PA
ED LL IT AS IE VOORJAAR 2014
Movimento zet leiderschap in beweging Tijden veranderen... De financiële middelen in de zorg zijn beperkt en de vraag groeit. Ook de effectiviteit van het zorgsysteem en de zorg staan ter discussie. Grote vraagstukken die vragen om andere paradigma’s en van daaruit vergaande vernieuwingen. Het is zaak de beschikbare middelen zo in te zetten dat ze maximaal effect hebben op de kwaliteit van leven van mensen die zorg nodig hebben. Kernelement hierbij is de focus niet alleen te leggen op de zorg, maar ook op het welzijn van deze mensen. En daarmee is meteen de maatschappelijke opdracht duidelijk die bij leiders in de zorg ligt. Het overheidsbeleid voor de zorg is er duidelijk op gericht het beroep van mensen op de zorg te reduceren. ‘Daarover kunnen mensen uiteenlopende meningen hebben’, zegt Ingrid Poot. ‘Feit is wel dat er een duidelijke relatie is tussen de ervaren kwaliteit van leven van mensen en het aantal doktersbezoeken dat zij afleggen. Een publicatie in Psychosomatic Medicine in 2012 is hierover heel duidelijk. De uitkomst van onderzoek op dit gebied is dat mensen die het meest tevreden zijn over hun kwaliteit van leven vier keer minder vaak de dokter bezoeken dan mensen die hierover het minst tevreden zijn.’ En er is meer van dergelijk onderzoek, vult Astrid Booij-Liewers aan. ‘In Zweden is door onderzoek vastgesteld dat eenzame mensen
10 jaar Movimento: en de volgende stap in leiderschap
een vier maal grotere kans lopen om vroegtijdig te overlijden dan mensen met een sociaal netwerk’, vertelt ze. Ander onderzoek toont aan dat iemand met een ongezonde levensstijl en een goed sociaal leven langer leeft dan iemand met een gezonde levensstijl maar met een beperkt sociaal leven.’
Astrid Booij-Liewers en Ingrid Poot
Onze droom was en is bij te dragen aan de kwaliteit van zorg. Door het plaatsen van leiders, vast en ad interim. Mooie, gedreven mensen, op maatschappelijk relevante posities. De jaren verstreken. De middelen werden schaarser en de kwaliteitsbehoefte nam toe. Movimento groeide, stuurde op kwaliteit, en had oog voor een bijzonder type leider. Wij ontwikkelden een scherpe visie op leiderschap en faciliteerden deze leiders in hun persoonlijke ontwikkeling. En waar staan we nu, anno 2014? De tijd waarin de noodzaak van transitie duidelijker is dan ooit. In onze optiek is het tijd voor het maken van een beweging: naar optimalisa-
Maatschappelijke uitdaging Kortom, er ligt een grote maatschappelijke uitdaging om te zorgen dat ouderen en mensen met een beperking meer maatschappelijk blijven participeren. Sociaal isolement moet voorkomen worden. Monica Olislagers: ‘Nu de financiële middelen beperkt zijn en de vraag naar zorg toeneemt, is het zaak om te onderzoeken hoe je met de beschikbare middelen zo’n groot mogelijke invloed f
tie van de inzet van middelen, zodat deze beschikbaar zijn voor de kwetsbare mensen met een zorgvraag. Dit vraagt om verbinding, om eigen belangen overboord te zetten en plaats te maken voor het in gezamenlijkheid na te denken over de vraagstukken van nu en morgen. Het is tijd! Tijd om ons collectief verantwoordelijk te maken voor het welzijn van alle kwetsbaren. Door ieder voor zich, met elkaar en breed maatschappelijk een collectieve visie te ontwikkelen . Vanuit Pallas, een beweging voor collectief leiderschap. Dan wordt onze droom werkelijkheid! Wij faciliteren de beweging, de vraag is aan u om mee te doen.
Waardengedreven leiders De wereld van nu vraagt geen reactiviteit, maar proactiviteit. ‘Het vraagt om leiders die opstaan, regie nemen en binnen hun werkgebied de partijen rond de cliënt in een krachtige keten verbinden en hen achter een collectieve missie en ambitie weten te verenigen’, zegt Astrid. ‘Het vraagt leiders die achter hun ego vandaan stappen, die willen delen en met open mind waardevolle relaties willen opbouwen om de zorg opnieuw in te richten. Zelfbewuste leiders met een sterke drive en een persoonlijke bescheidenheid, die goed in staat zijn om korte en lange termijn belangen te verenigen.’
Monica Olislagers
kunt uitoefenen. Voor leiders in de zorg blijkt dit niet zonder gevolgen. Het betekent dat de focus in het aanbod minder moet liggen op het medische model, en meer op het beïnvloeden van de factoren die de levenskwaliteit van mensen bepalen. De focus verschuift van zorg naar welzijn. De maatschappelijke uitdagingen die voorliggen vragen om ander leiderschap. Een heroriëntatie op de kernkwaliteiten van de leiders in de zorg is aan de orde. Want in deze nieuwe situatie, waarin de klantbehoefte werkelijk leidend wordt, moet je durven oude denkpatronen los te laten en de zorg fundamenteel opnieuw in te richten, in co-creatie met alle belanghebbenden binnen en buiten de organisatie. Dit kan ook betekenen dat afscheid genomen wordt van activiteiten die door een andere aanbieder beter kunnen worden ingevuld. Zo’n beslissing is niet eenvoudig, maar het is wel je maatschappelijke opdracht als leider in de zorg. ‘Je kunt dit alleen voor elkaar krijgen als je bereid bent over de grenzen van je eigen belangen heen te kijken’, zegt Ingrid, ‘over de grenzen van organisatiebelangen ook. Je moet werkelijk bereid zijn om het grotere belang te dienen. Dat doe je door verantwoord met de toegekende middelen om te gaan en je kwaliteiten en capaciteiten maximaal te ontwikkelen en te benutten.’ Op basis hiervan ligt er een kans om de zorg opnieuw in te richten’, valt Astrid haar bij. ‘Niet omdat de overheid of de zorgfinanciers dit verlangen, maar vanuit een intrinsieke motivatie om de kwetsbare cliënt in de zorg te dienen'.
Ingrid vult aan: ‘Deze leiders zijn ook binnen hun organisaties in staat om de collectieve intelligentie te mobiliseren. Hierbij bepaalt niet de positie van de medewerker of hij aan tafel zit, maar zijn toegevoegde waarde. Het gaat om mensen die de organisatie als werkgemeenschap beschouwen. In zo’n organisa-
tie kunnen medewerkers weer hun passie en talenten leven, hun vakmanschap laten zien. En dán ontstaat een fundament voor werkelijke kwaliteit, niet alleen op de afvinklijstjes, maar ervaren kwaliteit.’ Niet iedereen is zo’n leider. Om dit te onderstrepen haalt Monica een artikel van Manfred Kets de Vries in het FD aan uit mei 2013. 'Twee citaten hieruit zijn veelzeggend’, zegt ze. 'Dit: “Veel top executives zijn zilverrug gorilla’s die meer de strijd met elkaar aangaan dan met de buitenwereld bezig zijn”. En dit: “De meeste leiders leiden aan zelfoverschatting en kijken te rooskleurig naar zichzelf”. Zulke leiders kom je ook in de zorg tegen. Leiderschap begint naar ons idee met het kennen van je onbewuste drijfveren die ten grondslag liggen aan je handelen. Tachtig procent van ons gedrag is onbewust. Grip krijgen op je gedrag als leider betekent zicht krijgen op die onbewuste processen'.
Movimento, ontwikkeling in de tijd .
Persoonlijk Leiderschap Advies
W&S:
Raad van toezicht Bestuur en management Interim Management
Voorzien in Leiders
Coaching Assessment Loopbaan advies Intervisie
Leiderschap gemeenschap Persoonlijk leiderschap Team en organisatie leiderschap Collectieve innovatie en impact
Leiderschap ontwikkeling
Jeroen Smit, auteur & professor Journalistiek
‘Terwijl het in de zorg steeds meer gaat over het belang van marktwerking en winstgevendheid, gaan er in de marktsector juist steeds meer stemmen op om afscheid te nemen van een te grote focus op het creëren van korte termijn waarde voor aandeelhouders. Simpelweg omdat niemand succesvol kan zijn in een wereld die faalt. De focus op korte termijn (kwartaal) resultaten frustreert de noodzakelijke investeringen die nodig zijn om de werkelijk grote vraagstukken op te lossen die op ons afkomen. Hierom is leiderschap cruciaal, met name leiderschap dat in staat is de lange termijn te overzien en vanuit daar met moed de juiste beslissingen te nemen. Het is mooi dat Pallas hierin wil voorzien.’
Leiders bereiken meer door de handen ineen te slaan, kennis te delen en best practices uit te wisselen. Concurrentie maakt plaats voor samenwerking in een lijnloze zorg. Onze droom Ook Movimento heeft nagedacht over de vraag hoe het zijn bijdrage aan een duurzame zorg kan vergroten, meer betekenis kan hebben. ‘We hebben onszelf die vraag gesteld vanuit de overtuiging dat je de verantwoordelijkheid hebt om voortdurend op zoek te zijn naar manieren om je bijdrage aan de samenleving te vergroten, verantwoordelijkheid te nemen voor iets dat groter is dan jezelf’, zegt Ingrid. ‘En dat kunnen we ook, want door onze werkzaamheden hebben we bij uitstek toegang tot de leiders in de zorg, over de grenzen van de sectoren heen. De vraag die we onszelf stellen is hoe we op basis hiervan leiders kunnen mobiliseren om samen te bouwen aan een duurzaam zorglandschap. We willen het leiderschap in de zorg naar een hoger niveau tillen, leiders aanmoedigen en inspireren om de regels van het spel zelf te bepalen en architect te zijn van hun eigen toekomst en die van de organisatie en samenleving. Het zorgsysteem van binnenuit te veranderen met een gemeenschappelijke collectieve missie: de kwaliteit van leven van cliënten verhogen.
maal essentieel zijn voor de vergaande innovatie die in de zorg nodig is. Veel aandacht zal er binnen de leergemeenschap zijn voor het versterken van persoonlijke leider-
‘Het sterke van Pallas is de gedachte dat we het samen doen’ Nicolette Engbers, bestuurder Altra onderwijs en jeugdhulp, ziet het al een paar jaar gebeuren: zorgorganisaties veranderen. ‘Van oudsher zijn de diverse zorgorganisaties afgegrensde eenheden’, zegt ze. ‘Maar de grenzen vervagen nu. We verwachten steeds vaker dat de zorgprofessionals samenwerken met de familie en de mantelzorgers. Waar liggen dan de grenzen? En hoe kunnen wij volgens protocollen blijven werken, als mantelzorgers geen protocollen kennen? tot stand te brengen, heb je een beweging nodig. Het gaat om de driehoek van je eigen persoon, de zorgorganisatie en de samenleving. Die driehoek is in het gedachtegoed van Pallas heel duidelijk geschetst.’
De beweging die Movimento maakt is de ontwikkeling van het voorzien in leiders via het versterken van de persoonlijke effectiviteit naar het verbinden van leiders en vandaar naar leiderschapontwikkeling’, zegt ze.‘Een lijn die we inzetten vanuit onze, al tien jaar geleden geformuleerde, missie: “Het versterken van de kwaliteit van leven en zorg van de mensen”'. Een leergemeenschap voor collectief leiderschap 'Movimento wil meer zijn dan een gewoon werving- en selectiebureau', stelt Astrid. ‘We gaan een beweging van collectieve leiders in de zorg initiëren die met hun organisaties een effectief, veerkrachtig en gezond zorglandschap inrichten ten bate van de cliënt. En we doen dit vanuit onze kernkwaliteiten: de leiders in de zorg kennen, vinden, verbinden en ontwikkelen.’ Monica vat samen: ‘De kern is een beweging van leiders te faciliteren door de opzet van een leergemeenschap voor leiders in de zorg. Deze leiders zullen elkaar inspireren en aanmoedigen om samen de beweging te worden waarvan zij en wij dromen. We willen met hen een transformatie in de zorg bewerkstelligen. Met leiders uit de zorg, maar ook met leiders vanuit lokale overheid, welzijn en vastgoed. Door veel perspectieven bijeen te brengen, die alle-
schapskwaliteiten. Samen leren, elkaar inspireren en aanmoedigen en samen realiseren.’ “Be the change you want to see in the world” (Mahatma Ghandi).
Nicolette Engberts
Ook de grenzen in de maatschappij veranderen, met de oproep die de overheid doet voor een participatiesamenleving. We krijgen door deze ontwikkelingen heel andere organisaties, en daarbij hoort ook ander leiderschap. Het gaat er veel meer om dat je de medewerkers en jezelf waarden meegeeft als de lijnen waarlangs we handelen. Organisaties worden dus meer waardengestuurd.’ In je eentje zo’n verandering tot stand brengen, dat lukt niet. ‘Daarom vind ik de gedachte achter Pallas juist zo goed’, zegt Engbers, ‘omdat die ervan uit gaat dat we het samen moeten doen. Om een maatschappelijke verandering
Engbers ontkomt er niet aan dat de beweging die ze voor zich ziet in de zorg ook gevolgen heeft voor haar persoonlijk. Ze zegt: ‘Je kunt wel zelfsturende teams wensen, maar als je alles wilt blijven controleren, gaat dat niet werken. Je moet dus als leider voorleven. We zijn nog vooral gewend leiding geven gelijk te stellen aan leiderschap, maar we moeten het veel breder zien. Iedereen in de organisatie kan een leider zijn, en dit betekent dat je als leidinggevende ook anderen de leiding moet kunnen laten nemen.’ Behalve voor haarzelf zijn er ook gevolgen voor Altra. ‘Het betekent om te beginnen dat ik niet meer de “baas” ben van de organisatie’, zegt ze. ‘Maar het betekent ook dat ik niet weet wat over twee jaar de omvang van de organisatie zal zijn. Daarover zijn we nu aan het nadenken en dit betekent dat we denken vanuit een heel ander termenkader dan in het verleden. We moeten kaders en mentale beelden loslaten, zonder dat we de nieuwe beelden al helder hebben. Dat betekent nogal wat. Daarom vind ik de samenwerkingsgedachte achter Pallas ook zo sterk. In je eentje kun je dit niet.’
Uitkomsten van onderzoek
Het gewenste leiderschap in de zorg en samenleving Het is duidelijk dat het huidige zorgstelsel onderhevig is aan een wezenlijke verandering: van alle kanten komen uitdagingen die om nieuwe aanpakken en oplossingen vragen; op het gebied van betaalbaarheid, stijgende zorgvraag, participatie, samenwerking en effectiviteit. Echter, het is nog niet duidelijk wat deze uitdagingen van toezichthouders, bestuurders en managers in de zorg vragen. Daarom stelde Movimento zichzelf de vraag: welke behoefte leeft er onder het leiderschap van de zorg om in staat te zijn deze uitdagingen in de toekomst aan te gaan? Het is niet langer voldoende om leiders te plaatsen zonder een goed begrip te hebben van wat de toekomst van deze leiders zal vragen. Daarbij wilde Movimento ook weten hoe zij de zorgleiders kan helpen de gewenste leiderschapscapaciteiten te ontwikkelen.
Movimento heeft deze vragen bij Muriel Arts en Sander Tideman van het SEAL Instituut neergelegd. SEAL onderzoekt en ondersteunt organisaties die zich willen voorbereiden op het leveren van gedeelde waardecreatie in de toekomst. Zij hebben afgelopen najaar dit onderzoek gestart door middel van diepte-
interviews met leiders in de zorg en literatuuronderzoek. In oktober en november vonden vier focusgroep-discussies plaats met 32 bestuurders en managers uit de zorg.
Mega Trends
Gevolgen voor de organisatie
Gevolgen voor leiderschap
Zorgstelsel in huidige vorm niet meer houdbaar
y y y y y y
Stijgende zorgvraag
y y y y
complexiteit doorzien efficiëntie meer doelgroepen meer behoefte aan holistische aanpak y samenwerken
y efficiëntie en focus y open staan voor nieuwe mogelijkheden y samenwerken in systeem
Betaalbaarheid
y nieuwe organisatiemodellen y durven investeren y creatief en innovatief zijn
y y y y y
ruimte voor de bestuurder eigen visie intrinsieke motivatie innovatief kunnen zijn transparantie
Participatie
y nieuwe businessmodellen y nieuwe organisatiemodellen: de ‘ontgrensde' organisatie y naar systeemdenken y innovatief vermogen
y y y y y y y y
eigen visie intrinsieke motivatie mensen meekrijgen lef transparantie verantwoordelijkheid durven loslaten coachend leiderschap
Samenwerking
y met andere en nieuwe partijen samenwerken (nieuwe netwerken) y doelgroep aanpak, verschillende behoeften y geen specialisatie maar gemeenschappelijke aanpak
y y y y
Effectiviteit
y y y y y
flexibiliteit veerkracht aanpassingsvermogen eigen visie en missie autonoom handelen begrijpen van trends/kansen en uitdagingen in het grotere systeem
rendement sociale waardecreatie transparantie verantwoording hele mens/cliënt centraal
Dit onderzoek toont aan dat de uitdaging van leiders zich op drie niveaus bevinden:
y y y y y y y
aanpassingsvermogen loslaten visie en missie creëren leiderschap intrinsieke motivatie lef ondernemerschap
ruimte voor de bestuurder eigen visie dienstbaar mensen meekrijgen/in verbinding staan met en blijven y flexibiliteit y vertrouwen geven/krijgen y y y y
zingeving zinvolle bijdrage toegevoegde waarde aantonen impact meten
Het zorgstelsel: hoe heb ik als zorgleider een positieve invloed op het veranderende zorgstelsel, waarin de betaalbaarheid van de zorg ter discussie staat en allerlei nieuwe samenwerkingsvormen worden verlangd? De zorginstelling: hoe zorg ik samen met mijn team en medewerkers dat mijn instelling haar kerntaak op hoog kwalitatief niveau uitvoert in een veld dat wezenlijk aan het veranderen is? De leider als persoon: hoe houd ik mijzelf fit, gezond en geïnspireerd om deze uitdagingen effectief aan te gaan? Uit het onderzoek blijkt dat een groot deel van de leiders zich bewust is van de noodzaak om de uitdagingen samen met anderen aan te gaan. Er blijkt een grote behoefte aan verbinding, gezamenlijk leren en een verschil willen maken in de maatschappij. Op deelgebieden heeft men behoefte aan specifieke kennis en methoden (bijvoorbeeld eigen gezondheid, zelfbewustzijn, mindfulness, teambuilding), maar in zijn algemeenheid blijkt sprake te zijn van een honger naar collectieve actie: samen leren, samen leiden en samen veranderen. Ook is het duidelijk dat de zorgleider deze honger niet weet te stillen door de gangbare leiderschapscursussen en trainingsprogramma’s te doorlopen. Er is verlangen naar een plek waar aan verschillende behoeften tegelijk kan worden voldaan. Samenvattend werden zes megatrends gevonden die zowel van zorginstellingen als van leiders in de zorg ontwikkeling van nieuwe mindsets, capaciteiten, vaardigheden en gedrag vragen. Uit de bovenstaande onderzoeken is een concept geboren voor het scheppen van een leergemeenschap voor leiders in zorg en samenleving, voor de ontwikkeling van de leider als persoon, zijn team en zijn organisatie met impact op de samenleving. Deze leergemeenschap is Pallas gedoopt. De missie van Pallas is de ontwikkeling van Collectief Leiderschap gericht op de ontwikkeling van de individuele leider ten behoeve van het collectief – dus:
PALLAS, collectief leiderschap kent 3 leerdomeinen.
Organisaties
PALLAS
Zelf
het bouwen van een effectief, gezond en veerkrachtig zorgstelsel dat de kwaliteit van leven van alle Nederlanders1) bewerkstelligt. Pallas zal dat doen door het faciliteren van een beweging van leiders, om hen daarbij te inspireren en ondersteuning/aanmoediging te bieden om zich te ontwikkelen en te laten groeien in gemeenschappen zodat ze samen de beweging gaan vormen waar ze van dromen, onen offline. De kracht van gemeenschappen laat verbinding, richting en vernieuwing ontstaan. Om in de behoefte naar geïntegreerde leider-
Maatschappij
schapsontwikkeling te voorzien op het niveau van de persoon (zelf ), zorginstelling (wij) en samenleving (allen) is Pallas ontwikkeld. In Pallas ontwikkel je samen met andere leiders je innerlijke capaciteiten en externe strategieën, die je nodig hebt als effectief collectief leider in en voor het nieuwe zorgstelsel. 1) Hiermee komt Pallas tegemoet aan de nieuwe definitie van gezondheid van de WHO: ‘Gezondheid is het vermogen van de mens om zich aan te passen en te ontwikkelen ten aanzien van sociale, fysieke en emotionele uitdagingen’.
Remco Bakker, bestuurder Raphaelstichting
‘In Pallas zie ik een tussenruimte ontstaan waarin het aanvaarden van de onzekerheid, in een tijd waarin bestaande paradigma's en bestaande vormen niet langer volstaan, geoefend kan worden. Onderdeel te kunnen zijn van een leergemeenschap waarin niet de antwoorden voorop staan, maar het besef samen te zoeken naar wat kan ontstaat en waarin je elkaar vindt in het besef dat het een niet zonder de ander kan.’
Persoon
Zorginstelling
Samenleving
Versterk je persoonlijk leiderschap
Ontwikkel organiserend vermogen, creëer visie en actie
Ontmoet en word lid van een inspirerende leergemeenschap
1. Krijg inzicht in al je capaciteiten, blokkades en potentieel.
1. Inzicht in de trends, uitdagingen en mogelijkheden in de nieuwe zorgcontext.
1. Ontmoet inspirerende veranderaars van binnen en buiten de zorg.
2. Ontwikkel visie, veerkracht, rust, lef, ruimte en vertrouwen.
2. Leer en pas methoden toe voor organisatieverandering en effectiviteit.
2. Co-creëer een collectieve visie, nieuwe oplossingen met collectieve impact.
3. Methoden en praktische toepassingen voor thuis en op je werk .
3. Ontwikkel visie, inspiratie, innovatie met organisatie voor nieuwe oplossingen.
3. Kom in actie met elkaar in verschillende leergemeenschappen.
Pallas, waarom deze naam voor de leergemeenschap? De naam Pallas betekent letterlijk ‘hemelse palies’ oftewel hemelse vrienden. Heden ten dage herkenbaar in het Engelse ‘pals’. De naam is vernoemd naar Pallas Athena, godin van de wijsheid, nijverheid, de krijgskunst en beschermster van de gemeenschap. Zij heeft in een tweegevecht Pallas gedood en hulde zich in zijn huid. Hierdoor nam zij alles van Pallas over, waardoor zij zijn mannelijke kracht samenvoegde met haar vrouwelijke weten. Deze Griekse godin wordt niet voor niets uit het hoofd van Zeus geboren (haar naam betekent ook ‘ik kom uit mijzelf’).
Zij staat goed beschouwd ook voor de hogere intuïtie.
COLLECTIEF LEIDERSCHAP VOOR ZORG EN SAMENLEVING een initiatief van MOVIMENTO en PARTNERS
Gevraagd naar de betekenis van Pallas aan leiders in de zorg komen de volgende associaties: Pallas staat voor de leider die zich bewust is van context en zichzelf en kan loslaten in onzekere en complexe tijden. De leider die, door even afstand te nemen en niet te handelen, ruimte geeft aan de zelfstandigheid, authenticiteit en creativiteit van zichzelf en anderen. Gedreven om een bijdrage te leveren aan het geheel, het geluk en welzijn van de mens en zijn omgeving. Creativiteit en visie komen tot stand in een vrije ruimte, waarin de onzekerheden van de mens en de wereld mogen blijven bestaan. Want wie ontvankelijk is, is open en laat de wereld binnen. Als leiders hebben we voortdurend te maken met veranderingen die spanningen oproepen tussen het nieuwe en het vertrouwde. We zijn geneigd om in onzekere situaties, als we nog niet weten wat we kunnen verwachten, de zaken te versimpelen en ze te begrijpen vanuit iets dat we al wel kennen. De reflecties van de Griekse tragedie gaan over zulke situaties, die ons voor dilemma’s plaatsen.
De tragedie gaat niet uit van het definitief oplossen en uitwissen van dilemma’s, maar in het steeds ‘heroplossen’ ervan. Door het dilemma te analyseren en te verdiepen, ontstaat bewustzijn waarmee het dilemma wordt getransformeerd en geheel nieuwe mogelijkheden kunnen ontstaan. Als logo voor de leider- en leergemeenschap kiezen we het labyrint. Lopen door het labyrint is een manier om lichaam, geest en bewustzijn te verbinden. Het focust onze aandacht, doet stress verdwijnen en moedigt een open blik, creativiteit en verbinding aan. Door het labyrint wandelen is een manier om in contact te komen met je innerlijke weten. Gezamenlijk door het labyrint wandelen geeft mogelijkheden om te reflecteren op samenwerking, gezamenlijke probleemoplossing en communicatie. Iedereen ervaart het labyrint anders, maar tegelijkertijd is iedere ervaring een mogelijkheid voor verrijking en diepere betekenis in ieders leven. Pallas, collectief leiderschap voor zorg en samenleving.
De Pallas Leergemeenschap
Wat gaan we doen? Pallas biedt zowel een open programma met workshops en evenementen voor leiders in het zorgnetwerk, als een jaarprogramma voor leiders die lid willen worden van een intensieve leergemeenschap. Als een ‘Pallas leider’ doorloop je enerzijds met elkaar een jaarprogramma in een gemeenschap van ongeveer 20 personen, anderzijds word je participatief lid van de leergemeenschap. Als participatief lid bouw je mee aan -en beslis je mee over- de toekomst van Pallas. Actief collectief leiderschap dus.
Tot slot werken we als gemeenschap aan collectieve innovatie op basis van actuele casuïstiek met partners en financiers uit het zorgnetwerk en gaan we drie veelbelovende initiatieven samen in de praktijk brengen. We geven het meester-gezel gedachtegoed vorm door seniore bestuurders de mentor te laten zijn van jongere managers in de leergemeenschappen.
Kortom, we krijgen een krachtig netwerk van gelijkgestemde leiders die samen een verschil kunnen maken voor duurzame zorg in Nederland. Binnenkort is het gehele programma bekend. We informeren u graag!
Het open programma biedt workshops zoals Zelfbewust Leiderschap (het doorgronden van bewuste en onbewuste emotionele patronen), Mindfulness voor Leiders, een leiderschapsreis naar Bhutan, en een evenement over Betaalbaarheid en Collectieve Innovatie in de zorg. Het jaarprogramma van een leergemeenschap bestaat uit 6 modules en 2 evenementen per jaar voor alle gemeenschappen. Het jaarprogramma start eind mei en vraagt een tijdsinvestering van totaal 11 dagen per jaar. We werken met de 3 dimensies van collectief leiderschap: persoonlijke ontwikkeling (zelf ), zorginstelling (wij) en de maatschappij (allen) en de 4 natuurlijke bronnen (fysiek, mentaal, emotioneel, spiritueel) die tot onze beschikking staan. Iedere dag starten we met onze eigen duurzaamheid en leren we praktische methoden voor Body/Mind integratie, waarmee we onze natuurlijke behoefte aan voeding, slapen, bewegen, ontspanning, vitali-teit en veerkracht leren te vervullen. In het eerste jaar gaan we op een driedaagse Vision Quest Trek wandelend door de Achterhoek met coaches, we ontdekken door middel van Theater en Muziek van Plezant wat collectief leiderschap kan doen met mensen op een emotioneel niveau, en we leren technieken om een effectief team en een succesvolle organisatie te bouwen. Door coaching, innovatieve methoden als voice dialogue & performance dialogue en ‘peer-learning’ worden we ons bewust van onze onbewuste drijfveren, mindsets en patronen en ontdekken we de kracht van hoe we deze kunnen ontwikkelen en beïnvloeden. Dankzij de leergemeenschap ontvangen we daarbij ondersteuning van collega-leiders die met vergelijkbare uitdagingen kampen.
Frits Verschoor, Bestuurder Vastgoed PBG en Helios
‘Nederland heeft behoefte aan waardegedreven leiders die echt een bijdrage willen leveren aan een betere wereld. Het Pallas programma bevat de noodzakelijke elementen hiervoor.’
Pallas: een voorbeeld uit het leergemeenschap programma
Quest Trek Achterhoek Collectief leiderschap begint met het hebben van een heldere missie en visie. Vanuit daar kan een leider mensen inspireren en bewegen. Hoe ontwikkel je je missie en visie? Collectief leiderschap begint met het hebben van een heldere missie en visie. Vanuit daar kan een leider mensen inspireren en bewegen. Hoe ontwikkel je je missie en visie? De Quest Trek is ontworpen met dit doel: leiders helpen om hun diepere missie en visie te ontdekken, waarmee ze als mens en als leider richting en inspiratie kunnen geven aan hun leven en omgeving. In een minijourney van ruim drie dagen, met leden van je leergemeenschap, van wandelingen door de prachtige achterhoek, reflecties, stilte en coaching, leer je wat je diepste drijfveren, dromen en talenten zijn. We weten dat in de natuur zijn en repeterende bewegingen het creatieve en de diepere onbewuste delen van je hersenen stimuleren en ontsluiten. Op basis daarvan is je diepere missie en visie te ontdekken. Zo ga je naar
Pallas partner organisatie dan ook effectiever wordt. Een organisatie is als een levend wezen: het heeft behalve efficiëntie, ook verbinding, visie, veerkracht en zingeving nodig. Daarmee creëert een organisatie waarde – gedeelde waarde voor alle belanghebbenden. Dit proces start met duurzaam leiderschap”. Muriel Arts en Sander Tideman leiden samen SEAL Instituut en de Global Leaders Academy. Binnenkort worden deze organisaties omgedoopt tot Flow Company en Flow Foundation. Zij ontplooien drie activiteiten, onderzoek, educatie en leiderschap- en strategie ontwikkeling voor een duurzame wereld. Altijd ten behoeve van leiders en organisaties, in Nederland en ook daarbuiten. Muriel Arts: ‘Ik geloof oprecht dat organisaties en hun leiders een positieve kracht voor een duurzame wereld kunnen zijn. Door
actief de leiding te nemen kunnen zij een zinvolle en impactvolle bijdrage leveren aan geluk, welzijn en welvaart voor allen. Flow dus! Al deze ondernemingen en leiders met hun collectieve acties en impact samen tellen op tot een groot verschil voor de wereld‘. Sander Tideman vult aan: ‘Het is een mythe dat als je alleen op efficiëntie stuurt, dat een
Drs. Muriel Arts RM is internationaal ondernemer, toezichthouder, business coach en onderzoeker. Ze is gespecialiseerd in duurzame strategie, innovatie en leiderschap voor leiders, top teams en organisaties met meetbare impact. Ze heeft meer dan 20 jaar internationale ervaring in voornamelijk multinationale organisaties zoals Unilever, Koninklijke Grolsch en KPN. Mr Sander Tideman LL.M. is onderzoeker, leiderschapsadviseur en schrijver. Na zijn studie internationaal recht en een loopbaan
Ella van Lingen, voorzitter raad van bestuur Reinaerde
‘Dat we in een nieuw tijdperk leven is inmiddels concreet. Het inzicht dat je zelf onderdeel bent van een groter en dynamisch geheel schept mogelijkheden voor ruimte, voor creëerende relaties, voor werken aan nieuwe samenhang. Meer dan ooit is het de kracht van integriteit naar de ander, je omgeving en jezelf die ertoe doet. Dat zie ik terug in Pallas.’
huis met de antwoorden van jezelf en niet die van je buurman. Vervolgens moedigen we je aan samen met je coach en reisgenoten deze diepe inzichten om te zetten in een heldere missie en visie voor jezelf als mens en als leider, in de vorm van jouw persoonlijk verhaal, jouw ‘flow story’. Deze story is gekoppeld aan je werk als leider in de zorg, zodat je dankzij je flow story ook daadwerkelijk impact kunt maken met je organisatie in de maatschappij. Een prachtige natuurlijke omgeving, waarin je kunt ontspannen, in een authentieke Bed & Breakfast, alsook ondersteuning door professionele coaches die je creativiteit en authenticiteit losmaken, maken van dit proces een rijke ervaring met langdurige impact voor jezelf, zorg en samenleving.
Practice what we preach
Pallas: hoe we gedeelde waarde creëren als beweging We blinken uit in Collectief Leiderschap, we ontwikkelen onszelf ten behoeve van zorg en samenleving. We bouwen een effectief, gezond en veerkrachtig zorgstelsel dat de gezondheid en kwaliteit van leven van alle Nederlanders bewerkstelligt. Pallas is een beweging van leiders met de kracht van een gemeenschap. De gemeenschappelijkheid laat verbinding, richting en vernieuwing ontstaan. We zijn een maatschappelijke onderneming die we vormgeven vanuit coöperatieve beginselen. Daarom is de waardepropositie van Pallas opgebouwd uit drie delen: 1. Je wordt participatief lid van de leergemeenschap voor langere tijd. Als participatief lid bouw je mee aan -en beslis je mee over- de toekomst van Pallas. Actief collectief leiderschap dus. Dit komt in de vorm van een relatief laag lidmaatschapstarief waarmee de kosten van de collectieve Pallas beweging gefinancierd kunnen worden.
in het internationale bankwezen (ABN AMRO Bank en Triodos Bank) heeft hij zich gespecialiseerd in het ontwikkelen van leiderschap voor duurzame organisaties. Hij is Assistant Professor aan Nyenrode Business Universiteit en auteur van enkele boeken, waaronder ‘Mind over Matter: naar een economie met een hart’.
2. Deelname in een gemeenschap van ongeveer 20 leiders met gelijke behoeften en uitdagingen in een jaarprogramma. Het jaarprogramma van een leergemeenschap bestaat uit 6 modules en 2 evenementen per jaar voor alle gemeenschappen. Het jaarprogramma start eind mei en vraagt een tijdsinvestering van totaal 11 dagen per jaar. Hiervoor komt een programma-tarief gebaseerd op de kosten voor het programma.
3. Kom in actie met elkaar in de verschillende leergemeenschappen en co-creëer collectieve visie en nieuwe oplossingen met collectieve impact. Om deze initiatieven daadwerkelijk om te zetten hebben we vier middelen nodig die ons in staat stellen onze collectieve dromen te bereiken: kennis, onderzoek, partners en financiering. Hiertoe wordt het Pallas Fonds in het leven geroepen. Dit fonds verleent de middelen die nodig zijn om de initiatieven uit de leergemeenschappen daadwerkelijk gerealiseerd te krijgen en werkt samen met kennispartners (bijvoorbeeld RSM Erasmus Universiteit, TNO), financieringspartners (bva NPM Capital Health investment) en partners in het zorgstelsel die een gelijke collectieve droom en interesses hebben (zorgverzekeraars, woningbouwcorporaties, etc.). De eerste belangstellenden hebben zich gemeld! Met deze gedeelde waardepropositie zorgen we ervoor dat we daadwerkelijk kunnen doen wat we willen doen en als beweging de impact kunnen gaan hebben die we wensen. Na afstemming met leiders en partners, zullen binnenkort dedefinitieve tarieven bekend zijn.
De 6 eigenschappen van Collectief Leiderschap Het onderzoek van Movimento en SEAL Instituut naar het leiderschap dat gevraagd wordt in de zorgwereld, sluit aan bij een parallel onderzoek naar ‘duurzaam leiderschap’. Het beeld dat in de zorgsector opdoemt, komt sterk overeen met de bevindingen uit andere sectoren, waar maatschappelijke en ecologische uitdagingen zich eveneens opdringen. Op basis van deze onderzoeken heeft SEAL Instituut een leiderschapsprofiel ontwikkeld dat de kenmerken beschrijft die een leider nodig heeft om in de toekomst succesvol te zijn1). Succes wordt gedefinieerd in brede zin: voor de leider als mens, zijn organisatie en de maatschappij waarin hij opereert. Er zijn vele bronnen gebruikt voor dit onderzoek, uit verschillende wetenschappelijke disciplines, waaronder de sociale psychologie, organisatiewetenschappen en de neurobiologie (hersenonderzoek). Deze laatste discipline werpt een verrassend en hoopgevend nieuw licht op de vermogens van mensen die besloten liggen in hun hersenen. De neurowetenschap toont aan dat de hersenen voortdurend nieuwe neurale verbindingen maken en zich daardoor steeds kunnen ontwikkelen (technisch heet dit ‘neuroplasticiteit’) en aanpassen. Dit betekent dat de capaciteit van onze hersenen - en daarmee
ons bewustzijn - door onder andere gerichte mentale en emotionele trainingen, te vergroten en te leiden is. In het kader van de uitdagingen van vandaag, die veelal collectief van aard zijn, hebben we dit nieuwe leiderschapsprofiel ‘collectief leiderschap’ genoemd. Een leider zal zich bij al zijn handelingen en beslissingen bewust moeten zijn van de grotere context waarin hij opereert. Juist omdat de neurowetenschap heeft vastgesteld dat ons bewustzijn ontwikkelbaar is, onderscheidt het profiel van ‘collectief leiderschap’ twee kenmerken met betrekking tot ons bewustzijn: contextbewustzijn en zelfbewustzijn. Deze kenmerken liggen ook besloten in andere algemeen aanvaarde leiderschapsprofielen (zoals charismatisch of transformatief leiderschap), maar zelden worden ze zo expliciet benoemd en ontwikkeld als in het model van collectief leiderschap. Het is de interactie tussen het zelfbewustzijn
en het contextbewustzijn die de leider in de veranderende context het perspectief biedt om waarde te creëren voor zichzelf, de organisatie en de omgeving. Het is een perspectief dat de onderlinge verbondenheid tussen het zelf en de omgeving her- en erkent, en daardoor bij mensen positieve krachten in zichzelf losmaakt, zoals inspiratie, zingeving, creativiteit en focus. In het Engels heet dit Empowered Leadership2). Vanuit dit empowering perspectief, kan de leider de meer gangbare leiderschapskwaliteiten inzetten. Bij de collectieve leider is zijn doel vooral gericht op meervoudige waardecreatie (persoonlijk, organisatorisch, economisch, sociaal en ecologisch) ten behoeve van het gehele systeem of het collectief. 1)Sustainable Leadership: Toward a Workable Definition, Journal for Corporate Citizenship, by Sander G. Tideman, Muriel C.L. Arts, Danielle Zandee (Maart 2013) 2)Empowered Leadership: Mindsets and Qualities to PostCrisis Economical, Social and Ecological Value, by Sander G. Tideman and Muriel C.L. Arts, Nyenrode Publications (Augustus 2013)
Het profiel van Collectief Leiderschap bestaat uit de volgende zes eigenschappen: CONTEXTBEWUSTZIJN y Het zien van de maatschappelijke context, megatrends en vraagstukken als bron voor leiderschap en handelen. y Het zien van de samenhang tussen de eigen organisatie en het grotere geheel. y Het verenigen van de korte met lange termijn belangen.
COLLECTIEVE VISIE y Het hebben van een positieve collectieve droom die de organisatie zin geeft, die de cliënt dient en de maatschappij beter maakt. y Het enthousiasmeren, inspireren van en creëren met meerdere belanghebbenden en deze aan de visie verbinden door middel van een aansprekend verhaal.
VERBONDENHEID y Het bouwen van netwerken met alle belanghebbenden en vanuit één missie, de collectieve visie realiseren. y Het bouwen van waardevolle relaties door actief te vragen, luisteren, verbinden en waarderen. y Het tonen van empathie en betrokkenheid.
ZELFBEWUSTZIJN y Het kennen van de eigen attitude, talenten en patronen en ruimte geven aan de vermogens en realiteit van anderen. y Het zien van dilemma’s en paradoxen en ze kunnen laten bestaan. y Het hebben van een open, kalme, lerende en ontvankelijke geest.
FOCUS y Het nemen van verantwoordelijkheid voor zichzelf, de organisatie en de maatschappij en daarvoor impact creëren. y Het maken van keuzes en die gedisciplineerd uitvoeren en omzetten in realistische doelen. y Het tentoonspreiden van daad- en wilskracht, positief en ondernemend, samen met anderen resultaten boeken.
AUTHENTIEKE MISSIE y Vanuit eigen authentieke waarden en een moreel kompas richting bepalen. y Het ontwikkelen van zelfvertrouwen en gezondheid van zelf en anderen. y Het stellen van grenzen, structuur ontwikkelen en vasthoudend zijn.
Dick Herfst, bestuurder Zorggroep Zuid Gelderland
‘Wij zitten in een tijdvak waarin ingrijpende veranderingen in de zorg plaatsvinden. Oude beheersmodellen en besturingsmodellen om de continuïteit van de organisatie te garanderen werken niet meer. Bestuurders zullen mede op hun inhoudelijke en morele kompas moeten vertrouwen. Pallas voorziet hierin.’
‘Mooi dat Pallas geen organisatie is, maar een beweging’ Joos Vaessens, bestuurder ad interim bij Robuust, bureau voor eerstelijns ondersteuning, was snel bereid zich als ambassadeur voor Pallas op te werpen. Hij merkt dagelijks om zich heen dat patiënten last beginnen te krijgen van hoe de zorg is georganiseerd. ‘Die is namelijk georganiseerd in kokers’, zegt hij. ‘Dat is duur, de onderdelen sluiten niet goed op elkaar aan en ze zijn daardoor ook niet altijd even goed toegankelijk voor de patiënt. Om hieraan iets te veranderen, zijn nieuwe vormen van leiderschap nodig. Leiders moeten durven alles ter discussie te stellen, ook het nut of de overbodigheid van hun organisatie.’ Ook voor Robuust speelt deze vraag. ‘Wij zijn actief in de eerste lijn’, legt Vaessens uit. ‘De patiënt krijgt daar te maken met de huisarts, met een consulent eerste lijn vanuit de gemeente en met een wijkverpleegkundige. Wie van de drie de zorg gaat leveren maakt de patiënt niet uit. Maar de professionele partijen kijken nog vooral vanuit hun eigen financieringsstromen naar hoe die zorg moet worden georganiseerd, niet vanuit de patiënt. We moeten dat anders gaan doen, ook vanuit Robuust. En dat betekent ook dat we moeten nadenken over de vraag of we in de huidige organisatievorm nog wel meerwaarde hebben.’ Kan Pallas het verschil gaan maken? ‘Het kan een verzamelplaats zijn voor mensen die hetzelfde zien gebeuren als ik, die daar dezelfde visie op hebben en zich gezamenlijk willen inspannen om een stuwkracht te organiseren die ervoor zorgt dat het gaat veranderen’, zegt
Joos Vaessens
hij. ‘Daarom vind ik het ook zo mooi dat het niet wordt neergezet als een organisatie, maar als een beweging. Movimento heeft een grote energie en heeft een sterke behoefte om leiderschap te herpositioneren. Deze beweging kan dat in gang zetten. Maar dit vergt dan wel dat Pallas in staat moet zijn om mensen aan zich te binden en hen in beweging te brengen. En dan liefst een bredere groep mensen dan alleen bestuurders. Ook mensen op andere niveaus in de zorg kunnen prachtige ideeën hebben. Wat we dus nodig hebben is de ontwikkeling naar een nieuw denksysteem. Het zal nog hard werken zijn. Bestuurders zijn nog vaak geneigd om te kijken wat ze vanuit hun eigen organisatie kunnen bijdragen aan het nieuwe in plaats van het nieuwe zelf vorm te geven. Ook toezichthouders zijn nog vooral gericht op continuïteit. Het is nu echter juist de discontinuïteit die centraal moet komen te staan.’
10 april 2014 workshop voor Collectief Leiders
Kwaliteit van leven voor de samenleving begint bij jezelf Wat is gezondheid? Wat is welzijn? We zijn uitgerust met verschillende beelden van wat gezondheid of welzijn is of zou kunnen zijn. Dit beeld drijft onze beslissingen en handelingen van onszelf en anderen. Deze beelden stroken niet altijd met de werkelijkheid of onze visies. Dit maakt het debat over de toekomst van ons zorgstelsel lastig: wat willen we eigenlijk precies bereiken op het gebied van gezondheid voor de mensen in Nederland? Het wordt tijd dat we een expliciet en eenduidig beeld gaan ontwikkelen ten aanzien van de gewenste kwaliteit van ons leven. De nieuwe conceptdefinitie van gezondheid van de WHO: “Gezondheid is het vermogen van de mens om zich aan te passen aan en zelf de leiding te nemen ten opzichte van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen”. Feit is dat er een duidelijke relatie is tussen de ervaren kwaliteit van leven van mensen en het aantal doktersbezoeken dat zij afleggen. Een publicatie in Psychosomatic Medicine in 2012 is hierover heel duidelijk: mensen die het meest tevreden zijn over hun kwaliteit van leven bezoeken vier keer minder vaak de dokter dan mensen die hierover het minst tevreden zijn. En er is meer van dergelijk onderzoek: in Zweden is door onderzoek vastgesteld dat eenzame mensen een vier maal grotere kans lopen om vroegtijdig te overlijden dan mensen met een sociaal netwerk. In de workshop met de Tibetaanse arts en boeddhistisch meester Tulku Lobsang onderzoeken we de vraag: wat is kwaliteit van leven voor jou en voor je medemens? Wij zijn allemaal op zoek naar een hoge kwaliteit van leven, maar hoe bereiken we die? Welke factoren dragen bij en welke factoren ondermijnen de kwaliteit? Dit doen we aan de hand van onze eigen ervaringen en belevingen. We zullen inzicht krijgen in welke bronnen we in ons dragen, waarmee geluk en welzijn kan worden gerealiseerd: onze lichamelijke, emotionele, mentale en spirituele bronnen. We leren deze met praktische methoden te
Tulku Lobsang
ervaren en gebruiken en we zullen met name stilstaan bij de diepere emotionele patronen die ons geluk in de weg staan. We zullen praktische lichamelijke methoden leren en meditatieve oefeningen (mindfulness) doen om deze patronen te ontsluiten. Deze inzichten stellen ons in staat het welzijn en geluk van onszelf en anderen te verbeteren. Voor zorgleiders is deze workshop dan ook dubbel relevant: voor onszelf en voor de begunstigden van ons werk.
Tulku Lobsang is een Tibetaanse arts, astroloog en zeer gewaardeerd meditatieleraar. Hij is gespecialiseerd in het vertalen van diepe inzichten uit het Oosten naar de praktijk van de Westerse mens. Hij maakt complexe thema’s duidelijk in eenvoudige taal en stimulerende beoefening, zowel voor lichaam als geest. Aanmelden workshop op 10 april 2014 Per mail:
[email protected] De kosten voor deze dag bedragen € 295,-.
BEWEGING IN LEIDERSCHAP
www.movimento-zorg.nl
