atie I n fo r m et ensen m vo o r m y p e 2 e n st diabete met een e mens n risico gd ve r h o o e t e s i d op ab type 2
Zet uzelf in beweging!
De BeweegKuur is speciaal ontwikkeld voor mensen die diabetes type 2 hebben of hier een verhoogd risico op hebben. Met de BeweegKuur doorloopt u een aantal stappen. Hiermee kunt u mogelijk complicaties voorkomen, medicijngebruik verminderen en blijft uw bloedsuikerspiegel stabieler. De BeweegKuur is het beste recept voor uw gezondheid. Het programma van de BeweegKuur Afhankelijk van uw vorderingen en gezondheidswinst duurt de BeweegKuur maximaal een jaar. Uw huisarts, de leefstijladviseur, de diëtist en indien nodig de fysiotherapeut begeleiden u in deze periode. U staat er dus niet alleen voor. U krijgt alleen een BeweegKuur voorgeschreven als u nog te weinig beweegt en werkelijk gemotiveerd bent om uw leefstijl te veranderen. Leefstijladviseur, diëtist en beweegprogramma
w S ta r t u u u r K B ewe e g t e r s op dok s! advie
De huisarts verwijst u door naar de leefstijladviseur. Dit is in veel gevallen de praktijkondersteuner. Samen kijkt u naar uw huidige beweeg- en voedingspatroon en bespreekt u hoe u gezonder kunt gaan leven. In het logboek bepaalt uw samen een programma op maat waar u vervolgens mee aan de slag gaat. Dit programma kan bestaan uit intensieve begeleiding met de fysiotherapeut, of u gaat direct zelfstandig bewegen in uw eigen omgeving. Naast deze begeleiding voor uw beweeggedrag, krijgt u advies en begeleiding van een diëtist over uw
Het beste recept voor uw gezondheid!
voedingsgedrag. De leefstijladviseur is gedurende het traject uw persoonlijk contactpersoon en coach. Regelmatig heeft u contact met de leefstijladviseur. Bent u diabetespatiënt, dan kan dit bijvoorbeeld aansluitend op uw driemaandelijkse diabetescontrole plaatsvinden. Hierin bespreekt u uw vorderingen, die u in het logboek bij houdt.
U heeft van uw huisarts het recept gekregen om de BeweegKuur te volgen. Dit betekent dat u onder professionele begeleiding gaat werken aan een gezondere en actievere leefstijl.
Voorkom complicaties door bewegen
2
3
Klaar met de BeweegKuur. En dan? Tijdens de BeweegKuur bent u bezig om meer zelfstandig te gaan bewegen en gezonder te leven. Na maximaal een jaar bent u klaar om zonder professionele begeleiding uw gezonde en actieve leefstijl voort te zetten. Hoe? Dat bespreekt u met de leefstijladviseur. De leefstijladviseur coacht u, zodat u uw gezondere en actievere leefstijl kunt inpassen in uw dagelijkse activiteiten. Daarnaast bekijkt u samen welke sport- of beweegactiviteiten bij u passen. Misschien sluit u zich aan bij een groep nordic walkers, wordt u lid van een sportschool of sportvereniging, of gaat u met een groep beweegmaatjes fietsen, zwemmen, wandelen of dansen. Kies vooral iets wat bij u past en waar u plezier in heeft. Kosten De begeleiding door de leefstijladviseur kost u niets. Voor de begeleiding van de fysiotherapeut betaalt u een eigen bijdrage van maximaal 15 euro per maand. De kosten voor het zelfstandig bewegen in het lokale sport- en beweegaanbod zijn voor eigen rekening.
Wat is diabetes? De leefstijladviseur kijkt
es Diabet type 2 aak tv o n t s ta a t e re op la d. leeftij
Diabetes is een stofwisselingsziekte. Er bestaan verschillende soorten diabetes. De meest voorkomende vormen zijn diabetes
samen met u naar de beste
type 1 en diabetes type 2. De BeweegKuur richt zich op mensen
en leukste manier van bewegen
met diabetes type 2 en het hoog risico hierop, omdat leefstijl bij deze vorm een belangrijke rol speelt. Diabetes type 2 werd vroeger ook ‘suikerziekte’ of ‘ouderdomssuiker’ genoemd. Bij deze ziekte is de bloedglucosewaarde (de hoeveelheid suiker in het bloed) te hoog. De huisarts kan de bloedglucosewaarde meten en vaststellen of u diabetes heeft.
4
5
Wanneer heeft u een verhoogd risico op diabetes? Iedereen kan diabetes krijgen. Sommige mensen hebben echter een hoger risico dan anderen. Mensen met een ongezonde leefstijl bijvoorbeeld, maar ook mensen die ouder zijn dan 45 jaar, overgewicht hebben en te weinig bewegen. U heeft ook een verhoogd risico op diabetes als de huisarts in het verleden een hoog glucosegehalte in uw bloed heeft vastgesteld. Verder speelt erfelijkheid een rol. Het risico op diabetes is hoger als diabetes in de familie voorkomt of als u van Turkse, Marokkaanse of Hindoestaanse afkomst bent.
Diabetes kan schadelijk zijn voor het hele lichaam
Hoe ontstaat diabetes? Het hormoon insuline moet ervoor zorgen dat lichaamscellen glucose (bloedsuiker) uit het bloed opnemen. Glucose is een brandstof voor cellen en het levert ons lichaam energie. De lichaamscellen van mensen met diabetes zijn minder gevoelig
Hyper
Hypo
voor insuline of het lichaam zelf maakt te weinig insuline aan. Daardoor nemen
Droge mond
Bleekheid Zweten
de cellen onvoldoende glucose op, en blijft er te veel glucose in het bloed zit-
Heel veel dorst
ten. Dit kan schadelijk zijn voor het hele lichaam. Bovendien krijgt het lichaam te
Veel plassen Vermoeidheid
weinig energie. Wanneer deze verstoorde bloedsuikerspiegel optreedt, is er sprak
Hoofdpijn Trillen
van diabetes.
Vermoeidheid Wazig zien
Diabetes type 2 ontstaat meestal bij mensen boven de 45 jaar. De laatste jaren
Complicaties door diabetes
krijgen echter steeds meer jongere mensen diabetes. Dit heeft in veel gevallen te
Mensen met diabetes kunnen op termijn zogenaamde ‘diabetescomplicaties’ krij-
maken met overgewicht, een ongezond voedingspatroon en te weinig bewegen.
gen. Dat zijn ernstige klachten die ontstaan wanneer er voortdurend te veel glucose in het bloed zit. Gelukkig worden steeds meer mensen met diabetes oud
6
Klachten
zonder last te krijgen van diabetescomplicaties. Dit komt vaak door een goede
Mensen met diabetes type 2 hebben last van een te hoge of juist een te lage
regulatie van de bloedglucosewaarde, in combinatie met een gezonde leefstijl. De
hoeveelheid glucose in het bloed. Een te hoge bloedglucosewaarde heet een
meest voorkomende, en ernstige complicaties van diabetes hebben effect op de
hyper(glycemie). Een te lage bloedglucosewaarde wordt een hypo(glycemie) ge-
ogen, de nieren, het zenuwstelsel, de voeten, de gewrichten, het hart en de grote
noemd. De klachten bij een hyper en een hypo staan hieronder;
bloedvaten.
7
verminderen. Ook het spuiten van insuline kan eventueel uitgesteld worden. Overgewicht heeft een nadelige invloed op de werking van insuline. Door regelmatig te bewegen, houdt u tevens uw gewicht beter onder controle. Beweegadvies Bij diabetes zijn er geen fysieke beperkingen om te sporten en te bewegen. Begin rustig en bouw de activiteiten langzaam op. Let wel op, want sommige beweegactiviteiten kunnen leiden tot een hypo. Bij de BeweegKuur wordt u daarom geadviseerd en begeleid door de leefstijladviseur of de fysiotherapeut. Samen stelt u een zogeheten Beweegplan op. Dit beweegplan is persoonlijk en speciaal voor u opgesteld. Want gezond bewegen is voor iedereen weer wat anders. Kies vooral wat u zelf leuk vindt!
n, B ewe g e n leuk e ! gezond
Eet gezond Het is belangrijk dat u regelmatig, gezond, gevarieerd en met mate eet. Gebruik bij voorkeur vezelrijke en magere producten en kies voor onverzadigde vetten in plaats van verzadigd vet. Verzadigd vet zit bijvoorbeeld in boter, room, volle melk, kaas, snacks, koekjes en gebak; kijk voor meer informatie op de verpakking. Dat betekent dat u per dag gemiddeld de volgende producten nodig heeft:
Adviezen bij diabetes type 2
• volkorenbrood en aardappelen, zilvervliesrijst, volkoren pasta, bonen, erwten,
U kunt de kans op complicaties verkleinen door diabetes goed te
• zuivel: 400 - 500 ml magere melk(producten) en 1 plak magere kaas (30 + - en
behandelen en gezond en actief te leven. De volgende adviezen kunnen u daarbij helpen.
bulgur of couscous: 4 - 7 sneetjes en 3 - 5 opscheplepels • groente, salade en fruit: 3 - 4 opscheplepels en 2 vruchten 20 + -kaas) • mager vlees, vis (1 of 2 keer per week), kip, kalkoen of vleesvervangers, zoals tempé, tahoe, sojaproducten (100 - 120 gram) of een ei (maximaal drie per week)
Beweeg meer Regelmatig bewegen heeft een positief effect op de algemene conditie en gezondheid. Dit geldt voor iedereen: jong en oud, chronisch ziek of fit. Maar voor mensen met (een hoog risico op) diabetes is het extra belangrijk om veel te bewegen. Lichaamsbeweging verbetert namelijk de werking van insuline. Dit betekent dat u door regelmatig te bewegen het gebruik van tabletten mogelijk kunt uitstellen of 8
• (dieet)margarine uit een kuipje, vloeibare bak- en braadproducten of olie: 20 35 gram (of 1 eetlepel) • drink tenminste anderhalve liter (of 8 tot 12 glazen), bij voorkeur water, thee of koffie zonder suiker, light frisdrank of magere zuiveldranken • wees matig met suiker, zout en alcohol (niet meer dan twee glazen alcohol per dag en liefst niet elke dag) 9
Deze hoeveelheden zijn een algemene richtlijn. Een diëtist kan u persoonlijk ad-
• zorg voor een goede bloeddruk. Dit kunt u doen door gezond te eten, veel te
vies geven. Bent u ouder dan 50 jaar? Dan heeft u minder brood en aardappelen
bewegen en te zorgen voor een gezond lichaamsgewicht. Als uw bloeddruk te
en meer melk nodig, namelijk: 4 tot 6 sneetjes volkorenbrood, 3 tot 4 aardappels (150-200 gram) of opscheplepels gekookte rijst, pasta of peulvruchten (bonen of erwten bijvoorbeeld), 3 glazen magere of halfvolle melk en melkproducten (500 ml). Bent u ouder dan 70 jaar? Dan heeft u nog een aardappel en een boterham minder nodig.
hoog is, helpen medicijnen de bloeddruk te verlagen; • vermijd een verhoogd cholesterolgehalte. Hiervoor gelden dezelfde adviezen als voor een gezonde bloeddruk en de bloedglucosewaarde; • stop met roken. Dit heeft niet direct invloed op diabetes, maar het is de belangrijkste maatregel om uw risico op hart- en vaatziekten te verminderen.
Let op uw lichaamsgewicht Als u te zwaar bent, zorg dan dat u in ieder geval niet meer aankomt. Eet daarom
Vijftien tips voor een gezonde en actieve leefstijl
gezond en beweeg voldoende. Probeer bij overgewicht af te vallen. Dat is een las-
1. kies een activiteit die u leuk vindt en die bij u past
tige opgave, maar toch lukt het veel mensen. Bij overgewicht is een gewichtsver-
2. overleg met uw arts, leefstijladviseur of fysiotherapeut voordat u
lies van vijf tot tien procent al beter voor uw algehele gezondheid, uw bloeddruk, bloedglucosewaarde en cholesterolgehalte.
meer gaat bewegen 3. begin rustig aan, en bouw dit geleidelijk op 4. voorkom blessures en investeer in goede schoenen (laat u in de
Risicofactoren voor hart- en vaatziekten aanpakken Als gevolg van diabetes heeft u ook een hoger risico op hart- en vaatziekten. Ook als u een verhoogde kans op diabetes heeft, loopt u dit risico. Daarom is het voor
winkel goed adviseren) 5. controleer regelmatig uw voeten en laat eventuele blessures of wondjes goed behandelen
u extra belangrijk andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten te vermijden. DE
6. eet op regelmatige tijden, gevarieerd en met mate
volgende adviezen helpen u daarbij.
7. gebruik zoveel mogelijk vezelrijke en magere producten 8. geniet ervan gezond bezig te zijn 9. bewegen in groepsverband is leuk en stimulerend.
Met diabetes heeft u een verhoogde kans op harten vaatziekten
Kijk eens op www.beweeegmaatje.nl
Tips voor mensen met diabetes
va s t H i e r a l n ta l een aa ! tips
1. zorg dat u snelwerkende suikers bij u heeft, bijvoorbeeld druivensuiker, frisdrank, sinaasappelsap 2. vertel uw begeleider/medesporter dat u diabetes heeft 3. sport niet met te lage of te hoge bloedglucosewaarden
Kijk voor meer informatie op www.beweegkuur.nl 10
11
NISB ontwikkelt de BeweegKuur met subsidie van het ministerie van VWS en in samenwerking met NHG, LVG, NVDA, KNGF, LHV, DVN, NDF, NVD en VSG
NISB is het Nederlands kennis- en innovatie-instituut dat aanzet tot sport en bewegen om participatie, leefbaarheid en gezondheid te bevorderen Heelsumseweg 50, 6721 GT Bennekom P Postbus 64, 6720 AB Bennekom T (0318) 49 09 00 E
[email protected] W www.nisb.nl
