helling was tamelijk glooiend, zoodat ik mij bijna liet glijden . Weldra nam de snelheid van mijn afdaling toe en dreigde op een val to gaan lijken . Ik had niet meer de kracht om mij tegen to houden . Eensklaps voelde ik geen grond meer, ik rolde, telkens opspringend, fangs de oneffenheden van een loodrechte galerij, een waren put ; mijn hoofd sloeg tegen een scherpen rotswand en ik geraakte buiten kennis .

NEGENENTWINTIGSTE HOOFDSTUK . Axel gered door zi jn metgezellen .

Toen ik weer tot mijzelf kwam, was het half duister . 1k lag op dikke dekens . Mijn oom waakte en keek naar mijn gelaat om daar het eerste teeken van leven to bespeuren . Bij mijn eersten zucht, greep hij mijn hand, bij mijn eersten oogopslag, slaakte hij een kreet . „Hij leeft, hij leeft!" riep hij . „Ja," antwoordde ik met zwakke stem . „Mijn kind," zei mijn oom . „Je bent gered ." Ik was levendig getroffen door deze woorden en nog meer door de zorg, die zij vergezelden . Maar er was veel noodig om den professor tot zulk een uitbundigheid to brengen . Op dat oogenblik kwam Hans aan . Hij zag, dat mijn oom mijn hand vasthield en ik durf to beweren, dat zijn oogen een levendige tevredenheid uitdrukten . „God dag," zei hij .

13$


„Dag Hans! Dag Hans!" mompelde ik . ,,En flu oom, zeg mij eens, waar wij op het oogenblik zijn?" „Morgen, morgen, Axe! . Vandaag ben je nog to zwak. 1k heb compresses op je hoofd gelegd en je mag je niet bewegen . Slaap maar, mijn jongen . Morgen zu! je alles weten ." „Maar vertel eens welke dag is het en hoe laat?" „Het is elf uur 's avonds en het is vandaag Zondag, de negende Augustus, en ik veroorloof je niet meer mij eenige vraag to stellen voor den tienden van deze maand ." 1k was in werkeiijkheid zeer zwak . Mijn oogen sloten zich vanzelf en ik moest den geheelen nacht nog rusten . Den volgenden ochtend, toes ik wakker werd, keek ik our mij heen . Mijn legerstede, die uit allerlei reisdekens bestond, was opgeslagen in een prachtige grot, die met schitterende stalactieten versierd was en waarvan de bodem met fijn zand was bedekt . Het was er half donkey . Gees toorts of lamp brandde en toch drong een onverklaarbaar schijnsel door een nauwe opening van de grot van buiten tot mij door . Ook hoorde ik eeii vreemd onbepaald geluid, gelijk aan dat van golven, die op een vlakken never brei:en en sours vernam ik net fluiten van den wind . Ik vroeg mij of ik wakker was of droomde eul of mijn hersenen, die door den val been en weer geschud wares, gees zuiver ingebeelde geluiden vernamen . Echter konden mijn oogen en oogen zich niet zoo vergissen . „Dit is bet daglicht," dacht ik, „dat door deze rotsspleet dringt, dat is bet geraas van golven en bet fluiten van den wind . Vergis ik mij of zijn wij aan de oppervlakte van de aarde teruggekomen? Zou mijn oom zijn expeditie hebben opgegeven of heeft hij haar gelukkig beeindigd?" Ik stelde mij allerlei onoplosbare vragen, toes de professor binnenkwam . „Dag Axel," zei hij verheugd . „Ik wil wedden, dat je je prettig gevoelt ."


151

zoo jets in staat zijn . Wat zijn de bogen van een cathedraal in vergelijking met dit geweif van drie mijlen lang, waar onder een oceaan en zelfs stormen zich gemakkelijk kunnen ontwikkelen?" „0 . Ik geloof niet, dat de hemel op mijn hoofd zal vallen . Wat zijn flu uw plannen, oom? Denkt u er niet aan om terug to keeren naar de oppervlakte van den aardbol?" „Terugkeeren? We! verdraaid! Wij gaan verder, omdat tot nu toe alles zoo goed is gegaan ." „Ik zie echter niet in, hoe wij door deze watervlakte kunnen dringen ." „Ik denk er ook niet aan, om er mij hals over kop in to storten, maar evenals de oceanen omringd zijn met land, zoo zal deze zee ook we! door rotsen en graniet omringd zijn ." „Daar twijfel ik niet aan ." „Welnu! Aan den anderen never ben ik zeker een nieuwen weg to vinden ." „Hoe lang denkt u, dat deze oceaan is?" „Dertig of veertig mijlen ." „Ja, ja," zei ik, hier door to kennen gevende, dat deze schatting heel goed onjuist kon zijn . „Wij hebben dus geen tijd to verliezen, en morgen gaan wij in zee ." Onwillekeurig keek ik rond en zocht het vaartuig, dat ons over den oceaan moest brengen . „Wij schepen ons dusin . En op wat voor vaartuig zullen wij passage nemen?" „Niet op een schip, mijn jongen, maar op een goed en stevig vlot ." „Een vlot!" riep ik uit ; „een vlot is even moeilijk to bouwen als een schip, en ik zie niet zoo gauw . . ." „Je ziet het niet, Axe!, maar als je luistert, kun je het hooren!" „Hooren?" „Ja, de hamerslagen, die je hoort, wijzen er op, dat Hans al aan het werk is ."

152


„Maakt hij een vlot?" „ . „Wat? Heeft hij de boomen reeds onder zijn bijl doen vallen?" „De boomen waren al geveld . Kom mee, dan kun je hem aan het werk zien ." Na een half uur geloopen to hebben, zag ik Hans, aan den anderen kant van het vooruitstekende gebergte, aan het werk . Nog enkele passen en ik stond naast hem . Tot mijn groote verrassing lag een vlot, dat half of was, op het strand ; het was gemaakt van balken van een bijzonder snort hoot ; groote planken, bouten en allerlei spanten bedekten letterlijk den bodem . Men kon van dat alles een heele vloot maken . „Wat is dat voor snort hout, oom?" zei 1k . „Pijnboomenhout, berkenhout, alle soorten van Coniferen uit het Noorden, die door de werking van het zeewater versteend zijn ." „Is dat mogelijk?" „Dat heet „surtarbrandur" of fossiel hout . „Maar dan moet het zoo hard zijn als steep en kan het dan wel drijven?" „Dat gebeurt somtijds ; er zijn houtsoorten, die ware anthracieten zijn geworden ; maar andere, zooals dit, zijn pas in het begin van versteening . Kijk maar eens," voegde mijn oom eraan toe, terwijl hij een stuk van dit hoot in het water wierp . Het stuk hout verdween en kwam weer aan de oppervlakte van het water en dreef op de golven . „Ben je overtuigd?" Den volgenden dag, 's avonds, was het vlot, dank zij de handigheid van den girls klaar . Het was tien voet lang en vijf voet breed . De balken waren met touwen vastgemaakt en gaven een sterke oppervlakte en het geheel dreef rustig op het water van de Lidenbrockzee .

TWEEENDERTIGSTE HOOFDSTUK . Op de ondergrondsche zee . Den l3den Augustus, werden wij 's morgens vroeg wakker. Wij moesten een nieuw vervoermiddel inwijden, dat ons veel vermoeienissen zou besparen . Een groote mast, uit twee stokken vervaardigd, een ra gevormd door een derden, een zeil van een onzer dekens, was de geheele tuigage van het vlot . De touwen ontbraken niet . Het geheel was zeer stevig . Om zes uur gaf de professor het sein tot vertrek . De levensmiddelen, de bagage, de instrumenten, de wapens en een groote hoeveelheid zoet water, was reeds aanwezig . Hans had bij het stuur plaats genomen . Ik maakte de touwen los, die ons vasthielden aan den oever . Het zeil werd geheschen en zoo staken wij snel van wal . Op het oogenblik, dat wij de kleine haven verlieten, wilde mijn oom haar een naam geven, den mijnen, bijvoorbeeld . „Ik heb een anderen naam ." „Welken?" ,,Orauben . Graubenhaven zal uitstekend gaan op de kaart ." „Goed dan, Graubenhaven ." En zoo werd de herinnering van mijn lief meisje aan deze expeditie verbonden . De wind was noordoost . Wij vorderden zeer snel met dezen wind in den rug. De dikke lagen der atmosfeer hadden een buitengewone kracht en brachten ons snel vooruit . Na een uur kon mijn oom zich rekenschap geven van de snelheid . „Als wij zoo verder gaan," zei hij . „maken wij minstens dertig mijlen in de vierentwintig uur en zullen wij gauw den tegenovergestelden oever bereikt hebben ."

154


1k antwoordde niet en nam plaats voorop het vlot . Reeds neigde de noorderoever aan den horizon . Voor mijn oogen strekte zich een onmetelijke oceaan uit ; groote wolken veroorzaakten een grauwe schaduw aan de oppervlakte van het water . De zilveren stralen van het electrisch licht, flu en dan door een droppeltje teruggekaatst, deden hier en daar lichtende punten op de kanten van het vaartuig ontstaan . Weldra was het land uit het gezicht, verdween elk merkteeken en zonder het schuimend zog achter het vlot, zou ik gezegd hebben, dat wij onbeweeglijk lagen . Tegen den middag zagen wij geweldige wierplanten op de golven drijven . Ik kende de groeikracht van deze planten, die meer dan twaalfduizend voet diep op den bodem van de zee kruipen, zich verrnenigvuldigen onder een druk van bijna 400 atmosferen en dikwijls groote banken vormen, die den loop der vaartuigen belemmeren ; maar ik geloof niet, dat er grootere wieren bestonden dan op de zee van Lidenbrock . Wij dreven Tangs zeegras, dat drie en vierduizend voet Tang was, onmetelijke slangen, die zich ver buiten het bereik van ons gezicht uhstrekten ; ik vermaakte mij deze oneindige banden met de oogen to volgen, hopende nog altijd het einde ervan to zullen zien, maar uren Tang werd mijn geduld tevergeefs op de proef gesteld . Welke natuurlijke kracht kon deze planten voortbrengen en hoe moest de aarde er uit hebben gezien in de eerste eeuwen van haar bestaan, toen, onder den invloed van de warmte en het vocht, het plantenrijk zich alleen aan haar oppervlakte ontwikkelde! De avond daalde, en evenals ik den vorigen avond had opgemerkt, onderging het licht geen enkele verandering . Het was een onveranderlijk verschijnsel, op welks voortdurendheid men kon rekenen . Na het avondeten strekte ik mij uit aan den voet van den mast en het duurde niet Tang, dat ik, droomend, insliep .


155

Hans stond onbeweeglijk aan het roer, liet het vlot verder drijven, dat echter niet eens gestuurd behoefde to worden . Sinds ons vertrek uit Graubenhaven had de professor mij belast met het bijhouden van het scheepsjournaal, en alle, zelfs de kleinste waarnemingen, op to teekenen, alle merkwaardige verschijnselen to vermelden, verder de windrichting, de snelheid, de reisroute, in een woord, alle voorvallen van deze zonderlinge refs . 1k zal mij dus gepalen met hier de dagelijksche notities weer to geven, die, als het ware, door de gebeurtenissen zelf waren gedicteerd, om zoo een zoo juist mogelijk verhaal van onzen tocht to geven . Vrijdag, 14 Augustus . Wind noordoost . Het vlot loopt snel en gaat in rechte richting . De kust blijft dertig mijlen onder den wind . Niets to zien aan den horizon . De sterkte van het licht blijft hetzelfde . Mooi weer, d .w .z . dat de wolken zeer hoog zijn, niet dik en zich in een witte atmosfeer baden, alsof het gesmolten zilver was . Thermometer : + 32° C . 's Middags maakt Hans een hengel en bevestigt aan het uiteinde van een touw een haakje ; als aas neemt hij een stukje vleesch en werpt het dan in zee . Gedurende twee uur vangt hij niets . Deze zeeen zijn dus niet bewoond . Plotseling voelt hij een schok ; Hans trekt het touw op en haalt een visch op die heftig heen en weer slaat. „Een visch!" roept mijn oom uit . „Een steur!" roep ik op mijn beurt uit, „eenn kleine steur ." De professor kijkt het beest nauwkeurig na en- deelt mijn meening niet . Deze visch met platten kop, afgerond aan het achtereinde van het lichaam, dat met beenachtige platen is bedekt, heeft in het geheel geen tanden in zijn bek ; zijn borstvinnen zijn slecht ontwikkeld en zitten aan een lichaam dat in het geheel geen staart heeft . Het flier behoort wel tot dezelfde snort als

166


de steer, maar verschilt in sommige belangrijke opzichten toch er van . Mijn oom vergist zich niet, want na een kort onderzoek, zegt hij „Deze visch behoort tot een familie die reeds rinds eeuwen is uitgestorven, waarvan men de fossielen terugvindt in devonische gronden ." „Wat!" zeg ik, „zouden wij dan levend een van de oorspronkelijke bewoners der voorwereldlijke zeeen hebben gevangen?" „Ja," antwoordt de professor, terwijl hij zijn waarnemingen voortzet, „en zooals je ziet, hebben deze fossiele visschen niet de minste overeenkomst met de tegenwoordige soorten . Een van deze wezens levendig to bezitten, is dus een buitengewoon genot voor een natuurkundige ." „Maar tot welke familie behoort deze visch?" „Tot de orde der Ganoiden, de familie der Cephalaspieden, het geslacht der . . ." „ \\Jeln u ?" „Het geslacht van de Pterichthys, zou ik zweren, maar deze bezit een merkwaardige eigenschap, die men vooral ontmoet bij de visschen uit de onderaardsche wateren ." „Welke?" „Hij is blind ." „Blind!" „Niet alleen blind, maar hij heeft in het geheel geen gezichtsorgaan ." liZ kijk . Niets is meer waar. Maar dat is misschien een bijzonder geval . Het touw wordt weer uitgeworpen . De oceaan is zeker zeer vischrijk, want binnen enkele uren hebben wij een groote hoeveelheid Pterichthyssoorten opgehaald, eveneens visschen, die tot de uitgestorven familie der Dipterieden behooren, maar waarvan mijn oom het geslacht niet kept . Allen missen het gezichtsorgaan . Deze onverwachte visschen vulden onze voorraden goed aan .


157

Deze zee schijnt dus alleen fossiele soorten to bevatten, waarvan de visschen en de kruipende dieren des to volmaakter zijn, naarmate zij eerder zijn geschapen . Misschien vinden wij nog eenige Sauriers, die de wetenschap weer heeft samen doen stellen uit een stuk been of kraakbeen . 1k neem den kijker en bestudeer de zee . Zij is verlaten . Ongetwijfeld zijn wij nog ver van de trust verwijderd . 1k kijk naar den hemel . Wa.arom vliegt er niet een van die vogels, die door den onsterfelijken Cuvier gereconstrueerd zijn, met zijn wapperende vleugels door de Iucht . De visschen zouden hun we! voldoende voedsel geven, lk kijk naar de ruimte, maar de lucht is al even onbewoond als de oevers . 1k droom verder en denk aan al deze voorhistorische dieren ; ik denk mijzelf terug in de eerste tijden van het bestaan der aarde . De eeuwen verloopen als dagen ; ik ga terug in de reeks van vormveranderingen der aarde ; de planten verdwijnen, de granietrotsen verliezen hun hardheid, alles wordt tot een vloeibare massa ; het water stroomt naar de oppervlakte der aarde, het kookt, wordt luchtvormig ; de dampen omhullen de aarde, die langzamerhand slechts een gasachtige massa wordt . En in het middelpunt van dit nevelachtige lichaam, veertienduizend maal grooter dan de aardbol, dien het eens zal vormen, word ik meegesleurd, het hemelruim in ; mijn lichaam wordt fijner, wordt luchtvormig en vermengt zich eindelijk met een atoompje in de geweldige dampen die hun vlammende baan in het oneindige beschrijven! Wat een droom! Waar brengt hij mij heen? Ik heb alles vergeten, den professor, den girls, het vlot! Mijn verstand is verbijsterd . . . „Wat scheelt er aan?" zegt mijn oom . Mijn oogen openen zich en staren hem_ aan, zonder hem to zien . „Pas op, Axel, je valt in het, water!"

15$


Op hetzelfde oogenblik voel ik, dat Hans mij stevig beetpakt . Zonder hem zou ik in de golven gevallen zijn . ,,Is hij gek geworden!" roept de professor uit . „Wat scheelt er aan? Ben je ziek?" „Neen, ik had een oogenblik van verbijstering, maar het is al over. Alles is toch in orde." „Ja, een goede wind, en de zee is kalm . \Vij gaan snel vooruit, en als ik mij niet vergis, zullen wij gauw land zien ." Bij deze woorden sta ik op, kijk naar den horizon ; maar de waterlijn en de wolkenlijn loopen nog altijd meen .

DRIEENDERTIGSTE HOOFDSTUK . De antediluviaansche monsters. Zaterdag, vijftien Augustus . De zee behoudt haar eentonige gevormdheid . Land is niet in zicht . De horizon schijnt buitengewoon ver to zijn . Mijn hoofd is nog zwaar door mijn Broom . Mijn oom heeft niet gedroomd ; hij heeft een slecht humeur. Hij kijkt de geheele ruimte of met zijn kijker en kruist met een teleurgesteld gelaat zijn armen over elkaar . Ik merk, Bat professor Lidenbrock weer ongeduldig wil worden en ik teeken het feit in mijn journaal aan . Mijn gevaar en lijden hadden een vonkje menschelijkheid bij hem to voorschijn geroepen, maar sedert ik genezen was, kwam zijn ware natuur weer boven . En waarom zou hij zich weer woedend maken? De refs verliep zeer gunstig en ging het vlot niet buitengewoon snel? „U schijnt ongerust to zijn, oom," zei ik, terwijl ik hem den kijker naar zijn oogen zag brengen, „Ongerust? Neen," „Ongeduldig Ban?" „Dat zou men tenminste ook worden,"


159

„Maar wij gaan tamelijk snel voorwaarts?" „Wat geeft dat? Het gaat niet om de snelheid, die to klein is, maar om de zee, die to groot is ." lk herinnerde mij toen, dat de professor voor ons vertrek de lengte van de zee op dertig mijlen had geschat en wij hadden nu reeds een driemaal langeren weg afgelegd en de zuidelijke oevers waren nog niet verschenen . „Wij gaan niet meer naar beneden," hernam de professor . „Dit alles is maar verloren tijd en ik ben tenslotte hier niet gekomen om een boottochtje op een vijver to maken ." Hij noemde dezen overtocht een boottochtje en deze zee een vijver! „Maar," zei ik, „wij hebben toch den weg gevolgd, dien Saknussemm heeft aangewezen?" „Dat is nog de vraag of wij denzelfden weg gevolgd hebben . Heeft Saknussemm ooit deze uitgestrekte watervlakte gezien? Is hij er ooit overgegaan? Heeft die beek, die ons als girls diende, ons juist niet op den verkeerden weg geleid?" ,,In elk geval kunnen wij geen spijt hebben, dat wij hier gekomen zijn . Het schouwspel is prachtig en . .," „Daar gaat het niet om . Ik heb mij een doe! gesteld en dat wi! ik bereiken . Spreek mij dus niet van dat schouwspel ." Ik hield het mij voor gezegd en ik liet den professor van ongeduld op zijn lippen bijten . Zes uur 's avonds vraagt Hans zijn loon en de drie rijksdaalders worden hem uitbetaald . Zondag, zestien Augustus . Niets . Niets . Zelfde weer . De wind wordt iets frisscher . Terwij! ik wakker word is mijn eerste zorg naar het licht to kijken . Ik vrees telkens, dat het electrische verschijnse! op za! houden en uit zal gaan . Maar dit is niet zoo . De schaduw van het vlot steekt scherp of op de oppervlakte van de golven . Deze zee is werkelijk oneindig . Zij moet even groot zijn als de Middellandsche Zee of de Atlantische

160 NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE Oceaan . Waarom ook niet? Mijn oom peilt verschillende keeren . Hij bevestigt een van de zwaarste houweelen aan het erode van het touw, dat hij tweehonderd vademen laat vieren . Nog geen bodem . Wij hebben veel moeite om ons peillood weer op to halen . Wanneer het houweel aan boord komt, laat Hans mij op de oppervlakte zeer duidelijk afdrukken zien . Men zou zeggen, dat dit stuk ijzer sterk geklemd is geweest tusschen twee harde lichamen . Ik kijk den jager aan . „Tander," zegt hij . Ik begrijp het niet en ik keer mij naar mijn oom, die geheel verzonken is in zijn gedachten . Ik wil hem niet storen . Ik ga weer naar den IJslander toe . Deze opent verschillende keeren den mond en maakt mij zoo zijn gedachten duidelijk . „Tandem" zeg ik met verwondering, terwijl ik de ijzeren staaf nauwkeuriger bekijk . Ja, het zijn tanden, die op het metaal gedrukt zijn . De kaken, waarin zij staan, moeten een buitengewone kracht hebben . Is het een monster van een der verlorengegane soorten, die op den bodem van de zee liggen en vraatzuchtiger is dan een haai en of een geweldige walvisch? Ik kan mijn oogen niet van de staaf afhouden . Zou mijn Broom van vannacht werkelijkheid worden? Deze gedachte hield mij den geheelen Bag bezig en mijn verbeelding komt nauwelijks eenigszins tot bedaren gedurende eenige uren slaap . Maandag, zeventien Augustus . Ik tracht mij de bijzondere eigenschappen van de antediluviaansche dieren van het secundaire tijdperk to herinneren, die volgen op de weekdieren, schaaldieren en visschen en die de zoogdieren voorafgaan . In dien tijd behoorde de wereld aan de kruipdieren . Deze monsters heerschten als meesters in de Jurazeeen . De natuur had hen buitengewoon goed voorzien . Welk een geweldige kracht bezaten zij ! De tegenwoordige Sauriers, de allig,itors of krokodillen, zijn slechts zwakke nabootsingen van hun voorvaderen uit de eerste tijden . Ik sidder bij de


161

gedachte, dat ik deze monsters heb opgeroepen . Geen menschelijk oog heeft ze ooit levend gezien . Zij kwamen eeuwen voor de menschen op de wereld, maar hun fossiele gebeente werd teruggevonden in de kleiachtige kalkgroeven, welke de Engelschen „liar" floemen, die ons veroorloofden hun anatomischen bouw to reconstrueeren en hun kolossale vormen to leeren kennen . In het museum in Hamburg had ik het geraamte gezien van een van deze hagedissen, dat meer dan dertig voet bedroeg . Zou ik dan bestemd zijn, ik, bewoner van de aarde, om een van deze exemplaren van een antediluviaansche familie to zien to krijgen? Nooit ; dat was onmogelijk. Toch staan de indrukken van de geweldige tanden op de ijzeren staaf en ik herken duidelijk, dat zij overeenkomen met die van de krokodillen . Met schrik vestig ik mijn oogen op de zee ; ik vrees elk oogenblik, dat een van de bewoners van deze onderzeesche holen naar boven zullen komen . l k veronderstel, dat professor Lidenbrock mijn gedachten deelt, in elk geval mijn vrees, want als hij het houweel heeft onderzocht, wendt hij zijn oogen naar de zee . , ;Naar den duivel," zeg ik, „met de gedachte om hier te peilen . Hij heeft een of antler zeedier in zijn rust gestoord en als wij niet onderweg aangevallen worden . . ." Ik werp een blik naar de wapens en ik zie, dat zij in goeden staat zijn . Mijn oom volgt mijn blikken met een goe.dkeurende beweging . Reeds verraden geweldige golven aan de oppervlakte de onrust der dieper liggende lagen . Het gevaar is nabij . Wij moeten oppassen . Dinsdag, achttien Augustus . De avond is gevallen of liever het oogenblik, waarop onze oogleden door den slaap zwaar worden, want de nacht bestaat niet op deze oceaan en het onverzoenlijke licht vermoeit hardnekkig onze oogen, alsof wij onder de zon op de poolzeeen varen . Hans staat aan het roer ; terwijl hij de wacht houdt, Naar het Middelpunt der aarde .

6

162


val ik in slaap . Twee uur later word ik wakker door een verschrikkelijken schok. Het vlot wordt in de hoogte gegooid en twintig vademen verder neergesmeten . „Wat is er?" roept mijn oom uit . „Zijn wij aan land?" Hans wijst met zijn vinger, op een afstand van tweehonderd vademen, naar een zwarte massa, die nu en dan boven komt en weer terugzinkt . Ik kijk er naar en roep uit : „Dat is een geweldige bruinvisch ." „Ja," antwoordt mijn oom, „en daar is ook een zeehagedis van buitengewone grootte en een monsterachtige krokodil . Kijk eens naar de rij tanden, waarmede hij gewapend is . Kijk, hij verdwijnt." ,,Een walvisch, een walvisch," roept de professor uit . „Ik zie zijn geweldige baarden . Kijk eens naar - de lucht en het water, dat hij uit zijn spuitgaten werpt!" Twee waterzuilen worden dan ook werkelijk naar boven gespoten . Wij zijn verbaasd, verschrikt tegenover deze verschrikkelijke zeemonsters . Zij hebben bovennatuurlijke afmetingen en de kleinste van hen zou met een slag van zijn tanden het vlot in stukken slaan . Hans wil met den wind meegaan om deze gevaarlijke buren to ontvluchten, maar aan den anderen kant van het schip merkt hij niet minder geduchte vijanden, een schildpad, die ongeveer veertig voet breed is en een slang van dertig voet, draait met zijn kop boven , de golven . Het is onmogelijk to vluchten . De reptielen naderen . Zij zwemmen om het vlot met een snelheid, die een sneltrein niet zou kunnen evenaren ; zij komen al dichter bij . Ik neem een karabijn . Maar wat zal de uitwerking zijn op deze schubben, waarmede de lichamen van deze dieren gedekt zijn? Wij zijn stom van schrik . Aan den eenen kant nadert de krokodil, aan den anderen kant de slang . De rest van den zeetroep verdwijnt . Ik wil vuur geven . Hans houdt mij tegen . De twee monsters gaan vijftig vademen verder het vlot voorbij, storten zich op elkaar . Door hun woede mer-


163

ken zij ons niet op . Het gevecht begint op honderd vademen afstand van het vlot . Wij zien duidelijk hoe de monsters elkaar aangrijpen . Het schijnt mij toe, dat de andere dieren ook deel gaan nemen aan den strijd, de bruinvisch, de walvisch, de zeehagedis, elk oogenblik zie ik ze weer to voorschijn komen . Ik wijs ze aan den IJslander . Deze schudt ontkennend het hoofd . „Tva," zegt hij . „Wat twee? Hij beweert, dat dit slechts twee dieren zijn . . ." „Hij heeft gelijk," roept mijn oom uit, die aldoor zijn kijker aan de oogen houdt . „Ja, het eerste van deze monsters heeft de snuit van een bruinvisch, het hoofd van een hagedis, de tanden van een krokodil en daardoor hebben wij ons vergist . Het is de meest geduchte van de antediluviaansche dieren, het is de Ichtyosaurus." „En het andere?" „Het andere is een slang, die in het schild van een schildpad zit en de grootste vijand van de eerste is, het is de Plesiosaurus ." Hans heeft gelijk gehad . Twee monsters zijn er slechts aan de oppervlakte van de zee en het zijn twee reptielen van den primitieven oceaan . Ik zie het bebloede oog van den Ichtyosaurus, groot als een mannenhoofd . De natuur heeft hem een buitengewoon goed gezichtsvermogen gegeven, dat in staat is de drukkingen van de waterlagen in de diepte, waar hij woont, to weerstaan . Men heeft hem terecht de walvisch van de Sauriers genoemd, want hij is even snel en lijkt er eenigszins op . Hij is niet minder dan honderd voet lang . Ik kan over zijn grootte oordeelen als hij zijn staartvinnen boven de golven uitsteekt . Zijn kaak is enorm en volgens de natuuronderzoekers bevat zij niet minder dan honderd en tweeentachtig tanden . De Plesiosaurus is een slang met een rond lichaam en een korten staart . Hij heeft pooten in den vorm van

164


roeiriemen . Zijn lichaam is geheel gedekt met een schild en zijn nek is even buigzaam als die van een zwaan en kan zich ongeveer dertig voet boven het water verheffen . Met een onbeschrijfelijke woede vallen de dieren elkander aan . Bergen water verheffen zich . Twintig maal zijn wij op het punt om to slaan . Wij hooren een verschrikkelijk geluid . De twee beesten hebben zich op elkander geworpen . Ik kan den een van den antler niet onderscheiden . Wij hebben alles to vreezen van de woede van den overwinnaar . Een uur, twee uur gaan voorbij . De strijd duurt onveranderd voort . De vechtenden naderen het vlot en gaan er weer vandaan . Wij blijven onbeweeglijk, klaar om vuur to geven . Plotseling verdwijnen de Ichtyosaurus en de Plesiosaurus, terwijl zij een waren maalstroom teweegbrengen . Wordt het gevecht voortgezet in de diepte van de zee? Maar plotseling verschijnt de ontzaglijke kop van den Plesiosaurus boven water . Het monster is doodelijk gewond, v Ik zie niet meer zijn geweldig schild, zijn lange teals verheft zich alleen in de hoogte, draait zich en slaat de golven als een geweldige zweep . Het water spat tot op aanzienlijken afstand op . Het verblindt ons . Maar spoedig eindigt de doodstrijd - van het reptiel . Zijn bewegingen worden minder, zijn stuiptrekkingen bedaren en het lange lichaam van de slang strekt zich als een levenlooze massa op de flu kalm geworden golven uit . Heeft de Ichtyosaurus weer zijn onderzeesche grot opgezocht of zal hij weer aan de oppervlakte van de zee verschijnen?

VIERENDERTIGSTE HOOFDSTUK. Hef ecland Axe! .

Woensdag, negentien Augustus . Gelukkig heeft de wind, die met kracht waait, ons in staat gesteld het tooneel van den strijd to ontvluchten . Hans staat nog altijd aan het roer . Mijn oom, die door dit gevecht uit zijn overpeinzingen is gehaald, vervalt weer in zijn ongeduldige beschouwir gen van de zee . De refs wordt weer eentonig, hoewel ik er niet erg op sta, dat zij weer door allerlei gevaren, zooals gisteren, wordt onderbroken . Wind : noord noord west. Tamelijk onbestendig. Temperatuur : warm . Wij gaan met een snelheid van drieeneen halve mijl per uur . Tegen den middag hooren wij eenig geluid . l k vermeld dit feit zonder er een verklaring aan to kunnen geven . Het is een aanhoudend geloei . ,,In de verte," zegt de professor, „moet een rots zijn of een eiland, waartegen de zee slaat ." Hans hijscht zich in den mast, maar ziet geen enkele klip . De oceaan is vlak tot aan den horizon toe . Drie uren gaan voorbij . Het geraas schijnt van een of anderen waterval afkomstig to zijn . Ik zeg dit aan mijn oom, die het hoofd schudt . Ik heb echter de overtuiging, dat ik mij niet vergis . Gaan wij naar een of anderen waterval, die ons in den afgrond zal storten? Deze manier van dalen mocht aan den professor wel bevallen, daar hij dan tenminste naar beneden gaat . Maar wat mij betreft . . . In elk geval moet er op eenige uren afstand een natuurverschijnsel plaats hebben, want het geloei laat zich nu met grooter hevigheid hooren . Komt het uit den hemel of uit het water? Ik kijk naar de nevels in de ruimte en ik tracht hun diepte to doorgronden . De lucht is kalm, de wolken zijn naar het hoogste punt van het gewelf gegaan en schijnen onbeweeglijk zich to

166


verliezen in de sterke stralen van het licht. Ik moet dus de oorzaak van dit verschijnsel ergens antlers zoeken . Ik kijk naar den horizon, waar geen enkele nevel hangt . Hij is niet veranderd . Maar wanneer dit geluid komt van een of anderen waterval of een stroomversnelling, wanneer deze geheele oceaan naar een lager gelegen bekken voert, indien dit geloei wordt voortgebracht door een groote hoeveelheid watervallen, indien de stroom speller wordt, dan neemt ook het gevaar toe, dat ons bedreigt . l k onderzoek de stroomsnelheid . Deze is nul . Een leege flesch, die ik pp het water goof, blijft onder den wind . Tegen vier uur staat Hans op, klimt in den mast tot boven toe . Hij kijkt flu den geheelen oceaan Tangs en blijft naar een punt staren . Zijn gezicht vertoont eenige verrassing, maar zijn oog blijft staren . „Hij heeft jets gezien," zegt mijn oom . „Dat geloof ik ook.' ' Hans komt naar beneden en zegt dan, terwijl hij naar het zuiden wijst : ,,Der nere!" „Daar," antwoordt mijn oom en terwijl hij zijn kijker neemt, kijkt hij oplettend gedurende een minuut, die mij eeuwen toeschijnt. „Ja, ja," roept hij uit . „Wat ziet u?" „Een geweldige waterzuil, die zich boven de golven verheft." „Weer een of antler dier?" „Misschien ." „Laten wij dan naar het westen gaan, want wij weten welk gevaar wij to wachten hebben van deze antediluviaansche monsters ." ,,.Laten wij verder gaan," antwoordt mijn oom . Hans houdt het stuur met vaste hand vast. Wanneer wij op zoo'n grooten afstand reeds de waterstralen kunnen zien, die het dier uitspuit, dan moet het beest zelf van geweldige grootte zijn, die bijna bovennatuurlijk is .


167

Vluchten beteekent hier de meest gewone voorzichtigheid . Maar wij zijn hier niet gekomen om voorzichtig to zijn . Wij gaan dus voorwaarts . Hoe dichter wij bij komen, hoe grooter worden de stralen . Welke monsters zouden zulke geweldige hoeveelheden in zich kunnen opnemen en weer uit kunnen spuiten? Acht uur 's avonds zijn wij er geen twee mijlen meer vandaan . Het zwarte lichaam is enorm ; monstrueus strekt het zich over de zee uit als een eiland . Het beest schijnt meer dan duizend voet lengte to hebben . Wat is flit voor een walvischachtig flier, van welk bestaan de Cuviers of de Bluhmenbachs geen vermoeden hebben? Het is onbeweeglijk en schijnt to slapen . De waterstralen hebben een hoogte van vijfhonderd voet en vallen met een oorverdoovend lawaai veer neer . Wij gaan als dwazen naar deze geweldige massa, die minstens honderd walvisschen noodig zou hebben om zich per da€ ; to voeden . Ik ben angstig. Ik wil niet verder gaan . Als het noodig is, zal ik het hijschtouw van het zeil doorsnijden . Ik verzet mij tegen den professor, die geen antw_oord geeft . Plotseling staat Hans op en terwiji hij met zijn vinger naar het dreigende punt wijst, zegt hij : „Holme ." „Een eiland," roept mijn oom uit . , ;Een eiland," zeg ik op mijn beurt, terwijl ik mijn schouders optrek . „Natuurlijk," zegt de professor en begint to lachen . „Maar die waterstralen?" „Geyser," zegt Hans . „Natuurlijk een geyser," antwoordt mijn oom . „Een geyser evenals op I Jsland ." Ik wit het eerst niet gelooven ; ik heb niet veel zin om mij zoo dom vergist to hebben door een eiland voor een onderzeesch monster to hebben gehouden . Maar ja, het is duidelijk, zoodat ik eindelijk mijn vergissing moet inzien . Naarmate wij nader komen, worden de afmetingen van de waterstralen buitengewoon

168


groot . Het eiland lijkt zeer veel op een walvischachtig dier, dat buitengewoon groot is en waarvan de kop ongeveer tien vademen boven den waterspiegel uitsteekt . De geyser, een I Jslandsch woordt, dat woede beteekent, verheft zich statig aan het einde . Van tijd tot tijd hebben er ontploffingen plaats en de geweldige waterstralen schijnen dan door een heftige woede to worden aangegrepen . Hij schudt zijn vederbos van dampen en stijgt tot in de onderste wolkenlagen . Er is er maar een . Geen heete bronnen noch rook omringt hem en de geheele vulkanische macht heeft zich in hem vereenigd . De stralen van het electrische licht mengen zich in de verblindende waterstralen, waarvan elke droppel geschakeerd wordt met prismatische kleuren . „Wij gaan aan wal," zegt de professor . Wij . moeten dezen waterstraal voorzichtig vermijden . Met behendig sturen brengt Hans ons naar het uiteinde van het eiland . 1k spring op de rots, mijn oom volgt mij snel, terwijl de jager op zijn post blijft, als iemand, die boven elke verwondering staat . Wij loopen op een bodem van graniet, vermengd met kiezelachtigen tufsteen . Het beeft onder onze voeten . Wij komen in het gezicht van een klein bekken in het midden, waarin de geyser zich verheft . Ik doe een thermometer in het kokende water, dat een hitte heeft van honderd drieenzestig graden . Het water komt dus uit een vuurhaard, hetgeen geheel in strijd is met de theorie van professor Lidenbrock . Ik kan niet nalaten hierover een opmerking to maken . „Welnu, wat bewijst dat tegen mijn meening?" „Niets," zeg ik op drogen toon, ziende dat ik weer zal afstooten op zijn gewone stijfhoofdigheid . Niettemin moest ik bekennen, dat wij totnutoe buitengewoon begunstigd zijn en dat deze refs door een mij onbekende oorzaak, plaats heeft onder bijzondere warmtetoestanden ; maar het lijkt mij toch wel zeker, dat wij vroeg of laat in streken zullen komen, waar de inwen-

NAAR HET MIDDE'LPUNT DER AARDE

169

dige warmte de uiterste grenzen bereikt heeft en boven de gradueeringen van onzen thermometer gaat . „Wij zullen zien ." Dat is het woord van den profesT sor, die dit eiland naar zijn neef heeft genoemd en nu weer het sein geeft om ons in to schepen . Ik blijf nog enkele minuten den geyser beschouwen, en merk op, dat de stralen onregelmatigzijn, dat zij nu eens in sterkte verminderen en dan weer toenemen, hetgeen ik toeschrijf aan het verschil in drukking van de dampen, die in zijn reservoir zijn opgehoopt . Eindelijk vertrekken wij en varen om de zeer steile rots aan de zuidzijde . Hans heeft van dit oponthoud gebruik gemaakt om het vlot weer in orde to brengen . Voor wij afvaren, doe ik eenige waarnemingen, om den afgelegden afstand to berekenen en teeken het aan in mijn journaal . Wij hebben tweehonderd en zeventig mijlen afgelegd van Graubenhaven en bevinden ons zeshonderd en twintig uren gaans van IJsland af, onder Engeland

VIJFENDERTIGSTE HOOFDSTUK . De storm op de Lidenbrockzee. Vrijdag, 21 Augustus . Den volgenden morgen was de prachtige geyser verdwenen . De wind was frisscher geworden en had ons snel van het eiland Axe! verwij derd . Het geloei was langzamerhand opgehouden . Het weer, als ik het zoo kan zeggen, gaat een beetje veranderen . De atmosfeer is vo! dampen, die met electriciteit geladen zijn, welke gevormd worden door de uitdampingen van het zoute water . De wolken dalen merkbaar en nemen eeri egale, olijf,kleurige tint aan . De electrische stralen kunnen nauwelijks door dit ondoorzichtbare gordijn heendringen, dat over het tooneel hangt, waar het drama van den storm zich zal afspelen . Ik ben zeer onder

170


den indruk, zooals een schepsel van de wereld bij het naderen van een of antler onheil . De opgehoopte afgeronde wolken, die in het zoiden opgehoopt zijn, geven een somber schouwspel to zien . Zij hebben een onbarmhartig aanschijn, dat ik dikwijls heb bemerkt bij het begin van onweer . De lucht is zwaar ; de zee is kalm . In de verte lij ken de wolken op groote balen katoen, die zich in een schilderachtige wanorde bevinden . Langzamerhand worden zij dikker, hun aantal wordt kleiner doordat zij grooter worden . Hun zwaarte is zoodanig, dat zij zich niet van den gezichtseinder kunen losmaken, maar door den wind, die opgestoken is, smelten zij langzaam ineen, worden donkerder en vormen weldra een laag met een angstwekkend aanzien . Somtijds springt een kluwen van dampen op het grijsachtige tapijt en lost weldra op in een ondoorzichtige massa . Het is duidelijk, dat de geheele atmosfeer verzadigd is met electriciteit . Ik ben er geheel van doordrongen. Mijn haren gaan op mijn hoofd rechtop staan als in de nabijheid van een electriseer-machine . Het schijnt mij toe, dat, wanneer mijn metgezellen mij zouden aanraken, zij een hevigen scho,k zouden krijgen . Om tien uur 's morgens zijn de voorteekenen van den storm nog duidelijker . Men zou zeggen, dat de wind kalmer wordt, alsof zij wat op adem moet komen . De wolken lijken op een geweldigen zak, waarin de orkanen worden opgestapeld . Ik wil niet gelooven aan de bedreigingen van den hemel en toch kan ik mij niet onthouden om to zeggen „Er komt slecht weer ." De professor antwoordt niet ; hij is buitengewoon slecht gehumeurd, daar hij geen einde ziet komen aan dezen oceaan . Hij haalt de schouders op bij mijn woorden . „Wi j zullen onweer krijgen," zeg ik, terwi j 1 ik mij n hand naar den horizon uitstrek . De wolken dalen op de zee neer alsof zij haar willen verpletteren . Het is zeer stil . De wind zwijgt . De natuur

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE 171 ziet er uit als een doode, die niet meer ademhaalt . Langs den mast, waarop ik het St . Elmusvuur zie flikkeren, valt het zeil in zware plooien neer . Het vlot ligt onbeweeglijk to midden yen een dikke zee, waar geen golven op to bespeuren zijn . Maar als wij niet verder gaan, waarvoor client dan het zeil, dat ons bij den eersten schok van den storm noodlottig kan worden? „Laten wij het zeil inhalen en den mast neerlaten . Dat is voorzichtig." „Neen, bij den duivel, neen, honderd maal neen," roept mijn oom . „De wind moet ons juist helpen . Het onweer moet ons medenemen . Ik wil eindelijk de rotsen van een never zien, al moet het vlot ook in duizend stukken slaan ." Hij heeft deze woorden nog niet uitgesproken of plotseling verandert de horizon van aanzien . De opgehoopte dampen lossen zich op in het water ; er begint een verschrikkelijk orkaan to woeden . Uit de uitgestrekste verten van de rotsholte komt de wind to voorschijn ; het wordt al donkerder . Nauwelijks kan ik enkele notities maken . Het vlot springt en heft zich op . Mijn oom wordt in de hoogte geworpen . I,k sleep mij naar hem toe . Hij houdt zich krampachtig vast aan een stuk kabel en schijnt met genoegen het tooneel van de losgelaten elementen to zien . Hans verroert zich niet. Zijn lange haren die door den wind heen en weer wapperen, waaien over zijn onbeweeglijk gezicht en geven hem een vreeselijk uiterlijk, want de uiteinden zijn bedekt met lichtgevende stralen zijn afschrikwekkend gelaat schijnt dat van een antediluviaansch mensch to zijn, een tijdgenoot van de Ichtyosauriers en Megatheriums . De mast bond echter weerstand . Het zeil wordt gespannen als een blaas, die op het punt staat to barsten . Het vlot drijft voort met een vaart, die ik niet kan schatten, maar toch nog minder snel dan het water er onder . „Het zeil, het zeil," roep ik uit, terwijl ik een teeken maak om het naar beneden to halen .

Het vlot in den storm .


173

„Neen," antwoordt mijn oom . „Nej," zegt Hans, terwijl hij zacht zijn hoofd beweegt . De regen vormt echter een loeienden waterval voor den horizon, waarheen wij als dwazen snellen . Maar voor hij ons bereikt, scheurt de wolkenzuil . De zee begint to koken en de electriciteit, voortgebracht door een chemische werking, die in de bovenste lagen plaats vindt, is gaan werken . Onder de slagen van den donder mengen zich de bliksemstralen ; tallooze lichtflitsen kruisen elkander to midden van de vreeselij,ke ontladingen . De dampmassa wordt witgloeiend en de hageisteenen, die het metaal van onze gereedschappen treffen, worden l,ichtgevend . De hooge golven schijnen vuurspuwende heuvels to zijn, waaronder een inwendig vuur woedt en waarvan iedere top met een vlam bezet is . Mijn oogen zijn verblind door de sterkte van het licht, mijn ooren zijn doof geworden door het lawaai van den donder. 1k moet mij vasthouden aan den mast, die als een rietje buigt onder de heftigheid van den orkaan . Zondag, 23 Augustus . Waar zijn wij? Waarheen zijn wij gedragen met die ontzettende snelheid? De nacht is verschrikkelijk geweest . Het onweer is niet gaan liggen . Wij leven to midden van een vreeselijk lawaai en onophoudelijke ontploffingen . Mijn ooren bloeden, men kan geen woord zeggen . Het weerlicht is niet van den hemel, ik zie zigzaglijnen, die heen en weer slaan en het granieten gewelf treffen . Als het maar niet in elkaar stort! Het algemeene lawaai schijnt niet meer toe to nemen . Het heeft de grenzen der sterkte bereikt, die het menschelijke oor kan verdragen . Als al het kruit van de wereld to zamen los zou barsten, zouden wij niet grooter lawaai hebben kunnen h ooren . e r heeft een bestendige lichtuitvloeiing plaats aan de oppervlakte van de wolken . De electrische stof maakt zich onophoudelijk van haar monuculen los . Het is duidelijk, dat de gashoudende bestanddeelen van de lucht veranderd zijn . Tallooze waterkolommen werpen zich in de atmosfeer en vallen schuimend terug . Waar gaan wij heen? Mijn oom ligt

174


in zijn voile lengte op het vlot . De warmte neemt toe. l k kij,k op den thermometer . Hij wijst aan . . . Het cijfer is uitgewischt. Maandag, 24 Augustus . Zal het dan nooit ophouden? Waarom zou de toestand van de atmosfeer, die nu gewijzigd is, niet bestendig zijn? Wij zijn uitgeput van vermoeidheid . Hans blijft altijd dezelfde . Het vlot loopt onveranderlijk naar het zuidwesten . Wij hebben meer dan tweehonderd mijlen afgelegd sedert het eiland Axel . Om twaalf uur wordt de heftigheid van den orkaan weer grooter . Wij moeten alle voorwerpen op het vlot stevig vastmaken . Wij moeten onszelf ook alien vastbinden . De golven slaan over ons hoofd heen . Het is onmogelijk gedurende deze drie dagen een woord tegen elkaar to zeggen . Wij openen den mond, wij bewegen de lippen, maar geen geluid kunnen wij waarnemen . Zelfs als wij aan elkanders oor spreken, hooren wij niets . Mijn oom is bij mij gekomen, en heeft eenige woorden uit uit kunnen brengen .1k geloof dat hij gezegd heeft : „Wij zijn verloren", maar ik ben er niet zeker van . Ik maak van de gelegenheid gebruik om hem de volgende woorden to schrijven : „Laten wij het zeil binnenhalen" . Hij geeft mij een teeken dat hij hierin toestemd . Hij heeft nog niet den tijd gehad zijn hoofd op to richten of een vurige schijf verschijnt op den rand van het vlot . De mast en het zeil worden tegelijkertijd weggeslagen en ik heb hen naar verbazende hoogten zien slingeren gelijk een Pterodactylos, die spookachtige vogel uit de eerste tijden . Wij zijn verstijfd van schrik . De half witte, half blauwe bol, zoo groot als een born van tien duim, rolt langzaam voort en draait met een verbazende snelheid onder de stooten van den orkaan . Hij ,komt hier, bevindt zich op een der balken van het vlot, springt over de zak met provisie, valt weer neer, strijkt rakelings Tangs de kruitkist . . . 0 schrik, wij zullen in de lucht springen ! Neen, de verblindende schijf verdwijnt weer. Zij nadert Hans, die haar strek aankijkt, dan gaat zij naar mijn oom toe, die zich op de knieen werpt om haar


175

to ontwijken, dan naar mij, die bleak en bevend rut onder den glans van hat licht en de warmte . Zij draait rondom mijn voet, dien ik probeer terug to trekken . Ik slang er niet in . Een lucht van salpeterachtig gas vervult de atmosfeer . Zij dringt in de longen ; men stikt. Waarom kan ik mijn voet niet terugtrekken? Is hij misschien aan hat vlot vastgeklonken? De val van den electrischen bol heeft al hat ijzer aan boord magnetisch gemaakt . De instrumenten, de werktuigen en de wapens raken in beweging en rammelen met een schel geluid tegen elkaar . De spijkers van mijn zolen houden stevig vast aan een ijzeren plant die in hat hout zit . Ik kan mijn voet niet terugtrekken . Door een geweldige krachtinspanning ruk ik mij eindelijk los op hat oogenblik, dat de bol in zijn ronddraaiende bewegingen mijzelf dreigt merle to sleepen, indien . . . Wat een geweldig licht! De bol springt uiteen . Wij zijn bedekt met vlammende tongen ; dan gnat alles ineens uit . Ik heb nog den tijd om mijn oom op hat vlot uitgestrekt to zien . Hans staat nog altijd aan hat stuur en spuwt onder den invloed van de electriciteit, die hem doordringt, vuur . Waar gaan wij heen? Waar gaan wij heen? Dinsdag, 25 Augustus . Ik kom uit een langdurige bezwijming wear tot mijzelf . Het onweer duurt voort . De bliksem wordt ontketend als een nest slangen, die in de atmosfeer zijn losgelaten . Zijn wij nog altijd op zee? Ja, en wij worden met een onberekenbare snelheid voortgedreven . Wij gaan Engeland onderdoor, hat Kanaal, Frankrijk, geheel Europa misschien . Wear hooren wij een vreeselijk geluid . Dit is ,klaarblijkelijk de zee, die op de rotsen stuk slant . Maar dan

ZESENDERTIGSTE H00'FDSTUK . De richting van het kompas . Hier houdt het scheepsjournaal op, dat zoo gelukkigerwijze uit de schipbreuk gered werd en ik zal mijn verhaal van vroeger voortzetten . Ik weet niet, wat er gebeurde na den schok van het vlot tegen de klippen van de kust . l k voelde mij in de golven storten en ik heb het alleen to dan,ken aan de geweldige armen van Hans, dat ik niet met mijn lichaam tegen de puntige rotsen werd geslingerd en om ben gekomen . De moedige IJslander droeg mij uit het water en bracht mij buiten bereik van de golven op een brandend heet zand, waar ik mij naast mijn oom beyond . Daarna ging hij naar de rots terug, waartegen de woedende golven beukten om enkele overblijfselen uit de schipbreuk to redden . l k kon niet spreken, ik was gebroken door de emoties en de vermoeienissen . Ik had een geheel uur noodig om mij to herstellen . Intusschen viel er een zware stortregen, maar dit was niet antlers dan de aankondiging van het einde van het onweer. Enkele overhangende rotsen gaven ons wat schuilplaatsen tegen deze plasregens . Hans maakte wat eten klaar, waarin ik geen zin had en geheel uitgeput door het waken van de laatste drie nachten vielen wij in een weldadigen slaap . Den volgenden ochtend was het prachtig weer . De hemel en de zee waren stil geworden . Alle sporen van den storm waren verdwenen . Dit waren de eerste blijde woorden, die de professor bij het wakkerworden sprak : „Welnu, jongen," riep hij uit. „Heb je goed geslapen?" „Zeer goed," antwoordde ik, „i,k gevoel mij echter nog zeer afgemat ." „Maar dat is niets, niets dan een beetle moeheid, dat is alles ." „U schijnt zeer vroolijk to zijn, oom ."


177

„Ik ben verheugd, mijn jongen, dat wij eindelijk aan zijn gekomen ." „Aan het einde van de expeditie?" „Neen, aan het einde van deze zee, die -oneindig scheen . Wij gaan flu weer den weg Tangs op vasten bodem en kunnen op deze wijze in de ingewanden van de aarde komen ." „Mag ik een vraag doen, oom?" „Natuurlijk, jongen ." „Hoe komen wij terug?" „Terug? Denk je flu al aan teruggaan, voordat wij het doe! hebben bereikt?" ,Neen, i,k wil alleen maar vragen, hoe dit zal plaats hebben ." „Wel, op de eenvoudigste manier van de wereld . Wanneer wij eenmaal in het middelpunt der aarde zijn aangekomen, zullen wij we! een nieuwen weg vinden om naar boven to komen . Of wij gaan terug Tangs den weg, dien wij afgekomen zijn . Ik geloof niet, dat die voor ons afgesloten zal worden!" „Dan moeten wij het vlot weer opbouwen ." „Ja, natuurlijk ." „Maar de proviand? Hebben wij daar nog genoeg van om al die dingen to doen?" „Zeker . Hans is zeer handig en ik twijfel er niet aan, dat hij een groot deel van de lading heeft gered . Laten wij eens kijken ." Wij verlieten de grot en mijn hoop was even groot als mijn vrees . Het scheen mij onmogelijk toe, dat alles wat op het vlot was, niet verloren gegaan was . Ik vergiste mij . Toen ik op het strand aankwam, merkte ik Hans op to midden van een menigte voorwerpen, die hij netjes geordend had . Mijn oom drukte hem met een levendig gebaar van dankbaarheid de hand . Deze man met zijn bovenmenschelijke toewijding, waarvan men waarschijnlijk nergens een dergelijk voorbeeld meer vindt, had gewaakt terwiji wij sliepen en alle kostbare voorwerpen met gevaar van zijn leven gered. Wij hadden

178


niet veel verloren . Onze wapens echter waren weg, maar wij konden er buiten . Het kruit was intakt gebleven, nadat het gedurende den storm bijna in de lucht was gesprongen . „Welnu," riep mijn oom uit, „daar wij geen geweren meer noodig hebben, behoeven wij ook niet meer to jagen ." „Maar de instrumenten?" „Hier is de manometer . Het nuttigste van alles en waarvoor ik graag alle andere instrumenten had willen missen. Hiermede kan ik de diepte berekenen en weten, waar wij ons ongeveer bevinden . Zonder hem zouden wij gevaar loopen er voorbij to gaan en bij de tegenvoeters uit to komen ." ~Deze scherts was wreed . „Maar het kompas?" riep ik uit . , ;Dat is hier opp de rots en is heelemaal goed evenals de chronometer en de thermometer . Die jager is een buitengewoon mensch ." 1k moet erkennen, dat wat de instrumenten betrof, er niets ontbrak . Ook zag ik op het strand de werktuigen liggen, touwladders, touwen, houweelen, enz . Alleen de levensmiddelen moesten nog bij elkaar gebracht worden . „Waar is de mondvoorraad?" „Laten wij eens zien," zei mijn oom . De kisten, die op het strand naast elkaar stonden, waren buitengewoon goed gebleven . De zee had ze niet kunnen schaden en wij hadden nog ongeveer voor vier maanden levensmiddelen, bestaande uit beschuit, gezouten vleesch, jenever en gedroogde visch . „Vier maanden," riep mijn oom uit . „Dan hebben wij nog gelegenheid om to gaan en terug to keeren en van het overschot wil ik een grooten maaltijd aanrichten voor mijn collega's van het J,ohannaeum ." 1k had reeds lang gewoon moeten zijn aan het karakter van mijn oom en toch verwonderde deze man mij telkens weer.


179

„Nu," zei hij, „gaan wij onzen watervoorraad vernieuwen, met de rest, die het onweer in deze granieten bassins heeft gestort . Wij hebben dus ook niet to vreezen, dat wij dorst zullen hebben . Wat het vlot betreft, ik zal Hans vragen, dat zoo goed mogelijk in orde to brengen, hoewel wij, naar ik meen er geen gebruik van zullen maken ." „Waarom niet?" vroeg ik . „Dat stel ik mij zoo voor, mijn jongen . Ik geloof niet dat wij denzelfden weg zullen gebruiken om weer naar boven to ,komen ." Ik keek den professor met een zeker wantrouwen aan en vroeg mijzelf af, of hij misschien niet gek geworden was . En toch, hij kan het zoo niet zeggen ." „Laten wij gaan eten," zei hij . Ik volgde hem naar een verhevenheid, nadat hij eerst zijn instrumenten had gegeven aan den jager . Wij hadden een uitstekend maal, bestaande uit gedroogd vleesch, beschuit en thee en ik moet bekennen, dat het een van de beste maaltijden was, die ik ooit in mijn levee heb gehad . De honger, de open lucht, de rust na alle onrust droegen er toe bij mij eetlust to doen krijgen . Gedurende den maaltijd stelde ik mijn oom de vraag, waar wij ons bevonden . „Dat is moeilijk to berekenen," zei hij . „Berekenen, j a," antwoordde ik . „Ja," antwoordde hij, „het is zelfs onmogelijk, want gedurende deze drie dagen van den storm heb ik geen aanteekening kunnen houden over de snelheid en de richting van het vlot. Maar in elk geval kunnen wij ongeveer we! schatten, waar wij ons bevinden ." „De laatste waarnemingen hebben wij gedaan op het eiland van den geyser." „Op het Axeleiland, mijn jongen . Je moet de eer niet afwijzen, dat het eerste eiland, dat wij in den aardbol hebben ontdekt, j ouw naam draagt" . „coed . Op het eiland Axe! madden wij ongeveer twees

180


honderdenzeventig mijien op zee afgelegd en waren ongeveer zeshonderd mijien van IJsland verwijderd ." „Goed als wij van dat punt uitgaan en vier dagen onweer rekenen gedurende weike onze snelheid niet minder dan tachtig mijien per vierentwintig uur is geweest." „Dat geloof ik, dat zou dus nog driehonderd mijien zijn ." „Ja en de Lidenbrockzee zou den ongeveer zeshonderd mijien groot zijn, van den eenen oever naar den anderen . Weet je dan we!, Axe!, dat zij kan wedijveren met de grootte van de Middellandsche Zee?" „Ja, vooral indien wij haar slechts in de breedte hebben overgetrokken, wat zeer good mogelijk is . Een eigenaardig verschijnsel," voegde ik er aan toe, „indien onze berekeningen joist zijn, zouden wij nu de Middellandsche Zee boven ons hoofd hebben ." „Dat is waar ." „Ja, want wij zijn op negenhonderd mijien afstand van Reykj awik ." „:Dat is een Plink eind, jongen . Maar of wij onder de Middellandsche zee en niet onder Turkije of den Atlantischen oceaan zijn, kan alleen zeker zijn, wanneer wij niet van den weg zijn afgeraakt ." ,been, de wind scheen tamelijk hetzelfde to zijn gebleven . 1k geloof dus, dat deze oever ten zuidoosten van Graubenhaven ligt ." „Dat is gemakkelijk vast to stellen, als wij het kompas nazien ." De professor ging naar de rots, waar Hans de instrumenten had gelegd . Hij was vroolijk, blijde, wreef zich in de handen en nam allerlei houdingen aan als een j ong mensch . Ik volgde hem, daar ik nieuwsgierig was to weten of ik mij in mijn berekeningen had vergist . Toen wij op de rotsen waren, nam mijn oom het kompas, legde het horizontaal neer en keek naar de naald, die, na eenigszins rondgedraaid to hebben, eindelijk onder den magnetischen invloed kwam . Mijn oom keek er naar,

geef niet toe

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE 181 wreef zich de oogen uit, keek er nog eens naar . Eindelijk keerde hij zich naar mij toe . „Wat is er?" vroeg ik . Hij wenkte mij . Een uitroep van verwondering ontsnapte mij . De punt van de naaid wees naar het noorden, waar wij het zuiden zochten . Het was naar het strand gericht, inplaats van naar de voile zee to wijzen! Ik schudde het kompas, ik keek het na, het was heelemaal in orde . Hoe men het ook hield, de wijzer wees hardnekkig naar deze onverwachte richting . Er viel dus niet aan to twijfelen, gedurende den storm was de wind omgeloopen zonder dat wij dit bemerkten en had het vlot teruggedreven naar' de oevers, die mijn oom meende achter zich to hebben .

ZEVENENDERTIGSTE HOOFDSTUK . Een menscheli jk hoo f d . Het zou mij onmogelijk zijn, de opeenvolgende gevoelens to schilderen, die professor Lidenbrock bezielde, zijn verbazing, zijn ongeloof, zijn woede . Nooit heb ik een mensch gezien, dat zoo van streek was . De vermoeienissen van den overtocht, de doorstane gevaren, alles moest men opnieuw beginners, wij waren achteruit inplaats van vooruit gegaan . Maar weldra was mijn oom zichzelf weer meester . „Het noodlot speelt mij wel mooie streken," zei hij . „De elementen spanners tegen mij samen, de lucht, het vuur en het water hebben al hun krachten tezamen gevoegd om mij den weg to versperren . Welnu, zij zullen weten, wat ik w il . l k . Ik ga geen streep achteruit en wij zullen zien of de mensch het niet winners kan van de natuur ." Staande op de rots, woedend en dreigend, geleek Otto Lidenbrock een woedende Ajax, die de goden uitdaagde .

182 NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE Maar ik oordeelde het noodig om tusschenbeide to komen en deze zinnelooze drift to beteugelen . „Luister naar mij . Er is een grens aan iedere eerzucht . Ge moet niet tegen het onmogelij,ke strijden . Wij zijn slecht uitgerust voor een zeereis. Vijf honderd mijlen kunnen wij niet afleggen op een paar balken met een deken als zeil en een stok als mast tegen losgelaten winden . Wij kunnen niet sturen . Wij zullen de speelbal zijn van den storm en het is als dwazen handelen om den tweeden keer den overtocht to beproeven ." Al deze onweerlegbare redenen kon ik gedurende tien minuten zonder onderbroken to worden opsommen, maar dit kwam omdat de professor geen woord hoorde van al mijn bezwaren . „Naar het vlot," riep hij uit . Dit was zijn antwoord . Ik had goed smeeken of driftig worden . Ik stootte of op een wil, die harder was dan graniet . Hans was joist klaar gekomen met het vlot . Men zoo hebben kunnen zeggen, dat dit vreemde wezen de plannen van mijn oom scheen to raden . Met enkele stukken hoot had hij het vaartuig weer in orde gebracht . Het zeil stond recht op en de wind speelde reeds in de plooien . De professor zei enkele woorden tot den girls . Dadelijk ging deze de bagage op het vlot brengen en alles voor het vertrek klaar maken . De atmosfeer was zeer zuiver en de noordwestenwind waaide flink . Wat kon ik doen? Kon ik mij tegen deze twee menschen verzetten? Onmogelijk . Als Hans het nog met mij eens zoo zijn, maar het scheen, dat de IJslander zijn geheelen persoonlijken wil had afgelegd, ter wille van dien van mijn oom . Ik kon niets van dezen dienaar gedaan krijgen . Wij moesten voorwaarts . Ik nam dus weer mijn gewone plaats op het vlot in, toen mijn oom mij bij de hand greep . „Wij vertrekken eerst morgen," zei hij . Ik maakte een gebaar van iemand, die bereid is tot alles . „Ik mag niets verzuimen," zei de professor, „en flu


183

het noodlot mij op deze kust heeft gegooid, wil ik haar eerst ver,kennen ." Deze opmerking zal men begrijpen als men bedenkt, dat wij wel op den noordelijken never waren teruggekomen maar niet op ons vroeger uitgangspunt . Graubenhaven moest westelijker liggen . Niets was derhalve natuurlijker, dan dat de omtrek der nieuwe landingsplaats nauwkeurig onderzocht werd . „Laten wij ldan op ontdekking uitgaan," zei ik . En terwijl wij Hans bezig lieten met zijn werk, vertrokken wij . De ruimte tusschen het strand en den voet van de laatste voorgebergten was zeer groot. Men kon anderhalf uur loopen zonder de rotsen to bereiken . Onze voeten verbrijzelden talrijke schelpjes van allerlei vorm en van elke grootte, waar de dieren uit de eerste tij den in geleefd hadden . Ik zag ook enorme schilden, waarvan de middellijn grooter was dan vijftien voet . Zij hadden toebehoord aan geweldige glyptodonten uit de pliocene periode, waarvan de tegenwoordige schildpadden kleine overblijfselen zijn . Verder was de grond bezaait met een groote hoeveelheid steenachtige overblijfselen, een snort van keitjes, die door de golven waren afgerond en in opeenvolgende lijnen gerangschikt waren . Ik kwam zoo tot de opmerking dat de zee voorheen het zand had bedekt . Op de verstrooide rotsen, die nu buiten haar bereik waren, hadden de golven duidelijke sporen achter ge,laten, dat zij hier waren overgegaan . Dit zou eenigszins het bestaan van den oceaan op veertig miflen onder de oppervlakte van de aarde verklaren . Maar volgens mij moest deze watermassa langzaam verloren gaan in de ingewanden van de aarde en het was duidelijk, dat zij voortkwam uit het water van den oceaan, dat zich een weg baande door de een of andere spleet . Toch moest men toegeven, dat deze spleet op het oogenblik gesloten moest zijn . Antlers zou deze rotsholte inn zeer korten tijd geheel gevuld zijn geworden . Misschien had het water ook wel den strijd moeten aanbinden tegen het ondergrondsche vuur en was het gedeeltelijk verdampt. Dit

184


zou ook een verklaring zijn van de wolken boven ons hoofd en de electrische ontladingen, die storm to voorschij n riepen in het binnenste van deze rotsholte . Deze theorie voor de versohijnselen, waarvan wij getuigen waren geweest, scheen mij voldoende to zijn . Want hoe groot de wonderen van de natuur ook zijn, zij kunnen altijd verklaard worden . Wij liepen op een snort van aangespoelden grond, die door het water aangevoerd was, zooals alle terreinen uit dez periode, die zich in groote hoeveelheden aan de oppervlakte van den aardbol bevinden . De professor bekeek oplettend elke kleine ruimte tusschen de rotsen . Was er ergens een opening, dan was het van belang voor hem om de diepte to peilen . Gedurende een miji hadden wij Tangs de Lidenbrockzee geloopen, toen de bodem plotseling van aanzien veranderde . Hij scheen omver geworpen door een hevige stijging van de benedenlagen en krampachtig to zijn samengetrokken . Op verschillende plaatsen toonden hoogten en diepten een geweldige verplaatsing van den bodem aan . Wij kwamen moeilijk verder over de granietblokken, die vermengd waren met kwarts en anderen aangespoelden grond. Toen opeens, een geweldig veld, meer dan een veld, een geheele vlakte met beenderen voor onze oogen verscheen . Men zou gezegd hebben, dat dit een onmetelijk kerkhof was, waar de generaties van +eeuwen hun eeuwig stof hadden opgstapeld . Hooge bergen van dergelijke overblijfselen strekten zich voor ons uit, zij golfden weg tot aan de grenzen van den horizon en gingen in den nevel verloren . Misschien op een oppervlakte van drie vierkante mijlen was het geheele leven van de dierengeschiedenis opeengestapeld, een geschiedenis, die slechts met vage trekken beschreven kan worden in de nieuwe wereld . Door een ongeduldige nieuwsgierigheid werden wij meegedreven . Onze voeten verbrijzelden met een droog geluid de overblijfselen van de voorhistorische dieren en van deze fossielen, waarvan de musea uit de groote ste-


185

den, elkaar de zeldzame en interessante overblijfselen betwisten . Het bestaan van duizende Cuviers zou niet voldoende zijn geweest om deze beenderen tot volledige geraamten bijeen to brengen . Ik was verbluft. Mijn oom had zijn groote armen opgeheven naar ,het gewelf, dat ons als hemel diende . Zijn mond stond bovenmatig open . Zijn oogen, die achter groote brilleglazen schitterden, zijn hoofd dat op en neer en van links naar rechts ging, alles drukte een geweldige verbazing uit . Hij stond voor een onschatbare verzameling van leptotheria, mericotheria, mastodonten, protopitheken, ptenodactylen, allerlei antediluviaansche monsters, die daar voor zijn persoonlijk genoegen waren bijeen gebracht . Men stelle zich een hartstochtelijken bibliomaan voor, die plotseling verplaatst wordt in de beroemde bilbliotheek van Alexandria, die verbrand is door Omar en die door een wonder wear uit haar asch herrezen is ; .zoo verging hat mijn oom, professor Liden-brock . Maar van geheel anderen aard was zijn gewaarwording, toen hij over de beenderen heen een schedel ontde,kte, hem opnam en sidderend uitriep : „Axel, Axe!, een menschelijk hoofd!' „Een menschelijk hoofd, oom?" riep ik niet minder verbaasd uit . „Ja, mijn neef . Ach Milne-Edwards, o de Quatrefages, waarom zijt gij flu niet hier, waar ik ban, ik Otto Lidenbrock?"

ACHTENDERTIGSTE HOOFDSTUK. Een lazing van den professor . Om dezen uitroep to begrij pen zou men de buitengewoon groote beteekenis van de onderzoekingen der twee Fransche geleerden moeten weten, die mijn oom had aangeroepen, en die eenigen tijd voor ons vertrek bekend waren geworden .

186 NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE Den achtentwintigsten Maart 1863, vonden werklieden onder de leiding van den heer Boucher de Perthes in de steengroeven van Moulin-Quignon bij Abbeville in, het departement „La Sbmme" in Frankrijk, een menschelijke kaak op een diepte van veertien voet onder den beganen grond . Het was het eerste fossiel van deze snort, dat voor den dag kwam . In de nabijheid daarvan lagen bijlen van bewerkten vuursteen, die door den tijd verweerd was . Het gerucht over deze ontdekking was zeer groot, niet alleen in Frankrijk, • maar ook in Engeland en Duitschland . Verscheidene geleerden van het Fransche instituut, waaronder Mime-Edwards en de Quatrefages namen de zaak ter harte, wezen de onbetwistbare authenticiteit van het gebeente in kwestie aan en werden de ijverigste vertegenwoordigers van het „kaakbeenproces" volgens de Engelsche uitdru,kking . Bij de geologen van het Vereenigde Koninkrijk, die het feit voor zeker hielden, zooals Falconer, Busk, Carpenter enz . voegden zich de Duitsche geleerden, waaronder een der meest verwoede en enthousiaste mijn oom Lidenbrock was . De echtheid van de menschelijke overblij fselen uit het quaternaire tijdperk schenen onweerlegbaar geweest to zijn . Er was echter een ijverige tegenstander, de heer Elias de Beaumont . Deze geleerde hield vol, dat het terrein van Moulin-Quignon niet divuliaansch was, maar uit latere tijden en evenmin als Cuvier wilde hij er iets van afweten, dat het menschdom gelijktijdig met de dieren van het quaternaire tijdperk bestaan had . Mijn, oom in overeenkomst met de grootste geleerden en geologen, had stand gehouden, betwist en geredeneerd, terwijl de Beaumont ongeveer met zijne meening alleen stond . Wij kenden al deze bijzonderheden van de zaak, maar wij wisten niet, dat sedert ons vertrek deze ,kwestie opnieuw ter sprake was gekomen . Vele gelijksoortige kaken, hoewel toebehoorende aan individuen van verschillende typen en verschillende naties, waren gevonden in de grotten van Frankrijk, Zwitserland en Belgie, evenals wapens, huisraad, gereedschappen, beenderen van kinderen,


187

jonge menschen, volwassenen en grijsaards . Het bestaan van het menschdom in het quaternaire tijdperk was dus een voldongen feit geworden . Dit was niet alles . Nieuwe opgravingen uit het tertiaire pliocene tijdvak hadden voorwerpen to voorschijn gebracht, waardoor de meest vermetele geleerden een nog veel hoogeren ouderdom aan het menschdom hadden toegekend . Deze overblijfselen waren weliswaar geen beenderen van menschen, maar toch voortbrengselen van zijn vinding. Scheenen dijbeenen van uitgestorven dieren, die regelmatig besneden waren, als het ware gebeeldhouwd en die het ,kenteeken van menschelijke bewerking droegen . Zoo waren met een sprong de menschen een groot aantal eeuwen ouder geworden . Hij was ouder dan de mastodonten, een tijdgenoot van den elephas meridionalis, die honderdduizend jaar geleden bestonden, omdat d,it immers de ouderdom moet zijn, die de meest bekende geleerden toekennen aan de pliocene formatie . Zoodanig was de stand van de polaeontologische wetenschap en hetgeen wij er van wisten was genoeg om onze aandacht naar de beenderen van de Lidenbrockzee to trekken . Men zal de verwondering en vreugde van den professor begrijpen, toen hij zich twintig pas verder in tegenwoordigheid beyond van de overblijfselen van een quaternair mensch . Dit was een menschelijk lichaam, dat duidelijk als zoodanig was to herkennen . Had een bijzondere gesteldheid van den grond, gelijk aan die van het kerkhof van St . Michel to Bordeaux, dit lichaam zoo kunnen bewaren? Ik zou het niet kunnen zeggen . Maar dit lichaam met zijn perkamentachtige huid, die nog weeke ledematen, met zijn gaaf gebit, zijn overvloedig hoofdhaar en met zijn verbazend uitgegroeide nagels aan vingers en teenen, vertoonden een wezen, dat geleefd moest hebben . Ik was stom bij deze verschijning uit een anderen tijd . Mijn oom, die antlers zoo spraakz,aam was, zweeg eveneens . Wij hadden het lichaam opgericht. Het keek ons aan met zijn holle oogholten . Wij betastten den holklinkenden romp . Na eenige oogenblik-

188


ken zwijgen veranderde de oom in professor Lidenbrock . Hij vergat in zijn opwinding de omstandigheden van onze refs, de plaats, waar wij ons bevonden, de onmetelij,ke grot, waarin wij stonden . Zonder twijfel dacht hij, dat hij in het Johannaeum voor zijn leerlingen stond, want hij nam een professoralen toon aan en richtte zich tot zijn denkbeeldige toehoorders met de volgende woorden : „Mi j ne heeren ! Ik heb de eer u een mensch voor to stellen uit het quaternaire tijdperk . Groote geleerden hebben zijn bestaan ontkend, anderen, niet minder groot, hebben het bevestigd . De ongeloovige Thomassen van de polaeonthologie zouden het flu met de vingers aan kunnen raken en dan hun vergissing moeten erkennen . Ik weet wel, dat de wetenschap op haar hoede moet zijn tegenover zulke ontdekkingen . Het is mij niet onbekend, wat er van den voorwereldlijken mensch geworden is onder de handen van een Barnum en andere soortgelij,ke kwakzalvers . Ik ken de geschiedenis van de knieschijf van Ajax, van het zoogenaamde lijk van Orestes, dat door de Spartanen teruggevonden zou zijn en van het lichaam van Asterius, dat tien ellen lang was en waarvan Pausanias spreekt . Ik heb de berichten gelezen over het geraamte van Trapani, dat in de veertiend eeuw is ontdekt, en waarin men Polyphemus meende to herkenen en de geschiedenis is mij bekend van den revs, die in de zestiende eeuw in den omtrek van Palermo is opgegraven . Evenals gij, weet ik, mijne heeren, hoe men de beenderen die men in 1577 in Lucern heeft gevonden en die door den vermaarden geneesheer Felix Plater verklaard werden deel uit to hebben gemaakt van een reus van negentien voet lang . Ik heb de verhandelingen van Cassanion verslonden evenals de geschriften, brochures, redevoeringen en disputen, welke naar aanleiding van het geraamte van den ,koning der Kimbren, Teutobochus, zijn geschreven . Had ik in de vorige eeuw geleefd, dan zou ik met Pierre Campet het bestaan van den voorwereldlij ken mensch van Scheuchzer bestreden hebben . 1k


189

heb in mijn handers het geschrift gehad, genaamd Gigan . . ." Hier verscheen het natuurlijk gebrek van den professor, die in het publiek geen moeilijke woorden kon uitspreken . „Het geschrift genaamd Giganteo . . ." Onmogelijk . Het verschrikkelij,ke woord wilde er niet uit komen . In het Johannaeum zou men zeker gelachen hebben . „Gigantosteologie," kwam er eindlijk uit tusschen twee groote vloeken. Daarna ging hij vlug voort : „Ja, mijne heeren, ik ken deze dingen . Ik weet ook, dat Cuvier en Bluhmenbach op hun beurt de beenderen hebben gehouden voor overblijfselen van Maminouths, een der dieren uit het quaternaire tijdvak . Maar hier zou de twijfel een beleediging van de wetenschap zijn . Ziehier het lichaam . 1k kan het aanraken . Het is geen geraamte, het is een lichaam, dat intakt is gebleven, bewaard met een zuiver historisch doel ." Ik had geen lust deze beweringen tegen to spreken . „Indien ik het in een oplossing van zwavelzuur kon leggen," ging mijn oom voort, „zou ik er alle aardachtige aanhangsels en schelpen van kunnen verwijderen . Maar ik heb dit kostbaar middel niet bij mij . Intusschen zal het lijk ons zijn eigen geschiedenis verhalen ." Hier nam de professor het lijk en ging er mee om met de handigheid van iemand, die u een of andere zeldzaamheid vertoont. „Zoo gij ziet," hernam hij ,,is het nog geen zes voet lang. Wij zijn dus ver verwijderd van de reuzen . Onbetwistbaar behoort het tot het Kaukasische ras, dat is het witte ras, het onze . De schedel is regelmatig, eivormig zonder vooruitstekende j ukbeenderen of verlengde kaakbeenderen . Het vertoont geen enkel verschijnsel van het prognathisme, dat de gelaatskleur wijzigt . Meet dien hoek, hij is bijna negentig graders . Maar ik zal nog verder gaan op den weg der gevolgtrekkingen en dus zeggen, dat dit menschelijk wezen behoort heeft tot het ras

190


van Japhet, dat zich uitstrekt van Indie tot aan de grenzen van West-Europa. Lacht niet mijne heeren ." Niemand trok een mond tot lachen, maar de professor was gewoon om de menschen to zien lachen bij zijn geleerde verhandelingen . „Ja " hernam hij met nieuwen geestdrift, „dit is een fossiele mensch, een tijdgenoot van de mastodonten, waarvan de beenderen deze ruimte vullen . Maar ik kan niet zeggen, hoe hij daar gekomen is, hoe de lagen, waarin hij begraven is geweest tot in deze geweldige holte in de ingewanden der aarde zijn geschoven, dat is jets, waaraan ik mij niet zal wagen . Ongetwijfeld hebben zich in de quaternaire periode geweldige veranderingen voorgedaan in de aardkorst ; de afkoeling van den aardbol heeft scheuren en spleten to voorschijn geroepen, waardoor een gedeelte van de aarde is verzonken . Ik kan mij hier niet over uitspreken, maar tenslotte de mensch is daar omringd met werken van zijn hand, met bijlen en besneden vuursteenen, die het steenen tijdperk hebben voortgebracht en tenzij hij hier gekomen is als tourist zooals ik, als pionier van de wetenschap, kan ik niet twijfelen aan de echtheid van zijn ouderdom ." De professor zweeg en ik barstte uit in toejuichingen . Tenslotte had mijn oom gelij,k en geleerder mannen dan zijn neef zouden veel moeite hebben hem to weerleggen . Er waren zoovele andere bewijzen . Het fossiele lichaam was niet het eenige in dit geweldige knekelhuis . Bij elken stag vonden wij andere lichamen en mijn oom had slechts het merkwaardigste uit to zoeken om het aan de ongeloovigen voor to leggen . In waarheid, deze bonte verzameling uitgestrekt op dit kerkhof, leverde een eigenaardig schouwspel op . Er was nog een belangrijke kwestie, die wij niet durfden op to lossen . Waren de overblijfselen herwaarts gedreven, nadat de menschen en dieren, tot welke zij eenmaal hadden behoord, reeds hadden opgehouden to leven of leefden en woonden zij eenmaal in dit ondergrondsche terrein under dezen kunstmatigen hemel? Hadden zij


191

hier geleefd en waren zij hier gestorven evenals de bewoners van de wereld? Tot flu toe hadden wij alleen zeemonsters en visschen levendig gezien, zou hier nog een of antler mensch in den - afgrond van deze woeste vlakten rondzwerven?

NEGENENDERTIGSTE HOOFDSTUK . De dolk van Saknussemm . Wij liepen nog een half uur over deze uitgestrekte beenderenlagen en gingen voorwaarts, gedreven door een brandende nieuwsgierigheid . Welke andere wonderen bevatte deze spelonk, welke schatten voor de wetenschap . Mijn blik was voorbereid op allerlei verrassingen, mijn verbeelding op allerlei merkwaardigheden . Nadat wij een mijl geloopen hadden, verscheen de zoom van een buitengewoon groot bosch . Maar niet zooals het paddenstoelen-bosch bij de Graubenhaven . Het was de plantengroei uit het tertiaire tijdvak in al zijn pracht . Groote palmboomen, soorten, die tegenwoordig werdwenen zijn, prachtige palmachtige pijnboomen, cypresses, waren onderling verbonden door een netwerk van slingerplanten . Een tapijt van mos en leverkruid bedekte den bodem . Enkele beken kabbelden onder het geboomte, dat gees schaduw gaf . Langs de kanten van het water groeiden varens, die men aantreft in broeikassen der bewoonde aarde, dock deze boomen en planten hadden, omdat zij het zonlicht moesten misses, gees kleur . Alles was van dezelfde bruinachtige tint. De bladeren misten hun groen, de bloemen, hoe tafrijk zij ook waren in het tertiaire tijdperk, hadden gees kleur en geur en schenen gemaakt to zijn van een snort papier, dat door den invloed van den dampkring verkleurd was .

192


Mijn oom Lidenbrock waagde zich onder deze geweldige struikgewassen, fk volgde hem niet zonder eenige vrees, want, indien de natuur daar voor plantaardig voedsel zorgde, waarom zouden er dan geen reusachtige zoogdieren zijn? 1k bemerkte op de open plekken, die door het omvallen van doode boomen ontstaan waren, kruidgewassen op, die tot de legumineusen, de acerinen en rubiaceen behoorden en verder duizenderlei eetbare struikgewassen, waar de herkauwende dieren van alle tijden zoo graag op grazen . Toen vertoonden zich, verward en dooreen, boomen, zooals men die in verschillende streken van de aarde aantreft, eiken naast palmboomen, Australische boomen naast Noorsche dennen . Noorsche berken slingerden hun takken ineen met die van de Nieuw-Zeelandsche kaurie . Het was een verzameling om de beste plantenkenners van de wereld tot wanhoop to brengen . Plotseling stond ik stil, ik hield mijn oom met de hand vast . Het gelijkmatig verspreide licht veroorloofde ons de kleinste voorwerpen in het dikke struikgewas to zien . Ik geloofde . . . Neen, werkelijk ik zag met mijn oogen geweldige vormen onder de boomen bewegen . Inderdaad, het waren geweldige dieren, een geheele troep mastodonten, niet meer fossielen, maar levend, gelijkende op diegenen, waarvan de overblijfselen in 1801 in de moerassen van Ohio gevonden zijn . 1k merkte deze groote olifanten op, waarvan de slurven onder de boomen kronkelden als een menigte slangen . Ik hoorde het geluid van hun lange slagtanden, waarvan het ivoor de oude stammen ontwortelde . De takken braken en de afgescheurde bladeren werden in massa's verslonden door .de geweldige monsters . Mijn oom keek naar hen . „Kom," zei hij, terwiji hij mij vastgreep, „voorwaarts ; voorwaarts ." „Neen," riep ik uit, „wij zijn zonder wapenen . Wat zouden wij moeten doen to midden van een troop van zulke reusachtige viervoeters? Kom, oom, kom . Geen


193

menschelijk wezen kan ongestraft de woede van die monsters trotseeren ." „Geen menschelijk wezen?" riep mijn oom uit, terwijl hij zachter sprak . „Je vergist je, Axel . Kijk, ik geloof, dat ik een levend wezen zie . Een mensch ! Een wezen zooals wij ." Ik keek, haalde mijn schouders op, vastbesloten om mijn ongelpovigheid tot het uiterste to drijven . Maar wat ik ook deed, ik was weldra genoodzaakt mij over to geven aan de klaarblijkelijkheid . Inderdaad beyond zich op een kwart mijl afstand, steunend tegen een enormen boom, een menschelijk wezen, een Proteus van deze onderaardsche streken, een nieuwe zoon van Neptunus, die den geweldigen troep mastodonten hoedde . Immanis pecoris custos immanior ipse . (Een hoeder van een geweldige kudde, die zelf nog geweldigen was.) Ja, zelf was hij nog grooter . Het was niet meer het fossiele mensch, waarvan wij zooeven het lijk in het knekelhuis hadden gevonden . Het was een reus, die in staat was om monsters to bevelen . Hij was grooter dan twaalf voet . Zijn geweldig hoofd geleek op dat van een buffet en verdween in een kreupelbosch van verwarde haren . Het schenen manen, die geleken op die van de voorwereldlijke olifanten . Hij had in zijn hand een enormen tak, een waardigen staf voor dezen voorwereldlijken herder . Wij stonden onbeweeglijk en verbaasd, maar wij konden opgemerkt worden . „Wij moeten vluchten, kom, kom," riep ik uit, terwijl ik mijn oom meesleepte, die zich voor den eersten keen liet meetrekken . Een kwartier later waren wij buiten gezicht van deze geweldige vijanden . En nu ik er weer aan denk, flu dat ik weer kalm in mijn geest ben, nu, nadat er maanden zijn verloopen, wat moet ik er van denken? Wat van gelooven? Onze zintuigen waren van streek, onze oogen hebben niet Naar het Middelpunt den aarde .

7

194


gezien, wat wij dachten to zien . Geen menschelijk wezen bestaat in deze onderaardsche wereld . Geen generatie van menschen leeft in deze rotsholten van den aardbol, zonder zich to bekommeren over de bewoners op de oppervlakte, zonder eenigen band met hen . Het is dwaas en volkomen onzinnig! Ik geloof eerder aan het bestaan van een of antler diet, dat min of meet de gedaante van de . menschen nadert, van een of anderen aap uit deze eerste geologisch tijdperken, van een of andere protopithecus of mesopithecus, zooals Lartet er overblijfselen van heeft getroffen in de beenderenlaag van Sansan . Maar deze aapmensch overschreed alle afmetingen van de thans bekende wezens uit den voortijd. Wat geeft het? Ja, een aap, hoe onwezenlijk het ook moge zijn . Maar een levend mensch, en met hem een geheele generatie, begraven in de ingewanden der aarde! Nooit! Intusschen hadden wij het heldere, lichte bosch verlaten, stom van verwondering, overstelpt van verbazing, die ons bijna wezenloos maakte . Wij liep}gin suet ondanks onszelf . Het was een ware vlucht, die geleek op den geweldigen angst, dien men de zoogenaamde nachtmerries noemt . Stelselmatig gingen wij terug naar de Lidenbrockzee en ik weet niet welke voorstellingen mijn geest doorkruist zouden hebben, wanneer ik niet op andere wijze tot meet gewone dingen werd teruggebracht . Hoewel ik zeker was over een bodem to loopen, die ons geheel vreemd was, dacht ik toch telkens weer rotsen op to merken, die mij deden herinneren aan die van Graubenhaven . Men zou zich somtijds zelfs vergissen ; beken en watervallen vielen bij honderden van de uitstekende rotspunten . Ik verbeeldde mij de laag surtarbrandur, onze getrouwe Hans-back en de grot, waar ik weer tot mijzelf teruggekeerd was, terug to zien . Eerst verder bracht de Jigging der voorgebergten en de verschijning van een beek, het verrassende voorkomen van een rots, mij weer aan het twijfelen . De professor was even besluiteloos als ik. Hij kon den


195

weg niet meer vinden, lk maakte dit op uit enkele woorden, die hem ontvielen . „Wij zijn klaarblijkelijk niet teruggekomen," zeide ik hem, „op het punt, waar wij vertrokken zijn, maar wij zullen toch, als wij langs den never gaan, bij Graubenhaven terecht moeten komen ." ,,In dit geval is het onnoodig onzen onderzoekingstocht voort to zetten en het beste is naar het vlot terug to keeren . Maar vergis je je niet, Axe!?" „Het is moeilijk om een of antler antwoord to geven, want al deze rotsen lijken op . elkaar . Het schijnt mij echter toe, dat ik het voorgebergte aan den voet, waarop Hans zijn vaartuig heeft gebouwd, wee, herken . Wij moeten dichter bij de kleine haven zijn, als deze zelf niet hier is," voegde ik er aan toe, terwijl ik een kreek meende to herkennen . „Neen, Axel, dan zouden wij toch onze sporen terug moeten vinden, en ik zie niets ." ,,Maar ik zie wat," riep ik uit, terwijl ik mij op een glinsterend voorwerp, dat op het zand lag, wierp . „Wat is er?" „Ziehier," en ik gaf aan mijn oom den dolk, dien ik zooeven had opgeraapt . „Heb jij dat wapen dan meegenomen?" „Ik niet, maar ik dacht, dat het van u was ." „Zoo ver ik weet, heb ik zoo iets nog nooit in mijn bezit gehad ." „En ik nog minder, oom," „Dat is vreemd ." „Wel neen, het is zee, eenvoudig . De IJslanders hebben dikwijls zulke wapens en Hans heeft het zeker op dit gedeelte van het strand verloren ." „Hans?" zei mijn oom, terwijl hij het hoofd schudde . „Axel," zei hij, „het is een wapen uit de zestiende eeuw . Het is een echte dolk, zooals de edellieden deze in hun gordel dragen . Hij is van Spaansche herkomst . Hij behoort niet aan jou, niet aan mij, noch aan den jager."

196


„Durft gij zeggen?" „Kijk, het lemmet is bedekt met een laag roest, die noch dateert van een jaar, noch van een eeuw ." De professor wend opgewonden, zooals zijn gewoonte was en liet zich meeslepen door zijn verbeelding . „Axel," hernam hij, „wij zijn op den goeden weg naar groote ontdekkingen . Dit lemmet is blijven liggen op het zand gedurende een, twee, driehonderd jaar. Er zijn hoeken uit het mes ." „Maar het is niet vanzelf gekomen," riep ik uit . lemand moet voor ons zijn geweest ." „Ja, een mensch en die mensch heeft zijn naam met den dolk gegrift . Deze man heeft nog eens eigenhandig den weg naar het middelpunt der aarde willen aanwijzen . Laten wij zoeken ! Laten wij zoeken !" En vol belangstelling gingen wij den hoogen muur Tangs, die in de galerij overging . Zoo kwamen wij op de plaats, waar de never smaller wend . De zee bespoelde den voet van het voorgebergte en liet nauwelijks een pad van een vadem breedte over . Tusschen twee vooruitstekende rotsen bemerkte men den ingang van een donkeren tunnel . Daar op een granietblok stonden twee half uitgewischte teekens, de twee initialen van den stoutmoedigen, fantastischen reiziger ;

„A . S." riep mijn nom uit . „Arne Saknussemm! Altijd weer Arne Saknussemm!"

VEERTIGSTE HOOFDSTUK . Hinderpalen .

Sedert het begin van de refs had ik mij over verschillende dingen verwonderd ; ik mocht dus gelooven, dat ik bedacht was op verrassingen en tegen elke verwondering gewapend was . Toch bleef ik, op het gezicht van deze letters, die meer dan driehonderd jaar geleden daarin waren gegrift, onnoozel staan to kijken . Niet alleen kon ik de handteekening van den geleerden alchemist op de rots lezen, maar zelfs het mes, waarmede hij ze in de rotsen had gegrift, had ik in mijn handen . Ik kon, alleen wanneer ik in het oog loopend wantrouwend was, het bestaan van den reiziger en de wer , kelijkheid van de refs, ontkennen . Op dit gezicht vergat ik alles, alle gevaren, van de refs, alle gevaren van den terugkeer . Wat eens een antler had gedaan, wilde ik ook doen en niets, wat menschelijk was, leek mij onrnogelijk toe! „Voorwaarts, voorwaarts!" riep ik uit . Ik snelde reeds naar de duistere galerij, toen de professor mij tegenhield en hij, die zoo'n driftig mensch was, raadde mij geduld en koelbloedigheid aan . „Laten wij eerst naar Hans terugkeeren," zee hij „en het vlot op zijn plants brengen ." Ik gehoorzaamde niet zonder moeite, en liep snel tusschen de rotsen naar den oever toe . „Weet u wel, oom, dat wij, tot nu toe, zetdzaam door de omstandigheden geholpen zijn?" „Vindt je dat werkelijk, Axe!?" „Ongetwijfeld, het is weer alleen de storm geweest die ons op den rechten weg heeft gebracht . Het onweer zij gezegend! Het heeft ons hierheen gebracht, waar wij met mooi weer vandaan zijn gegaan . Veronderstel eens, dat wij met het vlot den zuidelijken oever van de

198


Lidenbrockzee hadden bereikt, wat zou er dan vary ons geworden zijn? Wij zouden den naam Saknussemm niet hebben gezien, en dan zouden wij flu op een strand zonder uitweg geweest zijn ." „Ja, Axel, er is in dit alles iets van de voorzienigheid, dat wij op weg naar het zoiden, juist in het noorden bij kaap Saknussemm terecht zijn gekomen . Ik most zeggen, dat dit zeer vreemd is . Er is iets, dat ik niet goed begrijp ." „Wat geeft dat? Wij moeten de feiten niet willen verkiaren, maar ze gebruiken ." „Ongetwijfeld, mijn jongen, maar . . ." „Maar wij zullen verder den weg naar het Noorden inslaan, onder de noordelijke landen van Europa door, onder Zweden, Rusland, Siberie, west ik het, inplaats van onder de woestijnen van Afrika door to trekken of onder de golven van den Oceaan . Ik wil er niets meer van weten ." „Ja, Axel, je hebt gelijk, en dat is alles heel goed, daar wij flu die horizontals zee verlaten hebben, die ons toch niet verder bracht . Wij gaan naar beneden, en altijd dieper . Wij behoeven slechts vijftienhonderd mijlen of to dalen om het middelpunt der aarde to bereiken ." „Het is de moeite niet waard om erover to spreken . Voorwaarts! Voorwaarts!" Deze dwaze gesprekken duurden nog voort, toen wij bij den jager kwamen . Alles was klaar om onmiddellijk to vertrekken ; geen koffer of zij was reeds op het vlot gebracht, Hans stuurde fangs de kust naar kaap Saknussemm . De wind was niet erg gunstig voor een vaartuig als het onze . Wij moesten dan ook op verschillende punten gebruik maken van onze met ijzer beslagen stokken . Ook noodzaakten de uitstekende rotsen ons dikwijls fangs omwegen to maken . Na drie uren gevaren to hebben, ongeveer om zes uur 's avonds, kwamen wij eindelijk bij een gunstige plaats om aan to leggen.


199

Ik sprong aan land, gevolgd door mijn oom en den I Jslander . Deze overtocht had mij niet kalmer gemaakt . Integendeel . Ik stelde zelfs voor „onze schepen" achter ons to verbranden, om ons zoo elken terugweg of to snijden . Mijn oom verzette zich hier echter tegen . Ik vond hem verre van geestdriftig . „Laten wij in ieder geval," zei ik, „dadelijk vertrekken ." „Ja, mijn jongen ; maar eerst moeten wij de nieuwe galerij eens onderzoeken, om to zien of wij onze ladders in orde moeten brengen ." Mijn oom zette zijn Ruhmkorff-apparaat in werking ; het vlot, dat op het strand werd vastgemaakt, werd verlaten ; de opening van de galerij was maar twintig pas van ons verwijderd en onze kleine groep, met mij aan het hoofd, begaf er zich zonder verwijl heen . De opening, die bijna cirkelvormig was, had een middellijn van ongeveer vijf voet ; de duistere tunnel was in de rotsen gesneden en zorgvuldig gepolijst door de vulkanische stoffen, die vroeger hierdoor uitgestroomd waren ; het laagste gedeelte kwam gelijk met den bodem, zoodat wij er gemakkelijk door konden dringen . Wij volgden in bijna horizontals richting, toen wij, na een pas of zes, gestuit werden door een enorm rotsblok . „Vervloekte rotsblok," riep ik woedend uit, toen ik zag, dat wij ineens door een onoverkomelijken hinderpaal stil moesten blijven staan . Wij hadden goed zoeken, rechts en links, beneden en boven, er was geen enkele doorgang, geen zijweg . Ik was ten zeerste teleurgesteld, en ik wilds de werkelijkheid van dezen hinderpaal niet aannemen . Ik bukte mij . Ik keek onder het blok . Ceen enkele tusschenruimte . Er boven . Dezelfde granieten borstweridg. Hans hield het licht van de lamp naar alle kanten van den wand, maar ook deze vertoonde nergens een opening . Wij moesten alle hoop opgeven om er door to komen .

200


Ik was op den grond gaan zitten ; mijn oom liep in de gang heen en weer . „Maar Saknussemm dan?" riep ik uit. „Ja," zei mijn oom . ,,Is hij opgehouden door deze steenen deur?" „heen, neen," riep ik heftig uit . „Dit rotsblok heeft; door een of anderen schok,,of door een van die magnetische verschijnselen, die de aardkorst in beweging brengen, dezen doorgang plotseling afgesloten . Er zijn vele jaren verloopen tusschen den terugkeer van Saknussemm en den val van dit blok . Is het niet duidelijk, dat deze galerij vroeger een doorgang is geweest voor lava en dat toen de vulkanische stoffen er vrij doorgingen? Kijk, er zijn nog scheuren van jongen datum, die door de zoldering van het graniet loopen ; het bestaat uit samengevoegde scheuren, uit enorme steenen, alsof de hand van een of anderen reus aan den bouw ervan gewerkt heeft ; maar op een dag is de schok heviger geweest, en dat blok, dat gelijkt op den sleutel van het gewelf, is op den grond gegleden en heeft den doorweg versperd . Dat is een toevallige hinderpaal, dien Saknussemm nooit op zijn weg heeft ontmoet . Wij zijn niet waardig om het middelpunt der aarde to bereiken ." Zoo sprak ik! „Welnu!" hernam mijn oom, „laten wij dan met het houweel ons een weg banen, en dezen muur verbrijzelen !" „Het is to hard voor het houweel ." „Maar . . . !" „Welnu, het kruit, de mijn, laten wij een mijn leggen en den hinderpaal laten springen." „Met het kruit!" „Ja, er behoeft slechts een stuk rots uit den weg geruimd to worden!" „Hans, aan het werk!" riep mijn oom uit . De I Jslander ,keerde terug naar het viot, en kwam welds terug met een houweel, waarmede hij een gat


201

voor het leggen van de mijn wilde makers . Dat was geen gering werk . Er moest een tamelijk groot gat gemaakt worden om vijftig pond schietkatoen to bevatten, waarvan de springkracht vier maal zoo groot is als van gewoon kruit. Ik was buitengewoon opgewonden . Terwijl Hans werkte hielp ik vlijtig mijn oom een lange lout to vervaardigen van natgemaakt kruit, in een linnen buffs gewikkeld . „Wij komen er door heen!" zei ik . „Wij komen er door heen !" herhaalde mijn oom. Om twaalf uur 's nachts waren wij gereed ; de lading schietkatoen beyond zich in het gat, en de lout, die door de galerij liep, kwam juist buiten to voorschijn . Een vonk was voldoende om dat vreeselijke werktuig in werking to brengen . „Morgen," zei de professor . lk moest nog zes lange uren afwachten .

EENENVEERTIGSTE HOOFDSTUK. Medegeslee pt in den a f grond .

Den volgenden morgen, Donderdag 27 Augustus, was een gedenkwaardige datum op onze onderaardsche refs . l k herinner hem mij weer, terwijl de schrik mijn hart doet kloppen . Vanaf dat oogenblik hadden onze rede, ons oordeel, onze vindingrijkheid geen steun sneer en werden wij een speelbal van de natuurschijnselen . Om zes uur waren wij op . Het oogenblik naderde, waarop het kruit ons een doortocht moest verschaffen door de granietversperring . lk eischte de eer op om het vuur aan to steken . Als dit gedaan was, zou ik naar mijn metgezellen, op het

202


vlot, gaan, dat niet was afgeladen en dan gingen wij in voile zee, om de gevaren van de ontploffing to ontwijken, wier uitwerking zich misschien niet tot de galerij zoo bepalen . De lout moest, volgens onze berekening, tien minuten branden, om het vuur bij den kruitvoorraad to brengen . Ik had dus alien tijd om het vlot to bereiken. Niet\zonder ontroering vervulde ik mijn no! . Na een snellen maaltijd, gingen mijn oom en de jager aan boord, terwijl ik op den oever bleef . Ik was voorzien van een brandende lantaarn, die mij helpen moest bij het aansteken van de lout . „Ga mijn jongen," zei mijn oom, „en kom dadelijk weer bij ons ." „Wees maar gerust, oom, ik zal heusch niet onderweg gaan spelen ." Dadelijk ging ik naar de opening van de galerij, opende de lantaarn, en greep het uiteinde- van de lout . De professor nam zijn chronometer in de hand . „Ben je klaar?" riep hij mij toe . „Ik ben klaar ." „Welnu! vuur, mijn jongen!" „Ik sto.pte snel de lout in de vlam, die even flikkerde en kwam hardloopend naar den oever . „Kom op het vlot!" zei mijn oom, „en laten wij van wal steken ." Hans gaf een flinken stoot en wij dreven snel van den kant . Het vlot was nu ongeveer twintig vadem van den oever verwijderd . Het was een beslissend oogenblik . De professor volgde nauwkeurig den chronometer . „Nog vijf minuten," zei hij, „Nog vier . Nog drie ." Mijn pols sloeg honderdtwintig slagen per minuet . „Nog twee . Len! Stort ineen, bergen van graniet!" Wat gebeurde er? Het geluid van de ontploffing hoorde ik, geloof ik, niet . Maar plotseling veranderde de vorm van de rotsen voor mijn oogen . Als een gor-


203

dijn schoven zij opzij . Ik zag een onmetelijken afgrond, midden aan den never. De zee scheen weg to zinken, werd slechts een geweldige golf, op den rug waarvan het vlot zich loodrecht verhief . Wij werden alle drie omvergeworpen . In minder dan een seconde maakte het licht plaats voor een diepe duisternis . Dan voelde ik dat ieder steunpunt verdween, niet aan mijn voeten, maar aan het vlot . Ik geloof, dat het loodrecht naar beneden grog . Maar dat was niet zoo. Ik wilde tot mijn nom spreken, maar het geloei van het water belette hem mij to verstaan . Ondanks de duisternis, het lawaai, de verrassingen, de opwinding, begreep ik wat er gebeurd was . Aan den anderen kant van het granietblok, dat gesprongen was, was een afgrond . De ontploffing had een snort van aardbeving tengevolge gehad, de afgrond had zich geopend, en de zee, die in een stortvloed was veranderd, sleepte ons merle . Ik voelde, dat ik verloren was . Ecn uur, twee uren, wat weet ik er van, gingen zoo voorbij . Wij hielden ons vast, om niet van het vlot to worden geslingerd ; wij hadden vreeselijke schokken to doorstaan, toen wij tegen de muren stootten . Toch gebeurde dit niet zoo dikwijls, waaruit ik opmaakte, dat de galerij aanmerkelijk breeder was geworden . Dit was zonder twjifel de weg van Saknussemm ; maar inplaats van alleen of to dalen, hadden wij de onvoorzichtigheid begaan een geheele zee met ons mee to sleepen . Deze denkbeelden waren, zooals men zal begrijpen, vaag en onbepaald . Ik kon mijn gedachten niet goed ordenen in deze wilde vaart, die meer op een val leek . Te ordeelen naar, den wind, die in mijn gezicht sloeg, moest onze snelheid, die van een sneltrein to boven gaan . Het was onmogelijk in deze omstandigheden een toorts aan to steken en ons laatste electrische apparaat was bij de ontploffing gebroken . Ik was dus zeer veiwonderd plotseling een licht voor mij to zien schitteren . Het kalme gelaat van Hans werd

204

NAAR HEM' MIDDELPUNT DER AARDE

verlicht . De handige jager had kans gezien een lantaarn aan to steken, en ofschoon de viam dreigde tilt to waaien, wierp zij toch eenig schijnsel in deze verschrikkelijke duisternis . De galerij was breed . Ik had dus goed geoordeeld. Het licht veroorloofde ons niet de beide muren tegelijkertijd to zien . De helling van het water was grooter dan de meest onbevaarbare stroomversnellingen in Amerika ; de oppervlakte scheen to bestaan uit een bundel pijlen, die met verbazende kracht was afgeschoten, lk kan mijn indruk niet weergeven met een vergelijking, die goed is . Het vlot raakte sours in draaikolken en wend dan draaiend vender gesleurd . Wanneer wij dichter Tangs de wanden gingen, wierp ik het schijnsel van de lantaarn op de wanden en dan konden wij zien hoe snel wij gingen . Wij moesten sneller gaan dan dertig mijlen in het uur . Mijn oom en ik keken elkander met verwilderde oogen aan, terwi jl wij tegen de stomp van den mast leunden, die op het oogenblik van de catastrophe was gebroken . Wij keerden onze ruggen naar den luchtstroom toe, our niet to verstikken door de snelheid, die door geen menschelijke macht was to beteugelen . Uren verliepen . De toestand veranderde niet, maar een voorval maakte hem nog moeilijker . lk probeerde wat orde to brengen in onze taken, en bemerkte toen, dat het grootste gedeelte ervan verdwenen was op het oogenblik van de ontploff ing . Ik wilde nauwkeurig vaststellen hoe het met onze hulpmiddelen stond en begon, met de lantaarn in de hand, mijn nasporingen . Van onze instrumenten was alleen het compas en de chronometer over . Van de ladders en de touwen was alleen een stuk touw overgebleven, dat our den mast was gerold . Geen houweel, geen hamer, en geen levensmiddelen waren er zelfs meer . lk begon de tusschenruimten van het vlot to doorzoeken, alle hoeken, die door de balken en planken werden gevormd . Niets was erover gebleven, onze

NAAR H T 1V It DELPUNT DER AARDE

205

geheele voorraad bestond slechts uit een gedroogd stuk vleesch en enkele beschuiten. 1k keek met een versuft gezicht voor mij uit . 1k kon het niet gelooven . En toch, met welk gevaar hield ik mij bezig? Ook al hadden wij levensmiddelen voor maanden gehad, of zelfs voor jaren, dan konden wij toch niet uit den afgrond, waarheen wij werden medegesleept, komen . Waarom den honger to vreezen, wanneer de flood zich reeds onder andere vormen vertoonde? Hadden wij er wel den tijd voor om den hongerdood to sterven? Door een onverklaarbare grilligheid vergat ik het onmiddellijke gevaar voor de bedreigingen in de toekomst. Misschien konden wij ontsnappen aan het gevaar, waarin wij ons nu bevonden . Hoe? 1k weet het niet . Waar? Het gaf niet . Een kans op de duizend is nog altijd een kans, terwijl de hongerdood ons ook niet de geringste hoop over liet . 1k dacht er over om alles aan mijn oom to vertellen, hem to laten zien hoe ontdaan van alles wij waren, en nauwkeurig den tijd to berekenen, flat wij nog to leven hadden . Maar ik had den cooed to zwijgen . 1k wilde hem niet zijn koelbloedigheid ontnemen . Op flat oogenblik ging het licht van de lantaarn uit . De pit was tot het einde opgebrand . Het was volkomen duister om ons heen . Er was geen kans om door deze duisternis heen to dringen . Er bleef nog een toorts over, maar deze kon toch niet aanblijven . Als een klein kind sloot ik de oogen om deze duisternis niet to moeten zien . Na een tamelijk langen tijd verdubbelde de snelheid van onze vaart . 1k merkte flit aan den wind, die tegen mijn gezicht sloeg. De helling van het water werd buitengewoon g root . l k geloof werkelijk flat wij niet meer gleden . Wij vielen .1k had den indruk, flat wij loodrecht naar beneden vieien . De hand van mijn oom en die van Hans om mijn armen gekneld, hielden mij met kracht tegen . ~Plotseling na een onberekenbaar tijdsverloop, voelde

200

NAAR HET CIDDELPtJNT DER AAR E

ik een schok ; het vlot was niet tegen een hard lichaam aangestooten, maar was plotseling in zijn val gestuit . Een waterhoos, een onmetelijke waterzuil vie! op zijn oppervlakte neer, lk stikte . Ik verdronk . Deze overstrooming duurde echter niet lang . Enkele seconden later ademde ik weer de vrije lucht in . Mijn oom en Hans hielden mij zoo stevig vast, dat mijn armen bijna braken, en wij waren alle drie nog op het vlot .

TWEEENVEERTIGSTE HOOFDSTDK . De laatste maaltijd .

1k veronderste! dat het tien uur 's avonds was . Het eerst van alles kon ik mijn gehoororgaan gebruiken . 1k hoorde plotseling de stilte in de galerij volgen op het geloei, dat sedert lange uren in mijn ooren had geklonken . Eindelijk hoorde ik mijn oom zeggen : „Wij gaan naar boven !" „Wat bedoelt u?" riep ik uit . „Ja wij gaan naar boven, naar boven!" 1k strekte mijn arm uit, raakte den muur aan, mijn hand werd tot bloeden geslagen . Wij gingen met een ontzettende vaart naar boven . „De toorts, de toorts," riep de professor uit . Het gelukte Hans, niet zonder moeite, de toorts aan to steken en hoewe! de vlam van boven naar beneden waaide, verspreidde zij genoeg licht om het tooneel to verlichten . „Het is zooals ik dacht," zei mijn oom . „Wij zitten in een nauwen put, die geen drie vademen middellij n heeft . Nu het water op den bodem is gekomen neemt het weer zijn gewoon niveau aan en stijgt met ons." „Waarheen?" „Dat weet ik niet, maar wij moeten op alles voorbereid zijn . Wij stijgen met een snelheid van twee vademen per seconde, dat is honderdtwintig per minuut, of drie en halve mijl per uur . Zoo schieten wij we! op ."

NAAR HET MI-DDELPUNT DER AARDE

207

„Ja, indien wij door niets worden opgehouden, indien deze put een uitgang heeft! Maar indien hij verstopt is, indien de Iucht langzamerhand dichter wordt door den druk van de waterzuil, indien wij verpletterd worden!" „Axel," antwoordde de professor met een groote kalmte „de toestand is bijna wanhopend, maar er is toch eenige hoop op redding, en daar denk ik joist aan . Indien wij ook ieder oogenblik kunnen omkomen, kunnen wij toch ook ieder oogenblik gered worden . Laten wij dus oppassen our van iedere gelegenheid to kunnen profiteeren ." „Maar wat valt er to doen?" Bij deze woorden keek ik mijn oom met een verwilderden blik aan . Wat ik niet wilde bekennen, moest 1k e.indelijk wel zeggen . „Eten?" herhaalde ik . „Ja, dadelijk ." ~De professor zei jets in het Deensch tot Hans, die het hoofd schudde . „Wat," riep mijn oom uit, is onze proviand verloren?" „Ja, dat is er nog over van de levensmiddelen . Een stuk gedroogd vleesch voor ons drieen!" Mijn oom keek mij aan zonder mij to willen begrij pen . „Welnu!" zei ik . „Gelooft u werkelijk nog dat wij gered kunnen worden!" Ik kreeg geen antwoord op mijn vraag . Een our ging voorbij . Ik begon ergen honger to gevoelen . Mijn metgezellen leden ook en niemand van ons durfde het armzalige overschot aan to spreken . Qndertusschen stegen wij steeds met grootere snelheid ; sours konden wij bijna geen adem halen . Maar terwijl men gewoonlijk, als men hooger komt, het kouder krijgt, werd de temperatuur flu aanmerkelijk warmer . De hitte nam onrustbarend toe en werd zeker wel veerfig graden . Wat beteekende deze verandering? Tot nu hadden de theorieen van Davy en Lidenbrock gelijk gekregen ; wij hadden voortdurend een matige temperatuur gehad, ondanks het feit, dat de theorie van het inwendige voor voor mij de eenige ware was . Zouden wij flu in een andere streek komen, waar mijn ideeen bewaarheid werden? 1k vreesde het en ik zei aan den professor :

20$


„Indien wij niet verbrijzeld worden, of van den honger sterven, dan bestaat nog altijd de kans, dat wij levend verbranden ." Hij stelde zich tevreden met de schouders op to halen en viel weer terug in zijn overpeinzingen . Een uur verliep, en behalve het toenemen van de temperatuur veranderde niets onzen toestand . Eindelijk verbrak oom het stilzwijgen . „Kom, wij moeten er ons maar bij neer leggen ." „Ons er bij neerleggen?" „Ja, wij moeten onze krachten herstellen . Als wij de rest van het voedsel opeten, verlengen wij in ieder geval ons leven met enkele uren, wij zouden antlers to zwak worden ." „En als wij dat stuk vleesch hebben opgegeten, wat zal er ons dan nog overblijven?" „Niets, Axel, niets ; maar door er alleen naar to kijken, komen wij toch ook niet verder . Je spreekt als een mensch zonder wil, zonder energie." „Wanhoopt u dan niet?" riep ik geergerd uit . „Neen," antwoordde de professor dapper. „Wat! Gelooft u dan nog, dat wij gered kunnen worden?" „Ja zeker, ja! Zoolang het hart nog slaat, zoolang er nog eenig leven is, mag een mensch, die een wil heeft, niet wanhopen!" Welke woorden! Een mensch die zoo ietss kon zeggen in zulke omstandigheden moest wel een buitengewoon wezen zijn . „Wat wilt u dan doen?" zei ik eindelijk . „Wat er overbleef van het voedsel opeten en zoo weer wat op verhaal komen . Het zal onze laatste maaltijd zijn, goed, maar dan zullen wij weer, inplaats van uitgeput to zijn, menschen zijn geworden ." „Goed, laten wij dan alles verslinden," riep ik uit . Mijn oom nam het stuk vleesch en de paar beschuiten, die uit de schipbreuk waren gered, en maa,kte et drie gelijke porties van . Ieder van ons had ongeveer een pond voedsel . De professor at haastig met een snort van koortsige opwinding . 1k at, ondanks mijn honger, met weinig genoegen en bijna met tegenzin . Hans at kaim en matig alles op, als een man, die zich weinig om de


209

toekomst bekommert . Hij had nog een veldflesch halfvol met jenever gevonden en gaf ons deze . Dit weldadige vocht gaf mij weer wat kracht . „Fortrafflig!" zei Hans, terwijl hij op zijn beurt dronk. „Uitstekend!" antwoordde mijn oom . Ik had weer wat hoop gekregen . Maar onze laatste maaltijd was afgeloopen. Het was toen vijf uur 's morgens . De mensch is zoo gemaakt, dat zijn gezondheid alleen een negatieve werking heeft . Als eenmaal aan de behoefte om to eten is voldaan, dan kan men zich moeilijk de verschrikkingen van den honger nog voarstellen . Men moet ze ondergaan om ze to begrijpen . Na het lange vasten zegevierden eenige happen beschuit en vleesch over onze doorgestane ellende . Na den maaltijd gaven wij ons alien aan onze overpeinzingen over. Waaraan dacht Hans? Die man uit het Westen, die geheel beheerscht scheen to worden door de fatalistische onderwerping der Oosterlingen? Mijn gedachten bestonden slechts uit herinneringen, aan de oppervlakte van de aarde, die ik nooit had moeten verlaten . Het huffs in de Konigstrasse, mijn arme Grauben, de goede Martha, gingen voorbij mij, en door het doffe geloei, dat door de steenkorst liep, meende ik de geluiden van de steden der aarde to herkennen . De temperatuur wend intusschen steeds hooger. Ik kon haar slechts vergelijken met de hitte, die in een smelterij uit de smeltovens komt . Langzamerhand hadden Hans, mijn oom en ik onze jassen uit moeten trekken ; het geringste kleedingsstuk veroorzaakte ons last, om niet to zeggen pijn . „Stijgen wij naar den vuurhaard?" riep ik uit, op een oogenblik dat de warmte verdubbelde. „Neen," antwoordde mijn oom, „dat is onmogelijk, dat is onmogelijk." „De muur is echter brandend heet," zei ik, terwijl ik den wand betastte. Op het oogenblik, dat ik dit zei, liet ik mijn hand in het water hangen en moest die er dadelijk uithalen . „Het water is kokend!" riep ik uit . De professor antwoordde dit keer slechts met een woedend gebaar .

210

NAA,R HET MIDDELPUNT DER AARDE

1k werd bevangen door een hevigen schrik . Ik voelde, dat wij een catastrophe tegemoet gingen, die de meest vermetele verbeelding niet zou kunnen begrijpen . Een gedachte, die eerst vaag en onzeker was, werd nu langzamerhand tot zekerheid in mijn geest . Ik wilde haar verwerpen, maar het lukte mij niet . Ik durfde haar niet under woorden to brengen . Eenige onwillekeurige waarnemingen bevestigden mijn overtuiging ; bij het twijfelachtige toortslicht bespeurde ik onregelmatige bewegingen in de granietlagen ; er was klaarblijkelij,k een verschijnsel op handen, waarbij de electriciteit een rol speelde ; en flan die buitengewone warmte, dat kokende water! . . . 1k besloot het kompas na to zien'. Het was do!!

DRIEENVEERTIGSTE HOOFDSTUK . in den schoorsteen van den vulkaan . Ja, dol . De naald sprong van de eene pool naar de andere, met plotselinge schokken, doorliep alle windrichtingen, alsof zij duizelig was geworden . Ik wist wel, dat volgens de algemeen aangenomen theorieen, in het binnenste der aarde nooit een toestand van rust heerscht ; de veranderingen, teweeggebracht door de ontbinding van de inwendige stoffen, de beweging, door de groote stroomingen der vloeistoffen, de werking van het magnetisme, dat alles doet haar aanhoudend heen en weer schudden, terwijl de bewoners van haar oppervlakte er zelfs niet het minste vermoeden van hebben . Maar andere feiten, sommige omstandigheden sui generis, konden mij niet langer bedriegen ; de ontploffingen vermenigvuldigden zich met een verschri,kkelijke kracht ; ik kon ze slechts vergelijken met het geluid, dat een groot aantal karren, die snel voortgetrokken worden, zouden maken . Het was een aanhoudende donder . Het dolle kompas, heen en weer geschud door de electrische verschijnselen, bevestigde mijn meening ; de aardkorst dreigde uiteen to spatten, de granietlagen zouden

NAAR HST MIDDELPUNT DER AARDI

211

zich vereenigen, de ledige ruimte zou gevuld worden, en wij, arme atomen, zouden in deze verschrikkeijke ineenstorting verpletterd worden . „Oom, oom!" riep ik uit, „ wij zijn verloren!" „Wat is er nu weer voor verschrikkelijks?" vroeg hij mij met een verwonderlijke kalmte . „Wat heb je toch?" „Wat ik heb! Zie eens naar die muren, hoe die bewegen . Zij scheuren . Die brandende hitte, dat kokende water, die dampen, die allengs dikker worden, die dolle naald, dat zijn allemaal voorteekenen van een aardbeving ." Mijn oom schudde langzaam zijn hoofd . „Een aardbeving?" zei hij . „ a. ,,l k geloof, dat j e j e vergist, mij n j ongen ." „Wat! Herkent u dan niet de voorteekenen van een aardbeving?" „Van een aardbeving? Neen! Ik verwacht iets beters!" „Wat bedoelt u?" „Een uitbarsting, Axe!!" „Een uitbarsting!" zei ik . „Zijn wij dan in een schoorsteen van een wer,kenden vulkaan?" „Dat geloof ik we!," zei de professor, ,,en dat is we! het beste, wat ons kan overkomen ." Het beste wat ons kon overkomen . Was mijn oom dan gek geworden? Wat beteekenden deze woorden? Waarom was hij zoo kalm? Waarom glimlachte hij? „Wat!" riep ik uit, „zijn wij midden in een uitbarsting! Het noodlot heeft ons dus op den bodem geworpen van gloeiende lava, kokend water, vuurrotsen en allerlei vulkanische stoffen! Wij zullen uitgebraakt worden, met stu,kken rots naar buiten worden geslingerd, met een aschregen to voorschijn komen en dat noemt u het beste, wat ons kan overkomen !" „Ja," antwoordde de professor, terwijl hij mij over zijn bril aankeek, want dit is de eenige kans, die wij hebben, om aan de oppervlakte der aarde to komen!" Ik ga snel de duizenden gedachten voorbij, die in mijn hersenen rondspookten . Mijn oom had gelijk, absoluut gelijk en nooit was hij mij zoo vastbesloten voorgekomen als op dit oogenblik, toen hij kalm de kansen van een uitbarsting afwachtte en overwoog .

212

NAAR HET MIDDELPUI T DER AARI E

Wij gingen steeds hooger ; de nacht ging voorbij onder deze stijgende beweging ; bet lawaai om ons been wend steeds erger ; ik stikte bijna, ik geloofde, dat mijn iaatste uur was geslagen, en toch, de verbeelding is zoo grillig, gaf ik mij over aan een kinderachtig onderzoek . Maar ik werd beheerscht door mijn denkbeelden en zij niet door mij . Het was duidelijk, dat wij voortgestuwd werden door een uitbarsting ; onder bet vlot beyond zich kokend water en onder dit water een di,kke lavabrij, een mengsel van rotsstukken, dat bij de monding van den krater naar alle richtingen zou worden weggeslingerd . Wij waren dus in den schoorsteen van een krater . Daar was niet aan to twi j f elen . Maar dit keer in plaats van in den Sneffels, die nitgedoofd was, was bet een vulkaan in voile werking . Ik vroeg mij af, welke berg dit kon zijn en in welk gedeelte van de wereld wij terecht zouden komen . In bet noordelijk gedeelte ongetwijfeld . Voordat bet dol was geworden, had bet kompas geen twijfel over gelaten . Vanaf kaap Saknussemm waren wij honderden mijlen in noordelijke richting gegaan . Zouden wij onder IJsland terecht gekomen zijn? Zouden wij uit de Hecla of uit een der ander zeven vuurspuwende bergen van bet eiland geslingerd worden? Vijfhonderd mijlen naar bet westen wist ik slechts de onbekende vulkanen aan de noordwestkust van Amerika . Ten oosten bestond er op den tachtigsten breedtegraad maar een vulkaan, de Esk, op bet eiland, Jean Mayen, niet ver van Spitsbergen . Welke krater zou ons tot uitgang dienen? Ik trachtte dit raadsel op to lossen . Tegen den morgen werd de stijgende beweging speller . Ook de warmte nam toe, inplaats van minder to worden, bij bet naderen van de oppervlakte van de aarde . Alles scheen onder een vulkanischen invloed to staan . Een geweldige kracht van verscheidene honderden atmosferen, veroorzaakt door de opgehoopte dampen in bet binnenste der aarde, stootte ons onweerstaanbaar voort. Maar aan welke onberekenbare gevaren stelde ons dit alles bloot! Een vale weerschijn drong door de verticals galerij, die niet breeder werd Rechts en links be-


213

merkte ik diepe gangen, waaruit dikke dampen ontsnapten, vlammende tongen lekten flikkerend de wanden . „Kijk eens, kijk eens, oom!" riep ik uit . „Wel, dat zijn zwavelvlammen . Niets is natuurlijker bij een uitbarsting ." „Maar als zij ons aanraken?" „Zij zullen ons niet aanraken!" „Maar als we er door stikken?" „Wij zullen niet stikken ; de galerij wordt breeder, en als bet noodzakelijk is, zullen wij bet vlot verlaten en in een kloof gaan schuilen ." „En bet water dan, bet stijgende water?" „Er is geen water meer, Axe!, maar een snort lavabrij, die ons draagt naar de monding van den krater." De waterzuil had inderdaad piaats gemaakt voor een dichte, kokende, vulkanische masse . De temperatuur werd onhoudbaar en een thermometr zou bier minstens zeventig graden aangewezen hebben . Ik baadde in bet zweet. Zonder de snelle stijging zouden wij hoogstwaarschijnlijk gestikt zijn . De professor gaf echter geen gevolg aan zijn voornemen om bet vlot to verlaten, en bij deed er goed aan . Deze balken leverden een nog stevig vlak, een ~teunpunt, dat ons antlers geheel had ontbroken . Tegen acht uur's morgens deed zich voor den eersten keen een nieuw voorva! voor . De stijgende beweging hield ineens op . Het vlot bleef onbeweeglijk liggen . „Wat is dat?" vroeg ik, verschrikt door dit onverwachte oponthoud . „Een halte," antwoordde mijn oom . „Zou de uitbarsting zijn afgeloopen?" „Ik hoop bet niet ." 1k stond op . 1k probeerde om mij been to zien . Misscnien werd bet vlot door een vooruitstekende rotspunt vasfgehouden . In dat geval moest bet zoo gauw mogelijk worden losgemaakt . Dit was echter niet zoo . De aschkolom en de steenblokken hadden zelf opgehouden to stijgen . ,,Is de uitbarsting afgeloopen?" riep ik uit . „Ah!" riep mijn oom uit, terwijl bij zijn handen op elkaar sloot, „vrees je dat, mijn jongen ; maar wees gerust, dat oogenblik van rust zal niet lang duren ; bet

214


duurt flu al vijf minuten en nog een oogenblikje en wij gaan weer naar boven ." De professor hield onder het spreken zijn chronometer in het oog, en hij moest weer gelijk krijgen in zijn veronderstellingen . Weldra hernam het vlot weer zijn tocht en ongeveer twee minuten later, hield het weer stil . „Goed," zei mijn oom, terwijl hij naar den tijd keek, ,,,,nog tien minuten en dan gaan wij weer verder ." „Tien minuten?" „Ja. Wij hebben to doen met een vulkaan, waarvan de uitbarstingen bij tusschenpoozen plaats hebben . Wij mogen met hem even op adem komen ." Niets was meer waar . Op de minuut af, werden wij weer met buitengewone snelheid een stuk verder geworpen ; wij moesten ons aan de balken vasthouden om niet van het vlot' to worden geworpen . Daarna hield de stroom weer op . Hoeveel keeren werd deze manoeuver niet herhaald, ik zou het niet kunnen zeggen ; alles wat ik kan bevestigen is, dat wij, bij iedere herhaling van deze beweging, telkens met meer kracht verder werden geworpen en als door een projectiel werden meegevoerd . Als wij stil bleven liggen, stikten wij bijna ; en wanneer wij werden voortgestuwd, sneed de brandende lucht onze ademhaling af .1k dacht een oogenblik aan het genot om zich in de hooge noordelijke streken to bevinden, waar een koude heerscht van dertig graden onder nul . Mijn overspannen verbeelding dwaalde rond op de sneeuwvlakten der poolgewesten en ik smachtte naar het oogenblik, waarop ik op het ijstapijt zou rollen! Langzamerhand verloor ik door deze herhaalde schokken, het bewustzijn . Zonder de armen van Hans zou ik meer dan eens mijn hoofd tegen den granieten wand to pletter hebben geslagen . 1k kan mij niet goed meer herinneren wat er de volgende uren gebeurde . Ik heb het vage gevoel van aanhoudende ontplof fingen, van bewegingen van het gesteente, van een ronddraaien van het vlot . Het golfde op de lava to midden van een aschregen . Het was omringd met laaiende vlammen . Een orkaan, die als het ware uit een geweldigen ventilator kwam, scheen het vuur aan to wakkeren . Nog eenmaal zag ik het gelaat van Hans, in den weer-


215

schijn van den brand, en ik voelde niets antlers dan deze sombere verschrikking van veroordeelden, die voor den mond van een kanon worden vastgebonden, op het oogenblik dat het schot afgaat en hun ledematen in de lucht verstrooit .

VIERENVEERTIGSTE HOOFDSTUK . De Stromboli . Toen ik mijn oogen opende, voelde ik, dat ik door de stevige hand van den girls bij mijn gordel werd gegrepen . Met de andere hand hield hij mijn oom vast . Ik was niet ernstig gewond, maar eerder uitgeput door een algemeene stijfheid . Ik lag op de helling van een berg, op twee pas afstand van een afgrond, waar ik door de minste beweging in zou gestort zijn . Hans had mij van den flood gered, terwijl ik van de zijde van den krater was gerold . „Waar zijn wij?" vroeg mijn oom, die tamelijk geergerd scheen, flat hij weer op de aarde terug was . De jager haalde zijn schouders op ten teeken van zijn onwetendheid. ,,In I Jsland?" vroeg ik. „Nej," antwoordde Hans . „Wat? Neen?" riep de professor uit . „Hans vergist zich," zei ik, terwijl ik opstond . Na talrijke verrassingen van deze refs was ons nog een verbazing weggelegd . Ik verwachtte een kegel to zien bedekt met eeuwige sneeuw to midden van de dorre vlakten der noordelijke streken onder de bleeke stralen van een poolhemel ver boven de hooge breedten . En in strijd met al deze vermoedens lagen mijn oom, de IJslander en ik op een berg, die geblakerd was door de hitte van de zon, die ons met haar stralen verschroeide. 1k wilde mijn oogen niet gelooven . Maar de pijn in mijn lichaam sloot elken twijfel uit . Wij waren half naakt uit den krater gekomen en het schitterende licht, flat wij in twee maanden niet hadden gezien,

216


voorzag ons kwistig van warmte, en stortte zijn heerlijke stralen over ons uit. Toen mijn oogen wat aan het daglicht gewend waren, maakte ik er gebruik van om de dwalingen van mijn verbeelding to herstellen . Op zijn minst geloofde ik in Spitsbergen to zijn en ik was niet in een stemming om dit spoedig op to geven . De professor had het laatste het woord genomen en zei : „Dit lijkt inderdaad niet veel op IJsland ." „Maar het eiland van Jean "Mayen," antwoordde ik . ,,Ook niet, mijn jongen . Dit is geen vulkaan uit het noorden met zijn granieten heuvels en zijn sneeuwtoppen maar kijk eens, Axel, kijk eensl" Boven ons hoofd op een afstand van vijfhonderd voet was de opening van een vulkaan, waaruit elk kwartier met een heftige ontploffing een groote vlammenzuil to voorschijn kwam, die puimsteen, asch en lava uitwierp . Ik voelde de stuiptrekkingen van den berg, die evenals een walvisch ademhaalde en flu en dan vuur en rook uit zijn ernorme spuitgaten to voorschijn bracht . Beneden, tangs een tamelijk steile helling, zagen wij vlakten van vulkanische stoffen op een diepte van zeven a achthonderd voet, waardoor de hoogte van den vulkaan nog geen driehonderd vademen was . Zijn voet verdween in een waren korf van groene boomen, waaronder ik olijfboomen, vijgeboomen en wijnstokken met roode trossen opmerkte . Dit was niet het aanzien van een poolstreek, ik moest het bekennen . Over dezen groenen omtrek verloren mijn blikken zich weldra in het water van een prachtige zee of een meer, dat van deze betooverende wereld een groot eiland maakte . In het oosten beyond zich een kleine haven met eenige huisjes, terwijl vaartuigen van bijzonderen vorm op de blauwe golfjes wiegelden . Verder doken groepen eilanden uit de watervlakte op en wet in zulke menigte, dat het op een groot mierenest leek . In het westen strekten zich verre kusten tangs den horizon uit, op sommige plaatsen vertoonden zich blauwe, zeer regelmatig gevormde bergen, op andere verrees een verbazend hooge hegel, op wiens top zich een groote rookpluim beyond . In het noorden schitterde een uitgestrekte watervlakte en zag men bier en char den top van een mast of een


217

boirond, door den wind gezwollen, zeil . Het onveru'achte van zulk een schouwspel verhoogde nog de wonderlijke schoonheid ervan . ,,Waar zijn wij? Waar zijn wij?" herhaalde ik half luid . Hans sloot onverschillig de oogen en mijn oom keek rond zonder jets to begrijpen . „Welke berg hat ook moge zijn," zel hij eindelijk, „hat is een beetje warm! De uitbarstingen houden niet op en hat zou toch niet prettig zijn om uit een krater to komen en dan to moeten sterven door een stuk rotsblok op ons hoofd to krijgen . Laten wij naar beneden gaan . Dan zullen wij wel zien, waar wij ons aan to houden hebben . Bovendien sterf ik van honger en dorst." De professor was zeker geen beschouwende geest . Wat mij betreft ik vergat den honger en vermoeidheid en had hier op daze plaats nog uren kunnen blijven, maar ik moest mijn metgezellen volgen . De helling van den vulkaan was tamelijk steil . Wij gleden door aschkuilen om den lavastroom to ontwijken, die zich als een vurige slang voortkronkelde . Under hat dalen sprak ik met groote uitbundigheid, want mijn verbeelding was to vol om zich in woorden to uiten . „Wij zijn in Azia op de kusten van India, of in den Maleischen Archipel, of in Australia . Wij hebben de helft van den aardbol afgelegd om bij de tegenvoeters van Europa terecht to komen ." „Maar hat kompas?" riep mijn oom uit . „Ja, hat kompas," antwoordde ik in verlegenheid . „Volgens hat kompas moeten wij in noordelijke richting zijn gegaan ." „Dan heeft hat gelogen ." „Ja, dat kan ." ,,Of dit moest de noordpool zijn ." „De noordpool? Neen!" Dit alles was niet to ver,klaren . Ik wist niet wat ik er van moest denken . Wij gingen naar hat groan toe, dat een plezier was om to zien . Ik had honger en ook dorst . Gelukkig bereikten wij na twee uur een mooi veld, dat geheel bedekt was met olijfboomen, granaatappelboomen en wijnstokken, dat er uitzag alsof hat aan ieder-

21$


een toebehoorde . Als menschen, die van alles beroofd waren, konden wij dan ook niet zoo nauw kijken . Wat een genot om in deze heerlijke sappige vruchten to mogen bijten en de prachtige druiventrossen to proeven . Niet ver van hier, op een gxasveld, in de heerlijke schaduwen der boomers ontdekte ik een bron met frisch water, waar wij ons gezicht en handers met wellust indompelden . Terwijl wij alle drie bezig waren ons over to geven aan een heerlijke rust, verscheen een kind tusschen de olijfboomen . „Ah," riep ik uit, „een bewoner van deze gelukkige streek!" Het was een kleine, arme, ellendig gekleede, ziekelijke jongen, die toen hij ons zag, schrikte . Wij zagen er dan ook met onze lange baarden en half naakt, ongunstig uit en als dit geen land van dieven was, moesten wij de bewoners wel schrik aanjagen . Op het oogenblik, dat de jongen de vlucht wilde nemen, liep Hans hem na en pakte hem beet, ondanks zijn schreeuwen en tegenspartelen . Mijn oom stelde hem zoo goed mogelijk gerust en zei tegen hem in goed Duitsch : „Hoe heet deze berg, vriendje?" Het kind antwoordde niet . „Kom," zei mijn oom, „wij zijn dus niet in Duitschland ." Nu vroeg hij hetzelfde in het Engelsch . Het kind antwoordde weer niet. Ik werd zeer nieuwsgierig . „Zou het stom zijn?" riep de professor uit, die zeer trotsch was op zijn kennis van vele talen en hij vroeg weer hetzelfde in het Fransch . Maar het kind zweeg weer . „Dan zullen wij het eens in het Italiaansch probeeren," en hij zei in deze taal : „Dove not siamo?' ' „Ja, waar zijn wij?" herhaalde ik vol ongeduld . Het kind antwoordde niet . „Kun je niet spreken?" riep mijn oom uit, die woedend begon to worden en schudde het kind bij de ooren . „Come si noma questa isola?" „(Hoe heet dit eiland?)" „Stromboli," antwoordde de kleine jongen, die uit de


219

handen van Hans ontsnappen kon en snel weg liep, maar wij dachten niet eens meer aan hem . „Stromboli!" Welk een uitwerking had deze onverwachte naam op mijn gedachten . Wij waren in de Middellandsche Zee en deze blauwe bergen, die ons omringden, waren de bergen van Calabrie . En de vulkaan, dien wij in het zuiden zagen, was de Etna, de verschrikkelijke Etna! „Stromboli, Stromboli," herhaalde ik . Mijn oom begeleidde mij met zijn gebaren en woorden . Het was alsof wij in koor zongen . Wat een merkwaardige refs! Wij waren den eenen vulkaan- ingegaan en den anderen uitgekomen en deze andere lag twaalfhonderd mijlen van den Sneffels, van het barre IJsland, dat op de grenzen der aarde ligt! De toevalligheden van dezen tocht hadden ons in de mooiste streken van de aarde gevoerd . Wij hadden de eeuwige sneeuw verlaten en waren in het eindelooze groen uitgekomen . Wij hadden den grauwen mist in de koude luchtstreken boven ons gelaten om terug to komen onder den azuren hemel van Sicilie . Na een heerlijken maaltijd bestaande uit vruchten en frisch water, gingen wij op weg naar de haven van Stromboli . Het scheen ons niet voorzichtig toe om to zeggen, hoe wij op dit eiland gekomen waren . De bijgeloovigheid van de Italianen zou in ons misschien duivels gezien hebben, die uit de hel geslingerd waren . Wij moesten dus voor arme schipbreukelingen doorgaan . Het was minder roemvol, maar veiliger . Onderweg hoorde ik mijn oom mompelen : ,Mar het kompas? Het kompas, dat altijd naar het noorden wees? Hoe kunnen wij dit feit verklaren?" „Het is veel gemakkelijker om het niet to verklaren," zei ik op minachtenden toon . „Wel verdraaid! Een professor van het Johannaeum, die niet de oplossing kan vinden van een kosmisch verschijnsel, dat is een schande ." Zoo sprekend werd mijn oom, half naakt, met de lederen beurs in zijn gordel en zijn bril op den news, weer de verschrikkelijke professor in de mineralogie . Een uur later hadden wij ht olijfboomenbosch verlaten en waren wij in de haven van San-Vicenzo aan-

220


gekomen, waar Hans het loon vroeg voor zijn dertiende dienstweek, dat hem met een warmers handdruk werd uitbetaald . Al deelde hij op dit oogenblik niet onze zeer natuurlijke opgewondenheid, zoo liet hij zich toch medesleepen door een gevoel van buitengewone openhartigheid . Met de toppers van zijn vingers drukte hij zacht onze beide handers en begon to glimlachen .

VIJFENVEERTIGSTE HOOFDSTUK . Het geheimzinnig kompas .

Ziehier het besluit van een verhaal, waaraan zelfs zij, die gewoon zijn zich niet to verwonderen, geen geloof zullen slaan . Maar ik ben van to voren reeds gewapend tegen de ongeloovigheid der menschen . Wij werden door de visschers op Stromboli ontvangen met al de vriendelijkheid, waarop arme schipbreukelingen aanspraak kunnen makers . Zij gaven ons kleeren en levensmiddelen . Na achtenveertig uur gewacht to hebben bracht een klein vaartuig ons den eenendertigsten Augustus naar Messing, waar wij eenige dagen rust namen om wat op krachten to komen . Vrijdag, den vierden September, scheepten wij ons in gars boord van de Volturno, een der groote' stoomschepen van de Keizerlijke Stoomvaart Maatschappij van Frankrijk . Drie dagen later zetten wij voet aan wal to Marseille, terwijl wij nergens anders aan .dachten, dan aan het vervloekte kompas . Dit onverklaarbare voorval veroorzaakte mij veel moeite . Den negenden September, 's avonds, bereikten wij Hamburg . Ik zie er van af, de verrassing van Martha en de vreugde van Grauben to beschrijven . „Nu, dat je een held bent," zei mijn lieve verloofde, „behoef je mij niet meer to verlaten, Axe! ." Ik keek haar aan . Zij huilde en glimlachte. Men kan zich licht in denken, dat de terugkomat van professor Lidenbrock groot opzien verwekte in Ham-


221

burg . Dank zij de praatjes van Martha was het nieuws van zijn vertrek naar het middelpunt der aarde over de geheele wereld verspreid . Men wilde er niet aan gelooven en toen men hem terugzag, geloofde men er nog minder van . Maar de tegenwoordigheid van Hans en de verschillende berichten, die uit IJsland kwamen, veranderden echter langzamerhand de publieke opinie . Mijn oom werd een groot man en ik, de neef van een groot man, wat ook al jets is . Hamburg gaf een feest to onzer eere . Een openbare zitting had plaats in het Johannaeum, waar de professor het verhaal van zijn expeditie deed en slechts de gebeurtenissen met het kompas wegliet . Denzelfden dag overhandigde hij aan het archief van de stall het dokument van Saknussemm en drukte zijn levendige spijt uit, dat omstandigheden, die sterker waren dan zijn wil, hem niet hadden veroorloofd den weg van den stoutmoedigen IJslandschen reiziger tot het middelpunt der aarde to volgen . Hij was bescheiden in zijn roem en zijn reputatie werd er nog grooter door . Zooveel eer moest hem wel benijders geven . Hij had er zeer zeker . En daar zijn theorie gegrond was op zekere feiten, die in tegenspraak waren met de stelsels der wetenschap, wat betreft het inwendige vuur, voerde hij met pen en mond belangrijke discussies met geleerden van alle landen . Wat mij betreft, ik kan zijn theorie van de afkoeling der aarde niet aannemen ; ondanks hetgeen ik had gezien, geloof ik en zal ik altijd gelooven aan het inwendige vuur . Maar ik geef toe, dat sommige nog duistere omstandigheden deze wet kunnen wijzigen door de werking van natuurlijke verschijnselen . Terwijl deze vraagstukken aan de orde van den dag waren, ondervond mijn oom een groot verdriet . Hans had, in weerwil van zijn aanhouden, Hamburg verlaten . De man, aan wien wij alles to danken hadden, wilde niet, dat wij onze schuld aan hem afbetaalden . Hij kreeg heimwee naar IJsland. „Farval," zei hij op een dag en nam met dit eenvoudig woord afscheid . Hij vertrok naar Reykjawik, waar hij behouden aankwam . Wij waren buitengewoon gehecht aan onzen braven jager. Zijn afwezigheid zal hem tech niet doen vergeten door hem, die hij het !even

222


heeft gered en zeker zal ik niet sterven voor ik hem nog eens heb teruggezien . Om to besluiten moet ik bier nog aan toevoegen, dat „De Reis naar bet Middelpunt der aarde" eenn geweldige sensatie in de geheele wereld teweegbracht . Het werd gedrukt en vertaald in alle talen . De grootste kranten namen de voornaamste voorvallen over, die voorzien werden van commentaren, aangevallen werden en waarover gesproken werd met gelijke overtuigingen in bet kamp der voor- en tegenstanders . Mijn oom had bet zeldzame voorrecht bij zijn leven van zijn roem to genieten, dien bij verworven had en Barnum zelfs bleef niet achter met bet voorstel om hem, voor een zeer hooge som, in de Vereenigde Staten ten toon to stellen . Maar een ding kwelde hem, to midden van dezen roem . Een onverklaarbaar feit, dat van bet kompas . Voor een geleerde wordt zulk een onverklaarbaar verschijnsel een marteling voor bet verstand . Eens op een dag, toen ik een verzameling mineralen in zijn kabinet rangschikte, bespeurde ik bet beruchte kompas en begon bet to onderzoeken . Reeds zes maanden lag bet daar in een hoek zonder dat bet vermoedde, wat een ellende bet teweeg had gebracht . Plotseling stootte ik een kreet uit . De professor snelde toe . „Wat is er?" vroeg bij . „Dat kompas . . ." „Welnu?" „Zijn naald wijst naar bet widen en niet naar bet noorden !" „Wat zeg je?" „Kijk maar, de polen zijn verwisseld . „Verwisseld !" Mijn oom keek, vergeleek, deed bet huffs beven door een geweldigen sprong . Beiden was ons een licht opgegaan . „Dus wees dan," riep bij uit, nadat bij weer kon spreken, „bij onze aankomst bij kaap Saknussemm de naald van dit vervloekte kompas bet widen aan, inplaats van bet noorden ." „Klaarblijkelijk wel ." ,,,Dan wordt onze vergissing ver,klaard . Maar door


223

welke verschijnselen zijn dan deze twee polen verwisseld geworden?" „Niets is eenvoudiger ." „Vertel eens, mijn j ongen ." ,, edurende den storm op de Lidenbrockzee heeft de vuurbol, die het ijzer van het vlot magnetisch maakte, heel eenvoudig ons kompas in de war gebracht." „Het was dus een streek, die de electriciteit ons gespeeld heeft," riep de professor lachend uit . Van dien dag of was mijn oom de gelukkigste van alle geleerden en ik de gelukkigste alley menschen, want mijn lief meisje, dat afstand had gedaan van haar positie van pupil, nam plaats in het huffs in de Konigstrasse, in de dubbele kwaliteit van nicht en echtgenoote . Ik behoef er niet aan toe to voegen, dat haar oom, de vermaarde professor Otto Lidenbrock, correspondeerend lid werd van alle wetenschappelijke, aardrijkskundige en geologische genootschappen der vijf werelddeelen .

c

SOBELI >, N . V., 23-25, Kogelstraat, Brussel - Tel. 11.76.25 E .-J. Havet, 19, Jupiterlaan, Vorst-Brussel .

Vraagt bij uwen boekhandelaar : Een reeks meesterwerken van vooraanstaande auteurs

Avonturen

Liefde

Detective Mysterie Wild West IN DE

SLECHTS "J F

SLECHIS 5050 FR.

HET QOEDE EN QOEDKOOPE BDEK .

Smakelijk en aantrekkelijk uitgevoerd . Rond de 300 bladzijden boeiende lectuur . Typographische uitvoering zeer verzorgd .

As»*

i! OH** oJA inJAJB^

*

Zijn Zijnin inden denboekhandel boekhandel t e t ev evr ekrrki jrgi jegne n : :a a ana n

77frank frank

per deel volgende acht wereldberoemde boeken:

per deel volgende acht wereldberoemde boeken:

JjQtk iCoJuLoJl 7-flcfe VCojhcLQift NrNr 1 -1 Wittand. - Wittand.

> >2 -2 Beetgenomen. - Beetgenomen. > >3 -3Verhalen vanvan de de Zuidzee. - Verhalen Zuidzee. > >4 -4Michael, broeder van Jerry. Deel I. I. - Michael, broeder van Jerry. Deel > >5 -5Michael, broeder van Jerry. Deel II. II. - Michael, broeder van Jerry. Deel > 6 - Als de Goden lachen. 201175_008 vern002naar02 201175_015 Naar het middelpunt der aarde vern002kera01

NAAR HET MIDDELPUNT DER AARDE

Recommend Documents