Naar een welzijnsvast pensioen Harry Hummels Juni 2010
Investeren voor een betere wereld?
De Pensioenuitdaging
2
Investeren voor een betere wereld?
It’s all about bucks, kid. The rest is conversation!
3
Investeren voor een betere wereld? De moraliteit van Wall Street ‘Greed, for lack of a better word, is good. Greed is right; greed works. Greed clarifies, cuts through and captures the essence of the evolutionary spirit. Greed, in all of its forms, greed for life, for money, for love, knowledge, has marked the upward surge of mankind.’ Gordon Gekko in Wall Street
Wat betekent dit voor uw pensioen?
4
Pensioenzekerheid?
Risico’s en onzekerheden Wie nog met pensioen moet gaan wacht talloze onzekerheden en risico’s: - Wat doen politiek en sociale partners? - Blijft uw pensioen betaalbaar? - Haalt u de pensioengerechtigde leeftijd? - Past uw pensioen bij uw levensstandaard? - Is er een wereld om het pensioen te genieten? We leven in een risicosamenleving (Beck). Die risico’s nemen we in ons streven naar vooruitgang: “If it weren’t for people who take risk, where would we be in this world.” Wall Street II 5
Wat is eigenlijk een pensioen? Van Dale Een pensioen is een uitkering die een verzekerde of directe naasten ontvangen in tevoren nauwkeurig omschreven situaties (bereiken van bepaalde leeftijd, invaliditeit, of overlijden). Enkele connotaties - Een pensioen ontvangen (geld) - Met pensioen gaan (exit arbeid) - Een pensioen genieten (leven) L’Empire des Lumières
6
Maatschappelijke discussie Een pensioen ontvangen • Dekkingsgraden • Beleggingsrendementen • Risicoprofielen • Hogere premies • Lagere uitkeringen Met pensioen gaan Langer werken Levensfasegerichte arbeid Demotie Banencreatie
7
‘Pensioen’ Een pensioen (uitbundig) genieten - Individuele behoeften - Levenspatroon - Toereikend inkomen - Tip: gedichtenpensioen.nl
8
Het Zwitserlevengevoel
9
Het Zwitserlevengevoel 06/10 Genieten: - Voor jong en oud - Focus op individualiteit - Arbeid of bijdrage aan samenleving geen issue - Geld is ook niet of nauwelijk een thema - Evenmin de context waarin wordt genoten
10
Investeren voor een betere wereld?
De pensioenuitdaging is: een goed pensioen dat de begunstigde in staat stelt, van het leven te genieten in een omgeving waarin ook daadwerkelijk kan worden genoten. Dat pensioen moet deels worden gefinancierd uit de opbrengsten van de (risicovolle) beleggingen.
11
Investeren voor een betere wereld?
De toekomstige omgeving
12
De context waarin wordt genoten?
Internationale spanningen • Israël en de Arabische wereld • Afganistan • Soedan • Internationaal terrorisme 13
De context waarin wordt genoten?
14
De context waarin wordt genoten? “ ... domestic staple food prices in several countries have experienced double digit increases in 2009, particularly in SubSaharan Africa. We (...) estimate that the impact on undernourishment, or hunger, has been as much as 8% in 2009”. World Bank, Feb. 2010
Source FAO, October 2009
Oorzaken • Huidige economische crisis • Productie voor wereldmarkt • Stijgende voedselprijzen • Nieuw kolonialisme 15
De context waarin wordt genoten? Mondiale waterproblematiek (UNHDR) • 1,1 mrd mensen geen toegang tot water • 2,6 mrd mensen zonder sanitatie • 1,8 mln kinderen sterven aan diaree • Watergebrek gecorreleerd met armoede • Miljoenen uren besteed aan water halen
“If you live in a slum in Manila, you pay more for your water than people living in London.” UN Human Development Report
16
De context waarin wordt genoten? “...short-term weather extremes don’t prove anything about long-term climate change. Unfortunately, most of us confuse climate and weather; and this is where emotions come in.” Allianz Knowledge 2010
Klimaatverandering • Groei gebruik fossiele brandstoffen • Milieu agv crisis op de backburner • Geen politieke overeenstemming • Maar ook: kans voor verandering
17
Samenvattend
18
Investeren voor een betere wereld?
Antwoord van de financiële wereld
19
Investeren voor een betere wereld?
Traditionele antwoord financiële wereld: ‘Wij zijn verantwoordelijk voor het beheer van het vermogen, niet voor de besteding’. De focus is op de fiduciaire verantwoordelijkheid (prudent person) en maximaal rendement gecorrigeerd voor risico. Institutionele beleggers hebben weinig oog voor maatschappelijke aanvaardbaarheid en impact van hun investeringen. 20
Investeren voor een betere wereld? En toen was er ... ‘Het Clusterbomgevoel’ Textron Raytheon Halliburton Lockheed Martin General Dynamics VS China Finland Griekenland 21
Investeren voor een betere wereld? Reactie op Zembla (mei - november 2007)
• Pensioenkoepels slaan handen ineen • De gearriveerde toekomst • Focus op bestuur en beleid • Rapport aangeboden aan Min. Donner • Focus al direct op uitsluiting ‘foute’ wapens Evaluatie aan Min. Donner (december 2009)
• Focus op implementatie • 73% pensioenfondsen heeft beleid • 74% heeft uitsluitingscriteria (m.n. wapens) • 66% gaat in gesprek met ondernemingen • Inhoud richt zich op UN Global Compact 22
Investeren voor een betere wereld?
Verantwoord of duurzaam beleggen
23
Investeren voor een betere wereld? De geschiedenis tot dusver • 18e eeuw • Q1 20e eeuw • 1968 • 1971 • 1977 • 1987 • 1991 • Eind 20e eeuw • 1999 • 2002 • Start 21e eeuw • Q1 21e eeuw
Quakers investeren niet in wapens, slavenhandel Pioneer Fund - sin stocks Dr. Quinten Young, Medical Committee Human Rights Resolutie tijdens AVA Dow i.v.m. napalm in Vietnam Pax Fund - eerste ethische beleggingsfonds Sullivan Principles - Boycot Apartheidondernemingen CalPERS Focus List ABF 1e NL ethische beleggingsfonds (inmiddels ASN) Hausse aan duurzaamheidfondsen (ING, AA, Aegon, etc) Lancering Dow Jones Sustainability Index Focus funds - engagement gerelateerd (US, UK) Groeiende aandacht voor alternatieve investeringen Laatste ontwikkeling: integratie financiële-ESG-informatie
(U) (U) (U) (U) (U) (E) (E) (U) (B) (B) (E) (I) (I) 24
Investeren voor een betere wereld? De geschiedenis tot dusver
• Overwegend betrekking hebbend op aandelen • actieve aandelenbeleggingen • schoorvoetend toegepast op indexbeleggingen (vb. SNS-fondsen) • veelal gericht op uitsluitingen en best-in-class • de allergrootsten streven naar integratie in fundamentele analyse • Alternatieve beleggingen in opkomst • Private Equity • Impact Investing • Overige asset classes spaarzaam bedeeld • vastrentend, bedrijfsobligaties meer dan staat • vastgoed, hoewel in opkomst • Hedge Funds en Emerging Market Equity/Debt niet • Advocacy/Engagement • breed toegepast via o.a. UN Principles for Responsible Investing • specifieke dienstverlening door specialisten (F&C, Hermes, SNS AM) 25
Investeren voor een betere wereld?
Omvang van de “duurzaam” beleggen markt
• US • Europa • Nederland
$ 2710 miljard (11% van totaal AuM - 2007) ! 1138 miljard (8,5% van totaal AuM - 2006) ! 3 miljard (3,5% van totaal AuM - 2009 - retailmarkt) 26
Investeren voor een betere wereld? Dow Jones Sustainability Indes Top Holdings General Electric Co. HSBC Holdings PLC Johnson & Johnson Nestle S.A. IBM Corp BP PLC Cisco Systems Inc. BHP Billiton Ltd. Intel Corp. Novartis AG
2.38% 2.10% 2.10% 2.01% 1.98% 1.95% 1.83% 1.50% 1.50% 1.48%
Maar ook: Rio Tinto Rolls Royce Group
Wat is hier nu duurzaam aan? In hoeverre draagt investeren in deze bedrijven bij aan een betere wereld? 27
Investeren voor een betere wereld? Het antwoord is ‘too little, too late’ om op lange termijn een gezonde samenleving te garanderen
Het moet anders! Het kan anders!
28
Investeren voor een betere wereld?
Anders beleggen
29
Investeren voor een betere wereld?
Genieten veronderstelt de volgende overwegingen: •
Beleggingsrisico is noodzakelijk voor een goed en betaalbaar pensioen
•
Risicovolle activa kennen doorgaans een hoger (verwacht) beleggingsrendement
•
Meer risico nemen verlaagt de kostprijs van het pensioen bij een zelfde verwachte pensioenuitkomst, maar verhoogt uiteraard de kans op tegenvallers Prof. Dr. Theo Nijman Netspar Academy 30
Investeren voor een betere wereld? Anders 1. ASN - Toekomstoriëntatie: duurzame samenleving - Ethische waarden centraal - In toenemende mate aandacht voor engagement - ASN Community: de wereld van morgen Anders 2. Domini - Toekomst: duurzame samenleving - Economische waardecreatie - Focus op duurzaamheid sectoren - Oog voor belangen stakeholders
31
Investeren voor een betere wereld?
Anders 3. Impact Investing Impact Investing is het realiseren van marktconforme rendement gecombineerd met het voldoen aan sociale, maatschappelijke en milieu-uitgangspunten. Voorbeeld: het SNS African Agriculture Fund • risicovol door niet-liquide beleggingen in Private Equity • rendementsverwachting 13-21 procent netto per jaar • productie voor lokale en internationale markten • sociale uitkomsten: • toegang tot onderwijs • toegang tot gezondheidszorg • van seizoensarbeid • aandelenparticipatielandarbeiders (BEE) 32
Investeren voor een betere wereld?
Afsluitend
33
Investeren voor een betere wereld? Naar een welzijnsvast pensioen
• Uitgangspunt blijft fiduciaire verantwoordelijkheid • Beantwoorden aan maatschappelijke verwachtingen • Integreer sociale en milieuaspecten in beleggingen • Investeer met enig risico, maar vooral met visie
34
Investeren voor een betere wereld?
“If it weren’t for people who take risk, where would we be in this world.” Wall Street - Money Never Sleeps 24 september 2010
35
