Monument: Rotterdam, Huis van Buchem
REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Postcode Kadastrale aanduiding Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]
599100000156132 Zuid-Holland Rotterdam Rotterdam (deelgemeente Hillegersberg) Offenbachlaan 5 3055 KN HILLEGERSBERG E 1488
Woonhuis met tuin, keermuur en vlaggenstok
KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar;
Het huis is een toonaangevend voorbeeld van een welgesteld woonhuis uit de naoorlogse periode en in het bijzonder van het atriumtype. Duidelijk is de invloed te zien van de internationale modernistische architectuur (America) In het ontwerp is nadrukkelijk vormgegeven aan het parkeren van de eigen auto (nadruk op inrit door situering en vormgeving; garage onder het huis is vrij nieuw, de auto speelt in het ontwerp nadrukkelijk een rol)
Het huis is van belang voor de ontwikkeling van het modernisme na de oorlog naar een expressieve variant Het huis is een belangrijk onderdeel van het oeuvre Van den Broek en Bakema, toonaangevende architecten van grootschalige (winkel)projecten en woonhuizen in de naoorlogse periode. Ook is het huis een excellent voorbeeld van het expressieve functionalisme van Bakema
3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
De hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp komen tot uitdrukking in de ruimtelijke en architectonische kwaliteiten, het materiaalgebruik en de positionering in de omgeving, opvallend vanwege de ruime dimensionering en de opvallende ruimtelijke continuïteit tussen binnen- en buitenruimtes.
4. wegens het bijzondere
Het materiaalgebruik is kenmerkend voor de
materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst;
5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang
ontwikkelingen in de woonhuisbouw en interieurafwerking van de jaren 60 en 70 (schootjes, gebeitste afwerking, schoon metselwerk) en/of: het materiaalgebruik draagt bij aan de contrastrijke architectuur en massiviteit in betonnen vormen en brede houten daklijsten. De geleidelijke overgang tussen de ruimten binnen het huis zelf en van de binnen- naar de buitenruimte is bepalend voor het ontwerp.
Het huis is een belangrijk onderdeel binnen en samenhangende villawijk uit de bouwtijd hiervan. Deze wijk is bovendien kenmerkend voor de ontwikkeling en invulling van villawijken na de oorlog.
van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten.
De rijk gedetailleerde woning en de terreinaanleg zijn in vrij originele en complete staat bewaard gebleven.
Het woonhuis is in opzet en materiaalgebruik (in en ex) grotendeels gaaf en goed herkenbaar bewaard gebleven
Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige
KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie
Woningen en woningbouwcomplexen, Woonhuis, Patiowoning
Typologie Huidige functie (met jaartal)
Patiowoning Woonhuis (waarneming 2012, sinds 1961)
Naam object
Huis Van Buchem
Stijl/stroming
Naoorlogs modernisme
Bouwtijd (ook de planfase)
(Expressief functionalisme; robuuste variant) 1960-1961 (bouwtijd);
Architect(en)/ontwerper(s) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever
Exterieur
Architectenbureau Van den Broek en Bakema; J. Bakema J.S. van Buchem, directielid van Ter Meulen Post (postorderbedrijf van het warenhuis Ter Meulen)
Bungalow rond binnenplaats; afgeleid atriumtype; Vrijstaand woonhuis van een bouwlaag, deels verhoogd vanwege situering op een kelder, in een ruim opgezette tuin, aan de achterzijde en rechter zijde voorzien van terrassen en lage keermuurtjes. Tussen straat en huis, in de voortuin, dwars gerichte inrit naar de onder het huis gelegen autogarage, begeleid door afgeronde betonnen keermuren. Opbouw in platgedekte volumes, ten opzichte van elkaar steeds een kwartslag gedraaid. Een duidelijke geleding van een betonnen onderbouw, in contrast met donkerkleurig schoon metselwerk en donkerkleurig hout, waarboven platte daken waar alleen in schoon metselwerk uitgevoerde schoorstenen uitsteken. Aan de straatzijde meer sculpturale vormen
in witgeschilderd beton. Karakteristiek is de horizontale geleding en het niveauverschil in het overigens eenlaagse huis, benadrukt door de toepassing van verschillende materialen, het laten oversteken van het bouwdeel met de keuken over de inrit van de garage, de vorm van de keermuren Binnen het oeuvre van Van den Broek en Bakema valt deze woning op door de uitzonderlijk ruime dimensionering en de opvallende ruimtelijke continuïteit tussen binnen- en buitenruimtes. bungalow; etc. gebouw, constructietechniek
Beton, dragende en niet dragende baksteen wanden, houten puien.
Interieur (indeling)
Kenmerkend is het open karakter van het interieur, de continuïteit tussen binnen het buiten (grote glazen puien en gelijksoortig materiaalgebruik terras en aangrenzende binnenruimte), en ruimtelijke doorlopen van vertrekken in elkaar. De verschillende ruimtes zijn rond een binnenplaats (patio), die aan een zijde open is naar de tuin en daarin overgaat, gerangschikt, waarbij sprake is van een ruimtelijke opbouw met een toenemende openheid van de ruimten richting de tuin (gesloten slaapkamers in de vleugel aan de noord- en oostzijde, naar geheel open woonruimten met een hoger plafondniveau naar het zuiden naar de tuin; de centrale hal aan de noordzijde fungeert als verbindend element. Bijzonder element en modern architectuurmotief is een open haard, met een bruikbare zijde in het interieur (woonkamer) en aan het exterieur aan het terras. Sinds de uitbreiding van 2011 hebben de woonruimtes zich ook naar het subterrane niveau uitgebreid.
interieur, techniek en materialen
Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het
In het interieur veel oorspronkelijk schoon metselwerk van lichtbruine baksteen. Vloer en plafond hebben steeds dezelfde materiaaluitdrukking. Houten dakrand ook in interieur, natuursteen vloeren; kunstleer. Het schoon metselwerk is overal gestuukt en witgeschilderd; overige typerende afwerking is behouden gebleven en omvat o.a. met kunstleer beklede plafondpanelen en wandkastdeuren, houten schootjes-deuren, vloeren, betegeling en wandkeramisch kunstwerk.
monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie (in/aan het beschermde monument) Kunstenaar Voorstelling Datering Stijl/stroming Afmetingen
Keramisch; tableau; reliëf Interieur, entreeportaal, bekleding van wand tegenover de voordeur Abstract, decoratief Jaren 60-70
Nr. 2
Brievenbusje opgenomen in glaspui
Groen erfgoed: beplanting
De tuin is meerdere malen geheel heraangelegd, waarbij de beplanting steeds is gewijzigd, voor het laatst in 2011. De relatie tussen huis en tuin is essentieel en onveranderd. Daarbij zijn de terrassen, haardpartij, inrit en patio bewaard gebleven. Op de plaats van het geprojecteerde zwembad is een perk aangelegd.
Stedenbouwkundige ligging
Het vrijstaande woonhuis is gesitueerd in de na in de tweede wereldoorlog tot stand gekomen componistenbuurt (straten genoemd naar componisten) met vrijstaande villa’s, onderdeel van het Molenlaankwartier ten noorden van Hillegersberg waarin modernistische woonhuizen met platte daken van verschillende architecten de toon bepalen. Ondanks sloop en ingrijpende verbouwingen, zijn nog enkele van deze woonhuizen met hun context van groene tuinen bewaard. Het huis Van Buchem ligt met oost- en noordgevel naar de straat, met de keuken tussen woonruimte en straat.
Archeologische relevantie
Huis en tuin liggen niet in een gebied met archeologische verwachtingswaarde.
Geschiedenis
Ontwerp- en bouwgeschiedenis De villa is een naoorlogs product van een bijzonder opdrachtgeverschap van ondernemers. De woning is ontworpen in opdracht van Van Buchem, directeur van het postorderbedrijf van Ter Meulen. Voor dit Rotterdams winkelbedrijf ontwierp het bureau van Van den Broek en Bakema in de jaren vijftig van de twintigste eeuw eerst het warenhuis aan het Binnenwegplein aan de kop van de Lijnbaan in het stadscentrum en magazijnen voor ter Meulen post. Er is duidelijk verwantschap in vormentaal, detaillering en materiaalgebruik tussen het warenhuis in het
stadscentrum en het woonhuis in Hillegersberg. De directeur van Ter Meulen woonde in dezelfde wijk. In de tuin van het huis werd door Van den Broek en Bakema een zwembad ontworpen, in de compositie van aan elkaar geschakelde vlakken. Dit zwembad is in 1961 niet uitgevoerd; Positionering Ontwerp van het huis heeft overeenkomsten met het tien jaar tevoren door hetzelfde architectenbureau ontworpen warenhuis in het centrum van Rotterdam. De woonhuizen van Broek en Bakema zijn bij uitstek toonbeelden van de opvattingen over architectuur van beide individuele architecten binnen het bureau, in dit geval die van Jaap Bakema. De garage neemt in het ontwerp van het vrijstaande woonhuis een grote plek in en is echt onderdeel van het ontwerp. Het huis is hiermee exemplarisch voor de toename van het autobezit in de maatschappij en laat de ontwikkeling van het vrijstaande woonhuis zien, waarbij de garage van bijrol in de architectuur van voor de oorlog, na de oorlog een grotere rol krijgt en steeds meer geïntegreerd wordt als onderdeel van het hoofdvolume
Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen
Aanpassingen aan interieur en aan schuifpuien (datering onbekend); Uitbreiding en renovatie huis (2011, Broekbakema architecten, Rotterdam); 2011 renovatie tuin (Gudrun Bosch) De tuin is geheel opnieuw aangelegd, maar de relatie tussen huis en tuin is daarmee niet aangetast.
Bezocht Overige
KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur,
D. Takens, 21-09-2012 (interieur en exterieur)
documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 Nr. 6 Nr. 7 Nr.8 Interviews bewoners, gebruikers
Gemeente Rotterdam, Redengevende omschrijving Offenbachlaan 5, gemeentelijke monumentenlijst, 2 pagina’s. Jürgen Joedicke (ed), Architektur und Städtebau. Das werk Van den Broek und Bakema, Stuttgart 1963, 96-101 en 214 (catalogus) Huis van Buchem op: Architectuurgids.nl/ architectureguide.nl Bauen + Wohnen, (1963), p. 138 Architectuur Rotterdam 1945-1970: 48 gebouwen gedocumenteerd, Rotterdam 1993, nr. 29. P. Groenendijk, bijdrage op website Rotterdam Michelle Provoost , Hugh Maaskant, Architect van de wederopbouw, Categoriale studie woonhuizen,
