Atelier N75/N702 !
! ! Verslag selectiecommissie ! ! datum commissie: ! locatie commissie:! datum verslag:! auteurs verslag:!
! ! Inzet van de oproep! !
30.06.2014! CIAP, Hasselt! 07.07.2014! Pim Jacobs, Roel De Ridder en Gideon Boie (Architectuurwijzer)!
“Denken in stedelijkheid geeft nuttige antwoorden op essentiële vragen van morgen én geeft Limburg een geweldige voorsprong op andere regio’s. Laat ons daarover nadenken. Laat ons daarom slim plannen en investeren.” – deze woorden van Gouverneur Herman Reynders sierden de eerste oproep van Atelier Limburg-Europa.!
!
De oproep bestond erin een visionair voorstel op te maken voor het gebied tussen de N75 en N702. Het groengebied mag niet langer gereduceerd worden tot tussenland van Hasselt en Genk, maar heeft integendeel nood aan een nieuw, ambitieus kader van waaruit de eigen waarde van het gebied tot haar recht kan komen.!
!
De oproep toont dat de centrale uitdaging van Stad Limburg ligt in het herdenken van de relatie tussen stad en land. Het is verkeerd te denken dat in Stad Limburg de bestaande stedelijke kernen centraal staan. Evengoed is het verkeerd te denken dat Stad Limburg de baan effent voor een toenemende verstedelijking van het open landschap. !
!
Met de oproep N57/N702 wil Atelier Limburg-Europa, een initiatief van Architectuurwijzer, een gebied herdenken dat vandaag te boek staat als ‘periferie’. In Stad Limburg bestaat geen periferie. Elke stad, elke gemeente, elk groengebied functioneert als een referentiepunt met een eigen belevingswaarde. !
!
De oproep werd door Architectuurwijzer breed verspreid. Het visionair voorstel moest niet noodzakelijk het hele gebied rond de N75/N702 bestrijken, maar mocht evengoed een onderdeel ervan uitwerken. !
!
Vanuit de oproep selecteerde een commissie maximum drie voorstellen. Ontwerpers van de geselecteerde visieontwerpen worden gevraagd om hun voorstel uit te werken. De geselecteerde projecten worden aan het publiek bekendgemaakt via verschillende kanalen en publieke evenementen, waaronder in de eerste plaats een tentoonstelling in CIAP (5 september – 5 oktober 2014).!
!
Zie http://architectuurwijzer.be/bijlagen/2014_oproep_architectuurwijzer_atelier_N75-N702.pdf voor de volledige oproep.!
! !
Selectieprocedure!
!
Op 30 juni kwam de selectiecommissie samen in het gebouw van CIAP in Hasselt. De commissie bestond uit:!
!
Ariane Koninckx ! ! Peter Govaerts ! ! Kathleen Van De Werf ! Jos Lycops ! ! ! Ann Vanderheyden ! ! Pim Jacobs ! ! ! Roel De Ridder ! ! Gideon Boie ! ! !
!
Provincie Limburg (Directie Ruimte)! Provincie Limburg (Limgrond)! BUUR! Natuurpunt Vlaanderen! CIAP! Architectuurwijzer! Architectuurwijzer / UHasselt! Architectuurwijzer / BAVO!
De bespreking van de inzendingen gebeurde op basis van anonieme formulieren. De inzendingen werden ontvangen op een e-mailadres beheerd door Iris Peeters, de zakelijke directeur van Architectuurwijzer. Zij nummerde de inzendingen en legde ze naamloos voor aan de selectiecommissie. Iris Peeters was niet aanwezig op de selectiecommissie en was op geen enkele manier betrokken bij de beslissingen van de commissie. Pas bij de opmaak van het verslag, een week na de bijeenkomst van de selectiecommissie, werd de identiteit van de deelnemers onthuld aan de verslagleggers. !
! Algemene indruk van de commissie! !
De commissie was aangenaam verrast door het aantal inzendingen en door de kwaliteit ervan. Veel van de inzendingen getuigen van een gedegen inzicht in de ruimtelijke, landschappelijke, infrastructurele en andere kenmerken van het gebied. De externe commissieleden, door Architectuurwijzer gekozen omwille van hun expertise met betrekking tot het gebied, wisten dat zeer te appreciëren. Om deze reden deden externe commissieleden het voorstel om niet enkel ‘winnaars’ aan te duiden, maar ook om bepaalde inzendingen eervol te vermelden. De commissie doet het voorstel om de eervolle vermeldingen op één of andere manier mee te nemen en samen met de winnende en uitgewerkte ontwerpen tentoon te stellen en te publiceren (in het kader van Atelier Limburg-Europa). !
! Oordeel van de commissie! !
Over twee inzendingen kwam de commissie snel en unaniem tot de conclusie dat zij verdere uitwerking verdienen in functie van de tentoonstelling in CIAP en de publicatie van Architectuurwijzer. Het zijn de inzendingen [nr. 2 Arcade Arcadia] en [nr. 5 350 kamers: de voorhoede verzameld].!
! Voorstel [nr. 2]! !
Het voorstel Arcade Arcadia toont een viaduct dat het hele gebied van de Demer nabij de UHasselt tot de Vennestraat in Genk in één rechte lijn doorkruist. In de begeleidende tekst beschrijven de ontwerpers hoe de toevoeging van het nieuwe brugelement het bestaande natuurlandschap met inbegrip van de bestaande infrastructuurwerken, onaangeroerd laat. De ontwerpers inspireren zich voor de brugstructuur van om en bij 7,25 km op bekende en minder bekende internationale voorbeelden, zoals o.a. de New York Highline en de Rotterdamse Luchtsingel. !
!
De commissieleden waarderen het voorstel Arcade Arcadia om verschillende redenen. In de eerste plaats worden de kwaliteiten van het tussengebied ontsloten, niet door er roofbouw op te plegen, maar door ze intact te laten. Ook wordt opgemerkt dat de arcade een sterk beeld presenteert dat de identiteit van het gebied markeert. De arcade maakt van de trage mobiliteit doorheen het gebied een belevenis die de gebruiker letterlijk op een hoger niveau tilt. !
Peter Govaerts (directie Limgrond) over voorstel [nr.2]: Het concept is absurd en nooit haalbaar, maar het geniale karakter van het voorstel rust in de zuiverheid en eenvoud. Het concept zet de parkstad Hasselt-Genk op de kaart met respect voor alle onderliggende structuren. De arcade laat de natuurlijke schoonheid van het gebied niet alleen intact, maar maakt het gebied ook leesbaar. Het landschapspark krijgt hierdoor een prominente rol in plaats van een binnenliggend of achterliggend gebied.!
!
Kathleen Van De Werf (BUUR): Door een eenvoudig gebaar wordt een duidelijke gemeenschappelijke identiteit voor beide steden gecreëerd. Vanuit de arcade kan de grote rijkheid en variatie van het gebied aanschouwd en beleefd worden. Het gaat om een ‘Minimal intervention’ met een ‘big impact’.!
! ! Voorstel [nr. 5]! !
Het voorstel 350 kamers: de voorhoede verzameld vertrekt vanuit de woningen op de rand van het groengebied. De afbakening van het regionaal stedelijke gebied Hasselt Genk – vastgesteld door de Vlaamse Regering - wordt letterlijk vertaald in een stenen muur. In de omwallingsmuur worden 350 zitkamers voorzien die toegankelijk zijn vanuit de aanpalende tuinen. De omwonenden krijgen op die manier een gekaderd zicht op het groengebied en vormen zo de spontane voorhoede van het nieuwe groengebied. !
!
De selectiecommissie apprecieert het voorstel vooral omdat het omwonende burgers betrekt bij de plannen voor het gebied tussen N75 een N702. De mobilisatie en responsabilisatie van omwonenden maakt het mogelijk om de relatie tussen het algemeen en privaat belang in ruimtelijke ontwikkelingen te overdenken. Het voorstel stemt ook tot nadenken over de relatie tussen de stad en het open landschap – een relatie die hier als een harde grens getekend wordt. De selectiecommissie merkt ook op dat het voorstel door de ontwerper consequent omschreven wordt als ‘fictief’. !
!
Voorstel [nr. 5] wordt geapprecieerd omwille van de intelligente motivering van het voorstel. De selectiecommissie maakt evenwel de bedenking dat de 350 kamers het open landschap reduceren tot kijkgroen. Het voorstel doet geen uitspraak over de eigenlijke kwaliteiten van het groengebied. Ook lijkt het nodig om de muur van 350 zitkamers uit te breiden met extra openingen zodat niet alleen de omwonenden, maar ook buurtbewoners een relatie kunnen ontwikkelen met het groengebied.!
!
Ariane Koninckx (architect-ruimtelijk planner Provincie Limburg) over voorstel [nr. 5]: Het is een interessante benadering omdat het ‘de lijn’ in de realiteit laat zien i.p.v. ze eerder fictief te bekijken. Er wordt ook effectief iets mee gedaan. Het verscherpt de tegenstelling tussen open en stedelijk en drijft het op de spits. Dit is een totaal nieuwe manier om de afbakening van een stedelijk gebied te benaderen. Tegelijkertijd verhoogt het de betrokkenheid van de bewoners van ‘de stad’ door hen een uitzicht te bieden op ‘de buiten’ zonder dat ze het effectief kunnen toeeigenen.!
!
Kathleen Van De Werf: Hoewel weinig realistisch doet het voorstel wel nadenken over de toekomstige relatie tussen bebouwing en waardevolle natuur in een gebied dat meer en meer versnipperd geraakt: stedelijke kwaliteit aan de randen, natuur als decor, toe-eigening van de natuur, …!
!
Eervolle vermeldingen!
!
Enkele andere inzendingen scoren vanuit verschillende beweegredenen goed bij de commissie, zoals [nr. 8 Kempendijk], [nr. 9 De Potemkinsche Verkaveling] en [nr. 13 Landscape Position Switch]. !
!
[nr. 8 Kempendijk] verdient vermelding omwille van de gedegen lezing van het gebied. Een kunstmatige dijk doorkruist het gebied en wordt aangevuld met opvallende landmarks. De ingreep schept een relatie tussen het groengebied en de gebouwde omgeving. De commissie stelt zich evenwel vragen bij de manier waarop de dijk een landschappelijke breuklijn markeert waarvan de belevingswaarde (fietsroute) niet gerelateerd is aan het nut (geen overstromingsgebied). !
!
[nr. 9 De Potemkinsche Verkaveling] verdient vermelding omwille van het polemische karakter van het voorstel. Op de grens tussen een stereotiepe verkaveling en het groengebied wordt een spiegelende wand aangebracht. De spiegelende wand sluit het groengebied af en reflecteert de woonwijk naar zichzelf. De commissie apprecieert de kritische omgang van de ontwerper met de gegeven opdracht. De vraag naar het tussengebied wordt omgekeerd naar een vraag over hoe individuele woningen zich presenteren naar de omliggende natuur. De commissie merkt op dat een punctuele interventie met de spiegelwand geen afbreuk doet aan de kritische waarde ervan, maar tegelijk ook kansen laat om het groengebied ook daadwerkelijk te ontsluiten. !
!
[nr. 13 Landscape Position Switch] verdient vermelding omwille van het synthetische karakter. Het voorstel organiseert een lus voor wandel- en fietsverkeer in het groengebied en koppelt op die manier verschillende attracties. Zo wordt de dysfunctionele tuikabelbrug ingericht als een ‘kathedraal’ met mobiele eenheden van waaruit de omgeving vanuit de hoogte zichtbaar wordt. De commissie acht het voorstel zeer haalbaar aangezien het aansluit bij bestaande initiatieven voor fietsnetwerken. Het gegarandeerde bestuurlijke draagvlak beperkt enigszins de visionaire kwaliteit van het voorstel. De commissie merkt tenslotte op dat de aandacht voor attracties op de route geen uitspraak doet over het groengebied. !
!
De commissie slaagt er niet in om tot een consensus te komen over een eventuele derde ‘winnaar’. De commissie beslist om enkel [nr. 2] en [nr. 5] te laten uitwerken door te betreffende ontwerpers. [nr. 8], [nr. 9] en [nr. 13] vallen bijgevolg onder de categorie eervolle vermeldingen. !
!
De eervolle vermeldingen worden opgenomen in de tentoonstelling in CIAP en de publicatie van Atelier Limburg-Europa. Architectuurwijzer en CIAP overleggen intern of de presentatie en publicatie kan gebeuren zonder nieuwe inspanningen van de inzenders en hoe dat kan gebeuren.!
! Weerhouden voorstellen! !
De commissie weerhoudt ten slotte enkele inzendingen omwille van specifieke merites – die echter niet geheel kunnen overtuigen binnen de vooropgestelde ambitie van de oproep. Ook die inzendingen worden opgenomen in de tentoonstelling en in de publicatie op een wijze analoog aan die van de eervolle vermeldingen. Het gaat om:!
!
[nr. 3 Met mondjesmaten – lineair bio-park]! [nr. 6 Sur-urbanism/Sub-urbanism/processen initiëren]! [nr. 11 Een dubbele lus als groene collector]! [nr. 14 Albertland: Een 21e-eeuws Bokrijk]! [nr. 16 Hasselt-Genk: naar een gebiedsgeïntegreerde aanpak] !
!
Hoewel volkstuintjes volgens de selectiecommissie eerder iets voor een stadscentrum zijn en dus niet voor een wijk waar iedereen over een grote tuin beschikt, werd voorstel [nr. 3 Met mondjesmaten – lineair bio-park], een lineair bio-park, toch gesmaakt, niet in het minst omwille van de gelaagde aanpak van het voorstel. !
Voorstel [nr. 6 Sur-urbanism/Sub-urbanism/processen initiëren] werd geapprecieerd omwille van het wervende karakter en omwille van de kwaliteit van de tekeningen. Het feit dat het Albertkanaal wordt ingezet als drager voor verschillende watergebonden activiteiten kon rekenen op de waardering van de commissie. !
!
Voorstel [nr. 11 Een dubbele lus als groene collector] werd ervaren als goed onderbouwd, maar tegelijkertijd ook als weinig vernieuwend. Ook is het vreemd dat het voorstel, een dubbele fietslus met de Tuikabelbrug als knooppunt, weinig rekening houdt met de bestaande infrastructuur en in feite een nieuwe laag van infrastructuur toevoegt aan het gebied.!
!
Voorstel [nr. 14 Albertland: Een 21e-eeuws Bokrijk] herinterpreteert het gebied als een nietnostalgisch Bokrijk van de 20ste en de 21ste eeuw. De commissie was positief verrast door de manier waarop het voorstel recht doet aan de ‘grand projets’ (het Albertkanaal voorop) die in de 20ste eeuw nog tot de mogelijkheden behoorden. De commissie waardeert de uitdagende tekst en de speelse tekening. De commissie betwijfelt echter of verdere uitwerking van het voorstel noodzakelijk is, aangezien de polemische kracht reeds voor zich spreekt.!
!
Voorstel [nr. 16 Hasselt-Genk: naar een gebiedsgeïntegreerde aanpak] analyseert het gebied op haast voortreffelijke wijze, met oog voor topografie, bebouwing, enzoverder. De transversale snede spreekt tot de verbeelding omwille van de confrontatie van de erg diverse huidige invullingen van de ruimte. De commissie is minder overtuigd door de voorgestelde ingreep – een nieuw netwerk haaks op de parallelle lijnen van de N75, de Stiemerbeek, het kanaal, … !
! ! Conclusie! ! -
-
-
!
Winnaars! o [nr. 2 Arcade Arcadia]: C.T. Architects! o [nr. 5 350 kamers: de voorhoede verzameld]: pifi – Peter Princen / Frank Vanden Ecker! Eervolle vermeldingen! o [nr. 8 Kempendijk]: CleurenMerken! o [nr. 9 De Potemkinsche Verkaveling]: AE-architectenbureau! o [nr. 13 Landscape Position Switch]: I² – Inge Bangels / Inge Coelmont! Weerhouden voorstellen! ! o [nr. 3 Met mondjesmaten – lineair bio-park]: technische dienst Stad Genk! o [nr. 6 Sur-urbanism/Sub-urbanism/processen initiëren]: KIS Studio! o [nr. 11 Een dubbele lus als groene collector]: officeU! o [nr. 14 Albertland: Een 21e-eeuws Bokrijk]: Joep Gosen! o [nr. 16 Hasselt-Genk: naar een gebiedsgeïntegreerde aanpak]: a2o-omgeving !
Vooruitblik!
!
Architectuurwijzer is verheugd dat de resultaten van de Oproep N75/N702 een concreet en uitdagend zicht geven op de sterke leefomgeving die Limburg nodig heeft. Stad Limburg wordt mogelijk door werk te maken van meer stedelijkheid en meer samenwerking. Stad Limburg heeft ook nood aan een brede kijk en een open debat omtrent alles wat de leefomgeving aanbelangt. De voorstellen visualiseren stuk voor stuk de specifieke openheid van Stad Limburg én faciliteren het broodnodige debat over ruimteregie. !
!
Met Atelier N75/N702 is een betekenisvolle stap gezet naar méér ruimteregie in Stad Limburg. Architectuurwijzer dankt alle ontwerpers voor het belangeloos inzetten van hun creatief kapitaal voor het algemeen goed van Limburg. Architectuurwijzer dankt ook de commissieleden voor hun kritische engagement. Architectuurwijzer hoopt dat met de vooropgestelde tentoonstelling en publicatie het laatste woord over ruimteregie in Limburg nog niet gezegd is.
