Montessorischool Nieuwerkerk

Montessorischool Nieuwerkerk

Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk Onderwijsinhoud december 2011

SCHOOLSTRAAT 2, 2912 CR NIEUWERKERK A/D IJSSEL | TELEFOON :0180-313900 E-mail: [email protected] | Internet :www.montessorinwk.nl

Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

1

Inhoud 1. Inleiding ......................................................................................................................... 3 1.1 Leergebiedoverstijgende kerndoelen ........................................................................ 4 1.2 Leergebiedspecifieke kerndoelen ............................................................................. 4 2. Leergebied overstijgende kerndoelen ......................................................................... 5 2.1 Werkhouding ............................................................................................................ 5 2.2 Werken volgens plan ................................................................................................ 6 2.3 Gebruik van uiteenlopende leerstrategieën............................................................... 7 2.4 Zelfbeeld .................................................................................................................. 8 2.5 Sociaal gedrag ......................................................................................................... 9 2.6 Nieuwe media ..........................................................................................................10 3. Nederlandse taal ..........................................................................................................11 3.1.1 Domein A: mondelinge taalvaardigheid .............................................................11 3.1.2 Domein B: leesvaardigheid ...............................................................................13 3.1.3 Domein C: schrijfvaardigheid ............................................................................15 3.1.4 Domein.D: taalbeschouwing ..............................................................................16 4. Engelse taal ..................................................................................................................18 4.1.1 Domein A: mondelinge taalvaardigheid .............................................................18 4.1.2 Domein B: leesvaardigheid ...............................................................................19 5. Rekenen/wiskunde.......................................................................................................20 5.1.1 Domein A: vaardigheden ...................................................................................21 5.1.2 Domein B: cijferen .............................................................................................23 5.1.3 Domein C: verhoudingen en procenten .............................................................24 5.1.4 Domein D: breuken en decimale breuken .........................................................25 5.1.5 Domein E: meten ..............................................................................................27 5.1.6 Domein F: meetkunde .......................................................................................29 6. Kosmisch onderwijs en opvoeding - oriëntatie op mens en wereld ........................31 6.1 Aardrijkskunde ..................................................................................................34 6.1.1 Domein A: geografisch perspectief ....................................................................34 6.1.2 Domein B: ruimtelijke inrichting .........................................................................35 6.1.3 Domein C: topografie en kaartbeeld ..................................................................37 6.2 Geschiedenis...........................................................................................................38 6.2.1 Domein D: historisch besef ...............................................................................38 6.2.2 Domein E: historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen........................................................................................................................39 6.3 Samenleving ............................................................................................................40 6.4 Techniek ..................................................................................................................42 6.5 Milieu .......................................................................................................................43 6.6 Gezond en redzaam gedrag ....................................................................................44 6.7 Natuuronderwijs.......................................................................................................47 6.7.1 Domein F: mensen, planten en dieren...............................................................47 6.7.2 Domein G: materialen en verschijnselen ...........................................................49 7. Lichamelijke opvoeding ..............................................................................................50 7.1.1 Domein A: gymnastiek en atletiek .....................................................................51 7.1.2 Domein B: spel ..................................................................................................51 7.1.3 Domein C: bewegen op muziek.........................................................................52 8. Kunstzinnige oriëntatie ...............................................................................................53 8.1.1 Domein A: vormgeven .......................................................................................54 8.1.2 Domein B: beschouwen ....................................................................................55 8.2 Tekenen en handvaardigheid ..................................................................................53 8.3 Muziek .....................................................................................................................56 8.4 Spel en bevordering van het taalgebruik ..................................................................58 8.5 Beweging ................................................................................................................59


2

1. Inleiding De minister en namens hem de inspectie vraagt het onderwijs zich te verantwoorden. Verantwoorden om daarmee de kwaliteit van het onderwijs te “garanderen”. Eén vereiste hierin is het weergeven in het schoolplan hoe / waarmee het onderwijs in het bereiken van kerndoelen voorziet. 1.0.1 Kerndoelen: De eerste versie kerndoelen basisonderwijs is in 1998 verschenen. Ons document neemt de kerndoelen van 1998 als uitgangspunt en geeft per aangegeven kerndoel het leerstofaanbod aan en de methodiek. Waar anderen hier “geaccordeerde” methoden kunnen noteren, kan onze montessorischool verwijzen naar onze standaard montessorimaterialen en naar kenmerkende methodische uitgangspunten van ons montessorionderwijs. Het boekje “Kerndoelen BaO en Montessori Materiaal” 1e versie,juni 1999, uitgave Eduniek, Tjeerd Mijnster, probeert hierin voor de montessorischolen te voorzien. Het document “Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk” is de door ons aangepaste versie van bovengenoemde Eduniek uitgave. Tussen 2001 en nu zijn intern diverse versies verschenen. In 2006 zijn de kerndoelen aangepast cq verminderd. Het was voor ons geen aanleiding om onze uitwerking op basis van de kerndoelen 1998 weer te veranderen. Thans is het document bijgesteld per 2010. 1.0.2 Referentieniveaus Kerndoelen leggen eisen vast mbt het onderwijsaanbod. Op 8 juli 2010 verschijnen van het ministerie referentieniveaus voor Taal en Rekenen. Deze beschrijven voor alle scholen in Nederland meer nadrukkelijk wat kinderen moeten kennen en kunnen op verschillende momenten in hun schoolloopbaan. Wat de referentieniveaus voor de Montessorischool Nieuwerkerk betekenen onderzoeken we globaal in schooljaar 2010-2011 en zo nodig meer specifiek binnen de planning van Schoolplan 2011-2015. Referentieniveaus worden verder verwerkt in ons Zorgplan en Kwaliteitsbeleid mbt opbrengsten en opbrengstgericht werken. 1.0.3 Leerlijnen Op veel plaatsen onderscheiden we een leerstofaanbod per bouwgroep. Als dusdanig wordt dan een globale leerlijn aangegeven. Aandachtspunten voor het lezen:  Alle opgenoemde materialen zijn op onze school aanwezig en worden door onze school gebruikt. De specifieke montessori-materialen komen voor in het Montessorimateriaalboek. Sommige aanvullende montessori-materialen zijn door onszelf, of in samenwerking met andere montessoribasisscholen, of door werkgroepen in opdracht van de Nederlandse Montessori Vereniging en het APS ontwikkeld. Daarnaast benoemen en gebruiken we een divers niet specifiek montessoriverbonden leerstofaanbod zoals (delen van) een andere onderwijsmethode, additionele materialen, modellen, software enz.  Onder methodiek wordt in dit document de bij het materiaal passende didactiek verstaan. Onder methodiek verstaan we echter bovenal ons pedagogisch handelen. Het aanreiken van ons leerstofaanbod binnen de kaders van wat montessorischolen ‘voorbereide omgeving’ noemen is essentieel. Evenals de hoge didactisch-pedagogische kwaliteiten waarmee de leerkrachten kinderen en leerstofaanbod verbinden.  In principe werken ons leerstofaanbod en onze methodieken voor in ieder geval 75% van de kinderen. Altijd geldt dat mocht de inzet van het standaard leerstofaanbod te weinig opbrengen dat we dan beslissen tot een aangepast speciaal leerstofaanbod, aangepaste speciale methodiek of nog anders. Het Zorgplan van school levert daarvoor de kaders. De kerndoelen zijn ingedeeld in twee groepen: de leergebiedoverstijgende kerndoelen én de leergebiedspecifieke kerndoelen. Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

3

1.1

Leergebiedoverstijgende kerndoelen In de Wet primair onderwijs staat in artikel 8 dat het onderwijs een brede ontwikkeling van leerlingen beoogt. Dit betekent dat het onderwijs zich moet richten op de emotionele en verstandelijke ontwikkeling van de leerlingen, op het tot ontwikkeling brengen van hun creativiteit en op het verwerven van sociale, culturele en lichamelijke vaardigheden. De kerndoelen tezamen moeten aan deze brede vorming uitdrukking geven. Kennis en vaardigheden op het gebied van cognitieve, culturele en lichamelijke ontwikkeling kunnen goed vertaald worden in de kerndoelen die tot bepaalde leergebieden behoren. Daarnaast zijn er echter ook meer algemene vaardigheden waarvan het niet zinvol is ze op te nemen in een specifiek leergebied, omdat ze betrekking hebben op alle leergebieden. Om die reden zijn deze kerndoelen als aparte categorie opgenomen, onder de noemer ‘leergebiedoverstijgende kerndoelen’. Aangezien bepaalde algemene vaardigheden de basis vormen voor de leergebiedspecifieke kerndoelen, komt het voor dat sommige elementen in beide type doelen te vinden zijn. De leergebiedoverstijgende kerndoelen zijn gegroepeerd rond de thema's (hoofdstuk 2): 1. Werkhouding 2. Werken volgens een plan 3. Gebruik van uiteenlopende leerstrategieën 4. Zelfbeeld 5. Sociaal gedrag 6. Nieuwe media

1.2

Leergebiedspecifieke kerndoelen Dit zijn de kerndoelen die betrekking hebben op een bepaald leergebied. We moeten er wel rekening mee houden, dat in ons montessorionderwijs veel leergebieden sterk in elkaar over kunnen lopen en kunnen overlappen. Door ons geïntegreerd kosmisch onderwijs vormen veel leergebieden een geheel. Voor de duidelijkheid en leesbaarheid hebben we dezelfde leergebieden onderscheiden als de minister van onderwijs. Bij overlapping van leergebieden zullen we bij “materiaal en methodiek”, indien van toepassing, verwijzen naar andere leergebieden Er worden zes specifieke leergebieden onderscheiden (hoofdstuk 3 t/m 8): 1. Nederlandse taal 2. Engelse taal 3. Rekenen / wiskunde 4. Kosmisch onderwijs / oriëntatie op mens en wereld 5. Lichamelijke opvoeding 6. Kunstzinnige oriëntatie


4

2. Leergebied overstijgende kerndoelen 2.1

Werkhouding Kerndoel: De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken: a. ze kunnen gerichte vragen stellen; b. ze kunnen relevante informatie zoeken en gebruiken; c. ze hebben plezier in het leren van nieuwe dingen; d. ze zetten door wanneer iets niet direct lukt. Leerstofaanbod/Materiaal  leerstofpakket: “Taal voor communicatie en expressie” (bb)  werken met sleutelvragen (kosmisch onderwijs)  documentatiecentrum  (bezoek aan) bibliotheek  Topondernemers (bb)  Techniektorens (bb)  leerstofpakket kosmisch Da Vinci (mb-bb)  stappenplan werkaanpak  internet/kennisnet  gesloten werkopdrachten Methodiek Binnen het hele montessorionderwijs, maar zeker ook binnen het kosmisch onderwijs in onze montessorischool is het de gewoonte dat kinderen in de vorm van individuele lesjes en “algemene lessen” worden geïnteresseerd in de behandelde thematiek (of dit nu bepaalde grammatica in de Nederlandse taal is, wiskundige berekeningen of wereld oriënterende onderwerpen zijn) middels bv:  kijk eens …, luister eens … (lesjes) (ob-mb-bb)  algemene les door de leerkracht die kinderen uitdaagt om verder te gaan (ob-mb-bb)  mogelijke werkvragen vanuit de leerkracht en vanuit de kinderen; wat zou je willen weten en kunnen leren? Waar zou je dat kunnen opzoeken? Hoe zou je dat kunnen ontdekken? Hoe zou je dit aanpakken? Wat heb je daarvoor nodig?  weet jij nog meer voorbeelden? (bijvoorbeeld: woorden die op “-lijk” eindigen?)  mogelijke zelfstandig uit te voeren “studievaardigheden”  leerkracht geeft regelmatig verbanden aan of daagt uit samenhang te ontdekken  individuele mogelijkheden om te verwerken/eigen werkkeuzen te maken Bij begrijpend/studerend lezen worden noodzakelijke studievaardigheden ingezet en beproefd. Die vaardigheden bestaan bijvoorbeeld uit het:  ordenen van gegeven informatie naar inhoud: nazoeken waar het bij hoort  definities lezen / opstellen en bij illustraties plaatsen  samenvatten, schematiseren, werkstukken maken of spreekbeurt voorbereiden Voor dergelijke activiteiten wordt het documentatiecentrum intensief gebruikt. Daarnaast leiden de dagelijkse zelfstandige werkkeuzes en het eigen initiatief tot een grotere motivatie tot het leren en werken. We benutten gastlessen van de gemeentelijke bibliotheek. Het leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie” leert kinderen in de bovenbouw stap voor stap technieken om vragen te stellen Binnen onze pedagogiek is het gebruikelijk dat werkkeuzen worden be – en doorgesproken, opdat het kind weet waarvoor het kiest en weet dat het afgemaakt moet worden. De ontwikkeling volgen we o.a. met het MKVS via het domein Perioden van groei. Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

5

2.2

Werken volgens plan Kerndoel: De leerlingen kunnen een plan opstellen en ernaar handelen: a. ze kunnen een doel formuleren; b. ze kunnen zich op een onderwerp oriënteren; c. ze begrijpen bij eenvoudige problemen wat oorzaken en gevolgen zijn; d. ze kunnen uit het voorgaande onder c. conclusies trekken; e. ze kunnen grotere activiteiten stap voor stap indelen en uitwerken; f. ze kunnen achteraf beoordelen of hun planning een goede was; g. ze kunnen de resultaten van hun werk presenteren in de vorm van een toelichting, een spreekbeurt, een werkstuk, een uitstalling. Leerstofaanbod/Materiaal  oefeningen uit het dagelijks leven (ob)  dagritmekaarten (ob)  organisatorische aanwijzingen zoals: wc ketting, bibliotheekketting, opstelling van materialen in open kasten, opdrachten op het bord  aftekenboekje, strookjes (bb)  werkaansturing via opdrachten op het bord  werkkaart met sleutelvragen (bb) Methodiek Met betrekking tot het plannen van dagelijks werk en het maken van een werkstuk, spreekbeurt en dergelijke vindt met het kind gefaseerd gesprekken plaats waarin de punten uit dit kerndoel naar voren komen. Praktische werkvragen die het kind, aanvankelijk samen met de leerkracht later zelfstandig moet beantwoorden, zijn bijvoorbeeld:  Wat ga ik vandaag doen?  Wat wil ik weten / onderzoeken?  Wat wil ik ermee doen; gewoon om te weten of om te presenteren (hoe?)  Hoe ga ik het aanpakken; wat eerst, wat dan.  Wat heb ik daarvoor nodig?  Heb ik daarbij een instructie nodig?  Hoe lang ben ik ermee bezig  Wat wil of moet ik nog meer doen vandaag of welke activiteiten zijn er nog meer gepland? Kinderen in de onderbouw benutten bv. een aftekenkaart voor de letters. Kinderen in de midden- en bovenbouw benutten dagelijks hun aftekenboekje om werkjes in en mee te plannen. Binnen de omgang met de werkproducten is het binnen het montessori-onderwijs passend om tenminste te bezien of de overdraagbaarheid / leesbaarheid op voldoende niveau is; het product moet hierin respect voor de ander tonen. De producten moeten van voldoende kwaliteit en kwantiteit zijn. Alle materialen hebben vaste plekken. De ontwikkeling volgen we o.a.met het MKVS via het domein Perioden van groei.


6

2.3

Gebruik van uiteenlopende leerstrategieën Kerndoel: De leerlingen kunnen bij leeractiviteiten uiteenlopende strategieën en vaardigheden gebruiken: a. ze kunnen gerichte vragen stellen aan personen; b. ze kunnen feiten van meningen onderscheiden; c. ze kunnen relevante informatie zoeken en verwerken uit andere bronnen, waaronder een woordenboek, een atlas, een register; d. ze kunnen samenwerken en met elkaar overleggen om gezamenlijk tot oplossingen te komen; e. ze kunnen achteraf beoordelen of hun strategie een goede was. Leerstofaanbod / Materiaal  specifieke rekenstrategieën (bv kleur, vorm en symboolgebruik materialen)  verwerkingsopdrachten in brede zin  gerichte samenwerkingsopdrachten (bv. bankspel, een presentatie, een techniekprobleem)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie” (bb)  omgaan met informatiebronnen (bb)  opdrachten in de taalsets  kernvragen: dieren (dierenbak), landen etc. (zie ook: kosmisch onderwijs)  documentatiecentrum  software  gespreksvormen Methodiek In de voorbereide omgeving staan diverse werkmaterialen zoals “taal voor communicatie en expressie”, rekenopdrachten en verwerkingen, taalopdrachten uit de taalset, kaartenbakken Topondernemers die zich richten op werken denkvragen van het kind. Algemene ingeroosterde lessen van de leerkracht (aanbod begrijpend/studerend lezen via methodiek Goed Gelezen of de lessencyclus van de Zipboeken) oefenen de vaardigheden in groepsverband. Binnen ons onderwijs zie je regelmatig dat het kind samen met een ander werkt aan een taak, in welk vakgebied dan ook. Het ene kind helpt het andere. Bij echt samenwerken streven we een gelijkwaardig denk - en vaardigheidsniveau na. Strategieën en vaardigheden worden toegepast en indien nodig bijgestuurd in diverse dagelijkse gesprekken en gespreksvormen. De leerkracht richt zich naast instructie in hoge mate op op begeleiding, feedback en sturing in het algemeen en zeker op het gebied van samenwerken.


7

2.4

Zelfbeeld Kerndoel: De leerlingen leren met hun eigen mogelijkheden en grenzen om te gaan: a. ze hebben zelfvertrouwen; b. ze kunnen gedragsimpulsen beheersen; c. ze kunnen en durven voor zichzelf en anderen op te komen. Leerstofaanbod / Materiaal  werkwijze met Bakjesmethode (normen en waarden sociaal emotionele ontwikkeling)  opdrachten dramatische expressie  opdrachten ter bevordering van de sociaal-emotionele ontwikkeling (ob) m.b.v. de bronnen: a) Blauwe boek b) programma “Bloe”  grote mate van zelf ’controle van de fout’ in de meeste materialen (zelf nakijken en zelfreflectie)  bijdrage via methodiek Bakjesmethode (ob-mb-bb)  bijdrage via methode Klets (bb)  pestproject (bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie” (bb)  project drugsverslaving/seksualiteit (bb)  bijdrage module ‘voorbereiding op VO’ (bb) Methodiek De keuze voor het werkmateriaal wordt na observatie door de leerkracht gestimuleerd of geleid: “Wat verwacht je van … of van …”; “Zullen we eens …” Anderzijds is er een ruime vrije werkkeuze door het kind. Zo’n vrije keuze wordt gehonoreerd en de leerkracht bespreekt met het kind aspecten als:  wat het kind van het materiaal denkt  waarom het kind het heeft gekozen  hoe ermee moet worden omgegaan  wat het kind kan en gaat doen  of een instructie/lesje nodig is  hoe het kind het heeft gedaan  hoe het kind verder kan/wil/moet gaan Deze aanpak draagt eraan bij dat het kind leert wat het (aan)kan en ook leert dát het leert, feitelijk, en schouwt wat nog lastig/moeilijk is. Het kind wordt medeverantwoordelijk van en bij het werk. Eerder is al genoemd dat een werkkeuze tevens inhoudt het afmaken van de taak. Bij tegenslag geldt: wegleggen hoort niet; dan vragen we hulp! Veel materialen zijn beperkt aanwezig. Wachten op je beurt of daarover afspraken maken, hoort bij het dagelijks werken. Indirect en direct draagt deze werkwijze bij de doelstellingen mbt ‘goed burgerschap’ Daarnaast en daarbij verzorgt de leerkracht:  dagelijks en voortdurend een werken pedagogisch klimaat van rust, respect en vertrouwen  sociale vaardigheidsopdrachten  stiltelesjes / wellevendheidslesjes  oefeningen uit het dagelijks leven (voorbeeld onderbouwmaterialen als huishoudelijk materiaal , koper poetsen)  lessen ‘filosoferen met kinderen’ in onderbouw-middenbouw-bovenbouw dragen bij aan de realisatie van dit kerndoel. In concrete gevallen heeft de school een vastgesteld pestprotocol ter beschikking. De ontwikkeling volgen we o.a.met het MKVS via het domein Perioden van groei. Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

8

2.5

Sociaal gedrag Kerndoel: De leerlingen leveren een positieve bijdrage in een groep: a. ze gaan respectvol met de anderen om; b. ze handelen naar algemeen geaccepteerde normen en waarden; c. ze respecteren verschillen in levensbeschouwing en cultuur; d. ze durven in de groep voor hun eigen standpunt uit te komen; e. ze houden rekening met gevoelens en wensen van anderen; f. ze durven in de groep steun te geven aan iemand met een afwijkend standpunt; g. ze nemen verantwoordelijkheid voor te verrichten taken. Leerstofaanbod / Materiaal  huishoudelijk materiaal  themakaarten van de zg. bakjesmethode (ob-mb-bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”: m.n. onderdeel ‘reageren’ (bb)  maandblad Sam Sam (bb)  bijdrage methode Klets (mb-bb)  bijdrage via aanbod verkeer Methodiek In de Montessori opvoeding is het kennen van je verantwoordelijkheid ten aanzien van je omgeving (levend en niet levend) een kern. Sociaal gedrag lijkt een vanzelfsprekende opbrengst van onze kindgerichte didactiek en pedagogiek. Indirect en direct draagt deze werkwijze bij de doelstellingen mbt ‘goed burgerschap’ Behalve instructiemomenten wordt elke gelegenheid te baat genomen om met kinderen of met het kind hierover te spreken /feed back te geven:  Je deed …  Hoe denk je dat …?  Wat zou ook kunnen?  Hoe zou de ander zich voelen?  Wat doe je een volgende keer? Daarnaast is de omgeving zo ingericht dat het kind door de inrichting op zijn verantwoordelijkheden wordt gericht: stimulans het schoon en ordelijk te houden  schoon, aantrekkelijk en compleet materiaal  goed onderhouden meubilair:  kleedjes: om andermans werk heenlopen  materialen op vaste plekken Ook werkt de montessori-organisatie mee aan sociaal gedrag, samenwerking in plaats van concurrentie:  heterogene groepen: je bent jongste, middelste of oudste kind in de groep  verschillen in werkkeuze en werktempo  samenwerking veelal naar vrije keuze Tenslotte de bijdrage vanuit  oefeningen uit het dagelijks leven  wellevendheidslesjes  (kring)gesprekken  sociale vaardigheidsopdrachten / lesjes De ontwikkeling volgen we o.a met het MKVS via het domein Perioden van groei. Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

9

2.6

Nieuwe media Kerndoel: De leerlingen maken verantwoord en doelbewust gebruik van communicatiemiddelen waaronder nieuwe media: a. ze kunnen een tekst maken en bewerken met een tekstverwerkingsprogramma op de computer b. ze weten globaal welke mogelijkheden (digitale) informatiemedia hebben; c. ze kunnen met behulp van een computer digitale leermiddelen gebruiken.

Leerstofaanbod / Materiaal  software zoals: toepassingen windows: word, excel, powerpoint ed (mb-bb)  software / digitale leermiddelen voor leer- en vormingsgebieden  digitale communicatiemiddelen als computer/laptop  digiborden  internet als zoekomgeving  opdrachtboekjes computergebruik (bb)  module ‘Veilig internetten’ (bb) Methodiek  Via ons ICT school ontwikkelplan zetten we onze digitale randvoorwaarden in en uit.  Software wordt ofwel gericht ingezet bij toegepaste werkvormen of het onderhouden van vaardigheden  De digitale mogelijkheden worden door zowel kinderen als leerkrachten gebruikt bij informatie vinden, presentaties, instructies enz.  In de bovenbouw bieden we de kinderen een cursus Veilig internetten aan.


10

3. Nederlandse taal Typering van het gebied Het onderwijs in Nederlandse taal is erop gericht dat de leerlingen:  vaardigheden ontwikkelen waarmee ze deze taal doelmatig gebruiken in situaties die zich in het dagelijks leven voordoen;  kennis en inzicht verwerven omtrent betekenis, gebruik en vorm van taal;  plezier hebben of houden in het gebruiken en beschouwen van taal. Algemene methodiek Nederlandse Taal Voor alle domeinen en kerndoelen hebben we een leerstofaanbod of specifieke (montessori)materialen voor handen. Hetzij als onderdeel van de voorbereide werkomgeving van het kind, hetzij als onderdeel van het jaarprogramma van de leerkracht. Leerstof wordt ontdekt of aangeboden en verwerkt tijdens de periodes van vrij werken in de specifieke voorbereide omgeving. Algemene lessen verzorgt de leerkracht dus op basis van het jaarprogramma, maar ook na observaties en analyses op basis van groepsplannen. De leerkracht kiest mogelijk individuele lesjes of lesjes in een kleine groep. De taalontwikkeling volgen, begeleiden, ondersteunen en sturen we op basis van het MKVS en de concrete werkopbrengsten/(toets)resultaten van een kind. De inzet van gediplomeerde en dus toegeruste montessorileerkrachten is essentieel. Zij beheersen de vakdidactische kennis en vaardigheden in het algemeen en montessorikennis en -vaardigheden in het bijzonder. Indien de gangbare methodiek voor Nederlandse Taal te weinig oplevert zetten we op basis van ons Zorgplan nadere individuele zorgverbreding voor kinderen in Hieronder beschrijven we de kerndoelen mbt de Nederlandse Taal. We benoemen ons leerstofaanbod en geven bij Methodiek enkele voorbeelden. Bij alle kerndoelen geldt bovenstaande algemene methodiek. Kerndoelen 3.1.1 Domein A: mondelinge taalvaardigheid

1. De leerlingen weten dat men kan luisteren en spreken met verschillende doelen. Leerstofaanbod / Materiaal  serie ‘Bloe’ (ob)  blauwe boek (filosofie) (ob)  uit taalsets (mb-bb)  uit methode Klets (mb-bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie” (bb)  teksten uit methode “Goed Gelezen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  (kring)gesprekken (ob-mb-bb)  spreekbeurten (mb-bb)  (prenten) boekbesprekingen (mb-bb)  algemene lesjes (ob-mb-bb)  zie ook hoofdstuk 2.5. “sociaal gedrag” (mb)


11

2.      

De leerlingen kunnen: de inhoud en bedoeling van wat er tegen hen gezegd wordt begrijpen; vragen stellen om informatie te verzamelen over een door henzelf gekozen onderwerp; verslag uitbrengen; iets uitleggen; hun ervaringen, mening, waardering of afkeuring op persoonlijke wijze weergeven; deelnemen aan een formeel gesprek.

Leerstofaanbod / Materiaal ten aanzien van begrippen:  het zintuiglijk materiaal; zie het blauwe materiaalboek (ob-mb)  schuurpapieren letters en getalkaarten (ob-mb)  gouden materiaal / rekenstokken e.a. (zie Montessori materiaal boek) (ob-mb)  kastje met bladvormen (ob-mb)  mapjes met biologische voorstellingen (ob-mb)  aardbol en aardrijkskundige vormen (ob-mb)  klok (ob-mb-bb)  meetlat (ob-mb-bb)  kaartmateriaal (mb-bb)  ontdekdozen (mb-bb)  taal-speeldoosjes (mb)  taalset B (bb)  methode Zip (omgaan met informatiebronnen (bb)  Kaartwijzer (bb)  bijdrages via “Filosoferen met kinderen” (bb)  software (o.a. Schatkist) (ob-mb) ten aanzien van informatie verzamelen en verslag uitbrengen en iets uitleggen:  ‘Duiventil’ (mb) en ‘Dierenbak’ (mb)  opdrachten bij de taaldozen (mb)  kaartenbakken ‘Topondernemers’ (bb)  kernvragen landen (bb)  Taal voor communicatie en expressie, het thema ‘vragen stellen’ (bb)  taalset; C (bb)  uit methode “Goed Gelezen” (bb)  Zip (omgaan met informatie bronnen) (bb)  Verwerkingen bij Techniektorens (mb-bb) ten aanzien van mening en dergelijke weergeven:  Bijdrage Taal voor communicatie en expressie (bb)  taalset C (bb)  uit methode Goed Gelezen (bb)  bijdrage SchoolTV weekjournaal ten aanzien van communiceren:  materiaal ‘Taal voor communicatie en expressie’ als geheel (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De activiteiten met de materialen kennen een cognitief doel: leren kennen en weten. Daarna(ast) worden de lesactiviteiten opgevolgd door en nodigt een aantal materialen uit tot het toepassen van vaardigheden in de directe omgeving. Samenwerken met anderen, daar gepast mee communiceren (doelgericht en rekening houdend met de mogelijkheden van de ander) is een veel voorkomende activiteit; met name het communicatiemateriaal en de opdrachten bij de taaldozen zijn daar voorbeelden van.


12

In de midden-en bovenbouw worden de kinderen uitgedaagd om werkstukken te maken en spreekbeurten te houden. In alle groepen vinden dagelijks groepsgesprekken plaats. De doelen en vaardigheden worden op de vele momenten van individuele interactie tussen kind en leerkracht dagelijks toegepast en verder ontwikkeld. 3

De leerlingen kunnen bij het realiseren van het voorgaande in voorkomende situaties gebruik maken van communicatiemiddelen.

Leerstofaanbod / Materiaal  cd-speler en koptelefoon  computer met geluidskaart  digibord (mb-bb)  telefoon (mb-bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  lesjes: hoe ga ik ermee om! (spreekt voor zich)  zie ook hoofdstuk 2.2 “werken volgens plan” (mb) 3.1.2 Domein B: leesvaardigheid

4. De leerlingen weten, dat men kan lezen met verschillende doelen bv: informatie, ontspanning, communiceren. Leerstofaanbod / Materiaal  de boerderij (ob-mb)  leeswoordjes (ob-mb) en Leeswerkjes (ob-mb)  software  leeszinnen (mb)  leesboekjes (mb)  Bodegraafse leeskaarten (mb)  opdrachten taaldozen (mb)  leesmethodes:-Leeskast/Leeslijn/Leesweg/Ziezo lezen (mb-bb)  methodiek ‘Poëzie voor iedereen ‘ (mb-bb)  Varia (mb-bb)  taalset C-serie (bb)  bijdrage methode “Goed Gelezen” (bb)  bezoeken gemeentelijke bibliotheek Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De boerderij leert kinderen dat je met lezen namen leert kennen, zaken kunt ordenen enz. De activiteiten zijn onder andere: naamgeving en soort bij soort zetten/leggen. De leeswoordjes, leeswerkjes en leeszinnen laten kinderen activiteiten uitvoeren. In de bovenbouw worden gedichten, brieven, verhalen, werkstukken enz. van anderen gelezen. Met andere woorden: deze materialen leggen de nadruk op de communicatieve waarde van het lezen. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen.


13

5. De leerlingen kunnen:  informatieve en betogende teksten, verhalen, poëzie en dialogen voor hoorspel, poppenkast of toneel onderscheiden;  hun manier van lezen aanpassen aan een door henzelf of door de leerkracht gesteld lezersdoel;  hoofdzaken van een informatieve tekst weergeven;  bij een betogende tekst de hoofdlijn van het betoog aangeven en weergeven hoe hun mening zich verhoudt tot de mening in de tekst. Leerstofaanbod / Materiaal  bijdrage methode “Goed gelezen” (bb)  methodiek ‘Poezie voor iedereen’  documentatiecentrum Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  boekbesprekingen (mb-bb)  spreekbeurten (mb-bb)  voorleesbeurten (mb-bb)  algemene lessen volgens handleiding “Goed Gelezen” (bb)  deelname aan project Voorleeskampioen (bb) 6. De leerlingen kunnen algemeen gebruikte schriftelijke informatiebronnen hanteren. Leerstofaanbod / Materiaal  diverse typen opdrachten werkkaarten (mb-bb)  Dierenbak (mb)  woordenboek (mb-bb)  telefoonboek  atlas (mb-bb)  documentatiecentrum (mb-bb)  computer / internet (mb-bb)  kranten en tijdschriften (mb-bb)  Zip (omgaan met informatiebronnen) (bb)  kernvragen landen (bb)  leerstofpakket: ‘Grafieken in de Montessorischool’ (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: Bij verwerking van diverse typen opdrachtkaarten wordt de inzet van diverse informatie bronnen feitelijk geoefend of indirect toegepast. In de taalset zitten bv rubriceer-, alfabetiseer-, ordenen sorteeroefeningen. De Dierenbak en de kernvragen stellen kinderen vragen die hen naar verschillende informatiebronnen leiden. Het Zip-programma wordt juist gestuurd ingezet.


14

3.1.3 Domein C: schrijfvaardigheid

7. De leerlingen weten, dat er geschreven wordt met het oog op verschillende doelen. Leerstofaanbod / Materiaal  diverse types opdrachtkaarten en werkkaarten in het algemeen (mb-bb)  methodiek ‘Poezie voor iedereen’ (mb-bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie” (bb)  bijdrage methode “Goed Gelezen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: Via de opdrachten werkkaarten ervaren kinderen die verschillende doelstellingen van geschreven tekst zoals: informeren, rapporteren, aanvragen, toelichten, vermaken, converseren enz. Bij veel verwerkingen worden deze ervaringen toegepast. De leraar kan hier goede feedback verzorgen of juist sturen. Zo kan naar aanleiding van “lezen met een verschillend doel” ook “schrijven met een verschillend doel” met kinderen worden besproken en geoefend. Daarnaast is het gebruikelijk dat kinderen in hun schrijfontwikkeling “vanzelf” tegenkomen dat je schrijft om bv. te vragen, te zeggen of om te vermaken. 8. De leerlingen kunnen:  hun gedachten, ervaringen, gevoelens en bedoelingen uiten bijvoorbeeld in een verhaal, een gedicht en in een dialoog voor hoorspel, poppenkast of toneel;  teksten schrijven, waarin zij hun eigen ervaringen, mening, waardering of afkeuring duidelijk weergeven;  een brief schrijven volgens algemeen geldende conventies;  op basis van eigen kennis en waarneming of op basis van verkregen informatie een werkstuk maken;  schrijven toepassen als middel om gedachten, ervaringen, gevoelens en bedoelingen voor henzelf te ordenen. Leerstofaanbod / Materiaal  letterdozen (ob-mb)  Dierenbak (mb)  documentatiecentrum (mb-bb)  computer / internet (mb-bb)  stelopdrachten (mb-bb)  vrij schrijven (mb-bb)  methodiek ‘Poezie voor iedereen’ (mb-bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”, het onderdeel waarnemen (bb)  taalset C (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  inzet van: - stelopdrachten (aandacht voor strategieën) (mb-bb) - ruimte voor spontaan schrijven (mb-bb) - aanleren en toewerken naar het samenstellen van werkstukken (mb-bb) - corresponderen met elkaar of met gerichte personen(bb)  bijdrage aan open podium (mb-bb)


15

9. De leerlingen kunnen de vormgeving en de presentatie van hun teksten verzorgen door aandacht te besteden aan de leesbaarheid van hun spelling, de leesbaarheid van hun handschrift, zinsbouw, bladspiegel, beeldende elementen en kleur. Leerstofaanbod / Materiaal  bijdrage via schrijfbordjes (ob)  bijdragen leerstofpakket Schrijfdans (ob)  bijdrage verwerkingen metalen inlegfiguren (ob)  taalsets (mb-bb)  uit schrijfmethode NovosKript (mb-bb)  computer (mb-bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: - veel ruimte voor illustreren - werkstukken maken (mb-bb) - verwerkingen van diverse taalopdrachten (mb-bb) - thema’s en vraagbladen uitwerken (mb-bb) 3.1.4 Domein.D: taalbeschouwing

10. De leerlingen kunnen met voorbeelden aangeven:  hoe talen en taalvarianten relaties tussen mensen kunnen bepalen en hoe die relaties samenhangen met culturele overeenkomsten en verschillen;  dat de betekenis van een taaluiting mede beïnvloed wordt door de situatie, de vorm, onuitgesproken bedoelingen, lichaamshouding, gezichtsuitdrukking en gebaren;  dat een taal of taalvariant op verschillende manieren gebruikt kan worden;  dat mondelinge en schriftelijke communicatie gebaat is bij regels. Zij kunnen voorbeelden van situaties geven, waarin zulke regels functioneel zijn; leerstofaanbod / Materiaal  uit taalsets (ervaren van de doelstellingen) (mb-bb)  drama (lessencyclus vrijdagmiddag (mb-bb)  boeken (mb-bb) en gedichtenbundels (mb-bb)  methodiek ‘Poezie voor iedereen’ (mb-bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”, thema ‘reageren 2’ (bb)  SchoolTV weekjournaal (bb)  Bijdrage methode Klets (mb-bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  spontaan ervaren van dit kerndoel in het dagelijks leven (bb)  aanleren van brief schrijven, mailtjes opstellen, presentaties verzorgen ed.  via opdrachten (mb-bb)  meedoen Open Podium (mb-bb)  SchoolTV weekjournaal bespreken(bb)  bijdrages via de inzet van de kosmische volkerenthema’s van Da Vinci  bijdrages via het bespreken en beschouwen van de wereldgodsdiensten  zie 6


16

11. De leerlingen kennen een aantal taalkundige principes en regels:  zij kunnen in een zin het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en delen van dat gezegde onderscheiden;  zij kennen - regels voor het spellen van werkwoorden; - regels voor het spellen van andere woorden dan werkwoorden; - regels voor het gebruik van leestekens. Leerstofaanbod / Materiaal  Spelgoedkaarten, Malmberg (mb)  Bijdrage taalsets (mb-bb)  ontleedseries (mb-bb) en zinsontledingtabel (mb-bb)  pijlenmateriaal (mb-bb)  methode Spellingwijzer (mb-bb)  dictees en dicteekaarten (mb-bb)  ‘oefenen met werkwoordspelling’ van Ajodact (bb)  Bijdrage ‘Varia’ / loco (bb)  software Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  inzet specifieke Montessori didactiek bij diverse ontleedmaterialen (mb-bb)  inzet van dictees als opdrachten (weekprogramma) (bb) 12. De leerlingen kunnen begrippen hanteren die het hun mogelijk maken over taal te denken en te spreken:  betekenis, beeldspraak, letterlijk en figuurlijk taalgebruik, uitdrukking, gezegde, spreekwoord, synoniem, gevoelswaarde, symbool, beeldtaal, pictogram;  moedertaal, tweede taal, vreemde taal, dialect, meertalig, gespreksregels, formeel en informeel taalgebruik;  spelling, uitspraak, onderwerp, persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, deelwoord, onbepaalde wijs, werkwoord, tegenwoordige tijd, verleden tijd, enkelvoud, meervoud;  gedicht, poëzie, verhaal, drama, toneelstuk, jeugdboek, monoloog, dialoog;  hoofdstuk, paragraaf, alinea, zin, klemtoon, lettergreep, komma, punt, puntkomma, vraagteken, uitroepteken, dubbele punt, aanhalingsteken. Leerstofaanbod / Materiaal  bijdrage taalsets (mb-bb)  pijlenmateriaal en zinsontledingstabel (mb-bb) en ontleedseries (mb-bb)  taaldozen en taalsymbolen (mb-bb)  bijdrage stelmethode: Nieuwe Alinea (mb-bb)  methodiek ‘Poezie voor iedereen’ (mb-bb)  bijdrage methode “Goed Gelezen” (bb)  materiaal voor Engels (bb)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”, (bb)  software Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden:  Montessori didactiek bij specifieke Montessori materialen tijdens individueel werken (bb)  Methodespecifieke lessen vanuit handleiding (bb)  inzet van thema’s als kinderboekenweek / kinderpoëzie / module drama (bb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

17

4. Engelse taal Typering van het gebied Het aanbieden van Engelse taal op de basisschool heeft enerzijds tot doel kinderen al vroeg vertrouwd te maken met een vreemde taal Anderzijds wordt hiermee aandacht besteed aan de functie van Engels als belangrijke internationale taal Leerlingen herkennen het Engels als bron van leenwoorden in het Nederlands. Ze leggen de basis voor spreken en lezen van de Engels taal, uitgaand van allerdaagse situaties. Leerlingen moeten daartoe een begin maken met de verwerving van een woordenschat, inzicht krijgen in de zinsbouw en de betekenis van woorden kunnen achterhalen. Kerndoelen 4.1.1 Domein A: mondelinge taalvaardigheid

1. De leerlingen begrijpen eenvoudige gesproken teksten over alledaagse situaties. 2. De leerlingen begrijpen voldoende Engels woorden om gesproken mededelingen te kunnen begrijpen over persoonlijke gegevens, eten en drinken, woonomgeving en tijdsaanduiding. 3. De leerlingen kunnen met elkaar praten over alledaagse situaties; ze hanteren daarbij een begrijpelijke uitspraak. Leerstofaanbod / Materiaal  Montessori materiaal voor Engels: begrips-, lees- en communicatiewerkjes en Engelse taalopdrachten. (bb)  cassetterecorder met ingesproken engelse teksten en/of verhalen (bb)  methode Engels: Real English (bb)  Engelse leesboeken (bb) Methodiek  (kring)gesprekken (bb)  zo mogelijk corresponderen in het engels (bijv. project met basisschool in het buitenland) (bb)  Montessori materiaal Engels: begrips-, lees- en communicatiewerkjes en Engelse taalopdrachten. (bb) Benadering vanuit ‘total physical response ‘ : opdoen van taal door te horen.De leerkracht spreekt de kinderen tijdens de lessen zo veel mogelijk in het Engels aan  Internet en tv: veel Engelse taal bereikt de kinderen op ‘natuurlijke’ wijze  Engelse leesboeken mogen kinderen lezen tijdens vrije werkperiode (bb)  De leerkrachten verzorgen Engelse lessen mbv de methode Real English (bb)


18

4.1.2 Domein B: leesvaardigheid

4. De leerlingen begrijpen de hoofdzaken van een eenvoudige, geschreven tekst. 5. De leerlingen kunnen een woordenboek gebruiken en zo de betekenis van woorden achterhalen. Materiaal  Montessori materiaal Engels: begrips-, lees- en communicatiewerkjes en Engelse taalopdrachten. (bb)  methode Engels: Real English (bb)  Aanbod Engelse leesboeken Methodiek  (kring)gesprekken (bb)  (zo mogelijk) corresponderen in ’t Engels (bijv. project met basisschool in het buitenland) (bb)  Montessori didactiek rondom materiaal voor Engels tijdens individueel werken in de klas, woordenschat doosjes, teksten, liedjes, boekjes. Benadering vanuit ‘total physical response ‘ : opdoen van taal door te horen. De leerkracht spreekt kinderen zo veel mogelijk in het Engels aan. Het kind mag kiezen : in het Nederlands, Engels of mengelmoes! (bb)  Internet en tv: veel Engelse taal bereikt de kinderen op ‘natuurlijke’ wijze  Engelse leesboeken mogen kinderen lezen tijdens vrije werkperiode (bb)  De leerkrachten verzorgen Engelse lessen mbv de methode Real English (bb)


19

5. Rekenen/wiskunde Typering van het gebied Het onderwijs in rekenen/wiskunde is erop gericht dat de leerlingen:  verbindingen kunnen leggen tussen het onderwijs in rekenen/wiskunde en hun dagelijkse leefwereld;  basisvaardigheden verwerven, eenvoudige wiskundetaal begrijpen en toepassen in praktische situaties;  reflecteren op eigen wiskundige activiteiten en resultaten daarvan op juistheid controleren;  eenvoudige verbanden, regels, patronen en structuren opsporen;  onderzoeks- en redeneerstrategieën in eigen woorden kunnen beschrijven en gebruiken. Algemene methodiek Voor alle domeinen en kerndoelen hebben we een leerstofaanbod of specifieke (montessori)materialen voor handen. Hetzij als onderdeel van de voorbereide werkomgeving van het kind, hetzij als onderdeel van het jaarprogramma van de leerkracht. Leerstof wordt ontdekt of aangeboden en verwerkt tijdens de periodes van vrij werken in de specifieke voorbereide omgeving. Algemene lessen verzorgt de leerkracht dus op basis van het jaarprogramma, maar ook na observaties en analyses op basis van groepsplannen. De leerkracht kiest mogelijk voor individuele lesjes of lesjes in een kleine geroep. De rekenontwikkeling volgen, begeleiden, ondersteunen en sturen we op basis van het MKVS en de concrete werkopbrengsten/(toets)resultaten van een kind. De inzet van gediplomeerde en dus toegeruste montessorileerkrachten is essentieel;. Zij beheersen de vakdidactische kennis en vaardigheden in het algemeen en montessorikennis en -vaardigheden in het bijzonder. Indien de gangbare methodiek voor rekenen en Wiskunde te weinig oplevert zetten we op basis van ons Zorgplan nadere individuele zorgverbreding voor kinderen in Hieronder beschrijven we de kerndoelen mbt rekenen en Wiskunde. We benoemen ons leerstofaanbod en geven bij Methodiek enkele voorbeelden. Bij alle kerndoelen geldt bovenstaande algemene methodiek.


20

Kerndoelen 5.1.1 Domein A: vaardigheden

1. De leerlingen kunnen met verschillende eenheden tellen en terugtellen. Materiaal  - wekenstokken - tellen 1 – 10 (ob)  - telbakjes - idem (ob) 

- kistje met cijfers en fiches (ob)



- gouden materiaal (ob)



- gekleurde kralenstaafjes (ob)



- kralenkettingen (ob)



- honderdbord (ob)

   

- getalrekken - - 1 – 10 (ob) - getalrekken - - 10 – 100 (ob) - (zelfgemaakte) telwerkjes (ob) - getallijn / honderdlint



Diverse software

koppeling hoeveelheid – telwoord synchroon tellen koppeling hoeveelheid – cijfer synchroon tellen koppeling hoeveelheid – cijfer even en oneven sprongsgewijs tellen tellen tot in duizenden met symbolisch materiaal tellen binnen structuur van 10; aanvullen/terug naar … doortellen met vaste hoeveelheden; sprongsgewijs tellen tellen, terugtellen, sprongsgewijs tellen tot honderd met cijfers koppeling hoeveelheid – telwoord koppeling hoeveelheid – telwoord tellen, terugtellen, sprongsgewijs tellen tot honderd met cijfers op een lijn

Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: In het werken met de Rekenstokken wordt door het “meten” van voorwerpen de koppeling gelegd met de leefwereld. De Telbakjes en de Cijfers en Fiches geven gelegenheid om te tellen. In het overige genoemde materiaal staat de structuur van het 10-tallig stelsel centraal, steeds weer vanuit een andere visualisatie of vormgeving. 2. De leerlingen kennen uit het hoofd optel- en vermenigvuldigtafels tot tien. Leerstofaanbod / Materiaal  latjesborden voor optellen en aftrekken en de rekentabellen (ob)  vermenigvuldigbordje en tabellen  bord van Pythagoras  kralendecanoom         

splitsbakje (ob) rekenrekje oefen/ overhoorkaarten (bb) flitskaarten automatiseringswerkjes sommendoosjes +,-,x en : rekentabellen diverse software bijdrage methode “Wereld in getallen”

+/- tafels tot 20 x tafels 1 t/m 10 x tafels 1 t/m 10 x tafels en kwadraten wisselen van factoren + / - en splitsen van getallen + / - sommen tot 20 x tafels + / - sommen tot 20 en x / : sommen + / - en x /: sommen met losse antwoorden + / - en x /:


21

Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De kinderen werken eerst handelend aan +, -, x en : op de bordjes. De verschillende tabellen en oefenkaarten nodigen het kind uit meer en meer uit het hoofd te werken, te weten:  antwoordkaartjes (snel) op de sommen leggen; (mb)  antwoordkaartjes in de tabel leggen (mb)  elkaar overhoren. (mb-bb)  opnoemen van optel-, aftrek, -vermenigvuldigen deeltafels (mb-bb) 3. De leerlingen kunnen eenvoudige hoofdrekenopgaven vlot uitrekenen, waarbij ze verschillende bewerkingen inzichtelijk toepassen. Leerstofaanbod / Materiaal Naast het Montessorimateriaal en de door het kind zelf bedachte opgaven, gebruiken we andere oefenactiviteiten:  bijdrage uit rekenmethode “De Wereld in getallen” (bb)  oefenkaarten (bb)  software (mb-bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: Hoofdrekenen leren kinderen op de algemene leerlijn om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten.

4. De leerlingen kunnen schattend rekenen, ook met breuken en decimale breuken, door de uitkomst globaal te bepalen. Leerstofaanbod / Materiaal  toegepaste verwerkingen nav het werken met materiaal  bijdrage uit rekenmethode “Wereld in getallen”  gerichte oefenkaarten  software (mb-bb) Methodiek (zie algemene methodiek) 5. De leerlingen hebben inzicht in de structuur van de gehele getallen en inzicht in het positiesysteem van de decimale getallen. Leerstofaanbod / Materiaal  gouden materiaal (ob)  getalkaarten (ob-bb)  fichesspel (ob-bb)  telramen  telraamlijsten  tatjesborden  decimale breukendoos (bb)  decimale breukenbord (bb)  100-deligeboog (bb)  oefenkaarten (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” 

de structuur van gehele getallen idem idem idem idem de structuur rondom 10 de positie van decimalen idem idem


22

Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De materialen laten door hun plaats bij het gebruik en door hun eigen kleur (symbolisch) steeds aan het kind zien wat de waarde/structuur is. Bij de lesjes wordt dan ook steeds eerst nagegaan of het kind deze kan benoemen of kan aanwijzen. Van concreet naar abstract. 6. De leerlingen kunnen de rekenmachine met inzicht gebruiken. Leerstofaanbod / Materiaal  rekenmachine (bb)  Via bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb)  Methodiek Inzet tijdens het werken met individuele materialen in de werklessen. (bb) 7. De leerlingen kunnen een eenvoudige, niet in wiskundige taal aangeboden probleemstelling zelf in wiskundige termen omzetten. Leerstofaanbod / Materiaal  kralenkast  kist met kuben en kwadraten; (mb-bb)  binomische, Trinomische en Rekenkundige kubus; (mb-bb)  oefenkaarten (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De leerlijn vanuit de kubussen ondersteunt de overstap van het concreet werken naar het abstracte wiskundige begrip en haar formulering. 5.1.2 Domein B: cijferen

8. De leerlingen kunnen de bewerkingen optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen volgens standaardprocedures of varianten daarvan uitvoeren en deze in eenvoudige situaties toepassen. Leerstofaanbod / Materiaal  telramen        

vermenigvuldigbord deelbak telraamlijsten kralenkettingen kralen decanoom oefenkaarten (bb) software bijdrage methode “De Wereld in getallen”

+ en – procedure herhaald optellen / aftrekken is x en : x procedure : procedure notatie van de procedure vermenigvuldigen, kwadraten en derde macht

Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

23

5.1.3 Domein C: verhoudingen en procenten

9. De leerlingen kunnen verhoudingen vergelijken. Leerstofaanbod / Materiaal  kuiltjesbord (bb)  breukencirkels (bb) 

decanoom

   

knopjesbord (bb) rekenkundige kubus (bb) machten van twee (bb) oefenkaarten (bb)

verhoudingen leggen verhoudingen zien deel – geheel … keer zoveel staat in verhouding tot grondhoeveelheid machtsverheffing en worteltrekking rekenkundige verhoudingen

Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) De kinderen maken concreet met verhoudingen kennis met het kuiltjesbord: “Verdeel … de een krijgt er steeds 3 als de ander er 1 krijgt”. Herhaling van dergelijke activiteit leidt tot … staat tot … Meerdere verhoudingen naast elkaar zichtbaar maakt vergelijken mogelijk. De andere genoemde materialen maken andersoortige verhoudingen zichtbaar om te vergelijken (bb) 10. De leerlingen kunnen eenvoudige verhoudingsproblemen oplossen. Leerstofaanbod / Materiaal  kuiltjesbord; (bb)  knopjesbord. (bb)  oefenkaarten (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: Inzet materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) Met de genoemde materialen en de daarbij geleerde formules kunnen de kinderen verhoudingssommen visualiseren en oplossen (bb)


24

11. De leerlingen kennen het begrip “procent” en kunnen in eenvoudige situaties praktische procentberekeningen uitvoeren. Leerstofaanbod / Materiaal  honderdblaadjes / kringenblaadjes (bb)  breukencirkels  oefenkaarten (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De Inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)

12. De leerlingen begrijpen het verband tussen verhoudingen, breuken en decimale breuken. Materiaal  honderddelige boog; (bb)  breukencirkels. (bb)  breukendoos (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb)  oefenkaarten (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De Inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) De kinderen werken concreet met het materiaal en doen verschillende vergelijk/ordenoefeningen. Daarbij vindt de transformatie plaats van zien en doen naar begrijpen. 5.1.4 Domein D: breuken en decimale breuken

13. De leerlingen weten dat aan een breuk en een decimale breuk op verschillende manieren betekenis kan worden gegeven. Leerstofaanbod / Materiaal  breukencirkels (bb)  breukenvierkanten en –driehoeken  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)


25

14. De leerlingen kunnen breuken en decimale breuken op een getallenlijn plaatsen en breuken in decimale breuken omzetten, ook met een rekenmachine. Leerstofaanbod / Materiaal  honderddelige boog; (bb)  decimale breukendoos en –breukenbord. (bb)  rekenmachine (bb)  lijn, om kaartjes te hangen (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)

15. De leerlingen kunnen in eenvoudige toepassingssituaties, met gebruikmaking van modellen eenvoudige breuken en decimale breuken vergelijken, optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen. Leerstofaanbod / Materiaal  breukencirkels en –kegels;(bb)  decimale breukendoos; (bb)  decimale vermenigvuldigbord; (bb)  deelbak, decimaal gebruikt; (bb)  honderddelige boog. (bb)  decimale getalkaarten (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Deze materialen leiden en stimuleren tot het bewerken volgens vaste procedures / strategieën.


26

5.1.5 Domein E: meten

16. De leerlingen kunnen klokkijken en tijdsintervallen berekenen, ook met behulp van de kalender. Leerstofaanbod / Materiaal  klok (analoog) (ob)  klok (digitaal) (ob-mb)  klokwerkjes (ob)  klokstempel (ob)  stopwatch  jaarbalk (ob)  software en digiboard (mb)  jaarbalkwerkjes  maandkalender  weekkalender  werkboekjes, o.a. De Klokkenkampioen (mb)  tijdlijn Da Vinci (mb-bb)  oefenkaarten (bb)  Zip (omgaan met informatiebronnen)(bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. In specifieke klokboekjes oefenen kinderen hun inzichten en/of passen ze hun inzichten toe. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) De methodiek mbt tijd en tijdsintervallen kenmerkt zich vervolgens door aan het kind vragen te stellen als:  zet ‘m eens op …;  en 20 minuten later.  hoe laat is het nu  hoe lang zou …. duren 17. De leerlingen kunnen in alledaagse situaties met geld rekenen. Leerstofaanbod / Materiaal  geld (plastic en papier) (ob-mb)  winkeltje (ob)  oefenkaarten (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken registratielijsten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)


27

18. De leerlingen hebben inzicht in de relatie tussen de belangrijkste grootheden en de bijbehorende maateenheden. Leerstofaanbod / Materiaal  meetlat (ob-bb)  meetlint (bb)  gewichten (ob-bb)  weegschaal (ob-bb)  maatbekers (ob-bb)  oefenkaarten (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) 19. De leerlingen kennen de gangbare maten van lengte, oppervlakte, inhoud, tijd, snelheid, gewicht en temperatuur en kunnen deze in eenvoudige toepassingssituaties hanteren. Leerstofaanbod / Materiaal  kruikjes voor de temperatuurzin;(ob)  thermometer (ob-bb)  gewichtsplankjes; (ob)  gewichten (ob-bb)  weegschaal (ob-bb)  rode- en rekenstokken en de meetlat. (ob)  meetlat (ob-bb) en Meetlint (bb)  oppervlakte doos (bb)  materialen voor inhoudsbepaling (bb)  maatbekers (bb)  klok analoog en digitaal, stopwatch  oefenkaarten (bb)  bijdrage methode “De Wereld in getallen” (bb)  overzichtskaart metriek stelsel  software Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. Na het leren kennen van de metriekmaten met het materiaal krijgt het kind opdrachten om zelf van verschillende zaken de “maat te nemen”. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)


28

20. De leerlingen kunnen eenvoudige tabellen en grafieken lezen en deze in eenvoudige situaties op grond van eigen metingen zelf samenstellen. Leerstofaanbod / Materiaal  rekentabellen (mb)  grafiekenmap (bb)  oefenkaarten (bb)  Zip 9omgaan met informatiebronnen) (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb) 5.1.6 Domein F: meetkunde

21. De leerlingen beschikken over eenvoudige notities en begrippen, waarmee zij ruimte meetkundig kunnen ordenen en beschrijven. Leerstofaanbod / Materiaal  geometrische lichamen en –figuren (ob)  constructieve driehoeken.(ob)  driehoekenspel(ob)  grote breukenkast (mb)  oppervlaktemateriaal (mb)  geometriemateriaal (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)


29

22. De leerlingen kunnen ruimtelijk redeneren. Zij bedienen zich daarbij van bouwsels, plattegronden, kaarten en foto’s, en gegevens over plaats, richting, afstand en schaal. Leerstofaanbod / Materiaal  Dubbeldam (ob)  diverse bouw- en constructiematerialen als blokken, lego, K’nex (ob-mb)  Techniektorens  kist met 1000 kubusjes (bb)  kist kubussen en kwadraten (bb)  atlassen (mb-bb)  Zip (omgaan met informatiebronnen) (bb) Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken registratielijsten. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)

23. De leerlingen kunnen schaduwbeelden verklaren, figuren samenstellen en bouwplaten van regelmatige objecten ontwerpen en herkennen. Leerstofaanbod / Materiaal  diverse bouw- en constructiematerialen  Trinido  Tangram  software Methodiek (zie algemene methodiek) Voorbeelden: De inzet van materiaal als ontdekmateriaal en als leermiddel tijdens de perioden van individueel werken. De volgorde van verwerken wordt voor een deel bepaald door de bijbehorende ontwikkellijnen/leerlijnen en de afteken- / registratielijsten. De algemene leerlijn is om vanuit het werken met concreet materiaal toe te werken naar het verwoorden van bewerkingen en vervolgens naar het abstract werken zonder materiaal, deels met opdrachten. Groepslesjes worden gegeven om bepaalde strategieën te verhelderen. (bb)


30

6. Kosmisch onderwijs en opvoeding - oriëntatie op mens en wereld Typering van het gebied In dit leergebied komen de in artikel 9, eerste en tweede lid, van de Wet op het basisonderwijs genoemde kennisgebieden en ‘bevordering van sociale redzaamheid, waaronder gedrag in het verkeer’ en ‘bevordering van gezond gedrag’ aan de orde. Ze zijn binnen dit leergebied ondergebracht als ‘aardrijkskunde’, ‘geschiedenis’, ‘samenleving’, ‘gezond en redzaam gedrag’ en ‘natuuronderwijs’. De koppeling aan de doelstellingen mbt ‘goed burgerschap’ is vanzelfsprekend. Evenals de koppeling aan de domeinen van de leergebiedoverstijgende kerndoelen. Voorts zijn in dit leergebied ‘techniek en wetenschap’ en ‘milieu’ opgenomen. Visie op Kosmisch Onderwijs en Opvoeding (KOO) Kosmisch onderwijs en opvoeding geeft het kind zicht op de ontwikkeling van het leven op aarde en op de verschijnselen. Het kind dringt door tot de geheimen van de natuur. Het is een aanleiding tot een sterke betrokkenheid op het leven, een opvoeding van de emoties. Het kind kan zich zo bewust worden van zijn plaats en zijn verantwoordelijkheid in de verdere ontwikkeling van al het bestaande. In “al het bestaande” zijn drie hoofdprincipes van samenhang te onderscheiden: 1. het principe van de structuur  bouw van atomen  kringlopen  groepsgedragingen van dieren  bij de mens is dat ook het zich zinvol weten 2. het principe van de wetmatigheid  natuurwetten  groepsprocessen (bijv de wet van vraag en aanbod)  groeiprocessen (bijv. de gevoelige periode) 3. het principe van de evolutie  de evolutie van ieder levend wezen  de evolutie van de soorten  de sociale evolutie (arbeidsverhoudingen, communicatie)  de evolutie van de broedzorg (primitieve / ‘directe’ zorg bij de dieren i.t.t. de naastenliefde of ‘ethische’ opdracht) Specifieke doelstellingen KOO in onder-, midden- en bovenbouw: ONDERBOUW MIDDENBOUW BOVENBOUW  besef van tijd en ruimte  besef van tijd en ruimte  zicht op de ontwikkeling van  inzicht in de samenhang  zicht op de ontwikkeling van de menselijke beschaving van verschijnselen het universum  basisvaardigheden voor  begrip van eenvoudige  zicht op de ontwikkeling van informatieverwerving en – natuurkundige de aarde verwerking. verschijnselen  zicht op de ontwikkeling van  toepassing het leven op aarde basisvaardigheden KOO  zicht op de oervormen van  uitwerking van de menselijke samenleving basishouding KOO  basisvaardigheden voor informatieverwerving en – verwerking.


31

Leerstofaanbod / Materiaal ONDERBOUW TIJD  jaarbalk  weekkalender  werkjes dagen van de week  klokwerkjes

MIDDENBOUW TIJD EN RUIMTE  zie onderbouw  maandkalender

ONTWIKKELING VAN HET UNIVERSUM  sterrenstelsels  ons sterrenstelsel / het RUIMTE zonnestelsel  montessorimaterialen:  ev. bezoek planetarium - zintuiglijkmateriaal - geometrisch materiaal  documentatiecentrum - rekenmateriaal  software / internet  topografiemateriaal  methodiek Da Vinci SAMENHANG VAN VERSCHIJNSELEN  seizoenwerkjes  kringloopwerkjes  ecologie (betrekkingen tussen planten, dieren en de omgeving waarin zij leven) via o.a. activiteit NME  schooltuin  kinderboerderij  documentatiecentrum NATUURKUNDIGE VERSCHIJSELEN  ontdekdozen  Techniektoren ob  documentatiecentrum

ONTWIKKELING VAN DE AARDE  geologische werkjes  natuurkunde proefjes  documentatiecentrum  Techniektoren mb  software / internet  methodiek Da Vinci ONTWIKKELING VAN HET LEVEN OP AARDE  tijdlijn van het leven  classificatie van planten en dieren  ecologie via aanbod NME  schooltuin  documentatiecentrum  software / internet  methodiek Da Vinci

BOVENBOUW ONTWIKKELING VAN DE MENSELIJKE BESCHAVING  tijdlijn van de menselijke beschaving  ecologie en milieu o.a. via aanbod NME  documentatiecentrum  museumbezoek  methodiek Da Vinci BASISVAARDIGHEDEN INFORMATIEVERWERVING EN – VERWERKING  kernvragen: dieren  kernvragen: landen  natuurkunde proeven (ontdekdozen bb)  Techniektoren  topografiemateriaal  Materiaal Topondernemers  schooltuin  werkweek  documentatiecentrum  software / internet  methodiek Da Vinci TOEPASSINGEN o.a.  werkbladen  werkstukken  spreekbeurten  powerpoints  veldonderzoek

ONTWIKKELING VAN DE MENS  tijdlijn van de eerste mens  documentatiecentrum  software / internet  methodiek Da Vinci BASISVAARDIGHEDEN VOOR INFORMATIEVERWERVING EN -VERWERKING  dierenbak  topografiekaarten  Techniektoren mb  documentatiecentrum  software / internet  methodiek Da Vinci relatie Taalontwikkeling Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

32

Algemene Methodiek Het aanbieden van een overzichtelijke, gestructureerde voorbereide omgeving, waarin het kind zich een basishouding en een aantal basisvaardigheden eigen kan maken, zodat het zijn kennis kan organiseren. De voorbereide omgeving dient zicht te geven op het hele universum en op de ontwikkeling van het leven op aarde. De voorbereide omgeving wordt derhalve steeds wisselend ingericht. Het kind wordt gefascineerd door het globale inzicht in het kosmisch gebeuren en zijn belangstelling zal zich spoedig richten op een speciaal onderdeel dat een uitgangspunt zal vormen voor een meer intensieve studie. Kosmisch onderwijs kenmerkt zich onder andere door het tonen of juist benadrukken van het niet op zichzelf staan der dingen, op het zichtbaar maken van samenhang en ontwikkelingslijnen. Doordat er verband bestaat tussen alle onderwerpen, zal elk onderwerp vroeger of later aan de beurt komen. Zo leert het kind de eenheid en de regelmaat in het kosmisch gebeuren kennen. Binnen Kosmisch onderwijs wordt gebruik gemaakt van diverse tijdbalken o.a. de tijdbalk van de menselijke beschavingen. Daarmee krijgen de kinderen zicht op tijd, op ontwikkeling en op onderlinge relaties. Bij de kosmische opvoeding gaat het regelmatig over de wisselwerking tussen mens en milieu en over de rol van de weldenkende mens hierin. Steeds weer is dit thema onderwerp van gesprek, steeds naar aanleiding van een actuele gebeurtenis in de groep /school of naar aanleiding van de actuele gebeurtenissen in de wereld. Naast de actualiteit komt een en ander in specifieke projectvormen naar voren. (in algemene lessen) De zorg voor de omgeving komt ook naar voren tijdens de wellevendheidlesjes, de dagelijkse en de wekelijkse 'zorgjes', de wijze van samenwerking. De kinderen bij ons op school worden geconfronteerd met voor hun bereikbare oplossingen van milieuvraagstukken: op school en in de klas wordt het afval gescheiden in oud papier, batterijen, cartridges en rest. De kosmische opvoeding benadrukt naast de verantwoordelijkheid voor de (het) ander(e) de verantwoordelijkheid ten aanzien van jezelf. Immers wie niet verantwoordelijk ten opzichte van zichzelf kan zijn, kan die het wel ten opzichte van de (het) ander(e)? Gespreksvormen en rollenspelen m.n. naar aanleiding van dagelijkse situaties en gedragingen zijn hier de activiteiten. Dagelijks worden de kinderen bij ons op school geconfronteerd met gedragingen die hun gezondheid bevorderen. Voorbeelden zijn: handen wassen, tandenpoetsen na de lunch, omgang met afval, elkaar begroeten, gebruik van hoeveelheid water, rekening houden met elkaars eigenheid enz. Bij veel informatievoorziening, -vinding en -verwerking moeten de kinderen hun verworvenheden mbt taalverwerking en -verwerving inzetten en toepassen. Hier wordt de samenhang zichbaar dat taal een belangrijke voorwaarde vormt om succesvol te opereren en te ontwikkelen in het kosmisch spectrum. In alle bouwgroepen volgen we een thematisch meerjarenprogramma met kosmische instructielessen en verwerkingen. De algemene lessen door de juf staan wekelijks op het programma. In midden- en bovenbouw benutten we daar een speciaal ontwikkelde methodiek voor montessorischolen voor: het leerstofpakket Da Vinci. Jaarlijks richten we een grote thematisch schooldag in mbt techniek en wetenschap. Een belangrijke onderlegger voor het gebied van techniek en wetenschap vormt ons verworven didactisch inzicht na een succesvolle deelname aan een landelijk scholingsprogramma. We zijn gecertificeerd. De basisleerstof wordt kinderen aangereikt middels wisselwerkjes uit de Techniektorens. Relatie kerndoelen KOO en wettelijke kerndoelen ‘Oriëntatie op mens en wereld’ In de visie van het montessorionderwijs en onze school in het bijzonder zijn de kerndoelen mbt het gebied ‘Oriëntatie op mens en wereld’ ondergebracht bij de kerndoelen ‘Kosmisch Onderwijs en Opvoeding’


33

Voor helderheid in de verantwoording doen wij toch een poging om de wettelijke kerndoelen afzonderlijk te duiden. We benoemen per domein het leerstofaanbod cq het materiaal. De methodiek staat hierboven aangegeven.

6.1

Aardrijkskunde

Typering van het gebied Bij aardrijkskunde oriënteren de kinderen zich op de wereld om hen heen, dichtbij en veraf. Ze komen er achter dat overal mensen hun omgeving hebben ingericht met bijvoorbeeld: huizen, akkers, weilanden, fabrieken, kantoren, winkels, wegen, kanalen, spoorlijnen, gebedshuizen, sportvelden. Tevens, dat die inrichtingselementen op een bepaalde manier verspreid zijn (ruimtelijke spreiding). Ze merken dat er sprake is van zowel verschillen als overeenkomsten met hun eigen omgeving. Ze leren dat de ruimtelijke inrichting en -spreiding op verschillende schaalniveaus (eigen omgeving, Nederland, Europa, de wereld) het resultaat zijn van een combinatie van natuurlijke processen en menselijke activiteiten. De menselijke activiteiten kunnen heel divers zijn, van economische, sociale politieke en culturele aard. Ze proberen zicht te krijgen op de ruimtelijke inrichting en spreiding met behulp van vragen die betrekking hebben op:  waarnemen en beschrijven (Wat zie ik? Waar zie ik dat? Hoe ziet het eruit?)  herkennen (Heb ik dat ergens anders ook wel eens gezien? Zie ik dat wel vaker?)  verklaren (Hoe komt het? Waarom daar? Waarom daar zo?)  waarderen (Wat vind ik ervan? Wat vinden anderen ervan? Kan het ook anders?) Ze kunnen omgaan met kaart en atlas, als belangrijke hulpmiddelen om de resultaten van hun zoektocht in beeld te brengen. 6.1.1 Domein A: geografisch perspectief

1.

De leerlingen zien in dat allerlei maatschappelijke verschijnselen (bijvoorbeeld de toename van consumptie) gevolgen hebben voor de omgeving (meer winkels, meer verkeer). Ze begrijpen dat mensen dergelijke gevolgen uiteenlopend kunnen waarderen.

Leerstofaanbod / Materiaal  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  kernvragen landen (bb)  Topondernemers (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 1.3 Middeleeuwen (bb) en 2.3 Nieuwe Tijd (bb)  SchoolTV weekjournaal (bb) 2.

De leerlingen kunnen (de ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven op een kaart en het spreidingspatroon benoemen. Ze kunnen daarbij gebruik maken van de begrippen: schaal, legenda, coördinaten, register, windrichting en afstand.

Leerstofaanbod/ / Materiaal  jaarthema “Het Weer” (ob)  globe land-water (ob, mb)  globe werelddelen (ob, mb)  inlegkaarten (ob, mb)  aardrijkskundige vormen / landvormen (ob, mb)  vlaggetjeskaarten (mb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

34

        

geologische kist met aardlagen (mb, bb) atlas (mb, bb) computer internet (mb, bb) software kernvragen landen (bb) kopieerbladen topo: Nederland, Europa,Wereld (bb) Zip (omgaan met informatiebronnen)(bb) Kaartwijzer (bb) documentatiecentrum

6.1.2 Domein B: ruimtelijke inrichting

3.

De leerlingen kunnen de inrichtingselementen in hun eigen omgeving, die te maken hebben met het landschap, wonen, werken, verkeer, bestuur en levensbeschouwing, waarnemen, beschrijven en verklaren.

Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Wonen”, “Geologie”, “Verkeer” (ob)  globe (ob, mb, bb)  inlegkaarten (ob, mb)  landen met vlaggen (ob, mb)  aardrijkskundige vormen / landvormen (ob, mb)  topografische vlaggetjeskaarten (mb)  atlas (mb, bb)  software computer: junior bosatlas (mb, bb)  kopieerbladen topo: Nederland, Europa, Wereld (bb)  Zip (omgaan met informatiebronnen)(bb)  Kaartwijzer (bb)  computer / internet (mb, bb)  Topondernemers  documentatiecentrum 4.

De leerlingen kennen de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.

Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Wonen”, “Geologie” (ob)  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  kernvragen landen (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 1.9 Egyptenaren (bb)  5 De leerlingen kunnen de spreiding van de grondsoorten zeeklei, rivierklei, zand, löss, hoogveen en laagveen in Nederland beschrijven. Zij weten welke landschappen op deze grondsoorten zijn ontstaan. Leerstofaanbod / Materiaal  materiaal aardlagen (mb)  computer internet (mb, bb)  documentatiecentrum (mb, bb)  kernvragen landen (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 1.6 De aarde (mb) en 4.4 Het ontstaan van de mens (mb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

35

6

De leerlingen kunnen hoofdzaken en belangrijke ontwikkelingen beschrijven in de mijnbouw, de landbouw/visserij, de industriële en dienstverlenende sector, zowel in Nederland als in de belangrijkste landen van Europa.

Leerstofaanbod / Materiaal  materiaal aardlagen (mb, bb)  kernvragen landen (bb)  landen in Europa (school tv) (bb)  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  SchoolTV weekjournaal (bb) 7

De leerlingen begrijpen dat ontwikkelingen in Nederland veelal niet op zichzelf staan, maar zijn ingebed in een breder verband. Aan de orde komen tenminste:  migraties naar en vanuit Nederland in heden en verleden;  de Europese Unie;  Oost-Europa Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Aardrijkskunde” (ob)  kernvragen landen (bb)  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  SchoolTV weekjournaal (bb) 8    

De leerlingen kunnen beschrijven in welke opzichten dagelijks leven in Nederland (bijvoorbeeld wonen, werken, verkeer, bestuur, levensbeschouwing) overeenkomt met, of verschilt van dagelijks leven in landen gelegen in: Noord-Amerika/Australië/Nieuw-Zeeland Midden- en Zuid-Amerika; Azië Afrika, ten zuiden van de Sahara de Arabische wereld, waaronder Noord-Afrika

Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Aardrijkskunde” : “Wonen” (ob)  kernvragen landen (bb)  Samsam (bb)  Computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  leerstofpakket Da Vinci: 1.6 Egyptenaren (bb), 1.9 Ottomanen (bb), 2.9 Nieuwe Tijd (bb) , 4.9 Maori (bb) 9 De leerlingen kunnen de spreiding beschrijven van:  de belangrijkste klimaten op aarde. Ze kunnen deze klimaten typeren naar temperatuur- en neerslagkenmerken en kunnen aangeven wat de gevolgen zijn voor mensen, planten, dieren en landschappen;  landschapselementen in berggebieden. Ze kennen het belang van reliëf en hoogte voor mens, plant en dier Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Het Weer”(ob)  globe (ob, mb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

36

       

atlas (mb, bb) materiaal aardlagen (mb) kernvragen dieren (mb, bb) beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik e.d. computer / internet (mb, bb) documentatiecentrum kernvragen landen (bb) leerstofpakket Da Vinci: 3.1/ 3.9 Atmosfeer (mb), 1.6 Ottomanen (bb), 1.9 Romeinen (bb), 1.10 Egyptenaren (bb), 2.4 Vikingen (bb), 2.10 Nieuwe Tijd (bb), 3.10 Grieken (bb), 4.8 Maori (bb)

6.1.3 Domein C: topografie en kaartbeeld

10 De leerlingen kunnen zich een voorstelling maken van de kaart van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld. Zo'n kaart bevat de volgende topografische elementen:  de kaart van de eigen omgeving: belangrijke steden, dorpen, wateren en deelgebieden;  de kaart van Nederland: provincies, belangrijke steden, wateren en deelgebieden;  de kaart van Europa: de landen, belangrijke steden, wateren, gebergten en deelgebieden;  de kaart van de wereld: de werelddelen, belangrijke landen, belangrijke steden, wateren, gebergte en deelgebieden. Onder belangrijke landen wordt ten minste verstaan: landen die in de wereld groot politiek gewicht hebben en landen van waaruit veel bewoners naar Nederland zijn gekomen. Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Aardrijkskunde” (ob)  globe land-water (ob, mb)  globe werelddelen (ob, mb)  inlegkaarten ( ob, mb)  aardrijkskundige vormen / landvormen (ob, mb)  topografische vlaggetjeskaarten (mb)  atlas (mb, bb)  materiaal aardlagen (mb)  software  kopieerbladen topo: Nederland, Europa, Wereld (bb)  kernvragen landen (bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  leerstofpakket Da Vinci: 3.11 Grieken (bb)


37

6.2

Geschiedenis

Typering van het gebied Bij het geschiedenisonderwijs oriënteren de leerlingen zich op het verleden in relatie tot het heden. De hedendaagse situatie waarin leerlingen leven, is het resultaat van verschijnselen, gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in het verleden. Om meer van dat heden te begrijpen, verdiepen leerlingen zich in bepaalde aspecten van het verleden, hetgeen leidt tot kennis en inzicht met betrekking tot bepaalde historische verschijnselen, maar ook met betrekking tot historische verschijnselen in het algemeen. Omdat het verleden uitsluitend indirect, door middel van bronnen uit en over dat verleden kan worden bestudeerd, gaat het bij historische kennis en inzicht per definitie om beeldvorming. Daarbij wordt gestreefd naar een beeld dat zo goed mogelijk overeenstemt met de historische werkelijkheid. Kennis en inzicht met betrekking tot heden en verleden zijn aanvankelijk fragmentarisch en diffuus en worden geleidelijk aan complexer. De leerlingen maken kennis met culturele, politieke, sociale en economische aspecten van de maatschappelijke werkelijkheid. Daarbij ontwikkelen zij een besef van continuïteit en verandering in het eigen leven en in de geschiedenis van samenlevingen. De leerlingen leren zich te bedienen van vaardigheden die hen helpen de geschiedenis goed in beeld te brengen: ze kunnen gegevens over het verleden zoeken en ordenen, met gebruik van historische brommen. Zo’n bron kan schriftelijk materiaal zijn, beeldmateriaal, geluidsbanden, verhalen van mensen. Ze kunnen de informatie uit diverse bronnen met elkaar vergelijken en de verschillen tussen de zienswijzen van deze bronnen duiden. Ze kunnen daarin oorzaken en gevolgen onderscheiden en ze kunnen achterhalen wat de overeenkomsten met en verschillen tussen heden en verleden zijn. De resultaten van hun zoektocht kunnen ze in een verslag weergeven. 6.2.1 Domein D: historisch besef

11 Leerlingen kunnen perioden en gebeurtenissen uit hun eigen leven en uit de geschiedenis op een tijdsbalk plaatsen en daarbij aanduidingen van tijd en tijdsindeling hanteren als: dagen, weken, maanden, jaargetijden, jaren, eeuwen, jaartellingen, perioden. Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Het Weer” (ob)  jaarbalk (ob)  weekkalender (ob) en werkjes dagen van de week (ob)  klokwerkjes (ob, mb)  seizoenwerkjes (ob, mb)  kringloopwerkjes (ob, mb)  maandkalender (mb)  ons sterrenstelsel / het zonnestelsel (mb)  model aarde / maan (mb)  werkstukken (ob-mb-bb)  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  tijdbalk Da Vinci  leerstofpakket Da Vinci: 1.1.De aarde (mb), 1.1 / 1.2 Ontstaan van het leven (mb), 1.1 / 1.2. Het ontstaan van het Heelal (mb), 4.2. Het ontstaan van de mens (mb), 3.1. Dinosauriërs (mb), 1.1. Ottomanen (bb)


38

12 Leerlingen kunnen historische bronnen raadplegen. Bij deze bronnen gaat het in elk geval om:  verhalen van ‘mensen die het meegemaakt hebben’;  overblijfselen uit de eigen omgeving, foto's, stambomen, historische kaarten;  teksten en illustraties, wandplaten, jeugdliteratuur en audiovisuele middelen. Leerstofaanbod / Materiaal  kernvragen: landen (bb)  kernvragen: volkeren (bb)  documentatiecentrum  software / internet (mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.  zie Da Vinci: 1.2. De aarde (mb), 3.3. Dinosauriërs (mb), 4.5. Het ontstaan van de mens (mb), 1.3. Ottomanen (bb), 2.1. Vikingen (bb), 2.5. Nieuwe Tijd (bb), 4.5. Maori (bb)  SchoolTV weekjournaal 13 Leerlingen begrijpen dat historische bronnen tegenstrijdig kunnen zijn of van elkaar kunnen afwijken. Ze beseffen dat bronnen elk een eigen verhaal vertellen dat gebonden is aan tijd, plaats en standpunt. Leerstofaanbod / Materiaal  documentatiecentrum (ob, mb, bb)  computer: internet (mb, bb)  leerstofpakket Da Vinci: 2.1. Vikingen (bb), 2.2. Nieuwe Tijd (bb), 4.1. Maori (bb)  SchoolTV weekjournaal 6.2.2 Domein E: historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en

personen 14 Leerlingen kennen in grote lijnen de volgende belangrijke hedendaagse en historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen in de geschiedenis:  familie- en omgevingsgeschiedenis;  nomadische samenlevingen in de prehistorie in West-Europa;  agrarische samenlevingen in de prehistorie in West-Europa;  de Romeinse invloed in Nederland;  de middeleeuwse samenleving in West-Europa;  ontwikkelingen in de Europese cultuur vanaf de late Middeleeuwen: ontwikkeling van steden en handel, ontdekkingen op het gebied van wetenschap en techniek, Europese expansie, kolonialisme, reformatie;  de Tachtigjarige Oorlog; het ontstaan van de Nederlandse staat; de Nederlandse Gouden Eeuw; de Franse revolutie;  industriële samenlevingen;  de crisisjaren in Nederland en de Tweede Wereldoorlog;  de naoorlogse samenleving in Nederland, waaronder in elk geval de ontwikkeling van de welvaartsstaat;  hedendaagse Europese en mondiale verhoudingen, waaronder in elk geval: de ontwikkeling van multiculturele samenlevingen na 1945; de Europese Unie; veranderingen in Oost-Europa. Leerstofaanbod / Materiaal  tijdlijn van de menselijke beschaving  documentatiecentrum Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

39

  

beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed. computer / internet (mb, bb) leerstofpakket Da Vinci: 4.3 / 4.6 / 4.9 /4.10 Het ontstaan van de mens (mb), 1.2 Grieken (bb), 1.2 / 1.7 Middeleeuwen (bb), 1.4 / 1.9 Ottomanen (bb), 1.12 Egyptenaren (bb), 2.2 /2.7 Vikingen (bb), 2.1 /2.2 /2.4 /2.5 / 2.6 /2.7 /2.8 /2.12 /2.14 Nieuwe Tijd (bb)

6.3

Samenleving Typering van het gebied De leerlingen krijgen belangstelling voor een aantal belangrijke aspecten in de samenleving en vergroten hun kennis daarover. Dit kan bijdragen tot de vorming van kritische personen van wie respectvol en maatschappelijk verantwoord gedrag kan worden gevraagd. Kerndoelen 15 De leerlingen kunnen enkele aspecten van het verschijnsel arbeid beschrijven, waaronder in elk geval:  soorten beroepen en beroepsperspectieven in relatie tot opleiding (en sekse);  betaalde en onbetaalde arbeid, verschillen in beloning;  het verschijnsel uitkering bij sociale voorzieningen. Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Mens, Kunst en Maatschappij”, “Beroepen” (ob)  SchoolTV weekjournaal  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik / internet ed.  documentatiecentrum 16 De leerlingen kunnen enkele aspecten van groepen in onze samenleving beschrijven waaronder in elk geval:  kenmerken van leefeenheden, overeenkomsten en verschillen;  enkele vormen van groepsgedrag en factoren die daarvoor bepalend zijn;  overeenkomsten en verschillen tussen etnische groepen;  discriminatie en tolerantie;  emancipatie. Leerstofaanbod / Materiaal  thema “Aardrijkskunde” (ob)  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  SamSam (bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.  SchoolTV weekjournaal  leerstofpakket Da Vinci: 1.10 De aarde (mb), 1.9 Ottomanen (bb) 17 De leerlingen kunnen overeenkomsten en verschillen noemen tussen enkele geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen. Het gaat dan met name om leefgewoonten en feesten gedenkdagen. Materiaal  thema “Feesten” (ob)  documentatiecentrum  computer / internet ( mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.  SchoolTV weekjournaal en actualiteit Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

40

 

bijdrage uit de jaarlijkse schoolfeesten leerstofpakket Da Vinci: 1.2.Ottomanen (bb), 1.6 Romeinen (bb)

18 De leerlingen kennen enkele hoofdzaken van staatsinrichting en de rol van de burger daarin. Het gaat in elk geval om:  het gemeentelijk bestuur;  het landsbestuur: regering, Eerste en Tweede Kamer;  de betekenis van de monarchie in Nederland;  het Koninkrijk der Nederlanden;  het Europees bestuur;  de politie;  de rechtbank. Materiaal  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.  SchoolTV weekjournaal en actualiteit  project gemeentelijke politiek (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 2.5. Nieuwe Tijd (bb), 3.9 Grieken (bb)


41

6.4

Techniek

Typering van het gebied Techniek gaat over dingen die mensen gemaakt hebben en nog steeds maken, als hulpmiddelen om in leven te blijven en het bestaan te vergemakkelijken en te verrijken. Het betreft zowel oude als moderne technieken. Twee aspecten zijn van belang: het technisch proces van ontwerpen, maken en gebruiken en een diversiteit aan technische producten daarvan. De basisschool richt zich op elementaire inzichten en vaardigheden op de volgende technische gebieden in de eigen leefwereld:  constructies (onder andere bruggen, gebouwen, wegen, meubels, apparaten, gereedschap, verpakkingen);  transport (onder andere voertuigen, transport over land, lucht en water, via leidingen, buizen, kabels);  communicatie (onder andere actuele kennis over de informatiemaatschappij en toepassingsmogelijkheden van informatie- en communicatietechnieken);  productie (onder andere gebruiksvoorwerpen, toiletartikelen, consumptiegoederen). Onderwijs in techniek op de basisschool heeft in zijn uitwerking het karakter van een combinatie van doen en denken. Qua inhoud en werkwijze heeft het gebied een speciale relatie met natuuronderwijs / tekenen / handvaardigheid. Naast technische inzichten gaat het om het toepassen van natuurwetenschappelijke kennis (kennis van materie, energie en informatie), alsmede de vormgeving van een product. Kerndoelen 19 De leerlingen kunnen oplossingen ontwerpen, maken en gebruiken bij technische problemen. Zij hanteren daarbij enkele elementaire technische inzichten waaronder in elk geval: constructieprincipes (materiaalgebruik, stevigheid, verbindingen), bewegings- en overbrengingsprincipes (hefboom, katrol, tandwiel). Materiaal  diverse constructiematerialen (bijv. blokken, lego, k’nex) (ob-mb-bb)  documentatiecentrum (ob, mb, bb)  computer: internet (mb, bb)  Techniektorens  leerstofpakket Da Vinci: 3.3. / 3.8 Atmosfeer (mb), 1.4 Romeinen (bb), 2.7 Nieuwe Tijd (bb)

20 De leerlingen kunnen een aantal technische producten uit de eigen leefwereld op hun niveau onderzoeken naar functionaliteit, materiaalgebruik en vormgeving en kunnen de werking ervan verklaren. De producten betreffen voorbeelden uit de gebieden constructies, transport, communicatie en productie. Materiaal  diverse constructiematerialen (bijv. blokken, Lego, K’nex)  Techniektorens  documentatiecentrum  computer / internet( mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV / Teleblik ed.


42

6.5

Milieu

Typering van het gebied Met onderwijs over het milieu wordt geprobeerd de zorg van de kinderen voor hun omgeving te stimuleren. Deze gevoelens ontwikkelen ze in direct contact met anderen en de natuur. Daarnaast moeten kinderen besef hebben van het principe van rechtvaardigheid: het eerlijk delen. Kinderen leren uiteenlopende perspectieven en belangen onderscheiden. Ze leren een standpunt in te nemen, gebaseerd op waarden en normen. Daardoor zijn ze in staat bewuste keuzes te maken in de natuur- en milieuvraagstukken waarmee ze worden geconfronteerd. Kerndoelen 21 De leerlingen kunnen de wisselwerking tussen mens en milieu uitleggen. Ze kunnen in dat verband voorbeelden geven van enerzijds de betekenissen van het milieu voor mensen in Nederland en in de rest van de wereld (schoonheid, gezondheid, rust, bron voor voedsel en energie) en anderzijds ingrepen van de mens op het milieu (middelen van bestaan, verkeer, infrastructuur). Ze kunnen voorbeelden geven van situaties waarin die wisselwerking leidt tot milieuproblemen: vervuiling, aantasting en uitputting. Materiaal  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  SchoolTV weekjournaal  nieuws uit de natuur (mb)  leerstofpakket Da Vinci: 4.3. Mens en aarde (mb), 1.3. Romeinen (bb)

22 De leerlingen kunnen met zorg omgaan met de natuur en zijn in staat om keuzes te maken waarbij het milieu een wezenlijke rol speelt:  aan de hand van een analyse van eigen leefgewoonten, aan elkaar haalbare tips geven voor milieuvriendelijk gedrag;  zich in gedrag bereid tonen om in klas en school zorgvuldig om te gaan met voedsel, papier, water, afval en energie;  met concrete voorbeelden illustreren hoe mensen op negatieve wijze, maar ook op positieve wijze omgaan met water, lucht, bodem en energie. Materiaal  computer / internet (mb, bb)  documentatiecentrum  SchoolTV weekjournaal  nieuws uit de natuur (mb)  huishoudelijk materiaal  oud papier bak (voor inzameling in elke groep)  vuilnisbak  batterijen inzamelbak (in hal)  cartridge inzamelbak (in hal)  thema “Eenvoudige natuurkunde” (ob)  leerstofpakket Da Vinci: 4.6. Mens en aarde (mb)


43

6.6

Gezond en redzaam gedrag

Typering van het gebied Onderwijs in bevordering van gezond en redzaamgedrag is erop gericht dat de leerlingen kennis, inzicht en vaardigheden verwerven ten aanzien van een gezond en redzaam gedragspatroon dat past bij henzelf en bij de omgeving waarin ze opgroeien. Het zonder meer aanleren van algemeen geldende regels blijkt in de meeste gevallen ongewenst en weinig effectief. Wat voor de één gezond en redzaam is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Daarvoor zijn kenmerken, omstandigheden en opvattingen van mensen te verschillend. Door vanuit de situatie van de kinderen te vertrekken kan aangesloten worden bij de aanwezige kennis, gevoelens en opvattingen van de kinderen, kan positief gedrag dat al aanwezig is, ondersteund worden en kan worden nagegaan waar in het gedrag en in de situatie verbeteringen wenselijk en mogelijk zijn en wat daarbij komt kijken. Leren is bij dit vormingsgebied vooral ervarings- en handelingsgericht. Aangedragen kennis speelt hierbij 'slechts' een ondersteunende rol. Wat kinderen leren, moeten ze ook kunnen toepassen. Vaak biedt de dagelijkse schoolpraktijk volop 'oefensituaties': veilig gebruik van gereedschappen, rekening houden met anderen, milieuvriendelijk gebruik van materialen, enzovoort. In veel gevallen is echter aparte lestijd noodzakelijk (bijvoorbeeld leren oversteken, kringgesprek over pesten, rollenspel). Kerndoelen 23 De leerlingen kunnen aangeven, hoe zij kunnen bijdragen aan het behoud en de bevordering van de eigen gezondheid. Dit betekent dat zij weten:  welke verzorging het lichaam nodig heeft met betrekking tot voeding, beweging en rust, frisse lucht en hygiëne;  welke risico's verslavende gedragingen, waaronder in elk geval roken en alcoholgebruik, hebben voor de gezondheid;  hoe ze verantwoord kunnen omgaan met situaties in en om de school die mogelijk gevaar opleveren;  hoe ze zo kunnen omgaan met hun omgeving en het milieu dat de gezondheid geen schade wordt toegebracht. Materiaal  thema “De mens als consument”, “Gezond gedrag”, “Hygiëne” (ob)  huishoudelijk materiaal  nieuws uit de natuur (mb)  computer / internet( mb, bb)  documentatiecentrum  beeldmateriaal Teleblik e.d.  GGD project: "gezonde school en genotsmiddelen" (bb)  JeugdEHBO lessen tot diploma (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 3.6 Grieken (bb), 1.4 Middeleeuwen (bb)


44

24 De leerlingen weten dat zijzelf en andere mensen sociale en affectieve behoeften hebben:  ze kunnen opkomen voor zichzelf;  ze kunnen rekening houden met anderen. Materiaal  oefeningen uit het dagelijks leven  wellevendheidlesjes  thema “Mens, Kunst en Maatschappij” (ob)  kringgesprekken  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”  bakjesmethode  beeldmateriaal Teleblik e.d.  GGD project: "De gezonde school en genotsmiddelen" (bb) Methodiek Aanvulling: als leerlingen problemen hebben met verantwoord sociaal gedrag, hebben we de mogelijkheid om leerlingen sociale vaardigheidstraining te geven in kleine groepjes. Meestal gebeurt dit als extra begeleiding door de remedial teacher. Sociale vaardigheidslessen worden ook wel in de groep gegeven door de leerkracht maar alleen indien dit nodig is. 25 De leerlingen weten wat ze kunnen doen als zijzelf of anderen ziek worden of een ongelukje krijgen, waarbij een kleine verwonding wordt opgelopen, zoals een bloedneus of een lichte verbranding. Materiaal  oefeningen uit het dagelijks leven en wellevendheidlesjes  kringgesprekken  thema “Gezond gedrag en Hygiëne” (ob)  leerstofpakket “Taal voor communicatie en expressie”  bakjesmethode  JeugdEHBO lessen tot diploma (bb)  leerstofpakket Da Vinci: 3.6 Grieken (bb) Methodiek Aanvulling: de kinderen in groep 8 krijgen de gelegenheid om hun JeugdEHBO-diploma te behalen. Daartoe zet de school gastlessen in van gespecialiseerde opleiders. 26 De leerlingen beschikken als koper van producten en als gebruiker van diensten over de volgende vaardigheden:  herkennen van en omgaan met verkoopbevorderingstechnieken;  omgaan met geld;  informatie gebruiken over de samenstelling en het gebruik van een product;  vergelijken van prijzen en kwaliteit. Materiaal  geldwerkjes (ob, mb)  documentatiecentrum  computer / internet ( mb, bb)  NME project “Bewust voeding kiezen” (bb)  SchoolTV weekjournaal


45

27 De leerlingen kennen de verkeersregels en de betekenis van verkeersborden en kunnen die kennis toepassen als ze deelnemen aan het verkeer. Materiaal  verkeerswerkjes  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  thema “Verkeer” (ob)  op voeten en fietsen (mb)  Jeugdverkeerskrant (bb)  examenwijzer (bb)  landelijk verkeersexamen (groep 7) Methodiek Aanvulling: de school leidt de kinderen van groep 7 op voor het landelijk Verkeersexamen. Daarvoor benutten we het materiaal en zetten we lessencyclussen in. 28 De leerlingen kunnen op een veilige manier aan het verkeer deelnemen, als voetganger, fietser en als zelfstandig gebruiker van openbaar vervoer. Materiaal  oefeningen in het dagelijks verkeer  verkeerswerkjes  thema “Verkeer” (ob)  ‘Op voeten en fietsen’ (mb-bb)  Jeugdverkeerskrant (bb)  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb) Methodiek Aanvulling: naast de individuele verkeerswerkjes worden groepslessen gegeven (zie 27), maar er wordt ook in de praktijk geoefend: zowel door de ouders tijdens het vervoer naar en van huis naar school, als tijdens de schooltijden in groepsverband tijdens het vervoer naar gymnastiek en zwemmen.


46

6.7

Natuuronderwijs

Typering van het gebied Bij natuuronderwijs gaat het om de confrontatie met de levende en de niet-levende natuur. Dat betekent dat kinderen ervaringen opdoen met organismen, materialen, voorwerpen en verschijnselen. Natuuronderwijs wordt zo ingericht dat kinderen de ruimte krijgen ontdekkend bezig te zijn; door eigen onderzoek proberen ze antwoorden te vinden op door henzelf geformuleerde vragen. Vanuit de betrokkenheid met de dingen om hen heen groeit het inzicht in de samenhangen in de werkelijkheid. De inhoud van natuuronderwijs wordt bepaald door de werkelijkheid en door de samenhangen die mensen daarin ontdekt hebben. Natuuronderwijs legt zo de basis voor een onderzoekende houding en een besef van zorg en verantwoordelijkheid voor de medemens en de omgeving. Bij natuuronderwijsactiviteiten speelt buitenwerk een belangrijke rol. Bij natuuronderwijs wordt ook gezocht naar evenwicht tussen de systematiek van het programma en dat wat kinderen spontaan bezighoudt. 6.7.1 Domein F: mensen, planten en dieren

29 De leerlingen kunnen de bouw van mensen en de vorm en functies van in- en uitwendige lichaamsdelen ten behoeve van waarneming, ademhaling, voortbeweging en voortplanting beschrijven. Ze kunnen enkele verschillen en overeenkomsten aangeven met de bouw van zoogdieren ten aanzien van waarnemen, ademhalen en voortbewegen. Materiaal  thema “Gezond gedrag en Hygiëne” , “Gewervelde dieren” (ob)  dierenbak (mb)  schooltuin  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  bijdrage uit JeugdEHBO lessen (bb)  beeldmateriaal KlasseTV, Teleblik ed.  leerstofpakket Da Vinci: 2.8 Ontwikkeling van het leven (mb), 4.1. Het ontstaan van de mens (mb), 3.4. Dinosauriërs (mb), 3.4. Grieken (bb) 30 De leerlingen kunnen:  planten en dieren onderbrengen in een systematische indeling op een bij hun leeftijd passend niveau;  in de regio veel voorkomende planten en dieren benoemen en aangeven in welk biotoop ze thuishoren (bijvoorbeeld: sloot, bos, weiland);  dieren en planten verzorgen. Materiaal  thema “De boerderij”, “Ongewervelde/Gewervelde dieren” (ob)  de plantjes (elk kind verzorgt een eigen plantje) (ob, mb)  dierenbak (mb)  schooltuin  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  leerstofpakket Da Vinci: 2.7 / 2.8 Verschijnselen van de aarde (mb), 1.8. De aarde (mb), 3.9 Atmosfeer (mb), 4.7 / 4.9 Mens en aarde (mb), 1.6 /1.10 Ontstaan van het leven (mb), 2.7. Ontwikkeling van het leven (mb), 4.8. Het ontstaan van de mens (mb), 3.6. Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

47

Dinosauriërs (mb), 3.4. De aarde en het Heelal (mb), 3.4. Grieken (bb), 1.8 Ottomanen (bb), 4.7. Maori (bb), 1.4 /1.5 Middeleeuwen (bb), 2.5 / 2.6 Vikingen (bb), 1.8 /1.10 Romeinen (bb), 2.11 Nieuwe Tijd (bb) Methodiek Aanvulling: kinderen in de onder- en middenbouw moeten een plant verzorgen. Juist het directe handelen en effect daarvan draagt bij aan de verantwoordelijkheid en aan de kwaliteit van de verzorging. 31 De leerlingen kunnen voorbeelden noemen van eigenschappen van organismen waaruit blijkt dat deze aangepast zijn aan de omgeving, voedselmogelijkheden en seizoenen (bijvoorbeeld: schutkleur, winterslaap). Materiaal  thema “De boerderij”, “Gewervelde/Ongewervelde dieren” (ob)  de plantjes (elk kind verzorgt een eigen plantje) (ob, mb)  seizoenwerkjes en kringloopwerkjes  Dierenbak (mb)  nieuws uit de natuur (mb)  schooltuin  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  leerstofpakket Da Vinci: 2.7 Verschijnselen van de aarde (mb), 1.5 De aarde (mb), 3.9 Atmosfeer (mb), 4.7 /4.9 Mens en aarde (mb), 1.5 / 1.6 /1.10 Ontstaan van het leven (mb), 2.2. Ontwikkeling van het leven (mb), 4.1. Het ontstaan van de mens (mb), 3.2 / 3.9 Dinosauriërs (mb) 32 De leerlingen kunnen:  verschillende manieren waarop organismen zich voortplanten benoemen;  globaal de bouw van planten beschrijven en de vorm en functie van de belangrijkste onderdelen aangeven;  aangeven welke rol de verschillende types organismen in de voedselkringloop spelen. Materiaal  thema “Zaden en bollen”, “Fruit en bomen” (ob)  kastje met bladvormen (ob)  mapjes met biologische voorstellingen (ob)  seizoenwerkjes  kringloopwerkjes  de plantjes (elk kind verzorgt een eigen plantje) (ob, mb)  nieuws uit de natuur (mb)  dierenbak (mb)  schooltuin  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  leerstofpakket Da Vinci: 4.8. Het ontstaan van de mens (mb), 1.6. Ontstaan van het leven (mb), 3.10 Atmosfeer (mb), 1.9 De aarde (mb), 2.8 Verschijnselen van de aarde (mb), 2.5. Ontwikkeling van het leven (mb), 3.4. De aarde en het Heelal (mb), 3.5 /3.8 Dinosauriërs (mb), 3.5 Grieken (bb), 1.5 Romeinen (bb), 2.5 Vikingen (bb), 2.11 Nieuwe Tijd (bb), 1.8 /1.11 Egyptenaren (bb)


48

6.7.2 Domein G: materialen en verschijnselen

33 De leerlingen kunnen:  onderzoek doen aan verschijnselen waaronder licht, geluid, kracht, magnetisme en warmte;  onderzoeken welke kenmerken verschillende energiebronnen hebben en aangeven welke energiebronnen worden gebruikt voor verwarming, verlichting en beweging (bijvoorbeeld: fossiele delfstoffen, wind-, water-, en zonne-energie).

Materiaal  thema “Eenvoudige natuurkunde” (ob)  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV /Teleblik ed.  geologische werkjes  schoolverzameling van technisch materiaal: -aanbod Techniektorens; -additioneel materiaal als spectro ed  opdrachtbakken bij de taaldozen (mb)  leerstofpakket Da Vinci: 1.4 De aarde (mb), 1.4 Ontstaan van het leven (mb), 3.2 De Aarde en het Heelal (mb), 4.2 /4.5 Mens en aarde (mb) 34 De leerlingen kunnen bij de beschrijving van het weer de aspecten neerslag, luchtdruk, windsnelheid, windrichting, bewolking en temperatuur gebruiken en een weerbericht lezen en begrijpen dat op een bij hun leeftijd passend niveau is samengesteld. Materiaal  thema “Het Weer” (ob) en weerbord (ob)  kringloopwerkjes  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  beeldmateriaal KlasseTV, Teleblik  thermometer  leerstofpakket Da Vinci: 3.2 /3.3/3.4 /3.5 /3.6 /3.7 /3.8 Atmosfeer (mb), 1.9 Romeinen (bb) 35 De leerlingen weten dat de aarde deel uitmaakt van ons zonnestelsel en met andere planeten een baan beschrijft rond de zon. Ze kunnen met behulp van deze informatie enkele natuurverschijnselen verklaren, waaronder in elk geval: het dag-/nachtritme en het wisselen van de seizoenen. Materiaal  Seizoenwerkjes en kringloopwerkjes (ob)  model draaisysteem aarde en maan (mb)  werkje: ons sterrenstelsel / het zonnestelsel  excursie gastles planetarium (mb)  documentatiecentrum  computer / internet (mb, bb)  leerstofpakket Da Vinci: 3.1 /3.3 De aarde en het heelal (mb), 1.3 De aarde (b), 1.9 Het ontstaan van het Heelal (mb), 4.12 Het ontstaan van de mens (mb), 1.3 Ontstaan van het leven (mb) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

49

7. Lichamelijke opvoeding Typering van het gebied Lichamelijke opvoeding is erop gericht dat de leerlingen kennis, inzicht en vaardigheden verwerven die nodig zijn om op verantwoorde manier deel te nemen aan de bewegingscultuur. Het gaat hierbij om een breed aanbod van bewegings- en spelactiviteiten. Het plezier beleven aan het deelnemen aan verschillende bewegingssituaties staat centraal Over het algemeen is de motivatie vanuit de kinderen geen probleem. Wanneer we kijken naar het vrije spelen buiten bij jonge kinderen dan zien we dat ze veel en graag bewegen. In de lessen lichamelijke opvoeding kan die positieve houding verder ontwikkeld worden. De sport kan de jeugd veel aantrekkelijke spelen bewegingsactiviteiten bieden. De invloed van de sport op het onderwijs is onder andere merkbaar in de inrichting van de accommodaties waarin de lessen lichamelijke opvoeding worden gegeven (sporttoestellen en materialen). In de bewegingscultuur zijn de laatste jaren verschillende veranderingen waarneembaar. Er is onder andere een opkomst van bewegingsactiviteiten met een vrijblijvender en individueler deelname dan in de georganiseerde sport. Tevens is er een trend van lifetime sportactiviteiten die meer heterogeen samengestelde groepen (leeftijd, geslacht) worden beoefend. Wanneer basisschoolkinderen worden voorbereid op deelname aan de volwassen bewegingscultuur dan gebeurt dat via uitnodigende en bij hun leeftijd passende spelen bewegingsvormen (bijvoorbeeld met aangepaste regels en materialen). In het basisonderwijs gaat het in de eerste plaats om het bijbrengen van een breed scala aan bewegingsvaardigheden, waarbij tevens veel aandacht wordt gegeven aan vaardigheden en kennis die nodig zijn om samen verantwoord en rekening houdend met elkaar te kunnen bewegen. Voor een blijvende deelname is het van belang dat leerlingen zich oriënteren op diverse vormen van bewegingscultuur. Ze moeten zich bovendien een mening kunnen vormen over de spelvormen en de waarde ervan. Het gaat daarbij om factoren als: welke spelvormen hebben de voorkeur, wat zijn de spelregels, hoe wordt het spel veilig gespeeld en hoe wordt met anderen samengewerkt?


50

Kerndoelen 7.1.1 Domein A: gymnastiek en atletiek

1. De leerlingen kunnen de volgende bewegingsvormen uitvoeren:  balanceren op stabiele, smalle en labiele grondvlakken en met verschillende materialen.  verschillende vormen van springen: vrije sprongen en steunsprongen vanaf en over toestellen;  verschillende vormen van rollen en duikelen: voorover en achterover, op aan en om toestellen;  klauteren en klimmen op en aan toestellen.  zwaaien op en aan toestellen. 2. De leerlingen kunnen hoog- en verspringen; hardlopen als sprint en als duurloop; verwerpen en gericht werpen met werpmateriaal. 3. De leerlingen kunnen bij gymnastiek en atletiek de eigen bewegingsmogelijkheden en die van anderen inschatten en desgewenst tot een gezamenlijke uitvoering komen. Ze kunnen bijdragen aan de eigen veiligheid en die van anderen door het herkennen van gevaren, door het meehelpen aan de beveiliging van de bewegingssituaties en door het verlenen van hulp.

Leerstofaanbod / Materiaal  alle gymnastiektoestellen en materialen die zijn voorgeschreven voor de basisscholen in sport- en gymnastiekaccommodaties.  bronnenboek SLO  methodeboek “Bewegingsonderwijs” (ob)  archief vakdocent gym Methodiek  lessencyclus leerkracht ( 1x per week)  lessencyclus vakleerkracht (1x per week) 7.1.2 Domein B: spel

4. De leerlingen kunnen de volgende spelvormen uitvoeren: tik- en afgooispelen, doelspelen, slag- en loopspelen, stoeispelen en lijn- (of net)spelen. 5. De leerlingen beheersen basisvaardigheden als werpen, vangen, slaan, mikken, jongleren en voortbewegen met een bal of andere spelvoorwerpen. De leerlingen kunnen verschillende taken uitvoeren binnen spelsituaties, samen met anderen een veilige spelsituatie op gang brengen en op gang houden, met respect voor andere deelnemers omgaan met elementen als spanning, winst en verlies. Leerstofaanbod / Materiaal  alle gymnastiektoestellen en materialen die zijn voorgeschreven voor de basisscholen in sport- en gymnastiekaccommodaties.  bronnenboek SLO  archief vakdocent gym Methodiek  lessencyclus leerkracht ( 1x per week)  lessencyclus vakleerkracht (1x per week) Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

51

7.1.3 Domein C: bewegen op muziek

6. De leerlingen kunnen bewegen op een gespeeld ritme (mbv kleine percussieinstrumenten) of op actuele of meer traditionele muziek. Zij kunnen daarbij:  in het juiste tempo bewegen en op het juiste moment bewegingen inzetten (gaan, lopen, hup/galop en springen);  ruimtelijke patronen en danspassen uitvoeren;  daarbij inspelen op het bewegen van anderen.

Leerstofaanbod / Materiaal  kleine percussie-instrumenten  geluidsdragers  methodeboek “Bewegingsonderwijs in het speellokaal” (ob)  bronnenboek SLO  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Dansante Vorming (gedateerd)  archief dansbeschrijvingen o.a. Dansspetters  archief vakdocent muziek  methodeboeken “Moet je doen Dans” Methodiek Bewegen op muziek is een onderdeel van het aanbod speel en bewegingslessen in het speellokaal (ob).. Bewegen op muziek is een logisch onderdeel van onze muzieklessen. Dans komt bij ons op school naar voren bij presentaties als de Open Podia, het Zomerfeest of de eindpresentatie van de schoolverlaters. Soms vormt een workshop dans onderdeel van ons creatieve vrijdagmiddagprogramma voor de oudste kinderen. Wij betreuren het stopzetten van de activiteiten voor de HeartDanceAward: dit project voorzag in het jaarlijks bedenken, aanleren en uitvoeren van een choreografie op school en in het theater. Dergelijke spontane kansen zullen we immer oppakken gezien de geweldige uitwerking op de kinderen. Een enkele keer vormt bewegen op muziek onderdeel van de gymlessen.


52

8. Kunstzinnige oriëntatie Typering van het gebied In dit leergebied komen de expressieactiviteiten die genoemd zijn in de Wet Primair Onderwijs aan de orde. Het gaat om “tekenen en handvaardigheid”, “muziek”, “spel/bevordering van het taalgebruik” en `beweging”.

8.1

Tekenen en handvaardigheid

Typering van het gebied Bij het onderwijs in tekenen en handvaardigheid maken kinderen kennis met verschillende mogelijkheden om zich in beelden uit te drukken. Daarnaast leren ze beeldende uitingen van anderen begrijpen en leren ze genieten van beeldende producten. Dat betekent dat kinderen hun ideeën, gevoelens, waarnemingen en ervaringen op persoonlijke wijze leren vorm te geven in beeldende werkstukken. Dit gebeurt meestal aan de hand van een concreet onderwerp. Vanuit hun eigen beleving en fantasie maken ze zich een voorstelling van het onderwerp, en al werkend ontwikkelen ze vaardigheden om die voorstelling zichtbaar te maken in een tekening of een werkstuk. Bij tekenen en handvaardigheid leren kinderen ook om de functies en de betekenissen van beelden in hun dagelijkse omgeving te herkennen en naar waarde te schatten. Ze leren dit door gericht waarnemen en door reageren op beeldende producten uit de gebouwde omgeving, interieurs, mode en kleding, gebruiksvoorwerpen, beeldende kunst en elementen uit de hedendaagse beeldcultuur. Dit houdt tevens in dat kinderen leren respect te hebben voor de verschillende wijze waarop mensen zich in beelden uitdrukken. Het onderwijs in tekenen en handvaardigheid biedt kinderen een eerste oriëntatie op hun culturele erfgoed. Bij deze oriëntatie wordt er rekening mee gehouden dat dit erfgoed een afspiegeling is van culturele groepen die we in de Nederlandse samenleving aantreffen. Het maken van beeldende werkstukken en het beschouwen van beeldende producten uit de omgeving beïnvloeden elkaar wederzijds. Qua inhoud en werkwijze heeft handenarbeid een relatie met techniek. Bij het vormgeven van beeldende producten kunnen technische inzichten toegepast worden.


53

Kerndoelen 8.1.1 Domein A: vormgeven

1. De leerlingen kunnen werkstukken maken:  op basis van gericht waarnemen  op basis van een innerlijke voorstelling van een onderwerp, vanuit hun geheugen, fantasie en/of beleving;  met een communicatieve functie of gebruiksfunctie (bijvoorbeeld: speelgoed, affiches, een masker). 2. De leerlingen kunnen beeldende aspecten zoals kleur, vorm, ruimte, textuur en compositie doelgericht gebruiken in een werkstuk. 3. De leerlingen onderzoeken de beeldende mogelijkheden van materialen en passen deze toe in hun eigen werk. Daarbij gebruiken ze de benodigde gereedschappen op een veilige manier.

Leerstofaanbod / Materiaal  knutselen teken materialen.  voorbeeldlessen uit Raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Beeldende Vorming biedt kaders.  lesaanbod uit serie en methodiek: Textielvaardig, Tekenvaardig, Handvaardig  additioneel (digitaal) beeldmateriaal  werkvormen en werkstukken uit de Techniektorens  bijdrage uit Topondernemers Methodiek In alle groepen liggen werkmaterialen voor handen. Vrijwel wekelijks worden er knutselactiviteiten aangeboden aan de kinderen. Op vrijdagmiddag is er wekelijks een thematische module. Jaarlijks benutten we het programma-aanbod van het kunstprogramma van lokale Culturele aanbieder GmBh. Voor iedere bouwgroep levert dat in ieder geval 2 gastlessen op school of elders (museum bv) Kinderen worden uitgenodigd om hun mogelijkheden in te zetten of toe te passen in andere situaties: bv verbijzonderen powerpoint-presentatie, een sinterklaassurprise, bijdrage aan een decorstuk.


54

8.1.2 Domein B: beschouwen

4. De leerlingen kunnen hun werk vergelijken met een gestelde opdracht en met de invulling van die opdracht door anderen. 5. De leerlingen kunnen beeldende producten beschrijven en vergelijken op basis van de volgende aspecten en hun samenhang:  betekenis (wat is het? waar is het voor bedoeld?);  vormgeving (welke beeldende aspecten bepalen de vormgeving?)  materiaal (welke materialen zijn gebruikt?)  techniek (welke technische principes zijn gebruikt?)  plaats en tijd (waar en wanneer is het gemaakt?) 6. De leerlingen weten dat mensen door middel van beeldende producten (reclame, media, kleding, kunst) verschillende opvattingen en ideeën kunnen tonen en dat deze ideeën persoons-, cultuur- en tijdgebonden zijn.

Leerstofaanbod / Materiaal  Zie 8.1.1. Methodiek Tijdens de vrije werkles ontstaan opbrengsten die hetzij door de leerkracht alleen of door een groepje of juist voor de hele groep worden geschouwd. Dat zijn waardevolle momenten om de deelaspecten te benoemen en soms interactief te schouwen. Soms is het prettig om met kinderen als groep te knutselen of te tekenen. Dan ontstaan veel feedbackmomenten met kinderen individueel of juist schouwend als er producten op de muur worden gehangen. Jaarlijks benutten we het programma-aanbod van het kunstprogramma van lokale Culturele aanbieder GmBh. Voor iedere bouwgroep levert dat in ieder geval 2 gastlessen op school of elders (museum bv) Juist in die situaties komt kunstbeschouwing goed tot zijn recht. Museumbezoek wordt door ons aangemoedigd, maar is erg afhankelijk van het budget. Ouders bieden soms oplossingen door kinderen voor een thematische les te vervoeren naar een fabriek, museum of bv een drukkerij. De werkwijze met de werkmodules op de vrijdagmiddag biedt kansen tot feedback en beschouwing in een grotere groep. Oplossingen en werkstukken mbv Techniektorens ed bieden eveneens kansen tot beschouwing. Raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Kunstzinnige Vorming biedt kaders. Raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Beeldende Vorming biedt kaders.


55

8.2

Muziek

Typering van het gebied Kinderen groeien op in een maatschappij waarin veel muziek klinkt: muziek uit hun eigen jeugdcultuur, muziek uit niet-westerse culturen oude en hedendaagse muziek, ontspanningsmuziek. Muziek doet daarbij iets met kinderen; ze komen in een bepaalde sfeer, ze bewegen erbij en ze genieten ervan. Kinderen doen ook iets met muziek: ze zingen enthousiast hun liedjes en spelen instrumenten. Ze kiezen hun eigen muziek uit om naar te luisteren en ze praten met elkaar over muziek, hun idolen en favoriete groepen. Muziek op de basisschool is er op gericht dat de leerlingen hun aanwezige muzikale mogelijkheden ontdekken en verder ontwikkelen door het verwerven van voldoende kennis, inzicht en vaardigheden zodat ze deel kunnen nemen aan de huidige muziekcultuur in Nederland. Kerndoelen 8.2.1 Domein C: muziek maken

7. De leerlingen kunnen liederen uit de eigen cultuur en andere culturen in groepsverband zingen. Ze letten daarbij op zuiverheid en voordracht. 8. De leerlingen kunnen eenvoudige muziek spelen op schoolinstrumenten, met en zonder hulp van notatie. 9. De leerlingen kunnen een muziekstukje bedenken en uitvoeren op basis van een gegeven melodie, ritme of voorzin, verhaal, sfeer of stemming.

Materiaal  diverse kleine percussie-instrumenten. (Orff, klokkenspelen, ritmestokken ed)  aantal grote percussie-instrumenten (djembe’s, conga’s)  bellentafel  muziekdragers en installatie  keyboard  diverse muziekbronnen: Kleuterwijs, Hoy een lied, Eigenwijs, cd’s oa Zizis)  methode “Moet je doen Muziek” (Meulenhof) incl pakket cd’s  archief vakdocent muziek  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Audiovisuele Vorming biedt voorbeeldlessen. Methodiek Muziekmethode: Moet je doen Muziek (Meulenhof) levert voorbeeldlessen voor leerkracht en vakleerkracht. Leerkrachten onderbouw verzorgen zelf een muziekaanbod. Een vakleerkracht muziek verzorgt op vrijdag muzieklessen voor de middenbouwgroepen en themalessen voor de oudste groepen van de school. Iedere vrijdag kunnen de oudere kinderen zingen in het schoolkoor. De werkwijze met de werkmodules op de vrijdagmiddag biedt jaarlijks mogelijkheden voor kinderen om in kleiner verband muziek te maken met percussie-instrumenten. Meer spontaan en vanuit de vrije leersituatie oefenen kinderen en maken kinderen muziek als onderdeel van een presentatie.


56

8.2.2 Domein D: muziek beluisteren

10. De leerlingen kunnen bij het luisteren naar muziek het volgende onderscheiden en benoemen:  klankeigenschappen (duur, hoogte, kleur en sterkte);  vormprincipes (herhaling, contrast en variatie);  betekenis ( stemming, sfeer) en functie;  Gebruikte instrumenten en/of stemsoorten. 11. De leerlingen kunnen al luisterend:  muziek typeren naar geografische en/of culturele herkomst;  klank, vorm en betekenis van muziek met bewegingen uitbeelden;  het verloop van een lied of muziekstuk meelezen met behulp van het notenschrift of een andere grafische notatie.

Materiaal  muziekinstrumenten. (Orff)  bellentafel  muziekdragers, liedjes cd’s, cd’s met muziekfragmenten  voorbeelden wereldmuziek  bijdrage van internet o.a. youtube  archief van de vakdocent muziek  methodemateriaal Moet je doen Muziek  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Audiovisuele Vorming biedt kaders en achtergrond

Methodiek Muziekmethode: Moet je doen Muziek (Meulenhof) levert voorbeeldlessen voor additionele lessen in de groep of (thema) lessen op de vrijdag door de vakleerkracht. Jaarlijks organiseren we enkele presentatierondes waar alle kinderen aan (kunnen) deelnemen o.a. met muzikale bijdrages. Jaarlijks hebben we gastlessen van de muziekschool of van de organisatie Popkids.


57

8.3

Spel en bevordering van het taalgebruik

Typering van het gebied Bij het gebied ‘spel en bevordering van het taalgebruik’ gaat het erom dat de kinderen de expressie en communicatieve mogelijkheden van stem, taal houding, beweging en mimiek leren kennen en toepassen. In spel verbeelden ze gevoelens, ideeën, gebeurtenissen en personages, en verwerven ze vaardigheden als speler van rollen. Ze leren daarbij te reflecteren op hun eigen spel en dat van anderen. Kerndoelen 8.3.1 Domein E: spelvaardigheid

De leerlingen kunnen:  op basis van informatie over rollen, situatie en verhaalelementen al improviserend een spel spelen;  bij spel bewust gebruik maken va stem, taal, houding, beweging en mimiek;  hun aandacht gericht houden op hun rol, de uit te beelden situatie, de medespelers, het speelvlak en de toeschouwer;  iets voordragen;  gebruik maken van middelen als decor, rekwisieten, kleding en schmink.

Materiaal  het blauwe boek (ob)  taalset  opdrachtkaarten dramatische expressie  bijdrage leerstof pakket ‘Poezie voor de basisschool’  onderwijspraktijk “Drama en Dans”  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Dramatische Vorming Methodiek  spel als werkvorm ter verwerking  module drama op vrijdagmiddag (Drama en Dans)  vrij: aantal open podia per jaar + de oefeningen vooraf  gericht door leerkrachten bij thema’s  bijdrage eindpresentatie schoolverlaters


58

8.3.2 Domein F: beschouwen

12. De leerlingen kunnen:  relaties leggen tussen spel en de dagelijkse werkelijkheid;  en de relaties leggen tussen het eigen spel en dat van anderen.

Materiaal  taalset  opdrachtkaarten dramatische expressie  onderwijspraktijk “Drama en Dans”  het blauwe boek (ob) Methodiek  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Dramatische Vorming biedt kaders  verwerkingen in de groep  module drama op vrijdagmiddag (Drama en Dans)  vrij: aantal open podia per jaar + de oefeningen vooraf  gericht door leerkrachten bij thema’s  bijdrage eindpresentatie schoolverlaters

8.4

Beweging

Typering van het gebied Bij het gebied beweging gaat het om expressieactiviteiten waarbij de leerlingen kennismaken met de betekenis en de beleving van beweging, in hun eigen cultuur en enkele andere culturen. Vaak gaat het daarbij om dans. Deze activiteiten dragen bij aan het repertoire van leerlingen om ervaringen, belevingen, ideeën, gevoelens, situaties en gebeurtenissen te uiten en vorm te geven. Alleen of samen met anderen, gebruiken leerlingen de elementen tijd, kracht en ruimte om hun bewegingen inhoud, uitdrukkingskracht en context te geven. Daarnaast maken ze gebruik van muziek, hulpmiddelen en attributen die de uitdrukkingskracht van hun bewegingen kunnen ondersteunen en versterken. Kerndoelen 8.4.1 Domein G: bewegingsvaardigheid

13. De leerlingen kunnen:  een beperkt repertoire speelliederen en volksdansen en eigentijdse dansen uitvoeren, die afkomstig zijn uit verschillende culturen;  ervaringen, gevoelens, situaties en gebeurtenissen met elkaar in beweging en dans weergeven.

Materiaal  methode bewegingsonderwijs (ob)  archief dansbeschrijvingen  archief vakdocent muziek  cd speler / internet  methodeboeken Moet je doen Dans  bijdrage eindpresentatie schoolverlaters Kerndoelen en Leerstofaanbod Montessorischool Nieuwerkerk december 2011

59

Methodiek  raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Dansante vorming  in de groep aanbod leerkracht  aanbod van lessen vakdocent 8.4.2 Domein H: beschouwen

14. de leerlingen kunnen vertellen over de wijze waarop ze dansen uitvoeren.

Materiaal  methode bewegingsonderwijs (ob)  “schoolarchief” Methodiek Raamleerplan Montessori Basisonderwijs: Dansante vorming  in de groep aanbod leerkracht  aanbod van lessen vakdocent  bijdrage eindpresentatie schoolverlaters


60

Montessorischool Nieuwerkerk

Recommend Documents