Naar EER EN Geweten. naar een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school. beleidsnotitie

Naar EER EN Geweten naar een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school beleidsnotitie

NAAR EER EN GEWETEN Naar een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school

BELEIDSNOTA

Uitgave Auteurs

november 2008 G.J. Philips (Albeda College) J. Goedee (Inflecto) A. Rijkers (Inflecto)

Beleidsnotitie ‘Naar Eer en Geweten’

`

pagina 1 van 75

INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING........................................................................................................................ 4 1. INLEIDING .............................................................................................................................. 6 2. LEESWIJZER ......................................................................................................................... 8 3. DOELSTELLING VAN DE PILOT......................................................................................... 10 4. AANBEVELINGEN VOOR EEN PLAN VAN AANPAK........................................................ 12 4.1 STAP 0: VOORBEREIDING ...................................................................................................................13 4.2 STAP 1: RICHTEN ...............................................................................................................................14 4.3 STAP 2: INRICHTEN ............................................................................................................................15 4.4 STAP 3: VERRICHTEN ........................................................................................................................15 4.5 STAP 4: EVALUEREN ..........................................................................................................................16

5. PLAN VAN AANPAK............................................................................................................ 18 5.1 STAP 0: VOORBEREIDING ...................................................................................................................19 5.2 STAP 1: RICHTEN ...............................................................................................................................21 5.3 STAP 2: INRICHTEN ............................................................................................................................22 5.4 STAP 3: VERRICHTEN .........................................................................................................................28 5.5 STAP 4: EVALUEREN ..........................................................................................................................29

6. PRODUCTEN........................................................................................................................ 30 6.1 VISIEDOCUMENT ................................................................................................................................32 6.2 INTENTIEVERKLARING .........................................................................................................................33 6.3 SAMENWERKINGSOVEREENKOMST ......................................................................................................34 6.4 PROGRAMMA-EISEN ...........................................................................................................................35 6.5 PROJECTPLAN ...................................................................................................................................36 6.6 COMPETENTIEPROFIEL PROGRAMMAMANAGER ....................................................................................37 7.6 COMMUNICATIEPLAN ..........................................................................................................................38 6.8 STARTCONFERENTIE (KICK-OFF) .........................................................................................................39 6.9 NULMETING EN MONITORING ...............................................................................................................40 6.10 SCHOLING OVER EERGERELATEERD GEWELD ....................................................................................41 6.11 TRAINING VOOR 1STE LIJNS MEDEWERKERS ......................................................................................42 6.12 TRAINING 2DE LIJNS MEDEWERKERS .................................................................................................43 6.13 DEELNEMERSBIJEENKOMSTEN ..........................................................................................................44 6.14 OUDERPARTICIPATIE (PAOO) ..........................................................................................................45 6.15 FLYER VOOR ALLE MEDEWERKERS VAN DE ONDERWIJSINSTELLING .....................................................46 6.16 FLYER VOOR DEELNEMERS ...............................................................................................................47 6.17 WEERBAARHEIDSTRAINING: KLEINSCHALIGE GROEPSBIJEENKOMSTEN ................................................48 6.18 WEERBAARHEIDSTRAINING: INDIVIDUEEL...........................................................................................49 6.19 HANDLEIDING ‘OMGAAN MET EERGERELATEERDE ISSUES’ ..................................................................50 6.20 PORTRETTENBOEKJE .......................................................................................................................51 6.21 BOEKJE ZORG EN VEILIGHEID ...........................................................................................................52

7. DOCUMENTATIE ................................................................................................................. 53 8. LITERATUUR ....................................................................................................................... 55 9. COLOFON ............................................................................................................................ 56 10. VERANTWOORDING ......................................................................................................... 57 10.1 DOCUMENTATIE ...............................................................................................................................57 10.2 INTERVIEWS ....................................................................................................................................57 10.3 OBSERVATIES ..................................................................................................................................58

BIJLAGE 1: SAMENVATTING ................................................................................................. 60


`

pagina 2 van 75

BIJLAGE 2: ALBEDA COLLEGE ............................................................................................ 63 2.1 CONTEXT VAN HET SCHOLENPROJECT .................................................................................................63 2.2 INHOUDELIJKE RESULTATEN ...............................................................................................................64 2.2.1 Opdrachtdefinitie van het scholenproject.................................................................................64 2.2.2 Producten.................................................................................................................................65 2.3 PROCESMATIGE KENMERKEN ..............................................................................................................65 2.3.1 Doelstelling en werkwijze.........................................................................................................65 2.3.2 Projecteigenaar........................................................................................................................66 2.3.3 Projectorganisatie ....................................................................................................................66 2.3.4 Financiering .............................................................................................................................67 2.4 BEVINDINGEN ....................................................................................................................................68 2.5 CONCLUSIES .....................................................................................................................................69

BIJLAGE 3: ROC VAN TWENTE ............................................................................................. 70 3.1 CONTEXT VAN HET SCHOLENPROJECT .................................................................................................70 3.1.1 Achtergrond .............................................................................................................................71 3.2 INHOUDELIJKE RESULTATEN ...............................................................................................................72 3.2.1 Opdrachtdefinitie van het scholenproject.................................................................................72 3.2.2 Producten.................................................................................................................................72 3.3 Procesmatige kenmerken ...........................................................................................................73 3.3.1 Doelstelling en werkwijze.........................................................................................................73 3.3.2 Projectorganisatie ....................................................................................................................74 3.3.3 Financiering .............................................................................................................................74 3.4 BEVINDINGEN ....................................................................................................................................74 3.5 CONCLUSIES .....................................................................................................................................75


`

pagina 3 van 75

Samenvatting Schoolinstellingen hebben een belangrijke signaalfunctie rondom tal van maatschappelijke thema’s. één van die thema’s is ‘eergerelateerd geweld’. Het Albeda College in Rotterdam en het ROC van Twente hebben gezamenlijk het initiatief genomen om het thema ‘eergerelateerd geweld’ binnen hun organisaties vorm te geven (het ‘scholenproject’). Eén van de doelstellingen van het scholenproject is om aanbevelingen te doen ten behoeve van de overdraagbaarheid van de aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere scholen. In de beleidsnota ‘Naar Eer en Geweten’ wordt omschreven welke zaken voor scholen van belang zijn voor de implementatie van een effectieve aanpak van eergerelateerd geweld binnen de eigen organisatie. Er is een aanpak van eergerelateerd geweld binnen scholen beschreven, waarbij er voor de implementatie gekozen is voor een ‘bedrijfskundige’ en projectmatige benadering. De beleidsnota bestaat uit drie delen: • • •

Het eerste deel is een beschrijving van de doelstellingen van de pilot ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ zoals die binnen het Albeda College Rotterdam en het ROC van Twente is uitgevoerd. In het tweede deel worden aanbevelingen gedaan voor de implementatie van het scholenproject binnen andere scholen. Het derde deel is een Plan van Aanpak voor de implementatie van het scholenproject binnen andere schoolinstellingen.

DEEL 1

Doelstellingen pilot

Het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ heeft enerzijds beoogd om kennis en inzicht over eergerelateerd geweld te ontwikkelen, en anderzijds om een dissemineerbare aanpak te formuleren gericht op de vroegsignalering en het doorverwijzen van eergerelateerd geweld op scholen. Op basis van de verschillende ervaringen met het scholenproject tijdens de pilot worden er aanbevelingen gedaan die gericht zijn op de verspreiding van een aanpak van eergerelateerd geweld op andere scholen. Het plan van aanpak is mede gebaseerd op deze aanbevelingen.

DEEL 2

Aanbevelingen voor een plan van aanpak

Mede op basis van de bevindingen van de scholenprojecten binnen het Albeda College en het ROC van Twente zijn aanbevelingen gedaan voor de implementatie van het scholenproject binnen andere scholen. De ketenaanpak zoals beschreven in het boek ‘(Ont)keten: implementeren van werken in ketens’ (Goedee en Entken, 2008) vormt het referentiekader voor deze aanbevelingen.


`

pagina 4 van 75

Aanbeveling 1: Ontwikkel een aanpak van Eergerelateerd geweld binnen de school op basis van vijf achtereenvolgende implementatiestappen: • • • • •

voorbereiding (stap 0) richten (stap 1) inrichten (stap 2) verrichten (stap 3) evalueren (stap 4)

Aanbeveling 2: Voor een goed verloop van het implementatieproces zijn zowel de inhoud als het proces van het scholenproject van belang. Het is daarom aan te bevelen om binnen het traject functionarissen te betrekken die voldoende professionele distantie kunnen betrachten, zodat het proces (de implementatie) niet ten koste gaat van de inhoud (bijvoorbeeld casuïstiek), en vice versa. Aanbeveling 3: De werkwijze van de school op hoofdlijnen kan expliciet worden beschreven in termen van; 1. vroegtijdig signaleren door de eerste lijn, 2. doorverwijzen naar de tweede lijn, en 3. doorverwijzen naar de lokale (keten)aanpak

Aanbeveling 4: Er kan gebruikt gemaakt worden van de ontwikkelde producten van de pilotscholen (Albeda College en ROC van Twente). Deze producten dienen als voorbeeld en zullen aangepast moeten worden aan de lokale context.

DEEL 3

Plan van Aanpak

Op basis van de aanbevelingen voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld, kan door de school een plan van aanpak worden ontwikkeld. Het plan van aanpak in deze beleidsnota kan als voorbeeld dienen om een project erezaken (en/of een ander thema) te implementeren. De referentieaanpak bestaat uit vijf achtereenvolgende stappen (fases): • voorbereiding • richten • inrichten • verrichten • evaluatie Bij iedere fase in het Plan van Aanpak is aangegeven welke activiteiten, resultaten en producten van toepassing zijn.


`

pagina 5 van 75

1. Inleiding ‘Eén van onze docenten werd in zijn klas geconfronteerd met een erezaak met dodelijke afloop. De leerlingen uit de klas werden op de hoogte gesteld en de school maatschappelijke werker werd hierbij ingeschakeld. Tijdens de klassikale bijeenkomst reageerde de medeleerlingen extreem emotioneel. De docent en de maatschappelijk werker zijn hier dieper op ingegaan. Wat bleek…meer dan de helft van de leerlingen uit die klas wordt thuis regelmatig geconfronteerd met (huiselijk) geweld.’ (Bron: respondent) Schoolinstellingen hebben een belangrijke signaalfunctie rondom tal van maatschappelijke thema’s. Eén van die thema’s is ‘eergerelateerd geweld’. Eergerelateerd geweld is een vraagstuk dat steeds meer de aandacht van maatschappelijke instellingen verdient. Docenten en hun collega’s op scholen hebben intensief contact met mogelijke slachtoffers, en hebben om die reden een belangrijke taak om eergerelateerd geweld te signaleren. Enerzijds leveren zij daarmee een bijdrage aan de aanpak van een maatschappelijk thema, anderzijds draagt signalering in en om de school en een doorverwijzing naar een effectieve aanpak van dit thema eraan bij dat deelnemers niet vroegtijdig de school verlaten, en dat zij hun opleiding voltooien. Het Albeda College in Rotterdam en het ROC van Twente hebben gezamenlijk het initiatief genomen om het thema ‘eergerelateerd geweld’ binnen hun organisaties vorm te geven. In 2007 is het project ‘eergerelateerd geweld in en om de school’ gestart. Beide scholen hebben kennis over het thema opgedaan en producten ontwikkeld ten behoeve van de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen schoolinstellingen. Een van de doelstellingen van het project is om aanbevelingen te doen ten behoeve van de overdraagbaarheid van de aanpak en de producten binnen andere scholen. In deze beleidsnota wordt omschreven welke zaken voor scholen van belang zijn voor een effectieve implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen de eigen organisatie. In deze beleidsnota is een aanpak van eergerelateerd geweld binnen scholen beschreven, waarbij er voor de implementatie gekozen is voor een ‘bedrijfskundige’ en projectmatige benadering. De uitgangspunten hiervan zijn dat alle activiteiten worden gericht op de (belangen en wensen van) de eindklant, en dat alle betrokkenen (binnen én buiten de schoolinstelling) onderling concrete resultaatgerichte afspraken maken om aan de ‘klantvraag’ te kunnen voldoen. Deze aanpak wijkt wezenlijk af van de gebruikelijke manier waarop soortgelijke (maatschappelijke) thema’s binnen de onderwijs sector tot voor kort werden benaderd. Het bedrijfskundige kader dat voor de aanbevelingen en het plan van aanpak wordt gehanteerd stelt scholen in staat om op een systematische manier een invulling te geven aan een aanpak van het thema eergerelateerd geweld, dat naadloos aansluit op de specifieke context van de school. Een projectmatige benadering zorgt ervoor dat het thema op een juiste manier wordt ingebed in het beleid ‘Zorg en Sociale Veiligheid’ van de school. Op deze wijze krijgt het project en het onderwerp eergerelateerd geweld in voldoende mate de aandacht van alle betrokkenen zowel binnen als buiten de school. De manier waarop door onderwijsinstellingen invulling wordt gegeven aan de aanpak van maatschappelijke thema’s als eergerelateerd geweld, is sterk afhankelijk van de lokale context van de betrokken organisaties. De implementatie volgens het Plan van Aanpak dat in deze beleidsnota is opgenomen, zal dan ook binnen iedere school een andere uitwerking hebben. Voorop wordt gesteld dat het plan van aanpak voor de implementatie van het scholenproject


`

pagina 6 van 75

vraagt om een programmamanager met het vermogen om de vertaling te maken van de aanbevelingen voor een projectaanpak, naar een contextspecifieke benadering van het maatschappelijke vraagstuk eergerelateerd geweld. Het onderwerp ‘eergerelateerd geweld’ vraagt om een zorgvuldige aanpak door betrokkenen binnen en buiten de schoolinstelling. In deze beleidsnota wordt er ruim aandacht besteed aan de procesmatige aspecten van het ontwikkelen van een aanpak van eergerelateerd geweld. Advies- en Onderzoeksgroep Beke publiceert gelijktijdig met het verschijnen van deze beleidsnota een onderzoek naar vroegindicatoren van eergerelateerd geweld: ‘Leren van eer op scholen’ (2008). Deze onderzoeksrapportage vormt een inhoudelijke aanvulling op deze beleidsnota. In het rapport worden vroegsignalen van eergerelateerd geweld beschreven. Er worden aanbevelingen gedaan voor een aanpak van eergerelateerd geweld, waarbij de aandacht uitgaat naar de verantwoordelijkheden van ketenpartners van zowel binnen als buiten de school. De eerste en tweede lijn medewerkers van de schoolinstelling kunnen worden beschouwd als (interne) ketenpartners, die – indien nodig – doorverwijzen naar externe ketenpartners (3e lijn). Zie figuur 1: SCHOOLINSTELLING

1e lijn

2e lijn

LOKALE KETENAANPAK (GEMEENTE)

3e lijn

…

Figuur 1 Aansluiting schoolinstelling op de lokale ketenpak.

Eergerelateerd geweld is slechts één van de ‘persoonsgebonden’ thema´s waarvoor schoolinstellingen een passend antwoord zoeken. Andere actuele onderwerpen die om een effectieve resultaatgerichte aanpak vragen zijn bijvoorbeeld de thema’s verzuim, beroepspraktijkvorming, en doorlopende leerlijnen Vmbo-Mbo. Een ander voordeel van een effectieve resultaat gerichte aanpak of interdisciplinair (ketengericht) samenwerken binnen en buiten de onderwijsinstelling is dat deze aanpak overdraagbaar is naar andere relevante maatschappelijke en/of onderwijsgerichte thema’s. De auteurs hebben ernaar gestreefd om alle ervaringen die tijdens de pilots zijn opgedaan met het thema ‘eergerelateerd geweld in en om de school’ om te zetten in een plan van aanpak dat voor andere scholen een compleet kader biedt voor het ontwikkelen van een eigen, contextgebonden aanpak. Het is echter hier op zijn plaats om de lezer ervan bewust te maken dat dit plan van aanpak als een ‘ontwikkelingsproduct’ beschouwd moet worden, dat binnen iedere context om verdere (door)ontwikkeling vraagt. Desalniettemin zijn de auteurs ervan overtuigd dat deze beleidsnota een veelomvattende handreiking vormt voor beleidsmakers en beroepskrachten binnen scholen die een doeltreffende invulling willen geven aan de aanpak van eergerelateerd geweld.


`

pagina 7 van 75

2. Leeswijzer Deze beleidsnota bestaat uit drie delen: Het eerste deel is een beschrijving van de doelstellingen van de pilot ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ – hierna ook wel genoemd ‘scholenproject’ – zoals die binnen het Albeda College Rotterdam en het ROC van Twente is uitgevoerd. In het tweede deel worden aanbevelingen gedaan voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere scholen. We bespreken de implicaties voor de verschillende betrokkenen op zowel strategisch, beleidsmatig (tactisch), als operationeel niveau, binnen én buiten de schoolinstelling. Het derde deel van deze beleidsnota is een plan van aanpak voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere schoolinstellingen. Gebaseerd op de ervaringen van de pilotscholen wordt uiteengezet hoe het scholenproject in andere scholen kan worden vormgegeven. Bij dit plan van aanpak is een beschrijving opgenomen van de producten waarmee een concrete invulling aan de aanpak kan worden gegeven. In een overzicht:

1

2

3

Doelstelling pilot

Aanbevelingen voor een plan van aanpak

Plan van aanpak

Hoofdstuk 3: Doelstelling van de pilot

Hoofdstuk 4: Aanbevelingen

Hoofdstuk 5: Plan van Aanpak Hoofdstuk 6: Producten

Figuur 2 Overzicht van de beleidsnota


`

pagina 8 van 75

DEEL 1 DOELSTELLING VAN DE PILOT


`

pagina 9 van 75

3. Doelstelling van de pilot Het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ heeft enerzijds beoogd om kennis en inzicht over eergerelateerd geweld te ontwikkelen, en anderzijds om een aanpak te formuleren gericht op de vroegsignalering en het doorverwijzen van eergerelateerd geweld op scholen. In het projectplan zijn vier doelstellingen beschreven (Bron: Projectplan Scholenproject, 2007): • • • •

Het project geeft inzicht in de aard van eergerelateerd geweld en –gedrag zoals deze zich voordoet op de deelnemende onderwijsinstellingen. Het project levert een concrete bijdrage aan invulling van beleid en een overdraagbare aanpak met betrekking tot eergerelateerd geweld Het project levert een concrete bijdrage aan kennisontwikkeling en vaardigheden m.b.t. signalering en weerbaarheid van leerkracht, deelnemer en familie (ontwikkeling en beproeving van werkwijzen) Het project geeft inzicht in de signalering, omgang cq. afhandeling van zaken waarbij eerproblematiek mogelijk aan de orde is gedurende de looptijd van het project, en constateert daarbij succesfactoren en knelpunten.

Het ROC van Twente en het Albeda College Rotterdam hebben samengewerkt om de benodigde producten voor het scholenproject te ontwikkelen (voor een overzicht van de producten en een productbeschrijving zie hoofdstuk 6). Tegelijkertijd heeft op iedere afzonderlijke locatie de implementatie van het scholenproject een geheel eigen uitwerking gehad. De contextuele verschillen blijken een grote invloed te hebben op de manier waarop aan de aanpak van eergerelateerd invulling gegeven kan worden. Ten behoeve van de beleidsnota hebben de auteurs de contextuele, procesmatige en inhoudelijke aspecten van de afzonderlijke scholenprojecten intensief bestudeerd. Het resultaat daarvan is opgenomen in de bijlage. In deze beleidsnota wordt met name aandacht besteed aan het belang van de lokale infrastructuur, waarbinnen de aanpak van eergerelateerd geweld gestalte krijgt. Scholen hebben een maatschappelijke taak om (eergerelateerd) geweld vroegtijdig te signaleren en door te verwijzen naar lokale ketenpartners; de aanwezigheid en toegankelijkheid van ketenpartners speelt bijvoorbeeld een cruciale rol bij het uitvoeren van deze taken door de school. Het implementatietraject van een aanpak van eergerelateerd geweld wordt in deze beleidsnota beschouwd vanuit drie dimensies: context, inhoud, en proces (Myer en de Wit, 2004). Deze drie dimensies zijn in de praktijk sterk met elkaar verweven. Zij dienen tijdens de implementatie evenredige aandacht te krijgen om het traject te kunnen laten slagen. Deze dimensies zijn tijdens de implementatie sterk van invloed op elkaar. Besluiten die worden genomen ten aanzien van de inhoud (bijvoorbeeld de definitie van ‘eergerelateerd geweld’), context (de pilotlocaties) en het proces (de aanpak) hebben namelijk gevolgen voor de wijze waarop het project strategisch, beleidsmatig/tactisch en operationeel wordt vormgegeven. Op basis van de verschillende ervaringen met het scholenproject tijdens de pilot worden er in de beleidsnota aanbevelingen gedaan die gericht zijn op de verspreiding van een aanpak van eergerelateerd geweld op andere scholen. Het plan van aanpak voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld is mede gebaseerd op deze aanbevelingen.


`

pagina 10 van 75

DEEL 2 AANBEVELINGEN VOOR EEN PLAN VAN AANPAK


`

pagina 11 van 75

4. Aanbevelingen voor een plan van aanpak Op basis van de bevindingen van de pilot binnen het Albeda College en het ROC van Twente, zoals beschreven in de bijlage, volgen in dit hoofdstuk aanbevelingen voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere scholen. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op documentatie over het scholenproject, en ervaringen en adviezen van betrokkenen uit het veld. Vanuit de projectbeschrijving binnen beide ROC’s (zie bijlage) worden er een aantal verschillen geconstateerd ten aanzien van de context, de inhoud en het proces die consequenties kunnen hebben voor verspreiding van de aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere scholen. De projectopdracht luidde echter ook: ‘het bijdragen aan de verspreiding van een aanpak van eergerelateerd geweld binnen andere ROC’s’. Daarom zijn de meest relevante verschillen geïdentificeerd (zie bijlage, tabel 3, rechter kolom). Deze verschillen zijn vertaald naar concrete aanbevelingen die hieronder worden besproken. De ketenaanpak zoals beschreven in het boek ‘(Ont)keten: implementeren van werken in ketens’ (Goedee en Entken, 2008) vormt het referentiekader voor deze aanbevelingen. Er is om 3 redenen gekozen voor deze ketenaanpak: 1. Deze ketenaanpak sluit aan bij de landelijke ontwikkeling op het gebied van de aanpak van maatschappelijke vraagstukken. 2. Deze ketenaanpak ligt eveneens ten grondslag aan de Rotterdamse aanpak huiselijk geweld. 3. De aanpak van het Kernteam Eergerelateerd Geweld (KEG) in Rotterdam is mede gebaseerd op deze aanpak van ketenimplementatie. Binnen het ketenimplementatieproces worden er vijf achtereenvolgende stappen (fases) onderscheiden (Goedee en Entken, 2008): • voorbereiding (stap 0) • richten (stap 1) • inrichten (stap 2) • verrichten (stap 3) • evalueren (stap 4) Deze stappen zijn op hun beurt onder te verdelen in een aantal activiteiten, dat uiteindelijk uitmond in een zogenaamde ‘ketenplaat’ (zie figuur 3). Deze ketenplaat bestaat uit de volgende onderdelen: een besturingsmodel, inrichtingsplannen, en criteria voor monitoring van de keten. Ieder traject gaat idealiter van start met het vaststellen van wie is de eindklant en het formuleren van het te bereiken resultaat. Het stappenmodel biedt alle betrokken ketenpartners een middel om activiteiten ten behoeve van de implementatie te structureren, en in de tijd te plaatsen. Stap 0: Voorbereiden

Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 3: Het stappenplan van het ketenimplementatieproces (Goedee en Entken, 2008)


`

pagina 12 van 75

Hieronder wordt de stapsgewijze implementatie van de aanpak van ‘eergerelateerd geweld in en om de school’ beschreven. Op basis van dit kader kan de aanpak binnen scholen worden ‘uitgerold’.

4.1 Stap 0: Voorbereiding Stap 0: Voorbereiden

Figuur 4

Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 4

Stap 0 richt zich voornamelijk op beeldvorming en bewustwording. Hierbij kunnen we denken aan: • het formuleren van een strategische visie, • het onderzoeken en het vaststellen van welke partners, zowel intern als extern, zijn hierbij betrokken. Het gaat om alle partners zowel op strategisch, tactisch als operationeel niveau. Dit is noodzakelijk om het proces gedurende het project te kunnen monitoren. • het opstellen van een globaal implementatieplan. Het startpunt voor de aanpak van eergerelateerd geweld is een bijeenkomst waarin alle betrokkenen op strategisch niveau bespreken hoe het onderwerp eergerelateerd geweld past binnen de strategische, beleidsmatige, en operationele uitgangspunten van de visie en missie van de school. Er wordt een programmamanager aangewezen die de opdracht krijgt om te onderzoeken welke interne en externe ketenpartners een rol kunnen spelen in het traject. Er is sprake van een ‘programmamanager’ omdat de implementatie van de aanpak uiteenvalt in meerdere deelprojecten, waarvoor afzonderlijke deelprojectleiders verantwoordelijk worden gemaakt.

Aanbeveling: Voor een goed verloop van het implementatieproces zijn zowel de inhoud als het proces van de aanpak van eergerelateerd geweld van belang. Het is daarom aan te bevelen om binnen het traject functionarissen te betrekken die voldoende professionele distantie kunnen betrachten, zodat het proces (de implementatie) niet ten koste gaat van de inhoud (bijvoorbeeld casuïstiek), en vice versa. De aanpak van eergerelateerd geweld is gericht op een adequate doorverwijzing zowel naar interne 2de lijns functionarissen als naar externe ketenpartners. In een vroegtijdig stadium moeten alle relevante interne en externe ketenpartners worden betrokken om het afgesproken resultaat mogelijk te maken. Een gemeentelijke instelling zoals de GGD is een voorbeeld van een externe ketenpartner. De bevindingen van deze eerste inventarisatie door de programmamanager worden gerapporteerd aan de strategische opdrachtgever. Op basis van deze bevindingen geeft de programmamanager een haalbaarheidadvies. Op basis van dit advies wordt vervolgens door de opdrachtgever op strategisch niveau besloten om de inrichtingsactiviteiten al dan niet te starten.


`

pagina 13 van 75

4.2 Stap 1: Richten

Stap 0: Voorbereiden

Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 5

Stap 1 richt zich op verdere uitwerking van de strategie die in stap 0 geformuleerd is. Hierbij kan worden gedacht aan het concretiseren en accorderen van de strategie. Alle betrokkenen worden geïnformeerd over deze strategie en er worden afspraken gemaakt over de wijze van samenwerken. In deze fase wordt in samenwerking met externe- en interne ketenpartners op beleidsmatig (tactisch) niveau geïnventariseerd uit welke onderdelen het implementatieproces moet bestaan om te komen tot het afgesproken resultaat (bijvoorbeeld: ‘voorkomen van vroegtijdig schoolverlaten’ of ‘bescherming van deelnemers die slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld’). In deze fase moeten zowel de doelstellingen als de resultaten expliciet worden geformuleerd en worden geaccordeerd door functionarissen op het strategische niveau. De werkwijze van de school op hoofdlijnen kan expliciet worden beschreven in termen van; 4. vroegtijdig signaleren door de eerste lijn, 5. doorverwijzen naar de tweede lijn, en 6. doorverwijzen naar de lokale (keten)aanpak (zie figuur 6 voor een voorbeeld). Hiermee wordt de strategische visie omgezet in beleid, dat vervolgens vertaald kan worden naar acties door medewerkers.

Keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ INPUT ‘…’

(Externe) Ketenpartners

School

DOELSTELLING ‘…’ KLANT ‘…’ OUTPUT ‘…’

Doorverwijzen Doorverwijzen naar naar Lokale Lokale ketenpartners ketenpartners

Signaleren Signaleren

Doorverwijzen Doorverwijzen naar naar Tweede lijn Tweede lijn

Intake Intake Tweede lijn Tweede lijn

Activiteiten: •… •… •…






Resultaten: •… •…






TerugTerugkoppeling koppeling

Evaluatie Evaluatie

Figuur 6: Voorbeeld van een ketenplaat.


`

pagina 14 van 75

4.3 Stap 2: Inrichten


Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 7

Stap 2 richt zich op de concrete inrichting van de keten en de verdere uitwerking. Door middel van het bespreken van casussen binnen de keten kan de inrichting van de aanpak worden getoetst op effectiviteit en functionaliteit. Aan het einde van deze stap vindt besluitvorming plaats over het formaliseren en het borgen van de wijze waarop de betrokkenen in de keten samenwerken. In deze fase worden activiteiten gekoppeld aan medewerkers, die daarmee verantwoordelijk worden voor deelresultaten van de aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school. De afspraken over de deelresultaten kunnen schriftelijk worden vastgelegd. Achteraf, maar ook tussentijds, kan de voortgang van de implementatie worden gemonitord en beoordeeld. Aanbeveling: Er kan gebruikt gemaakt worden van de ontwikkelde producten van de pilotscholen (Albeda College en ROC van Twente). Deze producten dienen als voorbeeld en zullen aangepast moeten worden aan de lokale context. De diensten (werkwijze, aanpak) kunnen uitgewerkt worden tot zogenaamde inrichtingsplannen. In een inrichtingsplan worden voor de afzonderlijke (deel)processen de volgende zaken beschreven: • het doel, • wie is de klant • het te behalen resultaat, • het procesverloop, • de benodigde (financiële en andere) middelen, • de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokkenen.

4.4 Stap 3: Verrichten


Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 8

Stap 3 richt zich op de verdere borging van de ketensamenwerking. Hierbij kan met name worden gedacht aan: - het uitvoeren van structurele organisatorische aanpassingen, - de overdracht aan bestaande organisaties, - de aanvullende opleiding/training van medewerkers in de 1ste en 2de lijn. Wanneer de producten en diensten binnen de aanpak van eergerelateerd geweld zijn opgenomen (stap 1) en zo mogelijk zijn aangepast aan de lokale context (stap 2) worden deze


`

pagina 15 van 75

producten en diensten tijdens de stap ‘verrichten’ daadwerkelijk en niet-vrijblijvend in gebruik genomen. De individuele deelprojectleiders zijn verantwoordelijk voor de regie over hun eigen deel van het traject. Eveneens sturen de deelprojectleiders richting het gezamenlijke eindresultaat. De programmamanager monitor het totale resultaat door middel van statusrapportages, en spreekt deelprojectleiders aan op hun individuele prestaties. De statusrapportages komen tot stand door de beoogde (deel)resultaten te vergelijken met de actuele resultaten.

4.5 Stap 4: Evalueren Stap 0: Voorbereiden

Stap1: Richten

Stap 2: Inrichten

Stap 3: Verrichten

Stap 4: Evalueren

Figuur 9

In stap 4 worden de functionaliteit van de geborgde ketensamenwerking geëvalueerd ter verbetering van de effectiviteit. Hierbij kan worden gedacht aan de evaluatie van het implementatietraject, het veranderingsproces, de werkdruk, of de keteninformatievoorziening. De deelprojectleider die verantwoordelijk is voor de evaluatie, stelt de evaluatiecriteria samen uit de inrichtingsplannen. De evaluatie is een continu proces. Op basis van de resultaten uit de evaluatie kan de opdrachtgever van het strategische niveau samen met de programmamanager bepalen dat de activiteiten aan de lijnorganisatie worden overgedragen. De programmamanager ziet toe op adequate overdracht van de deelprojectleiders aan de lijnorganisatie, en krijgt decharge van de strategische opdrachtgever.


`

pagina 16 van 75

DEEL 3 PLAN VAN AANPAK


`

pagina 17 van 75

5. Plan van Aanpak In dit hoofdstuk wordt op basis van de aanbevelingen een plan van aanpak voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld beschreven. Dit vormt een handreiking voor scholen die binnen hun eigen context een doelgerichte aanpak willen ontwikkelen. Op basis van de ervaringen van de pilotscholen, en de daaruit voortvloeiende aanbevelingen, kunnen andere scholen een plan van aanpak ontwikkelen. Het plan van aanpak in dit hoofdstuk kan als voorbeeld dienen om een aanpak ‘erezaken’ (en/of een aanpak rondom andere maatschappelijke thema’s) te implementeren. De school kan gebruik maken van de reeds ontwikkelde producten uit het scholenproject, mits deze worden aangepast aan de lokale context. De referentieaanpak bestaat uit vijf achtereenvolgende stappen (fases): 0. voorbereiding 1. richten 2. inrichten 3. verrichten 4. evaluatie Bij iedere fase wordt aangegeven welke activiteiten, resultaten en producten van toepassing zijn. Eveneens zijn er (model) profielbeschrijvingen van de programmamanager en de deelprojectleiders toegevoegd. Deze competentieprofielen zijn van belang voor de selectie van de verschillende medewerkers die verantwoordelijk worden voor het behalen van het afgesproken (keten) resultaat.


`

pagina 18 van 75

5.1 Stap 0: Voorbereiding ACTIVITEITEN • Het strategische niveau van de school bepaalt hoe de aanpak van eergerelateerd geweld past binnen de strategische visie van de organisatie. • Het strategische niveau benoemt een programmamanager ‘Aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school’. • De programmamanager en de opdrachtgever op strategisch niveau bepalen de gezamenlijke doelstelling en het beoogde resultaat van de aanpak van eergerelateerd geweld. • De programmamanager inventariseert zowel bij de onderwijsinstelling zelf als bij de externe partners (bijvoorbeeld politie, GGD, Bureau Jeugdzorg) bij welke andere projecten/trajecten de aanpak van eergerelateerd geweld kan aanhaken. • De programmanager inventariseert de mogelijke ketenpartners in het strategische, beleidsmatige (tactische), en operationele proces. • Alle interne en externe ketenpartners ontwikkelen een visiedocument waarin de gezamenlijke visie van de aanpak wordt beschreven.

Product 1:

Visiedocument

In het visiedocument is de gezamenlijke visie beschreven, de manier waarop deze visie concreet zal worden gerealiseerd in een werkproces. Het visiedocument vormt het fundament en de opmaat voor het realiseren van het uiteindelijke gezamenlijk te behalen resultaat.

•

De ketenpartners ondertekenen een intentieverklaring waarin de bereidheid tot samenwerken expliciet gemaakt wordt.

Product 2: Intentieverklaring In de intentieverklaring wordt het voornemen tot samenwerken expliciet gemaakt. Alle betrokkenen maken zich sterk voor het project en maken afspraken over de formele beschrijving van het project, de rolverdeling, taken en verantwoordelijkheden van betrokkenen en de eventuele ontbinding van de samenwerking. De intentieverklaring zet het programma ‘in beweging’ en zorgt voor een mandaat. •

De ketenpartners stellen een samenwerkingsovereenkomst op waarin de toegevoegde waarde van iedere ketenpartner ten behoeve van het gezamenlijke resultaat expliciet gemaakt wordt.


`

pagina 19 van 75

Product 3: Samenwerkingsovereenkomst In de samenwerkingsovereenkomst is het gezamenlijk te behalen resultaat tussen de interne en externe ketenpartners beschreven. De overeenkomst omvat de randvoorwaarden om tot een gezamenlijk resultaat (een gedeelde visie en op elkaar afgestemde acties) te komen. • • • • • • •

De programmamanager stelt vast welke producten gebruikt kunnen worden voor de aanpak. De programmamanager stelt vast op welke schoollocaties de aanpak van eergerelateerd geweld geïmplementeerd wordt. De programmamanager inventariseert hoeveel (extra) operationele ondersteuning (resources) beschikbaar gesteld moeten worden voor het implementatietraject. De programmamanager bepaalt wat de beschikbaarheid is van de (interne en externe) betrokkenen en welke prioriteit zij kunnen geven aan het implementatieproces. De programmamanager schrijft een globaal projectplan inclusief budget voor de eerstvolgende stap(pen). De programmamanager definieert hierbij de concreet te behalen resultaten per stap. De programmamanager vormt een projectteam samen met deelprojectleiders, en een stuurgroep waarin een vertegenwoordiging van alle relevante interne en externe partners vertegenwoordigd zijn.

RESULTATEN • Alle betrokkenen zijn bekend met de doelstellingen en de (deel)resultaten van de aanpak; • Alle betrokkenen zijn bekend met de manier waarop de aanpak (globaal) geïmplementeerd gaat worden; • Alle betrokkenen hebben inzicht in de aard, omvang en de impact van de aanpak; • Het projectteam heeft een opdracht gekregen om de eerstvolgende stap(pen) uit te voeren. PRODUCTEN • Visiedocument (6.1) • Intentieverklaring (6.2) • Samenwerkingsovereenkomst (6.3) • Globaal projectplan (6.5) Advies: De fase 0, de voorbereiding, is van cruciaal belang. Wanneer er onvoldoende tijd en aandacht is voor de voorbereiding en de te nemen stappen, dan kan dit de voortgang en de te behalen resultaten van het project op negatieve wijze beïnvloeden. Het is dan ook aan te bevelen om voor de voorbereidingsfase ruim de tijd te nemen. Dat is een investering die zich gedurende het project terug verdient!


`

pagina 20 van 75

5.2 Stap 1: Richten ACTIVITEITEN • In opdracht van het strategisch management beschrijft de programmamanager de programma eisen, waarna deze worden geaccordeerd door de opdrachtgever.

Product 4: Programma eisen De programma eisen worden gebaseerd op de opdracht van het strategisch niveau (opdrachtgever) en de beeldvorming van de programmamanager (opdrachtnemer). Het afstemmen van de programma eisen vormt de relatie tussen opdrachtnemer en opdrachtgever en leidt tot helderheid en borging tussen opdrachtgever en opdrachtnemer over de uit te voeren werkzaamheden en het te behalen resultaat.

•

Vervolgens ontwikkelt het projectteam een projectplan waarin alle activiteiten en bijdragen van zowel de interne en externe ketenpartners zijn opgenomen.

Product 5: Projectplan Het projectplan beschrijft de activiteiten en de bijdragen van interne en externe ketenpartners (alle betrokkenen) (wat gaan we bereiken), missie (hoe gaan we dat bereiken) en filosofie (ethiek, waarden en normen). Door het expliciet beschrijven van de activiteiten in het projectplan is het mogelijk om tijdens de implementatie deze activiteiten te monitoren. • • • •

De programmamanager organiseert een informatiebijeenkomst met als doel alle betrokkenen te informeren over de implementatie van de aanpak van eergerelateerd geweld. Het projectteam ontwerpt een concept ketenplaat met alle interne- en externe betrokkenen, waarmee de werkwijze van vroegtijdig signaleren en doorverwijzen van eergerelateerd geweld wordt beschreven (zie figuur 6). Het projectteam maakt een opzet van de rollen, taken en verantwoordelijkheden die de verschillende betrokkenen binnen de aanpak innemen. Het projectteam laat de (concept) ketenplaat accorderen door de opdrachtgever op strategisch niveau binnen de school.

Advies: Het is mogelijk om het model competentieprofiel (zie 6.6) te gebruiken als basismodel voor verdere ontwikkeling en vaststelling van een definitief competentieprofiel van de programmamanager en de deelprojectleiders.


`

pagina 21 van 75

Product 6: Competentieprofiel Programmamanager Voor het aansturen van het implementatieproces kunnen er een aantal rollen met bijbehorende competenties worden onderkend. Een van de meest vooraanstaande rollen binnen het ontwikkelingstraject is die van de programmamanager. De programmamanager ‘regisseert’ als het ware het (ketengerichte) samenwerkingsproces tussen de interne en externe ketenpartners.

• •

Nadat de ketenplaat door de opdrachtgever is geaccordeerd wordt deze door het projectteam getoetst door concrete casussen van eergerelateerd geweld volgens de ketenaanpak te behandelen (in een casusoverleg). De programmamanager past het projectplan aan naar een meer gedetailleerd niveau, waarin een concreet implementatieplan voor stap 2 is opgenomen.

RESULTATEN • Een concept ketenplaat voor de aanpak van ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’, inclusief een globale beschrijving van de procesmatige inrichting; • Een meer gedetailleerd inzicht in het implementatieproces van de aanpak van eergerelateerd geweld en de concrete vervolgstappen die genomen moeten worden; • Een gedetailleerd implementatieplan voor stap 2, waarin de inrichting van de procesketen(s) wordt ontwikkeld; • De opdracht tot uitvoering van stap 2.

PRODUCTEN • Programma eisen (6.4) • Projectplan (6.5) • Competentieprofielen (6.6)

5.3 Stap 2: Inrichten ACTIVITEITEN • De programmamanager en de deelprojectleider Communicatie ontwikkelen een communicatieplan waarin wordt beschreven op welke manier interne en externe doelgroepen worden geïnformeerd. Product 7: Communicatieplan Het communicatieplan is erop gericht om de in het projectplan beschreven ketenpartners, doelgroepen en andere geïnteresseerde, tijdig en met het juiste medium te informeren.


`

pagina 22 van 75

•

Het projectteam organiseert een startconferentie waarbij alle betrokkenen en geïnteresseerden bewust worden gemaakt van het feit dat de daadwerkelijke (concrete) inrichting van de aanpak van eergerelateerd geweld van start gaat. Product 8: Startconferentie Door middel van een startconferentie kunnen alle betrokkenen en geïnteresseerden kennis nemen van het feit dat het scholenproject van start gaat. De startconferentie is een middel om de visie van de school te communiceren, en de kernwaarden expliciet te maken.

•

• • • •

De afzonderlijke ketenprocessen die deel uitmaken van de ketenplaat voor de aanpak van ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ worden stap voor stap beschreven. Dit zijn bijvoorbeeld de processen ‘signaleren’, ‘doorverwijzen naar tweede lijn’, en ‘doorverwijzen naar de lokale ketenaanpak. Het projectteam behandelt casussen van eergerelateerd geweld, om het ontwerp van de werkwijze volgens de ketenplaat te toetsen op effectiviteit. Naar aanleiding van de kennis en ervaring die het projectteam heeft opgedaan tijdens de casusoverleggen, kan het ontwerp van de EGG ketenplaat verder worden verfijnd. Het projectteam ontwikkelt basisprotocollen waarmee de aanpak van ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ kan worden vastgelegd. Bij de signalering en doorverwijzing van eergerelateerd geweld speelt de informatievoorziening (bijvoorbeeld het registratiesysteem) een belangrijke rol. In deze fase inventariseert het projectteam de vereiste informatievoorziening en formuleert het voorstellen voor verbetering van de bestaande voorzieningen.

Advies: • Door het bespreken van de casussen in een ketenoverleg krijgen medewerkers meer kennis en inzicht in het onderwerp en de wijze van interveniëren. • De betrokkenen doen ervaring op met het werken in een keten. • Door het werken in een keten krijgen alle betrokkenen meer begrip van het onderwerp, ze ontwikkelen een gezamenlijke taal en beleving ten aanzien van het onderwerp en het project. • De programmamanager en een deelprojectleider (verantwoordelijk voor monitoring en evaluatie) voeren een nulmeting uit en verzorgen vanaf dit moment de monitoring van de aanpak, om de resultaten van de activiteiten zichtbaar te maken. Monitoring dient enerzijds een procesmatig doel (aantonen van de voortgang), en anderzijds een financieel doel (verantwoording aan subsidieverstrekkers). Product 9: Nulmeting en monitoring Een nulmeting vormt een beschrijving van de status bij aanvang van het scholenproject. Door middel van monitoring kan vervolgens het implementatieproces gevolgd worden.


`

pagina 23 van 75

• • •

Het projectteam ontwikkelt een advies voor het beheer van de keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’, waarmee de ketenafspraken en de activiteiten van de interne en externe ketenpartners geborgd kunnen worden. Het projectteam inventariseert welke organisatorische aanpassingen er voor iedere ketenpartner ten behoeve van de aanpak van eergerelateerd geweld benodigd zijn. Tevens worden de benodigde informatietechnologische aanpassingen geïnventariseerd. Het projectteam inventariseert welke (aanvullende) opleiding en/of training van ketenpartners noodzakelijk is ten behoeve van de borging. Voorbeelden zijn (inhoudelijke) scholing en (praktische) training van teamleiders, trajectbegeleiders, en docenten, schoolmaatschappelijk werkers en leerlingbegeleiders. Product 10: Scholing over eergerelateerd geweld Door middel van scholing wordt de inhoudelijk expertise van alle betrokkenen op over het onderwerp eergerelateerd geweld opgebouwd. Het leidt tot bewustwording en borging van kennis.

Product 11: Training voor 1ste lijns medewerkers Door middel van training worden de competenties en vaardigheden van alle betrokkenen verder ontwikkeld. Dit draagt bij aan de kwaliteitsverhoging en borging van competenties en vaardigheden.

Product 12 Training voor 2e lijns medewerkers. Door middel van training worden de competenties en vaardigheden van school maatschappelijk werkers/ leerlingbegeleiders ontwikkeld in relatie tot de specifieke activiteiten die zij moeten verrichten in het scholenproject. Dit verhoogt de handelingsbekwaamheid van de tweede lijns medewerkers, die zowel zichtbaar wordt tijdens de uitvoering van het scholenproject als tijdens andere werkzaamheden binnen de school.


`

pagina 24 van 75

Advies: Aanvullende expertise over het onderwerp eergerelateerd geweld is noodzakelijk om adequaat te kunnen ondersteunen, handelen en te interveniëren. Het leren herkennen van vroegsignalen bij deelnemers vraagt specifieke kennis en vaardigheden van onderwijsmedewerkers. Een investering in een scholing en/of training met betrekking tot de maatschappelijke thema verdient zich zonder meer terug omdat het onderwijsmedewerkers beter handelingsbekwaam maakt. •

Deelnemers en ouders worden bij de aanpak betrokken door middel van deelnemersbijeenkomsten en ouderparticipatie (zie respectievelijk 6.13 en 6.14). Daarnaast worden aan deelnemers individueel of in (kleinschalig) groepsverband weerbaarheidstrainingen aangeboden. Product 13 Deelnemersbijeenkomsten Door middel van breed opgezette bijeenkomsten worden deelnemers bewust gemaakt van het onderwerp eergerelateerd geweld. Deelnemers worden voorgelicht over de zaken die de school kan herkennen als ‘vroegsignalen’ van eergerelateerd geweld, en over de ondersteuning de school aan hen kan bieden (bijvoorbeeld interne of externe doorverwijzing). Hiermee wordt beoogd dat er een ‘veilig klimaat’ voor deelnemers wordt gecreëerd en het thema bespreekbaar wordt.

Product 14 Ouderparticipatie Een Platform Allochtone Ouders en Onderwijs (PAOO) is representatief samengesteld uit ouders van diverse etnische afkomst. Het platform fungeert als ‘antenne’ én ‘zender’ naar andere allochtone ouders, en heeft directe lijnen met de school (tweede lijn). Dit bevordert de onderlinge betrokkenheid en de aansluiting van de ouders bij het onderwerp Eergerelateerd geweld. Het onderwerp wordt bespreekbaar gemaakt. Daarnaast is de weerbaarheid een kerndoel om de uitrol ook bij andere ouders te realiseren. Het platform stelt diverse onderwerpen aan de kaak en is nauw betrokken bij allerlei ontwikkelingen binnen de school.


`

pagina 25 van 75

Advies: Communicatie is een cruciaal onderdeel van het project. Door een tijdige, goede communicatie worden alle betrokkenen geïnformeerd over het project, de gestelde doelen, de te behalen resultaten en de betrokken ketenpartners. Communicatie vindt plaats op strategisch, tactisch en operationele niveau. Dit vraagt om verschillende ‘soorten’ van informatie. Bijvoorbeeld: docenten en deelnemers kunnen worden geïnformeerd door middel van een flyer of nieuwsbrief.

Product 15 Flyer voor alle medewerkers van de school Door middel van een flyer worden alle medewerkers geïnformeerd over de manier waarop de school omgaat met het thema eergerelateerd geweld. Alle medewerkers worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid als ‘signaleerder’ en het belang van de samenwerking met ketenpartners wordt duidelijk gemaakt.

Product 16 Flyer voor deelnemers Door middel van een flyer worden alle deelnemers geïnformeerd over de manier waarop de school omgaat met het thema eergerelateerd geweld. Het is beoogd om deelnemers te empoweren zodat zij weten wat zij moeten doen in het geval van vragen over eergerelateerd geweld bij henzelf, of bij mededeelnemers.

Product 17 Weerbaarheidstraining: Kleinschalige groepsbijeenkomsten De module ‘weerbaarheidstraining beoogt de persoonlijke weerbaarheid te vergroten van deelnemers die te maken hebben met erekwesties. Jongeren die te maken krijgen met erekwesties zitten in een spagaat: ze hebben aan de ene kant de behoefte zich te handhaven en te profileren en aan de andere kant willen ze hun ouders, cultuur en tradities ook niet verloochenen. De weerbaarheidstraining is gericht op het ontwikkelen van kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen om ‘weerbaar’ te zijn bij conflicten over erekwesties.

Product 18 Weerbaarheidstraining: individueel Idem product ‘Weerbaarheidstraining: kleinschalige groepsbijeenkomsten’, maar voor individuele deelnemers.


`

pagina 26 van 75

Product 19 Handleiding: ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ De manier waarop de school omgaat met het thema eergerelateerd geweld, opgenomen in het beleid. In deze handleiding wordt beschreven hoe eerste lijns en tweede lijns medewerkers eergerelateerd geweld kunnen herkennen, en volgens welke procedure zijn moeten handelen (afhankelijk van de rollen en taken van de betreffende medewerker). De procedurebeschrijving draagt bij aan de borging van de aanpak van eergerelateerd geweld binnen het totale veiligheidsbeleid in en om de school.

Product 20 Portrettenboekje Het portrettenboekje is een weergave van verhalen over erezaken. Het is ontwikkeld om de 1e en 2e lijn medewerkers binnen de school ‘gevoelig’ te maken voor het onderwerp eergerelateerd geweld en hen ‘in beweging brengen’.

Product 21 Boekje Zorg en veiligheid Het boekje Zorg en veiligheid is een beschrijving van een aantal thema’s in het kader van zorg en veiligheid. Het bevat de contactgegevens van relevante ketenpartners. Dit product draagt bij aan de adequate doorverwijzing naar externe ketenpartners. Het onderwerp ‘eergerelateerd geweld’ wordt naast andere relevante maatschappelijke thema’s in de context van ‘zorg en veiligheid’ geplaatst.

De inzet van het portrettenboekje is aan te bevelen voor 1e en 2de lijns medewerkers. Het is ook mogelijk om het portrettenboekje breder in te zetten voor andere onderwijsmedewerkers en deelnemers. Dit boekje beschrijft op indringende wijze tien portretten van erezaken. Het is echter aan te bevelen het thema eergerelateerde zaken niet geïsoleerd onder de aandacht te brengen. Het thema vraagt om een zorgvuldige voorlichting van zowel docenten als deelnemers. Het thema zou ‘verpakt’ kunnen worden in het bredere thema van ‘Zorg en (sociale) Veiligheid’. Mogelijke andere thema’s die hier onder vallen zijn: discriminatie, pesten, loverboys, tienermoeders, en verslaving. •

Ter voorbereiding van de ‘Verrichten’ fase schrijft het projectteam een gedetailleerd implementatieplan.

RESULTATEN • Alle betrokkenen hebben inzicht in het implementatieproces van de aanpak van eergerelateerd geweld en de concrete vervolgstappen ten behoeve van de borging; • De ketenplaat voor de aanpak van ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ is verder ontwikkeld tot een vorm die in de praktijk effectief gebleken is;


`

pagina 27 van 75

• • • •

Alle betrokken (interne/externe) ketenpartners zijn geschoold over het thema eergerelateerd geweld; Deelnemers zijn geïnformeerd over de ondersteuning die de school biedt wanneer er sprake is van (mogelijk) eergerelateerd geweld; Een implementatieplan voor het borgen van de EGG keten (stap 3); Een opdracht tot het uitvoeren: stap 3 ‘verrichten’, en stap 4 ‘evaluatie’.

PRODUCTEN • Startconferentie (6.8) • Nulmeting en monitoring (6.9) • Communicatieplan (6.7) • Scholing over eergerelateerd geweld (6.10) • Training voor 1ste lijns medewerkers. (6.11) • Training voor 2de lijns medewerkers.(6.12) • Deelnemersbijeenkomsten (6.13) • Ouderparticipatie (6.14) • Flyer voor alle medewerkers van de onderwijsinstelling (6.15) • Flyer voor de deelnemers (6.16) • Weerbaarheidstraining: kleinschalige groepsbijeenkomsten (6.17) • Weerbaarheidstraining: individueel (6.18) • Handleiding ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ (6.19) • Portrettenboekje (6.20) • Boekje Zorg en veiligheid (6.21).

5.4 Stap 3: Verrichten ACTIVITEITEN • Het projectteam organiseert bijeenkomsten om de keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ en de onderliggende procedures voor ketensamenwerking te borgen. • De afgesproken resultaten van de keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ kunnen worden gerealiseerd doordat alle betrokkenen steeds meer gewend raken aan de gezamenlijk ontwikkelde werkwijze. • Voorgestelde aanpassingen aan de (geïntegreerde) informatievoorziening worden besproken en zo mogelijk binnen de betrokken organisaties geïmplementeerd. • Benodigde organisatorische aanpassingen binnen de school en externe ketenpartners worden zoveel mogelijk aangebracht. • Het projectteam optimaliseert de inrichting en (werking van de) ketenprocessen op basis van de ervaringen het thema eergerelateerd geweld. • De ketenpartners worden (verder)geschoold, voor zover dat noodzakelijk is. • De uitvoering wordt gemonitord op basis van de resultaatafspraken. • Het projectteam draagt de sturing en de verantwoordelijkheid voor de keten over aan de organisatie(s). • Het projectteam bereidt stap 4 (evaluatie) voor. RESULTATEN • Een geborgde operationele aanpak van ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’; • Een operationele EGG ketenplaat;


`

pagina 28 van 75

• • • •

Resultaten van de volledige keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ en iedere afzonderlijke processtap; de ketenpartners zijn handelingsbekwaam. Een evaluatieplan dat in stap 4 wordt uitgevoerd (evalueren van de procesketen); Een opdracht voor het invullen van stap 4 ‘evaluatie’.

PRODUCTEN • Scholing over Eergerelateerd geweld (6.10) • Training voor 1ste lijns medewerkers(6.11) • Training voor 2de lijns medewerkers (6.12) • Nulmeting en monitoring (6.9)

5.5 Stap 4: Evalueren ACTIVITEITEN • Het projectteam evalueert systematisch de volgende zaken: o de implementatie van de aanpak van eergerelateerd geweld, o de toegevoegde waarde van het werken in een keten. o de afzonderlijke deelprocessen middels een kosten-batenanalyse. o Het projectteam evalueert de werkdruk met betrekking tot de implementatie van het scholenproject • Het projectteam evalueert de keteninformatievoorziening, de producten, enzovoort. Aanbeveling: Op basis van de resultaten van de opgedane kennis en ervaring met het project kan een draaiboek worden ontwikkeld. Dit draaiboek kan als basis dienen voor het opzetten van nieuwe ketensamenwerkingsverbanden rondom andere (maatschappelijke) thema’s. RESULTATEN • Een evaluatierapport over de implementatie van het project; • Een evaluatierapport over de concrete resultaten van de ‘nieuw’ geborgde keten ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’; • Een evaluatierapport naar aanleiding van de kosten-batenanalyse; PRODUCTEN • Nulmeting en monitoring (6.9)


`

pagina 29 van 75

6. Producten In het plan van aanpak zijn verwijzingen gedaan naar de producten die ingezet worden bij de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld. Onder ‘producten’ wordt verstaan zaken (zoals flyers, boekjes), als diensten (zoals deelnemersbijeenkomsten, scholingen, en trainingen). Deze producten zijn ontwikkeld tijdens de scholenprojecten (pilot) op het Albeda College en het ROC van Twente. De meeste daarvan zijn specifiek ontwikkeld voor de betreffende lokale contexten. Een aantal van deze producten zijn reeds toegepast en geïmplementeerd. Met het oog op overdraagbaarheid van de producten en diensten, wordt er bij ieder product aangegeven of aanpassingen aan de lokale context wenselijk al dan niet noodzakelijk is. Van alle producten zijn die eigenschappen beschreven die voor de implementatie het meest relevant zijn. Naast een algemene beschrijving van het product beschrijven we achtereenvolgens: • de implementatiefase waarin het product wordt (voor het eerst) ingezet; • de doelstelling (Waarvoor wordt het product gebruikt?); • de doelgroep (Wie gebruikt het?); • de producent(en) (Wie ontwikkelen het product?); • de (mate van) overdraagbaarheid (In welke mate is aanpassing binnen de lokale context vereist?); • de investering (Welke activiteiten zijn noodzakelijk voor de implementatie van het product?); • toegevoegde waarde (Wat levert het product op voor de aanpak van eergerelateerd geweld?); • vervolg implementatie (Welke activiteiten volgen op de implementatie van dit product?) Advies: Bij de beschrijving van de producten en het advies over de inzet van het product tijdens het proces is de ‘Koninklijke weg’ beschreven. Het geheel vormt een overkoepelende handreiking om een (keten)aanpak van een maatschappelijk thema zoals eergerelateerd geweld vorm te geven. Het is wenselijk om alle beschreven producten in te zetten. De realiteit van de werkvloer is echter anders, en soms zelfs weerbarstig. Een keuze maken uit de bestaande producten behoort vanzelfsprekend tot de mogelijkheden. Het is echter aanbevolen om te allen tijde het beoogde doel en het resultaat voor ogen te houden en dit zo nodig - bij te stelen wanneer de situatie daarom vraagt.


`

pagina 30 van 75

Hieronder wordt een overzicht getoond van alle producten. In tabel 1 is weergegeven in welke implementatiefase het product wordt ingezet, en welk organisatieniveau (strategisch, tactisch, operationeel) – hoofdzakelijk – bij het desbetreffende product betrokken is. PRODUCT

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10

Visiedocument Intentieverklaring Samenwerkingsovereenkomst Programma-eisen Projectplan Competentieprofielen Communicatieplan Startconferentie (kick-off) Nulmeting en monitoring Scholing over Eergerelateerd geweld

STAP 0 Voorbereidin g

STAP 1 Richten

STAP 2 Inrichten

STAP 3 Verrichten

6.11

Training voor teamleiders, trajectbegeleiders, mentoren en docenten 6.12 Training ´Omgaan met eergerelateerd geweld en eerwraak` voor schoolmaatschappelijk werkers/leerlingbegeleiders 6.13 Deelnemersbijeenkomsten 6.14 Ouderparticipatie 6.15 Flyer voor alle medewerkers van de onderwijsinstelling 6.16 Flyer voor deelnemers 6.17 Weerbaarheidstraining: Kleinschalige groepsbijeenkomsten 6.18 Weerbaarheidstraining: Individueel 6.19 Procedurebeschrijving 'Omgaan met eergerelateerde issues' 6.20 Portrettenboekje 6.21 Boekje Netwerk zorg en veiligheid Tabel 1: Overzicht van de producten voor de aanpak van eergerelateerd geweld


`

pagina 31 van 75

STAP 4 Evalueren

Strategisch

Tactisch

Operationeel

6.1 Visiedocument Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

Toegevoegde waarde Vervolg implementatie

0 - voorbereiding Een beschrijving van de gezamenlijk ontwikkelde visie. Een document waarin concreet beschreven wordt hoe de visie zal wordt gerealiseerd in een werkproces. Het globaal weergeven van welke resultaten de ketenpartners (zowel gezamenlijk als afzonderlijk) willen realiseren. Alle interne en externe betrokkenen. Programmamanager Een aanpassing aan de lokale context is noodzakelijk 1. Ontwikkelen en vast stellen van de visie van interne en externe ketenpartners (door middel van bijeenkomsten). 2. Opstellen visiedocument door programmamanager. 3. Organiseren van een bijeenkomst waarin de programmamanager expliciet akkoord vraagt op het visiedocument. Het visiedocument vormt het fundament en de opmaat voor het realiseren van het uiteindelijke gezamenlijk te behalen resultaat. 1. Benoemen van programmamanager. 2. Formuleren en ontwikkelen van de intentieverklaring.

Advies: Het is mogelijk om de referentieaanpak als uitgangspunt te gebruiken bij het ontwikkelen van het visiedocument.


`

pagina 32 van 75

6.2 Intentieverklaring Fase Beschrijving

Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten) Toegevoegde waarde Vervolg implementatie

0 - voorbereiding In de intentieverklaring wordt het voornemen tot samenwerken expliciet gemaakt. Alle betrokken maken zich sterk voor het project en maken afspraken over de formele beschrijving van het project, de rolverdeling, taken en verantwoordelijkheden, de samenwerking maar ook de eventuele ontbinding van de samenwerking. • Project in gang zetten • Bereidheid tot samenwerking expliciet maken Interne en externe ketenpartners, op tactisch en operationeel niveau Het strategische niveau van de school geeft opdracht aan een beleidsmedewerker die de intentieverklaring schrijft. Een aanpassing aan de lokale context is noodzakelijk. • Schrijven • Accorderen • Communiceren • Zet het project ‘in beweging’ • Zorgt voor een mandaat Opstellen en tekenen van de samenwerkingsovereenkomst


`

pagina 33 van 75

6.3 Samenwerkingsovereenkomst Fase Beschrijving Doelstelling

Doelgroep

0 – voorbereiding Het gezamenlijk te behalen resultaat tussen interne en externe ketenpartners wordt vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. • Expliciet maken van de toegevoegde waarde van iedere ketenpartner ten behoeve van het gezamenlijke resultaat. • Expliciet maken van de taken en verantwoordelijkheden. Terugmelding strategisch management van het ROC door de programmamanager Interne en externe ketenpartners

Producent(en) Overdraagbaarheid

Programmamanager in samenwerking met interne en externe ketenpartners Een samenwerkingsovereenkomst is sterk gebonden aan de lokale context. Het visiedocument dient als basis voor de samenwerkingsovereenkomst.

Investering (activiteiten)

Inventariseren van relevante ketenpartners Uitnodigen en betrekken van ketenpartners Bijeenkomsten organiseren met alle ketenpartners Opstellen van samenwerkingsovereenkomst


Randvoorwaarden om tot een gezamenlijk resultaat (een gedeelde visie en op elkaar afgestemde acties) te komen. Opstellen programma eisen


`

pagina 34 van 75

6.4 Programma-eisen Fase Beschrijving Doelstelling

1 – richten Het ontwikkelen en vast stellen van de programma eisen op basis van de opdracht van het strategische niveau (opdrachtgever) en de beeldvorming van de programmamanager (opdrachtnemer). Afgestemde doelstelling tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer. Fine tuning van de opdracht.

Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

Opdrachtgever en opdrachtnemer Programmamanager ‘onderhandelt’ met opdrachtgever n.v.t. Programmamanager doet een voorstel voor programma-eisen. Programmamanager onderhandelt met opdrachtgever over programma eisen. Programmamanager en opdrachtgever komen tot een akkoord.

Toegevoegde waarde

Verbinden van de relatie tussen opdrachtnemer en opdrachtgever Helderheid en borging tussen opdrachtgever en opdrachtnemer over de uit te voeren werkzaamheden en het te behalen resultaat: Visie (wat gaan we bereiken), missie (hoe gaan we dat bereiken) filosofie (ethiek, waarden en normen).

Vervolg implementatie

Ontwikkelen van een projectplan


`

pagina 35 van 75

6.5 Projectplan Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

0 – voorbereiding (globaal projectplan) 1 – richten (definitief projectplan) Operationalisering van de visie en intentieverklaring Het zichtbaar maken van de activiteiten en de bijdragen van interne en externe ketenpartners (alle betrokkenen) Alle betrokkenen en andere geïnteresseerden Programmamanager en deelprojectleiders n.v.t. Inventariseren activiteiten met behulp van betrokkenen Schrijven van het projectplan Accorderingssessie

Toegevoegde waarde

Er wordt inzichtelijk gemaakt: •

wie

•

wat

•

waar

•

wanneer

•

kosten en opbrengsten

Het project kan tijdens de implementatie gemonitord worden op basis van de activiteiten die in het projectplan zijn genoemd Vervolg implementatie

Uitvoering projectplan (feitelijke implementatie van het project)


`

pagina 36 van 75

6.6 Competentieprofiel Programmamanager Voor het besturen van het implementatieproces kunnen een aantal rollen met bijbehorende competenties worden onderkend. De rollen en competenties zijn uiteindelijk gericht op het realiseren van de klantvraag. Een van de vooraanstaande rollen binnen het ontwikkelingstraject is die van de programmamanager. Hierbij een overzicht van de competenties die idealiter allemaal verenigt zijn in de programmamanager. Deze competenties gelden als ‘surplus’ eigenschappen, bovenop de basisvaardigheden die van een programmamanager gebruikelijk verwacht kunnen worden. De programmamanager ‘regisseert’ als het ware het (ketengerichte) proces. Zonder hiërarchische bevoegdheden, maar wel direct rapporterend aan het management, dient hij of zij in staat te zijn om het werken in ketens tot de afgesproken resultaten te laten leiden. De rol van programmamanager bevat veel uiteenlopende competenties, waarin vooral het spanningsveld tussen de faciliterende en aanjagende en leidende rol zal gelden. De programmamanager moet een brede interesse te hebben en over vaardigheden beschikken om alle disciplines binnen het project te kunnen enthousiasmeren, resultaatgericht te laten werken en te kunnen organiseren. Ook het acteren binnen politieke situaties en gevoeligheden dient hij of zij machtig te zijn. Advies: Vaardigheden en kennis programmamanager • Eigen visie ontwikkelen en verbaal en operationeel expliciet kunnen maken • Schakelen tussen strategisch, tactisch, operationeel niveau • (Politieke) afspraken kunnen maken met ketenpartners • Moet kunnen sturen zonder macht (maar met gezag) • Reflectief en methodisch zijn • Verbinden contexten en paradigma’s (betrokkenheidniveaus 5 en 6, blz. 139, 140) • Faciliterend leiderschap (coachend leiderschap) • Ondernemerschap (lef, durf en risico’s nemen)


`

pagina 37 van 75

7.6 Communicatieplan Fase Beschrijving

2 – inrichten De communicatie intern en met de externe ketenpartners wordt vastgelegd in een communicatieplan. Een communicatieplan moet aan een aantal voorwaarden voldoen De doelgroep en de inhoud van de communicatie Mediaplan: welke media, en hoe te benaderen (de vorm van de boodschap) Welk communicatie effect men wil bereiken.


Het informeren van alle interne en externe doelgroepen Alle betrokkenen en belangstellenden Programmamanager en deelprojectleider Communicatie aanpassing aan de lokale context is noodzakelijk.., Bepalen welke zaken gecommuniceerd moeten worden en de manier waarop. Investering afhankelijk van het gekozen medium en de omvang van de gekozen doelgroep. Informeren van de in het projectplan betrokken ketenpartners, tijdig, en met het juiste medium. De activiteiten op basis van het communicatieplan zijn continu ondersteunend gedurende de looptijd van de implementatie en uitvoering van de aanpak.


`

pagina 38 van 75

6.8 Startconferentie (kick-off) Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

2 - inrichten Officiële (symbolische) start van het project Iedereen kennis laten nemen, en bewust maken van het feit dat de implementatie van de aanpak van eergerelateerd geweld van start gaat. Alle betrokkenen en geïnteresseerden Programmamanager met ondersteuning van deelprojectleider Communicatie n.v.t. Organiseren Uitvoeren Evalueren


Uitspreken van de ‘filosofie’ (visie) van de school. Expliciet maken van de kernwaarden van de school. Alle activiteiten van de inrichten-fase


`

pagina 39 van 75

6.9 Nulmeting en monitoring Fase Beschrijving

2 – inrichten 3 – verrichten 4 – evaluatie Nulmeting: beschrijven van de huidige status van het ketenproces bij aanvang van de implementatie. Monitoring: volgen van het implementatieproces

Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

Effectmeting Opdrachtgever op strategisch niveau Programmamanager en een deelprojectleider Criteria voor monitoring eergerelateerd geweld . Operationeel: continu bijhouden van activiteiten Tactisch: verzamelen en verwerken. Strategisch: interpreteren en rapporteren.


Zichtbaar maken van het resultaat van de activiteiten Maandelijks verwerken in de statusrapportage.

Advies: Als voorbeeld van een meetinstrument voor monitoring is het mogelijk om het reeds ontwikkelde instrument van het KEG Rotterdam te gebruiken.


`

pagina 40 van 75

6.10 Scholing over eergerelateerd geweld Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

2 – inrichten 3 – verrichten Opbouwen van inhoudelijk expertise over het onderwerp Eergerelateerd geweld. Bewustwording van alle betrokkenen Alle betrokkenen op strategisch, tactisch, en operationeel niveau Externe inhoudelijke deskundigen in opdracht van de programmamanager. Scholing is maatwerk, Inkopen van de scholing. Uitvoeren van de scholing: deelname door betrokkenen Evalueren

Toegevoegde waarde

Inhoudelijke bewustwording


Eenmalige scholing, herhaling van de scholing kan tot de mogelijkheden behoren.


`

pagina 41 van 75

6.11 Training voor 1ste lijns medewerkers Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

2 – inrichten 3 – verrichten Het ontwikkelen en eigen maken van competenties en vaardigheden in relatie tot het thema. Kwaliteitsverhoging en borging van competenties en vaardigheden van betrokkenen in het project. 1ste lijns medewerkers. Externe inhoudelijke deskundigen met pedagogische/didactische expertise. Training is maatwerk. Inkopen van de scholing. Uitvoeren van de scholing: deelname door betrokkenen Evalueren

Toegevoegde waarde

Verhogen van de competenties en vaardigheden met betrekking tot het onderwerp Eergerelateerd geweld. Spin off naar andere projecten en/of werkzaamheden.


De training beoogt een duurzaam effect te hebben op de handelingsbekwaamheid van de betrokkenen. Levert een bijdrage aan de vroegsignalering, wat schooluitval kan voorkomen.


`

pagina 42 van 75

6.12 Training 2de lijns medewerkers Fase Beschrijving

2 – inrichten 3 – verrichten Opbouwen van inhoudelijke expertise over het onderwerp eergerelateerd geweld. Het ontwikkelen en eigen maken van competenties en vaardigheden in relatie tot de activiteiten die 2de lijns medewerkers verrichten in het project.

Doelstelling

Kennis vergroten over het onderwerp Kwaliteitsverhoging en borging van competenties en vaardigheden van 2de lijns medewerkers in het project.

Doelgroep Producent(en)

2de lijns medewerkers Externe inhoudelijke deskundigen Externe pedagogische/didactische deskundigen

Overdraagbaarheid Investering (activiteiten)

Training is maatwerk. Inkopen van de scholing. Uitvoeren van de scholing: deelname door 2de lijns medewerkers Evalueren

Toegevoegde waarde

Verhogen van inhoudelijke kennis, en de competenties en vaardigheden met betrekking tot het onderwerp EGG (handelingsbekwaam). Dit wordt zichtbaar in de uitvoering van het project. Spin off naar andere projecten en/of werkzaamheden binnen de school.


De training beoogt een duurzaam effect te hebben op de handelingsbekwaamheid van de2de lijns medewerkers. Levert een bijdrage aan de vroegsignalering en adequate doorverwijzing naar de externe ketenpartners, wat schooluitval kan voorkomen.


`

pagina 43 van 75

6.13 Deelnemersbijeenkomsten Fase Beschrijving

2 – inrichten Deelnemers bewust maken van het onderwerp eergerelateerd geweld. Voorlichten over de zaken die de school kan herkennen als ‘vroegsignalen’ van eergerelateerd zaken. Uitleggen aan deelnemers welke ondersteuning de school aan hen kan bieden (interne of externe doorverwijzing).

Doelstelling

Voorkomen van voortijdige schooluitval. Invulling geven aan maatschappelijke betrokkenheid. Adequate doorverwijzing


Deelnemers Initiatie door programmamanager. Uitvoering door in- of externe deskundige(n). In afstemming met deelprojectleiders. n.v.t. Inkopen bij externe deskundigen Of Uitvoeren door interne deskundigen Evaluatie (effectmeting).


Een ‘veilig klimaat’ voor de deelnemer creëren Bespreekbaar maken van het thema Deelnemers weten dat ze op de school terecht kunnen met vragen omtrent het thema eergerelateerd geweld. Randvoorwaarde: de school moet gereed zijn voor de aanpak, opvang en nazorg.

Advies In het kader van ‘Zorg en veiligheid’ is het aanbevolen om bijeenkomsten over maatschappelijke thema’s te organiseren.


`

pagina 44 van 75

6.14 Ouderparticipatie (PAOO) Fase Beschrijving

Doelstelling

Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten) Toegevoegde waarde Vervolg implementatie

2 – inrichten PAOO: Platform Allochtone Ouders en Onderwijs Deze platforms zijn representatief samengesteld uit ouders van diverse etnische afkomst. Zij fungeren als ‘antennes’ én ‘zenders’ naar andere allochtone ouders, en hebben directe lijnen met de school (tweede lijn). Dit bevordert de onderlinge betrokkenheid en de aansluiting van de ouders bij het onderwerp Eergerelateerd geweld. Het onderwerp wordt bespreekbaar gemaakt. Daarnaast is de weerbaarheid een kerndoel om de uitrol ook bij andere ouders te realiseren. De platformen stellen diverse onderwerpen aan de kaak en zijn nauw betrokken bij allerlei ontwikkelingen binnen de school. • Betrokkenheid • Ouderparticipatie en het bespreekbaar maken van het onderwerp eergerelateerd geweld. • Weerbaarheid en uitrol naar andere ouders. Ouders van deelnemers binnen de school Programmamanager en deelprojectleider n.v.t. • Organiseren • Bijeenkomsten • Uitrol • Weerbaarheid • Terugdringen van Eergerelateerd geweld Terugkoppeling naar zelforganisaties

Advies: Het ROC van Twente heeft ruime ervaring met ouderparticipatie. Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u zich wenden tot het ROC van Twente.


`

pagina 45 van 75

6.15 Flyer voor alle medewerkers van de onderwijsinstelling Fase Beschrijving Doelstelling

2 – inrichten Combinatie van informatie over het thema ‘Erezaken’ en de wijze waarop de school hiermee omgaat. Alle medewerkers informeren over de manier waarop de school omgaat met het thema erezaken. De actiebereidheid van de medewerkers van de school vergroten, zodat deze medewerkers bij signalering daadwerkelijk handelen volgens de voorgestelde werkwijze.

Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten) Toegevoegde waarde

Alle medewerkers binnen de school Programmamanager in samenwerking met de externe ketenpartners n.v.t • Afstemmen met ketenpartners • Ontwikkelen • Produceren en verspreiden • Alle medewerkers van de school worden gelijktijdig geïnformeerd. • Alle medewerkers worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid als ‘signaleerder’. Het belang van de samenwerking met externe ketenpartners wordt verduidelijkt.


Positie van de school in de keten helder maken.

Advies De in het scholenproject ontwikkelde flyers van het ROC van Twente en het Albeda College kunnen als voorbeeld dienen.


`

pagina 46 van 75

6.16 Flyer voor deelnemers Fase Beschrijving Doelstelling


2 – inrichten Combinatie van informatie over het thema ‘Erezaken’ en de wijze waarop de school hiermee omgaat. • Alle deelnemers informeren over de manier waarop de school omgaat met het thema eergerelateerd geweld. • Het empoweren van deelnemers zodat zij weten wat zij moeten doen in het geval van vragen over eergerelateerd geweld bij henzelf of bij mededeelnemers. Alle deelnemers binnen de school. Programmamanager in samenwerking met de externe ketenpartners n.v.t. • Afstemmen met ketenpartners • Ontwikkelen Produceren en verspreiden


Alle deelnemers van de school worden gelijktijdig geïnformeerd en bewust gemaakt. (verdere) aansluiting op de keten. Deelnemers zijn geïnformeerd over de ondersteuning die de school kan bieden.


`

pagina 47 van 75

6.17 Weerbaarheidstraining: Kleinschalige groepsbijeenkomsten Fase Beschrijving

Doelstelling


2 – inrichten Deze module beoogt de persoonlijke weerbaarheid van deelnemers die te maken hebben met erekwesties te vergroten. Jongeren hebben kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen nodig om ‘weerbaar’ te zijn bij conflicten over erekwesties. Ze kunnen die in wisselende situaties leren gebruiken. Weerbaarheid is het voortdurend zoeken, vinden en onderhouden van een innerlijke balans en een werkbaar evenwicht tussen de beide culturen, tradities, gewoontes en omgangsvormen waarin ze leven. Jongeren die te maken krijgen met erekwesties hebben aan de ene kant de behoefte zich te handhaven en te profileren en aan de andere kant willen ze hun ouders, cultuur en tradities ook niet verloochenen. Deze jongeren zitten in een spagaat waarin ze bij erekwesties het evenwicht verliezen en daarbij niet meer weten wat ze moeten doen. • bewustwording en effect • zelfredzaamheid en effect • externe hulpverlening Deelnemers die te maken hebben met erezaken Deelprojectleider in samenwerking met trainer Training is maatwerk • Ontwikkelen • Organiseren • Uitvoeren van de training • Deskundigheid • Weerbaarheid • Uitrol


Advies De in het scholenproject ontwikkelde module weerbaarheidstraining kan als voorbeeld dienen om op lokaal niveau een training te ontwikkelen.


`

pagina 48 van 75

6.18 Weerbaarheidstraining: Individueel Fase Beschrijving Doelstelling Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten) Toegevoegde waarde Vervolg implementatie

2 – inrichten Idem Weerbaarheidstraining (kleinschalige) groepsbijeenkomsten, maar voor individuele deelnemers

Advies De in het scholenproject ontwikkelde module weerbaarheidstraining kan als voorbeeld dienen om op lokaal niveau een training te ontwikkelen.


`

pagina 49 van 75

6.19 Handleiding ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ Fase Beschrijving


2 – inrichten Een beschrijving van de wijze waarop de school omgaat met het thema Erezaken. Deze handleiding kan geborgd worden in het beleid van Zorg en veiligheid. In deze handleiding wordt beschreven hoe 1ste lijns en 2de lijns medewerkers eergerelateerd geweld kunnen herkennen, en volgens welke procedure zij moeten handelen (afhankelijk van de rollen en taken van de betreffende medewerker). Inbedden en borgen van de werkwijze in het totale beleid van zorg en veiligheid binnen de school. Alle medewerkers van de school College van Bestuur n.v.t. • Beschrijven van de procedure. • Opnemen in het beleid Borging van het thema erezaken binnen het totale veiligheidsbeleid in en om de school. Binnen de school de interne keten op orde maken ten behoeve van de aansluiting op de lokale ketenaanpak van eergerelateerd geweld.

Advies: De in het scholenproject ontwikkelde handleiding ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ kan als voorbeeld dienen om een lokale contextgebonden handleiding te ontwikkelen.


`

pagina 50 van 75

6.20 Portrettenboekje Fase Beschrijving Doelstelling

Doelgroep Producent(en) Overdraagbaarheid Investering (activiteiten) Toegevoegde waarde Vervolg implementatie

2 – inrichten Een weergave van verhalen over erezaken. •

Medewerkers ‘gevoelig maken’ voor het onderwerp eergerelateerd geweld.

• Medewerkers binnen de school ‘in beweging brengen’. 1e en 2e lijn medewerkers Externe auteur Volledig, het portrettenboekje is een van de producten van het scholenproject Eergerelateerd geweld in en om de school. n.v.t. Het door verhalen ‘levend maken’ van het onderwerp. Geeft ‘bezieling’ aan het project.


`

pagina 51 van 75

6.21 Boekje Zorg en veiligheid Fase Beschrijving

Doelstelling


2 – inrichten (en verder) • Beschrijving van een aantal maatschappelijke thema’s in het kader van zorg en veiligheid • Contactgegevens van ketenpartners. Informeren over het herkennen en erkennen van (vroeg)signalen van maatschappelijke thema’s zoals discriminatie, pesten, loverboys, verslaving, tienermoeder en geweld. • Adequate ondersteuning en doorverwijzing. 1ste en 2e lijn medewerkers Externe auteur n.v.t. n.v.t. • •

Draagt bij aan adequate doorverwijzing naar externe ketenpartners. Draagt bij aan het voorkomen van vroegtijdige schooluitval.

Plaatst maatschappleijke thema’s in een bredere context van zorg en veiligheid. Vervolg implementatie

• •

Faciliteert het operationele werkproces Dient als een naslagwerk met contactgegevens

Advies: Het boekje Zorg en veiligheid dat in het scholenproject ontwikkeld is kan als voorbeeld dienen om een lokaal contextgebonden boekje samen te stellen.


`

pagina 52 van 75

7. Documentatie AUTEUR

TITEL

DATUM

PLAATS

Albeda College

De weg naar werk en actief burgerschap: context, ankerpunten en ontwerpeisen. Onderwijsvisie van het Albeda College

Juni 2005

Rotterdam

Albeda College

maart 2008

Rotterdam

Albeda College

Eergerelateerde zaken en de verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen. Factsheet onderwijzend personeel. Startnotitie Veiligheid

SD

Rotterdam

Albeda College, Bureau Vertrouwenspersonen

Handboek 'Omgaan met ongewenst gedrag'. September Tweede uitgave 2007

Rotterdam

Haimé, M.L.

Beschikking’ Directoraat-Generaal Wonen, Directie Inburgering en Integratie Beleidsontwikkeling

16 mei 2007

Den Haag

Meurichy, M.E.G.

Scholenproject EERGERELATEERD GEWELD IN EN OM DE SCHOOL, Albeda College, ROC van Twente 2007-2008

2007

Rotterdam

Herstelplan scholenproject EERGERELATEERD GEWELD IN EN OM DE SCHOOL, Albeda College, ROC van Twente Philips, G.J. en Bureau Beke Dossierformat SMW-ers, Dossiers eergerelateerde kwesties

April 2008

Rotterdam

Maart 2008

Rotterdam

Ministerie van Justitie

4e Voortgangsrapportage EGG 'Planningsoverzicht Programma Eergerelateerd Geweld', met begeleidende brief van minister Hirsch Ballin Project Integrale aanpak Huiselijk Geweld Twente

SD

Den Haag

2003

Onbekend

Dijkstra, S., & Lahlah, E

Het gevecht om eervol en vrij te leven in Nederland

SD

Onbekend

Ministerie van Justitie, Directie Rechtshandhaving en Criminaliteitsbestrijding

Factsheet Eergerelateerd Geweld

December 2007

Den Haag

Boer, M. de

Handreiking samenwerken voor de veiligheid Maart 2008 van (potentiële) slachtoffers van eergerelateerd geweld.

Onbekend

Movisie

Intakeprocedure EGG bij Vrouwenopvang

SD

Onbekend

ROC van Twente

Laat de cijfers het maar zeggen: ROC van Twente in cijfers 2007

2007

onbekend

Philips, G.J.

onbekend


`

pagina 53 van 75

ROC van Twente, stuurgroep Programma Studieloopbaanbegeleiding Studieloopbaanbegeleiding

Maart 2008

Hengelo

Gaemers, M., & Berg, A. van ROC van Twente, Loopbaancentrum, den Jaarverslag 2007

Maart 2008

Onbekend

ROC van Twente

ROCfort nr. 4. Personeelsblad van ROC van Juni 2008 Twente

Hengelo

Advies- en Onderzoeksgroep Leren van eer op scholen. Een onderzoek Beke naar vroegindicatoren van eergerelateerd geweld - Onderzoeksvoorstel

Juli 2008

Onbekend

Advies- en Onderzoeksgroep Leren van eer op scholen. Een onderzoek Beke naar vroegindicatoren van eergerelateerd geweld - Rapportage

Augustus 2008 Arnhem

Janssen, J.

Organisaties, cultuur en eergevoel. Over 2008 complexe institutionele samenwerking bij de aanpak van eergerelateerd geweld

Onbekend

Janssen, J.

Instroom en vroegherkenning van mogelijke April 2008 eerzaken bij de politie. Een onderzoek naar casuïstiek uit 2006. Deelrapport 1.

Den Haag


`

pagina 54 van 75

8. Literatuur Ferwerda, H., en Van Leiden, I. (2005). Eerwraak of Eergerelateerd geweld? Naar een werkdefinitie. Arnhem: Advies- en Onderzoeksgroep Beke. Goedee, J., & Entken, A.T.A. (2008). (Ont)keten. Implementeren van werken in ketens. Den Haag: Uitgeverij Lemma. Myer, R. & De Wit, B. (1998) Strategy: Process, Content, Context: An International Perspective. International Thomson Business Press Kruger, W. (1996). Implementation: the core task of change management. CEMS Business Review (1). Kluwer Academic/Plenum Publishers. Bauer & Gaskell (2000). Qualitative Researching with Test, Image, and Sound. London: Sage Publications.


`

pagina 55 van 75

9. Colofon Deelnemers Eergerelateerd geweld

EGG Keten Erezaken

Implementeren Keten

Ketenaanpak Ketenimplementatie Ketenpartners (intern, extern) Ketenplaat

Opdrachtgever Opdrachtnemer Operationeel niveau Projectteam

Referentie-aanpak

Strategisch niveau Tactisch niveau

De primaire ‘klanten van de school’ worden in de beleidsnota aangeduid met ‘deelnemer’, wat synoniem staat voor ‘student’. Eergerelateerd geweld omvat elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of een vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken (Bureau Beke, 2005). Met de term ‘EGG keten’ verwijzen we naar de ketengerichte aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school. Een van de doelstellingen van de aanpak van eergerelateerd geweld is om eergerelateerde situaties die potentieel in geweld kunnen uitmonden, vroegtijdig te signaleren. Tijdens de pilot is gesuggereerd om in plaats van ‘eergerelateerd geweld’ de term ‘erezaken’ te hanteren. Vroegsignalering is er immers op gericht dat er een oplossing voor risicovolle erezaken wordt gevonden, voordat er sprake is van een gewelddadige situatie. Ketenimplementatie (Goedee & Entken, 2008) is als uitgangspunt genomen om de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld in een breder (ontwikkel)perspectief te plaatsen. De implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld kan worden beschouwd als een implementatie van werken in ketens: het scholenproject is een multidisciplinaire samenwerking van meerdere organisaties met één gezamenlijk doel. De benadering van een thema door middel van ketengericht samenwerken. Het implementeren van een ketenaanpak. Organisatie(onderdelen) die samenwerken in ketenverband. De ketenplaat is een visualisatie van de ketengerichte samenwerking. De ketenplaat toont een keten van deelprocessen die middels concrete inputen outputafspraken van elkaar afhankelijk zijn. De concrete inrichting van de keten (met activiteiten) vindt plaats op het niveau van ieder deelproces. Strategisch niveau binnen de school geeft aan de programmamanager de opdracht om de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld uit te voeren. De programmamanager van het implementatieproces. 1e en 2e lijn binnen de school die verantwoordelijk zijn voor de dagelijkse uitvoering van de aanpak van eergerelateerd geweld Het projectteam is het geheel van programmamanager en deelprojectleiders die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het eindresultaat van implementatie van de aanpak van eergerelateerd geweld. Zodra de keten volledig in werking, en geborgd is, spreken we van een (centrale) programmamanager en deelprojectleiders. Een referentieaanpak is een aanpak zoals geïmplementeerd in een andere context, die kan dienen als een voorbeeld voor de aanpak van hetzelfde thema in een andere (vergelijkbare) context. Met dien verstande dat de aanpak aangepast wordt aan de eigenschappen van de lokale context. Management van de school. Treedt op als opdrachtgever voor de implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld. Het middenkader binnen de betrokken organisaties die verantwoordelijk is voor de vertaling van de strategische doelstelling naar het operationele niveau.


`

pagina 56 van 75

10. Verantwoording Het Albeda College en het ROC van Twente hebben het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ volledig zelf geïnitieerd en binnen hun organisatie gerealiseerd. De ervaringen van alle betrokkenen binnen deze organisaties vormen de basis van deze beleidsnota. Er is op basis van verschillende bronnen een beeld gevormd van het scholenproject, en implicaties daaruit afgeleid voor de overdraagbaarheid van het project binnen andere scholen. Deze bronnen zijn achtereenvolgens: documentatie, interviews, en observaties.

10.1 Documentatie Er is een grote diversiteit aan schriftelijke documentatie verzameld over het scholenproject. Diverse belanghebbenden, zowel van de beide ROC’s als daarbuiten, hebben inzage gegeven in beleidsmatige, projectmatige, en inhoudelijke documenten. Waar onduidelijkheid ontstond is desk research uitgevoerd om deze data aan te vullen. Een overzicht van de documenten die als input zijn gebruikt voor deze notitie, is weergegeven in het hoofdstuk 7 ‘Documentatie’.

10.2 Interviews Documenten tonen enigszins een statisch beeld van de werkelijkheid. Omdat de praktische implementatie van een aanpak van eergerelateerd geweld een belangrijke doelstelling van deze beleidsnota is, zijn er verhalende interviews afgenomen met diverse betrokkenen op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau. In tabel 2 tonen we een overzicht van de geïnterviewden:


`

pagina 57 van 75

1 2

Geïnterviewde Piet Boekhoud Carla Kathmann

Organisatie Albeda College Albeda College

3 4 5 6

Goverdien Philips Bert de Krey Margo Gaemers Karima Ouchan

Albeda College ROC van Twente ROC van Twente ROC van Twente ROC van Twente ROC van Twente ROC van Twente ROC van Twente Flexus Jeugdplein

9 10

Henk Kloosterhof Nazan Kirkagac Anne van Rijn Ria Schoonen School maatschappelijk werkers (groepsinterview) Jaap van de Meent Astrid van Nassau

11

Marcia Albrecht

GGD Rotterdam Rijnmond

7 8

Flexus Jeugdplein Flexus Jeugdplein

Functie Voorzitter College van Bestuur Directeur Trajectbureau, projecteigenaar Projectleider Sectordirecteur Manager loopbaancentrum 2e lijn Projectleider/ specialist loopbaancentrum Onderwijskundig medewerker Specialist Loopbaancentrum Specialist Loopbaancentrum Specialist Loopbaancentrum School maatschappelijk werkers Directeur, lid Raad van Bestuur Teamleider school maatschappelijk werkers Voorzitter Kernteam Eergerelateerd Geweld

Tabel 2: Een overzicht van interviews voor de beleidsnota

Deze betrokkenen hebben de beleidsnotitie over de verspreiding van een aanpak van eergerelateerd geweld verrijkt met ervaringsgegevens, meningen, en visies ten aanzien van zowel de contextuele, procesmatige, als inhoudelijke aspecten van de pilot. Andere onderwijsinstellingen kunnen hiervan dankbaar gebruik maken. Uit de verhalen van betrokkenen zijn de ervaringen verwerkt die van belang zijn voor andere onderwijsinstellingen die overwegen een project met het maatschappelijke thema eergerelateerd geweld binnen hun eigen organisatie willen ontwikkelen en uitvoeren. Alle interviews zijn op dezelfde manier afgenomen, gebruik makend van een identiek format. Het kenmerk van verhalende interviews is, dat een dergelijk interview een natuurlijk begin, midden en eind heeft. Bovendien is datgene dat respondenten het eerst noemen vaak het meest relevant (Bauer en Gaskell, 2000). Alle respondenten hebben feedback gekregen over de bevindingen naar aanleiding van de interviews in een gezamenlijke bijeenkomst. Alle respondenten zijn voorafgaand aan de interviews geïnformeerd over deze werkwijze.

10.3 Observaties Naast alle schriftelijke en gesproken informatie is er tijdens het ontwikkelen van deze beleidsnota ook de aandacht gegeven aan andere relevante waarneembare eigenschappen van de pilot. Zo zijn bijvoorbeeld de houding van individuele betrokkenen ten opzichte van het scholenproject, hun competenties, en hun positie binnen hun organisatie van wezenlijk belang voor de implementatie van het scholenproject geweest. Implementeren is mensenwerk, dus het resultaat staat of valt met de kwaliteiten van alle individuele mensen.


`

pagina 58 van 75

BIJLAGE: BESCHRIJVING VAN DE PILOT


`

pagina 59 van 75

Bijlage 1: Samenvatting Er zijn talloze contextuele, inhoudelijke, en procesmatige aspecten die het gezicht van de beide scholenprojecten in de pilot hebben bepaald. In deze beleidsnota is er speciale aandacht uitgegaan naar de zaken die verschillen tussen de lokale contexten van het Albeda College en het ROC van Twente. Mede op basis van de onderstaande analyse zijn de aanbevelingen (hoofdstuk 4) en het plan van aanpak (hoofdstukken 5 en 6) beschreven. Hieronder tonen we een overzicht van de aspecten: context, inhoud en proces. De gegevens in tabel 3 zijn gebaseerd op de documenten die door de betrokkenen ter beschikking zijn gesteld, de interviews, en de observaties van de auteurs van deze beleidsnota. In de kolom ‘verschil’ wordt weergegeven de mate waarin het betreffende onderdeel van het scholenproject tussen de beide pilot locaties van elkaar afwijkt. Deze verschillen hebben gevolgen en consequenties voor de wijze waarop het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’ is vormgegeven. Let op; dit overzicht geeft geen oordeel over de kwaliteit van het desbetreffende onderdeel.


`

pagina 60 van 75

CONTEXT

INHOUD

Aantal deelnemers Aantal allochtone deelnemers Aantal medewerkers Lokale ketenaanpak EG Externe doorverwijzing Definitie Producten

PROCES

Projectleider Doelstelling

Resultaten gedefinieerd Werkwijze

1e lijn: rol 2e lijn: rol 2e lijn: afdeling 2e lijn: medewerkers 2e lijn: leidinggevende Formele procedure voor aansluiting op externe (keten)partners Meldpunt derde lijn Projectorganisatie Methodische aanpak implementatie Financiering

1

Meest relevant voor verspreiding

Albeda

ROC van Twente

Verschil

25000

+

9784 (39%)

31237 (beroepsonderwijs: 18741; educatie: 12496) 2668 (14,2 %)

+

2400

1800

+

Ja

Nee

++

X

KEG

ZAT (in ontwikkeling) geen eenduidigheid Aanpassingen aan de lokale context vereist Onderwijs Inbedden in staande structuur studieloopbaan begeleiding Onbekend

+++

X

voorzichtig, geen 'alarm bellen', onderling overleg, doorverwijzen naar 3e lijn signaleren en doorverwijzen naar 2e lijn doorverwijzen naar ketenpartners Loopbaancentrum Specialisten (intern)

geen eenduidigheid Aanpassingen aan de lokale context vereist Staf en beleid Maatschappelijke verantwoordelijkheid Onbekend geïsoleerd, groepsgewijs, doorverwijzen signaleren en doorverwijzen naar 2e lijn doorverwijzen naar KEG Trajectbureau School maatschappelijk werkers (extern) Extern

0 0

X

+ ++

X

0

X

+

X

0 + 0 ++

Intern

++

Ja

Nee

++

ASHG (voorportaal KEG) idem Niet tijdig geïntroduceerd

Externe ketenpartners idem Via staande structuur studieloopbaan begeleiding VSV en lumpsum

++

subsidie WWI + lokale middelen

0 0

X

0

X

Tabel 3: Aspecten ten aanzien van de implementatie van de scholenprojecten.

1

Het ‘verschil’ wordt aangeduid met een ‘0’ wanneer er geen sprake is van een verschil, en met achtereenvolgens ‘+’, ‘++ en

‘+++’ in het geval van een steeds groter verschil. Beleidsnotitie ‘Naar Eer en Geweten’

`

pagina 61 van 75

Aansluitend wordt het scholenproject binnen het Albeda College en het ROC van Twente beschreven. De beschrijvingen van beide scholen afzonderlijk corresponderen met de gegevens in tabel 3.


`

pagina 62 van 75

Bijlage 2: Albeda College Allereerst wordt de context (6.1) van het scholenproject binnen het Albeda College beschreven. In welke omgeving is het project geïmplementeerd, en hoe heeft deze omgeving invloed op het verloop van het scholenproject? Vervolgens wordt er een beeld geschetst van de inhoudelijke resultaten (6.2) van de implementatie; hoe is er bij het Albeda College concreet invulling gegeven aan het project? Tenslotte wordt er nader in gegaan op de procesmatige (6.3) kenmerken van het scholenproject; op welke manier is het project binnen het Albeda College tot stand gekomen? Uit deze feitelijke beschrijving worden de belangrijkste bevindingen en conclusies getrokken. Er wordt vastgesteld welke aspecten van cruciaal belang zijn bij de overdracht van een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school.

2.1 Context van het scholenproject Albeda College

ROC van Twente

CONTEXT INHOUD PROCES Figuur 10

Het Albeda College is een scholengemeenschap voor middelbaar beroepsonderwijs en volwasseneneducatie (ROC) in Rotterdam. Zo’n 25.000 deelnemers volgen er onderwijs begeleid door circa 2400 medewerkers. Het Albeda College omvat 50 locaties waar ruim 350 opleidingen en kwalificatiemogelijkheden worden aangeboden (Albeda College, 2008). Op het Albeda College zijn relatief veel allochtone deelnemers ingeschreven die mogelijk te maken kunnen hebben met erezaken. Rondom thema’s als ‘inburgering’ op het Albeda College kwam het onderwerp eergerelateerd geweld al vaker de orde. Het scholenproject werd binnen de school geïnitieerd om meer kennis over het onderwerp op te doen, en het thema te agenderen binnen de school (Bron: interview Piet Boekhoud). In Rotterdam is op gemeentelijk niveau een aanpak van eergerelateerd geweld ontwikkeld in de vorm van het Kernteam Eergerelateerd Geweld (KEG). Onder leiding van de GGD Rotterdam-Rijnmond hebben de lokale ketenpartners (zoals Bureau Jeugdzorg, Politie, Vrouwenopvang, Openbaar Ministerie) concrete afspraken gemaakt over de aanpak van dit thema. Alle gevallen van (mogelijk) eergerelateerd geweld worden gemeld bij het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG), dat als voorportaal van de keten fungeert. Signalen van (mogelijk) eergerelateerd geweld bij deelnemers van het Albeda College kunnen worden doorverwezen naar het ASHG, dat deel uitmaakt van de GGD Rotterdam Rijnmond (Bron: GGD Rotterdam-Rijnmond, 2006).


`

pagina 63 van 75

KETEN EERGERELATEERD GEWELD Keten regieteam

Keten regisseur

Procesverantwoordelijken

Albeda College

Figuur 11

Vroeg Signalering (ASHG)

Dossiervorming en analyse

Weging en kwalificatie

Toewijzing aan casemanager

Uitvoering

Evaluatie

Het Albeda College verwijst door naar de lokale ketenaanpak van Eergerelateerd Geweld

Op gemeentelijk niveau is in Rotterdam een meldcode voor hulpverleners ingevoerd, die hen verplicht om huiselijk geweld (waar mogelijk ook erezaken een rol kunnen spelen) te melden in de keten. Dit heeft mogelijk implicaties voor de manier waarop scholen in Rotterdam moeten omgaan met casussen van eergerelateerd geweld.

2.2 Inhoudelijke resultaten Albeda College CONTEXT √ INHOUD PROCES

ROC van Twente

Figuur 12

Hieronder wordt beschreven de wijze waarop het Albeda College inhoudelijk invulling heeft gegeven aan het scholenproject, zowel op strategisch, beleidsmatig als operationeel niveau. 2.2.1 Opdrachtdefinitie van het scholenproject Het beleid en de uitvoering ten aanzien van het scholenproject is ontwikkeld op initiatief van de voorzitter van het College van Bestuur van het Albeda College. Deze heeft herkend dat het thema eergerelateerd geweld binnen de school steeds meer relevant werd. Het scholenproject is vanuit strategisch niveau geïnitieerd om de kennis over het onderwerp te vergroten en ook invulling te geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de school. Tijdens de implementatie van het scholenproject is de naam van het scholenproject Eergerelateerd geweld binnen het Albeda College veranderd. De term ‘eergerelateerd geweld’ is vervangen door een meer algemene en neutrale term ‘eergerelateerde zaken’. Hiervoor zijn twee redenen aangegeven:


`

pagina 64 van 75

1) de aanpak is gericht op het vroegtijdig signaleren van mogelijk eergerelateerd geweld. 2) de nieuwe benaming erezaken suggereert dan ook dat ten tijde van signalering in principe nog geen sprake van geweld hoeft te zijn. 3) het thema eergerelateerd geweld bleek weinig geschikt om het onderwerp binnen de school bespreekbaar te maken, zowel bij deelnemers als beroepskrachten. Ongeacht welke definitie een school strategisch wordt gehanteerd, is het voor de operationele implementatie van belang dat er helderheid bestaat over de gekozen definitie en de bijbehorende werkwijzen. Uit de gehouden interviews met alle betrokkenen blijkt dat er weinig eenduidigheid tussen het strategisch en operationeel niveau binnen het Albeda College over de definitie van de term ‘erezaken’ danwel ‘eergerelateerd geweld’. 2.2.2 Producten Het scholenproject binnen het Albeda College heeft diverse producten voortgebracht, die kunnen worden ingezet bij uitvoering van de aanpak, zoals flyers voor docenten én deelnemers, trainingen voor beroepskrachten, een wetenschappelijk onderzoek op basis van casuïstiek binnen de school, een weerbaarheidstraining voor deelnemers, een handleiding omgaan met eergerelateerde issues en een portrettenboekje. De ontwikkelaars geven echter aan dat het product ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ en de ‘weerbaarheidstraining’ uitsluitend aangeboden kan worden door ervaren opleiders of trainers. Specifieke kennis en trainingsvaardigheden over het onderwerp erezaken is een randvoorwaarde om een veilig klimaat in de groep te scheppen. Daarnaast zijn deze kennis en vaardigheden nodig om het beoogde resultaat te bereiken.

2.3 Procesmatige kenmerken Albeda College CONTEXT √ INHOUD √ PROCES

ROC van Twente

Figuur 13

Hieronder wordt de manier beschreven waarop het scholenproject binnen het Albeda College tot stand is gekomen. Er zal duidelijk worden dat het implementatieproces van het scholenproject sterk afhankelijk is van de omgeving waar het traject plaatsvindt. 2.3.1 Doelstelling en werkwijze Enerzijds is met het project beoogd om betrokkenen (deelnemers, docenten, leerlingbegeleiders) bewust te maken van het onderwerp, anderzijds is er een aanzet tot werkwijze gegeven om mogelijke gevallen van eergerelateerd geweld vroegtijdig te signaleren en door te verwijzen naar externe ketenpartners. De eerste lijn binnen het Albeda College omvat alle beroepskrachten die zich primair met onderwijs bezig houden (zoals docenten, mentoren). Aan de eerste lijn is een belangrijke rol toegewezen voor het vroegtijdig herkennen van eergerelateerd geweld en het doorverwijzen naar de 2de lijns functionaris en/of een externe ketenpartner. Het onderwerp eergerelateerd geweld wordt door de docenten van het Albeda College geïsoleerd, als een afzonderlijk gespreksonderwerp behandeld. Het is beoogd om het thema Beleidsnotitie ‘Naar Eer en Geweten’

`

pagina 65 van 75

groepsgewijs aan de orde te stellen. Uit de interviews met betrokkenen is gebleken dat het onderwerp met voorzichtigheid behandeld moet worden, omdat sommige deelnemers én docenten het moeilijk vinden om er in het openbaar over te praten. Een belangrijke randvoorwaarde voor het scholenproject is dat docenten een omgeving creëren die door de deelnemers als ‘veilig’ wordt ervaren. Wanneer beroepskrachten in de eerste lijn het vermoeden hebben dat er bij een deelnemer mogelijk sprake is van eergerelateerd geweld, verwijzen zij binnen de eigen organisatie door naar de school maatschappelijk werkers (SMW) in de tweede lijn. De school maatschappelijk werkers zijn externe beroepskrachten die door het Albeda College worden ingehuurd bij Stichting FlexusJeugdplein voor het bieden van sociaal-emotionele begeleiding aan deelnemers. Stichting FlexusJeugdplein heeft de gemeentelijke meldcode Huiselijk Geweld ondertekend waarin afspraken zijn gemaakt over het doorverwijzen van signalen van huiselijk geweld. De school maatschappelijk werkers verwijzen deelnemers in het geval van (mogelijk) eergerelateerd geweld door naar het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG) in Rotterdam, dat het voorportaal vormt van het Kernteam Eergerelateerd Geweld (KEG). Het Albeda College heeft echter geen expliciete afspraken gemaakt voor aansluiting van de school met het KEG. De school maatschappelijk werkers hebben tijdens het scholenproject inhoudelijke casussen aangeleverd ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoek door Advies- en onderzoeksgroep Beke. Bij de daadwerkelijke aanpak van eergerelateerd geweld spelen de school maatschappelijk werkers een belangrijke rol als doorverwijzer naar het (externe) Kernteam Eergerelateerd Geweld, en als terugmelder naar de eerste lijn. De beroepsmatige geheimhoudingsplicht van SMW-ers speelt een rol bij de uitvoering van deze verantwoordelijkheden, omdat de SMW-ers veronderstellen dat onzorgvuldig omgaan met informatie ‘levens kan kosten’ (Bron: interview school maatschappelijk werkers, Albeda College). De beroepscode van school maatschappelijk werk kan mogelijk indruisen tegen de richtlijnen in het kader van de Rotterdamse meldcode voor Huiselijk Geweld (bron: beroepscode school maatschappelijk werkers Stichting FlexusJeugdplein). 2.3.2 Projecteigenaar Het eigenaarschap van het scholenproject is binnen het Albeda College ondergebracht bij het Trajectbureau, dat onder andere verantwoordelijk is voor het voorkomen van vroegtijdig schoolverlaten. De school maatschappelijk werkers vallen onder de verantwoordelijkheid van het Trajectbureau. De projectleider is in dienst van de afdeling Staf en Beleid en rapporteert aan de directeur van het Trajectbureau. Het Trajectbureau heeft twee doelstellingen van het scholenproject gedefinieerd. Enerzijds worden concrete producten ontwikkeld om invulling te geven aan het thema ‘erezaken’. Anderzijds worden beroepskrachten voorgelicht en opgeleid om (mogelijke) erezaken te signaleren en door te verwijzen naar de lokale (keten) aanpak (Bron: interview Carla Kathmann). 2.3.3 Projectorganisatie Binnen het Albeda College werd de projectleider als linking pin van het scholenproject beschouwd, met een verantwoordelijkheid voor de projectmatige voortgang en verantwoording van het project. Zij behoorde tot het projectteam die de opdracht had om een gezamenlijk gedragen visie te ontwikkelen, programma-eisen te formuleren, een beheersstructuur te ontwikkelen, en de voortgang van het project te waarborgen. Het projectteam vormde een stuurgroep, een klankbordgroep, een begeleidingscommissie, en een expertgroep ten behoeve van de uitvoering van het project binnen zowel het Albeda College als het ROC van Twente (bron: Projectplan Scholenproject, 2007).


`

pagina 66 van 75

De stuurgroep had als taak het project op hoofdlijnen te sturen, bijvoorbeeld door het bespreken van de voortgangsrapportages, en het geven van een eindadvies over de overdraagbaarheid van het project. In de stuurgroep waren namens het Albeda College en ROC van Twente de beide projectleiders en de projecteigenaren aanwezig. Daarnaast maakten de directeur van de school maatschappelijk werkers en vertegenwoordigers van het ministerie van Wonen, Wijken, en Integratie, en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap deel uit van de stuurgroep. De klankbordgroep had als functie feedback te geven aan de projectleiders over de inhoudelijke uitwerking van de producten, en bestond uit vertegenwoordigers van de gemeente Amsterdam, ROC ASA, en het Nederlands Jeugdinstituut (NJI). De expertgroep had als taak om incidenteel inhoudelijke input te geven, en werd - indien nodig – door de projectleiders bij het project betrokken. De expertgroep bestond uit verschillende inhoudelijke deskundigen op het gebied van eergerelateerd geweld en eerwraak. Voor de begeleiding van het onderzoek door Beke is een begeleidingscommissie gevormd met minimaal één betrokkene uit al deze groepen. Binnen de projectorganisatie zijn verschillende (keten)partners betrokken die een rol spelen in de aanpak van eergerelateerd geweld. Het Albeda College heeft bijvoorbeeld aansluiting gezocht met de Rotterdamse keten voor eergerelateerd geweld. Alle betrokkenen hebben een platform gekregen om bij te dragen aan de ontwikkeling van een effectieve aanpak van eergerelateerd geweld in Rotterdam. 2.3.4 Financiering De manier waarop een (keten)aanpak van eergerelateerd geweld gefinancierd is, heeft implicaties voor de manier waarop door de projectleiding gestuurd kan worden. Het scholenproject binnen het Albeda College kent twee financiers. Het Ministerie voor Wonen, Wijken, en Integratie heeft een subsidie toegekend voor het scholenproject dat in 2007 en 2008 wordt uitgevoerd binnen zowel het Albeda College als het ROC van Twente. Het Albeda College en het ROC van Twente hebben in het projectplan afspraken gemaakt over de verdeling van financiële middelen. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelt in het kader van het beleid voor de aanpak van vroegtijdig schoolverlaten (VSV) financiële middelen beschikbaar aan de grote steden. De Rotterdamse gemeentelijke dienst JOS subsidieert met deze middelen de activiteiten van maatschappelijk werkers die door het Albeda College bij FlexusJeugdplein worden ingehuurd. School maatschappelijk werkers worden voor 55 % door de gemeente Rotterdam gesubsidieerd, en voor 45 % door het Albeda College bekostigd.


`

pagina 67 van 75

2.4 Bevindingen In tabel 4 toont de bevindingen naar aanleiding van de interviews, observaties, en de documentatie. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen het strategische, tactische, en operationele organisatieniveau.

Interviews

Observaties

Strategisch Kennis en ervaring opdoen met het onderwerp EG (inhoud)

Tactisch Verantwoordelijkheden moeten expliciet worden gemaakt (proces)

Gestart vanuit maatschappelijke betrokkenheid (context) De verwachtingen over het project zijn groter geworden tijdens de implementatie (proces) Budgetten moeten scherp worden beheerd (proces) Het domein voor het project is ‘erezaken’, niet ‘Eergerelateerd geweld’ (inhoud) Projectmanagement competenties zijn essentieel voor het slagen van het project (proces) Een scherpe resultaatdoelstelling is noodzakelijk (proces)

De projectopdracht moet aansluiten op de onderwijssituatie (inhoud en context) Het onderwerp Eergerelateerd geweld opnemen in brede context van ‘Zorg en sociale veiligheid’ (inhoud)

Wat mag het scholenproject kosten, en wat moet het opleveren? (proces)

Documentatie

Operationeel Discussie over ‘beroepscode’ en uitvoering van het project is noodzakelijk (inhoud en proces) Behoefte aan dialoog over het thema Eergerelateerd geweld (inhoud) Training van de tweede lijn moet aansluiten op de praktijk binnen de school (context)

Er moet bereidheid zijn om met ketenpartners samen te werken (proces) De competenties van de tweede lijn zijn essentieel (proces)

Vooraf duidelijke procedures afstemmen (proces) Het scholenproject heeft tot focus geleid op het onderwerp (inhoud en proces)

Beheersinstrumenten (bijv. statusrapportages, projectplanning) maken de besturing van het scholenproject effectiever (proces) Implementatievaardigheden vragen om meer aandacht (proces)

Eenduidige sturing van, en feedback aan de tweede lijn is noodzakelijk (proces)

Er geen procedure voor aansluiting op de lokale ketenaanpak (proces)

Concrete resultaatafspraken maken bij het inhuren van externe tweede lijn + een goede monitoring van de resultaten (proces) Tweede lijn informeren voor aanvang project, en terugkoppeling aan tweede lijn tijdens het project (proces)

Tabel 4: Bevindingen ten aanzien van het scholenproject binnen het Albeda College


`

pagina 68 van 75

2.5 Conclusies Uit tabel 4 wordt afgeleid dat de betrokkenen binnen het Albeda College op operationeel niveau behoefte hebben aan dialoog over wat ‘eergerelateerd geweld’ inhoudt. Daarnaast is de procesaanpak op alle niveaus een punt van aandacht. Afstemming tussen de strategische, tactische, en operationele functionarissen, lijkt van groot belang voor het slagen van het scholenproject. Een evenredige focus tussen inhoud en proces zou bijgedragen hebben aan een effectievere werkwijze en wellicht dienovereenkomstige resultaten.


`

pagina 69 van 75

Bijlage 3: ROC van Twente Het scholenproject binnen het ROC van Twente krijgt in deze beleidsnota op eenzelfde manier de aandacht als het Albeda College. Het project komt vanuit het contextuele (7.1), inhoudelijke (7.2), en het procesmatige (7.3) perspectief aan de orde. Hoewel binnen de beide scholen hetzelfde project is uitgevoerd, zal blijken dat contextuele verschillen een wezenlijke uitwerking hebben op zowel het inhoudelijke resultaat als het procesmatige verloop van het scholenproject. De bevindingen en conclusies worden aan het einde van dit hoofdstuk verbonden aan de feitelijke beschrijving van het scholenproject binnen ROC van Twente.

3.1 Context van het scholenproject Albeda College CONTEXT √ INHOUD √ PROCES √

ROC van Twente

Figuur 14

Het ROC van Twente is de onderwijsinstelling voor middelbaar beroepsonderwijs en volwasseneneducatie in de regio Twente. Bijna 1800 medewerkers verzorgen beroepsopleidingen, trainingen, en cursussen voor ruim 31.000 deelnemers. Op 3 hoofdlocaties in Hengelo, Enschede, en Almelo, en op enkele kleinere onderwijslocaties in heel Twente (ROC van Twente, 2007). Onder regie van de GGD Twente is in de regio Twente vanaf 2002 een integrale aanpak van Huiselijk Geweld ontwikkeld met verschillende hulpverleningsinstanties. Er is echter nauwelijks sprake van een ketengerichte samenwerking tussen deze organisaties, danwel een specifieke aanpak van eergerelateerd geweld (Bron: Project Integrale aanpak Huiselijk Geweld Twente, 2003). Binnen het ROC van Twente is een werkwijze in ontwikkeling, zodat in de toekomst casussen van eergerelateerd geweld kunnen worden ingebracht in de Zorg Advies Teams (ZAT) die in samenwerking met 4 gemeentes (Enschede, Hengelo, Almelo en Oldenzaal) en de hulpverleningsinstanties worden ingericht. Deze zorgstructuur wordt ingevoerd in het kader van het beleid voor de aanpak van vroegtijdig schoolverlaten (VSV). Het ZAT beoogt een betere afstemming van schoolinterne begeleiding op schoolexterne hulpverlening (Convenant aanpak VSV regio Twente, 2006). Het ZAT vormt een netwerk van hulpverleningsinstanties, maar is geen ketensamenwerking waarbij expliciete proces- en resultaatafspraken zijn gedefinieerd. Zie figuur 15.


`

pagina 70 van 75

student

studieloopbaanbegeleiding 1e lijn

e

3 lijn / ZAT

Figuur 15

Loopbaan e Centrum 2 lijn

e

3 lijn / ZAT

Begeleiding van studenten binnen het ROC van Twente

3.1.1 Achtergrond Mede naar aanleiding van een lokaal incident van eergerelateerd geweld plaatste een voormalig sectordirecteur van het ROC van Twente het thema op de agenda van de school. Gezamenlijk met een allochtone leerling-begeleidster werd het onderwerp zowel landelijk als binnen het ROC van Twente geprofileerd. Omstreeks 2006 verbond het Albeda College zich eveneens aan het onderwerp in het Landelijk Platform Eergerelateerd Geweld. Eind 2006 ontwikkelden de projectleiders namens beide scholen een Projectplan (Projectplan Scholenproject, 2007), dat door het ministerie van Wonen, Wijken, en Integratie is beantwoord met een subsidie voor het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’.


`

pagina 71 van 75

3.2 Inhoudelijke resultaten Albeda College CONTEXT √ INHOUD √ PROCES √

ROC van Twente √

Figuur 16

Hieronder wordt een beschrijving gegeven van de (inhoudelijke) resultaten van het scholenproject binnen het ROC van Twente.

3.2.1 Opdrachtdefinitie van het scholenproject De aanpak van eergerelateerd geweld is ingebed in de studieloopbaanstructuur van het ROC van Twente. Deze loopbaanstructuur is binnen het programma Studieloopbaanbegeleiding ontworpen en geïmplementeerd. Dit programma richt zich verder op het aanbieden van gecertificeerde studieloopbaanbegeleiders, de integratie van studieloopbaanbegeleiding in het competentiegericht onderwijs, en de keuzebegeleiding voor het volgen van minoren. Het ROC van Twente beschouwt het thema ‘erezaken’ niet als een ‘speerpunt’ van het beleid, maar plaatst het in een breder geheel van maatregelen gericht op de (tweedelijns) begeleiding van deelnemers, dat nauw aansluit op het primaire (onderwijs)proces. Ook het ROC van Twente heeft tijdens de implementatie de term ‘eergerelateerd geweld’ vervangen door ‘eergerelateerde zaken’. De term ‘eergerelateerd geweld’ heeft betrekking op de uiterste uitingsvorm van een erezaak. Ten tijde van de vroegsignalering hoeft in principe geen sprake te zijn van geweld; de vroegsignalering in de 1e lijn dient juist escalatie naar geweld te voorkomen. Zoals blijkt uit de interviews bestaat er weinig eenduidigheid tussen het strategisch en operationeel niveau binnen het ROC over de interpretatie van de term ‘eergerelateerde zaken’. 3.2.2 Producten Het scholenproject heeft ook binnen het ROC van Twente producten voortgebracht die kunnen worden ingezet, zoals onder andere weerbaarheidstrainingen voor deelnemers (individueel en groepsgewijs), een flyer voor medewerkers, een naslagwerk ‘Omgaan met eergerelateerde issues’ en het portrettenboekje (zie het hoofdstuk 6 ‘Producten’ voor een volledig overzicht). Een aantal van deze producten vereisen aanpassing aan de lokale context, voordat ze binnen een andere school in gebruik genomen kunnen worden. Ten behoeve van de pilot is alle producten in de praktijk ontwikkeld en toegepast. De kennis en ervaring die daarmee zijn opgedaan, zorgen ervoor dat het aanpassen van deze producten aan de lokale context relatief eenvoudig is en relatief weinig investeringen vergen.


`

pagina 72 van 75

3.3 Procesmatige kenmerken Albeda College CONTEXT √ INHOUD √ PROCES √

ROC van Twente √ √

Figuur 17

Tenslotte wordt er in gegaan op het proces van het scholenproject binnen het ROC van Twente. 3.3.1 Doelstelling en werkwijze Evenals bij het Albeda College, hebben de eerste lijn medewerkers (primair onderwijspersoneel) van het ROC van Twente de taak om signalen van (mogelijk) eergerelateerd geweld te herkennen en door te verwijzen naar de tweede lijn. Deelnemers worden naar de tweede lijn doorverwezen als de studieloopbaanbegeleiding in de 1e lijn niet kan of wil vervolgen en/of als er naar het oordeel van de 1e lijn extra kennis of instrumenten nodig zijn (Bron: ROC van Twente, 2008). Het omgaan met eergerelateerde zaken is ingebed in de studieloopbaanstructuur van het ROC van Twente. Het ROC van Twente heeft een Loopbaancentrum 2e lijn waar drie functionarissen werkzaam zijn die deelnemers in de tweede lijn begeleiden op het gebied van gedragsproblematiek, studie en handicap, jeugdhulpverlening, testen en onderzoek, begeleiding van allochtone deelnemers met problemen en de RMC/Leerplicht wetgeving (Bron: ROC van Twente, 2008), evenals rondom het thema ‘erezaken’. De specialisten van het Loopbaancentrum fungeren als contactpersoon voor de belangrijkste ketenpartners, zoals de politie, Bureau Jeugdzorg, maatschappelijk werk, en het meldpunt Huiselijk Geweld Twente. Het Loopbaancentrum valt onder de verantwoordelijkheid van de Programma Directeur Studieloopbaanbegeleiding. In het Programma Studieloopbaanbegeleiding zijn echter geen concrete doelstellingen of daaraan gerelateerde concrete resultaten ten aanzien van de activiteiten van specialisten in het kader van het scholenproject benoemd. De specialisten van het ROC van Twente hebben aangegeven dat thema ‘erezaken’ breed gedefinieerd is, waardoor er een grote diversiteit aan casussen is. Mede daardoor wordt er binnen het ROC van Twente geen ‘pasklare’ aanpak van het vraagstuk geformuleerd. De specialisten van het ROC van Twente zijn geen voorstander van een (grootschalige) ‘projectmatige’ aanpak. Erezaken zijn bijvoorbeeld niet geschikt om groepsgewijs (zoals in klassengesprekken) behandeld te worden, omdat daarmee de (mogelijke) problematiek publiekelijk kan worden. De specialisten nemen voorzichtigheid in acht bij deelnemers die met eergerelateerd geweld te maken hebben: ‘alarm bellen moeten vermeden worden’ (Bron: interview specialisten ROC van Twente). Het onderwerp ‘eergerelateerd geweld in en om de school’ vraagt om nadere definiëring en discussie met alle betrokkenen, omdat door de brede definitie het gevaar bestaat dat problemen bij deelnemers onterecht als ‘erezaken’ gedefinieerd worden. De specialisten zijn bijvoorbeeld van mening dat allochtonen (verschillende platforms van allochtonen, bijvoorbeeld moskeeën en PAOO) een grotere rol moeten spelen bij de aanpak van het vraagstuk op scholen.


`

pagina 73 van 75

3.3.2 Projectorganisatie Het scholenproject is ondergebracht bij het Programma Studieloopbaanbegeleiding. De programmadirecteur Studieloopbaanbegeleiding is de projecteigenaar. De projectleider was tevens een allochtone leerling-begeleidster, en daarmee inhoudelijk in grote mate betrokken bij het onderwerp. De projectleider werd intern begeleid en ondersteund door de manager en de specialisten van het Loopbaancentrum 2e lijn. Het scholenproject binnen het ROC van Twente werd eveneens begeleid en ondersteund door de stuurgroep, klankbordgroep, begeleidingscommissie, en de expertgroep die gezamenlijk met het Albeda College zijn samengesteld.

3.3.3 Financiering Het scholenproject binnen het ROC van Twente is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie voor Wonen, Wijken, en Integratie en een eigen bijdrage in de vorm van personele inzet.

3.4 Bevindingen Tabel 5 toont de bevindingen naar aanleiding van de interviews, observaties, en de documentatie. Er is een onderscheid gemaakt tussen het strategische, tactische, en operationele organisatieniveau. Ten aanzien van alle bevindingen geven we aan of deze betrekking hebben op de inhoud, het proces, of de context. Interviews

Observaties

Documentatie

Strategisch Het scholenproject is geen speerpunt, maar een onderdeel van het beleid (proces en context) Het onderwerp is opgenomen in een programma, mede gericht op het voorkomen van schooluitval (proces) Het onderwerp is ingebed in het beleid van de school (proces en context)

Het strategisch niveau is goed op de hoogte van de inhoud van het onderwerp (inhoud) Het scholenproject komt niet expliciet voor in het programmaplan (proces)

Tactisch Zorgen voor minimaal draagvlak in de eigen organisatie (proces) Behoudt de consistentie in de opdrachtdefinitie van het project (inhoud) Competenties van de projectleider zijn van belang om het project ‘levend’ te houden. (proces) Uniforme aanpak van EG voor alle scholen is niet mogelijk (proces en context) Implementatievaardigheden van de projectleiding vragen om meer aandacht (proces)

Operationeel De aanpak van EG vereist veel onderling overleg met in- en externe partners (proces) De definitie ‘erezaken’ is heel breed, waardoor veel kwesties als ‘erezaak’ bestempeld kunnen worden (inhoud) Behoefte aan afspraken over de aanpak (proces)

Grote betrokkenheid van operationele medewerkers (proces en inhoud)

Tabel 5: Bevindingen ten aanzien van het scholenproject binnen het ROC van Twente


`

pagina 74 van 75

3.5 Conclusies Er was veel betrokkenheid van operationele medewerkers, maar er was te weinig ruimte voor (door)ontwikkeling van het scholenproject. Het project is ‘top down’ ingevoerd in de organisatie, terwijl er te weinig draagvlak was onder de inhoudelijk deskundige medewerkers op operationeel niveau. Het scholenproject heeft veel hindernissen gekend die veel aandacht vergden van de projectleiders. Evenals bij het Albeda College zou een evenredige focus tussen inhoud en proces bijgedragen hebben aan een effectievere werkwijze en wellicht dienovereenkomstige resultaten. Het ROC van Twente heeft de relevantie van het thema eergerelateerde zaken erkend. De school beschouwt ‘eergerelateerde zaken’ niet als een afzonderlijk thema, maar heeft het opgenomen als een onderdeel van het totale beleid gericht op de begeleiding van deelnemers. Als zodanig heeft het thema een plek gekregen naast andere onderwerpen als bijvoorbeeld huiselijk geweld of loverboys.

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door subsidie van het ministerie van VROM/Wonen, Wijken en Integratie, in het kader van het ‘Scholenproject Eergerelateerd geweld in en om de school’.


`

pagina 75 van 75

Naar eer en geweten - naar een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school. In deze beleidsnotitie wordt een manier aangedragen waarop het beleid van scholen rondom het thema eergerelateerd geweld kan worden georganiseerd. ‘Beleid’ kan vertaald worden als een ‘handelingsrichting waarin met een gezamenlijke inspanning een gezamenlijk resultaat behaald kan worden’. Beleid betekent dus niet alleen opgeschreven woorden, maar ook het op een methodische wijze organiseren. Deze wijze van organiseren sluit aan bij de Rotterdamse aanpak van eergerelateerd geweld.

Naar EER EN Geweten. naar een aanpak van eergerelateerd geweld in en om de school. beleidsnotitie

Recommend Documents