Moordgozer Keesje Brijde doodgeschoten om wat kooltjes

Maandag 29 april 2013

Royal Air Force verspreidde De Wervelwind In Nederland zijn tijdens de oorlog veel illegale kranten verspreid. De meeste daarvan werden in Nederland gedrukt, maar niet allemaal. Er werden ook verzetskranten in Engeland gemaakt en die werden door de geallieerde vliegtuigen boven Nederland uitgestrooid. Zoals De Wervelwind, een maandblad dat volgens O. Monsees het eerste krantje was dat op deze manier bij de Nederlanders kwam. “De Wervelwind had een formaat niet veel groter dan een zakagenda en is maar kort (van 1 april 1942 tot en met december 1944) uitgestrooid. Het verscheen in Londen en werd verspreid door de Royal Air Force”, schrijft Monsees op www.geheugenvanoost.nl.

‘Moordgozer’ Keesje Brijde doodgeschoten om wat kooltjes In het Oostelijke havengebied aan de Panamakade is het Keesje Brijdeplantsoen. Dat is vernoemd naar de 13-jarige Keesje Brijde die op 11 december 1944 kolen ging zoeken om zichzelf en de rest van het gezin te verwarmen en daarbij dodelijk werd getroffen door een kogel. Hij overleed twee dagen later. Op het plantsoen staat een monument. Op de website van het stadsarchief Amsterdam worden lezers in de rubriek ‘Buurt en Stad’ bijgepraat over namen van straten, lanen en plantsoenen in Amsterdam. Over het Keesje Brijdeplantsoen lezen we: “Bij Keesje thuis was het bitterkoud, omdat de kachel niet kon branden zonder kolen. In het Rietlandpark zocht hij naar brandstof. Hij hoopte dat er kolen van treinen waren gevallen. Dat mocht niet van de Duitsers. Daarom werd Keesje doodgeschoten, vanwege een paar kooltjes. Keesje was pas dertien toen hij werd vermoord. Hij was een van de vele slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het monument voor Keesje herinnert ons aan hem.” Keesje was niet de enige jongen die in de barre winter van 1944/45 kolen pikte. Onder de titel ‘Kolen pikken’ staat op www.geheugenvanoost.nl een groot aantal verhalen en reacties van Amsterdammers die - ze waren nog kinderen - elke kans aan-

grepen om op kolenjacht te gaan. Cathrien Polderman-van Vliet schrijft op de website hierover onder andere: “Mijn vader was vroeger inspecteur van de vakgroep reinigingsbedrijven. In de winter was hij een keer uitgegleden in de sneeuw, daarom lag hij op bed. Er belden twee glazenwassers aan om kolen te gaan pikken aan de Kruislaan. Dat deden we in de oorlogstijd. Mijn vader kon niet mee, dus vroegen ze mij. Ik was daar erg handig in. Zeker één keer per week ging ik op de fiets naar de Rietlanden. Daar was een spoorwegemplacement met wagons vol kolen. Bij elke trein stond een Duitser met een geweer. Maar ik had kolen ontdekt achter een hoge muur door op mijn fiets te gaan staan. Vanaf de weg was er niets van te zien. Als ik kolen ging pikken bij de Rietlanden klom ik altijd via mijn fiets op de muur, daarna takelde ik de fiets met een touw (om het zadel en het stuur geslagen) omhoog en liet hem aan de andere kant weer zakken. Zo was ik helemaal uit het zicht. Dan vulde ik een lege jutenzak vol met kolen. Ik takelde kolen en fiets vervolgens weer over de muur naar de andere kant en sprong via de kolenzak op de bagagedrager weer op de grond.” Bij een van die strooptochten was Keesje Brijde van de partij, maar hij kreeg op die koude dag een fatale kogel in zijn hals. Loek Biesbrouck is een zoon van Jansje

Bruinig behang met flets bloemmotief in Achterhuis 3 ‘We leegden de vuilniswagens gewoon tussen de bomen’ 5 Arrestatie in 1980 was ‘wel een raar gezicht’

7 Familie Mayer zat ondergedoken in een ander achterhuis 12/13

Keesje Brijde (links) op een foto met een klasgenootje van wie de naam niet bekend Foto: Geheugen van Oost.nl/zeeburgnieuws is. Brijde, een zus van Keesje. Hij weet zich, zo meldt hij op www.geheugenvanoost. nl, nog te herinneren waar hij was toen hij hoorde over de dood van Keesje. “Op die 13de december werd ik uit de klas gehaald. Mijn moeder vertelde dat Keesje was doodgeschoten en we zijn toen van de Linnaeusschool in de 2e Oosterparkstraat naar de Benkoelenstraat gelopen. Mijn moeder, Jansje Brijde, was de oudste van de 13 kinderen en op het moment dat het gebeurde waren er al een paar de deur uit. Keesje was opgebaard in de slaapkamer aan de Javastraat en daar heb ik afscheid van hem genomen. Ik kan uit mijn jonge jaren beamen dat Kees een moordgozer was.” Landwacht De tekst op de website van het stadsarchief doet vermoeden dat de Duitsers Keesje hebben doodgeschoten. Dat is niet waar.

Op www.zeeburgnieuws.nl staat deze kreet van een anonieme Amsterdammer: “Wanneer wordt nu eens duidelijk aangegeven dat Keesje destijds niet is doodgeschoten door een Duitser maar door een Hollandse Landwachter die daaropvolgend een enorme rotschop van de Duitser mocht ontvangen? Ik was hier namelijk zelf getuige van als schoolmaat van Keesje.” (De Landwacht was een paramilitaire organisatie die in 1943 was opgericht ter bescherming van NSB’ers). Loek Biesbrouck rept ook over de Landwacht. “Wat ik in alle verhalen mis, is het feit dat Keesje met twee vrienden naar de Rietlanden was om kolen te zoeken. Wat ik mij kan herinneren, is dat de kogel van de landwacht in de zij van de jongen Gouloze was geschoten, dat de jongen Zijlstra zich achterover had laten vallen en dat daarna Keesje de kogel in zijn hals kreeg.” Die kogel werd Keesje fataal.

Begin juni 1964. Honderden, zo niet duizenden Amsterdammers zullen zich deze week nog herinneren. Want het was deze week dat The Beatles naar Nederland kwamen en dat leidde tot doldwaze taferelen. Naast Paul, John en George maakte gelegenheidsdrummer Jimmy Nicol deel uit van de groep omdat Ringo ziek was. Over het bezoek aan Amsterdam is veel geschreven. Maar veel ongetwijfeld ook niet en die kans bieden we u graag. Was u erbij in Amsterdam? Heeft u staan gillen als tiener? Bent u misschien in het grachtenwater gesprongen? Wij zoeken deze unieke ervaringen. De adresgegevens vindt u op pagina 3.

Inkoop

oud Goud oud Zilver Gouden/zilveren Munten Diemen - Almere

Het monument voor Keesje Brijde.

F oto : J o H aen

Winkelcentrum Diemerplein Diemen 020-6903727 Noordeinde 253, Almere-Buiten 036-5372051 www.puttmann.nl

maandag 29 april 2013

pagina 2

Mogen wij ons even voorstellen ? Miedema & zn. is een ouderwets vertrouwd Hollands bedrijf waarbij kwaliteit, service en persoonlijk contact nog echt bovenaan staan !! Voor al uw stoffeerwerk, leer-, antiekrestauratie en interieuradviezen bent u in onze winkels aan het beste adres.

Altijd een duidelijke, geheel vrijblijvende offerte vooraf ! Stoffeerwerk

Wij beschikken over een grote collectie meubelstoffen waarmee wij al uw eetkamerstoelen, oorfauteuils, bankstellen en sofa’s herstofferen. Zowel klassiek als modern. Wij zijn gespecialiseerd in bekende merken o.a. ARTIFORT, LEOLUX, GELDERLAND, ROLF BENZ, GISPEN, PANDER en OISTERWIJK meubelen.

Leerbewerking

Wij kunnen diverse leer reparaties verrichten, o.a stiknaden, uitgerekt leer innemen, gedeeltelijk vernieuwen van leren banken of stoelen. Uiteraard bekleden wij met het beste kwaliteit leer. Wij leveren de originele huiden van alle bekende merken. Wij zijn gespecialiseerd in het repareren en herstofferen van o.a. CHESTERFIELD meubelen.

Restauratiewerk

Wij restaureren antieke kasten, kabinetten, bureaus en tafels. Ook kunnen wij antieke meubels voorzien van nieuwe was en/of politoerlagen. Heeft u stoelen met biezen of rieten zittingen die versleten of beschadigd zijn, dan kunnen wij deze voor u vernieuwen. Tevens verwijderen wij houtworm en logen wij al uw meubels.

48 uur service

Doorgezakte banken of fauteuils, kussens veerloos, leeg of uitgezakt? Wij proberen u binnen 48 uur te verhelpen van uw klachten d.m.v. de vullingen aan uw houding aan te passen, en u zo te voorzien van een perfect zitcomfort. Bel voor meer informatie of een vrijblijvende afspraak bij u thuis of kom even langs in onze winkel

Openingstijden: ma. t/m vrij. 08.30 - 17.00 uur en zaterdag 10.00 - 16.00 uur

Veldweg 22 - 1404 CV Bussum - Tel: 035-6912905

ACTIE WEKEN

BTR REIZEN Senior Hotels

Senior Hotels

GRATIS

HALEN EN BRENGEN LEVERING ONDER 3 JAAR GARANTIE

10% korting

Boek en Profiteer

Senior Hotels is een initiatief van BTR Reizen, deze selecteert gezellige en gastvrije hotels op de mooiste plekjes en streken in Nederland en Duitsland. In alle Senior Hotels kunt u altijd heerlijk genieten van een ‘Alles Alles Inclusief’ vakantie. Informeer naar alle speciale Actie Weken . . .

5-daagse ‘Alles Inclusief’ vakantie van maandag t/m vrijdag al vanaf

Senior Hotel Dennenhoeve*** Nunspeet / Veluwe 5 dg. ‘Alles Inclusief’ € 239,- € 209,-

Senior Hotel Gaasterland*** Rijs / Friesland 5 dg. ‘Alles Inclusief’ € 255,- € 224,-

NIEUW

Senior Hotel Walram*** Valkenburg / Zuid-Limburg 5 dg. ‘Alles Inclusief’ € 262,- € 224,-

€ 209,-

Inclusief: • 4 x logies in tweepersoonskamer • 4 x een uitgebreid ontbijtbuffet • 4 x een lunch of lunchpakket • 4 x een 3-gangen diner of buffet • GRATIS: GRATIS 4 avonden van 18.00 - 22.00 uur drankjes: koffie, thee, vruchtensappen, fris, jenever, huiswijn en tapbier Exclusief: • toeslag 1-persoonskamer € 50,00 • reserveringskosten € 20,00 Prijzen per persoon. NIEUW

Senior Hotel Der Jägerhof *** Teutoburgerwald / Duitsland 5 dg. ‘Alles Inclusief’ € 266,- € 239,-

 055 - 5059500 · WWW.BTRREIZEN.NL

Harry Slinger’s

Vaar mee in deze oergezellige combinatie van Amsterdamse grachten, verhalen en liedjes van Harry Slinger!

Kijk op: www.smidtje.nl of bel: 020 - 670 60 67

Met Moederdag vaart moeder* GRATIS mee! * Voor iedere moeder minstens 1 betalende passagier


pagina 3

Bruinig behang met flets bloemmotief in Achterhuis Begin dit jaar is het Achterhuis opnieuw behangen. Dat was niet de eerste keer. De eerste keer dat het originele behang werd vervangen was aan het eind van de jaren 50. Het Anne Frank Huis is het meest bezochte gebouw in de Jordaan, de bekendste Amsterdamse volkswijk die op 11 mei officieel 400 jaar bestaat. Het is nauwelijks meer voor te stellen, maar aan het eind van de jaren 50 was het onderduikadres van de familie Frank bijna gesloopt. Direct na de oorloog keert Otto Frank als

enige overledene van de familie Frank terug in zijn woning aan de Prinsengracht 263. Hij probeert het leven weer zo goed en zo kwaad als het gaat op te pikken en ook start hij weer met zijn bedrijven Opekta en Pectacon. Frank gaat wonen en werken in het voorhuis; het lege achterhuis wordt niet meer gebruikt. Langzaam maar zeker verloedert het pand aan de Prinsengracht en Textielfabriek Berghaus koopt aan het begin van de jaren 50 alle panden in het rijtje op met het plan om deze te slopen. Otto Frank krijgt een bod van 30.000 gulden dat hij niet kan weer-

Herman Emmink had geen broer “Als geboren en getogen Amsterdammer lees ik met plezier De OudAmsterdammer. Het viel mij op dat in de editie van 16 april in het artikel ‘In de Jordaan was het onvergetelijk’ (pagina 7) Jos Mol schrijft dat Herman Emmink een broer had. Als achterneef van Herman Emmink kan ik u vertellen dat zijn ouders, oom Chris Emmink en tante Annie Emmink-Hesseling, twee kinderen kregen: dochter Ria, geboren Amsterdam 1924 en overleden in het Wilhelminagasthuis in het jaar 1937, en Herman. De familie Emmink heeft op diverse adressen in Amsterdam gewoond, onder andere in 1924 op de Westerstraat 67/1 en van 1939 t/m 1958 op de Westerstraat nr. 73 waar oom Chris een verf- en behangzaak had. In 1958 zijn oom Chris en tante Annie Emmink naar Hilversum verhuisd om in de buurt van hun zoon Herman Emmink te gaan wonen. Waarschijnlijk bedoelde Jos Mol dat een familielid van oom Chris de gerestaureerde woning op de Westerstraat 73 was komen bekijken.”

Gaat het ooit voorbij

04-05-1983

Ik moet je nog vertellen van een tijd gelee Dat mensen werden afgeslacht, als was het vee Samen gedreven worden in een kamp De wereld was aan ’t branden, ’t was een ramp Met Zyklon B samen in het bad Gaat het ooit voorbij, lieve schat? Er werden mensen gelicht, van hun bed Deze streden samen in ’t verzet Ze vochten in het donker en in de nacht Zelfs hen van wie je het niet had verwacht Ze waren de onderdrukker oh zo zat Gaat het ooit voorbij, lieve schat? De vrijheid waarin we leven, heet democratie Maar het laat ook de ruimte voor de neonazi Het is een slechte ziekte het woekert voort Dagelijks worden er vrienden van ons vermoord Ik slaap niet in het blijft een donker blad Gaat het ooit voorbij, lieve schat? Het is nu de vraag wat ons de toekomst brengt Ik blijf waakzaam tot zij ons de vrede schenkt Maar als de historie zich herhaalt Blijf dan hopen en denk niet dat ik faal Heus de toekomst is geen donker gat Maar gaat het ooit voorbij, lieve schat? Harry Slinger

staan. Een aantal vrienden van Otto Frank voorkomt echter de sloop (Berghaus schenkt het pand), waarna op 3 mei 1957 als gevolg van het feit dat het dagboek van Anne Frank wereldberoemd wordt, de Anne Frank Stichting wordt opgericht. Er wordt al snel besloten tot renovatie van het verloederde en ingezakte grachtenpand. Daarbij werd onder andere opnieuw behangen en daarvoor wordt de bekende Amsterdamse firma Rath en Doodeheefver ingeschakeld. Lekkage In het personeelsorgaan ‘Variator’ in 1971 lezen we hoe dat eraan toe is gegaan en ook hoe bij een restauratie ruim tien jaar later echt oud behang werd gebuikt. ‘Het Achterhuis moest opnieuw behangen worden omdat souvenirjagers stukjes behang hadden afgetrokken en de wanden ernstig beschadigd waren door lekkage. Het behang in Annes kamer bleek een zeer eenvoudig R&D-papier te zijn, afkomstig uit een vooroorlogse collectie. Dit behang was niet meer te leveren, maar R&D Brussel slaagde erin een behang te vinden dat veel op het originele leek.’

Bevrijdingsdag

05-05-1993

Ook papa gaat naar bed toe het is al laat Een slokje water en dan ben je stil Je moeder en je zusjes zijn al uren in slaap Ik waak met angst voor wat morgen komt Het is donker in de gang ik steek een lichtje op Is het donker waar wil je dan naar toe Ik geef jou mijn hand want je tast naar mij Ik laat een lichtje aan tot de morgen komt Je wilt dat ik je voorlees zo midden in de nacht In echte sprookjes zijn vaders meestal held In mijn verhaal is de held geveld Zijn moeders bang voor wat morgen komt Nee vannacht wil ik geen tranen meer Om de pijn die blijft en nooit verslijt Het is mijn moeders en mijn vaders pijn Het is de erfenis die werd gedeeld met mij Pappa gaat naar bed toe nu jij weer slaapt Wie wakker wordt viert in vrijheid feest Geschiedenis vergrijst als de toekomst leeft En zonder angst de morgen komt Als je wakker wordt is het bevrijdingsdag Is het bevrijdingsdag voor wie nog leeft Voor wie wakker wordt is het bevrijdingsdag Het is bevrijdingsdag voor wie vergeeft Harry Slinger

Annes kamer in het Achterhuis met nog het oude behang van Rath & Doodeheefver op Foto: Variator de muur.

Echt voororlogs behang ‘Toen onlangs het Anne Frank Huis weer aan een grondige restauratie toe was, deed de architect, de heer H. Rappange, opnieuw een beroep op R&D. En dit keer kon R&D zelfs een echt vooroorlogs behang leveren. Op de zolder van de pakhuizen lag namelijk nog een collectie behang uit 1938 die de architect in zijn geheel heeft verkocht. En zo is de tweede etage van het Anne Frank Huis

nu behangen met een bruinig behang met een groot, flets bloemmotief en de derde etage met een iets lichter behang met een onopvallend patroontje. Samen met de vooroorlogse verf op loodbasis geeft dit behang de om en nabij 20.000 bezoekers per jaar een goed beeld hoe dit Achterhuis er in de oorlogsjaren heeft uitgezien.’ Inmiddels trekt het sterk uitgebreide Anne Frank Huis, waarvan koningin Beatrix op 28 september 1999 de opening verrichtte, jaarlijks bijna één miljoen bezoekers.

‘Bolle Jan’ Froger Jan Froger (1942-2009) was bekender onder zijn bijnaam Bolle Jan. Hij vormde samen met zijn vrouw Mien (1942-2009) een gouden koppel, zowel als zangduo als als echtpaar. Jan Froger werd geboren in de Jordaan. Toen hij 9 was kwam hij in aanraking met de accordeon. Vanaf zijn 13de speelde hij op bruiloften en partijen. In 1959 ontmoette hij Mien van Es, met wie hij een jaar later trouwde. In dat jaar werd ook zijn zoon René geboren. Jan Froger probeerde de kost te verdienen als timmerman, maar het bloed kroop waar het niet gaan kon. Op de website van café Bolle Jan lezen we: “Ik ben op 8 april 1963 een avond gaan proefspelen in Café de Kuil in Amsterdam. Mijn 1ste album ‘Vize verze’ is daar live opgenomen. Het werd zo’n hit dat ik er uiteindelijk een gouden plaat voor heb gekregen.” Na zes jaar verhuisde hij naar

café Neuf in de Van Woustraat. Daar werkte hij negen jaar, waarna hij samen met Mien de kans kreeg een café in de 2de Nassaustraat in Amsterdam te beginnen. “De naam was niet moeilijk, ik was flink en heet Jan, dus de optelsom was zo gemaakt”, aldus Jan. Café Bolle Jan werd een beroemd café, vooral vanwege de livemuziek. Na elf jaar kreeg hij de kans een café aan de Reguliersdwarsstraat te kopen. “De opening, november 1981, moest over drie dagen verdeeld worden, zo veel vaste klanten hadden we.” In 2009 - Mien en Jan hadden toen de zaak al overgedragen aan dochter Nancy - overleden Mien en Jan kort na elkaar.


pagina 4

ASN Ideaal sparen: 2%* rente 0 0 En help 10a.0 n ouderenjeauit! een dag

Spaar uw vakantiegeld en bezorg eenzame ouderen een heerlijk dagje uit! ASN Ideaalsparen is goed voor mens, dier en klimaat. En u krijgt 2%* rente, zonder beperkende voorwaarden. Bijvoorbeeld over uw vakantiegeld. Open nu een rekening ASN Ideaalsparen of stort ten minste € 1000 op een bestaande rekening, dan steunt de ASN Bank namens u het Nationaal Ouderenfonds. Zo helpt u om eenzame ouderen een onvergetelijk dagje uit te bezorgen. Hoe méér Ideaalspaarders, des te méér uitstapjes. Op asnbank.nl houden we de score bij: het streven is om straks 10.000 eenzame ouderen blij te maken. Doet u mee? Kijk op asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

Ga nu ASN Ideaalsparen en steun het Nationaal Ouderenfonds.

*Variabele rente per 10 april 2013. Wijzigingen voorbehouden. Zie de actievoorwaarden op asnbank.nl. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke deposito-garantiestelsel van toepassing.


pagina 5

Brug op, Brug af de Koekjesbrug

door Simon van blokland We wandelen door naar de Bosboom Toiussaintstraat en komen bij de Koekjesbrug. Deze tijdelijke loopbrug uit 1896 is de verbinding tussen de Bosboom Toussaintstraat en de Nieuwe Passeerderstraat. Deze brug werd in 1911 vervangen door de huidige vaste brug. De brug verhuisde naar (eveneens de Singelgracht) de ‘s-Gravesandestraat. De naam Koekjesbrug is een verhaal apart. De grond naast de brug zou hebben toebehoord aan een tuinder die de naam Pannenkoek had. De tweede versie verhaalt van een conflict tussen de pontjesbaas en een politieagent die de naam Koek had. De pontbaas doopte de

brug toen met de naam Koekjesbrug. Het is brug 170. We gaan nu verder de binnenstad in, richting Reesluis. Deze prentbriefkaart laat u een bruggentrekker zien op de Reesluis over de Prinsengracht bij de Reestraat (brug 64). Een bruggentrekker verdiende zijn kost door met handkracht assistentie te verlenen bij het trekken van handkarren tegen de brug op. Vooral bij slecht weer werd van zijn diensten gebruik gemaakt. De ontvangen pecunia werden meestal omgezet in alcoholica. De bruggentrekker op de foto is Christiaan Smit, die in 1940 overleed in het Gemeentelijk Verzorgingshuis aan de Roeterstraat. Volgende keer verder door het centrum.

‘We leegden de vuilniswagens gewoon tussen de bomen’ door René Vink Uw oproep over de Diemerzeedijk bracht direct oude herinneringen boven. Eind zeventiger jaren, als jongen van een jaar of 12, ‘reed’ ik regelmatig mee op de vuilnisauto’s. Achter onze woning zat in de Jan de Jonghstraat (Slotermeer) sectie 8 van de stadsreiniging en ik was altijd al gefascineerd door de grote vuilniswagens. Als buurjongetje kwam ik dan ook vaak op de sectie en iedereen kende me daar. Omdat ik niet vies was van een beetje aanpakken mocht ik regelmatig meehelpen. Sommige chauffeurs vonden het niet erg als ik als derde man meeging om het huisvuil op te halen, want een beetje hulp scheelde hun ook weer. Destijds spaarden de vuilnismannen nog

oude kranten en vodden. Deze werden dan bewaard in de ruimte tussen de cabine en het laadgedeelte. In de opbrengst aan het eind van de dag deelde ik dan mee, zodat ik ook nog een leuk centje verdiende. Het grappige is dat toen ik jaren later bij een schoonmaakbedrijf werkte ik soms door dit bedrijf werd ‘uitgehuurd’ aan de stadsreiniging en ik weer met sommige ‘oud-collega’s’ werkte. Maar dan nu officieel. Diemerzeedijk Ook de stadsreiniging dumpte destijds soms vuilniswagens vol huisvuil op de Diemerzeedijk. Normaal gingen we altijd storten bij de vuilverbranding aan de Papaverweg, maar als daar een overschot was en de oven defect, werd er uitgeweken naar de schuiten die op de diverse

secties lagen afgemeerd voor het stortvuil van de straatvegers. Maar ook deze bleken soms vol, of er waren niet genoeg schuiten aanwezig. Er werd dan beslist om de huisvuilwagens naar de Diemerzeedijk te sturen, wat volgens mij toen niet (meer) mocht, omdat het door de provincie aan de gemeente Amsterdam was verboden. Ik vond dat zelf al een aparte gebeurtenis. We reden soms met meerdere vuilniswagens achter elkaar over de dijk, reden dan via slecht begaanbare en onverharde wegen ‘het bos in’ en leegden daar de vuilniswagen gewoon tussen de bomen. Dit werd dan later in kuilen gestort en er ging een laag zand overheen. Een rare gewaarwording, wat inderdaad anno 2013 niet meer denkbaar is. Ik heb dit tafereel diverse malen mogen meemaken.

de kattenbakcentrale door A. de Groot/Frits Slicht Vroeger had je veel straathandelaren met hun eigen handeltje. Dat waren niet alleen de groenteboer of de visboer. Je had bijvoorbeeld het mieriksvrouwtje dat geraspte mierikswortel verkocht of de vrouw met tuinbonen. Bij de laatste kon je dan gepelde tuinbonen kopen. Je had natuurlijk ook de voddenman, maar ook de man die met sloffen ventte. Maar heel apart was toch wel de Kattenbakcentrale. Ik weet dat nog goed omdat wij een kat hadden. Eens in de zoveel tijd kwam er dan een mannetje langs om de kattenbak op te halen om het ‘oude molm’ te vervangen door verse. Die man zong er trouwens een soort liedje bij: “Wij zijn van de kattenbakcentrale. Wij komen de vuile bakken halen. Wij komen nieuwe bakken brengen!” Er was nog een zin, maar die weet ik niet meer! Mogelijk is “oh wat stinken die

krengen”, maar dat kan ook een versie ‘van de straat’ zijn. Riedeltje Veel straathandelaren hadden een eigen

riedeltje. Bij ons in de buurt hadden we ook een ijscoman, die woonde in de Danie Theronstraat. De ijscoman was Van Delft met Jopie het paard. Hij had volgens mij geen riedeltje, maar je hoorde Jopie goed

aankomen. Je had ook nog een andere ijscoman, die verkocht ‘ijs op een stok’. Dat was een soort lange buis of koker. Daar kon dan een rond stuk ijs worden uitgeschoven of worden afgesneden. Dat

stuk ijs kreeg je dan tussen twee wafels. Volgens mij heette deze man Sacksioni. Je had ook nog een vader en een moeder die samen met hun kind liederen zongen voor geld en je had ook steltlopers; er kwam van alles voorbij. Eerder verschenen in deze rubriek in respectievelijke volgorde: de blauwe girobus, de brievenbus aan de tram, kruidenier P. de Gruyter, de vuilnisemmer met nummer, de verkeersagent, de telefooncel, de Afghaanse jas, de tv-antenne, de voddenman, dubbele remmen op de tram, de open tramwagen, rieten vloerbedekking, de ratelman, de schillenboer, bakkerskar en drollenprikker (deze in één aflevering), matten kloppen, de ponskaart, de postzegelautomaat, ‘vleesch voor honden en katten’, de brandmelder, de scharensliep, de spaarzegel, het licht- en gasmuntje, warmtekrulspelden, drankje Trio en aardappelschilcentrifuge (de laatste drie in één aflevering), de knijpkat, de looien daaier, het badhuis met badmeester en losse melk. (Bron en foto: www.geheugenvanoost.nl)


pagina 6

Intieme herdenkingen in Amsterdamse huizen

KOPEN ZONDER ZORGEN! vraa

advertentie_4_5_mei_WTK.indd 1

25-04-13 14:14

43 appartementen en een compleet winkelaanbod

g naar de voorwaarden

Gun je kinderen en jezelf de ruimte. Binnen én buiten

Papeveld. Dat is straks lekker thuiskomen

Thuis. In Papeveld, Weesp

PROJECT IS D OPGELEVER

24 Gezinswoningen en 6 Twee-onder-één-kappers Royaal. Compleet. Duurzaam én betaalbaar • Prijzen vanaf € 259.000,- v.o.n. • Ruim en comfortabel wonen op niveau • Schitterende binnentuin • Keuze uit 19 typen appartementen • Eigen parkeerplaats in garage

• Lekkere tuin, flinke berging • Voldoende kamers voor kinderen en/of hobby’s • 1 of 2 parkeerplekken • Geschikt voor grotere huishoudens (ca. 125 - 165 m2)

v.a. €292.000 v.o.n.

v.a. €389.000 v.o.n.

BEZOEK DE MODELWONING! iedere zaterdag 11.00 - 13.00 uur

VERKOOPINFORMATIE:

www.deminnehof.nl

De Vuurtoren makelaardij o.z.

035 - 538 48 88

035 - 531 33 22

a 0294 43 23 23 [email protected]


pagina 7

Arrestatie in 1980 was wel ‘een raar gezicht’ De rellen tijdens Koninginnedag 1980 waren beklemmend voor veel betrokkenen. Veel politieagenten hebben hun verhaal geschreven, onder wie Frans Raap die ons bijgaand verhaal over een opvallende arrestatie stuurde. door Frans Raap 30 april 1980. Ik kan mij die dag nog als de dag van gisteren herinneren. Mijn maat en ik hadden een normale opvangdienst bij de recherche van bureau Warmoesstraat te Amsterdam. Er waren niet zo veel af te handelen zaken, maar wij hadden daar onze handen vol aan. Bij het overbrengen van een vreemdeling naar het hoofdbureau van politie in de vroege uurtjes van de dag, viel het ons wel op dat de stad verdeeld was in verschillende ‘ringen’, die bezet werden door politiemensen in uniform. Door het zien van onze burgerauto en het tonen van ons politielegitimatie en speciale pasjes konden wij gemakkelijk deze blokkades beslechten.

Vreedzame sfeer In de binnenstad van Amsterdam heerste een vreedzame sfeer. Verder hebben wij de gehele tijd op het bureau doorgebracht en hebben de plechtigheid op de televisie kunnen volgen. Op dat moment wisten wij niet dat de dag geheel anders zou verlopen. Natuurlijk waren wij op de hoogte van eventueel naderend onheil, omdat de leus ‘Geen woning, geen kroning’ door de kraakbeweging was verspreid. Van een kraakactie in een woning in de Bilderdijkstraat, ter hoogte van de Kinkerstraat, waren wij niet op de hoogte. Later hoorden wij dat er ongeregeldheden waren in de stad. Radio Stad Wij stemden af op Radio Stad. Wat mij opviel was dat er geen sprake was van een normale verslagneming, maar dat men gewoon ophitsend werd opgeroepen door Hanneke Groenteman om massaal naar Amsterdam te komen om maar vooral de plechtigheden te verstoren. Dit heeft helaas de nodige gevolgen gehad.

De politie pakte de actievoerders bepaald niet zachtzinnig aan. Dit is overigens niet de bewuste arrestatie waar Frans Raap het over heeft. Foto: André Verheul sr.

Wij hoorden dat er veel druk was op de collega’s en besloten omstreeks 16.00 uur met een rechercheploeg de straat op te gaan om eventueel bij te kunnen staan. Nu was het zo dat er in die tijd geen sprake was van de tegenwoordig goed opgeleide aanhoudingseenheden, maar dat zo’n rechercheploeg onder leiding van een meerdere de straat op ging. Besloten werd om in de buurt van de Nieuwmarkt te gaan kijken omdat wij wisten dat er in de omgeving van de Dam rechercheploegen waren gedetacheerd en de druk bij de Nieuwmarkt het grootst was. Oorlogstoestand In het Wallengebied was het normaal rustig, maar op de Nieuwmarkt was er sprake van een soort oorlogstoestand. Overal werd met stenen naar de politie gegooid door een grote groep mensen, die er bepaald niet als krakers uitzagen. Onze tactiek was erop gericht om bij elkaar te blijven, zodat wij bij mogelijk onheil elkaar konden bijstaan. Op de Kloveniersburgwal zag ik een man een steen gooien naar een waterwerper van de ME. Ik benaderde hem en trachtte hem - tegen elk parool - toch aan te houden. De man draaide zich om en begon met mij te vechten. Aanhouding zou te link zijn, dus ik gaf de man een klap met mijn wapenstok en duwde hem tegelijkertijd het water van de Kloveniersbugrwal in. Ik zag dat de man naar de andere kant zwom. Hierna draaide ik mij om en kwam tussen de aan de waterzijde geparkeerde auto’s vandaan. Ik stond op dat moment precies een meter voor de waterwerper. Ik schrok mij een hoedje. Kennelijk werd ik herkend, want er werd geen actie

Op de Dam hing 30 april 1980 een wolk van traangas. Foto: André Verheul sr. ondernomen door de commandant van de waterwerper. Ik rende terug naar de Nieuwmarkt en ik kon mijn maten gelukkig gauw terug vinden. Getuige Vervolgens waren wij getuige van het volgende: op de hoek van de Nieuwmarkt/ St. Anthoniesbreestraat stond een linie ME opgesteld. Er werd door ons gezien dat een man een molotovcocktail in zijn hand had. Een andere man trachtte met een aansteker de lont van de fles aan te steken. Met z’n vieren, Peter, Bert, Joop en ik, konden wij die man beetpakken. Bij de ontstane worsteling had een andere Frans kans gezien om de fles uit zijn hand te halen. Voor ons was het zaak om achter de ME-linie te komen om in veiligheid te zijn. Wij renden onder een regen van stenen naar de linie. De ME’ers, die achteraf behoorden bij een peloton Rijkspolitie dat bijstand verleende, stonden meteen in slagorde. Wij schreeuwden dat wij van de politie waren.

Vervoer arrestant Het vervoer van de arrestant ging niet erg voortvarend omdat hij behoorlijk tegenstribbelde. Gelukkig gingen de ME’ ers opzij, zodat wij onszelf in veiligheid konden brengen. Achteraf vertelde die commandant ons dat hij het wel een raar gezicht vond, vooral omdat Frans met die fles achter ons aan rende. Hij dacht dat Frans een aanslag op zijn mensen wilde plegen. De verdachte kon overgebracht worden en via een omweg konden wij naar het bureau om op verhaal te komen. Na de nodige bescheiden te hebben opgemaakt, bleek het wat rustiger te worden en druppelden de gedetacheerde recherchemensen het bureau weer in. De dag, die toch wel lang duurde, hebben wij afgesloten onder het genot van een biertje en proostend op de gezondheid van de nieuwe koningin.

Planciusbuurt deel 1

‘We konden hier lekker voetballen’ door Wim Huissen Wim Huissen schreef een aantal artikelen over de hem zo dierbare Planciusbuurt die hij graag wil delen met de lezers van De Oud-Amsterdammer. Vandaag deel 1. De oud-bewoners uit de Planciusbuurt, allen geboren rond het einde van de oorlog, hebben weer hun jaarlijkse reünie beleefd. Een belangrijk onderwerp van gesprek was hoe wij onze vrije tijd doorbrachten in een tijdperk zonder televisie en computers. Het eerste deel gaat voornamelijk over het voetballen en de randverschijnselen. De meeste jongens voetbalden en dat gaf wel eens problemen. We hadden niet altijd een knappe bal. Dus we hoopten maar dat iemand jarig was geweest en een lieve oma en opa had die dan een voetbal had geschonken. Maar als we een bal hadden dan gingen wij ervoor.

De meest favoriete plek was in de Eerste Breeuwersstraat tegen de muren van het gebouw De Arend en de huizen in de Plancius- en Houtmanstraat. Gebouw ‘De Arend’, ooit gebouwd als school, bestaat niet meer als verenigingsgebouw, maar is nu een kinderdagverblijf. Red de Rosenbergs In onze jeugd stond op de muur met grote letters ‘Red de Rosenbergs’. Niemand wist wat dat betekende, maar later begrepen we dat dit een protest was tegen de doodstraf die geëist was tegen Ethel en Julius Rosenberg, een Joods-Amerikaans echtpaar dat tijdens de Koude Oorlog verdacht werd van spionage voor de Sovjet-Unie. In 1953 werden zij terechtgesteld. We werden in de buurt vaker met politiek geconfronteerd. Als er verkiezingen waren, dan stonden er bij de bruggen grote borden van de meeste politieke partijen om maar vooral op hun partij te

stemmen. Het kwam regelmatig voor dat die borden vernield werden door lieden met een andere politieke voorkeur. Ook hadden veel woningen een klein verkiezingsbordje aan het raamkozijn gespijkerd. Ik herinner me nog de KVP met Romme, de Partij van de Arbeid met Drees (oud-buurtgenoot), de CHU met Tilanus, de VVD met Oud en de CPN met De Groot.

Soms kwam het voor dat er in een gezin twee politieke kleuren waren. In de Planciusstraat hing vaak bij één woning een bord van de KVP en één van de CPN. Fortuna ‘54 De muur van het ‘voorgebouw’ van De Arend was vroeger anders, want de ramen die er nu in zitten, waren er toen niet. Er waren een aantal ramen, niet te groot, onder de daklijst. Dat gaf

ons de gelegenheid om daar te voetballen. Op de muur was een doel gekalkt met de naam Fortuna ‘54 erin. Aan de onderkant was geschilderd ‘de Munck’, de beroemde keeper van deze, in die tijd, zeer bekende club. We konden hier lekker voetballen. Alleen waren er wat beperkingen, want er kwam regelmatig een tram (lijn 3) voorbij, óf de bal rolde over de Planciusstraat, óf viel in het water van de Houtmankade. Gelukkig heeft zich nooit een ongeluk voorgedaan. Wel hadden we vaak ruzie met de winkelier op de hoek van de Planciusstraat, want aan de zijde van de Eerste Breeuwersstraat, net naast het doel, zat een groot winkelraam. Het gebeurde natuurlijk regelmatig dat de bal tegen de winkelruit aan kwam en dan stormde hij of zijn vrouw naar buiten en werden wij weggejaagd. Daar voetballen kan niet meer, met al die hekken en paaltjes ter bescherming van de kinderen van het dagverblijf.


pagina 8

Puzzel mee en win kaarten van toneelvoorstelling Liefde Levenslang (3x2) 1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

12 12 15 15

16 16

22 22

23 23

19 19

29 29

25 25

34 34

39 39

35 35

54 54

32 32

41 41

42 42

43 43

46 46 49 49 52 52

55 55

56 56

57 57

62 62

66 66

58 58

68 68

73 73

77 77

53 53

63 63

67 67

72 72

59 59

69 69

De pers schreef over Liefde Levenslang:

70 70 75 75

78 78

79 79

71 71

84 84 87 87

‘Fokkers warmbloedige spel emotioneert’ Het Parool

76 76 80 80

83 83

86 86

60 60

64 64

74 74

82 82

Liefde Levenslang is de toneelversie van de film ‘Il y a longtemps que je t’aime’ van Philippe Claudel. Wanneer Juliette (Liz Snoijink) na twintig jaar gevangenschap vrijkomt, probeert haar zus Léa (Renée Fokker), die inmiddels getrouwd is en een kind heeft, de band met haar zus weer op te pakken. Het blijkt niet eenvoudig om alle jaren van vooroordelen, angst en afwezigheid te overbruggen. Want hoe goed kennen wij degenen nog met wie we ooit zo close waren? Naast Liz Snoijink en Renée Fokker hebben onder anderen Chris Tates, Nhung Dam en Mark Ram een hoofdrol. Deze voorstelling is van 8 t/m 15 mei te zien in het DeLaMar Theater. Meer informatie op delamar.nl.

37 37

51 51

61 61

Liefde Levenslang

21 21

48 48 50 50

11 11

27 27

36 36

45 45

47 47

10 10

20 20

31 31

40 40

9 9

26 26

30 30

44 44

65 65

8 8 14 14

18 18 24 24

33 33 38 38

7 7

13 13 17 17

28 28

6 6

‘Sterk spel in ontroerend verhaal’ Theaterkrant ‘Volstrekt geloofwaardig’ Volkskrant

81 81

‘Liz Snoijink levert prestatie van formaat’ Telegraaf

85 85

2 2

73 73

54 54

35 35

31 31

79 79

86 86

33 33

60 60

57 57

43 43

65 65

14 14

28 28

21 21

11 11

13 13

4 4

51 51

Horizontaal 1. kroonkurk; 7. harddrug; 12. griepje (kilte); 13. geliefde van Julia; 14. elektrisch geladen materieel deeltje; 15. universiteitsbibliotheek (afk.); 17. aanspreektitel voor een koning; 19. kraaiachtige vogel; 21. bekende Nederlandse motorrace; 22. waterput (bron); 24. heel zorgvuldig (strikt); 27. roeipen; 28. azijn; 30. uitroep van een schildwacht; 31. op grote afstand; 32. land in Zuid-Amerika; 33. boomsoort; 35. schermwapen; 37. vaatwerk; 38. flierefluiter; 41. versleten lap; 42. rechtsgeleerde; 44. zoutachtig (zilt); 46. windrichting; 47. koude lekkernij; 48. volksvertegenwoordiger; 49. melkklier; 50. wagenvracht; 52. sieraad; 54. plat hoofddeksel; 56. ledemaat; 58. middagdutje in Spanje; 61. gewicht; 62. Griekse muziektempel; 64. tennisterm; 65. deel van mond; 67. plaats in Gelderland; 68. waterkering; 70. voorgerecht; 72. plechtige belofte; 73. droevig gestemd; 76. waterloop; 77. radon (scheik. afk.); 78. ritmische beweging; 79. insecteneter; 81. titel (afk.); 82. tijdperk; 83. rivier in Frankrijk; 84. grappenmaker; 86. Spaanse landstreek; 87. toilet in een kampement.

69 69

1 zachte glanzende geweven stof; 2. maanstand (afk.); 3. noodsein (afk.); 4. zandheuvel aan de kust; 5. overdreven kuis; 6. vervuilde dikke mist; 7. grote steekvlieg; 8. oevergewas; 9. bovendien; 10. voorzetsel; 11. verlangen naar voedsel; 16. slaapplaats; 18. (snel)soort; 20. sterk ijzerhoudende grondsoort; 21. kever; 23. lichaamsplooi; 25. Nederlandse rivier; 26. wild zwijn; 27. lichte herenoverjas; 29. wangen van de kabeljauw als gerecht; 32. Europeaan; 34. oesternet; 36. eiland der kleine Antillen; 37. uiting van liefde; 39. lichaamsholte; 40. werptouw; 42. jongensnaam; 43. erwtensoep; 45. klein paardje; 46. gehoororgaan; 51. meisjesnaam; 53. muurholte; 54. toneel spelen; 55. gewicht; 56. levenslucht; 57. trend (rage); 59. luxe kerstbrood; 60. fijne groentesoort; 62. havenstad in Oekraïne; 63. verlies (ongunstige kant van iets); 66. onnozel iemand; 67. lidwoord; 69. Russisch gevechtsvliegtuig; 71. rivier in Utrecht; 73. niet gelogen (echt); 74. brandstof; 75. plaats in België; 78. spoedig; 80. withand gibbon; 82. eerstvolgende (afk.); 85. romanum imperium (afk.).

Verticaal ‘Amsterdam ik vergeet je niet’ is de oplossing van de vorige puzzel. Dit is de titel van de B-kant van de single die Johnny Jordaan in 1968 uitbracht. Op de A-kant stond een bekender lied: ‘Aan de voet van die oude Wester’. We mochten vijf exemplaren van het boek ‘De boeken van Oranje – Zo werd ik koning’ weggeven. Deze boeken gaan naar G. van Herk (Amsterdam), F. Uijen (Amsterdam), B. Wiering (Uithoorn), E.J. Hoevenagel (Almere) en A. Versteeg (Amstelveen).

Nieuwe prijs: kaarten voor het toneelstuk Liefde Levenslang Deze week bestaat de puzzelprijs uit 3x2 kaarten voor de toneelvoorstelling Liefde Levenslang. De kaarten zijn bestemd voor de matineevoorstelling op zondag 12 mei om 15.00 uur in het DeLaMar Theater. De kaarten zijn door de winnaars af te halen bij de kassa van het DeLaMar Theater vanaf een uur voor aanvang van de voorstelling. Voor een beschrijving van de voorstelling verwijzen we naar de tekst naast de puzzel.

Stuur uw oplossing met uw naam, adres en telefoonnummer voor vrijdag 10 mei naar (e-mail) [email protected] of naar: De Oud-Amsterdammer, Postbus 5003, 1380 GA Weesp.


pagina 9

Kapsones De Oud-Amsterdammer is meer een podium voor echte Amsterdamse 50-plussers dan een krant. Wij stimuleren lezers hun eigen verhalen in te zenden. Hieronder verhalen die recht uit het hart van de lezer geschreven zijn. Heeft u ook een bijzonder verhaal dat u met de lezer wilt delen? Mailen kan naar [email protected] en sturen naar De Oud-Amsterdammer, Postbus 5003, 1380 GA Weesp.

‘Volgens mij zat er subsidie op schoolmelk’ Het onderwerp ‘Losse melk’ in de rubriek ‘Dit komt nooit meer terug’ in de vorige editie heeft tot reacties geleid.

Oude Kerksplein door E. de Smet Jaja, ik weet dat ik niet meer kan meedoen met de prijsvraag, maar ik wilde toch even reageren op de foto in De Oud-Amsterdammer van 19 maart. Deze kreeg ik afgelopen week in mijn handen.

Springen Tom de Jonge schreef: “Die schoolmelk kan ik me nog herinneren. Eerst in flesjes, maar daarna in blauwe driehoekjes van karton. Die zaten in een

Amsterdamse IJs Centrale zat ook in Zuid door John de Vries Na een rondvaart met rederij ‘t Smidtje (erg leuk, is een aanrader) kregen wij een exemplaar van De Oud-Amsterdammer. Als oud-Amsterdammer heb ik dit van voor tot achter gelezen en ik kwam onder meer het artikel over de Amsterdamse IJs Centrale tegen. Wat ik miste, was de vestiging van de IJs Centrale in Zuid. In de Karperstraat en Karperweg had je toen op de hoek de melkfabriek Sterovita met in datzelfde gebouw, maar dan in de Karperstraat, de IJs Centrale. Achter een groot raam stond daar zichtbaar een enorme compressor te draaien. De compressor

Uiteraard werd er geen keurig Nederlands gesproken in de Jordaan. Als je een poging daartoe deed, had je kapsones. Toen een tante van ons naar Zuid verhuisde in plaats van gewoon in de buurt of Slotermeer, gaf dat commotie: ‘God, Rietje, nou mot je deftig praten!’ Grote hilariteit. Ik was een jaar of vijf, zes schat ik, toen ik op de hoek van de Lijnbaansgracht en de Goudsbloemstraat speelde en er een man en vrouw langskwamen. Ze keken wat om zich heen en toen naar de kolenschuit die lag afgemeerd in de Lijnbaansgracht. Ik zag dat en riep hulpvaardig: “Dat is de kolenschuit van Bruijnis!” (of Bruinis, daar wil ik vanaf zijn). De man en vrouw keken me verrast aan en begonnen te lachen. De vrouw haalde haar portemonnee tevoorschijn en nam daar een dubbeltje uit. Ze hield het voor me en riep uit: “Oh, kind, wil je dat nog eens zeggen!?” Dat klonk duidelijk deftig en dat dubbeltje zag er ook goed uit. Dus ik zei: “Dat is de kolenschuit van Bruijnis”, en weer moesten ze lachen. Ik keek naar het geld in mijn hand en begon te rekenen. Dat was minstens 10 dropjes en 2 kokosmakronen. Op naar de mankpoot. Niet slecht voor een doordeweekse dag.

Trouwe lezer Arie Haagsma schrijft: “Wij kregen vroeger (eind jaren 50) ook de schoolmelk, echter niet op de kleuterschool maar op de lagere school, en inderdaad voor een kwartje. Ook de kinderen uit de grotere gezinnen waarvan de financiën het thuis eigenlijk niet toelieten, kregen de melk (ik spreek uit ervaring). In de winter werd de melk altijd bij de kachels gezet zodat het om een uur of half elf een beetje warm opgedronken kon worden. Het zilverpapier dat op de flesjes zat, moest altijd bewaard worden. Ook thuis werd zilverpapier wel bewaard, Als er namelijk een stop in de meterkast gesprongen was, kon je er zilverpapier omdoen en had je weer stroom, tijdelijk althans.” Omgespoelde medicijnfles Henk Hanzen stuurde de volgende reactie: “Schrijvers van dit artikel allereerst hartelijke dank. Er zijn echter ‘twee dingen’, zo zei ooit eens voormalig minister-president Den Uyl. In het artikel lees ik vol vreugde dat de flessen melk heden ten dage nog zouden bestaan. Verklap mij waar en ik zal u eeuwig dankbaar zijn! Daarnaast herinner ik mij dat ik in de eerste jaren op school (periode 1957 – 1960) van thuis melk meekreeg in, voor zover ik mij herinner, een omgespoelde medicijnfles. We verhuisden in november 1960 naar Osdorp. Ik ging naar school in Slotervaart, want daar was een katholieke school en op die school kregen we kwartlitertjes melk in een flesje. Later in driehoekige pakjes voorzien van een rondje waar je geacht werd je rietje in te steken. Ik denk dat er subsidie was voor de melk want mijn ouders waren verre van rijk, maar een tasje om de nek met geld, daar heb ik geen herinnering van.”

door Liesbeth Kuiper

had een krukaswiel met een doorsnede van rond de vijf meter. Op een afstand van vele meters stond op dezelfde bank als de compressor een enorme elektromotor die via een grote leren drijfriem de compressor aandreef.

vreemd gevormde zwarte plastic bak. Als het pakje leeg was, legde je dat met het gaatje naar beneden op de grond en dan sprong je erop voor een knal.” “Op onze school in Diemen moest je elke maandag los geld meenemen dat door de meester werd geïnd. Volgens mij ging het om drie bedragen: voor de schoolmelk, voor het schoolreisje en nog iets anders dat ik vergeten ben.”

Minister Luns in vol ornaat door Thomas van de Veer

Rechts naast dit raam zaten op een onderlinge afstand van een paar meter, op schouderhoogte, drie of vier luikjes waar de ijsstaven uitkwamen. Deze staken er ongeveer 30 cm uit. Een ijsbezorger sloeg z’n haak in de staaf, trok hem op zijn schouder met een leren lapje, draaide zich om en liet de staaf in de koelkast van zijn bestelwagen glijden. Deze bestelwagens waren gewone auto’s waar men de achterzijde boven de wielkasten verwijderd had en daar werd dan een groten houten kist als koelkast op gemonteerd. Wij woonden toen in de Sportstraat daar vlakbij. Naast ons was de Melkinrichting Bouwman en daar zag ik regelmatig de ijsauto voorrijden.

Ik heb een herinnering aan de kroning van 30 april 1980. Mijn toenmalige verloofde Mieke Wuis woonde met haar ouders, broers en zus in Het Kasregisterhuis op de N.Z. Voorburgwal 133. Mijn schoonouders hadden daar een zaak en het pand grensde aan de Nieuwe Kerk. Ik wilde de inhuldiging graag van dichtbij meemaken, maar de beveiliging was nogal streng. Op die bewuste dag moest ik al voor 7.00 uur in de ochtend bij mijn verloofde zijn, anders kwam je er niet meer door. Op de Singel bij de Raadhuisstraat stond Mieke op mij te wachten en samen liepen we naar hun huis. Na de balkonscène en het moment dat de gasten vanaf het Paleis naar de Nieuwe Kerk gingen, stond Mieke en ik bij de Paleisstraat te kijken wie er voorbij kwamen. We zagen onder anderen minister Luns in vol ornaat en er stond een motoragent.

De foto is een huis op het Oude Kerksplein nummer19. Ik weet dat zo goed omdat ik 82 jaar geleden in dat huis geboren ben, evenals mijn 3 zussen en mijn 3 broers. Wij meisjes zijn ook uit dit huis getrouwd. Het was een leuk en rustig pleintje, met een lantaarn in het midden en een grote boom voor ons huis waaronder wij zaten als het een mooie zomer was. Wij hadden namelijk geen achteruit in ons huis omdat het tegen de kerkmuur gebouwd was.

Menie door Jaap de Ruijter Sinds kort weet ik van het bestaan van uw leuke blad. Ik woon al sinds 1976 in Lelystad, maar ben getogen in Amsterdam. Ik ben van 1936 en opgegroeid in de Stolwijkstraat bij het Hoofddorpplein waar ik nog vele herinneringen aan heb. Toentertijd was op 1 april alles versierd met papieren bloemen. Niemand wist wie dit had gedaan, maar ik wel. Dat was Wim Woortman, een jeugdleider van de schutsluis uit de Theophile de Bockstraat, naast de speeltuin van Ome Jan. Mijn vrouw Beppie Boogaard en mijn vriend Jan Stil woonden er recht tegenover en kwamen veel in de schutsluis. Als jongen van 9 jaar stond ik met verwondering te kijken op het Hoofddorpplein toen vlak na de bevrijding op het tramhuisje kapper Kimman meiden stond kaal te knippen. Ze kregen daar een paar kwasten rooie menie voor in de plaats. Ik snapte er niets van, maar heel veel later hoorde ik dat het moffenmeiden waren. Wist ik veel!!!

pagina 10


De Oud Amsterdammer

Amsterdamse uitjes Herdenkingsbijeenkomsten in de hele stad

Open Joodse Huizen: intieme herdenkingen in Amsterdamse huizen

Naast de Nationale Herdenking op de Dam vinden diverse bijeenkomsten plaats: rond oorlogsmonumenten, op begraafplaatsen en in diverse concertlocaties zoals de Noorderkerk en het Concertgebouw. Enkele bijzondere herdenkingen:

Het Joods Cultureel Kwartier en het Amsterdams 4 en 5 mei Comité houden op 4 en 5 mei het dubbelprogramma Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet. Op 4 mei worden kleinschalige herdenkingen gehouden in Amsterdamse huizen waaruit de Joodse bewoners tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd; op 5 mei staan huizen waarin verzet werd georganiseerd centraal.

- Burgemeester Eberhard van der Laan loopt jaarlijks met enkele honderden mensen in een Stille Tocht vanaf het Museumplein naar de Nationale Herdenking op de Dam. Op 4 mei 2013 om 18.00 uur start de Stille Tocht bij het monument voor Roma en Sinti. Iedereen is van harte uitgenodigd deel te nemen. - De gemeente houdt elk jaar een 4 mei-herdenking op begraafplaats De Nieuwe Ooster. Burgemeester Van der Laan gaat aan het hoofd van een stille tocht langs zes gedenktekens die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Gezamenlijk staat men stil bij wat oorlog betekent Herdenkingsmonument op de Dam. en er worden bloemen gelegd. Na afloop is er met koffie gelegenheid tot napraten. Het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam en het dagelijks bestuur van Stadsdeel Oost nodigen u van harte uit om deel te nemen. De tocht start om 10.00 uur. - Bij het Olympisch Stadion is elk jaar op 4 mei de Sportherdenking. De hele dag staat dan in het teken van sport tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de ochtend wordt geluisterd naar ooggetuigen en specialisten, daarna is de herdenking met het leggen van vijf kransen. Per herdenking wordt één sport of thema belicht: dit jaar is dat de schaatssport – mede vanwege de naderende Winterspelen. - Verspreid over Amsterdam zijn tientallen comités en organisaties actief om de verhalen uit de Tweede Wereld oorlog levend te houden. Van vrijwilligerscomités in de Baarsjes, IJburg, Zuidoost of Noord tot grote organisaties als de Anne Frank Stichting, De Hollandsche Schouwburg of het Joods Historisch Museum. Op de website www.4en5meiamsterdam.nl staat het complete overzicht, gerangschikt naar buurt. - Theater na de Dam. Om 21.00 uur zijn er in heel veel theaters voorstellingen rond het thema herdenken, o.a. in Carré.

5 mei - Zondag 5 mei 2013 viert Amsterdam Bevrijdingsdag door de hele stad. De muziekpodia verhuizen dit jaar van de Dam naar het Westerpark. Daarnaast zijn er kleinere Bevrijdingsfestivals bij Amsterdam Roest, Nieuw-West, Pure Markt/Park Frankendael, Blijburg, NDSM-werf, Nesplein, Westermarkt, Podium Mozaïek en in Zuidoost. Aan de tweede editie van de Vrijheidsmaaltijd doen dit jaar meer dan tweehonderd podia en restaurants mee, van de burgemeesterswoning tot straatdiners. Ook dit programma is terug te vinden op www.4en5meiamsterdam.nl. - Verder zijn er Vrijheidsmaaltijden in de stad, van ontbijt tot lunch tot diner. Vaak met een speciaal randprogramma. Onder andere in het Tropenmuseum is een gratis ontbijt en worden verhalen verteld over het museum in de oorlogstijd, er is een gratis lunch op de Dam met 5 mei-broodje, er kan worden gegeten in de Industrieele Groote Club, maar ook in restaurants als Café Americain en restaurant Stanislavsky in de Stadsschouwburg; ook bij wooncentra van Cordaan en buurtcentra zijn er gratis maaltijden. - Elk jaar wordt Bevrijdingsdag in Amsterdam afgesloten met het 5 mei-concert op de Amstel. Op een prachtig podium, tegen de sfeervolle achtergrond van de Amstel, treden ieder jaar een ander orkest en bekende Nederlandse artiesten op. Het 5 mei-concert is gratis toegankelijk voor publiek en wordt rechtstreeks door de NOS op de televisie uitgezonden.

Verschillende sprekers, onder wie overlevenden, vertellen hun verhaal over vervolging, oorlog, verzet én bevrijding. Zo speelt Julius Vischjager piano in het laatste huis waar hij met zijn moeder, die de oorlog niet overleefde, woonde; vertellen Harry en Sieny Cohen over hun werk met de crèchekinderen uit de Hollandsche Schouwburg in de voormalige kweekschool aan de Plantage Middenlaan en wordt aan de Nieuwe Achtergracht de geschiedenis van het vroeger daar gevestigde Joodse bejaarden- en ziekenhuis de Joodse Invalide belicht. Iedereen is welkom om te luisteren, mee te praten en te herdenken. In ‘Huizen van Verzet’ op 5 mei worden in 20 huizen indrukwekkende verhalen verteld over dappere studenten, dwarse kroegbazen en strijdbare communisten. Over het vervalsen van documenten, het verbergen van mensen, het maken en verspreiden van illegale pers. Maar ook over het verlies van de dapperen die stierven. Met onder anderen Tinie IJsberg, dochter van een gefusilleerde februaristaker, een uitgebreid programma in Kriterion over het redden van kinderen, en Rob Metz, die opgroeide aan de Egelantiersgracht waar vergaderd werd en wapens werden opgeslagen. Zie voor het volledige programma www.huizenvanverzet.nl. Meer informatie op www.4en5meiamsterdam.nl.

Vuile Huichelaar in DeLaMar De nieuwe cabareteske meezing theatershow Vuile Huichelaar 3 toert met veel succes in de theaters. Maandag 6 mei staat DeLaMar in Amsterdam (aanvang 20.00 uur) op het programma. Na de succesvolle tournees ‘Vuile Huichelaar’en ‘‘t Zal je kind maar wezen’ is er een nieuw programma: ‘Vluchten kan niet meer!’. Saskia van Zutphen en Paulette Willemse zingen vele bekende meezingers en verbinden de liedjes aan elkaar met grappen en sketches. Na de show wordt het feest gecontinueerd in de foyer, waar de dames met een van de muzikanten gaan zingen. Meer informatie www.delamar.nl.

Nog paar dagen: Johan&ik In het Amsterdam Museum is nog tot en met 12 mei de tentoonstelling Johan & ik te zien. In deze presentatie zijn persoonlijke herinneringen vastgelegd over een ontmoeting met Johan Cruijff deze grote voetballegende. Daarnaast worden ook een aantal trofeeën uit Cruijffs privécollectie getoond. Sinds het begin van zijn professionele carrière, in 1964, zijn ontelbare fans met hem op de foto geweest. Er is altijd wel iemand die een camera tevoorschijn haalt met de vraag ‘Zou u misschien heel even...’ Bijna altijd is het antwoord ja, want, zoals Cruijff het zelf zegt, ‘dat hoort bij het idool zijn’. Sommige fans hadden er jaren voor nodig om de moed bij elkaar te rapen om op hem af te stappen, anderen liepen hem zomaar ergens tegen het lijf, totaal onverwacht. Bij iedere ontmoeting hoort een persoonlijk verhaal. Die verhalen staan centraal in Johan&Ik. De verhalen met bijbehorende foto’s, filmpjes en/of objecten laten zien hoe bijzonder de persoon Johan Cruijff is voor iedereen die hem ooit heeft ontmoet.

Facebook.nl/JebenteenAmsterdammerals De Oud-Amsterdammer zorgt elke twee weken voor een karrenvracht aan nostalgie uit ons aller Mokum. Maar Amsterdam leeft onder de Amsterdammers niet slechts een keer per twee weken, maar elke dag. Om daarin te voorzien heeft De Oud-Amsterdammer een Facebookpagina geopend met veel foto’s van vroeger en nu. De boodschap: je bent een Amsterdammer als je een bijzondere herinnering bewaart aan een foto, of iets herkent of wat dan ook. De redactie van De Oud-Amsterdammer plaatst regelmatig foto’s, maar natuurlijk kunt u ook leuk beeld plaatsen. En als het leuk genoeg is, besteden wij er weer aandacht aan in De Oud-Amsterdammer.


pagina 11

Wie het weet, mag het zeggen 8 Samenstelling: Marian van de Veen-van Rijk en Simon van Blokland In de rubriek ‘Wie het weet, mag het zeggen’ tonen wij uit de foto- en kaartencollectie van Marian van de Veen-van Rijk en Simon van Blokland een foto waarvan wij de lezers vragen waar deze is gemaakt en of ze er bijzondere herinneringen aan hebben. Een aantal inzenders (bij meer dan vijf loten we) met een aansprekende bijdrage krijgt als tegenprestatie het boekje ‘Amsterdam op oude prentbriefkaarten’ van Simon van Blokland. Hieronder staat de foto die wij in de vorige editie plaatsten.

van de PTT niet moeilijk. “In mijn beginjaren bij de PTT moest je als postbesteller in verschillende wijken ervaring opdoen. Zo heb ik ook in de Warmoesstraat gelopen. Je was natuurlijk met je werk bezig, maar genoot ook van de sfeer in deze buurt. Ik had ook mijn adressen waar ik koffie kreeg, zoals bij de firma Geels.” René Vink voegt toe: “Volgens mij is dit de Hermietenstraat. Deze steeg ligt tussen de Nes en het Rokin. Op de achtergrond staat het gebouw waarin het Amsterdam Diamond Center is gevestigd. Wat ik over de steeg weet te vertellen is alleen dat wanneer je met een grote bestelwagen vanaf de Nes de bocht wil maken de Hermietenstraat in, je soms een paar keer moet steken omdat de bocht erg krap is.” R. Kooning is een beetje boos over de duiding steegje. “Dit is geen steegje maar een straat! Tot 1912 was dit een steeg, maar deze is toen zes meter verbreed. Op de hoek van Rokin en steegje was het huis de ‘Heremyt’ (kluizenaar). Op de plek waar zonlicht te zien is, zien we het Rokin met de nieuwbouw van de jaren dertig.”

Personeelsingang Hans Buijs komt met de volgende bijdrage: “Dit is de Hermietenstraat. Toen ik mij op mijn eerste werkdag op 1 mei 1968 om 9.00 uur als kassier bij Wagons-Lits//Cook op Dam 19 (de klanteningang) De Hermietenstraat aan het begin van de 20ste eeuw. meldde, werd ik door mijn collega’s naar dit ‘steegje’ Hans van Lent schrijft: “De raadplaat van verwezen. Aan de rechterzijde was de 16 april laat de Hermietenstraat zien. Het personeelsingang voor de medewerkers is een tamelijk somber straatje dat tussen van het reisbureau en wisselkantoor. het Rokin en de Nes loopt, vlak achter de Gaan we nog iets verder terug in de Dam. De foto is genomen richting Rokin. tijd, dan zien wij dat de voorloper van De bebouwing aan de linkerkant is niet Wagons-Lits//Cook, namelijk de reisorganisatie Thomas Cook&Son, daar vanaf 1 zo interessant, die aan de rechterkant april 1920 op dezelfde locatie (Vijgendam wel. Eerst zien we de achterkant van 10) gevestigd was.” gebouw Instantia van 1913 en verderop de uitbouw van gebouw Industria (1916), ontworpen door architect Foeke Telegraafrellen Kuipers die ook verantwoordelijk was Jan en Truus Wiebinga zeggen dat dit voor de Roode Leeuw op het Damrak en “Natuurlijk de Hermietenstraat is gezien het AMVJ-gebouw op het Leidsebosje. vanaf de Nes, rechts het Beurspoortje en Industria heeft als hoekgebouw wel links het Rokin. Ik heb met mijn vrouw een bepaalde allure met die toren en is vier jaar in de buurt (Wolvenstraat) inmiddels op de Rijksmonumentenlijst gewoond. Ik herinner mij de Telegraafrellen. Mijn vrouw en mijn moeder zaten geplaatst.” toen overdag vast in de Bijenkorf, van de politie mocht er niemand in of uit. Rond “Ik ben benieuwd of de Hermietenstraat bij de Amsterdammers veel losmaakt. De 20.00 uur zijn wij samen nog even gaan enige herinnering die ik kan melden is de kijken en kwamen op het Rokin bij de Kromme Elleboogsteeg tussen razende klap die ik daar nog net kon ontwijken politiemotoren terecht. We zijn, met bij een van de vele confrontaties met enkele anderen, de steeg ingevlucht. de politie in de roerige jaren 1965-1970. Maar deze liep dood. Gelukkig kon de De Mobiele Eenheid bestond in die tijd ons achtervolgende politie te paard ons nog niet en de politie probeerde de orde niet bereiken. In de bocht konden de te herstellen met de inzet van motoren paarden niet verder en moesten terug. met zijspan (waar zijn ze gebleven?). De bestuurder scheurde op het publiek af en We hebben ons nog zeker met zijn allen tien minuten achter enkele vuilcontaide bakkenist sloeg er in het voorbijgaan ners verscholen gehouden. Uiteindelijk op in met de lange lat.” zijn we langs de gevelwand van het Rokin naar huis gevlucht, door de PapenbroekKrappe bocht steeg naar de Kalverstraat en weg wezen. Bertus Hoffschlag (een zeer trouw inzender) vond het als voormalig postbesteller Zal deze dag niet licht vergeten.”

Inkoppertje Theo Bakker noemt het ‘een inkoppertje’ en komt met een uitgebreid verhaal. “Dit is de Hermietenstraat met in het midden de achterkant van gebouw Industria. Dit is zo’n beetje het oudste stukje Amsterdam, dus daar is een hoop over te vertellen. Om te beginnen heette de Hermietenstraat voor 4 september 1912 Hiermietensteeg. Die steeg heeft vele namen gehad: in 1400 wordt hij Gebbe Fatsoensstege genoemd. Gebbe was de weduwe van Egbert Fatsoens, die aan die steeg tussen Gansoord en de stadsgronden op de Vijgendam een grondstuk met huis bezat. Een dikke eeuw later heet dezelfde steeg de Uterste Steygerstege. We hebben het dan nog steeds over een waaigat, een verbinding om van de Nes aan het water van het Rokin te komen. In 1607 besluit de vroedschap een koopmansbeurs te bouwen; stadssteenhouwer Hendrik de Keijser maakte het ontwerp en de bouw begint in 1608. De hele omgeving gaat ingrijpend op de schop en in 1611 gaat de beurs open. De Hermietensteeg kwam toen op het voorplein van die beurs uit; linksaf kwam je op een kade aan de oostzijde van het Rokin, rechtsaf kon je onder het Beurspoortje door naar de Vijgendam lopen. Op de foto hieronder is de beurs wegens bouwvalligheid al weer gesloopt, maar het oude Beurspoortje is er nog wel. Op de foto die hierbij zit, ziet u helemaal rechts de uitgang van de Hermietensteeg rond 1900. De fotograaf stond op het noordelijkste punt van het Rokin/Oostzijde.” “In 1911 begint het grote slopen rond de Vijgendam. Het Commandantshuis gaat tegen de vlakte, de hele westelijke gevelwand van de Warmoesstraat tussen Vissteeg en Halsteeg (nu Damstraat) evenzo. De huizen aan de Vijgendam, met het Beurspoortje, gaan plat, maar hiervoor komt nieuwbouw. De naam Vijgendam verdwijnt; het hele plein heet nu Dam. Hier komt o.a. de tegenhanger van de poenerige Groote Club op de hoek van de Kalverstraat in een versie voor rijke industriëlen: gebouw Industria ofwel Sociëteit De Industriële Groote Club, die in 1916 opent. Na de sloop staan de huizen aan de Vijgendam staan de huizen van de Hermietensteeg/zuidzijde even aan de Dam, tot de bouw in 1913 begint.” “De gesloopte huizen in de Warmoesstraat worden nooit meer herbouwd. Café Pollmann aan de Warmoesstraat/oostzijde staat opeens aan de Dam en dat is reden voor de eigenaar om een nieuw groot café-restaurant neer te zetten, dat in 1915 opent. Vandaag kent u dat gebouw beter als Hotel Krasnapolsky.” “Als ik zo vrij mag zijn uw lezers in dit verband met een uitgebreider artikel over de Dam en zijn directe omgeving bekend te maken, zie: theobakker.net/pdf/dam.pdf. Pleiners en dijkers Er zijn ook inzenders die op een andere lijn zitten of het niet goed weten. Ch. Philip, ook al een trouw lezer en evenzeer trouw inzender, twijfelt. “Ik heb sterk de indruk dat deze foto is genomen aan het eind van de Warmoesstraat waar deze samenkomt met de Zeedijk, bij de Olof-

spoort. Tussen de huizen door is nog iets te zien van het Centraal Station. Het zou ook de Hermietenstraat/Nes kunnen zijn bij de Beurspoort aan de stille kant van het Rokin, met een doorkijkje naar de Dam en op de achtergrond een glimp van de Bijenkorf. Na lang wikken en wegen heb ik besloten dat het situatie 2 is.” P. Schuring houdt het op de Lijnbaansgracht, met het gezicht richting Leidseplein. “Die omgeving was ons domein. Wij waren in die tijd lid van de ‘dijkers’. Het was rond de helft jaren 60. We hadden in beginsel een hekel aan de zogeheten ‘pleiners.’ Het was allemaal vrij onschuldig, maar we togen met zo’n 25 man sterk op brommers naar de betreffende buurten teneinde de pleiners (jazzliefhebbers met lange haren) weg te jagen.”

Het verlossende woord van Simon: Het is inderdaad de Hermietenstraat, geschoten vanaf de Nes. P. Schuring, Hans Buijs, Jan en Truus Wiebinga, R. Kooning en René Vink kunnen een boekje van Simon tegenmoet zien.

Nieuwe raadplaat De nieuwe raadplaat is er een van een optocht in een straat met veel huizen. Maar waar? Dat laten we weer aan u. Mooie herinneringen aan deze steeg of de buurt zijn zeer welkom. Misschien weet u zelfs wanneer de optocht was en ter gelegenheid waarvan? Reacties kunt u mailen naar [email protected] (vergeet uw naam en adres niet) of opsturen naar De Oud-Amsterdammer Postbus 5003 1380 GA Amsterdam


pagina 12

Oostenrijkse familie Mayer zat maandenlang ondergedoken in een ander achterhuis door A. Wilmering Anne Frank en haar familie waren niet de enige onderduikers in de achterhuizen in het blok waar het Achterhuis is gevestigd. Vier broers Greuter zaten in hun eigen huis aan de Leliegracht ondergedoken omdat zij zich niet wilden melden voor de Arbeitsdienst in Duitsland; in het voormalige pand van de Eerste Hollandsche Levensverzekeringsmaatschappij, later het restaurant van Greenpeace, ook een achterhuis, zaten mijnheer Burk, een student uit Delft, en zijn vrouw. In het pand Keizersgracht, toen genummerd 180, zat de familie Mayer waarover dit verhaal, dat mede tot stand is gekomen dankzij de medewerking van Olga Mayer, gaat. Bij het Nationale Instituut voor Oorlogsdocumentatie bestaan er geen mappen, documenten of computergegevens over militairen die tijdens de oorlogsjaren in ons land uit het Duitse leger zijn gedeserteerd. Wel zijn er enkele foto’s waarop te zien is hoe gedeserteerde militairen door de Wehrmacht worden gefusilleerd en er bestaat een klein boekje van Norbert Haase ‘Duitse deserteurs in de Tweede Wereldoorlog’. Maar over het leven van diegenen die door de hulp van Nederlandse mensen in leven zijn gebleven, is nooit een gericht onderzoek gedaan. Nergens staat vermeld hoe de Oostenrijker Eugène Weber, die al sinds de jaren 30 werkzaam was bij de Nederlandsche Handelmaatschappij, kon onderduiken - in dit verband niet zo’n toepasselijk woord - op de bovenste verdieping van het kapitale bankpaleis aan de Amsterdamse Vijzelstraat, het huidige pand ‘De Bazel’, waar hij zijn tijd heeft doorgebracht met het schilderen van prachtige stadsgezichten. Oostenrijkers die in Nederland woonden werden door de Duitse bezettingsmacht geacht rijks-Duitsers te zijn en werden dus, evenals de Oostenrijkers in het geannexeerde Oostenrijk, opgeroepen om hun dienstplicht te vervullen in de Duitse Wehrmacht,

bij de Luftwaffe of bij de Kriegsmarine. Zo ook Josef Mayer. Op 13 december 1904 werd hij geboren te Angern, ten oosten van Wenen. Op 12 mei 1932 trouwde hij in Amsterdam met Tini Debacker, een nicht van mijn vader. Hij had een kleermakersatelier in hun woonhuis aan de Van Baerlestraat 54 te Amsterdam tegenover het Stedelijk Museum. Ze hadden twee kinderen: Stannie en Olga, in 1940 zes en drie jaar oud, net iets jonger dan ik. Onkel Sepl Ook ‘Onkel Sepl’, zoals wij hem noemden, moest dienst nemen in het Duitse leger. Gelukkig voor hem en voor zijn gezin kon hij in Amsterdam blijven waar hij als kleermaker speciaal voor de officieren kleding en uniformen moest maken; ook moest hij wel wachtdiensten lopen voor Hotel Schiller op het Rembrandtplein, toentertijd een verblijf voor Duitse officieren. Met de Duitse kok in dit hotel kon hij het kennelijk heel goed vinden, maar daarover later. In 1943 moesten zijn kinderen van hun Nederlandse school af en mochten ze alleen Duits onderwijs volgen. Ook ons eigen gezin woonde toentertijd in het Museumkwartier. Op het Museumplein was, omgeven door veel prikkeldraad en beschermd door hoge bunkers, de Ortskommandantur, het bu-

reau van de Duitse stadscommandant. Toen in de zomer van 1944 het prikkeldraad ook in onze Nicolaas Maesstraat werd neergezet en wij bovendien geen steenkool meer hadden om de winter door te komen, gingen wij wonen in het kantoor van onze familietextielfirma op Leliegracht 35. De kolen hadden we daar al eerder uit de kelder naar boven gehaald voordat die onder water zouden komen te liggen, want voor de verdediging werd in en om de stad het waterpeil verhoogd. Leliegracht 35/Keizersgracht 180 Vanaf de Westermarkt loop je het Anne Frankhuis voorbij, rechtsaf de Leliegracht op en bijna op de volgende hoek ligt op nr. 35 het typische Amsterdamse grachtenhuis uit 1654. Op de hoek met de Keizersgracht staat het Jugendstilpand van de Hollandsche Verzekeringssociëteit. Achter dit hoge bankgebouw was Leliegracht 35 via een gangetje verbonden met de hoedenfabriek van onze firma op Keizersgracht 180. Beide panden hadden een voor- en een achterhuis. In de zestiger jaren is bij de verbouwingen en de uitbreidingen van het bankgebouw het achterhuis van Keizersgracht 180 verdwenen en heeft men bovendien het huisnummer veranderd in 182.

Aan Josef Mayer wordt eervol ontslag aan de Binnenlandsche Strijdkrachten verleend.

Oostfront Josef (schuilnaam Sepl) Mayer kreeg in september 1944 bericht dat hij in oktober zou moeten vertrekken voor inzet aan het oostfront in de strijd tegen Rusland. In alle stilte nam hij zijn eigen maatregelen. Aan de kinderen vertelde hij dat zij binnenkort naar Friesland zouden gaan omdat daar de voedseltoestand beter was; op de Duitse school werd dit verhaal door iedereen geloofd. Iedere dag

kreeg hij van de kok van Schiller noodrantsoenen mee. De benedenburen, de familie Thim, van de bloemenzaak (Van Baerlestraat 54) en de twee jongens die in die zaak werkten, die evenals Sepl ook lid waren van de ondergrondse Binnenlandsche Strijdkrachten, waren van zijn plannen op de hoogte. De hoedenfabriek op Keizersgracht 180 lag intussen stil en het achterhuis daarvan was tot hun beschikking.

Josef Mayer, uiterst links, bij een actie van de Binnenlandsche Strijdkrachten.

Het moet in oktober 1944 geweest zijn; Onkel Sepl ging gewoon naar zijn werk, gewoon in uniform, gewoon met tramlijn 16 op het voor Duitse militairen gereserveerde lege voorbalkon; de kinderen gingen naar hun school, niet wetend dat het hun laatste dag zou zijn. Voor het huis in de Van Baerlestraat stopte een lege platte wagen met paard van de bloemisten. Daar hebben we (mijn vader, de twee bloemisten en ik) de hele huisraad van de familie Mayer opgeladen en dat alles gebracht naar Keizersgracht 180. In de loop van de middag kwam tante Tini daar met de kinderen aan en tegen de avond ook Onkel Sepl. Daar zijn zij gebleven tot half mei 1945. De buren in de Van Baerlestraat hebben gezien dat een paar weken na hun vertrek Duitse militairen al schreeuwend de huisdeur van het woonhuis hebben ingeslagen en uiteraard het hele huis leeg

vonden. Zeven meter lange achterkamer De familie Mayer bewoonde nu de ruim zeven meter lange achterkamer, het vroegere atelier van de hoedenfabriek. Onkel Sepl had aan die lange zijwand een enorme militaire landkaart van heel Europa opgehangen en daar hielden we met diverse gekleurde punaises de legerbewegingen bij. ‘s Avonds zaten we samen met de buren soms uren voor de kaart om de militaire situatie te bespreken aan de hand van het gestencilde ondergrondse blad ‘De Waarheid’, dat de student Burk telkens in zijn brievenbus vond en van ‘Het Parool’, dat ik ophaalde bij de familie Fontaine op de Lauriergracht; af en toe hadden wij ook een exemplaar van ‘Trouw’ of ‘Je Maintiendrai’. We voelden ons een echte ondergrondse generale staf. Begin maart 1945 moesten we bij Remagen onze geallieerde punaises 40 km. naar het oosten verplaatsen, over de Rijn, midden in de Duitse linies. Volgens Onkel Sepl was dat compleet onmogelijk, het moest een misleidend bericht zijn van de Engelse radio en van de ondergrondse pers. Hij heeft ons zeer uitgebreid uitgelegd waarom dat niet kon; schoorvoetend verplaatste hij toch maar de punaises. Tot zijn geluk bleek een paar dagen later dat hij inderdaad ongelijk had omdat het onmogelijke was gebeurd: de Amerikanen hadden de Rijnbruggen onbeschadigd in handen gekregen.


pagina 13

De families Mayer en Wilmering bijeen. Staand achterste rij: Stannie Mayer en Corrie Wilmering. Middelste rij: Tini Mayer, de moeder van Tiny Mayer en echtpaar Stan Mayer. Voorste rij: Olga Mayer en Stannie Wilmering. Geen grote eters De Mayers waren gelukkig geen grote eters; behalve de Duitse noodrantsoenen hadden zij ook de eerste maanden nog hun distributiebonnen, maar die raakten op en nieuwe bonkaarten konden zij uiteraard niet krijgen. De filiaalhouder van de kruideniersfirma van Van Amerongen op de hoek van de Leliegracht en de Herengracht was op de hoogte van de situatie. Af en toe kon ik daar levensmiddelen zonder bon halen tegen de normale prijs. Van tante Tini kreeg ik daar dan een gulden voor. Daar kon je toentertijd niets mee. Op de postzegelmarkt op de Nieuwezijds Voorburgwal ben ik toen

postzegels gaan kopen en zo is mijn verzameling begonnen. Ingebroken Net zoals bij de familie Frank is er ook op Keizersgracht 180 ingebroken. Het gebeurde op een nacht tijdens het speruur (bestaat dit woord nog?) via de ondergelopen kelder. Onkel Sepl is opgestaan, heeft zijn beste Nederlands bij elkaar geraapt en door het trapgat naar beneden geroepen: ‘Werda.’ De indringers dropen af; mijn vader is hun sporen nog nagegaan, maar op de Prinsengracht lukte dat niet meer. Veertien dagen lang is er toen de spanning geweest of de inbrekers

Josef Mayer was een oorlogsheld In de archieven van het ministerie van Defensie staat vermeld dat “Jozef Mayer, geboren 13 december 1904 te Angern (Oostenrijk), gediend heeft bij de Binnenlandsche Strijdkrachten, Gewest 10 Amsterdam, Strijdend Gedeelte, district West, K.P. Linie West, 7e Compagnie, van 5 september 1944 tot en met 16 mei 1945 als lid. Hij was ‘spion’ in het Duitsche leger. Verschafte veel inlichtingen.” Wegens zijn verdiensten werd na de oorlog in de Tweede Kamer bij hamerstuk besloten om aan twintig personen onder wie Josef Mayer (en daarmee automatisch aan zijn hele gezin) gratis het Nederlanderschap te verlenen. Deze naturalisatie is als wet van 24 juli 1948 in het Staatsblad van 13 augustus 1948 opgenomen. Sepl Mayer is er lange tijd onkundig van geweest dat hij inderdaad nooit verraden is en dat iemand zelfs zijn leven voor hem en voor zijn familie gegeven heeft. Want op 27 maart 1945 werden in het pand Händelstraat 1 bij een Duitse inval wapens gevonden die (o.a. door Sepl Mayer) ontvreemd waren uit het Duitse leger; ook het eigen legerpistool van Sepl werd toen bij de aanwezige Jacobus Heeren gevonden. De Duitse autoriteiten hadden toen zekerheid waar sommige van die wapens vandaan kwamen, maar het onderduikadres van Sepl is nooit verraden. Er is een oorkonde met onderscheidingsteken door de Binnenlandsche Strijdkrachten aan hem uitgereikt, de Oorkonde der Koninklijke Patrouille.

wellicht verraad zouden plegen (want verraad werd goed betaald). In de binnentuinen stonden veel en soms ook heel grote bomen. Anne Frank schrijft daarover. Wij hebben heel wat van die bomen en takken weggehakt en weggezaagd om ze op te stoken in die afschuwelijk koude winter. Via het verbindingsgangetje vanuit Leliegracht 35 kwamen we geregeld achterom bij de familie Mayer om bij hen, en ook boven in het lege pand van de Keizersgracht, te spelen. Op een keer zag ik achter in hun woonkamer de kast openstaan. Rechts in die kast hing zijn groene legeruniform, zijn koppelriem hing erbij met een leeg pistoolholster, zijn Mausergeweer stond ernaast op de grond; aan de linkerkant stond een soort geweer waar je doorheen kon kijken en er hing een blauwe overall met iets van oranje op de mouw. Ik had dat natuurlijk niet mogen zien, maar omdat zij er geen drukte over maakten was het voor mij toen iets onbelangrijks: ik was me er helemaal niet bewust van dat ik voor het eerst van mijn leven een stengun had gezien en het uniform van de Binnenlandsche Strijdkrachten. Leegschieten Onkel Sepl had beloofd dat hij bij de bevrijding zijn Duitse geweer zou leegschieten. Dat heeft hij niet gedaan. Hij durfde zich in die eerste dagen van mei niet buiten te vertonen. Hij is niet naar buiten gegaan toen op 1 mei de Engelse bommenwerpers in formaties van drie, telkens één aan de ene kant van de Westertoren en twee aan de andere kant, laag overkwamen om naar Schiphol te vliegen en daar voedsel te droppen. Hij is niet naar buiten geweest toen we op 4 mei ‘s avonds rumoer uit de Jordaan hoorden; voorzichtig zijn we maar even gaan informeren bij de buurman op Leliegracht 33 (dit pand is in de zestiger jaren afgebroken en bij de bank getrokken); alleen mijn vader wist dat hij een

kristalradio-ontvanger had waarmee hij naar de Engelse radio kon luisteren. Inderdaad, het Duitse leger in de vesting Holland was gecapituleerd. Met allerlei onbekende mensen (ook onderduikers?) hebben we toen in een grote kring ondanks de spertijd op de Leliegracht staan dansen, maar de familie Mayer durfde zich daar nog niet bij te voegen. Toen we in de verte motorgeronk hoorden - dat kon alleen maar een Duitse auto zijn zijn we gauw naar binnen gevlucht; uit de etalage aan de overkant werd de uitgespreide rood-wit-blauwe vlag weer

gauw naar binnen getrokken. Pas op 8 mei is Onkel Sepl in zijn blauwe B.S.-uniform de straat opgegaan en heeft zich gemeld bij de Binnenlandsche Strijdkrachten die in de lege havengebouwen van de Levantkade zaten. Daar waren ook NSB’ers geïnterneerd. Onkel Sepl werd woedend toen hij zag hoe misdadig soms de arrestanten behandeld werden. Het is onbegrijpelijk hoe het hem gelukt is, maar in zijn beste Nederlands heeft hij daar ‘de orde’ hersteld. Zijn Duitse accent gaf aan deze wrange situatie zelfs nog een komisch tintje...

Keizersgracht 180, het huis waar de familie Mayer ondergedoken heeft gezeten.


pagina 14

Even gezellig ertussenuit, lekker tot rust komen en ontspannen in het allermooiste stukje van Nederland.... Dat kan! Wij heten u van harte welkom bij Hotel de Oude Brouwerij. Nieuwe menu’s, kleurrijke suggesties en geweldige kamers... Heerlijk Midweekarrangement 4 overnachtingen / 4 keer uitgebreid ontbijt / 4 keer driegangen diner en nog veel meer... - Prijs vanaf € 216,- p.p. (halfpension) “incl. leuk uitje voor de helft van de prijs!”

Adverteren in

De Oud-Amsterdammer?

Van zondag tot donderdag, of van maandag tot vrijdag. Voor meer info zie onze website.

Hoofdstraat 53 - 6281 BB Mechelen NL T. +31 (0)43 4 55 1636 [email protected] www.deoudebrouwerij.nl

Neem contact op via 06-11002679/ 06-29600679 of kijk op www.deoudamsterdammer.nl.

Overnachten in stijl... Oplage: 120.000 ex.

Dé gratis krant voor de echte Amsterdammer

Ja, ik wil een jaarabonnement op De Oud-Amsterdammer e 49,90 (in Nederland) e 75,00 (buitenland)

Dinsdag 5 oktober 2010 - Jaargang 2, nr. 9

Voorletters......Tussenvoegsel............Achternaam.................................................................. Adres ....................................................................................................................................... Postcode ...................... Plaats ............................................................. Telefoon ..................................................... E-mail ................................................................................................... Ingangsdatum .......................................... Deze bon kunt u opsturen naar: De Oud-Amsterdammer, Postbus 5003, 1380 GA Weesp. Hierbij machtig ik De Oud-Amsterdammer om jaarlijks een bedrag van e 49,90 van onderstaand bank- of girorekening af te schrijven t.n.v. Enter Media Weesp:

Handtekening...................................................................

Gabriela (6) en Dani (bijna 4) voelen zich een klein beetje Máxima en Alexander.

De Oud-Amsterdammer is er voor iedereen!

Opa is mijn koning Wanneer in april 1980 koningin Juliana aftreedt en Beatrix de troon bestijgt is het weken voor die tijd een drukte van belang in de stad. Overal wordt gewerkt aan voorzieningen om van de inhuldigingsdag een waar volksfeest te maken. Echter, er zijn ook mensen die het koningshuis helemaal niet zien zitten en zij dreigen met acties om de troonswisseling te verstoren. Terwijl het in Amsterdam over het algemeen gezellig is, is er rondom de Dam een zeer gespannen sfeer. De ME rijdt af en aan en waterkanonnen worden ingezet om de verhitte hoofden letterlijk af te koelen. Toch zijn er ook aandoenlijke situaties. Ik zie een heel klein meisje op een viool spelen. Een jongetje staat erbij met een geldbakje om op die manier een paar centjes te verdienen. Ik raak ontroerd bij deze taferelen. Inmiddels zijn Kitty en ik zelf grootouders van in totaal zeven kleinkinderen. Onze twee jongste kleinkinderen Gabriela (6) en Dani (bijna 4) hadden vorige week hun eigen ‘Koningsdag.’ Ze waanden zich even Máxima en Willem-Alexander toen ze, getooid in een oranje outfit, op de foto gingen bij moeder Kim, onze dochter. Toen ik Gabriela deze week vroeg of ze het leuk zou vinden om ook met opa op de foto te gaan zei ze volmondig: “Ja leuk, opa” en ze vervolgde met: “Opa, jij bent mijn koning hoor.” Toen ik dat hoorde, moest ik een brok in mijn keel wegslikken. Hoe mooi kan het leven zijn. Er is niets oprechter dan een kind. Mijn dag kon niet meer stuk. K(r)oningsdag 2013 zal ik daarom ook nooit meer vergeten!!!

Gabriela met haar opa Dick op de foto. De tekst spreekt boekdelen. Onze dochter Kim heeft er met hulp van Photoshop een leuke foto van gemaakt. Bron: Story


pagina 15

Uit de schatkamer van Ajax

Herinnert u zich deze nog? Voor de aardigheid maken we deze keer in de rubriek ‘Uit de schatkamer van Ajax’ een uitstapje naar een aantal muzikale bijdragen over Ajax en niet zelden gezongen door Ajax-spelers. In 1969 zong niemand minder dan Johan Cruijff een single van Ajax in met de titel ‘Oei, oei, oei, dat was me weer een loei’. Cruijff nam de single op met Peter Koelewijn. Zeker weten doen we het niet, maar Cruijff zal er ongetwijfeld een aardige grijpstuiver aan hebben overgehouden. ‘Johan kon niet zingen, kon de wijs niet houden, had geen ritmegevoel

en barstte van de zenuwen’, schrijft Koelewijn over de opnames tijdens welke hij peentjes zweette. Cruijff werd volgegoten met cola-tics, waarna het na ook nog een hoop technische hoogstandjes om van niets iets te maken nog een beetje klonk. Voor de verkoop maakte het allemaal niet uit, want het nummer haalde de 21ste plek in de Top 40 van Veronica. Later verhuisde Cruijff naar Barcelona en ook daar is het plaatje opgenomen. Vreemd genoeg in het Nederlands, waar de Spanjaarden geen bal van hebben verstaan. Maar ook daar werd het plaatje ‘gevreten’.

Kampioens Marsch Het oudste Ajax-deuntje is de Ajax Kampioens Marsch, dat sinds enkele seizoenen weer wordt gedraaid als de spelers het veld opkomen voor een wedstrijd in de Eredivisie. ‘Een juichtoon dav’re langs de velden, voor ons dierbaar rood en wit’. enzovoort. Het liedje dateert uit 1918. Leuk detail: in dit lied komt ook de regel ‘Hup Ajax hup’ voor. Aanvankelijk was dat ‘Heil Ajax hup’, maar na de oorlog werd dat woord verboden. Het nummer werd begin jaren vijftig nog twee maal op de plaat gezet door het Max van Praag en Accordiola-orkest (1950) en het Jack Presburg Orkest (1952). In 2011 werd het lied nogmaals op de plaat gezet en toen bereikte het de Mega Top 50. Schrijver van de Ajax Kampioens Marsch is D. Knegt en de muziek is van E. Painparé. Oude voetbalschoen Ook bekend is ‘Op ‘n slof en ‘n oude voetbalschoen, wordt Ajax kampioen’ uit 1966, maar daar komt geen Ajacied aan te pas. Zanger is Johnny Hoes, die nog geen skippybal raakte, uit Rotterdam kwam en een Feyenoord-fan was (dus toch wel het een en ander tegen had), maar dat laat onverlet dat nog

In 1969 werd Koninginnedag in Amsterdam nog bescheiden gevierd. Dus kon de competitiewedstrijd tussen Ajax en FC Twente gewoon doorgaan. Het was een schitterende wedstrijd tussen twee teams die streden om een plek hoog op de ranglijst. De wedstrijd werd door Ajax met 2-0 gewonnen. Oudere

begin van de jaren 70 de singles ‘De hele wereld zal het weten’ en ‘Ajax is de koning van de match’ op, maar deze werden bij lange na niet zo bekend als de singles van The Cats in die tijd, om maar wat te noemen. In 1979 nam Simon Tahamata een single op, maar hij ging vreemd want het door hem ingezongen ‘We gaan naar Rome’ sloeg op het Nederlands elftal en niet op Ajax. Marco van Basten en Frank Rijkaard hebben ook een lied over Ajax gezongen, maar dat is zelfs in de spelonken van YouTube niet meer terug te vinden. Het laatste nummer waaraan Ajax-spelers hebben meegewerkt is ‘Wij zijn Ajax’, dat eind vorig jaar is opgenomen. Het idee is van Ryan Babel die met een paar vrienden (matties) het refrein inzong. De opbrengsten van dit lied zijn voor de Ajax Foundation.

Misser Het is niet voor te stellen dat Ajax op Koninginnedag een competitiewedstrijd in Amsterdam speelt. De enorme mensenmassa die op die feestdag in de hoofdstad op de been is en de massale inzet van politie en andere hulpdiensten maken het laten spelen van een voetbalwedstrijd in het betaalde voetbal onmogelijk.

steeds menigeen de tekst kan meezingen. De Volendamse voetbalbroers en Ajacieden Arnold en Gerrie Mühren namen aan het

voetballiefhebbers herinneren zich het duel, omdat FC Twente-speler Eddy Achterberg een enorme kans miste.

bleek het geroutineerde AC Milan veel te sterk: 4-1.

De speler met de prachtige bijnaam ‘De Keu’ ging alleen op Ajax-doelman Gert Bals af, passeerde hem en wilde de bal in het lege doel schieten. Doordat de bal even opsprong verloor Achterberg zijn concentratie en schoot de bal naast! De actie van de in Utrecht geboren Achterberg kreeg de titel ‘misser van het jaar’.

Ajax slaagde er dat seizoen niet in om de titel de prolongeren. Feyenoord werd kampioen, Ajax tweede met drie punten achterstand. FC Twente legde beslag op de derde plaats. ‘De Keu’ was in het voorjaar van 1974 de ‘leadzanger’ van de selectie van FC Twente die de single ‘Eenmaal zullen wij de kampioen zijn’ opnam. FC Twente verloor dat seizoen de titelstrijd van een club uit Rotterdam.

Het seizoen 1968-1969 was overigens een schitterend jaar voor Ajax. De formatie van trainer Rinus Michels haalde als eerste Nederlandse club een Europa Cupfinale. In de finale in Madrid

Achterberg en zijn teamgenoten kregen echter wel gelijk. In 2010 werd FC Twente landskampioen. Eddy Achterberg en zijn teamgenoten hadden hun kicksen toen al lang opgeborgen.

Single-oorlog Binnen dit kader mag de single-oorlog tussen Gerard Cox en Johnny Jordaan en Tante Leen niet onvermeld blijven. Rotterdammer Cox is een echte Feyenoordfan en walgt van alles dat naar Ajax ruikt. In 1970, na de door Feyenoord gewonnen finale om de Europa Cup,

maakte hij daarom de single ‘Ajax is dood’. Op dat moment lag Ajax inderdaad op z’n rug, maar de jaren erna waren toch echt voor het rood-wit uit Amsterdam en Tante Leen en Johnny Jordaan konden het niet laten de single ‘Ajax is niet dood’ te maken. Overigens is Johan Cruijff (wie anders) de meest bezongen Ajacied. Toen hij Ajax verliet, zongen Leo Bal en een aantal supporters ‘Johan, ga niet weg!’, maar Johan ging toch echt. Rotterdamse Henkie bezong Cruijff ook nadat hij had besloten in Rotterdam zijn voetbalcarrière te beëindigen. ‘Welkom in de Kuip’, zong Henkie.

Three Little Birds In de rust van elke thuiswedstrijd, op het moment dat de spelers de thee hebben opgeslokt, wordt steevast het nummer ‘Three Little Birds’ van Bob Marley gespeeld. Deze traditie is nog niet zo oud. In 2008 speelde Ajax een oefenwedstrijd tegen Cardiff die in 0-0 eindigde. Na afloop werden de meegereisde Ajax-supporters door dj Ali Yassine uit Cardiff beziggehouden. Hij draaide onder andere dit nummer en dat is daarna nooit meer weggeweest uit de ArenA. Om de cirkel rond te maken: na elke wedstrijd wordt ‘Dit is mijn club’ van Kees Prins gedraaid. Bron: vak410.nl


pagina 16

foto’s: Joris van Bennekom

RESERVEER SNEL: WWW.SOLDAATVANORANJE.NL I 0900 1353

(45 cpm)

NÚ VERLENGD T/M DECEMBER

EXTRA MATINEEVOORSTELLINGEN OP WOENSDAG

THEATERHANGAAR

IN SAMENWERKING MET

MEDIAPARTNER

| VLIEGVELD VALKENBURG | BIJ LEIDEN IN SAMENWERKING MET

MEDIAPARTNER

Moordgozer Keesje Brijde doodgeschoten om wat kooltjes

Recommend Documents